ΕΝΕΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ. ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ.. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ

Transcript

1 1 ΕΝΕΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ. ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ.. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ : ΣΠΑΝΑΚΗ ΖΑΧΑΡΕΝΙΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ Η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση αφορά α)σε διαθεματική εργασία που μπορεί να γίνει στο πλαίσιο της ενότητας «Η Ελλάδα στον κόσμο» της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ Γυμνασίου και β) στην αξιοποίηση κειμένων της παραπάνω εργασίας στη διδασκαλία των χρονικών προτάσεων, που προβλέπεται από το Α.Π.Σ σε επόμενη ενότητα του ίδιου μαθήματος με τίτλο «Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών». Προτείνεται στην παρούσα εισήγηση, γιατί εφαρμόστηκε στη σχολική τάξη με αρκετά θετικά αποτελέσματα. Βασική, μάλιστα, επιδίωξη της διδάσκουσας ήταν να δημιουργήσει ένα ελκυστικό περιβάλλον μάθησης και κλίμα συνεργασίας σε μαθητές ενός τμήματος, που λόγω της σύνθεσης των μελών του θα ήταν διαφορετικά αδύνατο (Σε σύνολο είκοσι πέντε μαθητών οι είκοσι ήταν αγόρια. Επίσης, κάποιοι μαθητές παρουσίαζαν ιδιαίτερα προβλήματα). Παρακάτω περιγράφονται αναλυτικά οι δύο φάσεις στις οποίες μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η πρόταση αλλά και οι μέθοδοι διδασκαλίας και τα εποπτικά μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Α ΦΑΣΗ. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:(Ενετικά μνημεία της πόλης μας. Ένα ταξίδι στο χρόνο...). Γενικός σκοπός της ερευνητικής εργασίας είναι να καταστήσει του μαθητές ικανούς να ανακαλύπτουν και να συγκροτούν μόνοι τους τη γνώση, μελετώντας και αξιοποιώντας σωστά τις πηγές. Ειδικοί στόχοι της εργασίας: 1)Να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορική διαδρομή των ενετικών μνημείων της πόλης τους και να γίνει φανερή η σύνδεση του χθες με το σήμερα, 2)Να αναπτύξουν αφαιρετική και συνθετική ικανότητα, αναλύοντας και συνθέτοντας πληροφορίες, 3)Να ευαισθητοποιηθούν ως προς την ανάγκη προστασίας και συντήρησης των μνημείων της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, 4) Να δημιουργηθεί κλίμα συνεργασίας και αμοιβαίας αποδοχής στους μαθητές, 5)Να αξιοποιηθούν ιδιαίτερες κλίσεις (ταλέντα )μαθητών μέσα από την εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας και 6) Να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό περιβάλλον μάθησης, αξιοποιώντας τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών (του διαδικτύου, των εφαρμογών: word, power point). Διάρκεια ερευνητικής εργασίας: Τα δύο πρώτα τρίμηνα του ακαδημαϊκού έτους. Εποπτικά μέσα: Πίνακας της αίθουσας, Φύλλα εργασίας, διαδίκτυο, Η/Υ, διαδραστικός πίνακας, βιβλία από την Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, ερωτηματολόγιο, Γκραβούρες, φωτογραφικό υλικό, ταινία/ DVD.

2 2 Γνωστικές περιοχές: Πληροφορική, Ιστορία, Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αισθητική Αγωγή, Γνώσεις για τη συντήρηση αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Μέθοδος διδασκαλίας: Συνδυασμός διαλογικής και ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Οι μαθητές εργάζονται κατά ομάδες με την καθοδήγηση της υπεύθυνης καθηγήτριας. Στάδια υλοποίησης της εργασίας: 1 ο Στάδιο: Επιλογή του θέματος Δημιουργία κινήτρων στους μαθητές (Διάρκεια:1 διδακτική ώρα). Η εργασία μπορεί να ξεκινήσει μετά την ολοκλήρωση του κεφ. «Σύνθεση ερευνητικής εργασίας» της πρώτης ενότητας της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ Γυμνασίου «Η Ελλάδα στον κόσμο». Προτείνεται να μοιραστεί ένα φύλλο εργασίας στους μαθητές (βλ. παράρτημα) το οποίο με στοχευμένα ερωτήματα θα τους κινητοποιήσει να μελετήσουν την ιστορική διαδρομή εφτά ενετικών μνημείων της πόλης τους (Άγιος Τίτος, Λότζια, Βασιλική του Αγίου Μάρκου, Κρήνη του Μοροζίνι, Μονή Δομηνικανών, Castello al mare/κούλες, Ενετικά Νεώρια) και να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης «Μονοπάτια μέσα στην πόλη, δρόμοι μέσα στην ιστορία». 2 ο Στάδιο: Οργάνωση ομάδων (Διάρκεια:1διδακτική ώρα). Αρχικά, οι μαθητές απαντούν στις ερωτήσεις του παραπάνω φύλλου εργασίας και διαπιστώνουν πως τα συγκεκριμένα μνημεία είναι μέρος της ιστορίας και της πολιτιστικής ζωής της πόλης τους. Σε αυτό βοηθάει και η πρώτη εργασία σε ψηφιακή μορφή δύο συμμαθητών τους. Στη συνέχεια, οι μαθητές χωρίζονται μόνοι τους σε εφτά ομάδες (η καθηγήτρια κάνει μικρές απαραίτητες αλλαγές στη σύνθεση των ομάδων). Γίνεται λεπτομερής περιγραφή πώς θα εργαστούν οι μαθητές και ορίζονται από κοινού τα κριτήρια αξιολόγησης (ατομικής και ομαδικής). 3 ο Στάδιο: Έρευνα (Διάρκεια:2-3 διδακτικές ώρες). Οι συναντήσεις των μελών της κάθε ομάδας μπορούν να γίνουν στο εργαστήριο της πληροφορικής και σε διδακτικά κενά. Αρχικά, οι μαθητές της κάθε ομάδας διατυπώνουν ερωτήματα (καταιγισμός ερωτημάτων) σχετικά με τα μνημεία και στη συνέχεια συντάσσονται τα φύλλα εργασίας των ομάδων. Τα ερωτήματα διαφοροποιούνται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις γνωστικές ικανότητες των μαθητών (Θα αξιοποιηθούν οι καλλιτεχνικές δεξιότητες των παιδιών). Μπορεί να ζητηθεί η βοήθεια της καθηγήτριας των καλλιτεχνικών και της τεχνολογίας). Καλό είναι να δοθεί ενδεικτική βιβλιογραφία και οδηγίες από την καθηγήτρια. Επιβραβεύεται και η προσπάθεια. Στο επόμενο διάστημα οι μαθητές αναζητούν πληροφορίες, κρατούν σημειώσεις, αξιολογούν διαρκώς τις πληροφορίες σε σχέση με τα αρχικά τους ερωτήματα και επαναδιατυπώνουν το κείμενο της εργασίας τους. Η υπεύθυνη καθηγήτρια περιορίζεται στο ρόλο του συντονιστή. 4 ο στάδιο: Ολοκλήρωση των εργασιών (Διάρκεια:1-2 διδακτικές ώρες). Γίνεται η παρουσίαση των ομαδικών εργασιών στο διαδραστικό πίνακα και αποφασίζεται να αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου. Σ αυτό το στάδιο μπορεί να προβληθεί η κινηματογραφική ιστορική ταινία «El Greco»,

3 3 διεθνούς παραγωγής του 2007 σε σκηνοθεσία Γ. Σμαραγδή και σενάριο Τζάκι Παβλένκο και Γ. Σμαραγδή. Επίσης, οι μαθητές μπορούν να επισκεφτούν τον εκθεσιακό χώρο της «Πύλης Βηθλεέμ» και να παρατηρήσουν τα κουστούμια που χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία «El Greco». Έτσι, θα μεταφερθούν για μία ακόμα φορά στην εποχή που μελετούν. 5 ο Στάδιο: Επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης και στα Ενετικά Μνημεία. Οι μαθητές αναπτύσσουν βιωματικές δράσεις. Παρουσιάζουν τα μνημεία στους συμμαθητές τους, παρατηρούν και επισημαίνουν κάποιες λεπτομέρειες στην κατασκευή τους. Φωτογραφίζουν και ζωγραφίζουν. Αξίζει, εδώ, να αναφερθεί η συνάντηση και η συζήτηση που είχαν οι μαθητές κατά την εφαρμογή της συγκεκριμένης διδακτικής πρότασης, με δύο εκπροσώπους φορέων που συνδέονται με την συντήρηση και ανάδειξη των Ενετικών Μνημείων. Συγκεκριμένα, η κ. Ελένη Κανάκη, αρχαιολόγος της 13 ης Εφορίας Βυζαντινών Μνημείων, παρουσίασε τα στάδια αποκατάστασης του ναού του Αγίου Πέτρου και Παύλου (Μονή Δομηνικανών ) αλλά και του γειτονικού φρουρίου, του Κούλε, (Castello al mare), χρησιμοποιώντας προβολή διαφανειών. Οι μαθητές διαπίστωσαν τη σημασία των άμεσων πηγών στην καταγραφή της ιστορίας. Έμαθαν, ακόμα,για τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι αρχαιολόγοι για τη συντήρηση των μνημείων. Τέλος, κατά την επίσκεψή μας στη Λότζια, σημερινό Δημαρχείο της πόλης μας, οι μαθητές,αναλαμβάνοντας το ρόλο δημοτικών συμβούλων, έθεσαν ερωτήματα στην κ. Αγγελική Σχοιναράκη, αντιδήμαρχο υπεύθυνη του Τμήματος Προστασίας και Ανάδειξης Παλιάς Πόλης, οικιστικών συνόλων και Ενετικών Τειχών. 6 ο Στάδιο: Ερωτηματολόγιο Αξιολόγηση της ομαδικής εργασίας. Συμπεράσματα. Μετά το πέρας της επίσκεψης μπορεί να μοιραστεί ερωτηματολόγιο (βλ. Παράρτημα) στους μαθητές και να ακολουθήσει συζήτηση σχετικά με τα οφέλη που αποκόμισαν οι μαθητές από τη συμμετοχή τους στην εργασία. Β ΦΑΣΗ : Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Πλαίσιο εφαρμογής και διδακτικοί στόχοι Η διδασκαλία των χρονικών προτάσεων προβλέπεται από το Α.Π.Σ, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και χρονικά θα συμπέσει με την ολοκλήρωση της παραπάνω ερευνητικής εργασίας. Προτείνεται να αξιοποιηθούν τα κείμενα της παραπάνω εργασίας, καθώς το ταξίδι που θα έχουν κάνει οι μαθητές στο χρόνο, μελετώντας τα ενετικά μνημεία θα τους βοηθήσει: α)να κατανοήσουν καλύτερα το πλήθος των εκφραστικών τρόπων με τους οποίους αποδίδουμε τη χρονική σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων γεγονότων, την ισοδυναμία και την εναλλαξιμότητά τους και β)να συνειδητοποιήσουν την αξία των σωστών χρονικών προσδιορισμών στα αφηγηματικά κείμενα. Προτείνεται, επίσης, να γίνει χρήση των Τ.Π.Ε, για να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό περιβάλλον επίτευξης των παραπάνω στόχων. Διδακτική Προσέγγιση: Διαλογική και Ομαδοσυνεργατική μάθηση, κειμενοκεντρική προσέγγιση.

4 4 Εποπτικά μέσα: Σχολικό βιβλίο, πίνακας της αίθουσας, Η/Υ, λογισμικό επεξεργασίας κειμένου, φύλλο εργασίας σε ηλεκτρονική μορφή, διαδραστικός πίνακας, εγχειρίδιο Γραμματικής. (Οι Τ.Π.Ε. χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία κειμενικών στοιχείων και όχι για την παραγωγή γραπτού λόγου). Προβλεπόμενος διδακτικός χρόνος: 2 διδακτικές ώρες. Προαπαιτούμενες γνώσεις: Να έχουν κατανοήσει οι μαθητές το συντακτικό ρόλο των δευτερευουσών προτάσεων. Οργάνωση της τάξης: Στο εργαστήριο της Πληροφορικής οι μαθητές, χωρισμένοι στις ίδιες ομάδες, θα απαντήσουν σε ισοδύναμα ερωτήματα/εργασίες των νέων συνεργατικών φύλλων. Αυτά έχουν αποθηκευθεί στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή κάθε ομάδας σε διαφορετικούς φακέλους. Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνει το κάθε Φύλλο Εργασίας στηρίζονται στο κείμενο εργασίας που έχει εκπονήσει η κάθε ομάδα στην παραπάνω ερευνητική εργασία και πραγματοποιούνται με τη χρήση των εντολών του λογισμικού επεξεργασίας κειμένου (αντιγραφή-αποκοπή-επικόλληση, μορφοποίηση απλών κειμενικών στοιχείων: υπογράμμιση κειμένου, αλλαγή χρώματος γραμματοσειράς, εισαγωγή κειμένου σε πίνακα). Φυσικά, θα υπάρχει διαβάθμιση των ερωτήσεων ως προς το βαθμό δυσκολίας και αυτές θα δίνονται ανάλογα με τις γνωστικές ικανότητες των μαθητών (βλ. Παράρτημα, «Φύλλο εργασίας των χρονικών προτάσεων»). Πορεία διδασκαλίας: (1 η διδακτική ώρα):αρχικά, βοηθούμε τους μαθητές να εντοπίσουν τις χρονικές προτάσεις μέσα στο κείμενο και να διερευνήσουν τη νοηματική σχέση της κύριας και της δευτερεύουσας χρονικής πρότασης (προτερόχρονο, σύγχρονο, υστερόχρονο).στη συνέχεια, εστιάζουμε το ενδιαφέρον μας στη σωστή χρήση των χρονικών συνδέσμων, για να αποδοθεί η σωστή χρονική σχέση. Επίσης, δίνονται και άλλες ασκήσεις που σκοπό έχουν να κατανοήσουν οι μαθητές και τους άλλους τρόπους με τους οποίους δηλώνεται η επιρρηματική σχέση του χρόνου. Τέλος, δίνουμε έμφαση σε συνδέσμους που εισάγουν περισσότερες του ενός είδους δευτερεύουσες προτάσεις π.χ. καθώς: αιτιολογικές χρονικές αφού: αιτιολογικές χρονικές Συμβουλευόμαστε σε αυτό το σημείο το σχολικό βιβλίο (Ν.Ελ.Γλ. σελ. 110 και το σχολ. συντακτ. σελ 151). (2 η διδακτική ώρα): Αρχικά, Βοηθούμε τους μαθητές να φτάσουν μόνοι τους στη διατύπωση κανόνων οι οποίοι αναγράφονται στον πίνακα της αίθουσας αλλά και σ αυτόν που είναι αποθηκευμένος στον φάκελο εργασίας τους στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους (για τον πίνακα των χρονικών προτάσεων βλ. παράρτημα). Στη συνέχεια, ζητείται από τους μαθητές να προβούν στην αναδιατύπωση ενός αφηγηματικού κειμένου της εργασίας τους, χρησιμοποιώντας τους κατάλληλους χρονικούς προσδιορισμούς. Έτσι, επιδιώκουμε να διακρίνουν τη σημασία των χρονικών προσδιορισμών στην οργάνωση του αφηγηματικού κειμένου. Τέλος, δίνονται και άλλες ασκήσεις στα πλαίσια της τάξης (κριτήριο αξιολόγησης) και ζητείται από τους μαθητές να συντάξουν στο σπίτι τους μια επιστολή. Η

5 5 εργασία αυτή αποβλέπει στην εξάσκηση των μαθητών στη χρήση κατάλληλου επιπέδου λόγου ανάλογα με τις περιστάσεις επικοινωνίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ α)η χρήση ποικίλων διδακτικών μέσων, η επιτόπια παρατήρηση και η συζήτηση με εκπροσώπους φορέων που συνδέονται με τη συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων της πόλης, δημιούργησε ένα ελκυστικό περιβάλλον μάθησης, β)καλλιεργήθηκαν οι γλωσσικές δεξιότητες των μαθητών και αναπτύχτηκε η κριτική τους σκέψη μέσα από τη συνεχή αξιολόγηση των δεδομένων της έρευνας και την επαναδιατύπωση των κειμένων, γ)οι μαθητές κατανόησαν τους ποικίλους τρόπους έκφρασης του χρόνου και την αξία της χρήσης τους σε δικό τους αφηγηματικό κείμενο, δ)η επικοινωνία των παιδιών με την καθηγήτρια έγινε πιο ουσιαστική και ταυτόχρονα ενισχύθηκε το κλίμα αναγνώρισης, αποδοχής και επικοινωνίας μεταξύ τους. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη συμμετοχή και το ενδιαφέρον δύο παιδιών με ιδιαίτερα προβλήματα, ε)έγινε από όλους παραδεκτό ότι είναι χρέος όλων μας η προστασία και η ανάδειξη των μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

6 6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Φύλλο Εργασίας 1 Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Α. Η πόλη μας, το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων άλλαξε κυρίαρχους και ονόματα. Ποια είναι αυτά; 1)Πρωτογεωμετρική περίοδος 9 ος αι.π.χ:.. 2)Ελληνορωμαϊκή περίοδος 87 π.χ 323 μ.χ:... 3)Α Βυζαντινή περίοδος : 4)Αραβική περίοδος : 5)Β Βυζαντινή περίοδος :. 6)Περίοδος Βενετοκρατίας :. 7)Περίοδος Τουρκοκρατίας :. 8)Περίοδος της Κρητικής Πολιτείας : Β. Βασικός άξονας της πόλη μας σε όλες τις ιστορικές περιόδους ήταν η οδός Μαρτύρων 25 ης Αυγούστου ή αλλιώς Ρούγα Μαΐστρα (Ruga Maistra) της Ενετικής περιόδου. 1)Γιατί πήρε αυτές τις ονομασίες η οδός; 2)Να αναφέρετε μερικά ενετικά μνημεία που βρίσκονται και σήμερα στον ίδιο δρόμο καθώς και στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου (Λιοντάρια). 3)Γιατί μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους η οδός Μαρτύρων 25 ης Αυγούστου ήταν γνωστή ως «οδός Πλάνης»; Γ. Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι τίτλοι από ειδησεογραφικά δελτία, περιοδικά και ιστοσελίδες. Αφορούν γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πόλη μας: 1) Να προσδιορίσετε συγκεκριμένα τους χώρους όπου συνέβησαν αυτά. i.«χειροποίητα εδέσματα στη Λότζια», Νέα Κρήτη, 19/12/2011. ii.«ρεσιτάλ πιάνου στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου», 28/12/2011. iii.«επικίνδυνη ρωγμή στα Ανατολικά Νεώρια», iv.«ξενάγηση στο χώρο Rocca al Mare», Αφιέρωμα στο περιοδικό Ωs3. v.«νέα εικόνα από σήμερα για την Κρήνη Μοροζίνι», vi.«επαναλειτουργεί ο Άγιος Πέτρος των Δομινικανών στο Ηράκλειο,my-creteblogs.gr, 28/6/2010. vii.«με λαμπρότητα εορτάστηκε στο ναό του Αγίου Τίτου η 45 η επέτειος της επανακομιδής της κάρας του Αγίου στο Ηράκλειο». 12/5/2012

7 7 2)Να αντιστοιχίσετε τους παραπάνω αναφερόμενους χώρους με τις παρακάτω εικόνες Βιβλιογραφία-Δικτυακοί τόποι: (κλικ Μια πόλη, μια ιστορία κλικ χώρος). 2. (κλικ εξερευνήστε την Κρήτη: Ηράκλειο). 3.Στεργ. Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990 (Βλ. σελ.11 Ονόματα του Ηρακλείου στο πέρασμα του χρόνου). 4.Χρυσούλα Τζομπανάκη, Χάνδαξ: Η πόλη και τα τείχη, Εταιρεία Κρητικών Μελετών, Διαβάστε τις πρώτες τρεις σελίδες και τις σελίδες (Τα μνημεία στη Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου και στην οδό Μαρτύρων 25 ης Αυγούστου).

8 8 ΕΦΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Φύλλο Εργασίας(1) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Λότζια Ερωτήσεις 1)Πότε και από ποιον κατασκευάστηκε; 2)Σε ποιο σημείο του Ενετικού Χάνδακα βρισκόταν και ποια ήταν η χρήση του μνημείου την εποχή που κατασκευάστηκε; 3)Να παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του κτηρίου. 4)Ποια ήταν η εξέλιξη του μνημείου στο πέρασμα του χρόνου; 5)Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα και ποια είναι η χρήση του; 6)Ζωγραφίστε το μνημείο στο σύνολό του ή κάποιες λεπτομέρειές του. 7)Φωτογραφίστε μέρη του εσωτερικού ή εξωτερικού του χώρου. 8)Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι κλικ Ηράκλειο μια πόλη μια ιστορία - χώρος - Διοίκηση. Google: Λότζια Ηρακλείου (αναζήτηση), κλικ Λότζια, Η Ενετική Λότζια στο Ηράκλειο. Google: Λότζια (αναζήτηση), κλικ Η κατεδάφιση της Λότζια από την Κρητική Πολιτεία. Στ. Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, εκδ. Δήμου Ηρακλείου, σελ Λ. Σταρίδα, Η Λέσχη των Ευγενών του Χάνδακα, εκδ. Δοκιμάκης, σελ. 60, , 133 &

9 9 Φύλλο Εργασίας (2) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο ΚΡΗΝΗ ΜΟΡΟΖΙΝΙ Ερωτήσεις 1)Γιατί ονομάζεται κρήνη Μοροζίνι; Πότε και από ποιον κατασκευάστηκε; 2)Ποια ήταν η πολιτική σημασία της κατασκευής της κρήνης την εποχή εκείνη; 3)Υπάρχουν ιστορικά γεγονότα ή παραδόσεις που σχετίζονται με το μνημείο; 4)Να περιγράψετε την κρήνη στηριζόμενοι σε ιστορικές μαρτυρίες και στην προσωπική παρατήρησή σας. 5)Ποιες αλλαγές έγιναν στο μνημείο στο πέρασμα του χρόνου και γιατί; 6)Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα το μνημείο και ποια είναι η χρήση του; 7)Ζωγραφίστε το μνημείο στο σύνολό του ή κάποιες λεπτομέρειες του. 8)Φωτογραφίστε το μνημείο στο σύνολό του ή κάποιες λεπτομέρειες του. 9)Προσπαθήστε να σχεδιάσετε με τη βοήθεια της καθηγήτριας των καλλιτεχνικών το άγαλμα του «Τριαινοφόρου Ποσειδώνα», που ήταν τοποθετημένο στο κέντρο της κρήνης. 10)Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι: Google: Κρήνη Μοροζίνι (αναζήτηση), κλικ Ηράκλειο-Η Κρήνη Μοροζίνι «Candia». Google: Κρήνη Μοροζίνι (αναζήτηση), κλικ Λιοντάρια ή Κρήνη Μοροζίνι. ( Google: Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού/Κρήνη Μοροζίνι (odysseus.culture.gr). Μια πόλη, μια ιστορία, κλικ (χώρος).

10 10 Στέργιου Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990 (σελ. 102). Στέργιου Γ. Σπανάκη, Κρήτη, Α Τόμος, Εκδόσεις Β. Σφακιανός. Νίκου Παπαδογιαννάκη, Μνημεία και Γλυπτά της πόλης του Ηρακλείου (σελ. 8 και 12-20). Μιχάλης Εμμ. Πατεράκης, Κρήνες και κάστρα της Κρήτης, Β Τόμος, Κεφ. Λεπτομερειακή σύνθεση της Κρήνης του Μοροζίνι (σελ ). Χρυσούλα Τζομπανάκη, Χάνδαξ: Η πόλη και τα τείχη, Εταιρεία Κρητικών Μελετών, Φύλλο Εργασίας (3) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ Ερωτήσεις 1)Πότε κατασκευάστηκε και ποια ήταν η χρήση του μνημείου την εποχή εκείνη; 2)Γιατί ονομάζεται «Βασιλική»; Ποιος είναι ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού; 3)Να γίνει περιγραφή του εξωτερικού χώρου του ναού.

11 11 4)Φτιάξτε την ιστορική γραμμή του χρόνου με την εξέλιξη του μνημείου. 5)Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα το μνημείο και ποια είναι η χρήση του; 6)Αναζητήστε στο διαδίκτυο ή τον τοπικό τύπο πληροφορίες για τις εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στην αίθουσα της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου τα τελευταία χρόνια. 7)Ζωγραφίστε το μνημείο στο σύνολό του ή κάποιες λεπτομέρειές του. 8)Φωτογραφίστε μέρη του εσωτερικού ή εξωτερικού του χώρου. 9)Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι: Google: Άγιος Μάρκος Ηρακλείου (αναζήτηση), κλικ Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο. ( Δήμος Ηρακλείου, κλικ Μια πόλη, μια ιστορία, κλικ (χώρος) ναοί. Στέργιου Γ. Σπανάκη, Κρήτη, Α Τόμος, Εκδόσεις Σφακιανάκη. Στέργιου Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990 (σελ και ). Φύλλο Εργασίας(4) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Άγιος Τίτος

12 12 Ερωτήσεις 1)Πού βρίσκεται ο ναός; Σε ποια εποχή ανάγεται το κτίσμα, όπως σώζεται σήμερα; 2)Πότε χτίστηκε για πρώτη φορά ο ναός; 3)Ποιος είναι ο αρχιτεκτονικός ρυθμός και ποια τα χαρακτηρίστηκα της κατασκευής του μνημείου; 4)Ποιες αλλαγές έγιναν στο κτίσμα την περίοδο της Ενετοκρατίας; 5) Στις επόμενες ιστορικές περιόδους ποιες αλλαγές έγιναν στην αρχιτεκτονική του μορφή και πώς αυτές συνδέονται με τη λειτουργία και τη χρήση του ναού; 6)Ζωγραφίστε το μνημείο στο σύνολό του ή κάποιες λεπτομέρειές του. 7)Φωτογραφίστε μέρη του εσωτερικού ή εξωτερικού χώρου του. 8) Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι Στέργιου Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990 (σελ ). Στέργιου Γ. Σπανάκη, Κρήτη, Εκδόσεις Σφακιανάκη, (σελ ). Google: Άγιος Τίτος Ηρακλείου (αναζήτηση), κλικ Κρήτη πόλεις και χωριά. Ο ναός του Αγ. Τίτου. Google: Άγιος Τίτος (αναζήτηση), κλικ Ιερός ναός Αγίου Τίτου «Candia». κλικ Ηράκλειο μια πόλη μια ιστορία ναοί. Φύλλο Εργασίας (5) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Μονή Δομηνικανών

13 13 Ερωτήσεις 1)Πότε και από ποιους κτίστηκε; 2)Σε ποιον άγιο ήταν αφιερωμένος ο ναός; 3)Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του ναού στην αρχική του μορφή; Εξωτερικά μοιάζει με το ναό του Αγίου Τίτου; 4)Ποια ήταν η χρήση του ναού την εποχή που κατασκευάστηκε; 5)Ποια ήταν η εξέλιξη του μνημείου; 6)Φωτογραφίστε μέρη του εσωτερικού ή εξωτερικού χώρου του. 7)Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι Στέργιου Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990, (σελ. 131). Google: Άγιος Πέτρος Ηρακλείου (αναζήτηση), κλικ Άγιος Πέτρος των Δομινικανών «Candia». κλικ Ηράκλειο, μια πόλη μια ιστορία χώρος ναοί. Φύλλο Εργασίας(6) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Castello al mare (Κούλες) Ερωτήσεις 1)Πόσο σημαντική ήταν η θέση του φρουρίου; Πότε ξεκινά η ιστορία του;

14 14 2)Πότε κατασκευάστηκε; Ποια υλικά χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του; 3)Να γίνει η περιγραφή της εξωτερικής όψης του φρουρίου και των εσωτερικών του χώρων. 4)Ποιους σκοπούς εξυπηρετούσε την εποχή που κατασκευάστηκε; 5) Στο πέρασμα του χρόνου ποιες παρεμβάσεις έγιναν στην εξωτερική όψη του κάστρου και γιατί; 6)Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα και ποια είναι η χρήση του; 7)Αναζητήστε φωτογραφίες από τις σκηνές της κινηματογραφικής ταινίας «El Greco», διεθνούς παραγωγής του 2007 σε σκηνοθεσία Γ.Σμαραγδή, που έλαβαν χώρα στο ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου. 8) Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από το μνημείο. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι Στέργιου Γ. Σπανάκη, Το Ηράκλειο στο πέρασμα των αιώνων, Έκδοση Δήμου Ηρακλείου, 1990 (σελ & ). Στέργιου Γ. Σπανάκη, Κρήτη, Εκδόσεις Σφακιανάκη (σελ ). Χρυσούλα Τζομπανάκη, Η πόλη και τα τείχη, Εταιρία Κρητικών Μελετών, 1996 (σελ & 463). Λ. Σταρίδα, Η λέσχη των Ευγενών, Εκδόσεις Δοκιμάκης (σελ. 91). κλικ Ηράκλειο μια πόλη, μια ιστορία κλικ χώρος. Κούλες, Rocca al mare, Αφιέρωμα στο περιοδικό Ως3, Εθνική Τράπεζα ( Φύλλο Εργασίας (7) Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας Ένα ταξίδι στο χρόνο Ενετικό λιμάνι - Νεώρια

15 15 Ερωτήσεις 1)Σε ποια περίοδο χτίστηκαν; 2)Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κατασκευής τους και ποια η σχέση με τη χρήση τους; 3)Σε ποια κατάσταση διατηρείται σήμερα το μνημείο και ποια είναι η χρήση του; 5)Κατασκευάστε μια γαλέρα της εποχής με τη βοήθεια της καθηγήτριας της Τεχνολογίας. 6) Τραβήξτε μια φωτογραφία όλη η τάξη μπροστά από τα νεώρια. Βιβλιογραφία δικτυακοί τόποι Στέργιου Γ. Σπανάκη, Κρήτη, Εκδόσεις Σφακιανάκη (σελ ). Λ. Σταρίδα, Η λέσχη των Ευγενών, Εκδόσεις Δοκιμάκης (σελ. 91). Δήμος Ηρακλείου, κλικ Μια πόλη, μια ιστορία, κλικ (χώρος) ναοί. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Θέμα: Ενετικά μνημεία της πόλης μας. Ένα ταξίδι στο χρόνο Κορίτσι Αγόρι 1)Θεωρείτε ότι με τη συμμετοχή σας στην εργασία γνωρίσατε περισσότερα πράγματα για την πόλη σας; Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου 2)Περιγράψτε τι σας έκανε περισσότερο εντύπωση κατά την επίσκεψή σας στα ενετικά μνημεία. 3)Σας δημιουργήθηκε η επιθυμία να ερευνήσετε περαιτέρω κάποια θέματα που σχετίζονται με τα μνημεία που επισκεφθήκατε; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΝΑΙ, ποια είναι τα θέματα;

16 16 4)Νομίζετε ότι οι νέοι της πόλης μας γνωρίζουν την ιστορική σημασία που έχουν πολλοί από τους χώρους στους οποίους καθημερινά κινούνται; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΟΧΙ, γιατί; 5)Ποια είναι η γνώμη σας για την καταστροφή μεγάλων τμημάτων των ενετικών μνημείων στο όνομα της ανάπτυξης; 6) θα μπορούσατε να βοηθήσετε στην ανάδειξη και προβολή των μνημείων της πόλη σας; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΝΑΙ, σε τι είδους ενέργειες θα προβαίνατε; 7)Θεωρείτε πως κατά τη διάρκεια του προγράμματος δεθήκατε περισσότερο τόσο με τους συμμαθητές όσο και με την καθηγήτρια; Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου Φύλλο Εργασίας Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις - Χρονικοί προσδιορισμοί Η Βασιλική του Αγ. Μάρκου Ο Άγιος Μάρκος ήταν προστάτης των Βενετών και γι αυτό από τα χρόνια της κυριαρχίας τους στο νησί έχτισαν το ναό αυτό στην ανατολική πλευρά της πλατείας των Δημητριακών, απέναντι ακριβώς από την Κρήνη Μοροζίνι. Ο ναός άρχισε να κτίζεται το Ήταν τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική. Τα κλίτη χωρίζονταν με δύο σειρές κιόνων που έφεραν γοτθικά τόξα. Το μεσαίο κλίτος ήταν ψηλότερο από τα άλλα. Το προστώο αποτελούνταν από έξι κίονες που συνδέονταν με πέντε τόξα και ονομάζονταν Loggia του Αγίου Μάρκου. Ένα κωδωνοστάσιο με ρολόι (αντίγραφο του κωδωνοστασίου του Αγίου Μάρκου της Βενετίας)

17 17 ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού. Όσο κυριαρχούσαν οι Βενετοί στο Χάνδακα, στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. Οι καμπάνες χτυπούσαν κάθε πρωί, για να πάνε οι υπάλληλοι στη δουλειά τους. Σε καιρό, όμως, πολέμου σήμαιναν συναγερμό για τους βομβαρδισμούς. Στον Άγιο Μάρκο αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους οι Βενετοί άρχοντες με λαμπρές τελετές. Εδώ, επίσης ενταφιάζονταν οι άρχοντες των Βενετών που πέθαιναν στην Κρήτη. Το αρχικό οικοδόμημα καταστράφηκε με το σεισμό του 1303 και ανοικοδομήθηκε. Το 1508 έπαθε μεγάλες ζημιές από το σεισμό και επισκευάστηκε ξανά. Όταν η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων, ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στο Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά, αρχηγό των οικονομικών και γι αυτό κατά την Τουρκοκρατία ήταν γνωστός με το όνομα Δεφτερδάρ τζαμί. Οι Τούρκοι κατεδάφισαν το κωδωνοστάσιο και στη θέση του ύψωσαν μιναρέ, που έπεσε με το σεισμό του Οι Τούρκοι κατάστρεψαν και τις τοιχογραφίες του ναού. Μέχρι το 1915 ήταν τζαμί. Μετά την απελευθέρωση και την ανταλλαγή των πληθυσμών τον πήρε η Εθνική Τράπεζα. Ύστερα, το 1923 παραχωρήθηκε στο Δήμο για να χτίσει στη θέση του Δημοτικό Θέατρο. Δεν έγινε, όμως, αυτό και ο Άγιος Μάρκος χρησιμοποιήθηκε ως κινηματογράφος με το όνομα «Μινώα». Στην κατοχή έγινε αποθήκη τροφίμων. Το 1956 μετά από σύμβαση μεταξύ του Δήμου και της εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, το μνημείο, με τη βοήθεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή. Σήμερα χρησιμοποιείται ως Δημοτική Πινακοθήκη και περιστασιακά ως αίθουσα διαλέξεων, συναυλιών, περιοδικών εκθέσεων. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1)Σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου: α. Υπογραμμίστε, χρησιμοποιώντας την εντολή Υπογράμμιση που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων Μορφοποίησης, το μέρος εκείνο που δηλώνει την έννοια του χρόνου (τη χρονική πρόταση). β. Τι δηλώνει η χρονική πρόταση σε σχέση με το νόημα της κύριας (το προτερόχρονο, το υστερόχρονο ή το σύγχρονο); Να χρησιμοποιήσετε την εντολή Χρώμα Γραμματοσειράς που βρίσκεται στη γραμμή εργαλείων Μορφοποίησης. i. Όταν η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων, ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά (Το προτερόχρονο).

18 18 ii. Όσο κυριαρχούσαν οι Βενετοί στο Χάνδακα, στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου (Το σύγχρονο). iii. Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού, ώσπου κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους (Το υστερόχρονο). 2) α) Με ποιους συνδέσμους εισάγονται οι παραπάνω προτάσεις; Να τους επισημάνετε, χρησιμοποιώντας την εντολή «χρώμα επισήμανσης κειμένου». i Όταν η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων, ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά. ii) Όσο κυριαρχούσαν οι Βενετοί στο Χάνδακα, στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. iii) Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού, ώσπου κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους. β) Μπορείτε να αντικαταστήσετε τους συνδέσμους αυτούς με άλλους, χωρίς να αλλάξει το νόημα των προτάσεων; Να χρησιμοποιήσετε τις εντολές: «διαγραφή-αντιγραφήεπικόλληση» και στη συνέχεια να φωτίσετε τους χρονικούς συνδέσμους με την εντολή «χρώμα Γραμματοσειράς». i) Αφού/ Μόλις/ Σαν η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων, ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά. ii) Όταν/Ενώ κυριαρχούσαν οι Βενετοί στο Χάνδακα, στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. iii) Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού, ωσότου/μέχρι που κατεδαφίστηκε. 3)Προσπαθήστε να αναδιατυπώσετε τα παραπάνω αποσπάσματα, αντικαθιστώντας τις χρονικές προτάσεις με λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν το χρόνο (προθετικές φράσεις,

19 19 επιρρήματα, πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμούς του χρόνου). Να χρησιμοποιήσετε γι αυτό τις εντολές «Χρώμα γραμματοσειράς»και «Χρώμα επισήμανσης κειμένου». i)tην περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά (πλάγια πτώση-αιτιατική). ii) Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου (Προθετικό σύνολο). ii) Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού μέχρι που πέρασε η πόλη στα χέρια των Τούρκων. Τότε κατεδαφίστηκε (Επίρρημα). 4)Στα παρακάτω αποσπάσματα βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους καθώς και αφού. Μπορείτε να αντικαταστήσετε τους συνδέσμους καθώς και αφού με άλλους χρονικούς συνδέσμους; Αν όχι, σκεφτείτε γιατί συμβαίνει αυτό; Η κρητική πολιτεία δεν ανακαίνισε το κτήριο της Λότζια, καθώς αυτό δεν είχε την απαιτούμενη στερεότητα.(επειδή) Το διάζωμα του πρώτου ορόφου του κτηρίου της Λότζια δεν ολοκληρώθηκε, αφού οι Τούρκοι είχαν αρχίσει τις παρενοχλήσεις στο κρητικό έδαφος.(επειδή) Όχι γιατί εδώ λειτουργούν ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι 5 )Το παρακάτω κείμενο παρουσιάζει την ιστορία του φρουρίου «Κούλε». Έχουν, όμως, αφαιρεθεί σε πολλά σημεία οι ενδείξεις του χρόνου. Αφού το ξαναδιαβάσετε, προσπαθήστε να το αναδιατυπώσετε τοποθετώντας τους ακόλουθους προσδιορισμούς του χρόνου. Να χρησιμοποιήσετε την εντολή «Χρώμα γραμματοσειράς». μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, στη Μινωική εποχή, όταν εμφανίστηκαν στη Μεσόγειο οι πειρατές, σύντομα, τότε, μετά από λίγα χρόνια, αργότερα, όταν ανακαλύφθηκε η πυρίτιδα και (όταν) κατασκευάστηκαν τα τηλεβόλα όπλα. Στην αρχή του δυτικού λιμενοβραχίονα του λιμανιού του Ηρακλείου στέκει ακόμη το μεσαιωνικό φρούριο Κούλες, Rocca al Mare, όπως το ονόμασαν οι ιδρυτές του Ενετοί.

20 20 Είναι γνωστό ότι στη Μινωική εποχή η Κρήτη δεν διέτρεχε καμία απειλή από εξωτερικούς εχθρούς, άρα δεν υπήρχε η ανάγκη οχύρωσης των λιμανιών της. Η ίδια κατάσταση επικρατούσε ως τη ρωμαϊκή εποχή και την Α Βυζαντινή περίοδο. Η κατάσταση αυτή άρχισε να ανατρέπεται, όταν εμφανίστηκαν στη Μεσόγειο οι πειρατές. Έτσι, έκτοτε γεννήθηκε η ανάγκη οχύρωσης των πόλεων και των λιμανιών τους. Οι Βυζαντινοί, όμως, δεν οχύρωσαν τα λιμάνια όσο έπρεπε, γιατί ήταν απασχολημένοι με τα εσωτερικά προβλήματα και τον κίνδυνο των Τούρκων. Έτσι, η Κρήτη σύντομα έπεσε στα χέρια των Αράβων, οι οποίο λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα φρούρια. Οι Άραβες οχύρωσαν το Ηράκλειο με τείχος και τάφρο και το κατέστησαν κέντρο των πειρατικών τους επιδρομών. Το Ηράκλειο ονομάστηκε τότε Χάνδακας. Μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, οι Βυζαντινοί επανέκτησαν τον Χάνδακα με τον Νικηφόρο Φωκά το 961. Εκείνη την περίοδο κτίστηκε ένας μικρός πύργος στην είσοδο του λιμανιού. Αργότερα, η πόλη κατακτήθηκε από τους Γενουάτες και μετά από λίγα χρόνια από τους Ενετούς. Όταν ανακαλύφθηκε η πυρίτιδα και κατασκευάστηκαν τα τηλεβόλα όπλα, οι Ενετοί αντιλήφθηκαν ότι η οχύρωση του λιμανιού με τον πύργο ήταν ανεπαρκής. Κατεδάφισαν το μικρό πύργο και στη θέση του κατασκεύασαν το περίφημο φρούριο Castello al Mare, το Φρούριο της θάλασσας. ( Κείμενο από διασκευή) ΟΛΙΓΟΛΕΠΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις- Χρονικοί προσδιορισμοί Όνομα/Επίθετο: Τάξη: Σχολ. έτος:.. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Στο κείμενο «Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου» βρείτε και άλλες λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν το χρόνο.

21 21 α.σε ποια συντακτική κατηγορία δήλωσης του χρόνου ανήκει η καθεμιά (προθετική φράση, επίρρημα, πλάγια πτώση). β.ποιες από αυτές μπορούν να αντικατασταθούν από δευτερεύουσα χρονική πρόταση, χωρίς να αλλάξει το νόημά τους. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ 1)Είσαι μέλος της δημοσιογραφικής ομάδας του σχολείου σου και παρακολούθησες τις εργασίες συντήρησης των μαρμάρινων λιονταριών της Κρήνης Μοροζίνι. Παρουσίασε σε ένα άρθρο της σχολικής σου εφημερίδας την εξέλιξη των εργασιών αυτών στους αναγνώστες της εφημερίδας. Προσπάθησε, τέλος, να τους ευαισθητοποιήσεις στο θέμα της προστασίας της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. 2)Υποθέστε ότι ζείτε στο Χάνδακα στα χρόνια της Ενετοκρατίας και παρακολουθείτε από κοντά τις οικοδομικές εργασίες που πραγματοποιούνται στο φρούριο Castello al mare. Σας ζητείται να γράψετε: α.μια επιστολή που θα απευθύνεται σε ένα φίλο σας που μένει στη μητρική σας πόλη, τη Βενετία ή β.μία άλλη που θα απευθύνεται στο Δόγη της Βενετίας, για να τον ενημερώσετε για την πορεία των εργασιών της οχύρωσης του λιμανιού. (Να αναπτύξετε ένα από τα δύο θέματα) Κριτήρια αξιολόγησης του κειμένου σας 1)Ως προς το περιεχόμενο, το κείμενό σας να δίνει μια όσο το δυνατόν σφαιρική εικόνα των εργασιών. Να αξιοποιήσετε γι αυτό το σκοπό τις γνώσεις που αποκτήσατε από τη συμμετοχή σας στο πρόγραμμα "Ενετικά μνημεία της πόλης μας. Ένα ταξίδι στο χρόνο "

22 22 2)Να προσπαθήσετε να αποδώσετε με χρονολογική σειρά τις εργασίες κατασκευής ή συντήρησης του έργου. Να χρησιμοποιήσετε γι αυτό τους κατάλληλους χρονικούς προσδιορισμούς, ώστε ο αναγνώστης σας να παρακολουθεί τη ροή της αφήγησης και να κατανοεί τις σχέσεις ανάμεσα στα γεγονότα που αφηγείστε. 3) Να χρησιμοποιήσετε το κατάλληλο ύφος. 4)Να χρησιμοποιήσετε τα στοιχεία οργάνωσης της επιστολής (Ημερομηνία, προσφώνηση επιφώνηση). 5) Να οργανώσετε το κείμενο σε τρεις παραγράφους. ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Προτερόχρονο Εκφράζεται κάτι που έγινε πριν από αυτό που εκφράζει η κύρια πρόταση. Όταν, σαν, καθώς, αφού, αφότου, όποτε, μόλις,άμα Όταν η πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων,ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά. Σύγχρονο Εκφράζεται κάτι που γίνεται συγχρόνως με αυτό που εκφράζει η κύρια πρόταση. Όταν, σαν,ενώ, ενόσω,καθώς, όποτε, όσο Όσο κυριαρχούσαν οι Βενετοί στο Χάνδακα, στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. Υστερόχρονο Εκφράζεται κάτι που γίνεται μετά από αυτό που εκφράζει η κύρια πρόταση. α)πριν (να),προτού (να),ωσότου(να),ώσπου (να), όταν, σαν, όποτε β)με προθέσεις +να/που Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού, ώσπου κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους. Παρατήρηση: Η χρονική σχέση δηλώνεται με ποικιλία εκφραστικών τρόπων (Χρονικά επιρρήματα, προθετικές φράσεις,πλάγιες πτώσεις) Παραδείγματα: Tην περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Άγιος Μάρκος παραχωρήθηκε στον Δεφτερδάρ Αχμέτ πασά (πλάγια πτώση-αιτιατική). Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας στην κορυφή του κωδωνοστασίου κυμάτιζε η σημαία του Αγίου Μάρκου. (Προθετικό σύνολο) Το κωδωνοστάσιο ορθωνόταν στο νοτιοδυτικό άκρο του ναού, μέχρι που πέρασε η πόλη στα χέρια των Τούρκων. Τότε κατεδαφίστηκε.(επίρρημα)

23 23