Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία και τη μάθηση του μαθήματος της Χημείας. Άννα Κουκά

Transcript

1 Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία και τη μάθηση του μαθήματος της Χημείας Άννα Κουκά

2 Μοντέλα για τη διδασκαλία της Χημείας Εποικοδομητική πρόταση για τη διδασκαλία «Παραδοσιακή» πρόταση για τη διδασκαλία

3 Διδακτική της Χημείας. Διδασκαλία Γνώσεις Ποιες γνώσεις θεωρούνται επαρκείς για το μάθημα της Χημείας στις εκάστοτε τάξεις; Τι είναι η χημική γνώση; Αποτυπώνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα Τι πρέπει να ξέρουν οι μαθητές για να είναι επαρκείς; Αποτυπώνεται στους μαθησιακούς στόχους

4 Διδακτική της Χημείας. Μαθητές Αποτελεσματική διδασκαλία Τι ξέρουν οι μαθητές; Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Τι Πότε Πώς να διδάξουμε Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών

5 Επισκόπηση των εξελίξεων στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών - Άξονας επισκόπησης:παράγοντες έξω από το χώρο της εκπαίδευσης π.χ. οι εκάστοτε προτεραιότητες που επικράτησαν σε μια χώρα ως αποτέλεσμα * αποφάσεων για οικονομική/τεχνολογική ανάπτυξη. * του ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών... - Άξονας επισκόπησης: Το ίδιο το γνωστικό αντικείμενο και θέματα σχετικά με τις διαδικασίες, το περιεχόμενο, την ιστορία της επιστήμης. - Άξονας επισκόπησης: Η εκάστοτε εκπαιδευτική θεωρία που κυριάρχησε.

6 Εξελίξεις στη διδασκαλία των ΦΕ. Άξονας οργάνωσης Παράγοντες έξω από το χώρο της εκπαίδευσης

7 Επίδραση κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών παραγόντων στη διδασκαλία Τα σχολικά προγράμματα διαμορφώνονται από τα εκάστοτε ιδεολογικό-πολιτικά κ φιλοσοφικά ρεύματα που επικρατούν. Επηρεάζονται από οικονομικές κ τεχνολογικές προτεραιότητες. Φλουρής (1983). Αναλυτικά προγράμματα για μια νέα εποχή στην εκπαίδευση

8 Εξελίξεις στη διδασκαλία των ΦΕ. Άξονας οργάνωσης Το γνωστικό αντικείμενο και θέματα σχετικά με τις διαδικασίες, το περιεχόμενο, την ιστορία της επιστήμης.

9 Μεταρρυθμίσεις στα εκπαιδευτικά προγράμματα Σημαντικές μεταρρυθμίσεις, κυρίως στις ΗΠΑ και δευτερευόντως στις χώρες της Ευρώπης, υλοποιούνται κατά τις δεκαετίες 50 και 60. Το μάθημα το Χημείας εκσυγχρονίζεται και δημιουργούνται νέα προγράμματα διδασκαλίας.

10 Σειρά μεταρρυθμίσεων στις ΗΠΑ Δεκαετίες 50 και 60 Η πρώτη μεταρρύθμιση στα αναλυτικά προγράμματα των μαθημάτων των Φ.Ε. και στην εκπαίδευση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Δεκαετία 70 Τα μεταρρυθμιστικά προγράμματα σταματούν. Δεκαετία 80 Η χαμηλή επίδοση των μαθητών στις Φ.Ε. και στα Μαθηματικά κρίνεται ότι δημιουργεί κίνδυνο για οικονομική καταστροφή. Δεκαετία 90 Νέες μεταρρυθμίσεις

11 Μεταρρυθμιστικά προγράμματα και οι ιδιαιτερότητες της Χημείας Η χημική γνώση περιλαμβάνει ένα πολύπλοκο σύστημα από πληροφορίες για τις χημικές ουσίες και τις ιδιότητές τους, από έννοιες, δεξιότητες και εφαρμογές. Η μεγάλη ανάπτυξη που είχε λάβει μέχρι εκείνη τη στιγμή η χημική γνώση, δημιούργησε προβλήματα στο σχεδιασμό των σχολικών προγραμμάτων. Έντονος προβληματισμός αναπτύχθηκε για την αρχή/αφετηρία της διδασκαλίας. Αναπτύχθηκαν τρεις προσεγγίσεις - Διδασκαλία με αφετηρία τη χημική ουσία - Διδασκαλία με αφετηρία την ατομική δομή - Διδασκαλία με αφετηρία τη χημική αντίδραση

12 Παραδείγματα μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων της Χημείας Interdisciplinary Approach to Chemistry (ΗΠΑ) Αφετηρία διδασκαλίας η χημική ουσία CHEM Study (ΗΠΑ) Αφετηρία διδασκαλίας η ατομική δομή Nuffield O Level (Αγγλία) Αφετηρία διδασκαλίας η χημική αντίδραση

13 Μειονεκτήματα των νέων προγραμμάτων. Συμπεράσματα Η διδασκαλία της «αυθεντικής» επιστήμης αποδείχτηκε στην πράξη περισσότερο πολύπλοκη από ότι αρχικά είχαν εκτιμήσει οι σχεδιαστές των προγραμμάτων. Είχε δοθεί μεγάλη σημασία στο σχεδιασμό της διδασκαλίας και της εργαστηριακής άσκησης και όχι - στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι μαθητές. - στην προηγούμενη γνώση των μαθητών. Συμπεράσματα Οι μαθητές δεν έρχονται στο σχολείο «άγραφα χαρτιά». Η μάθηση δεν είναι το σίγουρο αποτέλεσμα προσεκτικά σχεδιασμένης διδασκαλίας.

14 Εξελίξεις στη διδασκαλία των ΦΕ. Άξονας οργάνωσης Το γνωστικό αντικείμενο και το σύστημα μαθητής-δάσκαλος-διδακτέα ύλη

15 Ποιόν διδάσκουμε;τι διδάσκουμε; Πώς διδάσκουμε; Μαθητής Διδακτέα Ύλη Δάσκαλος

16 Έμφαση στο περιεχόμενο ή στις διαδικασίες της επιστήμης; Γνωσιο-κεντρική διδασκαλία: έμφαση στο περιεχόμενο (content) της επιστήμης. Η διδακτέα ύλη εστιάζεται περισσότερο στα ευρήματα της επιστημονικής μεθόδου δηλαδή στις θεωρίες, τους νόμους, τις αρχές κλπ. Διαδικασιο-κεντρική διδασκαλία: έμφαση στις διαδικασίες (processes) που ακολουθεί η επιστήμη. Η διδασκαλία εστιάζεται στην ίδια την επιστημονική μέθοδο και αποτελεί στόχο να μάθουν οι μαθητές μέσα από την εφαρμογή της στο εργαστήριο.

17 Ο ρόλος του δασκάλου στη γνωσιο-κεντρική διδασκαλία Ο δάσκαλος μεταδίδει τη γνώση και λειτουργεί ως αυθεντία επικύρωσης της γνώσης. Ο μαθητής οδηγείται σε παθητική απραξία

18 Αμφισβήτηση της διδασκαλίας με έμφαση στο περιεχόμενο και στις διαδικασίες Ασκήθηκε κριτική στη γνωσιο-κεντρική και αργότερα στη διαδικασιο-κεντρική διδασκαλία των Φ.Ε. εξ αιτίας των χαμηλών επιδόσεων των μαθητών Η αμφισβήτηση προήλθε από τους χώρους της Φιλοσοφίας των Φ.Ε. και της Γνωστικής Ψυχολογίας, από τους ίδιους χώρους που διατυπώθηκε η άποψη για την εποικοδόμηση της γνώσης.

19 Τα αναλυτικά προγράμματα και η διδασκαλία με έμφαση στο περιεχόμενο και στις διαδικασίες Τα αναλυτικά προγράμματα στις δυο απόψεις είναι αξιοσημείωτο ότι προκύπτουν μέσα από μια διαδικασία από τα «πάνω προς τα κάτω» δηλαδή είναι προϊόντα της μεταφοράς: Επιστημονικό Μοντέλο Διδασκαλία

20 Εξελίξεις στη διδασκαλία των ΦΕ. Άξονας οργάνωσης Οι θεωρίες για την εκπαίδευση

21 Ισχύουσες θεωρίες για την εκπαίδευση Συμπεριφορισμός Εποικοδομισμός Οι δυο θεωρίες αντιμετωπίζουν τη μάθηση με εντελώς διαφορετικό τρόπο, συνεχίζουν ωστόσο να έχουν σημαντική θέση στη σύγχρονη εκπαιδευτική πρακτική.

22 Οι θεωρίες της Συμπεριφοράς Προέρχονται από το φιλοσοφικό δόγμα του εμπειρισμού που υποστηρίζει ότι η γνώση δεν είναι έμφυτη αλλά αποκτιέται από την εμπειρία του ανθρώπου με το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Οι πιο γνωστές διακλαδώσεις αυτής της θεωρίας είναι: Η θεωρία της κλασικής εξαρτημένης μάθησης αναπτύχθηκε από το Ρώσο φυσιολόγο Pavlov. H θεωρία της συντελεστικής μάθησης με εκφραστή τον ψυχολόγο Skinner.

23 Οι πηγές της εποικοδομητικής πρότασης Συνολικά η Επιστημολογία (ή Φιλοσοφία των Επιστημών) και η Γνωστική Ψυχολογία αποτελούν τις δύο πηγές από τις οποίες σχηματίστηκε το ρεύμα για τη διδασκαλία και τη μάθηση το οποίο περιγράφεται ως Εποικοδομισμός. Η διδασκαλία σχετίζεται με τα ερωτήματα: α) Τι διδάσκουμε; Ποια είναι η φύση και ο χαρακτήρας της επιστημονικής γνώσης που διδάσκουμε; Η περιγραφή της επιστημονικής γνώσης είναι το αντικείμενο της Επιστημολογίας. β) Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Οι θεωρίες μάθησης αποτελούν το κύριο πρόβλημα της Γνωστικής Ψυχολογίας.

24 Μάθηση και ο ρόλος του δασκάλου στις θεωρίες της Συμπεριφοράς Η μάθηση προσδιορίζεται ως η διαδικασία σύνδεσης περιβαλλοντικών ερεθισμάτων με τις αντιδράσεις που προκαλούν, οδηγώντας στην εκδήλωση ορισμένης συμπεριφοράς. Ο δάσκαλος αποτελεί το κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας, διότι είναι αυτός που διευθετεί τις περιβαλλοντικές συνθήκες με τρόπο ώστε οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκδηλώνουν τις αναμενόμενες συμπεριφορές. Συνολικά η μάθηση θεωρείται ως «μάθηση εκ των έξω» και είναι μια διαδικασία περισσότερο ή λιγότερο παθητική, ληπτική και αναπαραγωγική.

25 Η βασική υπόθεση του Εποικοδομισμού Η νέα γνώση οικοδομείται με βάση τις υπάρχουσες γνώσεις του ατόμου και συνιστά μια διαδικασία στοχασμού και ερμηνείας της εμπειρίας. Η οικοδόμηση της μάθησης μπορεί να είναι θέμα ατομικής ερμηνείας (ριζοσπαστικός εποικοδομισμός) όπου η εστίαση γίνεται στο άτομο. Ή μπορεί να είναι θέμα συλλογικής ερμηνείας (κοινωνικός εποικοδομισμός) όπου η προσοχή εστιάζεται στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

26 Το γνωστικό αντικείμενο της εποικοδομητικής διδασκαλίας Το γνωστικό αντικείμενο της επιστήμης αντιμετωπίζεται ως διαδικασία εποικοδόμησης. Η οικοδόμηση της μάθησης είναι συνάρτηση τριών συνιστωσών οι οποίες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους - της προϋπάρχουσας γνώσης του μαθητή - του περιβάλλοντος - του προς λύση προβλήματος. Παράλληλα θεωρείται απαραίτητη η εξασφάλιση συνεργασίας μεταξύ αυτών που μαθαίνουν (κοινωνικός εποικοδομισμός).

27 Η συνοδευόμενη από κατανόηση μάθηση (meaningful learning) Στα πλαίσια του εποικοδομισμού δίνεται έμφαση στη μάθηση που συνοδεύεται από κατανόηση. - Έχει σταθεί δύσκολο να αναλυθεί από επιστημονική άποψη. - Τα αποτελέσματα ερευνών στον τρόπο που σκέφτονται αρχάριοι και ειδήμονες σε περιοχές όπως το σκάκι, οι φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά δείχνουν ότι η χρησιμοποιήσιμη/λειτουργική γνώση, είναι γνώση που υποστηρίζεται από κατανόηση και όχι πληροφορίες που κάποιος θυμάται.

28 Πληθώρα ερευνών τη δεκαετία του 70 Παιδαγωγοί Ψυχολόγοι Πώς κατανοούν και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι μαθητές κατά τη διδασκαλία των μαθημάτων των φυσικών επιστημών στο σχολείο;

29 Σύγκριση «παραδοσιακής» διδασκαλίας και εποικοδομητικής πρότασης για τη διδασκαλία

30 Σύγκριση «παραδοσιακής» διδασκαλίας και εποικοδομητικής πρότασης Kαρανίκας et al. (1993). Σύγκριση των αντιλήψεων των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου & των Tεταρτοετών Φοιτητών του ΠTΔE που αφορούν την Έννοια της Άνωσης στα Yγρά. Eργασία που παρουσιάστηκε στο κοινό Συνέδριο EEΦ & EKΦ.

31 Σύγκριση «παραδοσιακού» κ «νέου» σχολείου Όπως η προηγούμενη διαφάνεια

32 Η ανάπτυξη της Εποικοδομητικής Πρότασης για τη διδασκαλία της Χημείας Περιεχόμενο της διάλεξης Εξελίξεις στη διδασκαλία της Χημείας Άξονας επισκόπησης οι μεταρρυθμίσεις στα εκπαιδευτικά προγράμματα Άξονας επισκόπησης το γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος Άξονας επισκόπησης οι εκάστοτε θεωρίες μάθησης Η Εποικοδομητική Πρόταση Σύγκριση «παραδοσιακής» διδασκαλίας και εποικοδομητικής πρότασης

33 Βιβλιογραφία -Φλουρής (1983). Αναλυτικά προγράμματα για μια νέα εποχή στην εκπαίδευση -Κόκκοτας, Π. (2004). Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Τόμος ΙΙ. Αθήνα. Στο Ματσαγγούρας (Επ). Η Εξέλιξη της Διδακτικής Η Εξέλιξη της Διδακτικής. Επιστημολογική Θεώρηση. Αθήνα, Gutenberg -α) Κόκκοτας, Βλάχος, Καρανίκας (1999). Διδακτικές Στρατηγικές για Εννοιολογική Αλλαγή στις Φ.Ε. -β) Ραβάνης, Κ. (1999). Από τη Γενική Διδακτική στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Παιδαγωγική Συνέχεια και Επιστημολογική Ασυνέχεια. -Bransford (2006). Πώς μαθαίνει ο άνθρωπος. Εκδόσεις Κέδρος