1. Σκέφτοµαι άρα αισθάνοµαι

Transcript

1 Αγαπητοί συνάδελφοι, Σας παρουσιάζουµε δώδεκα βιβλία σχετικά µε την κατάθλιψη, ένα άρθρο της εφηµερίδας Telegraph που το ονοµάσαµε Λογοτεχνία και Κατάθλιψη και τρεις ταινίες. Η επιµέλεια του υλικού έγινε από τον Ιωάννη Ψάρρα. Καζιµίρ Μάλεβιτς Μαύρο τετράγωνο, 1915, Λάδι σε καµβά, Κρατικό Μουσείο Αγίας Πετρούπολης. 1. Σκέφτοµαι άρα αισθάνοµαι Η γνωσιακή συµπεριφορική µέθοδος για τη θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους Συγγραφέας: Dennis Greenberger, Christine A. Padesky Εκδότης: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης Τις τελευταίες δεκαετίες, η γνωσιακή ψυχοθεραπεία έχει εφαρµοστεί µε επιτυχία σε περιπτώσεις ασθενών µε κατάθλιψη, διαταραχή πανικού, φοβίες, άγχος, θυµό, αγχώδεις διαταραχές, προβλήµατα διαπροσωπικών σχέσεων, εξάρτηση από τα ναρκωτικά ή το οινόπνευµα, διατροφικές διαταραχές, και όλες τις άλλες δυσκολίες που οδηγούν τους ανθρώπους στους θεραπευτές. Μέσα από αυτό το βιβλίο, οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν τις θεµελιώδεις αρχές που κατέστησαν αυτή τη θεραπεία αποτελεσµατική για όλα αυτά τα προβλήµατα. Αναµφισβήτητα, το

2 "Σκέφτοµαι άρα αισθάνοµαι" θα αποτελέσει ορόσηµο στην πορεία εξέλιξης της γνωσιακής ψυχοθεραπείας, αφού για πρώτη φορά οι βασικές αρχές της παρουσιάζονται µε έναν τόσο σαφή και κατανοητό τρόπο στο ευρύ κοινό. Ο Greenberger και η Padesky έχουν συµπεριλάβει σε αυτό το βιβλίο όλες τις καθοδηγητικές ερωτήσεις, τις συµβουλές, τις τεχνικές και τα «δελτία» που ανέπτυξαν κατά τις κλινικές µελέτες τους, παρέχοντας έτσι τόσο το όχηµα όσο και το χάρτη στους ανθρώπους που επιθυµούν να αλλάξουν ριζικά τη ζωή τους. Πρόκειται για ένα σπάνιο και εξαιρετικό βιβλίο που µπορεί να χρησιµοποιηθεί τόσο ως εγχειρίδιο αυτοβοήθειας, όσο και ως συµπληρωµατικό βοήθηµα στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας. 2. Είχα ένα µαύρο σκύλο. το όνοµά του ήταν Κατάθλιψη Εκδόσεις: ιόπτρα (2008) Συγγραφέας: Matthew Johnstone Περιγραφή Από τότε που ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έκανε γνωστή τη φράση Μαύρος Σκύλος για να περιγράψει τις περιόδους απαισιοδοξίας που βίωνε για µεγάλο µέρος της ζωής του, η φράση αυτή έχει καθιερωθεί για την περιγραφή µιας ανεπιθύµητης

3 κατάστασης από την οποία εκατοµµύρια ανθρώπων υποφέρουν συχνά σιωπηλά. Το βιβλίο "Είχα ένα µαύρο σκύλο, το όνοµα του ήταν Κατάθλιψη" είναι η µαρτυρία ενός ανθρώπου για τη δύναµη και τη στήριξη που µπορεί κανείς να βρει µέσα του αλλά και στους γύρω του αλλά και στους γύρω του. 3. Η γεροντική κατάθλιψη Συγγραφέας: Άννα Παγοροπούλου Εκδόσεις: Ελληνικά Γράµµατα Ποικίλοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες διαπλέκουν και προκαλούν τις διαταραχές του

4 συναισθήµατος στις µεγάλες ηλικίες. ιακρίνονται σε παράγοντες ευπάθειας και επικινδυνότητας. Παράλληλα, µια σειρά από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες προστατευτικότητας δρουν αντισταθµιστικά, θωρακίζουν την ψυχική υγεία των ηλικιωµένων και καθιστούν εφικτή την πρόληψη της ψυχικής διαταραχής της κατάθλιψης. 4. Η κατάθλιψη σήµερα Περιγραφή, διάγνωση, θεωρίες και ερευνητικά δεδοµένα Συγγραφέας: Γιώργος Κλεφτάρας Εκδότης: Ελληνικά Γράµµατα 5. Ένα ανήσυχο µυαλό Συγγραφέας: Kay Redfield Jamison Εκδότης: University Studio Press Περιγραφή Στο βιβλίο "Ένα ανήσυχο µυαλό" η

5 συγγραφέας εξετάζει τη µανιοκατάθλιψη από τη σκοπιά και του θεραπευτή και του θεραπευόµενου, αποκαλύπτοντας και την τροµερή φρίκη και τη σκληρή γοητεία της που την έκανε πολλές φορές να αρνείται τη φαρµακευτική θεραπεία. Βγήκε από τη θύελλα ζωντανή κρατώντας την ανάµνηση που µε αφάνταστη ειλικρίνεια, ζωντάνια και σοφία αποτύπωσε σε ένα µοναδικό βιβλίο, ένα από τα λίγα που έχουν τη δύναµη να αλλάζουν ζωές ακόµη και να τις σώζουν. Η δύναµή της βρίσκεται στον τολµηρό και γενναίο τρόπο µε τον οποίο χειρίστηκε την αρρώστια της κάνοντάς την έργο ζωής και στην εκπληκτική της ικανότητα να αποδίδει όλη την απόλαυση και την αγωνία της. 6. Θέα στο σκοτάδι Χρονικό µιας τρέλας Συγγραφέας: William Styron Εκδόσεις: Ποταµός (2003) Το 1985 ο William Styron έφτασε τα όρια της αυτοκτονίας, θύµα της κατάθλιψης, της ασθένειας που οδήγησε στον θάνατο τον Πρίµο Λέβι, τον Βίνσεντ Βαν Βογκ και την Βιρτζίνια Γουλφ. Σχεδόν από θαύµα, κατόρθωσε να ξαναβρεί την ψυχική του υγεία και να καταγράψει το οδοιπορικό του ως πάσχοντος σε ένα κείµενο που πρωτοδηµοσιεύτηκε το 1989 στο Vanity Fair. Τον αµέσως επόµενο χρόνο εκδόθηκε

6 αυτελώς σε βιβλίο, που εκθειάστηκε από τους κριτικούς και γνώρισε ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό. 7. Η αντιµετώπιση της κατάθλιψης στους εφήβους Συγγραφείς: Κάρολ Φιτζπάτρικ, Τζον Σάρι, Κλαίρη Παπαµιχαήλ Εκδόσεις: Κριτική (2006) Η είσοδος του παιδιού στην ηλικία της εφηβείας, συχνά σηµαίνει για την οικογένεια την έναρξη µιας ταραγµένης περιόδου. Ακολουθούν καυγάδες µε τους γονείς, συχνότερα εξαιτίας της πρώιµης προσπάθειας ανεξαρτητοποίησης των εφήβων. - Μήπως όµως καυγαδίζετε συχνότερα απ' ό, τι στο παρελθόν; - Μήπως, αντίθετα, το παιδί σας στην εφηβεία είναι πιο ήσυχο απ' ό, τι το είχατε συνηθίσει; - Πότε µιλήσατε για τελευταία φορά, και µε ποιο θέµα; Το βιβλίο αυτό θα σας ανοίξει τα µάτια για τον "ύπουλο" και πολύ συχνό εχθρό της χαράς της εφηβείας: την κατάθλιψη. 8. Ο δαίµων της µεσηµβρίας Συγγραφέας: Andrew Solomon Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια 2004

7 Ο Άντριου Σόλοµον αντιµετώπισε τόσο αποφασιστικά την προσωπική του περιπέτεια µε την κατάθλιψη ώστε κατέληξε να γίνει αυθεντία επί του θέµατος. Όπως υποστηρίζει στο συνταρακτικό αυτό βιβλίο, παρακολουθώντας κανείς την κατάθλιψη και τα συναισθήµατα που την περιβάλλουν, αντιλαµβάνεται τι σηµαίνει να έχει εαυτό, τι σηµαίνει να είναι άνθρωπος. Αντλώντας από τη δική του πάλη µε την αρρώστια και από συνεντεύξεις µε άλλους συµπάσχοντες, µε γιατρούς και παρασκευαστές φαρµάκων, µε επιστήµονες, φιλόσοφους και πολιτικούς, προσφέρει µια καλά τεκµηριωµένη ιστορική, κοινωνιολογική, ψυχιατρική και ιατρική σύνθεση, που δεν αφήνει καµία πρόκληση αναπάντητη: από τον ορισµό της ασθένειας και την ανάλυση των κοινωνικών και βιολογικών της συναρτήσεων µέχρι την αξιολόγηση όλου του φάσµατος των διαθέσιµων φαρµάκων και εναλλακτικών θεραπειών. Προσθέτει έτσι στην προσωπική του µαρτυρία τον πλούτο της πολυµάθειάς του, αλλά και τους καρπούς των ταξιδιών που έκανε στις άκρες του κόσµου αναζητώντας τη συνδροµή της ανθρώπινης εµπειρίας και της λαϊκής σοφίας. Με αυτό τον ανεπανάληπτο συνδυασµό προσωπικής, επιστηµονικής και πολιτισµικής προσέγγισης, Ο δαίµων της µεσηµβρίας συµβάλλει αποφασιστικά στην κατανόηση της κατάθλιψης, αλλά και της ανθρώπινης κατάστασης γενικότερα. Μέσα από το ιδιαίτερο πρίσµα της πιο περίπλοκης ψυχικής ασθένειας, ο Σόλοµον συνθέτει ένα έργο µεγάλης πολιτισµικής σηµασίας, ικανό να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουµε τον κόσµο. Έντονα συναισθηµατικό, ιδιοφυές και πολύ ανθρώπινο, ενίοτε ακόµη και χιουµοριστικό, µας καλεί να ανακαλύψουµε, στο βάθος της µαύρης τρύπας όπου καθένας µπορεί να βρεθεί µια µέρα, τις πιο απίστευτες ζωτικές και σωτήριες δυνάµεις. 9. Η ιστορία της κατάθλιψης

8 Georges Minois Μετάφραση: Βάλια Σερέτη Εκδόσεις: Νάρκισσος, 2010 Πίσω από ένα γελαστό προσωπείο ο άνθρωπος συχνά αποκρύπτει τη µελαγχολία του, εφόσον η σύγχρονη κοινωνία απορρίπτει τον απαισιόδοξο, τον ηττηµένο και προβάλλει ως πρότυπο τον νικητή. Στο βιβλίο αυτό ο Ζωρζ Μινουά καταγράφει τα πολλά πρόσωπα και ονόµατα της κατάθλιψης, αναζητώντας την στο παρελθόν και στο παρόν σε κείµενα φιλοσόφων, ποιητών, συγγραφέων, σε έργα ζωγράφων, στην ψυχανάλυση: άχθος της ζωής, µελαγχολία, θλίψη, ακηδία, απόγνωση, απαισιοδοξία, µηδενισµός, πλήξη, κατάθλιψη. Oι έννοιες διαφέρουν, βέβαια, αλλά έχουν έναν κοινό παρονοµαστή: τη δυσφορία του να είσαι άνθρωπος. Από τον Όµηρο και τον Λουκρήτιο µέχρι τον Σοπενχάουερ, λεγεώνες λαµπρών στοχαστών ανέλυσαν αυτή τη δυσφορία. Από τον Αριστοτέλη µέχρι τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι και τον Πόε, πολλοί τη θεώρησαν ως κατ' εξοχήν ιδιοσυγκρασία των "µεγάλων ανδρών". Από τον Αισχύλο, τον Σαίξπηρ, τον Γκαίτε, τον Μυσσέ και τον Μπωντλαίρ µέχρι τον Σιοράν, η δυσφορία αυτή ενέπνευσε τους µεγαλύτερους δηµιουργούς της δυτικής παιδείας. Σήµερα ο πολιτισµός µας προσφέρει σε πολλούς τα µέσα να κάνουν τα πάντα, αλλά χωρίς να γνωρίζουν το γιατί. Η ύση ζει την εποχή της κατάθλιψης. "Μετά την αποµάγευση του κόσµου, που αποκάλυψε πανηγυρικά όλους τους µύθους και όλες τις αυταπάτες, το άτοµο στέκεται πάλι µόνο, ατενίζοντας το κενό. Τώρα πια την κοινωνία δεν την απειλούν οι επαναστάτες αλλά οι καταθλιπτικοί". ΖΩΡΖ ΜΙΝOΥΑ 10. Ξεπερνώντας την κατάθλιψη

9 Ένας οδηγός αυτοβοήθειας µε γνωστικές-συµπεριφορικές τεχνικές. Paul Gilbert, Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συµπεριφοράς Μετάφραση: Κατερίνα Αγγελή, Γιώργος Ευσταθίου Επιµέλεια: ηµήτριος Μόνος Επιµέλεια σειράς: Αναστασία Καλαντζή - Αζίζι Εκδόσεις: Ελληνικά Γράµµατα, 2009 Πάρα πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη -ήπιας ή πιο βαριάς µορφής. H κατάθλιψή τους µπορεί να οφείλεται σε γενετική προδιάθεση ή να είναι αντίδραση σε σοβαρά γεγονότα που παρουσιάζονται στη ζωή. Tα καταθλιπτικά άτοµα θα γνωρίσουν την απόλυτη δυστυχία, θα κάνουν "µαύρες σκέψεις" για τον εαυτό τους και τους άλλους, θα βιώσουν την αδράνεια που τους εµποδίζει να πάρουν στα χέρια τους τον έλεγχο της ζωής τους... Kάποιοι από αυτούς φθάνουν µέχρι το κατώφλι του ειδικού ζητώντας βοήθεια. Oι περισσότεροι όµως υποφέρουν σιωπηλά, κρατώντας κρυφά τα προβλήµατά τους για πολλά χρόνια. Oρισµένες φορές η κατάλληλη βοήθεια δεν έρχεται παρά τις αναζητήσεις τους. Άλλοτε πάλι αισθάνονται υπερβολική ντροπή ή πολλές ενοχές για να αποκαλύψουν το πρόβληµά τους σε κάποιον. Σε αυτά ακριβώς απαντά το συγκεκριµένο εγχειρίδιο αυτοβοήθειας, το οποίο αποσκοπεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατα που τους οδήγησαν στην κατάθλιψη ή τα προβλήµατα που προέκυψαν εξαιτίας της. Aπευθύνεται όµως και στους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιβάλλον του καταθλιπτικού ατόµου, οι οποίοι πολλές φορές αδυνατούν να κατανοήσουν τη συµπεριφορά του και τις αντιδράσεις του. O στόχος του βιβλίου είναι διπλός: να βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα το θέµα της κατάθλιψης δεύτερον, µέσα από ασκήσεις και ειδικές εφαρµογές επιχειρεί να διδάξει δεξιότητες αντιµετώπισης αυτού του προβλήµατος. Tα εγχειρίδια αυτοβοήθειας είναι πρακτικοί, βήµα-προς-βήµα οδηγοί αντιµετώπισης των ψυχολογικών προβληµάτων, και µπορούν να προσφέρουν στους ανθρώπους µια διέξοδο προς τη θεραπεία και ένα καλύτερο µέλλον.

10 11. Κατάθλιψη Συγγραφέας: Συλλογικό έργο Μεταφραστής: Καλογεροπούλου, Γεωργία Συγγραφείς: Ancibure Francis, Galan - Ancibure Marivi, Sauret Marie-Jean Εκδόσεις: Νόβολι 2010 Τι είναι κατάθλιψη; - Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; - Το παιδί, η κατάθλιψή του και ο Άλλος - Η κατάθλιψη στην εφηβεία - Η αφόρητη µοναξιά - Το παραλυτικό άγχος - Η γυναικεία κατάθλιψη - Η αντρική κατάθλιψη - Η ζωή µε έναν καταθλιπτικό - Στρες και κατάθλιψη στο χώρο της εργασίας... είναι κάποια από τα θέµατα που αναλύονται στο βιβλίο αυτό, το οποίο αποπειράται να εξηγήσει, µε σύντοµο αλλά εύστοχο τρόπο, την κατάθλιψη και τα διάφορα συµπτώµατά της, ενώ εξετάζει τους ποικίλους τρόπους θεραπείας αυτής της βαθιάς δυσφορίας. 12. Κατάθλιψη

11 Συγγραφέας: Holmes, Jeremy Μεταφραστής: Τσόγια, ώρα Εκδόσεις: Ροές 2009 Οι περισσότεροι από µας συνήθως νιώθουµε "καλά". Για κάποιον που έχει κατάθλιψη, όµως, καµιά από τις απλές βεβαιότητες της καθηµερινότητας δεν µπορεί να θεωρείται δεδοµένη. Πώς µπορούµε να κατανοήσουµε αυτή την ανθρώπινη δυστυχία και πώς µπορεί η ψυχοθεραπευτική γνώση να συµβάλει στην καλύτερη αυτογνωσία µας και στη θεραπεία της κατάθλιψης; Ο Jeremy Holmes, από τους πιο σηµαντικούς σύγχρονους κλινικούς και µελετητές στο χώρο της ψυχοθεραπείας, θεωρεί σηµείο-κλειδί την έννοια της "απώλειας". Στο βιβλίο υπάρχουν αρκετά κλινικά παραδείγµατα και αναφέρονται οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές µέθοδοι, ενώ εξετάζεται και η αλληλεπίδραση ζητηµάτων όπως η ενοχή, η απόγνωση, ο θυµός και η επανόρθωση. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Σε άρθρο του ο συντάκτης της Telegraph online, Martin Chilton, αναρωτιέται: «τι θα γινόταν αν οι γιατροί προσέγγιζαν την κατάθλιψη κάπως πιο ριζοσπαστικά; Τι θα συνέβαινε, δηλαδή, αν πρόσφεραν πραγµατικά σκοτεινά και καταθλιπτικά µυθιστορήµατα προκειµένου να έρθει κανείς αντιµέτωπος µε τις άθλιες περιπτώσεις που κυκλοφορούν εκεί έξω - ένα είδος λογοτεχνικού ηλεκτροσόκ; Νοµίζεις ότι η ζωή σου είναι κακή; Για δοκίµασε 400 βολτ καθαρού Thomas Hardy και µετά δόξασε τον µεγαλοδύναµο που δεν είσαι ο Τζουντ ο αφανής. Θεωρείς ότι το πήγαινε-έλα κάθε µέρα στη δουλειά είναι σκέτη ταλαιπωρία; Για δοκίµασε να ρίξεις το περπάτηµα στο ζοφερό, µετα-αποκαλυπτικό σκηνικό του Cormac McCarthy στον ρόµο, και τα ξαναλέµε!» είτε παρακάτω τα βιβλία «κατάθλιψη-για-την-κατάθλιψη-του-άλλου» σύµφωνα µε τον συντάκτη της Telegraph. (Αξίζει να προσθέσουµε σε αυτά τον Καθένα του Philip Roth, αν µη τι άλλο τον Ξένο

12 του Καµί, Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου του Γκέτε, τον Ζοφερό Οίκο του Ντίκενς και ό, τι έχει γράψει ο Ντοστογιέφσκι). -Τζουντ ο Αφανής του Thomas Hardy -Μαντάµ Μποβαρύ του Gustave Flaubert - Άνθρωποι και Ποντίκια του John Steinbeck -Ο Γυάλινος Κώδων της Sylvia Plath -Ο ρόµος του Cormac McCarthy -Disgrace (Ατίµωση) του John Coetzee -Ήθαν Φροµ της Edith Wharton -Ο ρόµος της Επανάστασης του Richard Yates -Ο εσποινίς «Μοναχικές Καρδίες» του Nathaniel West -Αποχαιρετισµός στα Όπλα του Ernest Hemingway -The Heart Is a Lonely Hunter (Η Καρδιά Κυνηγάει Μονάχη) της Carson McCullers -Η Καρδιά του Σκότους του Joseph Conrad -Ο Άρχοντας των Μυγών του William Golding -Εξιλέωση του Ian McEwan -Η Ζούγκλα του Upton Sinclair -Ουδέν Νεώτερον από το υτικόν Μέτωπον του Erich-Maria Remarque -Έγκληµα και Τιµωρία του Fyodor Dostoyevsky -Η ίκη του Franz Kafka Τρεις ταινίες για την κατάθλιψη 1. Η PERSONA (1966) είναι η πιο γνωστή ίσως δηµιουργία του Ίνγκµαρ Μπέργκµαν και αποτελεί την επιτοµή της µπεργκµανικής φιλοσοφίας αλλά και αισθητικής. Η Ελίζαµπετ Βόγκλερ (Λίβ Ούλµαν) µια σπουδαία ηθοποιός, µετά την ερµηνεία της στην Ηλέκτρα, αποσύρεται στην αποµόνωση και τη

13 σιωπή, αποτέλεσµα έντονων καταθλιπτικών φαντασιώσεων και ψυχικών διεργασιών. Την επίβλεψή της αναλαµβάνει η Άλµα (ψυχή) µια νεαρή και άπειρη νοσηλεύτρια (Μπίµπι Άντερσον). Καταφεύγουν σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, όπου αναδύεται η µοναξιά, η αποξένωση και η ανικανότητα να πλησιάσουν η µια την άλλη. 2. ΟΙ ΩΡΕΣ (2ΟΟ2) Το φιλµ περιγράφει τη ζωή τριών γυναικών, οι οποίες εµφανίζουν συµπτώµατα κατάθλιψης µε ιδέες αυτοκτονίας δικές τους ή ακόµα και δικών τους ανθρώπων. Η Βιρτζίνια Γουλφ υποφέρει από διπολική διαταραχή. Η κατάθλιψή της τονίζεται σε όλο το φιλµ µε εναλλαγές ανάµεσα στη µελαγχολία και σε εξάρσεις µανίας, µε υπερένταση, ευερεθιστότητα, πολύωρο γράψιµο (για το βιβλίο της) και αϋπνία. Το φιλµ ξεκινά και τελειώνει µε την αυτοκτονία της. 3. Το φιλµ SYLVIA (2003) Αναφέρεται στη ζωή της γνωστής Αµερικανίδας ποιήτριας Sylvia Plath. Βλέπουµε την ποιήτρια την εποχή που βρίσκεται στο Πανεπιστήµιο του Cambridge, για µεταπτυχιακές σπουδές. Είναι ένα δραστήριο ταλαντούχο κορίτσι, της αρέσει η διασκέδαση και είναι πολύ όµορφη. Στο Cambridge γνωρίζει πολλές απογοητεύσεις, για την ποιητική της δηµιουργία.