ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 7 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Transcript

1 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ 7 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ ν ΚΟΛΟΜΒΙΑ». ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

2 i ΑΠΟ ΠΛΟΙΑΡΧΟ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΑΤΣΟΥΛΗ ΠΝ IOYNΙΟΣ 2017 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

3 ii ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

4 iii ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΣΚΟΠΟΣ 3 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Α» - ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ 5 Α. Ιστορικό του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας 5 Β. Σημαντικά Στοιχεία από το Δίκαιο της Θάλασσας 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Β» - Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑΣ ΚΟΛΟΜΒΙΑΣ: ΤΟ Ι- ΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ 23 Α. Γενική Προσέγγιση 23 Β. Ιστορία πριν τη Δίκη 23 Γ. Η Έναρξη της Δικαστικής Διαμάχης 28 Δ. Η Απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Γ» - ΑΝΑΛΥΣΗ / ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 36 Α. Ανάλυση Διεξαγωγής της Δίκης Κριτική του Αποτελέσματος 36 Β. Συμπεράσματα από τη Δικαστική Διαμάχη 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Δ» - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 46 Α. ΑΟΖ και Στρατηγικά Διακυβεύματα 46 Β. Ανακήρυξη ΑΟΖ και Ελληνική Στρατηγική 53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ «Α» ΧΑΡΤΕΣ A-1 «Β» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Β-1

5 iv ΣΕΛΙΔΑ ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ

6 1 Πλοίαρχος Π.Ν Γεώργιος Κατσούλης του Θεοδώρου(ΑΜ:1973) Σπουδαστής ΣΕΘΑ Αθήνα, 15 Ιουνίου 17 ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΜΑ: ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΘΑ- ΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ ν ΚΟΛΟΜΒΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν διαχρονικά χώρους επικοινωνίας, δια των οποίων διεκπεραιώνονται πολιτιστικές, εμπορικές, οικονομικές, στρατιωτικές, πληθυσμιακές μετακινήσεις και ανταλλαγές. Πρωταρχική εκμετάλλευση της θάλασσας, αποτέλεσε ιστορικά η αξιοποίησή της για την εύρεση τροφής μέσω της αλιείας, καταρχήν στις παράκτιες περιοχές. Η πρόοδος της ναυπηγικής και των μέσων εκτέλεσης ναυσιπλοΐας, επέκτεινε τις θαλάσσιες δραστηριότητες μακράν της ακτής, ανοίγοντας ολοένα και περισσότερους εμπορικούς δρόμους, οι οποίοι σήμερα διασυνδέουν το σύνολο των ηπείρων. 2. Τόσο η προαναφερόμενη τεχνολογική πρόοδος όσο και η ανάγκη προστασίας των θαλάσσιων οδών επικοινωνίας, ανήγαγαν την ικανότητα εκτελέσεως πολεμικών ναυτικών επιχειρήσεων σε μείζονα παράγοντα εξασφάλισης της εθνικής κυριαρχίας και των εθνικών συμφερόντων των κρατών. Πέραν δηλαδή από τη διάθεση θαλάσσιων και υποθαλάσσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών, μέσω της σύζευξης απομακρυσμένων γεωγραφικών περιοχών δια της θα-

7 2 λάσσης, παρέχεται η δυνατότητα σε ένα ισχυρό κράτος να επιτρέπει στον εαυτό του ή και να απαγορεύει σε άλλα κράτη, τη διάνοιξη εμπορικών δρόμων για τη μεταφορά κάθε είδους πλουτοπαραγωγικών και πρώτων υλών, π.χ. ξύλου, χρυσού, άνθρακα, μεταξιού, βιομηχανικών προϊόντων, πετρελαίου, φυσικού αερίου κλπ. Επομένως, μέσω της θαλάσσιας κυριαρχίας, ουσιαστικά εξασφαλίζεται και μεγάλο μέρος του ελέγχου των χερσαίων πηγών πλούτου και αντίστοιχα ισχύος. 3. Περαιτέρω, η εύρεση τεράστιων ενεργειακών κοιτασμάτων συγκεντρωμένων σε εκμεταλλεύσιμες θαλάσσιες περιοχές μακράν των ακτών, ταυτόχρονα με την εξεύρεση δυνατών μεθόδων οικονομικά συμφέρουσας εξορύξεώς των, έδωσε μία ακόμα ισχυρότερη διάσταση στη σημασία του θαλάσσιου χώρου. 4. Από τα πρώτα λοιπόν χρόνια της ενάρξεως της ανθρώπινης δραστηριότητας στη θάλασσα μέχρι σήμερα, παρατηρείται μια διαρκής προσαύξηση της σημασίας του θαλασσιού χώρου ως προς την απόσταση του από την ξηρά. Όπως είναι φυσικό, η παράλληλη εκμετάλλευση θαλάσσιων περιοχών από γειτονικά κράτη, οδήγησε σε διενέξεις, οι οποίες σε συνάρτηση με το διακύβευμα, αφορούσαν αντίστοιχα περιοχές, όλο και πιο απομακρυσμένες από τις ακτές. 5. Για τους παραπάνω λόγους, επιχειρήθηκε η συμφωνία ενός καθεστώτος δικαίου, με τη μορφή του δικαίου της θαλάσσης, το οποίο θα διέπει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών και τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, από την ακτή έως και την ανοικτή θάλασσα. 6. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου διεκπεραιώνεται διαμέσου θαλασσίων οδών επικοινωνίας. Ο εικοστός αιώνας, οδήγησε σε μια εκτεταμένη τεχνολογική επανάσταση, η οποία μεταξύ άλλων επέτρεψε, με την πρόοδο της ναυπηγικής, της ναυτικής μηχανολογίας, των ασύρματων τηλεπικοινωνιών, της ναυσιπλοΐας και των μέσων εντοπισμού, την τεράστια μετάθεση του συνόλου σχεδόν των παγκοσμίων εμπορικών οδών στη θάλασσα. Χαρακτηριστική είναι η σύγχρονη κινεζική στρατηγική, η οποία παράλληλα

8 3 με την αναβίωσή του χερσαίου δρόμου του μεταξιού, επιχειρεί τη δημιουργία ενός θαλασσίου δρόμου του μεταξιού, με τους δύο δρόμους να συνενώνονται αποτελώντας ενιαίο βρόχο Με την εύρεση των θαλάσσιών ενεργειακών κοιτασμάτων και τη δυνατότητα αντλήσεως, εκμεταλλεύσεώς τους, εκτιμάται ότι στον εικοστό πρώτο αιώνα η κυριαρχία και η ισχύς των κρατών θα προσδιορίζεται κυρίως από τη δυνατότητα τους να θαλασσοκρατούν. ΣΚΟΠΟΣ 1. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναλύσει τη σημασία της οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών στην κρατική κυριαρχία και να εξάγει συμπεράσματα περί των μεθόδων οριοθετήσεως που υιοθετούνται από τα διεθνή δικαστήρια, με αφορμή τη δικαστική διαμάχη για την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα μεταξύ της Νικαράγουας και της Κολομβίας. Η ανάλυση θα επιχειρήσει να προσδιορίσει στη συνέχεια τη βέλτιστη στρατηγική εξυπηρέτησης των εθνικών συμφερόντων. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 1. Κατά τη σύνταξη της μελέτης ελήφθησαν υπόψιν οι παρακάτω προϋποθέσεις: α. Ότι θα παραμείνουν εν ισχύ τα βασικά θεσμικά κείμενα της ο- ριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, και κυρίως η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) 2, και η Σύμβαση της Γενεύης του 1958 για την Υφαλοκρηπίδα 3. 1 H KAΘΗΜΕΡΙΝΗ,. (2014). Η Κίνα αναβιώνει τον Δρόμο του Μεταξιού με επένδυση 40 δισ. δολ. στις μεταφορές. Retrieved from 2 United Nations Convention on the Law of the Sea, (UNCLOS), Done on 10 December 1982 in Montego Bay, Jamaica, Entered into force on 16 November Convention on the Continental shelf, Done at Geneva 29 April 1958, Entered into force on 10 June 1964.

9 4 β. Ότι η κύρια απειλή για την Ελλάδα αναφορικά με τα εθνικά της συμφέροντα και τις σε βάρος της διεκδικήσεις των θαλασσίων ζωνών θα παραμείνει αμετάβλητη.

10 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Α» - ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Α. Ιστορικό του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας 1. Το πρώτο εγχείρημα διακηρύξεως της κυριαρχίας στη θάλασσα, διαπιστώνεται στην Αρχαία Ελλάδα. Εκεί, οι Ελληνικές πόλεις προσαρτούσαν μία θαλάσσια περιοχή, στην οποία διέθεταν το μονοπώλιο της αλιείας. Στη συνέχεια, την κλασσικότερη θεώρηση της θάλασσας ως ίσης αξίας με την ξηρά συναντούμε την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, κατά την οποία η «Θάλασσα Όρια» ανήκει στον αυτοκράτορα, όπως και η ξηρά Το 1702, ο Ολλανδός νομικός Bynhershock, προτείνει το θεωρητικό βεληνεκές των κανονιών της εποχής, τα 3 ναυτικά μίλια, ως όριο της κυριαρχίας ενός κράτους στη θάλασσα σε απόσταση από τις ακτές του. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η κυριαρχία των κρατών σταματά εκεί που φτάνει η ισχύς των όπλων. Αρχικά δηλαδή, η ανοικτή θάλασσα, πέραν της προαναφερόμενης οριοθέτησης ήταν ελεύθερη προς όλους και χωρίς κανένα περιορισμό. Για την ε- ποχή εκείνη δηλαδή, δεν είχε νόημα κάποια συνθήκη σχετικά με την χρήση του θαλάσσιου χώρου, με δεδομένο ότι η μόνη δραστηριότητα εκμετάλλευσης του θαλάσσιου πλούτου ήταν η αλιεία, ενώ δεν ετίθετο θέμα περί της επάρκειας των αλιευτικών αποθεμάτων. Το πρόβλημα της υπεραλίευσης αρχίζει να γίνεται αισθητό από τα μέσα του 19 ου αιώνα, χωρίς όμως να οδηγήσει στη θεσμοθέτηση κάποιας συνθήκης. 3. Η δραστική όμως αναβάθμιση του δικαίου της θαλάσσης, προέκυψε στις 28 Σεπτεμβρίου του 1945, όταν οι ΗΠΑ διακήρυξαν την κυριαρχία τους επί της υφαλοκρηπίδας, με σκοπό την κατοχύρωση οικονομικών και στρατιωτικών ωφελημάτων. Ακολούθησαν η Χιλή στις 23 Ιουνίου του 1947 και το Περού την 1 η Αυγούστου του ίδιου έτους, οι οποίες διακήρυξαν την κυριαρχία τους επί της επιφάνειας του βυθού και της υπερκείμενης θάλασσας έως τα 200 ν.μ. από τις ακτές τους. Το όριο αυτό προσδιορίστηκε από τη ζώνη μεταναστεύσεως των κοπαδιών των τόνων. Σημειώνουμε ότι επειδή οι απόκρημνες 4 Coutau-Bégarie, H. (2011). Traité de stratégie (1st ed.). Paris: Institut de stratégie comparée.

11 6 Άνδεις καταλήγουν απευθείας σε μεγάλα βάθη εγγύς των ακτών, οι δύο αυτές χώρες δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα. Συνεπώς, χρησιμοποίησαν άλλο κριτήριο, εκείνο της απόστασης των 200 ν.μ. από τις ακτές τους, για να οριοθετήσουν την κυριαρχία τους. 4. Ακολούθησε η ίδια πρακτική από την Κόστα Ρίκα το 1949, την Ονδούρα, τη Βραζιλία και την Μ. Βρετανία για τα νησιά Φώκλαντ το Στη συνέχεια, πέραν από τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, η Τυνησία το 1959, η Λιβύη το 1955 και το Ιράν το 1957, διεκδίκησαν μια «ζώνη ιστορικών δικαιωμάτων». Οι Φιλιππίνες το 1955 και η Ινδονησία το 1957, διεκδίκησαν τον έλεγχο του αρχιπελάγους τους, πλήττοντας καίρια το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στην ανοικτή θάλασσα, το οποίο λειτουργεί υπέρ των ισχυρών ηγεμονικών κρατών που θέλουν να θαλασσοκρατούν. 5. Μπροστά σε αυτήν την κατάσταση και για τον περιορισμό της αυθαιρεσίας υποβάθμισης του δικαίου, οργανώθηκε με την πρωτοβουλία της Μ. Βρετανίας συνδιάσκεψη στην Γενεύη, το 1958, με θέμα το δίκαιο της θάλασσας. Η συνδιάσκεψη αυτή ακολουθήθηκε από μία δεύτερη το 1960, κατά την οποίαν υιοθετήθηκαν τα 12 ν.μ. ως όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης. Παρά τις συνδιασκέψεις αυτές, δεν επετεύχθη ομοφωνία περί της μορφής του δικαίου της θαλάσσης, ενώ πολλαπλασιάζονταν τα φαινόμενα επιθυμίας σφετερισμού των δικαιωμάτων του ενός κράτους από το άλλο. 6. Έτσι, την 1 Σεπτεμβρίου του 1972, η Ισλανδία διακήρυξε ότι κατέχει κυριαρχικά δικαιώματα σε μία ζώνη που εκτείνεται εώς τα 50 ν.μ. από τις α- κτές της, ξεκινώντας τον πρώτο πόλεμο του μπακαλιάρου, ο οποίος ακολουθήθηκε από τον δεύτερο, όταν τρία χρόνια μετά επέκτεινε την ζώνη αυτή στα 200 ν.μ. 7. Με σκοπό την επίλυση όλων των θεμάτων που αφορούν στις θάλασσες και τους ωκεανούς, το 1973 ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του ΟΗΕ εργασίες των κρατών - μελών του, για την διαμόρφωση ενός σχετικού συμβατικού κειμένου. Το τελικό κείμενο παρουσιάσθηκε για υπογραφή και κύρωση στις 10 Δεκεμβρίου του 1982, στο Montego Bay της Τζαμάικα, ως 3η Διεθνής Σύμβαση του Δικαίου

12 7 Θαλάσσης, και με τον τίτλο «United Nations Convention on the Law of the Sea» (UNCLOS ΙΙΙ, 1982). Περιλάμβανε δε την υποχρέωση των Κρατών, να κυρώνουν χωρίς επιφυλάξεις και στο σύνολό του το κείμενό της (έννοια package deal without reservations). Η Σύμβαση αυτή, θα ετίθετο σε ισχύ, ένα χρόνο μετά την συμπλήρωση 60 κυρώσεων από τα Κράτη, γεγονός που επετεύχθη το Συνεπώς, από τον Νοέμβριο 1994, η Διεθνής Σύμβαση του Δικαίου της Θαλάσσης, αποτελεί τον «Καταστατικό Χάρτη των Θαλασσών και των Ωκεανών». 8. Κατά την συνδιάσκεψη αυτή, διαπιστώθηκε αντιπαράθεση απόψεων και ιδεών, κυρίως μεταξύ δύο αντιπάλων στρατοπέδων. Το πρώτο συγκροτούσαν τα ισχυρά ναυτικά και βιομηχανικά κράτη και το δεύτερο τα λοιπά κράτη. Τα πρώτα, είχαν ως κεντρικό άξονα της προσέγγισής τους την ελευθερία των θαλασσών, ενώ τα δεύτερα επεδίωκαν την επέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους, στη μέγιστη δυνατή απόσταση από τις α- κτές του. Ο συμβιβασμός των δύο πλευρών επετεύχθη με τον καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), η οποία εκτείνεται έως τα 200 ν.μ. από τις ακτές του πρακτικού κράτους. Εντός της ζώνης αυτής το παράκτιο κράτος δεν διαθέτει πλήρη κυριαρχία, αλλά κυριαρχικά δικαιώματα «οικονομικής» φύσεως, που προσδιορίζονται από τη δυνατότητα εκμεταλλεύσεως όλων των υφισταμένων πόρων στην εν λόγω ζώνη. 9. Σε αντάλλαγμα, οι ναυτικές δυνάμεις διατήρησαν τα στρατηγικά τους συμφέροντα, με την κυριαρχία των κρατών να περιορίζεται στα 12 ν.μ. της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Αντίθετα, εντός της ΑΟΖ, οι εμπορικοί και οι πολεμικοί στόλοι μπορούν να κυκλοφορούν χωρίς περιορισμό και να επιδίδονται σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων των ναυτικών ασκήσεων. Το 2003, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ προέτρεψε τα κράτη - μέλη να προχωρήσουν στην κύρωση της Συμβάσεως επειδή είχε ενσωματώσει και κωδικοποιήσει το υπάρχον διεθνές εθιμικό δίκαιο. Έως τον Ιούλιο του 2009, από τα 192 Κράτη του ΟΗΕ, τα 159 κύρωσαν τη Σύμβαση (συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ενιαίας οντότητας), γεγονός που αποδεικνύει ότι αφενός το κείμενο διαθέτει παγκόσμιο χαρακτήρα, αφετέρου ότι μπορεί να θεωρηθεί πως οι διατάξεις του διαθέτουν και τη δυναμική εθιμικού δικαίου, ικανού δηλαδή να δεσμεύει και τα υπόλοιπα Κράτη δεν το έχουν κυρώσει. Από τα μεσογειακά κράτη, εκείνα που δεν

13 8 έχουν κυρώσει τη Σύμβαση είναι η Τουρκία, το Ισραήλ, η Συρία, η Λιβύη και το Μαρόκο. Β. Σημαντικά Στοιχεία από το Δίκαιο της Θάλασσας 1. «Αιγιαλίτιδα Ζώνη» ή «Χωρική Θάλασσα» α. Χωρική Θάλασσα (ΧΘ), είναι η πλέον δόκιμη μετάφραση του όρου «Territorial Sea» και απαντάται στην επίσημη ελληνική μετάφραση της UNCLOS. Σε ακαδημαϊκές εργασίες χρησιμοποιείται και ο όρος «Αιγιαλίτιδα Ζώνη», ο οποίος υποδηλώνει το ίδιο με την «Χωρική Θάλασσα». Η χωρική θάλασσα, εκτείνεται πέρα από τη ξηρά και τα εσωτερικά ύδατα. Εντός αυτής το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, με την έννοια ότι γίνεται αναφορά στο σύνολο των αρμοδιοτήτων που το κράτος ασκεί στο έδαφός του. Ο όρος ξηρά συμπεριλαμβάνει τόσο το ηπειρωτικό έδαφος όσο και οποιονδήποτε νησιωτικό σχηματισμό υπάγεται στην κυριαρχία του παράκτιου κράτους. Η αιγιαλίτιδα ζώνη περιλαμβάνει το βυθό και το υπέδαφος της σχετικής θαλάσσιας περιοχής, καθώς και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο. Σύμφωνα με το άρθρο 3 της UNCLOS, κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης μέχρι το ανώτατο όριο των 12 ν.μ. από τις γραμμές βάσεως. Θα πρέπει να τονισθεί ότι τυχόν καθορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων σε έκταση μικρότερη των 12 ν.μ. δεν απαγορεύεται. Ακόμα και αν όμως ένα κράτος καθορίσει για κάποιους λόγους ότι διαθέτει μικρότερης εκτάσεως αιγιαλίτιδα ζώνη, η ενέργεια αυτή δεν οδηγεί στην ipso facto απώλεια της δυνατότητας επεκτάσεώς της στο μέλλον και έως της προαναφερόμενης απόστασης των 12 ν.μ. 2. Συνορεύουσα Ζώνη Ως συνορεύουσα ζώνη νοείται μια θαλάσσια περιοχή παρακείμενη στην αιγιαλίτιδα ζώνη, επί της οποίας το παράκτιο κράτος ασκεί περιορισμένα δικαιώματα ελέγχου, κυρίως διοικητικού χαρακτήρα, με σκοπό την εφαρμογή της παράκτιας υγειονομικής, τελωνειακής, δημοσιονομικής ή μεταναστευτικής του νομοθεσίας. Με δεδομένο ότι στην UNCLOS δεν αναφέρεται η ζώνη αυτή, συμπε-

14 9 ραίνεται ότι μπορεί να αποτελεί είτε μέρος της ανοικτής θάλασσας, είτε της ΑΟΖ. Όπως προαναφέρθηκε, η ζώνη αυτή αφορά στη δυνατότητα του κράτους να ασκεί τον περιορισμένο αριθμό των παραπάνω ελέγχων, χωρίς να παραπέμπει σε ο- ποιοδήποτε κυριαρχικό δικαίωμα. 3. Νήσος α. Τα νησιωτικά εδάφη αναφέρονται στην πρώτη και στην τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης του Συγκεκριμένα, το άρθρο 10( 1) της Σύμβασης για την Αιγιαλίτιδα και την Συνορεύουσα Ζώνη ορίζει το νησί ως «νήσος είναι μια φυσικά διαμορφωμένη περιοχή ξηράς που περιβρέχεται από ύδατα και βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα» 5. Κατ αυτόν τον τρόπο de jure νήσοι είναι μόνο οι φυσικοί και όχι οι τεχνητοί νήσοι, ενώ βασική προϋπόθεση είναι αυτοί οι φυσικοί σχηματισμοί να μην υπερκαλύπτονται από τη μέγιστη πλημμυρίδα. Στις νήσους αναγνωρίζεται μόνο αιγιαλίτιδα ζώνη και όχι συνορεύουσα ζώνη. Η μέτρησή της γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων της UNCLOS, όπως ακριβώς ισχύει και για τα ηπειρωτικά εδάφη. Το σημαντικό για χώρες όπως η Ελλάδα είναι ότι σύμφωνα με τον ανωτέρω ορισμό, το νομικό καθεστώς δεν επηρεάζεται από το μέγεθος του νησιού. Συνεπώς, ως προς τις έννομες συνέπειες, μία νήσος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χάραξη γραμμών βάσεως, σύμφωνα πάντα και με τις διατάξεις περί γραμμών βάσης. β. Επιπλέον, Το άρθρο 121( 2) της UNCLOS, αναφέρει ότι όλα τα νησιά, με την επιφύλαξη της παραγράφου 3 του ίδιου άρθρου, δικαιούνται αιγιαλίτιδα ζώνη, συνορεύουσα ζώνη, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, όπως αυτές εφαρμόζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές, δηλαδή σύμφωνα με το άρθρο 76, χωρίς καμία διάκριση. Ο γενικός αυτός κανόνας αποτελεί και εθιμικό δίκαιο, δεσμεύει δηλαδή και τα μη συμβαλλόμενα κράτη στην UNCLOS. Ωστόσο, η UNCLOS με το άρθρο 121( 3) εισήγαγε μία διάκριση ως προς τους βράχους, σύμφωνα με την οποίαν: «Οι βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλο- 5 Convention on the Territorial Sea and the Contiguous Zone, Geneva, 29 April 1958, Article 10, 1. An island is a naturally formed area of land, surrounded by water, which is above water at hightide

15 10 κρηπίδα». Η διάταξη αυτή έχει αποτελέσει την αφετηρία ποικίλων ερμηνευτικών προβλημάτων, καθόσον δεν προσδιορίζει την έννοια του βράχου. Επιπλέον, τα κριτήρια της ικανότητας των βράχων να συντηρούν ανθρώπινη διαβίωση ή να διαθέτουν οικεία οικονομική ζωή, είναι ιδιαίτερα ασαφή. 4. Αβλαβής Διέλευση α. Το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης συνίσταται στη δυνατότητα των πλοίων τρίτων κρατών να διέλθουν μέσα από τα χωρικά ύδατα του παράκτιου κράτους, χωρίς τη συγκατάθεσή του. Ειδικότερα, σύμφωνα με την UNCLOS, διέλευση σημαίνει ναυσιπλοΐα μέσα από τη χωρική θάλασσα με σκοπό τον διάπλου της θάλασσας αυτής ή την πορεία προς ή την αναχώρηση από τα εσωτερικά ύδατα, χωρίς είσοδο στα εσωτερικά ύδατα ή στάση σε αγκυροβόλιο ή λιμενική διευκόλυνση έξω από τα εσωτερικά ύδατα. Η διέλευση αυτή πρέπει να είναι συνεχής και ταχεία, ενώ δύναται να περιλαμβάνει στάση ή αγκυροβολία μόνον όταν αυτές αποτελούν παρεπόμενη συνέπεια της συνήθους ναυσιπλοΐας, ή καθίστανται αναγκαίες λόγω ανωτέρας βίας ή κινδύνου ή παροχής βοήθειας σε πρόσωπα, πλοία ή αεροσκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο. Γενικότερα, η διέλευση θεωρείται αβλαβής, εφόσον δε διαταράσσει την ειρήνη, την τάξη ή την ασφάλεια της Δημοκρατίας. Η διέλευση αυτή θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τη Σύμβαση και με τους άλλους κανόνες του διεθνούς δικαίου Αρχιπελαγικό Κράτος Σύμφωνα με το άρθρο 46 της UNCLOS, ως αρχιπελαγικό ορίζεται το κράτος εκείνο που απαρτίζεται μόνον από νησιά και άλλες νησιωτικές φυσιογνωμίες (βράχους ή και κοραλλιογενείς ατόλες). Επιπλέον, το άρθρο 47(1) επιτρέπει σε ένα αρχιπελαγικό κράτος να κλείσει περιμετρικά με αρχιπελαγικές γραμμές βάσεως τα νησιά, τα νησιωτικά συμπλέγματα και άλλες νησιωτικές φυσιογνωμίες, στην περίπτωση που ο λόγος της επιφάνειας της ξηράς ως προς την επιφάνεια της θάλασσας είναι της τάξεως από ένα προς ένα (1:1) έως ένα προς εννέα (1:9). Επομένως, η Ελλάδα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το άρθρο 46 για να θεωρηθεί αρ- 6 Ν 28(Ι) 2011

16 11 χιπελαγικό κράτος και στη συνέχεια να κλείσει περιμετρικά τα νησιωτικά συμπλέγματα με αρχιπελαγικές γραμμές βάσεως. Η διέλευση ενός ξένου πλοίου θεωρείται ότι δεν είναι αβλαβής, εάν αυτό ασχολείται με οποιαδήποτε από τις παρακάτω δραστηριότητες: Οποιαδήποτε πράξη απειλής ή χρήσης βίας κατά της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας, ή της πολιτικής ανεξαρτησίας του παράκτιου κράτους ή με ο- ποιοδήποτε άλλο τρόπο παραβίαση των αρχών του Διεθνούς Δικαίου, που είναι ενσωματωμένες στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Οποιαδήποτε άσκηση ή εξάσκηση με όπλα οποιουδήποτε είδους. Οποιαδήποτε πράξη που αποσκοπεί στη συλλογή πληροφοριών επιζήμιων για την άμυνα ή την ασφάλεια του παράκτιου κράτους. Οποιαδήποτε πράξη προπαγάνδας που αποσκοπεί στο να επηρεάσει την ά- μυνα ή την ασφάλεια του παράκτιου κράτους. Οποιαδήποτε απογείωση, προσγείωση ή φόρτωση σε πλοίο οποιουδήποτε αεροσκάφους. Οποιαδήποτε εκτόξευση, εκφόρτωση ή φόρτωση σε πλοίο οποιασδήποτε στρατιωτικής συσκευής. Οποιαδήποτε φόρτωση ή εκφόρτωση οποιουδήποτε εμπορεύματος, νομίσματος ή προσώπου, κατά παράβαση των τελωνειακών, φορολογικών, μεταναστευτικών ή υγειονομικών νόμων και κανονισμών του παράκτιου κρατους. Οποιαδήποτε εκ προθέσεως πράξη, που προκαλεί σοβαρή ρύπανση κατά παράβαση της Σύμβασης του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης. Οποιαδήποτε αλιευτική δραστηριότητα. Οποιαδήποτε ανάληψη δραστηριοτήτων έρευνας και επισκόπησης. Οποιαδήποτε ενέργεια που αποσκοπεί στην παρεμβολή σε οποιαδήποτε συστήματα επικοινωνιών ή οποιεσδήποτε άλλες διευκολύνσεις ή εγκαταστάσεις του παράκτιου κράτους και Οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που δεν έχει άμεση σχέση με τη διέλευση. 6. Υφαλοκρηπίδα

17 12 α. Η έννοια της «Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας», πρωτοεμφανίζεται στην επιστήμη της γεωγραφίας το 1898 και συνιστά, κατ αρχήν, ένα γεωλογικό φαινόμενο, το οποίο περιγράφει τη φυσική προέκταση του συνεχόμενου του ηπειρωτικού εδάφους κάτω από τη θάλασσα, μέχρι το σημείο όπου σημειώνεται μια απότομη κλίση προς την ωκεάνια άβυσσο. Τα διάφορα τμήματα του βυθού από την ακτή μέχρι την ωκεάνια άβυσσο, έχουν στην γεωλογία τις ακόλουθες ονομασίες: Η περιοχή του βυθού από τις ακτές μέχρι την άβυσσο, ονομάζεται υφαλοπλαίσιο (continental margin). Αυτό με την σειρά του, υποδιαιρείται σε τρία διαδοχικά τμήματα, την (γεωλογική) υφαλοκρηπίδα (continental shelf), το υφαλοπρανές (continental slope) και το ηπειρωτικό ανύψωμα (continental rise). Δηλαδή η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται με την έναρξη του υφαλοπρανούς, εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση Η υφαλοκρηπίδα ξεκίνησε ως γεωλογική έννοια και μετά απέκτησε νομική διάσταση. Σημειώνεται ότι ο νομικός ορισμός της δεν ταυτίζεται με το γεωλογικό. β. Η πρώτη πρόθεση οικονομικής εκμεταλλεύσεως του βυθού εμφανίζεται το 1942, με την συμφωνία μεταξύ Αγγλίας-Βενεζουέλας για τη περιοχή του Κόλπου Paria, ενώ η πρώτη διεκδίκηση δικαιώματος εκμεταλλεύσεως της η- πειρωτικής υφαλοκρηπίδας, γίνεται το 1944, με τη μονομερή διακήρυξη της Αργεντινής. Η νομική καθιέρωση της της «Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας» με την κλασσική της έννοια, σχετικά με τα δικαιώματα εκμεταλλεύσεως του βυθού και του υ- ποθαλάσσιου υπεδάφους πέραν του εξωτερικού ορίου της χωρικής θάλασσας, γίνεται το 1945 με την υπ αριθμόν 2667 διακήρυξη του προέδρου Χάρυ Τρούμαν των ΗΠΑ. Στη διακήρυξη αυτή δεν υφίστατο διεκδίκηση πλήρους κυριαρχίας, αλλά γινόταν αναφορά σε δικαιοδοσία και έλεγχο εκ μέρους των Η.Π.Α., θεμελιώνοντας το επιχείρημα αυτό στο γεγονός ότι η υφαλοκρηπίδα αποτελεί φυσική προέκταση του ηπειρωτικού εδάφους. Με τη διακήρυξη αυτή, εισήχθη και η έννοια της ευθυδικίας, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην οριοθέτηση περιοχών μεταξύ των κρατών με αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές. γ. Η πρώτη διεθνής κωδικοποίηση κανόνων για την εκμετάλλευση και οριοθέτηση της νομικής υφαλοκρηπίδας, γίνεται με τη Σύμβαση του 1958 στην Γενεύη, όπου θεμελιώνεται το ισότιμο δικαίωμα των νήσων και των βράχων

18 13 στη διάθεση υφαλοκρηπίδας, οριζόμενης εκτός του ορίου της χωρικής θάλασσας. Η σύμβαση αυτή, έθετε 2 κριτήρια, το ισοβαθές των 200 μέτρων και το κριτήριο της εκμετάλλευσης. Η Σύμβαση αυτή επικυρώθηκε από 54 κράτη και θεωρήθηκε μερικώς επιτυχημένη, διότι το κριτήριο της εκμεταλλεύσεως στο οποίο παρέπεμπε ήταν ασαφές και επομένως δεν δημιουργούσε βεβαιότητα δικαίου. δ. Η απόφαση του ΔΔΧ στην υπόθεση της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας το 1969, αποτέλεσε τη δεύτερη σημαντική εξέλιξη στην καθιέρωση του θεσμού. Με την απόφαση αυτή, το ΔΔΧ αναγνώρισε ότι η διάταξη του άρθρου 2 της Σύμβασης της Γενεύης παραπέμπει στο θεμελιώδη κανόνα του εθιμικού δικαίου, ότι τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους σε σχέση με την περιοχή της υφαλοκρηπίδας υφίστανται αυτοδικαίως (ipso facto) και εξ υπαρχής (ab initio), δυνάμει της κυριαρχίας του επί του εδάφους και ως προέκτασή της στην άσκηση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων, με σκοπό την εξερεύνηση του βυθού και την εκμετάλλευση των φυσικών του πόρων. ε. Η τελική συμβατική ρύθμιση του θεσμού της υφαλοκρηπίδας έρχεται με το άρθρο 76 της UNCLOS, όπου αναφέρεται ότι «η υφαλοκρηπίδα αποτελείται από το θαλάσσιο βυθό και το υπέδαφος των υποθαλάσσιων περιοχών που εκτείνονται σε όλη την έκταση της φυσικής προέκτασης του χερσαίου εδάφους, ως το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου ή σε απόσταση 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης, στις περιπτώσεις που το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν εκτείνεται μέχρι αυτή την απόσταση». Αναλύοντας τη διάταξη αυτή, συμπεραίνεται ότι ο καθορισμός της υφαλοκρηπίδας από το παράκτιο κράτος μπορεί να προκύψει με δύο τρόπους: Είτε με βάση το γεωμορφολογικό κριτήριο, είτε με βάση το νεοεισαχθέν κριτήριο της απόστασης, δηλαδή σε μια απόσταση 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης. Ωστόσο, δεν αποτελεί όλος ο βυθός μέχρι τα 200 ν.μ. υφαλοκρηπίδα, αλλά μόνο το τμήμα εκείνο, το οποίο αρχίζει από το εξωτερικό όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης. στ. Το κριτήριο της απόστασης εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις, όπου το υφαλοπλαίσιο εκτείνεται σε απόσταση μικρότερη των 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης. Εάν όμως το υφαλοπλαίσιο έχει έκταση μεγαλύτερη των 200 ν.μ., τότε γίνεται χρήση του γεωμορφολογικού κριτηρίου για τον καθορισμό του

19 14 εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδας. Στην περίπτωση αυτή, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας προεκτείνεται είτε ως τα 350 ν.μ., είτε ως τα 100 ν.μ. πέραν της ισοβαθούς των 2.500μ. είτε ως τα 60 ν.μ. από τη βάση του ηπειρωτικού ανυψώματος. ζ. Το παράκτιο κράτος, διαθέτει συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα εντός της υφαλοκρηπίδας. Δηλαδή τα δικαιώματα αυτά, σε αντιδιαστολή με την πλήρη κυριαρχία, αναγνωρίζονται στο κράτος για συγκεκριμένους λειτουργικούς σκοπούς και αφορούν στην έρευνα (exploration) και την εκμετάλλευση (exploitation), των ορυκτών του εδάφους και του υπεδάφους του βυθού, των μη ζώντων οργανισμών του βυθού καθώς και των ζώντων οργανισμών του βυθού που ανήκουν στα καθιστικά είδη, δηλαδή σε εκείνα είδη που δεν μπορούν να μετακινηθούν μόνα τους χωρίς συνεχή επαφή με τον βυθό. Τα κυριαρχικά δικαιώματα του κράτους στην υφαλοκρηπίδα του ανήκουν αυτοδικαίως, δηλαδή ακόμα και εάν αυτό δεν τα ασκήσει, κανένα άλλο κράτος δεν μπορεί να αναλάβει την εκμετάλλευση ή την έρευνα χωρίς τη ρητή συναίνεσή του. η. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των κρατών, αποτελεί θεμελιώδες νομικό ζήτημα. Με την UNCLOS, η οριοθέτηση (όπως προβλέπεται από το άρθρο 83), τόσο για παρακείμενα (το ένα δίπλα στο άλλο), όσο και για α- ντικείμενα κράτη (το ένα απέναντι στο άλλο), θα πρέπει να γίνεται μέσω της μεταξύ τους «συμφωνίας», με τρόπο που να αποδίδεται «ευθυδικία», η οποία θα πρέπει να βασίζεται: (1) Στις διεθνείς συμβάσεις που έχουν επικυρωθεί από αυτά, (2) Στο διεθνές έθιμο και στις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου, και (3) Στις υπάρχουσες δικαστικές αποφάσεις και θεωρητικές απόψεις (εγνωσμένου κύρους) διεθνολόγων. θ. Συνεπώς με την UNCLOS, όπως στην περίπτωση της οριοθέτησης της ΑΟΖ, έτσι και στην περίπτωση οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, δεν

20 15 ευνοείται η θεμελιώδης αρχή της «μέσης γραμμής-ίσης αποστάσεως». Συνεπώς η οριοθέτηση ανάγεται στην εκάστοτε ερμηνεία της «ευθυδικίας», με τις τυχόν διενέξεις να οδηγούν σε διευθέτηση μέσω διαιτησίας ή δικαστηρίου. Το ΔΔΧ, έχει ασχοληθεί με 14 περιπτώσεις οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας, έχοντας έτσι δημιουργήσει σημαντική νομολογία. Παρόλα αυτά, το ΔΔΧ έχει καταστήσει σαφές ότι κάθε περίπτωση θεωρείται διαφορετική και μεμονωμένη, με την αναζήτηση της «ευθυδικίας» να ανάγεται στην υποχρέωση προσδιορισμού των συγκεκριμένων εκείνων παραγόντων, που επηρεάζουν την κάθε ξεχωριστή περίπτωση οριοθετήσεως. ι. Τονίζεται βέβαια ότι στις μέχρι σήμερα οριοθετήσεις από το ΔΔΧ, η αρχή της «μέσης γραμμής-ίσης αποστάσεως», λαμβάνεται καταρχήν υπόψη, με το ενδεχόμενο της μετέπειτα τροποποιήσεώς της, ώστε να αποδοθεί η κατά την κρίση του ΔΔΧ «ευθυδικία». Στην περίπτωση όμως που τα ίδια τα κράτη προχωρούν σε οριοθετήσεις με μεταξύ τους συμφωνία, τότε η οριοθέτηση αυτή εκτελείται σχεδόν πάντοτε με βάση την θεμελιώδη αρχή της «μέσης γραμμής-ίσης α- ποστάσεως». Η αρχή αυτή παρακάμπτεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μετά την κοινή αποδοχή εκ μέρους και των δύο πλευρών ότι οι γεωφυσιογνωμίες που υφίστανται στην περιοχή μπορούν να λειτουργήσουν ως συγκεκριμένες ειδικές περιστάσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση που αναγνωρίζεται περιορισμένη ε- πήρεια σε αριθμό νήσων. 7. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Exclusive Economic Zone) α. Η ΑΟΖ είναι μια πολυλειτουργική ζώνη, σε αντίθεση με τις μέχρι τώρα γνωστές μονολειτουργικές ζώνες των παράκτιων κρατών (π.χ. συνορεύουσα ζώνη, ζώνη αλιείας, υφαλοκρηπίδα, ζώνες ασφαλείας) 7. Το καθεστώς της περιέχεται στο Μέρος V ( 55-75) καθώς και σε ορισμένα άλλα άρθρα της UNCLOS. Ως ΑΟΖ καθορίζεται η θαλάσσια ζώνη που μετριέται πέρα από το όριο της χωρικής θάλασσας και μπορεί να φτάσει έως τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης της χωρικής θάλασσας, όταν οι αποστάσεις μεταξύ των κρατών το επιτρέπουν. Όταν οι αποστάσεις μεταξύ των κρατών είναι μικρότερες των 200 ν.μ., τότε η ΑΟΖ οροθετείται μεταξύ των κρατών με συμφωνία, η οποία θα λαμβάνει υπόψη 7 Β. Καρακωστάνογλου, Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στο νέο Δίκαιο της Θάλασσας. Το Νομικό Καθεστώς με Έμφαση στην Αλιεία, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2001

21 16 τις αρχές του διεθνούς δικαίου, με γνώμονα την απόδοση «ευθυδικίας», δηλαδή της απονομής δικαίου αποτελέσματος (άρθρο 74( 1)). β. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το γεγονός ότι το διεθνές δίκαιο έχει καθιερώσει εθιμικά τη θεμελιώδη αρχή της «μέσης γραμμής ίσης αποστάσεως» για τις οριοθετήσεις όλων των θαλασσίων περιοχών-ζωνών μεταξύ των κρατών, εντούτοις στην UNCLOS η αρχή αυτή υιοθετείται μόνον για την οριοθέτηση της χωρικής θάλασσας, ενώ δεν προωθείται στις οριοθετήσεις της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Στις περιπτώσεις αυτές, η UNCLOS εισάγει την προαναφερόμενη αρχή της «ευθυδικίας». Παρά ταύτα, η πρακτική έχει αποδείξει ότι, όταν τα κράτη διευθετούν τα θέματα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας μόνα τους υπό το πνεύμα συνεργασίας και καλής πίστης, τότε οι οριοθετήσεις της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας εξακολουθούν να βασίζονται στη θεμελιώδη αρχή της «μέσης γραμμής-ίσης αποστάσεως», ενώ τυχόν αποκλίσεις λόγω «ειδικών περιστάσεων» σπάνια γίνονται αποδεκτές. Στην περίπτωση όμως που τα κράτη δεν μπορούν να συμφωνήσουν, τότε το ζήτημα πρέπει να επιλυθεί δια της δικαστικής οδού, τηρουμένης της αρχής της ευθυδικίας. γ. Το παράκτιο κράτος, διαθέτει λειτουργικά κυριαρχικά δικαιώματα εντός της ΑΟΖ σχετικά με την έρευνα και την εκμετάλλευση των ζώντων και μη πόρων επί της επιφάνειας της θάλασσας, της θαλάσσιας μάζας, του βυθού και του υπεδάφους, την αξιοποίηση και εκμετάλλευση της ενέργειας από τα ύδατα, τα θαλάσσια - υποθαλάσσια ρεύματα, τις παλίρροιες και τον άνεμο, καθώς και το δικαίωμα εγκαταστάσεως και χρήσεως τεχνητών νησιών και άλλων κατασκευών που θα διευκολύνουν αυτήν την εκμετάλλευση. Όλα τα κράτη πλην του παράκτιου, α- πολαμβάνουν εντός της ΑΟΖ τις ελευθερίες επικοινωνίας της ανοικτής θάλασσας, δηλαδή της ναυσιπλοΐας, της υπέρπτησης, της τοποθέτησης υποβρυχίων καλωδίων και σωληναγωγών και άλλες συναφείς μ αυτές ελευθερίες, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τα δικαιώματα και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους. δ. Η ΑΟΖ, αποτελεί μέρος του «εθιμικού διεθνούς δικαίου», ό- πως έχει γνωματεύσει το ΔΔΧ σε υποθέσεις οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών. Τούτο σημαίνει ότι η ΑΟΖ μπορεί να εξαγγελθεί και να οριοθετηθεί από όλα τα κράτη, ανεξάρτητα με το αν έχουν κυρώσει ή υπογράψει την UNCLOS. Θα

22 17 πρέπει όμως να τύχει προσοχής πως, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, η οποία υπάρχει εξαρχής («ab initio») και αυτοδικαίως («ipso facto»), η ΑΟΖ πρέπει να ανακηρυχτεί («ipso jure»), να οροθετηθεί και τα κυριαρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους του να κατοχυρωθούν με εσωτερική του νομική πράξη, για να μπορεί αυτό να τα ασκεί. Μέχρι αυτήν την ανακήρυξη, το παράκτιο κράτος δεν έχει δικαιώματα επί της ΑΟΖ. Άλλη χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας είναι ότι η υφαλοκρηπίδα αναφέρεται μόνο στον ορυκτό πλούτο του βυθού και του υπεδάφους, ενώ η ΑΟΖ, εκτός από αυτό, συμπεριλαμβάνει τόσο την αλιεία όσο και τον εναέριο χώρο για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. ε. Σύμφωνα με την UNCLOS, δικαίωμα σε ΑΟΖ έχουν τόσο τα ηπειρωτικά εδάφη όσο και τα νησιά. Αντίστοιχο όμως δικαίωμα, δεν αναγνωρίζεται στους βράχους, που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη εγκατάσταση ή δική τους οικονομική ζωή. 8. Η Αρχή της Ίσης Απόστασης α. Η Σύμβαση της Πρώτης Συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1958, αναγνώρισε την αρχή της ίσης απόστασης (μέση γραμμή και πλάγια γραμμή) ως τη βασική μέθοδο οριοθέτησης, εξαιρουμένων των «ειδικών περιστάσεων». Ως μέση γραμμή (median line) νοείται η γραμμή κάθε σημείο της οποίας έχει την ιδία απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης, από τις οποίες μετριέται η αιγιαλίτιδα ζώνη. Η έννοια αυτή χρησιμοποιείται στην οριοθέτηση μεταξύ των κρατών, όταν οι ακτές τους είναι αντικριστές. β. Με τη χάραξη της μέσης γραμμής τα παράκτια κράτη μοιράζονται εξίσου τη μεταξύ τους θαλάσσια ή υποθαλάσσια περιοχή. Όταν οι ακτές είναι παρακείμενες, δεν νοείται μέση γραμμή, οπότε γίνεται αναφορά σε μία πλάγια γραμμή, με βάση την αρχή της ίσης απόστασης (equidistance), όπου και πάλι τηρείται το «ίσον» της απόστασης κάθε σημείου της γραμμής. 9. Η Επιείκεια - Ευθυδικία (equity) και οι Επιεικείς - Δίκαιες Αρχές (equitable principles)

23 18 α. Οι όροι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από το ΔΔΧ στην υπόθεση της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας 8. Πλέον, συμπεριλαμβάνονται και στην UNCLOS. Πιο συγκεκριμένα, η έννοια της «ευθυδικίας», εισάγεται στην UNCLOS τόσο με το άρθρο 74( 1) για την οριοθέτηση της ΑΟΖ όσο και με το άρθρο 83 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και επιδέχεται υποκειμενικής ερμηνείας, καθόσον δεν αναφέρονται ούτε τα κριτήρια ούτε το περιεχόμενό της. Πέραν της UNCLOS, η έννοια της «δίκαιης λύσης» (equitable solutionequitable result) χρησιμοποιείται στη διεθνή νομολογία των οριοθετήσεων και θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους στις διαδικασίες οριοθέτησης. Από νομικής πλευράς, με βάση αυτήν την αρχή, ο εφαρμοστής του δικαίου μπορεί να παραμερίσει την κατ αρχήν εφαρμοστέα νομοθετική διάταξη σε μία συγκεκριμένη περίπτωση, αν η εφαρμογή θα απόβαινε ουσιαστικά άδικη, ώστε να διατηρηθεί η αρχή της ισότητας στην ευρεία της θεώρηση. Η εννοιολογική καταγωγή της λέξης βρίσκεται στο αρχαίο ελληνικό δίκαιο και κυρίως στον Αριστοτέλη. Αυτός θεωρούσε ότι οι νόμοι τίθενται με μία γενικότητα από το νομοθέτη, η οποία δεν ε- πιτρέπει την πρόβλεψη εξαιρετικών περιπτώσεων ή καταστάσεων. Επομένως, σε κάποιες περιπτώσεις το δίκαιο πρέπει να εφαρμόζεται κατά τρόπον ώστε να καθίσταται δυνατό να προκύψει ένα δίκαιο αποτέλεσμα. Αυτός άλλωστε θα ήταν κατά τον Αριστοτέλη και ο απώτερος σκοπός του νομοθέτη, αν γνώριζε την εξαιρετική περίπτωση. Συνεπώς η επιείκεια είναι συνάρτηση της ύπαρξης κανόνα δίκαιου και όχι του νομικού κενού. β. Ουσιαστικά δηλαδή, στην περίπτωση του Δικαίου της Θαλάσσης, μέσω της «ευθυδικίας», γίνεται δυνατό να αγνοηθεί η θεμελιώδης αρχή οριοθετήσεως της «μέσης γραμμής-ίσης αποστάσεως». Το ΔΔΧ έχει γενικώς παραδεχθεί ότι, η «ευθυδικία» αποτελεί μεν νομικό κριτήριο, αλλά προκύπτει επαγωγικά, στις αποφάσεις του, ως αποτέλεσμα εφαρμογής εξω-νομικών παραγόντων Συνεπώς, αξιόλογα συμπεράσματα σχετικά με τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψιν ώστε να εξασφαλισθεί η ευθυδικία, μπορούν να προκύψουν από τη μέχρι σήμερα νομολογία του ΔΔΧ, αναφορικά με τον τρόπο που προσδιόρισε τις οριοθετήσεις κατά τις διάφορες περιπτώσεις διενέξεως μεταξύ των κρατών. Στην προσπάθεια 8 Ζιοπούλου, Θ. (2013). Ζητήματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών νησιωτικών περιοχών και Διεθνές Δίκαιο: Προσέγγιση μέσα από τη νομολογία διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων. Ναυτική Επιθεώρηση, ( ).

24 19 εκτιμήσεως των δίκαιων αρχών, και μέσα από τα επιχειρήματα των διαδίκων, ως τέτοια κριτήρια έχουν αναγνωρισθεί τα παρακάτω 9 : Το κριτήριο της κλασσικής αρχής ότι η ξηρά κυριαρχεί επί της θάλασσας. Το κριτήριο σύμφωνα με το οποίο, όπου δεν συντρέχουν ειδικές περιστάσεις, πρέπει να υπάρχει ίση διανομή των περιοχών που αλληλεπικαλύπτονται στις θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες των αντίστοιχων ακτών γειτονικών κρατών. Το κριτήριο σύμφωνα με το οποίο η θαλάσσια προέκταση της ακτής ενός κράτους δεν πρέπει να «καταπατά σε περιοχές που είναι πολύ κοντά στις α- κτές άλλου κράτους». Το κριτήριο αποφυγής αποκοπής της θαλάσσιας προέκτασης των ακτών των ενδιαφερομένων κρατών. γ. Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι τα «επιεική/δίκαια κριτήρια» (equitable criteria) προσδιορίζονται κυρίως σε συνάρτηση με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής. 10. Ειδικές Περιστάσεις / Σχετικές Περιστάσεις α. Ο όρος ειδικές περιστάσεις αναφέρεται στα ειδικά γεωμορφολογικά στοιχεία της προς οριοθέτηση περιοχής, δηλαδή στα ιδιαίτερα στοιχεία του γεωγραφικού περιβάλλοντος εντός του οποίου απαιτείται να γίνει η οριοθέτηση αυτή. Το ΔΔΧ καταφεύγει σε αυτά όταν θεωρείται ότι η εφαρμογή του τυπικού κανόνα οριοθέτησης της αρχής της ίσης απόστασης οδηγεί σε ανισότητες. Ειδικότερα και προκειμένου να προκύψει ένα δίκαιο αποτέλεσμα, οι ειδικές περιστάσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε απόκλιση από τον συνήθη κανόνα, χωρίς όμως να μπορούν να στοιχειοθετήσουν μία αυτοτελή μέθοδο οριοθέτησης. Επιπλέον, η δυνατότητα αναγνώρισης ειδικών περιστάσεων δεν υποδηλώνει αυτόματα την απομάκρυνση από τον εφαρμοστέο κανόνα. Πρακτικά, οι ειδικές περιστάσεις παρέχουν 9 Ταουξή, Γ. (2014). Τα Ζητήματα Θαλασσίων Ζωνών και Οριοθετήσεων. Οι Περιπτώσεις Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Οι Επιπτώσεις της ΑΟΖ στην Ελλάδα (Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία). Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

25 20 την ευελιξία να καμφθεί η αυστηρότητα της μέσης γραμμής, στα επιλεγμένα σημεία της οριοθέτησης όπου αυτές ισχύουν. Οι πρακτικές δυσχέρειες στον τρόπο αναγνωρίσεως και εφαρμογής των ειδικών περιστάσεων, έχουν οδηγήσει σε πλήθος νομικών διαφορών. Πέραν των γεωγραφικών παραγόντων, οι ειδικές περιστάσεις διαμορφώνονται και από πολιτικο - οικονομικούς παράγοντες. Οι γεωγραφικοί παράγοντες αφορούν κυρίως στις νήσους, το καθεστώς των οποίων προσδιορίζεται κατά περίπτωση, συχνά αγνοώντας τα καθοριζόμενα στο διεθνές δίκαιο, σχετικά με το δικαίωμά τους να διαθέτουν τόσο αιγιαλίτιδα ζώνη, όσο και ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Οι πολιτικο-οικονομικοί παράγοντες δεν επηρεάζουν άμεσα τη χάραξη των οριακών γραμμών, αλλά οι δικαστές μεριμνούν για την ανάλυσή τους σε κάθε δικαστική διαμάχη 10. β. Ο όρος «σχετικές περιστάσεις» υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στη διεθνή νομολογία με την απόφαση του ΔΔΧ στην υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας. Η έννοια των σχετικών περιστάσεων καθιερώθηκε ως ευρύτερη από αυτή των ειδικών περιστάσεων. Όπως προαναφέρθηκε, η έννοια των ειδικών περιστάσεων λειτουργεί ως εξαίρεση στον κανόνα της ίσης απόστασης. Οι σχετικές περιστάσεις αποτελούν γενικότερη έννοια και αναφέρονται σε όλες εκείνες που υποδεικνύουν μία δίκαιη μέθοδο οριοθέτησης, σε εκείνες δηλαδή τις περιστάσεις που συγκλίνουν στην εφαρμογή της περισσότερο δίκαιης λύσης και όχι μόνον σε αυτές (δηλαδή στις «ειδικές») που λειτουργούν ως εξαίρεση Επήρεια Ο όρος «επήρεια» αναφέρεται στην επίδραση των νήσων στο συνυπολογισμό του μετώπου του παράκτιου κράτους, στο οποίο ανήκουν στην προς οριοθέτηση περιοχή. Ο χαρακτηρισμός «πλήρους» ή «μισής» επήρειας έχει να κάνει με το προσδιορισμό μιας κατάστασης ανάλογα με την μέθοδο της οριοθέτησης. 10 Irina BONDAR, Zone économique exclusive: problèmes de création et de délimitation, Mémoire de Master II Droit maritime et des transports, Université d'aix-marseille, Τσιτώνα, Δ. H Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών της Ελλάδας με τις Γειτονικές Χώρες (Διπλωματική Εργασία). Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

26 21 Κατά τις διαδικασίες οριοθέτησης που υιοθετήθηκαν σε όλες σχεδόν τις δικαστικές διενέξεις, τέθηκαν ζητήματα μειωμένης επήρειας των νήσων. Με αφετηρία άλλοτε τη θεωρία των δίκαιων αρχών και άλλοτε την αρχή της αναλογικότητας, τα διεθνή δικαστήρια στην πλειοψηφία τους, δεν αναγνωρίζουν στις νήσους πλήρεις θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες, όταν αυτά είναι απομονωμένα και απομακρυσμένα από τις ακτές του παράκτιου κράτους, δηλαδή αφενός κείνται μακράν του κράτους αυτού, αφετέρου εγγύτερα στις ακτές του γειτονικού κράτους. 12. Παράκτια Κράτη Παράκτια είναι τα κράτη εκείνα που έχουν μέτωπο σε θάλασσα ή ω- κεανό και απαρτίζονται από ηπειρωτικό έδαφος και νησιά μεμονωμένα ή σε συμπλέγματα. 13. Ανοικτή Θάλασσα Η ανοικτή θάλασσα αφορά στις θαλάσσιες εκτάσεις που κανένα κράτος δεν νομιμοποιείται να περιλάβει στην κυριαρχία του, ή να ασκήσει αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα. Η ανοικτή θάλασσα, δεν έχει τον χαρακτήρα θαλάσσιας ζώνης, αφού το διεθνές δίκαιο χαρακτηρίζει θαλάσσιες ζώνες, όσες απονέμονται νομίμως στα κράτη για να ασκούν δικαιοδοσία κυριαρχίας, ή κυριαρχικών δικαιωμάτων. Σύμφωνα με το άρθρο 86 της UNCLOS, ανοικτή θάλασσα αποτελούν οι θαλάσσιες εκτάσεις που βρίσκονται έξω από την χωρική θάλασσα των Κρατών. Στην περίπτωση όμως που έχει οριοθετηθεί ΑΟΖ, τότε ανοικτή θάλασσα αποτελούν οι θαλάσσιες εκτάσεις που βρίσκονται έξω από αυτήν. Η ανοικτή θάλασσα αποτελεί κοινό αγαθό για όλα ανεξαιρέτως τα Κράτη (res communis), ακόμη και για τα «Περίκλειστα» και τα «Γεωγραφικώς Μειονεκτούντα», και σε αυτήν όλα τα Κράτη απολαμβάνουν του δικαιώματος της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας (freedom of navigation), καθώς και άλλων εθιμικά και συμβατικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων και ελευθεριών.

27 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Β» - Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑΣ ΚΟΛΟΜ- ΒΙΑΣ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ Α. Γενική Προσέγγιση Η τελευταία απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ) είναι ι- διαίτερα σημαντική για τη θεώρηση των θεμάτων που θα ανακύψουν στην προσπάθεια της χώρας μας να ανακηρύξει την Ελληνική ΑΟΖ. Η απόφαση αυτή ανακοινώθηκε το Νοέμβριο του Το ζήτημα αφορούσε στην απόδοση κυριαρχίας επί ενός νησιωτικού συμπλέγματος επτά νήσων της Καραϊβικής (Χάρτης «1» Παραρτήματος «Α»), τα οποία βρίσκονται απέναντι από τις ηπειρωτικές ακτές της Νικαράγουας και στην οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων μεταξύ των δύο κρατών. Αξίζει να σημειωθεί η δυσανάλογα μεγάλη απόσταση των νήσων από την Κολομβία, πέραν των 200 ν.μ. και περί τα 480 ν.μ., γεγονός που εκτιμάται ότι συνέβαλε καθοριστικά στην απόφαση του δικαστηρίου. Το ΔΔΧ καταρχήν έκρινε ότι έχει αρμοδιότητα επί της υπόθεσης βάσει του Συμφώνου της Μπογκοτά του 1948 περί Καθορισμού του Ειρηνικού Ωκεανού (Pacific Settlemente). Β. Ιστορία πριν τη Δίκη 1. Η Νικαράγουα, πρώην αποικία της Ισπανίας, έγινε ανεξάρτητο κράτος το Στη συνέχεια, με τη Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ, την Ονδούρα και την Κόστα Ρίκα, σχημάτισαν τη Δημοκρατική Ομοσπονδία της Κεντρικής Αμερικής, γνωστή και ως «Ηνωμένες Επαρχίες της Κεντρικής Αμερικής». 2. Η Κολομβία αποτελούσε και αυτή αποικία της Ισπανίας και ανήκε στην αντι-βασιλεία της «Νέας Γρενάδας». Το 1819 δημιουργήθηκε η «Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας», η οποία συμπεριλάμβανε τα εδάφη του πρώην «Διοικητή της Βενεζουέλας» και της αντι-βασιλείας της «Νέας Γρενάδας». 3. Η Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας, από τις 15 Μαρτίου του 1825 προσχώρησε μέσω συνθήκης στις Ηνωμένες Επαρχίες της Κεντρικής Α- μερικής. Με τη συνθήκη αυτή, οι δύο πλευρές δεσμεύονταν να σεβαστούν τα

28 23 υφιστάμενα σύνορα και να καθορίσουν σε μεταγενέστερο χρόνο τα μεταξύ τους όρια. Από τότε, η ακτή Mosquito και το Αρχιπέλαγος του San Andrés, αποτέλεσαν αντικείμενο διεκδικήσεων μεταξύ των παρακειμένων κρατών. 4. Το 1830, η Βενεζουέλα και ο Ισημερινός αποσχίσθηκαν από τη Δημοκρατία της Μεγάλης Κολομβίας. Το υπόλοιπο έδαφος, ονομάσθηκε το 1832 «Δημοκρατία της Νέας Γρενάδας». Η δημοκρατία αυτή μετονομάσθηκε στη συνέχεια σε «Συνομοσπονδία της Γρενάδας», το 1858, ενώ το 1863 με νέο Σύνταγμα δημιουργήθηκαν οι «Ηνωμένες Πολιτείες της Κολομβίας». 5. Στις 30 Ιανουαρίου του 1881, η Ισπανία, οι Η.Π.Α. και η Κολομβία υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης και φιλίας. Με νέο Σύνταγμα που υπογράφεται το 1886, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Κολομβίας μετονομάζονται σε «Δημοκρατία της Κολομβίας». Τα γεωγραφικά όρια του κράτους αυτού παραμένουν αμετάβλητα μέχρι το 1903, οπότε ο Παναμάς αποσχίζεται και γίνεται ανεξάρτητο κράτος. 6. Στις 24 Μαρτίου του 1928 η Νικαράγουα και η Κολομβία υπέγραψαν στην Managua «Συνθήκη που αφορούσε εδαφικά θέματα μεταξύ των δύο χωρών», με σκοπό, όπως είχαν δηλώσει οι δύο χώρες, τον τερματισμό της μεταξύ τους εδαφικής διαμάχης. Η συνθήκη αυτή επικυρώθηκε με σχετικό πρωτόκολλο το Το άρθρο 1 της Συνθήκης καθόριζε τα παρακάτω: «Η Δημοκρατία της Κολομβίας αναγνωρίζει την πλήρη και ακέραια κυριαρχία της Δημοκρατίας της Νικαράγουας στην Ακτή Mosquito και μεταξύ του Gape Gracias A Dios και του ποταμού San Juan και επίσης στις νήσους Mangle Grande και Mangle Chico (Great Corn και Little Corn) του Ατλαντικού Ωκεανού. Η δημοκρατία της Νικαράγουας αναγνωρίζει την πλήρη και ακέραια κυριαρχία της Κολομβίας στις νήσους San Andrés, Providencia και Santa Catalina και επί των νήσων, νησίδων και υφάλων που σχηματίζουν το Αρχιπέλαγος του San Andrés. Η παρούσα Συνθήκη δεν αφορά τις νήσους Roncador, Quitasueño και Serrana για την κυριαρχία των οποίων υφίσταται διαμάχη μεταξύ Κολομβίας και ΗΠΑ». Το πρωτόκολλο επίσης, συμπεριλάμβανε τον όρο ότι «η συνθήκη δεν εκτείνεται δυτικά του 82 ου μεσημβρινού του Greenwich».

29 24 7. Το 1948, η Αργεντινή, η Βολιβία, η Βραζιλία, η Χιλή, η Κολομβία, η Κόστα Ρίκα, η Κούβα, ο Ισημερινός, οι Η.Π.Α., η Γουατεμάλα, η Αϊτή, η Ονδούρα, το Μεξικό, η Νικαράγουα, ο Παναμάς, η Παραγουάη, το Περού, η Δομινικανή Δημοκρατία, το Σαλβαδόρ, η Ουρουγουάη και η Βενεζουέλα υπέγραψαν στην Μπογκοτά την «Αμερικανική Συνθήκη Ειρηνικής Διευθέτησης», γνωστή και ως «Συνθήκη της Μπογκοτά». Με τη συνθήκη αυτή τα ανωτέρω κράτη υποχρεούνταν να ρυθμίζουν με ειρηνικές περιφερειακές διαδικασίες τις μεταξύ τους διαφορές, πριν την προσφυγή τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Επιπλέον, τα κράτη αναγνώρισαν τη δικαιοδοσία της Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. 8. Σε διπλωματική σημείωσή της στις 4 Ιουνίου του 1969, η Κολομβία διαμαρτυρήθηκε για την παραχώρηση και αναγνώριση δικαιωμάτων εξερεύνησης πετρελαίου από τη Νικαράγουα, τα οποία εικάζεται ότι κάλυπταν τη νήσο Quitasueño και την θαλάσσια περιοχή γύρω από αυτήν, καθώς και θαλάσσιες ζώνες πέραν του 82 ου μεσημβρινού προς τα Ανατολικά. Σχετικά με τη νήσο Quitasueño, η Κολομβία τόνισε ότι για την κυριαρχία των νήσων Roncador, Quitasueño και Serrana, υφίσταται διαμάχη με τις ΗΠΑ. Στη συνέχεια η Κολομβία έθεσε επίσημη δέσμευση σχετικά με τα δικαιώματά της στις προαναφερόμενες περιοχές και στον παρακείμενο θαλάσσιο χώρο, σημειώνοντας επίσης ότι ο 82 ος μεσημβρινός είχε τεθεί ως το δυτικό όριο του αρχιπελάγους του San Andrés και της νήσου Providencia. 9. Η Νικαράγουα, σε διπλωματική της σημείωση στις 12 Ιουνίου του 1969, υποστήριξε σχετικά με τις παραχωρήσεις δικαιωμάτων εξόρυξης πετρελαίου, ότι αυτές αφορούσαν περιοχές επί της υφαλοκρηπίδας της και συνεπώς πραγματοποιήθηκαν με βάση τα κυριαρχικά της δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Στη συνέχεια τόνισε σχετικά με τον 82 ο μεσημβρινό ότι τα όσα αναφέρονται στο Πρωτόκολλο του 1930, αφορούν τον περιορισμό της εκτάσεως του Αρχιπελάγους του San Andrés και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί, είτε ότι οριοθετούν τα δικαιώματα της Νικαράγουας, είτε ότι καθορίζουν τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αντιθέτως επιβεβαιώνουν την πλήρη και ακέραια κυριαρχία της Νικαράγουα στην περιοχή.

30 Στην συνέχεια η Κολομβία σε σημείωσή της και ως απάντηση στα ανωτέρω, μεταξύ άλλων προέβη σε επίσημη διακήρυξη της κυριαρχίας της στις θαλάσσιες περιοχές ανατολικά του 82 ου μεσημβρινού, με βάση τη Συνθήκη του 1928 και το Πρωτόκολλο του Ομοίως, η Κολομβία τόνισε τον αποκλεισμό στην Συνθήκη του 1928 των νήσων Roncador, Quitasueño και Serrana, «από κάθε διαπραγμάτευση μεταξύ της Κολομβίας της Νικαράγουας». 11. Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1972, η Κολομβία και οι ΗΠΑ υπέγραψαν μεταξύ τους συνθήκη σχετικά με το καθεστώς των νήσων Quitasueño, Roncador και Serrana. Η συνθήκη αυτή επονομάστηκε Συνθήκη Vasquez- Saccio. Η Συνθήκη αυτή καθόριζε ότι «τα δύο κράτη επιθυμούσαν να ρυθμίσουν το ζήτημα που εκκρεμούσε επί μακρόν σχετικά με το καθεστώς των νήσων Quitasueño, Roncador και Serrana». Κάθε κράτος δεσμεύεται να μην θίγει τις αλιευτικές δραστηριότητες του άλλου στα παρακείμενα ύδατα της νήσου Quitasueño. Αναφορικά με τις νήσους Roncador και Serrana η Συνθήκη καθόριζε ότι η Κολομβία θα εγγυάται «στους υπηκόους και τα πλοία των ΗΠΑ το δικαίωμα της αλιείας στα παρακείμενα ύδατα των κοραλλιογενών νήσων». 12. Επιπλέον, το άρθρο 1 της Συνθήκης Vasquez-Saccio, καθόριζε ότι «η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποσύρεται από κάθε αξίωση κυριαρχίας επί των νήσων Quiasueño, Roncador και Serrana». Την ίδια ημέρα, υπήρξε ανταλλαγή διακοινώσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κολομβίας για το προαναφερόμενο άρθρο. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν μεταξύ άλλων, ότι η νομική τους θέση ήταν πως η νήσος Quitasueño είναι διαρκώς βυθισμένη κατά της πλημμυρίδα και συνεπώς δεν είναι υποκείμενη σε άσκηση κυριαρχίας. Επιπλέον, ότι η συνθήκη του 1928, δεν έχει εφαρμογή στις νήσους Roncador, Quitasueño και Serrana. Από την πλευρά της η Κολομβία τόνισε ότι κατά την άποψή της η φυσική κατάσταση της νήσου Quitasueño δεν σχετίζεται με την άσκηση κυριαρχίας και ότι με δεδομένη την απόσυρση των ΗΠΑ από κάθε αξίωση κυριαρχίας επί των νήσων Quitasueño, Roncador και Serrana, η Κολομβία παραμένει ο μόνος νόμιμος κάτοχος των εν λόγω κοραλλιογενών νήσων, σύμφωνα με τη Συνθήκη του 1928, το Πρωτόκολλο του 1930 και το διεθνές δίκαιο.

31 Στις 4 Οκτωβρίου του 1972, η Βουλή της Νικαράγουας προβαίνει σε επίσημη διακήρυξη της κυριαρχίας της στις νήσους Roncador, Quitasueño και Serrana. Παράλληλα, στις 7 Οκτωβρίου ο Υπουργός Εξωτερικών της Νικαράγουας αποστέλλει στους Υπουργούς Εξωτερικών της Κολομβίας και των ΗΠΑ διπλωματικές διακοινώσεις με τις οποίες διαμαρτύρεται επίσημα κατά της υπογραφής Συνθήκης Vasquez-Saccio υποστηρίζοντας ότι «οι πάγκοι που βρίσκονται σε αυτήν τη θαλάσσια περιοχή αποτελούν τμήμα του εδάφους της Νικαράγουας και συνεπώς υπόκεινται στην κυριαρχία της». Στη συνέχεια ο Υ- πουργός Εξωτερικών της Νικαράγουας προσθέτει ότι η κυβέρνηση του δεν μπορεί να αποδεχθεί την θέση της Κολομβίας σύμφωνα με την οποία ο 82 ος μεσημβρινός, όπως αναφέρεται στο Πρωτόκολλο του 1930, αποτελεί το θαλάσσιο σύνορο ανάμεσα στις θαλάσσιες περιοχές των δύο χωρών, με δεδομένο ότι η θέση αυτή αντίκειται τόσο στο γράμμα όσο και στο πνεύμα του Πρωτοκόλλου, του οποίου σκοπός ήταν να καθορίσει ότι το Αρχιπέλαγος του San Andrés δεν εκτεινόταν δυτικά πέραν του 82 ου μεσημβρινού. Επιπλέον, ο Υ- πουργός Εξωτερικών της Νικαράγουας τόνισε ότι η υπογραφή της Συνθήκης του 1928 και του Πρωτοκόλλου του 1930 δεν καθόρισαν το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας και συνεπώς η Νικαράγουα δεν μπορούσε, την περίοδο εκείνη, να έχει εγκαταλείψει δικαιώματα μη εισέτι αναγνωρισμένα. 14. Τον Ιούνιο του 1979, η κυβέρνηση των Santinistas ανέρχεται στην εξουσία της Νικαράγουας. Στις 4 Φεβρουαρίου του 1980, ο Υπουργός Εξωτερικών της χώρας εκδίδει επίσημη ανακοίνωση και «λευκή βίβλο», με τις οποίες δηλώνει «την ακυρότητα της Συνθήκης του 1928, η οποία είχε συναφθεί σε ι- στορικό πλαίσιο το οποίο απέκλειε ως νόμιμες κυβερνήσεις τους Προέδρους που επιβλήθηκαν στη Νικαράγουα από τις αμερικάνικες δυνάμεις παρέμβασης και οι οποίες παραβίασαν το εν ισχύ Σύνταγμα της χώρας». Στη «λευκή βίβλο» αναφερόταν η παραδοχή ότι πολλά συνέβησαν από τη Συνθήκη του 1928 και ως τότε, αλλά η Νικαράγουα δεν ανέκτησε την εθνική της κυριαρχία παρά στις 19 Ιουνίου του Στις 5 Φεβρουαρίου του 1980, ο Υπουργός Εξωτερικών της Κολομβίας αποστέλλει διπλωματική διακοίνωση στον ομόλογό του της Νικαράγουας, με την οποία η κυβέρνησή του απορρίπτει τη δήλωση της 4 ης Φεβρουαρίου του 1980, ως «αβάσιμο αίτημα το οποίο στερείται ιστορικής πραγματικό-

32 27 τητας ενώ παραβιάζει και τις πιο θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου». Ε- πιπλέον, βεβαιώνει ότι κατά την άποψη της κυβέρνησής του «η Συνθήκη του 1928 αποτελεί έγκυρο διαρκές και σε πλήρη ισχύ έγγραφο υπό το φως των διεθνώς αναγνωρισμένων νομικών κανόνων». Μεταξύ των ετών 1976 και 1978 στο πλαίσιο επικύρωσης της συνθήκης Vasquez-Saccio από τις ΗΠΑ, η Νικαράγουα και οι ΗΠΑ ανταλλάσσουν πολλαπλές διπλωματικές διακοινώσεις σχετικά με το καθεστώς των νήσων Roncador, Quitasueño και Serrana. Στις 16 Ιουνίου του 1981, οι ΗΠΑ αποστέλλουν στη Νικαράγουα υπόμνημα με τίτλο «η νομική θέση των ΗΠΑ». Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1982 τίθεται σε ισχύ η συνθήκη Vasquez-Saccio. 16. Το 1993, ελικόπτερα της Πολεμικής Αεροπορίας της Κολομβίας παρενοχλούν δύο αλιευτικά πλοία της Νικαράγουας εγγύς του 82 ου μεσημβρινού και τα αναγκάζουν να διακόψουν τις παράνομες δραστηριότητές τους. Την ίδια περίοδο συλλαμβάνουν στην ίδια περιοχή ένα αλιευτικό πλοίο της Ονδούρας, στο οποίο είχε χορηγηθεί άδεια αλιείας από τη Νικαράγουα. Ταυτόχρονα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Νικαράγουας αποστέλλει δύο διπλωματικές διακοινώσεις στην Κολομβία, στις οποίες υποστηρίζει ότι η διεκδίκηση κυριαρχίας από την Κολομβία στις εν λόγω θαλάσσιες περιοχές είναι εντελώς απαράδεκτες και αβάσιμες. Ανάλογες ενέργειες ακολουθούν μέχρι το 2001, οι οποίες βεβαιώνουν την πλήρη διαφωνία μεταξύ Νικαράγουας και Κολομβίας. Γ. Η Έναρξη της Δικαστικής Διαμάχης 1. H Νικαράγουα υπέβαλλε αίτημα στο ΔΔΧ στις 6 Δεκεμβρίου του 2001, αναφορικά με «υφιστάμενα νομικά ζητήματα» μεταξύ της Νικαράγουας και της Κολομβίας, σχετικά με την εδαφική κυριαρχία και την οριοθέτηση των θαλασσίων περιοχών. Στην αίτησή της, η Νικαράγουα αξίωνε από το ΔΔΧ να εκδικάσει, να επιδικάσει και να αποφανθεί: α. Πρώτον, υπέρ της εδαφικής κυριαρχίας της Νικαράγουας στις νήσους Providencia, San Andrés και Santa Catalina, καθώς επίσης και σε εφτά μικρονήσους, τoυ Αρχιπελάγους του San Andrés.

33 28 β. Δεύτερον, να προσδιορίσει ενιαίο θαλάσσιο όριο μεταξύ της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας των δύο χωρών, «σύμφωνα με τις δίκαιες αρχές και τις σχετικές περιστάσεις που αναγνωρίζονται από το Διεθνές δίκαιο και εφαρμόζονται σε ανάλογη οριοθέτηση θαλασσίων περιοχών». 2. Στο αίτημά της η Νικαράγουα υποστήριξε την αρμοδιότητα του ΔΔΧ να επιδικάσει τα ζητήματα αυτά, με βάση με το άρθρο 36 ( 2) του κανονισμού του ΔΔΧ, σε συνδυασμό με το άρθρο ΧΧΧΙ (31) της συνθήκης της Μπογκοτά 12. Στη θεώρησή της, η Νικαράγουα υποστήριξε ότι μετά από την από-αποικιοποίηση από τους Ισπανούς, η εν λόγω νήσοι ανήκαν στα νεο-ιδρυθέντα κράτη, βάση της αρχής Uti Possidetis Uris. Στην συνέχεια και σύμφωνα με την άποψη της Νικαράγουα, μετά τη διάλυση της Ομοσπονδίας των Αμερικανών Επαρχιών του 1838, αυτά α- νήκαν στη Νικαράγουα. Πρόσθεσε δε ότι τα ύδατα και ο βυθός γύρω τους αποτελούν τμήμα «επί της υφαλοκρηπίδας της Νικαράγουας. 3. Ως προς τη Συνθήκη Barcenas-Esguerra του 1928, η Νικαράγουα διατύπωσε την άποψη ότι στερείται νομικής βάσης και συνεπώς δεν μπορούσε να δικαιολογήσει δικαιώματα της Κολομβίας στο Αρχιπέλαγος του San Andrés. Η Νικαράγουα υποστήριξε δε ότι η συνθήκη αυτή την οποία έτσι και αλλιώς θεωρούσε άκυρη, αφορούσε την αμοιβαία αναγνώριση κυριαρχίας ηπειρωτικών και νησιωτικών περιοχών, ενώ σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσε συνθήκη γεωγραφικής οριοθέτησης. Τέλος, η Νικαράγουα υπογράμμισε ότι το ερώτημα της κυριαρχίας των προαναφερόμενων νησιών είναι ιδιαίτερης σημασίας, διότι αποτελεί προαπαιτούμενη συνθήκη στον πλήρη και οριστικό καθορισμό της οριοθέτησης των θαλασσίων περιοχών. Στην συνέχεια η Νικαράγουα αναφέρθηκε στην υφαλοκρηπίδα του Ατλαντικού και του Ειρηνικού, η οποία σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας του 1948, ανήκει στο εθνικό έδαφός της. 12 «Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 36 του κανονισμού του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, τα Συμβαλλόμενα Μέρη σε ότι αφορά σε κάθε άλλο αμερικάνικο κράτος, αναγνωρίζουν υποχρεωτική και πλήρως δικαίου και χωρίς ειδική συνθήκη όσο η παρούσα Συνθήκη θα παραμείνει σε ισχύ, τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου στις διενέξεις δικαστικής τάξεως οι οποίες αφορούν (α) Την ερμηνεία μίας συνθήκης (β) Κάθε θέμα διεθνούς δικαίου (γ) Την ύπαρξη κάθε γεγονότος που θα συνιστούσε παραβίαση διεθνής δέσμευσης (δ) Τη φύση ή την έκταση των επανορθώσεων που απορρέουν από μία διεθνή δέσμευση»

34 29 4. Συνεχίζοντας, η Νικαράγουα προσδιόρισε πως το πρόβλημα της κυριαρχίας επί των νήσων παρέχει τη δυνατότητα στην Κολομβία να θεωρεί ότι διαθέτει κυριαρχικά δικαιώματα σε τεράστια έκταση της Καραϊβικής, γεγονός που είναι άδικο διότι της εκχωρεί δυσανάλογα μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις. Η κατάσταση αυτή, όπως ανέφερε, αποστερεί από τη Νικαράγουα τεράστιες εκτάσεις εκ της υ- φαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ οι οποίες αναμφίβολα της ανήκουν, βόρεια, νότια και ανατολικά 82 ου μεσημβρινού και περί των νήσων Providencia και San Andrés. 5. Ακολούθως η Νικαράγουα έκανε μνεία στην έκταση των νήσων και το μήκος ακτών τους, σημειώνοντας ότι οι νήσοι για τις οποίες η Κολομβία υποστηρίζει ότι βρίσκονται υπό την κυριαρχία της, διαθέτουν συνολικό μήκος ακτών μόλις 20 χλμ. και έκταση μόλις 44 χλμ 2, μέσω των οποίων εξασφαλίζεται κυριαρχία σε θαλάσσια έκταση χλμ 2 η οποία ανήκει στη Νικαράγουα, «ανεξάρτητα της τελικής απόφασης περί της κυριαρχίας επί των νήσων και των υφάλων». Ό- πως ακολούθως εξηγήθηκε, η κατάσταση αυτή επηρέαζε σοβαρά τη διαβίωση των κατοίκων της Νικαράγουας όπου διέμεναν στις ακτές της Καραϊβικής, οι οποίοι ε- ξαρτώνται σοβαρά από το θαλάσσιο πλούτο. Τέλος, η Νικαράγουα δήλωσε ότι διατηρεί το δικαίωμα συμπλήρωσης ή τροποποίησης του παρόντος αιτήματος. Από τον τρόπο υποβολής του αιτήματος, είναι προφανές ότι πίσω από το διπλό αίτημα, ουσιαστικό είναι το θέμα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ και εκεί αποσκοπούσε να αποκομίσει οφέλη η πλευρά της Νικαράγουας. 6. Η Κολομβία έθεσε προκαταρκτικές ενστάσεις επί της αρμοδιότητας του δικαστηρίου την 21 η Ιουνίου του 2003, βασίζοντας την προσέγγισή της στα άρθρα VI και XXXIV 13 της συνθήκης της Μπογκοτά. Σύμφωνα με τα άρθρα αυτά, η Συνθήκη της Μπογκοτά δεν είχε εφαρμογή για ζητήματα που είχαν ήδη ρυθμιστεί μέσω άλλων συνθηκών πριν την υπογραφή της. Επομένως, σύμφωνα με την Κολομβία, τα θέματα που έθετε η Νικαράγουα είχαν ήδη ρυθμιστεί με τη Συνθήκη του Σύμφωνα λοιπόν με την άποψη της Κολομβίας, το θαλάσσιο όριο μεταξύ 13 Σύμφωνα με το άρθρο VI (6), «οι περιφερειακές ειρηνικές διαδικασίες δεν έχουν εφαρμογή ούτε σε ζητήματα που έχουν ήδη ρυθμιστεί μέσω συμφωνίας μεταξύ των μερών, ή μέσω μίας διαιτητικής διαδικασίας ή μέσω αποφάσεως ενός διεθνούς δικαστηρίου ή μέσω συμφωνιών ή συνθηκών σε ισχύ την ώρα υπογραφής της παρούσας Συνθήκης». Σύμφωνα με το άρθρο XXXIV (34) «Εάν για τους λόγους που αναφέρονται στα άρθρα 5, 6 και 7 της Συνθήκης αυτής το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης προκύπτει αναρμόδιο να κρίνει τη διένεξη, τότε αυτό θεωρείται λήξαν».

35 30 των δύο κρατών αποτελούσε ο 82 ος μεσημβρινός, όπως άλλωστε ρητά αναφερόταν στο Πρωτόκολλο (της Συνθήκης του 1928) του Μετά την εξέλιξη αυτή, το ΔΔΧ διέκοψε την διαδικασία ζητώντας από τη Νικαράγουα γραπτό υπόμνημα των παρατηρήσεών της επί των ενστάσεων της Κολομβίας. 7. Η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης περί της αρμοδιότητάς του ελήφθη το Δεκέμβριο του Το ΔΔΧ εκτίμησε ότι τόσο η Συνθήκη του 1928 όσο και το πρωτόκολλο επικύρωσής της του 1930, δεν καθόριζαν τα θαλάσσια σύνορα και επομένως ήταν αρμόδιο να τα καθορίσει. Επιπλέον, το ΔΔΧ έκρινε ότι η Συνθήκη του 1928 αναγνώριζε την κυριαρχία της Κολομβίας στις νήσους Providencia, San Andrés και Santa Catalina, αλλά δεν ρύθμιζε το ερώτημα της εκτάσεως και της συνθέσεως του υπολοίπου τμήματος του Αρχιπελάγους του San Andrés καθώς επίσης και το ερώτημα της κυριαρχίας επί των νησίδων Roncador, Quitasueño και Serrana. Επομένως, το ΔΔΧ ήταν αρμόδιο να ρυθμίσει τόσο τα θέματα της κυριαρχίας επί των προαναφερόμενων νησίδων και κοραλλιογενών νήσων (εξαιρουμένων των νήσων Providencia, San Andrés και Santa Catalina), όσο και το ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών. 8. Στο τελικό της υπόμνημα Ι(3) του 2012, η Νικαράγουα αναθεώρησε το αίτημά της προς το ΔΔΧ, αναφορικά με το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, αιτώντας επιπλέον από το δικαστήριο τον καθορισμό ορίου υφαλοκρηπίδας εκτάσεως μεγαλύτερο των 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της. Υπενθυμίζεται ότι αναφορικά με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, η Νικαράγουα αρχικά ζητούσε από το ΔΔΧ τον καθορισμό ενιαίου ορίου για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Στην περίπτωση που θα εφαρμοζόταν αυτή η διαδικασία και με δεδομένο ότι η ΑΟΖ δεν μπορεί να επεκταθεί πέραν των 200 ν.μ. από την ακτή, η υφαλοκρηπίδα θα περιοριζόταν σε αυτήν την απόσταση. Με το νέο αίτημά της όμως, Η Νικαράγουα μέσω του νέου αιτήματός της, επεδίωκε την αναγνώριση υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 ν.μ. επικαλούμενη τη μορφολογία του βυθού, η οποία αποτελούσε σε πολύ μεγαλύτερη έκταση, φυσική προέκτασης του χερσαίου εδάφους της. Στο αίτημά της αυτό η Νικαράγουα αιτούσε επίσης από το ΔΔΧ να οριοθετήσει την ε- πικάλυψη της «φυσικής» της υφαλοκρηπίδας με εκείνη της Κολομβίας, επί της αποστάσεως των 200 ν.μ. (Χάρτης «4» Παραρτήματος «Α»).

36 31 9. Επί του αναθεωρημένου αιτήματος της Νικαράγουας, η Κολομβία υποστήριξε ότι αποτελεί νέο αίτημα και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να γίνει αποδεκτό και να εξαιρεθεί πλήρως της διαδικασίας. 10. Στις 25 Φεβρουαρίου του 2010, η Κόστα Ρίκα υπέβαλλε αίτημα παρέμβασης στο ζήτημα της διένεξης μεταξύ των δύο κρατών, εξηγώντας ότι τόσο η Νικαράγουα όσο και η Κολομβία, με τις διασυνοριακές τους διεκδικήσεις επιχειρούν να οικειοποιηθούν θαλάσσιες περιοχές στις οποίες έχει δικαιώματα και η ίδια. Ανάλογο αίτημα υπέβαλε και η Ονδούρα. Η Κόστα Ρίκα υποστήριξε ότι με την ε- πέκταση των θαλασσίων ζωνών της Νικαράγουας και της Κολομβίας, προκύπτει επικάλυψη με τις θαλάσσιες ζώνες τρίτων χωρών, μία εκ των οποίων είναι και η Κόστα Ρίκα, ενώ ούτε η Κολομβία ούτε η Νικαράγουα έχουν ορθώς ενημερώσει το ΔΔΧ για τη φύση και την έκταση των συμφερόντων των τρίτων χωρών στην περιοχή. Το ΔΔΧ απάντησε στις 4 Μαΐου 2011, ότι οι δύο χώρες δεν δικαιούνται να παρέμβουν στο ζήτημα. Δ. Η απόφαση του ΔΔΧ 1. Στις 19 Νοεμβρίου του 2012, το ΔΔΧ εξέδωσε την οριστική του απόφαση σχετικά με το ζήτημα της εδαφικής και της θαλάσσιας διένεξης μεταξύ της Νικαράγουας και της Κολομβίας. Καταρχήν το ΔΔΧ απεφάνθη ομόφωνα υπέρ της κυριαρχίας της Κολομβίας στους νησιωτικούς σχηματισμούς Alburquerque, Bajo Nuevo, East South East Cayes, Quitasueño, Roncador, Serrana και Serranila. 2. Αναφορικά με τις νήσους αυτές, η Νικαράγουα υποστήριξε ότι τα ύ- δατα και ο βυθός γύρω τους αποτελούν τμήμα «επί της υφαλοκρηπίδας της Νικαράγουας». Στην παράγραφο 214 της αποφάσεως, το ΔΔΧ απέρριψε τον ισχυρισμό αυτό, υπογραμμίζοντας πως ο εδαφικός κορμός της Νικαράγουας και τα νησιά παρυφής (fringe islands) των ακτών της βρίσκονται απλά στην ίδια υφαλοκρηπίδα με τα νησιά της Κολομβίας. Επισημάνθηκε δε ότι οι γεωλογικοί και γεωμορφολογικοί παράγοντες δεν λαμβάνονται υπόψη στην οριοθέτηση επικαλυπτόμενων δικαιωμάτων εντός 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές των κρατών, παραπέμποντας

37 32 στην αντίστοιχη απόφαση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Μάλτας του Έτσι το ΔΔΧ, αντί της προσέγγισης της Νικαράγουας, επικεντρώθηκε στο ζήτημα της άσκησης δικαιωμάτων επί των νησιών, μετά την απόαποικιοποίηση της περιοχής από την Ισπανία και την επισφράγιση αυτής της αποχώρησης με Συνθήκη το Για τη λήψη της απόφασής του το ΔΔΧ καταρχήν θεώρησε ότι το σύνολο των νήσων βρίσκονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα και επομένως δικαιολογείται η οικειοποίησή τους. Παρά ταύτα, το Quitasueño, δεν διαθέτει παρά το γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό QS 32 που είναι πραγματικό νησί. 4. Ήδη στη Συνθήκη του 1928 και υπό την Αρχή του uti possidetis juris, τα κυριαρχικά δικαιώματα των ανωτέρω νήσων παραχωρούνταν εξολοκλήρου στην Κολομβία. Πέραν των προαναφερόμενων, το ΔΔΧ εξέτασε, ποιο από τα δύο κράτη άσκησε έμπρακτα αποτελεσματική χρήση των νήσων (effectivité), δηλαδή ποιο κράτος καθιέρωσε και λειτούργησε διοικητικές αρχές κατά την περίοδο μετά την αποχώρηση των Ισπανών. Η διαπίστωση ήταν πως η Κολομβία είχε ασκήσει πλήρως, συνεχώς και αδιαλείπτως την αποτελεσματική χρήση των εν λόγω νήσων. Συνεπώς, έκρινε την αδιαμφισβήτητη κυριότητα της Κολομβίας επί των νήσων. 5. Σχετικά με την αξίωση της Νικαράγουας για την αναγνώριση εκτεταμένης υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 ν.μ., το ΔΔΧ αναγνώρισε μεν ότι αφορούσε νέο αίτημα, αλλά το έκανε αποδεκτό, καθόσον εκτίμησε ότι δεν διαφοροποιούσε το βασικό ζήτημα της διένεξης. Στη συνέχεια το ΔΔΧ μετέτρεψε τη νομική βάση για τον καθορισμό της οριοθέτησης, από σχετική με την απόσταση σε σχετική με την φυσική προέκτασης του χερσαίου εδάφους. Στη συνέχεια επεδίωξε λύση στον καθορισμό των συνόρων βασισμένη στον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας, αντί σε ένα αποκλειστικό θαλάσσιο σύνορο. 6. Παρόλα αυτά, το ΔΔΧ απέφυγε να αποφανθεί σχετικά με την αξίωση της Νικαράγουας για την αναγνώριση εκτεταμένης υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 ν.μ., υποστηρίζοντας ότι η Νικαράγουα δεν είχε στοιχειοθετήσει ότι το υφαλοπλαί-

38 33 σιό της εκτείνεται τόσο ώστε να συμπίπτει με τα δικαιώματα της Κολομβίας σε υ- φαλοκρηπίδα εκτάσεως 200 ν.μ. Επιπλέον, το ΔΔΧ επεσήμανε ότι η Νικαράγουα δεν είχε επικαλεσθεί παραδείγματα δικαστηρίων επιφορτισμένων με τον καθορισμό των εξωτερικών ορίων μίας εκτεταμένης υφαλοκρηπίδας. 7. Στο δεύτερο ζήτημα του καθορισμού των θαλασσίων ζωνών, η Κολομβία ζήτησε από το ΔΔΧ την εφαρμογή του κλασικού καθορισμού των θαλασσίων συνόρων με τη χρήση ενιαίας συνοριακής γραμμής βασισμένης στη μέση γραμμή μεταξύ των θαλασσίων περιοχών των δύο κρατών. Υποστήριξε δε ότι το σύνολο των νήσων υπό την κυριαρχία της δικαιούνταν χωρική θάλασσα 12 ν.μ., υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Από την άλλη πλευρά η Νικαράγουα αντιτάχθηκε στο εν λόγω επιχείρημα κάνοντας λόγο για άνισα αποτελέσματα, μια και τα νησιά αντίκεινται στην ηπειρωτική ακτή της, της οποίας το μέγεθος της ακτογραμμής είναι πολλαπλάσιο σε σχέση με το μέγεθος των νήσων. Να σημειωθεί ότι η Κολομβία δεν είναι μέρος της UNCLOS παρομοίως και η Τουρκία και για αυτό το ΔΔΧ εφάρμοσε εθιμικό διεθνές δίκαιο, όπως αυτό διατυπώνεται στα άρθρα 74, 83 και 12 της παραπάνω Σύμβασης. Στο ζήτημα αυτό το ΔΔΧ και με ψήφους δεκατέσσερα έναντι ενός, έκρινε ως αποδεκτό το αίτημα της Νικαράγουας σχετικά με το ότι η κατάλληλη μέθοδος θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ των δύο κρατών, αποτελούσε η χάραξη ορίου τέτοιου που να υποδιαιρεί σε δύο ίσα μέρη την περιοχή της υφαλοκρηπίδας, όπου τα αντίστοιχα δικαιώματα των δυο κρατών στην υφαλοκρηπίδα διασταυρώνονται. 8. Πράγματι το ΔΔΧ εκκίνησε τη διαδικασία με την κατασκευή μιας προσωρινής μέσης γραμμής, την οποία όμως στο δεύτερο στάδιο και με βάση τη γνωστή άποψή του περί «επιείκειας και ειδικών περιστάσεων», μετατόπισε σε τριπλάσια απόσταση από τα σημεία βάσης της Νικαράγουας, σε σύγκριση με την α- ντίστοιχη από τα σημεία βάσης των νησιών της Κολομβίας (Χάρτης «5» Παραρτήματος «Α»). Σύμφωνα με το ΔΔΧ, οι «σχετικές περιστάσεις» οι οποίες επέβαλαν τη μετατόπιση της προσωρινής μέσης γραμμής, αφορούσαν στην αξιοσημείωτη διαφορά του μήκους των ακτών της Νικαράγουας σχετικά με το μήκος των ακτών των νήσων της Κολομβίας. Πρόκειται για την περίπτωση cut-off effect, σύμφωνα με την οποία μικρές ακτές δημιουργούν δυσανάλογα μεγάλες ζώνες κυριαρχίας απέναντι από μεγάλες συνήθως ηπειρωτικές ακτές. Έτσι, ο λόγος των απο-

39 34 στάσεων μετατράπηκε από 1:1 σε 3:1 από τα σημεία βάσεως. Επιπλέον, δεν αναγνωρίσθηκε το δικαίωμα σε όλες τις νήσους της Κολομβίας να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ως σημεία βάσης. Ειδικότερα, το ΔΔΧ αποφάσισε ότι η οριακή γραμμή δεν μπορεί να επεκταθεί στις νήσους Quitasueño, και Serrana, λόγω του μεγέθους τους, της γεωγραφικής τους απομόνωσης και της απόστασής τους από τα υπόλοιπα νησιά της Κολομβίας. Το ΔΔΧ τόνισε επίσης ότι το Quitasueño αποτελούσε βράχο σύμφωνα με το άρθρο 121(3) του Διεθνούς Δικαίου της Θαλάσσης και συνεπώς μπορούσε να διαθέτει χωρική θάλασσα 12 ν.μ. αλλά όχι υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αντίστοιχα, η νήσος Serrana, λόγω του μικρού της μεγέθους και της γεωγραφικής της απομόνωσης, δεν μπορούσε να διαθέτει παρά μόνον χωρική θάλασσα 12 ν.μ. Σημειώνεται επίσης ότι για τη νήσο αυτή το ΔΔΧ απέφυγε να προσδιορίσει το αν αποτελεί βράχο ή όχι. Πρακτικά, το ΔΔΧ θεώρησε ότι στην περίπτωση που δοθεί η δυναμική στα δύο αυτά νησιά της Κολομβίας να θεωρηθούν σημεία βάσης, τότε δημιουργείται ένα άνισο αποτέλεσμα υπέρ της Κολομβίας. Εν τέλει, το ΔΔΧ δημιούργησε τόξα 12 ν.μ. γύρω από τα δύο αυτά νησιά, τα οποία περικυκλώνονται πλέον από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της Νικαράγουα (Χάρτης «2» Παραρτήματος «Α»). 9. Η απόφαση του ΔΔΧ σήμανε την απώλεια για την Κολομβία μίας θαλάσσιας εκτάσεως χλμ 2 και την απόδοσή της στην Νικαράγουα (Χάρτης «3» Παραρτήματος «Α»). Λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση της απόφασης, η Κολομβία κατήγγειλε την Σύμβαση της Μπογκοτά, στην οποία στηρίχθηκε η Νικαράγουα και απεδέχθη το Δικαστήριο, και η οποία επέτρεπε την δικαιοδοσία του ΔΔΧ επί της διαφοράς. ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Γ» - ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Α. Ανάλυση Διεξαγωγής της Δίκης Κριτική του Αποτελέσματος

40 35 1. Από σχολαστικές αναλύσεις της δίκης 14, προκύπτει ότι η Κολομβία δεν κατανόησε εγκαίρως ποιο πραγματικά ήταν το διακύβευμα και ποιος ο στόχος της Νικαράγουας, η οποία είχε σχολαστικά οργανώσει τον επικείμενο δικαστικό αγώνα, πλαισιωμένη με νομικούς εξειδικευμένους στο διεθνές δίκαιο της θαλάσσης, μεταξύ των οποίων αναφέρονται οι: Paul Reichler και Lawrence Martin της εταιρείας Foley Hoag και οι καθηγητές Alan Pellet (Γαλλία), Vaughan Lowe (Ηνωμένο Βασίλειο), Antonio Remiro Brotons (Ισπανία) και Alex Oude Elferink (Ολλανδία). Ειδικότερα, η Κολομβία αντιμετώπισε μέσω την επιχειρημάτων της όλες τις αξιώσεις της Νικαράγουας ως ενιαίο ζήτημα, ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για διαφορετικά ζητήματα επί των οποίων αναμένονταν ξεχωριστές απαντήσεις. 2. Η στρατηγική της Νικαράγουας ξεδιπλώνεται με την υποβολή του αρχικού αιτήματός της, της προσάρτησης «ορισμένων νήσων της Ανατολικής Καραϊβικής». Για την αιτιολόγηση του αιτήματος, επικαλείται ιστορικά δεδομένα της περιοχής, από την ισπανική από-αποικιοποίηση και τη συνθήκη «Barcenas-Esguera» της 24ης Μαρτίου 1928, την οποία η Νικαράγουα εκτιμά ως «στερούμενη κάθε νομικής αξίας, την οποίαν η Κολομβία δεν θα μπορούσε να επικαλεσθεί για να επιβεβαιώσει οποιαδήποτε μορφή κυριαρχίας στο αρχιπέλαγος San Andrès». 3. Στη συνέχεια η Νικαράγουα ισχυρίζεται ότι η ρύθμιση του ζητήματος αυτού θα επέτρεπε και τον καθορισμό της οριοθέτησης του μεταξύ των δύο χωρών θαλάσσιου χώρου. Παράλληλα, η Νικαράγουα επικαλείται το διεθνές δίκαιο σχετικά με τη δυνατότητα ενός παράκτιου κράτους να ανακηρύξει ΑΟΖ εκτεινόμενη στα 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές της. Συνεπώς, σύμφωνα με τη Νικαράγουα, η παρούσα κυριαρχία της Κολομβίας στο αρχιπέλαγος του San Andrès, δεν θα έπρεπε να αμφισβητεί το νόμιμο δικαίωμά της στην ΑΟΖ που αξιώνει. Επομένως και για τη δίκαιη οριοθέτηση του θαλάσσιου χώρου, απαιτείται να προσδιοριστεί σε ποιον ανήκει το αρχιπέλαγος του San Andrès. Στη 14 Pérez, X. (2013). La mer de la discorde Observations juridiques à propos de la conclusion du différend maritime frontalier entre le Nicaragua et la Colombie. Neptunus, Centre De Droit Maritime Et Océanique, Université De Nantes, (Vol. 19, 2013/1). Retrieved from

41 36 συνέχεια αναφέρει ως εισβολή τις επιχειρήσεις του Ναυτικού της Κολομβίας σε ύδατα τα οποία θεωρεί ότι τελούν υπό της κυριαρχία της. Προσθέτει δε ότι «η τρέχουσα κατάσταση πλήττει σοβαρά τα μέσα επιβίωσης του λαού της Νικαράγουας και ιδιαιτέρως των κατοίκων της Καραϊβικής, οι οποίοι παραδοσιακά ε- ξαρτώνται από τον θαλάσσιο πλούτο». Τέλος, η Νικαράγουα συμπληρώνει ότι λυπάται για την αποτυχία πολιτικών διαπραγματεύσεων, και ότι είναι υποχρεωμένη να προσφύγει στο ΔΔΧ, «διατηρώντας τι δικαίωμα της συμπλήρωσης ή της τροποποίησης του παρόντος αιτήματος». 4. Όπως προαναφέρθηκε, η επόμενη στρατηγική κίνηση της Νικαράγουας ήταν να τροποποιήσει το αίτημά της, αιτώντας την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων της έως τον 77ο μεσημβρινό, επιθυμώντας τον «καθορισμό ενιαίου θαλασσίου ορίου υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μεταξύ της Νικαράγουας και της Κολομβίας, σύμφωνα με τις αρχές δικαίου και τις ειδικές περιστάσεις που το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει στην οριοθέτηση μιας τέτοιας μορφής». Είναι προφανές, ότι η Νικαράγουα γνώριζε εκ των προτέρων ότι δεν επρόκειτο να επιτύχει την αναγνώριση της κυριαρχίας της επί των νήσων του αρχιπελάγους του San Andrès, με δεδομένο ότι αφενός οι νήσοι αυτοί διοικούνται από την Κολομβία αμέσως μετά την από-αποικιοποίηση, αφετέρου οι κάτοικοι των νήσων είναι και δηλώνουν Κολομβιανοί. 5. Το ζήτημα όμως είναι αλλού. Ενώ ο πραγματικός σκοπός της Νικαράγουας είναι ο καθορισμός ευνοϊκής για αυτήν οριοθέτησης ΑΟΖ, συνδυάζει τρία θέματα σε ένα, εκ των οποίων το πρώτο, η κυριαρχία επί των νήσων του San Andrès, προκαλεί την παθιασμένη αντιπαράθεση της Κολομβιανής πλευράς. Έτσι η Κολομβιανή πλευρά αναπτύσσει τα επιχειρήματά της, εγκλωβίζοντας τη στρατηγική της στο ερώτημα του κατά πόσον οι νήσοι ανήκουν στην Κολομβία, ενώ το διακύβευμα είναι άλλο, ο καθορισμός της ΑΟΖ. Έτσι, όταν το δικαστήριο αρχίζει να θέτει ερωτήματα σχετικά με την θεωρία της οριοθέτησης της ΑΟΖ στα 200 ναυτικά μίλια από το παράκτιο κράτος, η Κολομβιανή πλευρά συνεχίζει να παρασύρεται σε αποκλειστική επιχειρηματολογία σχετικά με την κυριαρχία των νήσων του San Andrès, αντιπαραθέτοντας ότι οι νήσοι, καθ ό- μοιο τρόπο με την ξηρά, δικαιούνται υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.

42 37 6. Συνοπτικά η Κολομβία δεν κατανόησε ότι θα έπρεπε να αντιμετωπισθούν ξεχωριστά τρία διαφορετικά ζητήματα: Εκείνο της κυριαρχίας των νήσων του San Andrès, εκείνο της επέκτασης της υφαλοκρηπίδας και εκείνο της ΑΟΖ. Αντίθετα η Νικαράγουα, συνδυάζοντας τα τρία ζητήματα σε ένα κοινό αίτημα και γνωρίζοντας ότι το ΔΔΧ συνήθως επιχειρεί κατά το δυνατόν να ικανοποιήσει και τις δύο αντίπαλες πλευρές, παρέσυρε τη δίκη στην εύνοια του δικαστηρίου προς την Κολομβία σε κάτι αναμφισβήτητο, την κυριαρχία των νήσων του San Andrès, ενώ απέσπασε την εύνοια του δικαστηρίου στο ζήτημα της ΑΟΖ, το οποίο αποτελούσε και την πραγματική επιδίωξη. Επιπλέον, η Νικαράγουα επεκτείνοντας τις αξιώσεις της πέραν του επιθυμητού της στόχου, κατέστησε τη συμβιβαστική μέση λύση ικανή να ικανοποιεί το σύνολο των πραγματικών της βλέψεων και προσδοκιών. 7. Πράγματι το δικαστήριο ακολούθησε την ισορροπημένη πρακτική της απόρριψης των ισχυρισμών της Νικαράγουας για τα κυριαρχικά της δικαιώματα στις νήσους του San Andrès, με την παράλληλη αποδοχή της οριοθέτησης της ΑΟΖ με τον τρόπο που επιθυμούσε η Νικαράγουα. Το δικαστήριο θεώρησε, ότι το σημαντικότερο στοιχείο στην οριοθέτηση της ΑΟΖ ήταν η δίκαιη κατανομή των αλιευτικών πόρων μεταξύ των κατοίκων των ακτών της Νικαράγουας και εκείνων των νήσων του San Andrès. 8. Και εδώ όμως το πραγματικό διακύβευμα δεν αποτελούσε η α- λιεία, για την οποία άλλωστε θα μπορούσε σχετικά εύκολα να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών, αλλά τα υφιστάμενα κοιτάσματα πετρελαίου στη διαφιλονικούμενη θαλάσσια περιοχή. 9. Δεν ήταν επίσης κρυφό ότι η Νικαράγουα επιθυμούσε την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων, ενώ είχε ήδη συνάψει πέντε συμφωνίες για την εκτέλεση ερευνών πριν την έκδοση της απόφασης του ΔΔΧ. Τέσσερις από τις πέντε συμφωνίες αφορούσαν στις αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες Noble Energy και Infinity Energy 15. Είναι ενδεικτικό, ότι μετά την ανάγνωση της απόφασης του ΔΔΧ, ο Νικαραγουανός Πρέσβης Arguello δήλωσε πως 15 Colombia and Nicaragua s Maritime dispute Intensifies, Stratfor, 9 Αυγούστου 2013

43 38 τα συμφέροντα της χώρας του είναι στραμμένα προς την ΑΟΖ, τις ζώνες αλιείας και το υπέδαφος του βυθού. Επιπλέον, οι θαλάσσιες περιοχές στις οποίες η Νικαράγουα είχε συνάψει τις παραπάνω συμφωνίες, συμπίπτουν με τις περιοχές της νέας ΑΟΖ της χώρας, όπως αυτές προέκυψαν μετά την απόφαση του ΔΔΧ. 10. Αναφορικά τώρα με την απόφαση, από πλευράς εφαρμογής κανόνων δικαίου μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μερικώς αποτελεσματική. Καταρχήν διότι, όπως προαναφέρθηκε, το δικαστήριο επέτρεψε την παρανόηση της συγχώνευσης τριών ερωτημάτων σε ένα με την συγκάλυψη του πραγματικού ερωτήματος. Ακόμα, διότι στην ίδια περιοχή εμπλέκονται και τα συμφέροντα της Κόστα Ρίκα, τα οποία ουδόλως ελήφθησαν υπόψιν. Πράγματι, ακολούθησε δήλωση της Κόστα Ρίκα, η οποία επεσήμανε ότι «η Νικαράγουα δείχνει ότι διεκδικεί μία θαλάσσια έκταση η οποία ευρέως εμπίπτει στο θαλάσσιο τομέα της Κόστα Ρίκα». Δηλαδή, το δικαστήριο εγκλωβίστηκε στη διαμάχη μεταξύ της Κολομβίας και Νικαράγουας, χωρίς να θεωρήσει τα νόμιμα συμφέροντα των λοιπών κρατών της περιοχής. 11. Επιπλέον, από όποια προοπτική και να θεωρήσει κανείς το αποτέλεσμα της δίκης, πρόκειται για μια περίεργη ερμηνεία της έννοιας του δικαίου, δεδομένης της κατάτμησης που προκύπτει στη συνολική έκταση του Αρχιπελάγους του San Andrès, με τον εγκλεισμό των νησιωτικών σχηματισμών Quitasueño και Serrana εντός της ΑΟΖ της Νικαράγουας, αν και γεωμορφολογικά ανήκαν στον ίδιο αρχιπελαγικό σχηματισμό με τις νήσους San Andrès, Providencia και Santa Catalina. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν έλαβε υπόψιν της τα δικαιώματα των κατοίκων των προαναφερόμενων νήσων, οι οποίοι θεωρούνται αυτόχθονες και αλίευαν στην συνολική έκταση του Αρχιπελάγους εδώ και εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια. Ειδικότερα το ΔΔΧ, μη δυνάμενο να προσδιορίσει την κυριαρχία των νήσων του Αρχιπελάγους με βάση την αρχή «uti possidetis juris», διερεύνησε ποιο κράτος είχε ασκήσει αποτελεσματική χρήση των νήσων (effectivité). Το παράδοξο είναι ότι ενώ το ΔΔΧ αναγνωρίζει την αποτελεσματική χρήση ως απόδειξη χερσαίας κυριαρχίας, δεν εξετάζει τις συνέπειές της στη θαλάσσια κυριαρχία, επί των θαλασσίων περιοχών. Η προσέγγιση αυτή παραβλέπει τη φυσική, ιστορική, πολιτική και κοινωνικοοικονομι-

44 39 κή διάσταση του Αρχιπελάγους, το οποίο θα έπρεπε να αποτιμηθεί συνολικά και με βάση τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών. Εάν η έννοια της α- ποτελεσματικής χρήσης των νήσων, την οποίαν διερεύνησε το ΔΔΧ, συμπεριελάμβανε και την αλιεία, τότε η δίκαιη αντιμετώπιση του ζητήματος θα τη θεωρούσε ως «σχετική περίσταση» στο θέμα του καθορισμού των θαλασσίων ζωνών. Συνεπώς, με την προσέγγιση του ΔΔΧ, ουσιαστικά πλήττονται τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών των νήσων San Andrès, Providencia και Santa Catalina, οι οποίοι πλέον όταν κατά τη συνήθη πρακτική τους αλιεύουν περί των νήσων Quitasueño, Serrana Serranilla και Bajo Nuevo και εκτός των 12 ν.μ. των χωρικών τους υδάτων, αν και υπήκοοι της Κολομβίας θα θεωρείται ότι επιχειρούν εντός της ΑΟΖ της Νικαράγουας! Σημειώνεται ότι ως επί το πλείστον οι κάτοικοι των προαναφερόμενων νήσων αποτελείται από αφροκολομβιανές κοινότητες οι οποίες ζουν και επιβιώνουν αποκλειστικά από την αλιεία Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι ενώ το ΔΔΧ αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει τις νήσους Quitasueño, και Serrana ως σημεία βάσεως, δεν έπραξε το ίδιο για αντίστοιχες κοραλλιογενείς νήσους της Νικαράγουας οι ο- ποίες βρίσκονται σε ικανή απόσταση από τις ακτές της (π.χ. Edinburg Reef και Μuerto Cay στο Χάρτη «5» Παραρτήματος «Α»), γεγονός που παραπέμπει σε άνιση μεταχείριση σε βάρος της Κολομβίας. 13. Σοβαρό ζήτημα επίσης προκύπτει από το ότι ενώ το ΔΔΧ αναφέρει ότι δικαιούται να προχωρήσει στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, με δεδομένο ότι η Συνθήκη του 1928 δεν προσδιορίζει ποιος σχηματισμός νήσων συγκροτεί το Αρχιπέλαγος του San Andrès, εντούτοις προχωρεί στην εν λόγω οριοθέτηση χωρίς να καθορίζει την έκταση και τη σύνθεση του Αρχιπελάγους. Εάν όμως είχε π.χ. αναγνωρισθεί ότι το Αρχιπέλαγος συμπεριλάμβανε τις νήσους Quitasueño και Serrana, τότε οι γραμμές βάσεως θα χαράσσονταν εξωτερικά του Αρχιπελάγους συνολικά και η κατανομή του θαλάσσιου χώρου στα 16 Prieto Sanjuán, Rafael Arturo, R. (2015). À vous la terre, et à vous, la mer: à propos de l étrange sens de l équité de la cij en l affaire du Différend territorial et maritime (Nicaragua c. Colombie). Anuario Colombiano De Derecho Internacional - ACDI, 8(1),

45 40 δύο κράτη θα ήταν πολύ διαφορετική. Τότε, θα προσλάμβανε διαφορετική διάσταση η Συνθήκη του 1928, η οποία αναγνώριζε την κυριαρχία της Κολομβίας «και στις άλλες νήσους, νησίδες και υφάλους που αποτελούν τμήμα του Αρχιπελάγους του San Andrès». Σύμφωνα με τον Γάλλο Δικαστή Abraam πρόκειται για σοβαρό δικαστικό λάθος 17. Β. Συμπεράσματα από τη Δικαστική Διαμάχη 1. Η UNCLOS εισήγαγε την καινοτομία της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Ενώ όμως για την αιγιαλίτιδα ζώνη διατηρείται η μεθοδολογία της αρχής της ίσης απόστασης για την οριοθέτησή της, δεν συμβαίνει το ίδιο ούτε κατά τον καθορισμό της ΑΟΖ, ούτε κατά τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας. Η οριοθέτηση των δύο προαναφερόμενων θαλασσίων ζωνών αποτελεί μία δύσκολη υπόθεση και παραπέμπει σε δαιδαλώδεις, πολύπλοκες και συχνά αμφισβητούμενες δικαστικές διαδικασίες. Ο προφανής λόγος είναι ότι ο καθορισμός των ζωνών αυτών σχετίζεται με θέματα κυριαρχίας και οικονομικά συμφέροντα, τα οποία άπτονται της διαθεσιμότητας πλουτοπαραγωγικών πηγών και ενεργειακών αποθεμάτων. 2. Σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ, φάνηκε ότι το ΔΔΧ τηρεί επιφυλακτική στάση έναντι της μεθόδου της ίσης αποστάσεως, ενώ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη διερεύνηση του συνόλου των ειδικών και σχετικών περιστάσεων που σχετίζονται με το θέμα της διένεξης. Λαμβάνονται έτσι σοβαρά υπόψιν οι αρχές της επιείκειας, οι οποίες μέσω της αποτίμησης των ειδικών και σχετικών περιστάσεων καθορίζουν καταλυτικά την τελική έκβαση της απόφασης, ώστε να προκύψει «δίκαιο» αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, διαπιστώνεται ότι το ΔΔΧ ακολουθεί τα εξής βήματα: Αρχικά, ορίζει μία προσωρινή γραμμή ίσης αποστάσεως. Στη συνέχεια θεωρεί την ύπαρξη τυχόν σχετικών ή ειδικών περιστάσεων οι οποίες απαιτούν τη μετατόπιση της προαναφερόμενης γραμμής. Τέλος, εφαρμόζει το κριτήριο της αναλογικότητας, δηλαδή ελέγχει εάν οι ζώνες που κατανέμονται στα κράτη είναι σε αναλογία με τις ηπειρωτικές ακτές τους. Το αρνητικό στοιχείο στην προσέγγιση αυτή, είναι ότι στην περίπτωση ύπαρξης νησιωτικού συμπλέγματος σε μικρότερη απόσταση από της μεγάλης έκτασης ηπειρωτικές ακτές του αντικείμενου κρά- 17 Prieto Sanjuán, Rafael Arturo, R. (2015). À vous la terre, et à vous, la mer: à propos de l étrange sens de l équité de la cij en l affaire du Différend territorial et maritime (Nicaragua c. Colombie). Anuario Colombiano De Derecho Internacional - ACDI, 8(1),

46 41 τους σε σχέση με τις ηπειρωτικές ακτές του κράτους που ασκεί κυριαρχία στα νησιά, ευνοείται το αντικείμενο κράτος. Το οικείο ανάλογο παραπέμπει όχι μόνο στο Καστελόριζο, αλλά και σε νήσους των Δωδεκανήσων ή και του Βορείου Αιγαίου, στις οποίες με εφαρμογή του ίδιου σκεπτικού, ενδεχομένως να αναγνωριζόταν μειωμένη επήρεια στον καθορισμό υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, λαμβάνοντας υπόψιν το μήκος των αντικειμένων τουρκικών ηπειρωτικών ακτών. Δηλαδή, θα πρέπει να αποτελέσει θέμα ιδιαίτερου προβληματισμού τόσο το θέμα της επήρειας των νήσων σε σχέση με την αντικείμενη ηπειρωτική ακτή, όσο και το θέμα του δικαιώματος της μη αποκοπής, όπως αυτά τα εννοεί και τα εφαρμόζει το ΔΔΧ κατά τις πρόσφατες αποφάσεις του. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την UNCLOS, όλα τα νησιά αφενός διαθέτουν ΑΟΖ, αφετέρου αυτή καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ισχύει και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Δυστυχώς όμως για τα ημέτερα συμφέροντα, το ΔΔΧ για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, έχει υιοθετήσει την άποψη ότι το μέγεθος της ακτογραμμής ενός παράκτιου κράτους υπερτερεί της ακτογραμμής ενός μικρού νησιού. Συνεπώς δεν αποδίδει «πλήρη επήρεια» (full effect) σε ανάλογα νησιά. 3. Επιπλέον, από νομικής πλευράς η προαναφερόμενη τακτική των τριών σταδίων του ΔΔΧ δεν είναι ορθή, καθόσον ορισμένα πραγματικά στοιχεία της περιοχής που οροθετείται, τα οποία με βάση τον κλασικό νομικό συλλογισμό θα αποτελούσαν μέρος του πραγματικού, διεισδύουν στη μείζονα πρόταση ex post facto υπενδεδυμένα με την ιδιότητα της αρχής. Η διαδικασία αυτή είναι αποδοκιμαστέα και αντίθετη με την πρακτική των κρατών, διότι ανάγεται σε κανόνα δικαίου το ίδιο αποτέλεσμα (δηλαδή η λύση), το οποίο κατά την υποκειμενική εκτίμηση των δικαστών θεωρείται δίκαιο Στο ζήτημα των δικαιωμάτων των νήσων, επισημαίνεται ότι το αναθεωρημένο αίτημα της Νικαράγουας αφορούσε στη χάραξη θαλασσίου ορίου το οποίο θα υποδιαιρούσε σε ίσα μέρη την περιοχή της υφαλοκρηπίδας όπου τα δικαιώματα των δύο κρατών αλληλοκαλύπτονται. Αυτό που ουσιαστικά επεδίωκε η Νικαράγουα, ήταν να οριστεί το θαλάσσιο όριο μεταξύ των δύο κρατών στο σημείο 18 Τσιτώνα, Δ. H Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών της Ελλάδας με τις Γειτονικές Χώρες (Διπλωματική Εργασία). Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

47 42 που η εκτεταμένη της υφαλοκρηπίδα, πέραν των 200 ναυτικών μιλιών, συναντά την ΑΟΖ της Κολομβίας, στα 200 ναυτικά μίλια. Η έμφαση στην έκταση της υφαλοκρηπίδας, ειδικότερα όταν ευνοείται ως φυσική προέκταση της ξηράς και εκτείνεται σε αποστάσεις πέραν των 200 ναυτικών μιλιών, χρησιμοποιείται ως αφετηρία ώ- στε να ισχυριστεί μετέπειτα ένα κράτος, ότι οι νήσοι του γειτονικού κράτους οι ευρισκόμενες έναντι των οικείων ακτών του, προκαλούν φαινόμενο αποκοπής «cutoff effect». Ο ισχυρισμός αυτός αναμένεται να αποδώσει στη συνέχεια μικρότερης εκτάσεως υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στις προαναφερόμενες νήσους, ώστε να διατηρηθεί η αρχή της μη καταπάτησης (non encroachment) από το ένα μέρος, της φυσικής προέκτασης του άλλου. Η ανωτέρω προοπτική, ενώ δεν καταργεί τα δικαιώματα των νήσων σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, εντούτοις μειώνει την «επήρειά» τους στον συνυπολογισμό του μετώπου του παράκτιου κράτους στο οποίο ανήκουν, στην προς οριοθέτηση περιοχή. Η περιοχή οροθετείται λαμβάνοντας υπόψιν την αναλογία μεταξύ των ακτών της νήσου ή των νήσων του ενός κράτους και των έ- ναντι αυτών ακτών του άλλου κράτους. Στην περίπτωση τώρα που ο νησιωτικός σχηματισμός θεωρηθεί βράχος, τότε του αναγνωρίζεται η αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά δεν δικαιούται υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Σε κάθε περίπτωση μία νήσος διαθέτει μεγαλύτερη επήρεια όταν κατοικείται και διαθέτει οικονομική ζωή. 5. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το ΔΔΧ αποφεύγει να ερμηνεύσει το άρθρο 121( 3) της UNCLOS, ώστε να χαρακτηρίσει ή όχι μία μικρή νήσο ως βράχο. Από πρακτικής πλευράς όμως, οι πολύ μικρές και ακατοίκητες νήσοι, αντιμετωπίστηκαν ως βράχοι, στο θέμα της μη διαθέσεως υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. 6. Παρά ταύτα, μία προσεκτική ματιά στο Αιγαίο Πέλαγος αποκαλύπτει τη συνέχεια του Ελλαδικού ηπειρωτικού χώρου με τις νήσους του Αιγαίου, οι ο- ποίες μάλιστα στο νοτιοανατολικό τους τμήμα συγκροτούν ενιαίο - συνεχές σύμπλεγμα που προβάλλεται στην Ανατολική Μεσόγειο. Η δε γεωγραφική ομοιογένεια, συμπίπτει με την πολιτιστική και εθνική ομοιογένεια και επομένως μία οριοθέτηση με την Τουρκία αναμένεται να οδηγήσει σε πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να εγγυηθεί κάποιος ότι οποιαδήποτε απόφαση του ΔΔΧ θα ικανοποιήσει πλήρως τις φιλοδοξίες της μίας πλευράς, ενώ παράλληλα θα αγνοήσει πλήρως τις θέσεις της άλλης.

48 43 7. Σημαντικό στοιχείο της δικαστικής διαμάχης αποτέλεσε το γεγονός ότι παρά το ότι η Κολομβία δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στην UNCLOS, ε- ντούτοις το Δικαστήριο αναφέρθηκε και εφάρμοσε άρθρα του, αναγνωρίζοντας έτσι ότι αυτά αποτελούν εθιμικό δίκαιο. Η σημασία του στοιχείου αυτού είναι ιδιαίτερη για τα εθνικά θέματα, καθόσον η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την UNCLOS και δεν την αναγνωρίζει. Επομένως στην πράξη δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η μη υπογραφή της UNCLOS από ένα κράτος, διότι ως εθιμικό δίκαιο η Συνθήκη εφαρμόζεται καθολικά. 8. Γενικότερα, το αποτέλεσμα της δίκης είναι ενδεικτικό του γεγονότος ότι το δίκαιο της θάλασσας έχει ισχυρή νομολογική φυσιογνωμία και διαμορφώνεται από τις τρέχουσες πολιτικές τάσεις και τους συσχετισμούς ισχύος. Η νομολογική αυτή φυσιογνωμία γίνεται εμφανής με τη χρήση των όρων δίκαιη λύση, δίκαιες αρχές και ειδικές / σχετικές περιστάσεις. Δηλαδή, το δίκαιο της θάλασσας δεν διαθέτει ακόμα την απαραίτητη σταθερότητα ως προς τις μεθόδους οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών και ειδικά της ΑΟΖ, ώστε να επιτραπεί σε ένα κράτος να προβλέψει ασφαλώς την έκβαση μίας δικαστικής διένεξης. Η έλλειψη αυτής της σταθερότητας, οφείλεται ακριβώς στα εξαιρετικής σημασίας οικονομικά και πολιτικά διακυβεύματα τα οποία ενέχει ο καθορισμός της ΑΟΖ, τα οποία λόγω της σύγκρουσης συμφερόντων είναι δύσκολο να οδηγήσουν τα κράτη στη σύναψη ξεκάθαρων συμφωνιών. 9. Έτσι, το δίκαιο της θάλασσας αποτελεί το συγκερασμό συμφωνιών που επετεύχθησαν μέσω συγκρούσεων και διεκδικήσεων, με σκοπό όχι τόσο τη σύναψη μίας ξεκάθαρα δίκαιης και αντικειμενικής συμφωνίας, όσο την κατά το δυνατόν μέγιστη δυνατή ικανοποίηση όλων των αντιπάλων πλευρών και ιδιαίτερα των ισχυρών πρωταγωνιστών. Για το λόγο αυτό, παρατηρείται μία ισχυρή συσχέτιση της έκβασης των δικαστικών διενέξεων με τα επικρατούντα γεωπολιτικά συμφέροντα σε δεδομένη γεωγραφική περιοχή. 10. Το τελικό συμπέρασμα είναι όχι ακόμα και οι κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν την κυριαρχία των κρατών στη θάλασσα, έχουν θεσπισθεί μέσω μίας διαδικασίας ανταγωνισμού και αντιπαράθεσης της ισχύος μεταξύ των κρατών. Χωρίς να αναιρείται η σημασία της διπλωματικής και νομικής προσέγγισης, ε- ντούτοις αυτές στερούνται πλήρως της αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας

49 44 που απαιτείται για να κατοχυρώσει ένα παράκτιο κράτος τα νόμιμα δικαιώματα του, εάν αυτό δεν διαθέτει την απαραίτητη ναυτική ισχύ για να τα υποστηρίξει.

50 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Δ» - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Α. ΑΟΖ και Στρατηγικά Διακυβεύματα 1. Η κατοχή συγκεκριμένου χώρου, θαλάσσιου ή χερσαίου από τον άνθρωπο, συγκεκριμενοποιείται με τον καθορισμό των ορίων της. Τα όρια αυτά αποδεικνύουν την οικειοποίηση, ατομική ή συλλογική του χώρου, επιτρέπουν την πολιτική οργάνωση και κυρίως αποτελούν επιβεβαίωση κυριαρχίας. Υφίσταται δηλαδή μια ισχυρή σχέση μεταξύ χώρου και ισχύος, έτσι ώστε κάθε οριοθέτηση του χώρου μετρά την ισχύ ενός ατόμου, μίας ομάδας ή ενός έθνους. 2. Όπως η εγγραφή στο υποθηκοφυλακείο επιβεβαιώνει την ατομική ιδιοκτησία, έτσι και η αναγνώριση των συνόρων από τα άλλα κράτη θεμελιώνει την κυριαρχία και την ανεξαρτησία του κράτους. Τα σύνορα, λειτουργούν για ένα έθνος ως σύμβολο ανεξαρτησίας, ως ένδειξη εθνικής ταυτότητας. Το κράτος λοιπόν, είναι απαραίτητο να καθορίσει τα χερσαία και θαλάσσια σύνορά του, κατ αναλογία με ένα άτομο ή μία ομάδα ανθρώπων, η οποία δεν μπορεί να επιβιώσει, εάν δεν καθορίσει και στη συνέχεια κυριαρχήσει στο χώρο που εξασφαλίζει τις ζωτικές του ανάγκες. Συνεπώς η αναγνώριση των συνόρων διεθνώς, των χερσαίων και των θαλασσίων, αποτελεί προϋπόθεση υποστάσεως και επιβιώσεως του κράτους Για τους παραπάνω λόγους, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης των κρατών και έως σήμερα, ο καθορισμός των συνόρων, αρχικά των χερσαίων και μετέπειτα των θαλασσίων, αποτέλεσε καίριο ζήτημα και βασικό αίτιο πολεμικών συγκρούσεων. Ο καθορισμός λοιπόν των θαλασσίων ζωνών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αφού πρακτικά επεκτείνει τα σύνορα του κράτους, εντάσσοντας στην κυριαρχία του νέες εκτάσεις οι οποίες συμπεριλαμβάνουν αξιόλογους οικονομικούς πόρους. Στο πλαίσιο αυτό, ο καθορισμός της ΑΟΖ αποτελεί κεφαλαιώδη καινοτομία ως προς την ιεραρχική αξιολόγηση της κυριαρχίας των κρατών, διότι α- κριβώς επεκτείνει τα κυριαρχικά τους δικαιώματα στη χωρική εκείνη έκταση που τα 19 Manuel de Géopolitique, Patrice Gourdin, 12 Juillet 2015, Les Marques du Découpage Territorial

51 46 σύγχρονα μέσα επιτρέπουν την άντληση ή την εκμετάλλευση πόρων, ικανών σε έκταση και ποσότητα να επαναπροσδιορίσουν την ευημερία των κρατών και το μεταξύ τους ισοζύγιο ισχύος. 4. Συνεπώς, η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών εγείρει ζητήματα κυριαρχίας και οικονομικών συμφερόντων. Τα πολιτικά και οικονομικά διακυβεύματα που σχετίζονται με τον έλεγχο πηγών πλούτου, μεταφράζονται σε διεκδικήσεις και ενίοτε σε διενέξεις μεταξύ γειτονικών κρατών, με σκοπό τον έλεγχο περιοχών πλούσιων σε αλιεύματα, πολύτιμα ορυκτά και μέταλλα, ενεργειακές πηγές κλπ. Ταυτόχρονα, προσλαμβάνουν ιδιαίτερη αξία οι θαλάσσιοι οδοί επικοινωνίας που συνδέουν τις προαναφερόμενες περιοχές με τον υπόλοιπο κόσμο. Συχνά δε, οι διεκδικήσεις θαλασσίων εκτάσεων σχετίζονται με την επεκτατική πολιτική διαφόρων κρατών. 5. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας από πλευράς δικαίου, είναι ότι η ΑΟΖ πρέπει να ανακηρυχθεί από το παράκτιο κράτος. Η ενέργεια αυτή, απαντά ακριβώς στο ερώτημα, ποιος είναι ο κυρίαρχος του θαλάσσιου χώρου και των πόρων που αυτός περιέχει. Η προαναφερόμενη κυριαρχία είναι ταυτόχρονα πολιτική, νομική, οικονομική και στρατηγική. Ειδικότερα στην περίπτωση που εντός της ΑΟΖ υφίστανται αξιόλογοι πόροι, όπως ενεργειακοί, το ζήτημα της ανακήρυξής της είναι μείζον, διότι ακριβώς επαληθεύει την ισχύ και τη διαχρονική ικανότητα του κράτους να διασφαλίζει την εθνική του κυριαρχία και τα εθνικά του συμφέροντα. Συνεπώς, κάθε κράτος οφείλει να ασκεί πλήρως τα κυριαρχικά του δικαιώματα που απορρέουν από την διεθνή νομιμότητα. Οτιδήποτε λιγότερο είναι επιζήμιο Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η ορθά σχεδιασμένη εθνική στρατηγική για ένα παράκτιο κράτος, η οποία συμπεριλαμβάνει την ανακήρυξη των θαλασσίων ζωνών του, κατά τη σωστή χρονική συγκυρία και αφού μεθοδεύσει τις στρατιωτικές - ενεργειακές - εμπορικές κλπ. συμμαχίες του με ισχυρά κράτη, δύναται να αναβαθμίσει καίρια τη γεωπολιτική του αξία τουλάχιστον στην εγγύς γεωγραφική του περιφέρεια. Επιπλέον είναι βέβαιο ότι θα περιορίσει τις τυχόν καιροσκοπικές 20

52 47 βλέψεις ενός κακού γείτονα, ο οποίος καιροφυλαχτεί για να σφετερισθεί τμήματα της επικράτειάς του. 7. Επιπλέον, από την ανάλυση της νομολογίας στο θέμα καθορισμού της ΑΟΖ, γίνεται εμφανές ότι υφίστανται περιθώρια ελιγμού για τα κράτη προς το συμφέρον τους, ανάλογα με την ερμηνεία που αυτά δίνουν στις ιδιαίτερες συνθήκες της γεωγραφίας στην περιοχή τους. Ακριβώς επειδή τα όρια αυτά δεν είναι σαφώς καθορισμένα κι ούτε πρόκειται ποτέ να είναι, απαιτείται ο άμεσος και χωρίς δισταγμό προσδιορισμός της εκτάσεως του θαλάσσιου κυριαρχικού μας χώρου. Σε αντίθετη περίπτωση, ενθαρρύνονται οι κάθε είδους διεκδικητές και καιροσκόποι να προβάλλουν κλιμακούμενες αξιώσεις σε βάρος των εθνικών μας συμφερόντων. 8. Ωστόσο, διαπιστώνονται ήδη αρκετές διαφωνίες από έγκριτους νομικούς σχετικά με το κατά πόσον η έννοια της ΑΟΖ υπερκαλύπτει εκείνη της υφαλοκρηπίδας. Το ζήτημα όμως δεν είναι εκεί. Το ζήτημα αφορά στην πολιτική βούληση της κυβερνήσεως της χώρας να κατοχυρώσει τα νόμιμα δικαιώματά της. Σχετικά με τη σημασία της ΑΟΖ, ο αριθμός των κρατών που αγωνίζονται να προβούν έ- γκαιρα σε συμφωνίες κατοχυρώσεώς της, αποδεικνύει τη σημασία της στην εκμετάλλευση του θαλάσσιου και υποθαλάσσιου πλούτου. Δηλαδή, τόσο η διεθνής νομιμότητα όσο και η διεθνής πρακτική, ανάγουν τον καθορισμό της ΑΟΖ σε επιτακτική ενέργεια εξασφάλισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών. 9. Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει εγγύηση για το κατά πόσον οι διαπραγματεύσεις μεταξύ γειτονικών κρατών θα τελεσφορήσουν σε πρώτο χρόνο. Στην περίπτωση που δεν καταστεί δυνατόν να επιτευχθεί άμεσα συμφωνία, θα απαιτηθεί η εκδίκαση του θέματος π.χ. από το ΔΔΧ. Σε κάθε περίπτωση όμως, η απραξία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ψύχραιμη στρατηγική ή ως στάση αναμονής, αλλά ως υποχωρητικότητα η οποία μοιραία θα οδηγήσει σε ανεπιθύμητες παραχωρήσεις και συμβιβασμούς στο μέλλον. 10. Γενικότερα, η οριοθέτηση της κυριαρχίας των κρατών στη θάλασσα διά της θεσπίσεως των διαφόρων ζωνών που ορίζει το δίκαιο της θάλασσας, προϋποθέτει το απαραίτητο βήμα της εξαγγελίας των ζωνών (αιγιαλίτιδας ζώνης και ΑΟΖ) από το παράκτιο κράτος. Η κίνηση αυτή εξασφαλίζει καταρχήν τη δίκαιη και

53 48 ισόρροπη αντιμετώπιση του κράτους, τόσο από τα γειτονικά του κράτη, όσο και από και από τη διεθνή κοινότητα. Η μη διακήρυξη της κυριαρχίας από το παράκτιο κράτος σε μία θαλάσσια περιοχή, ισοδυναμεί με την αναγνώρισή της ως περιοχής μη υποκείμενης στο διεθνές δίκαιο της θαλάσσης, γεγονός που επιτρέπει σε ο- ποιαδήποτε ξένη χώρα το δικαίωμα της παρεμβάσεως, με δεδομένο ότι η αρμόδια χώρα να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά της δεν είναι σε θέση να το πράξει. 11. Πέραν των αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ κρατών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, λόγω της εκμεταλλεύσεως των θαλασσίων πόρων, οι έριδες μεταξύ τους ενισχύονται τόσο από τη σπανιότητα των πόρων, όσο και από παραδοσιακές διαμάχες. Η χειρότερη κατάσταση επικρατεί όταν συνυπάρχουν οι παράγοντες αυτοί, οπότε και η επίλυση του προβλήματος είναι απίθανο να επιτευχθεί συναινετικά, ανεξαρτήτως της όποιας προσέγγισης μέσω του διεθνούς δικαίου. Για παράδειγμα, στην αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδος - Τουρκίας υπεισέρχεται το σύνολο των προαναφερόμενων παραγόντων, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα για την εκμετάλλευση περιοχών πλούσιων σε αλιεύματα, για την εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων σε συνδυασμό με την πάγια επεκτατική πολιτική της Τουρκίας, η οποία παράλληλα ωθείται από μία υπέρμετρη φιλοδοξία ανάδειξής της σε περιφερειακή, αν όχι ηγεμονική δύναμη. 12. Όπως έχει ήδη επισημανθεί, το ίδιο το διεθνές δίκαιο της θάλασσας δεν αποτελεί τη δικαιότερη προσέγγιση επίλυσης των διαφορών μεταξύ κρατών, αλλά μάλλον προϊόν εξελίξεως του συσχετισμού ισχύος μεταξύ των κρατών. Στη διαπίστωση αυτή έρχεται να προστεθεί η νομοδικία του ΔΔΧ, η οποία χαρακτηρίζεται από ικανή επιλεκτικότητα στις αποφάσεις του, οι οποίες στερούνται συνέχειας και εξίσου αντιμετώπισης των προς εκδίκαση θεμάτων. 13. Συνεπώς, διευρύνονται τα όρια του διεθνούς δικαίου της θαλάσσης εντός των οποίων ένα παράκτιο κράτος μπορεί να δώσει ερμηνείες κατά το δοκούν και προς όφελος των συμφερόντων του. Για το λόγο αυτό, η απώλεια αδιαπραγμάτευτων κανόνων δικαίου, ωθεί αριθμό κρατών σε προκλητικές συμπεριφορές επιβολής της θελήσεώς των διά της ισχύος. Κατά την πλέον προσφιλή τακτική, ένα κράτος - σφετεριστής υιοθετεί την ακόλουθη σειρά ενεργειών: Καταρχήν, μετά

54 49 προσεκτική μελέτη του διεθνούς δικαίου, αναπτύσσει μία θεωρία που εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Στη συνέχεια, μέσω συνεχών παραβιάσεων της χωρικής θάλασσας της αντίπαλης χώρας και μέσω μίας λίστας ενεργειών αμφισβητήσεως των κυριαρχικών της δικαιωμάτων (Υπερπτήσεις άνωθεν νήσων, ανάπτυξη τεχνητών νήσων, μη αβλαβείς διελεύσεις, απόπειρα διεξαγωγής επιχειρήσεων Ενόπλων Δυνάμεων στα χωρικά ύδατα του αντιπάλου με πρόσχημα παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, εκτέλεση ερεύνης με πλοία επιστημονικών ερευνών στην διεκδικούμενη ΑΟΖ, παράνομες-παράτυπες κλήσεις σε Α/Φ εντός αντιπάλου FIR, παρακολούθηση/παρενόχληση πλοίων Επιστημονικών Ερευνών αντιπάλου, έκδοση παράτυπων / παράνομων NOTAM & NAVTEX κλπ.), δημιουργεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον θεωρήσεως εκτεταμένων περιοχών ως αμφισβητούμενων, με σκοπό να τις διεκδικήσει μετέπειτα νομικά ή στρατιωτικά, όταν το ισοζύγιο ισχύος θα έχει μετατεθεί προς την πλευρά του. Στην προσπάθειά του αυτή, το διεκδικητικό - αναθεωρητικό κράτος εκμεταλλεύεται αποφάσεις των διεθνών δικαστηρίων ή του ΟΗΕ, που δικαιολογούν την παραβίαση μιας ζώνης για λόγους διασώσεως, ανθρωπιστικούς, ή αντιμετωπίσεως παρανόμων δραστηριοτήτων (λαθρεμπόριο, δουλεμπόριο, παράνομη αλιεία, πειρατεία, τρομοκρατία κλπ.), με το πρόσχημα ότι το αντίπαλο παράκτιο κράτος δεν διαθέτει την απαιτούμενη ισχύ ή τα μέσα να ανταποκριθεί επαρκώς στις υποχρεώσεις του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πρακτικής που μπορεί να τύχει εκμεταλλεύσεως από ένα διεκδικητικό κράτος, αποτελεί η δυνατότητα των πλοίων της αμερικανικής ακτοφυλακής να εκτελέσουν θερμή καταδίωξη ακόμα και εντός των χωρικών υδάτων χωρών της Καραϊβικής, με τις οποίες έχουν συνάψει ειδική συμφωνία, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του εμπορίου ναρκωτικών ουσιών 21. Άλλο σχετικό παράδειγμα αποτελούν οι αποφάσεις του Συμβουλίου Α- σφαλείας του ΟΗΕ, οι οποίες παρέχουν το δικαίωμα σε πλοία τρίτων χωρών να εισέλθουν στα χωρικά ύδατα της Σομαλίας για να επιτηρήσουν την περιοχή και να συλλάβουν τους πειρατές. Παρά το γεγονός ότι και οι δύο προαναφερόμενες περιπτώσεις αφορούν σε ειδικό καθεστώς, εντούτοις συνιστούν χαλάρωση της αρχής της αποκλειστικής αρμοδιότητας του παράκτιου κράτους να αντιμετωπίζει ανάλογα θέματα. Έτσι, οι ανωτέρω πρακτικές, σε συνδυασμό με εικασίες ή και προσχεδιασμένα περιστατικά που συνηγορούν στο ότι ένα παράκτιο κράτος δεν είναι σε θέση να παρέμβει επαρκώς προκειμένου να αντιμετωπίσει τις προαναφερόμενες 21 Alexandra Bellayer Roille, "Les enjeux politiques autour des frontières maritimes", CERISCOPE Frontières, 2011

55 50 παράνομες ενέργειες, μπορούν να επιτρέψουν στο αντίπαλο κράτος να παρέμβει το ίδιο, στο πλαίσιο του «γενικότερου συμφέροντος της διεθνούς κοινότητας» Για την αντιμετώπιση ανάλογων πρακτικών, ένα παράκτιο κράτος, πέραν της διατήρησης ισχυρού Ναυτικού και Ακτοφυλακής, οφείλει να εγκαταστήσει ένα πυκνό και διαλειτουργικό δίκτυο μέσων επιτηρήσεως και παρεμβάσεως. Το δίκτυο αυτό πρέπει να εκκινεί από τα παράκτια ύδατα και να επεκτείνεται στην α- νοικτή θάλασσα, καλύπτοντας την περιοχή της ΑΟΖ. Οι στρατιωτικές ενέργειες πρέπει απαραιτήτως να πλαισιώνονται από τη διπλωματική πρωτοβουλία επαφών με τη διεθνή κοινότητα και τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους συμμετέχει η χώρα (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ). 15. Συμπερασματικά, η έννοια της ΑΟΖ μπορεί να αποβεί επωφελής για ένα κράτος υπό προϋποθέσεις. Καταρχήν πρέπει να ανακηρυχθεί σύμφωνα με τους κανόνες του δικαίου της θαλάσσης. Στη συνέχεια όμως, η ρευστότητα, η διαπερατότητα και η εν γένει ασάφεια της ζώνης αυτής, όπως και του συνόλου των θαλασσίων ζωνών, προϋποθέτει την υποστήριξη των οικείων συμφερόντων μέσω του κλασικού παράγοντα της ναυτικής ισχύος. 16. Σημαντική στην όλη θεώρηση, αποτελεί και η συνεργασία με μία ή περισσότερες ηγεμονικές δυνάμεις, για την εκμετάλλευση π.χ. των ενεργειακών κοιτασμάτων εντός της ΑΟΖ. Σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση στο πλαίσιο συνεργασίας με μία ηγεμονική δύναμη, σημαντικό στοιχείο είναι τα εχέγγυα του κράτους ως αξιόπιστος συνεργάτης επί τη βάσει των θεμελιωδών παραγόντων ισχύος του, κυρίως δε της διπλωματικής και της στρατιωτικής τους ισχύος. Ένα κράτος το οποίο δεν διεκδικεί καν τα νόμιμα δικαιώματά του σχετικά με την ΑΟΖ, παραπέμπει σε αφερέγγυο σύμμαχο, με σοβαρές αμφιβολίες για τη στρατιωτική και διπλωματική του ισχύ. Στο πλαίσιο αυτό, εξαιρετικά σημαντική είναι η διαπίστωση από την επιστήμη της γεωπολιτικής 23 ότι ο θαλάσσιος χώρος είναι συνεχής και δεν είναι δυνατόν να υποδιαιρεθεί. Στη θάλασσα δεν υπάρχουν μέτωπα, διότι η συνέχεια και η ομοιογένεια του χώρου δεν περιορίζονται, όπως στην ξηρά, από γεωγραφικά εμπόδια ή ορόσημα. Πέραν των νομικών περιορισμών, αυτός που απο- 22 Alexandra Bellayer Roille, "Les enjeux politiques autour des frontières maritimes", CERISCOPE Frontières, Chauprade, A. (2007). Géopolitique. Paris: Ellipses.

56 51 δεικνύει ότι μπορεί έστω και να κυκλοφορεί σε μία θαλάσσια περιοχή και ανάλογα με το πώς το πράττει, ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα και αμφισβητεί αντίστοιχα τα κυριαρχικά δικαιώματα του άλλου κράτους. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η παγκόσμια ναυτική ιστορία αποτελεί μία διαδοχή μονοπωλίων ισχύος. Επομένως, η θαλάσσια κυριαρχία οριοθετείται από τη ναυτική ισχύ του παράκτιου κράτους. 17. Συνεπώς, εκτιμάται ότι η χώρα μας πρέπει να ακολουθήσει το ταχύτερο τα παρακάτω βήματα: Καταρχήν, να θεσπίσει μία εθνική στρατηγική για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων της. Η στρατηγική αυτή πρέπει να συμπεριλαμβάνει τους τρόπους εκμεταλλεύσεως των πόρων, δηλαδή τις μεθόδους αντλήσεως και ασφαλούς μεταφοράς των μέσω θαλασσίων οδών και τους συμμάχους στο εγχείρημά της, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο πλαίσιο. Ακολούθως, να ακολουθήσει παράλληλες και συντονισμένες διπλωματικές και εξοπλιστικές ενέργειες, ώστε αφενός να συνάψει τις απαραίτητες συμμαχίες, αφετέρου να μπορεί να αναχαιτίσει τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Τέλος, να οριοθετήσει την Ελληνική ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο ώστε να προβεί στην εκμετάλλευση των ενεργειακών της κοιτασμάτων. 18. Η διεθνής συγκυρία, αναφορικά με την προσπάθεια των ισχυρών κρατών για τη διατήρηση της ενεργειακής τους επάρκειας, αποτελεί ιδανική ευκαιρία για την Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει διότι τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η Μεγάλη Βρετανία, επιδιώκουν την αποδέσμευσή τους από τα ρωσικά, ιρανικά και α- ραβο-ισλαμικά ενεργειακά αποθέματα. Επίσης, υπό το φως αυτής της προσέγγισης, ο αγγλοσαξονικός παράγοντας δεν βλέπει θετικά την επερχόμενη εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο, μεταπράτης και διανομέας του οποίου θα είναι η Γερμανία στην ΕΕ. Για να αποφευχθεί οριστικά αυτή η κατάσταση, ιδανική λύση αποτελούν τα ισραηλινά, τα κυπριακά και τα ελληνικά αποθέματα φυσικού αερίου (νοτίως της Κρήτης και στο Ιόνιο μέχρι την Αδριατική) 24. Συνεπώς, παρέχεται η ευκαιρία στην Ελλάδα για την ανάπτυξη των κατάλληλων συμμαχιών προς εξυπηρέτηση των οικονομικών και ενεργειακών της συμφερόντων. Β. Ανακήρυξη ΑΟΖ και Ελληνική Στρατηγική 24

57 52 1. Η Ελλάδα έχει υπογράψει και επικυρώσει τόσο τη σύμβαση της Γενεύης του 1958 για την υφαλοκρηπίδα, η οποία παρέχει πλήρη δικαιώματα υφαλοκρηπίδας στα νησιά, όσο και την UNCLOS. Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ούτε τη Σύμβαση της Γενεύης ούτε την UNCLOS, υποστηρίζει δε ότι τα Ελληνικά νησιά δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, ισχυριζόμενη ότι η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου είναι η φυσική επέκταση της Χερσονήσου της Ανατολίας. Συνεπώς, αν και οι δύο προαναφερόμενες συμβάσεις αποτελούν εθιμικό δίκαιο, η Τουρκία αρνείται ότι την δεσμεύουν. Κατά την τουρκική θεώρηση και εφόσον τα νησιά δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, η μέση γραμμή πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ των ηπειρωτικών κορμών των δύο χωρών. Για την υποστήριξη των συμφερόντων της, αρχικά και επί κυβερνήσεων Bylent Ecevit έθετε το πρόβλημα σαν τεχνικό. Στην συνέχεια και μέχρι σήμερα ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα είναι πολιτικό. Παράλληλα, αρνείται την προσφυγή στο ΔΔΧ, αν και αρχικά είχε συμφωνήσει με την Ελληνική πρόταση. Θεωρώντας έτσι εκτεταμένες περιοχές του Αιγαίου ως αμφισβητούμενες, εμμένει να ζητά την κοινή εκμετάλλευσή τους με την Ελλάδα. 2. Είναι προφανές ότι οι ανωτέρω ισχυρισμοί στερούνται νομικής βάσης, προκαλώντας και την κοινή λογική. Αν και η Τουρκία διαρκώς επιδιώκει να βρει νομικά ερείσματα για την υποστήριξη των θέσεών της, τελικά γίνεται εμφανές ότι απροκάλυπτα διεκδικεί ξένο έδαφος, εφαρμόζοντας διαχρονικά επεκτατική ε- ξωτερική πολιτική. 3. Στο ζήτημα των διεκδικήσεων των θαλασσίων ζωνών, το κύριο Ελληνικό επιχείρημα συνοψίζεται στο ότι το Ελληνικό Κράτος αποτελείται από έναν ηπειρωτικό κορμό που συνδέεται με ένα πλήθος νησιών (γεωγραφικά, εθνολογικά, δημογραφικά, πολιτισμικά, οικονομικά) δημιουργώντας ενιαίο σύνολο. Τα Ελληνικά νησιά του Αιγαίου, ευρισκόμενα σε μικρή απόσταση από τον ηπειρωτικό κορμό, δημιουργούν μια συνεχή γεωγραφική έκταση χερσαίου χώρου με μικρά σχετικά μεταξύ τους κενά θαλάσσιου χώρου. Συνεπώς, αν και νομικά δεν μπορεί να υποστηριχθεί, εντούτοις η αρχιπελαγική μορφολογία του Αιγαίου Πελάγους είναι μία πραγματικότητα 25 η οποία αναμένεται να ληφθεί σοβαρά υπόψιν σε ενδεχόμενη δικαστική διαμάχη. Η ιδιόμορφη αυτή συνοχή του ηπειρωτικού κορμού με τις νή- 25 Siousouras, P., & Chrysochou, G. (2014). The Aegean Dispute in the Context of Contemporary Judicial Decisions on Maritime Delimitation. Laws, 3(1), Retrieved from

58 53 σους, δεν αφήνει περιθώρια για απομονωμένα γεωγραφικά νησιά που βρίσκονται εγγύτερα στην Τουρκία από ότι στην Ελλάδα, εφόσον όπως προαναφέρθηκε η ξηρά δεν διακόπτεται αλλά αλληλοσυμπληρώνεται με τη θάλασσα. 4. Επιπλέον, πέραν του γεγονότος ότι το Καστελόριζο, νήσος με μακράν ιστορία και κατοικημένη εδώ και χιλιετηρίδες, προφανώς διαθέτει τόσο ΑΟΖ όσο και υφαλοκρηπίδα, η σύγκριση της απέναντι τουρκικής ακτογραμμής θα είχε νόημα στην περίπτωση που η νήσος αυτή απείχε εκατοντάδες μίλια από οποιαδήποτε άλλη ελληνική ακτή, ώστε να κείται απομονωμένη εγγύς των τουρκικών ακτών. Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει, καθόσον η νήσος αυτή δεν θα πρέπει να αποτιμάται μεμονωμένα, αλλά σε συνάρτηση με πλειάδα νήσων, οι κυριότερες από τις οποίες είναι η Κρήτη, η Κάρπαθος και η Ρόδος. Το σύνολο των νήσων αυτών συγκροτούν ένα ενιαίο τόξο το οποίο δημιουργεί μία περιοχή διείσδυσης της Ελλάδας στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου (Ροζάκης) 26. Δηλαδή, το σύνολο των προαναφερόμενων νήσων αποτελούν μία συνεκτική αλυσίδα με τις ακτές τους να ανάγονται σε γραμμές βάσης, μέσω των οποίων οριοθετούνται όλες οι θαλάσσιες ζώνες. 5. Διατυπώνεται επίσης συχνά η άποψη ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ θα επιλύσει το πρόβλημα της διενέξεως με την Τουρκία, ώστε μετέπειτα και οι δύο χώρες να μπορέσουν να εκμεταλλευθούν τον υποθαλάσσιο πλούτο τους και τα ενεργειακά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η άποψη αυτή είναι μονομερής και εσφαλμένη, διότι εστιάζει μόνο σε μία δράση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και όχι στο σύνολό της. Η Τουρκία παραδοσιακά επιδίδεται στον σφετερισμό, στην προοδευτική υφαρπαγή του πλούτου των γειτόνων της και στην κατάκτηση των εδαφών τους. Όταν η Τουρκία δεν μάχεται, διεκδικεί. Όταν διεκδικεί, αποβλέπει στην επίτευξη των ίδιων στόχων χωρίς μάχη. Ο συμβιβασμός και οι κατευναστικές πολιτικές την αποθρασύνουν, ωθώντας την σε όξυνση των διεκδικητικών της προθέσεων. Η μέχρι σήμερα ιδιαίτερα προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας, αποδεικνύει ότι η χώρα αυτή δεν επιδιώκει μεμονωμένες μεταβολές του καθεστώτος του Αιγαίου, αλλά τη ριζική ανατροπή του γεωπολιτικού status quo με συνέπεια τη συρρίκνωση του ελλαδικού χώρου. Ειδικό- 26 Ροζάκης, Χ. (2011). Γιατί ανοίγουμε τώρα θέμα ΑΟΖ;. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.

59 54 τερα, η συστηματική άρνηση της χώρας αυτής να επιλύσει τις διαφορές της με την Ελλάδα αναφορικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου μέσω προσφυγής στο ΔΔΧ, ενισχύει την πιθανότητα του ενδεχομένου να αναμένει την επίτευξη ενός ευνοϊκότερου συσχετισμού δυνάμεων, ώστε μετέπειτα να επιλύσει το πρόβλημα από θέση ισχύος, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών μέσων. 6. Συνεπώς, η καταλληλότερη εθνική στρατηγική για την ανακήρυξη της ΑΟΖ πρέπει να συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα: α. Καθορισμός εθνικής ενεργειακής στρατηγικής, η οποία θα α- ναφέρεται στα ζωτικά συμφέροντα της ενεργειακής διαθεσιμότητας σε συνδυασμό με τη βέλτιστη αξιοποίηση των ενεργειακών κοιτασμάτων που υφίστανται εντός των περιοχών των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. β. Συστηματική διπλωματική προετοιμασία και στη συνέχεια προσπάθεια θεμελίωσης συμμαχιών με βάση τα κοινά συμφέροντα εκμεταλλεύσεως των ενεργειακών κοιτασμάτων. γ. Συστηματική νομική προετοιμασία για τη στοιχειοθέτηση όλων των κατάλληλων επιχειρημάτων που λειτουργούν υπέρ των εθνικών συμφερόντων. Ακολούθως, χάραξη της στρατηγικής νομικής υπεράσπισης των ημετέρων δικαιωμάτων ενώπιον ενός Διεθνούς Δικαστηρίου. δ. Επικοινωνιακή προβολή των εθνικών θέσεων στις ξένες κυβερνήσεις και οργανισμούς. ε. Δραστική αναβάθμιση των Ενόπλων Δυνάμεων ιδιαίτερα στον αεροναυτικό παράγοντα, με προτεραιότητα στην ικανότητα αποκτήσεως και διατηρήσεως θαλασσίου ελέγχου και αεροπορικής υπεροχής στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. στ. Τέλος, ανακήρυξη αιγιαλίτιδας ζώνης 12 ν.μ. και ΑΟΖ σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην UNCLOS και με απόδοση πλήρους δικαιώματος υ- φαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στις νήσους του Ανατολικού Αιγαίου και στο Καστελόριζο.

60 55 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ «Α» ΧΑΡΤΕΣ «Β» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πλοίαρχος Γ. Κατσούλης ΠΝ

61 Α-1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α» ΣΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΠΛΟΙΑΡΧΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΤΣΟΥΛΗ ΠΝ ΧΑΡΤΕΣ ΣΕΘΑ 7Η ΕΣ ΔΙΜΑ 15 ΙΟΥΝ 17 Χάρτης «1» Γενική απεικόνιση της αμφισβητούμενης περιοχής

62 Α-2 Χάρτης «2» Σχεδίαση της περιοχής με εμφανή την αιγιαλίτιδα ζώνη των νήσων της Κολομβίας. Οι νήσοι Quitasueño, Serrana, Serranilla και Bajo Nuevo διαθέτουν αιγιαλίτιδα ζώνη αλλά δεν μετέχουν των γραμμών βάσεως.

63 Α-3 Χάρτης «3» Σχεδίαση της περιοχής με εμφανή την νέα ΑΟΖ της Νικαράγουας και την απώλεια θαλάσσιου χώρου της Κολομβίας

64 Α-4 Χάρτης «4» Αξίωση της Νικαράγουας για εκτεταμένη υφαλοκρηπίδα πέραν των 200 ν.μ. και θαλάσσια σύνορα που θα προέκυπταν

65 Α-5 Χάρτης «5» Χάραξη γραμμών βάσεως που υιοθετήθηκε στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.