ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΝΑ.Μ.Ε

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΝΑ.Μ.Ε 1

2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Ναυτιλία, Μεταφορές και Διεθνές Εμπόριο» Διδάσκων: κ. Π. Σιούσιουρας Εισηγητής: Κωνσταντίνος Δημίδης Θέμα : «Κύπρος και αποκλειστική οικονομική ζώνη - προκλητική συμπεριφορά Τουρκίας και στάση» Χίος, Οκτώβριος

3 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΤΗΣ ΑΟΖ ΟΙ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΟΖ ΧΩΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΟΖ ΕΥΡΟΣ-ΌΡΙΑ Η ΑΟΖ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΩΝ ΑΟΖ Η ΑΟΖ ΣΑΝ ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΖΩΝΗ...11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΟΖ ΜΗ ΖΩΝΤΕΣ ΠΟΡΟΙ ΖΩΝΤΕΣ ΠΟΡΟΙ ΆΛΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΕΧΝΗΤΑ ΝΗΣΙΑ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΈΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ "ΆΛΛΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ"...16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΚΑΙ Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΝΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΛΙΕΙΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΑΟΖ ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΩΝ Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΝΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ...20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΚΥΠΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΑΟΖ Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΑΥΤΗΝ

4 5.2 ΑΤΤΙΛΑΣ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΥΨΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΟΖ Η ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΟΖ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ ΑΟΖ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΥΠΡΟΥ...31 Α. ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ: ΙΣΧΥΡΗ ΝΟΜΙΚΑ Η ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑΣ...32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΡΩΣΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΗΣ ΆΓΚΥΡΑΣ ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΤΟ ΣΟΒΑΡΟ ΛΑΘΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ...42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 :Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΟΖ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΟΖ Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ) ΥΠΕΡΚΕΡΑΖΕΙ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΛΑΓΗ ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΟΖ Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ) ΥΠΕΡΚΕΡΑΖΕΙ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΛΑΓΗ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΕ ΚΥΠΡΟ-ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ ΤΟ ΚΟΜΒΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΟΖ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...54 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά αρχήν για να καταλάβουμε το ζήτημα εμπλοκής με την Τουρκία και την Κύπρο για την ΑΟΖ πρέπει να δούμε αναλυτικά τι είναι η ΑΟΖ και με ποιες κατοχυρώσεις διασφαλίζει τα κράτη η καθιέρωση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Η παρούσα εργασία ασχολείται με μια από τις σημαντικότερες διεκδικήσεις των παράκτιων κρατών, την καθιέρωση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, δηλαδή της ζώνης στην οποία τα παράκτια κράτη θα έχουν δικαιώματα αναφέρεται στα στοιχεία του νομικού καθεστώτος της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης ορίζοντας την και οριοθετώντας την. Στην συνέχεια της εργασίας γίνεται αναφορά στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών που συμμετέχουν σε μια αποκλειστική οικονομική ζώνη. Η ανάγκη δημιουργίας sui generis ζώνης εντός της οποίας τα παράκτια κράτη θα είχαν τη δυνατότητα εκμετάλλευσης των πηγών της επέφερε την δημιουργία της ζώνης αποκλειστικής αλιείας όπου γίνεται αναφορά στις διαφορές και ομοιότητες με την οικονομική αποκλειστική ζώνη. Στη συνέχεια γίνεται μια σύντομη αναφορά για την συμμέτοχη των χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών στην αλιεία των ζώντων πόρων της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Μέτα γίνεται μία σύντομη αναφορά στην ιστορία της Κύπρου και στο λεγόμενο κυπριακό ζήτημα για να καταλάβουμε το κλίμα κάτω από το οποίο η Κύπρος κινείται στο σημερινό πολιτικό τοπίο. Κατόπιν στην Κύπρο και την κατοχύρωση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης από την Κυπριακή Δημοκρατία, και τα οφέλη καθώς και τις απολαβές της από αυτήν την κατοχύρωση. Έπειτα την αντίδραση των τούρκων και τους λόγους για τους οποίους δεν θέλουν κάτι τέτοιο. Και τέλος την θέση της Ελλάδος και της άρνησης της να εφαρμόσει την αποκλειστική οικονομική ζώνη, και ποια οφέλη θα απολάμβανε από την ένωση της με την κυπριακή ΑΟΖ. Σε όλα αυτά θα δούμε και τον καταλυτικό ρόλο της εφαρμογής της ΑΟΖ στο καστελόριζο που δημιουργεί μια ενιαία Ελληνοκυπριακή ΑΟΖ καταποντίζοντας έτσι οποιεσδήποτε βλέψεις της Τουρκίας. Και στα συμπεράσματα που απορρέουν από την εργασία. 5

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΤΗΣ ΑΟΖ 1.1. ΟΙ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΟΖ Το νομικό καθεστώς της ΑΟΖ, περιέχεται κυρίως στο Μέρος V της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας του 1982, που αποτελείται από τα άρθρα 55-75, ενώ υπάρχουν και μερικά άλλα άρθρα, που αφορούν την ΑΟΖ και βρίσκονται διάσπαρτα σε άλλα Μέρη της Σύμβασης (π.χ. για την προστασία του περιβάλλοντος, την θαλάσσια επιστημονική έρευνα, την διευθέτηση των διαφορών κ.λπ.) 1. Τα άρθρα θεσπίζουν το γενικό νομικό καθεστώς της ΑΟΖ, καθορίζουν την περιοχή της, προβλέπουν δικαιώματα και υποχρεώσεις, τόσο για τα παράκτια όσο και για τα υπόλοιπα κράτη, ενώ επίσης προβλέπουν έναν μηχανισμό για την επίλυση συγκρούσεων στις περιπτώσεις που ορισμένα δικαιώματα ή χρήσεις της, δεν χορηγούνται σε συγκεκριμένη κατηγορία κρατών. Τα άρθρα περιγράφουν λεπτομερώς το καθεστώς που διέπει τη διατήρηση και εκμετάλλευση των ζώντων φυσικών πόρων της ΑΟΖ (δηλαδή, ουσιαστικά το καθεστώς αλιείας) και καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των διατάξεων που αφορούν την ζώνη. Οι διατάξεις των άρθρων αυτών, αποτελούν την κύρια συνεισφορά της ΑΟΖ στο παραδοσιακό δίκαιο της θάλασσας, καθώς ρυθμίζουν το καθεστώς των φυσικών πόρων ης υδάτινης στήλης που υπέρκειται του βυθού, μέχρι τα 200 ν.μ. απ' την ακτή. Το άρθρο 60 ρυθμίζει το καθεστώς των τεχνητών νησιών, κατασκευών και εγκαταστάσεων στην ΑΟΖ, ενώ τα άρθρα 74 και 75 καθορίζουν τον τρόπο οριοθέτησης περιοχών ΑΟΖ και τον τρόπο προσδιορισμού των γεωγραφικών συντεταγμένων της ζώνης. Εξάλλου, από τις διατάξεις που συναντώνται σε άλλα Μέρη της Σύμβασης και αφορούν την ΑΟΖ, μπορεί να σημειωθεί : το άρθρο 246 του Μέρους ΧΙΙ για την Θαλάσσια επιστημονική έρευνα", ορισμένες διατάξεις του Μέρους XII ( ) για την "προστασία και διαφύλαξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος", το άρθρο 121 για το καθεστώς των νησιών", το άρθρο 297 (αλλά και άλλες διατάξεις) του Μέρους XV για την "διευθέτηση των διαφορών", καθώς και ορισμένες γενικές,διατάξεις της Σύμβασης (Μέρος XVI), όπως του άρθρου 300 ("καλή πίστη και κατάχρηση δικαιωμάτων"), του άρθρου 301 (ειρηνικές χρήσεις των θαλασσών) και του άρθρου 302 (αποκάλυψη πληροφοριών). Τέλος, στην ΑΟΖ αναφέρεται κυρίως και το Παράρτημα I για τα "άκρως μεταναστευτικά είδη". Παράλληλα, οι διατάξεις του Μέρους VI (ά.76-85) 1 Κείμενο σύμβασης του 1982, παράρτημα I, άρθρα που αφορούν την ΑΟΖ 6

7 για την Υφαλοκρηπίδα, εφαρμόζονται ως προς τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους επί των μη ζώντων φυσικών πόρων και των καθιστικών ειδών του βυθού και του υπεδάφους της ΑΟΖ, ενώ στην ΑΟΖ εφαρμόζονται και οι διατάξεις των άρθρων του Μέρους VΙI για την Ανοικτή Θάλασσα, εφόσον βέβαια δεν είναι αντίθετες με τις διατάξεις του Μέρους V για την ΑΟΖ. Ο συνδυασμός των άρθρων 55-59, που ρυθμίζουν γενικά το καθεστώς της ΑΟΖ, δίνει έναν συνοπτικό, ορισμό της ζώνης. Η ΑΟΖ, λοιπόν, είναι μια περιοχή που βρίσκεται πέρα από τη χωρική θάλασσα και είναι συνεχόμενη μ' αυτήν, εκτείνεται μέχρι τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης της χωρικής θάλασσας, και διέπεται από το ειδικό νομικό καθεστώς που θεσπίζεται στη Σύμβαση. Στην ΑΟΖ το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα σε σχέση με όλους τους φυσικούς πόρους (ζώντες και μη ζώντες) της υδάτινης στήλης, του βυθού και του υπεδάφους, καθώς και σχετικά με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης. Τα δικαιώματα επί του βυθού και του υπεδάφους της ζώνης ασκούνται σύμφωνα με τις διατάξεις για την Υφαλοκρηπίδα 2. Έχει επίσης, δικαιοδοσία σε σχέση με την κατασκευή και χρήση τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών, την θαλάσσια επιστημονική έρευνα, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς και άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις που προβλέπονται στην Σύμβαση. Κατά την άσκηση των δικαιωμάτων και εκπλήρωση των υποχρεώσεων του το παράκτιο κράτος πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα (ελευθερίες) των άλλων κρατών στην ζώνη. Όλα τα άλλα (πλην του παράκτιου) κράτη, απολαμβάνουν στην ΑΟΖ τις ελευθερίες επικοινωνίας της ανοικτής θάλασσας, δηλαδή της ναυσιπλοΐας, της υπέρπτησης, της τοποθέτησης υποβρύχιων καλωδίων και σωληναγωγών και άλλες συναφείς μ' αυτές ελευθερίες, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τα δικαιώματα και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους. Τόσο για τα υπόλοιπα κράτη, όσο και για τις ειδικές κατηγορίες των κρατών χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών, προβλέπονται επίσης στην ΑΟΖ, δικαιώματα συμμετοχής, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, στην αλιεία μέσα στην ΑΟΖ και στη διεξαγωγή της επιστημονικής έρευνας στην ζώνη. Τα βασικά στοιχεία που περιέχει αυτός ο ορισμός και που θα εξεταστούν αναλυτικότερα στη συνέχεια είναι δύο: α. Ο χωρικός προσδιορισμός της ΑΟΖ, δηλαδή η περιοχή στην οποία εφαρμόζεται το καθεστώς της, και β. Ο προσδιορισμός του καθεστώτος δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που ισχύει στην ΑΟΖ. 2 Μέρος VI. 7

8 1.2. ΧΩΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΟΖ ΕΥΡΟΣ-ΌΡΙΑ Το άρθρο 55 ορίζει ότι η ΑΟΖ είναι μια περιοχή πέρα από τη χωρική θάλασσα και συνεχόμενη μ' αυτήν, ενώ το άρθρο 57, που καθορίζει το εύρος της ζώνης, προβλέπει ότι η ΑΟΖ δεν θα εκτείνεται πέρα απ' τα 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το εύρος της χωρικής θάλασσα. Καθώς το άρθρο 3 της Σύμβασης καθορίζει το μέγιστο εύρος της χωρικής θάλασσας στα 12 ν.μ., το ορθό μέγιστο εύρος της ΑΟΖ είναι κατ' αρχήν ν.μ. Δεδομένου όμως του διαφορετικού εύρους που διεκδικούν για τη χωρική θάλασσα τους τα παράκτια κράτη, που ποικίλει και είναι συχνά λιγότερο ή περισσότερο από 12 ν.μ. 4 αντίστοιχα και το εύρος της ΑΟΖ ποικίλει κατά περίπτωση και για ορισμένα κράτη είναι κάπως περισσότερο ή λιγότερο από 188 ν.μ. Τα παραπάνω βέβαια, ισχύουν για τα παράκτια κράτη που μπορούν να εκμεταλλευθούν όλη την έκταση της ΑΟΖ (δηλαδή, το μέγιστο όριο των 200 ν.μ.), εξαιρουμένων συνεπώς εκείνων που βρίσκονται σε αδυναμία να το πράξουν, λόγω των γεωγραφικών συνθηκών τους (πρόκειται ουσιαστικά για τα "γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη", όπως π.χ. τα κράτη που βρέχονται από κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες). Πάντως, όλα τα κράτη που είχαν αυτή τη δυνατότητα και καθιέρωσαν ΑΟΖ ή Ζώνη Αλιείας τη θέσπισαν στο μέγιστο επιτρεπτό όριο των 200ν.μ. από τις γραμμές βάσης της χωρικής θάλασσας και κανένα κράτος δεν θέσπισε ΑΟΖ με εύρος μεγαλύτερο από 200 ν.μ. Περίπου 90 κράτη που θέσπισαν ΑΟΖ, υιοθέτησαν το μέγιστο όριο και τη μέθοδο μέτρησης που προβλέπει η Σύμβαση. Τα 200 ν.μ. που προβλέπει η Σύμβαση είναι λοιπόν, επί του παρόντος, το μέγιστο επιτρεπόμενο εύρος της ΑΟΖ και στην πρακτική των κρατών. Εξάλλου, η μεγάλη πλειοψηφία από τα παράκτια κράτη, διεκδικεί δικαιώματα για τους ζώντες πόρους σε απόσταση 200 ν.μ. Επίσης, τα περισσότερα κράτη που θεσπίζουν ΑΟΖ, διατηρούν παράλληλα και το ξεχωριστό και προϋφιστάμενο καθεστώς της Υφαλοκρηπίδας που σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εκτείνεται και πέρα απ' τα ν.μ. Στις περιπτώσεις αυτές κυριαρχικά δικαιώματα για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Υφαλοκρηπίδας διεκδικούνται και πέρα απ' τα 200 ν.μ. Τέλος, μερικά κράτη, ενώ υιοθετούν το όριο των 200 ν.μ. για την ΑΟΖ, περιλαμβάνουν επίσης πρόβλεψη για την αρμόδια αρχή της εσωτερικής έννομης τάξης τους που θα μπορεί να μεταβάλλει αυτό το όριο 6. 3 Όχι 200 ν.μ. όπως για ευκολία έχει επικρατήσει να λέγεται, προφανώς εξ αιτίας του τρόπου που το άρθρο 57 ορίζει το εύρος της Σύμφωνα με το άρθρο 76 της Σύμβασης του Παράδειγμα αποτελεί ο Νόμος της Ινδίας για τις θαλάσσιες ζώνες του 1976, που δηλώνει ότι "η Κεντρική Κυβέρνηση μπορεί, οποτεδήποτε το κρίνει αναγκαίο, έχοντας υπόψη το διεθνές δίκαιο και την πρακτική των κρατών, να μεταβάλλει μετά από γνωστοποίηση, το όριο της ΑΟΖ". 8

9 Το όριο των 200 ν.μ. ισχύει βέβαια τόσο για την υδάτινη στήλη όσο και για τον βυθό και το υπέδαφος της ΑΟΖ. Παράλληλα, το ίδιο όριο έγινε αποδεκτό και σαν το γενικό όριο της αυτόνομης έννοιας της Υφαλοκρηπίδας, εκεί όμως προβλέφθηκαν και άλλα ενδεχόμενα όρια, ανάλογα με την έκταση του Υφαλοπλαίσιου. Τα περισσότερα κράτη διεκδικούν δικαιώματα για τους ζώντες και μη ζώντες πόρους του βυθού μέχρι τα 200 ν.μ., αλλά και παραπέρα, όπου το υφαλοπλαίσιο ξεπερνά το όριο αυτό. Ορισμένα μάλιστα κράτη, έχουν ενσωματώσει στις νομοθεσίες τους το νέο όριο. Η ποικιλία των αποστάσεων που υπάρχει στην πρακτική των κρατών σχετικά με το εύρος των ΑΟΖ τους, αλλά και η διατύπωση του άρθρου 57 μας οδηγεί στο εύλογο συμπέρασμα ότι το διεθνές δίκαιο δεν επιβάλλει στα παράκτια κράτη να διεκδικήσουν ή να εξασκήσουν δικαιοδοσία σε κάποιο συγκεκριμένο όριο 7. Η παρατήρηση αυτή μας οδηγεί στη παραδοχή ότι το παράκτιο κράτος μπορεί να θεσπίσει μικρότερη ΑΟΖ από αυτή των 200 ν.μ. ή ακόμη να μη θεσπίσει καθόλου ΑΟΖ. Απαιτείται συνεπώς, ειδική διακήρυξη του παράκτιου κράτους για την θέσπιση της ΑΟΖ, η οποία μπορεί να είναι οποιασδήποτε έκτασης μέχρι τα 200 ν.μ. απ' την ακτή. Μέχρι αυτή τη διακήρυξη, το παράκτιο κράτος δεν έχει δικαιώματα επί της ΑΟΖ, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην Υφαλοκρηπίδα, όπου τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους προϋπάρχουν και υφίστανται αυτοδικαίως. 7 Άρα ούτε σ' αυτό των 200 ν.μ. που αποτελεί απλώς την μέγιστη επιτρεπόμενη διεκδίκηση. 9

10 Η ΑΟΖ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Κατ' αρχήν, κάθε εδαφική περιοχή επικράτειας μπορεί να έχει ΑΟΖ. Υπάρχουν όμως δύο ειδικές περιπτώσεις που θα πρέπει να εξετασθούν: Η πρώτη αφορά τα νησιά. Αυτά κανονικά έχουν δική τους ΑΟΖ, όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη 8. Η δεύτερη ειδική περίπτωση αφορά τις περιοχές που δεν απέκτησαν ακόμη την πλήρη ανεξαρτησία τους ή άλλο καθεστώς αυτοκυβέρνησης αναγνωριζόμενο από τα Ηνωμένα Έθνη και τις περιοχές υπό αποικιακή κυριαρχία. Η Απόφαση ΠΙ, που υιοθέτησε η UNCLOS ΙΙΙ ταυτόχρονα με το κείμενο της Σύμβασης, δηλώνει ότι στην περίπτωση τέτοιων περιοχών "οι διατάξεις που αφορούν τα δικαιώματα και συμφέροντα σύμφωνα με τη Σύμβαση, θα εφαρμόζονται προς το όφελος του λαού της περιοχής, με σκοπό την προαγωγή της ευημερίας και της ανάπτυξης του". Η διατύπωση αυτή δεν θεωρείται πάντως αρκετά σαφής Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΩΝ ΑΟΖ Σε πολλές περιοχές, όπου τα κράτη δεν μπορούν να εκμεταλλευθούν ολόκληρη την περιοχή των 200 μιλίων, λόγω της παρουσίας γειτονικών χωρών με την ΑΟΖ των οποίων υπάρχει επικάλυψη, τίθεται θέμα οριοθέτησης είτε παρακείμενων είτε αντικείμενων ΑΟΖ. Το άρθρο 74.1 της Σύμβασης του 1982 προβλέπει ότι αυτή η οριοθέτηση "θα γίνεται με συμφωνία, στη βάση του διεθνούς δικαίου, όπως αυτό αναφέρεται στο άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, προς τον σκοπό επίτευξης δίκαιης λύσης". Αν δεν επιτευχθεί τέτοια συμφωνία μέσα "σε εύλογη περίοδο χρόνου", τα ενδιαφερόμενα κράτη θα πρέπει να καταφεύγουν στις διαδικασίες διευθέτησης διαφορών που προβλέπει η Σύμβαση 9. Εκκρεμούσης της επίτευξης συμφωνίας, τα ενδιαφερόμενα κράτη θα πρέπει να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να συνάπτουν προσωρινές ρυθμίσεις πρακτικής φύσεως και, κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, να μην υπονομεύουν την επίτευξη της τελικής συμφωνίας (άρθρο 74.3). Από τις οριοθετήσεις ΑΟΖ που έχουν συμφωνηθεί, προκύπτει η διαπίστωση ότι η πλειονότητα βασίζεται στην αρχή της μέσης γραμμής-ίσης 8 Η παράγραφος 3 του άρθρου 121 της Σύμβασης του 1982, όμως, εισάγει μια εξαίρεση, προβλέποντας ότι: "βράχοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη εγκατάσταση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν ΑΟΖ ή Υφαλοκρηπίδα". 9 Μέρος XV της Σύμβασης, άρθρο Συμφωνία Κολομβίας - Κόστα Ρίκα (1977) 13 Συμφωνία Κολομβίας - Εκουαδόρ (1975) και Ζάμπιας - Σενεγάλης (1975) 10

11 απόστασης, με μικρές τροποποιήσεις μερικές φορές, ώστε να λαμβάνονται υπόψη ειδικές περιστάσεις. Λίγες συμφωνίες βασίζονται στην αρχή της ευθυδικίας, ενώ σε δύο περιπτώσεις ως οριοθετική γραμμή επιλέχθηκε, προφανώς για λόγους απλούστευσης, η γραμμή γεωγραφικού πλάτους, που εκτείνεται προς την θάλασσα απ' το τέλος του χερσαίου συνόρου. Υπάρχουν, πάντως, πολλά ακόμη σύνορα ΑΟΖ που απαιτούν διευθέτηση, λόγω κυρίως του κύματος μονομερών διεκδικήσεων ΑΟΖ που προηγήθηκε Η ΑΟΖ ΣΑΝ ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΖΩΝΗ Η ΑΟΖ είναι μια πολυλειτουργική ζώνη, σε αντίθεση με τις μέχρι τώρα γνωστές μονολειτουργικές ζώνες των παράκτιων κρατών (π.χ. συνορεύουσα ζώνη, ζώνη αλιείας, υφαλοκρηπίδα, ζώνες ασφαλείας). Από τον ορισμό της ζώνης, που δώθηκε παραπάνω, προκύπτουν τα χαρακτηριστικά της εκείνα που την διακρίνουν από τις άλλες ζώνες: Πρόκειται αφενός μεν, για μια χωρίς προηγούμενο συσσώρευση εξουσιών που αφορούν τους φυσικούς πόρους και χορηγούνται στο παράκτιο κράτος και αφετέρου για έναν συνδυασμό δικαιωμάτων επί των ζώντων πόρων της ζώνης (που βρίσκονται κυρίως στην υδάτινη στήλη), με δικαιώματα επί των μη ζώντων πόρων και των καθιστικών ειδών (που βρίσκονται κυρίως στο βυθό και στο υπέδαφος της). Επίσης, παράλληλα προς τα κυριαρχικά δικαιώματα επί των φυσικών πόρων, στο παράκτιο κράτος χορηγούνται και ευρύτατες δικαιοδοσίες (άρθρο 56.1.(β)) για θέματα που δεν άπτονται απαραίτητα των φυσικών πόρων, δηλαδή: >την εγκατάσταση και χρήση τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών, >τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, και >την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Επιπλέον, προβλέπονται για το παράκτιο κράτος και "άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις σύμφωνα με την Σύμβαση" (ά (γ)), τα οποία δεν προσδιορίζονται στο Μέρος V της ΑΟΖ, αλλά αφορούν δικαιώματα και υποχρεώσεις που προκύπτουν από άλλα καθεστώτα, όπως π.χ. της συνορεύουσας ζώνης (που επικαλύπτεται με την ΑΟΖ από το τέλος της χωρικής θάλασσας μέχρι τα 24 μίλια), (άρθρο 33), του δικαιώματος της συνεχούς καταδίωξης (άρθρο 111), της ελευθερίας τοποθέτησης υποθαλάσσιων καλωδίων και σωληναγωγών (άρθρο 79), του δικαιώματος διεξαγωγής γεωτρήσεων για ποικίλους σκοπούς (άρθρο 81) και της εκμετάλλευσης του υπεδάφους με κατασκευή σηράγγων, ανεξάρτητα απ' το βάθος των υπερκείμενων υδάτων (άρθρο 85). Στην ίδια διάταξη (άρθρο

12 (γ)) πρέπει να θεωρήσουμε ότι εμπίπτουν και οι υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους που θεμελιώνονται και σε άλλες διατάξεις της Σύμβασης. Η ιδιαίτερα μεγάλη έκταση των εξουσιών που ασκούνται απ' το παράκτιο κράτος στην ΑΟΖ, έχει άμεση επίπτωση στα άλλα χαρακτηριστικά της ζώνης, δηλαδή την μικρότερη αντίστοιχα έκταση των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων κρατών (σε σχέση με τις μέχρι τώρα λειτουργικές ζώνες) και τονίζει την αναγκαιότητα διασφάλισης της κατάλληλης ισορροπίας ανάμεσα στα δικαιώματα του παράκτιου κράτους και τις ελευθερίες των τρίτων κρατών. Τα τρίτα κράτη (όπως προσδιορίζει το άρθρο 58), απ' όλες τις ελευθερίες της ανοικτής θάλασσας απολαμβάνουν μόνο τις ελευθερίες (δικαιώματα) επικοινωνίας στην ΑΟΖ. Οι υπόλοιπες ελευθερίες (της αλιείας, της επιστημονικής έρευνας και της εγκατάστασης τεχνητών νησιών κ.λπ.) απορροφώνται από τα κυριαρχικά δικαιώματα και τις δικαιοδοσίες του παράκτιου κράτους (άρθρο 87.1.δ,ε,στ.) Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι μόνο οι ελευθερίες της ναυσιπλοΐας και της υπέρπτησης (άρθρο 87.1 α, β) μπορούν να θεωρηθούν σαν πλήρως εφαρμόσιμες στην ΑΟΖ. Η ελευθερία τοποθέτησης υποθαλάσσιων καλωδίων και σωληναγωγών (άρθρο 87.1.γ) είναι αμφίβολο αν εφαρμόζεται πλήρως στη ζώνη, λόγω των πολλών περιορισμών που αναμένεται να θέτει στην πράξη η άσκηση των δικαιωμάτων και δικαιοδοσιών του παράκτιου κράτους. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΟΖ 2.1 ΜΗ ΖΩΝΤΕΣ ΠΟΡΟΙ 10 Το παράκτιο κράτος έχει "κυριαρχικά δικαιώματα προς το σκοπό εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, διατήρησης και διαχείρισης" των μη ζώντων πόρων του βυθού, του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων. Με την εξαίρεση των διατάξεων, που αφορούν τη "διατήρηση και διαχείριση" και τα "υπερκείμενα ύδατα", τα δικαιώματα που χορηγούνται στο παράκτιο κράτος στον τομέα αυτό, είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά που έχει σε σχέση με τους πόρους του βυθού και του υπεδάφους, σύμφωνα με την Σύμβαση της Γενεύης του 1958, για την Υφαλοκρηπίδα, καθώς και σύμφωνα με το εθιμικό διεθνές δίκαιο. Επιπλέον, τα δικαιώματα αυτά (δηλαδή, στο βυθό και το υπέδαφος της ΑΟΖ) πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης του 1982, που αφορούν την 10 Συχνά αναφέρονται και ως 'ανόργανοι' ή ' μη βιολογικοί' πόροι 12

13 Υφαλοκρηπίδα 11, σύμφωνα με το άρθρο 56. Η μη απορρόφηση και η μη συγχώνευση του καθεστώτος της Υφαλοκρηπίδας στο ευρύτερο καθεστώς της ΑΟΖ, οφείλεται στην ισχυρή πίεση που άσκησαν πολλά παράκτια κράτη, ώστε να περιληφθούν στο νομικό καθεστώς της Υφαλοκρηπίδας τα τμήματα εκείνα του υφαλοπλαισίου 12 που εκτείνονται πέρα απ' τα 200 ν.μ. που καλύπτει ο βυθός της ΑΟΖ. Η ανάλυση του καθεστώτος των μη ζώντων φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους της ΑΟΖ, αποτελεί ουσιαστικά ανάλυση του θεσμού της Υφαλοκρηπίδας, γι' αυτό και δεν θα γίνει ανάλυση του ΖΩΝΤΕΣ ΠΟΡΟΙ13 Σύμφωνα με το άρθρο 56, το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα προς τον σκοπό εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, διατήρησης και διαχείρισης των ζώντων πόρων των υπερκείμενων υδάτων, του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους. Τα δικαιώματα, καθώς και ορισμένες υποχρεώσεις που επιβάλλονται στο παράκτιο κράτος, αναλύονται με λεπτομέρειες στα άρθρα και αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος (τον κορμό) των διατάξεων για την ΑΟΖ. Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ τους μη ζώντες πόρους (που αφορούν κυρίως τον βυθό και το υπέδαφος) η Σύμβαση δεν δίνει πρόσθετα δικαιώματα στο παράκτιο κράτος, σε σχέση μ' αυτά που απολάμβανε με βάση την Σύμβαση της Γενεύης του 1958 για την Υφαλοκρηπίδα, αντίθετα για τους ζώντες πόρους η Σύμβαση παρέχει πολύ πιο ευρύτερα δικαιώματα που ασκούνται μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερη χωρική έκταση) από αυτά που είχε σύμφωνα με το εθιμικό διεθνές δίκαιο στα πλαίσια της αποκλειστικής ζώνης αλιείας ΆΛΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Το άρθρο 56 χορηγεί στο παράκτιο κράτος 'κυριαρχικά δικαιώματα.και σχετικά με άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους'. Η διάταξη αυτή παρέχει στο παράκτιο κράτος αρκετά νέα δικαιώματα, και αντικατοπτρίζει τις ελίξεις της τεχνολογίας και τις δυνατότητες που αυτή παρέχει. Η παραγωγή ενέργειας συνήθως απαιτεί την 11 Μέρος VI της Σύμβασης. 12 Π.Α.Σ.Π.Ε Ορολογία νέου διεθνούς δικαίου της θάλασσας, Αθήνα, 1984 σελ 34. Το υφαλοπλαίσιο είναι γεωλογική έννοια ευρύτερη της υφαλοκρηπίδας. Είναι η προέκταση της ηπειρωτικής μάζας του παράκτιου κράτους κάτω από την θάλασσα και αποτελείται από το βυθό και το υπέδαφος του πλατώματος (δηλαδή της κυρίως υφαλοκρηπίδας), του υφαλοπρανούς και του ηπειρωτικού ανυψώματος. Το τελευταίο σχηματίζεται από κατακρημνίσεις ή άλλα γεωλογικά φαινόμενα, στη βάση του υφαλοπρανούς. Το υφαλοπλαίσιο δεν περιβάλει τον ωκεάνιο βυθό με τα ανυψώματά του, ούτε το αντίστοιχο υπέδαφος του. Η έκταση του υφαλοπλαισίου ποικίλει και φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις (ανατολικές ακτές Λατινικής Αμερικής) πολύ μακρύτερα από το έσχατο άκρο της γεωλογικής υφαλοκρηπίδας. 13 Αναφέρονται επίσης και ως 'βιολογικοί πόροι' ή Οργανικοί πόροι' ή ζωντανοί οργανισμοί' 13

14 κατασκευή ορισμένων εγκαταστάσεων (π.χ. κυματοφραγμάτων) και έτσι, τα δικαιώματα γι' αυτούς τους άλλους οικονομικούς πόρους διασυνδέονται, ως προς το θέμα αυτό, με τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους για τα τεχνητά νησιά, εγκαταστάσεις και κατασκευές ΤΕΧΝΗΤΑ ΝΗΣΙΑ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ενώ για τις περιπτώσεις των ζώντων και των μη ζώντων πόρων της ΑΟΖ, καθώς και ον άλλων συναφών οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ζώνη, χορηγούνται στο παράκτιο κράτος "κυριαρχικά δικαιώματα", αντίθετα για την περίπτωση των τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών, του παραχωρείται η πιο περιορισμένη δικαιοδοσία". Το ίδιο ισχύει και για τις επόμενες δύο κατηγορίες δικαιωμάτων, την θαλάσσια επιστημονική έρευνα και την προστασία από την ρύπανση. Το άρθρο 56, κατά την απαρίθμηση των δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ, αναφέρει ότι αυτό έχει "δικαιοδοσία, όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της παρούσας Σύμβασης σε σχέση με την εγκατάσταση και χρησιμοποίηση τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών". Οι "σχετικές διατάξεις" που αναφέρει το άρθρο, είναι οι διατάξεις του άρθρου 60, που αναλύει το καθεστώς των τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών. Το άρθρο αυτό χορηγεί στο παράκτιο κράτος "το αποκλειστικό δικαίωμα να κατασκευάζει, να επιτρέπει και να ρυθμίζει την κατασκευή, λειτουργία και χρησιμοποίηση: >τεχνητών νησιών, >εγκαταστάσεων και κτισμάτων για τους σκοπούς που προβλέπονται στο άρθρο 56 ή για άλλους οικονομικούς σκοπούς, >εγκαταστάσεων και κτισμάτων που είναι δυνατόν να παρεμβάλλονται στην άσκηση των δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στη ζώνη. Το παράκτιο κράτος έχει "αποκλειστική δικαιοδοσία" πάνω σ' αυτά τα τεχνητά νησιά, εγκαταστάσεις και κτίσματα, που περιλαμβάνει νόμους και κανονισμούς όπως: τελωνειακούς, δημοσιονομικούς, υγειονομικούς, ασφαλείας και μεταναστευτικούς. Το παράκτιο κράτος στα πλαίσια αυτής της αποκλειστικής δικαιοδοσίας του έχει το δικαίωμα να θεσπίζει γύρω από τα τεχνητά νησιά κ.λπ., ζώνες ασφαλείας, που κανονικά δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τα 500 μέτρα σε εύρος. Η δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους σχετικά με τα τεχνητά νησιά κ.λπ. υπόκειται όμως σε κάποιες δεσμεύσεις. Έτσι, το παράκτιο κράτος πρέπει να παρέχει έγκαιρη γνωστοποίηση της κατασκευής τεχνητών νησιών κ.λπ., πρέπει να διατηρεί σταθερά ίσα προειδοποίησης για την παρουσία τους, και πρέπει να απομακρύνει, συνολικά ή / εν μέρει αυτές τις εγκαταστάσεις και κατασκευές που δεν είναι πλέον σε χρήση, για την.ασφάλιση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας. Επιπλέον, το παράκτιο κράτος δεν ρέπει να τοποθετεί 14

15 τεχνητά νησιά, εγκαταστάσεις και κατασκευές "εφόσον είναι δυνατόν να παρεμβάλλουν εμπόδια στη χρησιμοποίηση αναγνωρισμένων θαλάσσιων διαδρόμων, που είναι αναγκαίοι στη διεθνή ναυσιπλοΐα» (ά. 60.7). Τα δικαιώματα που χορηγούνται στο παράκτιο κράτος για τα τεχνητά νησιά, εγκαταστάσεις και κατασκευές την ΑΟΖ του, είναι παρόμοια με αυτά που χορηγούνται με βάση το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας για τις αντίστοιχες κατασκευές που αφορούν την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της (βυθού και υπεδάφους), αλλά είναι βέβαια ευρύτερα, καθώς μπορούν να ασκούνται για περισσότερους σκοπούς, εφόσον στα πλαίσια της ΑΟΖ αφορούν και τους φυσικούς πόρους των υπερκείμενων υδάτων και τις αντίστοιχες οικονομικές δραστηριότητες ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΈΡΕΥΝΑ Σύμφωνα με το άρθρο 56.1(β)(ιι), το παράκτιο κράτος έχει "δικαιοδοσία όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της παρούσας Σύμβασης, σχετικά με τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα". Το παράκτιο κράτος πρέπει, "υπό κανονικές συνθήκες", να παρέχει την συναίνεση του την απλή επιστημονική έρευνα που διεξάγουν τα άλλα κράτη στην ΑΟΖ του αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς και με σκοπό την αύξηση της επιστημονικής γνώσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος προς όφελος όλης της ανθρωπότητας" (ά.246.3). μπορεί όμως να αρνηθεί την συναίνεση του σε έρευνα που αφορά τους φυσικούς όρους (ά.246.5). Με βάση τις παρεμφερείς διατάξεις της Σύμβασης για την Υφαλοκρηπίδα, του 1958 άρθρο 5.8), βγαίνει το συμπέρασμα ότι το βάρος της απόδειξης των κανονικών συνθηκών φέρει, σε περίπτωση άρνησης της συναίνεσης, το παράκτιο κράτος, ενώ το κράτος ή ίδρυμα που διεξάγει την έρευνα οφείλει να αποδείξει τους ειρηνικούς σκοπούς ης έρευνας. Η άρνηση της συναίνεσης θεωρείται πάντως δεδομένη, όταν οι ερευνητικές δραστηριότητες σχετίζονται άμεσα με την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων ή απαιτούν γεωτρήσεις, χρήση εκρηκτικών και επιβλαβών ουσιών ή την κατασκευή τεχνητών κατασκευών (άρθρο (α).(β).(γ)). Και μετά την παροχή της συναίνεσης το παράκτιο κράτος έχει δυνατότητα να εποπτεύει το ερευνητικό πρόγραμμα και έτσι να το σταματά όταν ξεφεύγει από τον αρχικό του προορισμό. Συναίνεση δεν απαιτείται όταν το παράκτιο κράτος συμμετέχει και το ίδιο στο ερευνητικό πρόγραμμα, ή στο ίδρυμα που έλαβε την απόφαση για έρευνα (άρθρο 253) ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Το άρθρο 56.1(β)(ιιι) παραχωρεί στο παράκτιο κράτος δικαιοδοσία όπως προβλέπεται στα σχετικά άρθρα της Σύμβασης, "σχετικά με την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος". Τα "σχετικά άρθρα" της 15

16 Σύμβασης βρίσκονται στο Μέρος XII 14. Το Μέρος αυτό παρέχει στο παράκτιο κράτος νομοθετική και εκτελεστική αρμοδιότητα στην ΑΟΖ του, για να αντιμετωπίσει την απόρριψη άχρηστων υλών, άλλες μορφές ρύπανσης από πλοία καθώς και τη ρύπανση από δραστηριότητες στο βυθό. Εκτός από την αρμοδιότητα του για ρύθμιση της ρύπανσης από δραστηριότητες στο βυθό, που είναι παρόμοια με τις εξουσίες που μέχρι τώρα απολάμβανε στα πλαίσια του καθεστώτος της Υφαλοκρηπίδας, οι εξουσίες για τον έλεγχο της ρύπανσης στην ΑΟΖ που δίνονται από τη Σύμβαση στο παράκτιο κράτος αποτελούν νεωτερισμό. Μέχρι τώρα οι μόνες εξουσίες που το παράκτιο κράτος απολάμβανε σε περιοχές πέρα απ' τη χωρική θάλασσα, ήταν αυτές για την ανάληψη δράσης κατά απωλειών στη θάλασσα, που απειλούσαν ή προκαλούσαν σοβαρή ρύπανση από πετρέλαιο, εξουσίες που παρέχονταν από την Διεθνή Σύμβαση του 1969, σχετικά με την «Επέμβαση στην Ανοικτή Θάλασσα σε Περιπτώσεις Ατυχημάτων Πετρελαϊκής Ρύπανσης» "ΆΛΛΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ" Εκτός από τις έξι παραπάνω κατηγορίες δικαιωμάτων που θεσπίζει το άρθρο 56.1, υποπαράγραφοι (α) και (β), η παράγραφος (γ) προβλέπει ότι το παράκτιο κράτος έχει επίσης στην ΑΟΖ "άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις που προβλέπονται από την παρούσα Σύμβαση". Τα σημαντικότερα δικαιώματα που προφανώς εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή, είναι αυτά που έχει το παράκτιο κράτος στη συνορεύουσα ζώνη του (ά.33 της Σύμβασης), καθώς η συνορεύουσα ζώνη συμπίπτει με τα πρώτα 12 μίλια της περιοχής της ΑΟΖ 15. Επίσης, είναι το δικαίωμα της "συνεχούς καταδίωξης". ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΚΑΙ Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ 3.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν περιέχει διατάξεις για την Αποκλειστική Αλιευτική Ζώνη, καθώς, η υιοθέτηση της ΑΟΖ, ζώνης ευρύτερων δικαιωμάτων και περιοχής και η καθιέρωση της από πολυάριθμα κράτη, καθιστούσε άνευ σημασίας τη διατήρηση του θεσμού της Αποκλειστικής Αλιευτικής Ζώνης. Η τελευταία, πάντως, διαμορφώθηκε μέσα από την πρακτική των κρατών και, ακόμη και μετά την υιοθέτηση της ΑΟΖ, διατηρείται ως θαλάσσια ζώνη από αρκετά κράτη. Αφετηρία της διεκδίκησης αλιευτικών ζωνών πέρα από τη χωρική θάλασσα, υπήρξε η Διακήρυξη του Προέδρου των ΗΠΑ Χ. Τρούμαν 16 με τίτλο 14 Προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. 15 Δηλαδή αρχίζει από το εξωτερικό όριο της χωρικής θάλασσας μέχρι τα 24 μίλια. 16 Υπ' αριθ. 2668/

17 "Πολιτική των ΗΠΑ σχετικά με Παράκτια Αλιεία σε ορισμένες περιοχές της Ανοικτής θαλάσσης". Σύμφωνα με τη διακήρυξη αυτή, η Κυβέρνηση των ΗΠΑ θα προσδιόριζε σαφώς οριοθετημένες περιοχές, στις οποίες αλίευαν παραδοσιακά πολίτες των ΗΠΑ και όπου θα μπορούσε να ρυθμίζει και να ελέγχει τις αλιευτικές δραστηριότητες, χωρίς να θίγεται ο χαρακτήρας των περιοχών αυτών ως ανοικτής θάλασσας ή η ελευθερία της ναυσιπλοΐας. Τη Διακήρυξη Τρούμαν ακολούθησε μια σειρά παρόμοιων διεκδικήσεων, από κράτη της Λατινικής Αμερικής, που διεκδικούσαν όμως την αποκλειστική αλιεία σε ζώνες μέχρι και 200 ν.μ. από την ακτή, με βάση κυρίως το φυσικό δίκαιο. Η πρώτη Συνδιάσκεψη της Γενεύης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1958) αναγνώρισε τις βασικές αρχές που περιλάμβανε η Διακήρυξη Τρούμαν για την Αλιεία, δηλαδή τη δυνατότητα του παράκτιου κράτους να υιοθετεί μέτρα διατήρησης των ζώντων πόρων σε περιοχές της ανοιχτής θάλασσας, όπου αλίευαν κυρίως οι πολίτες του και εισήγαγε την έννοια του ειδικού συμφέροντος του παρακτίου κράτους για τη διατήρηση της παραγωγικότητας των ζώντων πόρων σε περιοχές της ανοικτής θάλασσας παρακείμενες στη χωρική του θάλασσα. Με τη Σύμβαση πάντως δεν αναγνωρίστηκαν αποκλειστικά δικαιώματα αλιείας στο παράκτιο κράτος. Η Δεύτερη Συνδιάσκεψη των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας (1960) απέτυχε και εκτοτε όμως επικράτησε, σαν εθιμικό δίκαιο, μια δεύτερη τάση που εκδηλώθηκε στη Συνδιάσκεψη και προέβλεπε την αναγνώριση "προτιμησιακών" δικαιωμάτων αλιείας υπέρ του παράκτιου κράτους, σε περιπτώσεις (όπως π.χ. της Ισλανδίας) που η οικονομία του ήταν εξαρτημένη από την αλιεία ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ Τόσο η ΑΟΖ όσο και η Αποκλειστική Αλιευτική Ζώνη αφορούν τους ζώντες φυσικούς πόρους των υδάτων (δηλ. τα αλιεύματα). Πρόκειται, και στις δύο περιπτώσεις, για λειτουργικές ζώνες, μολονότι η περίπτωση της ΑΟΖ αποτελεί πολυλειτουργική ζώνη. Συχνά οι Αποκλειστικές Αλιευτικές Ζώνες (με βάση την πρακτική ορισμένων κρατών) φθάνουν σε εύρος τα 200 ν.μ. από την ακτή (όπως και η ΑΟΖ), μολονότι υπάρχουν και ζώνες αλιείας μικρότερης έκτασης ΔΙΑΦΟΡΕΣ o Ενώ στην ΑΟΖ έχουν χορηγηθεί κυριαρχικά δικαιώματα στο παράκτιο κράτος για όλους τους φυσικούς πόρους (ζώντες - μη ζώντες) και τις 17 Όπως π.χ. η ζώνη αλιείας 12 ν.μ. που αναγνώρισε το Διεθνές Δικαστήριο ως μέρος του διεθνούς εθιμικού δικαίου με την απόφαση του

18 οικονομικές χρήσεις της θάλασσας και (αποκλειστικές) δικαιοδοσίες για τις άλλες χρήσεις της ζώνης 18, στην περίπτωση της Αποκλειστικής Ζώνης Αλιείας τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους αφορούν μόνο τα αλιεύματα και είναι κυρίως προτιμησιακού χαρακτήρα ή αφορούν κανονιστικές αρμοδιότητες και τη διατήρηση των αλιευμάτων. Η ΑΟΖ καλύπτει και το βυθό και το υπέδαφος (Υφαλοπλαίσιο) μέχρι τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης, ενώ η Αποκλειστική Ζώνη Αλιείας αφορά μόνο τα ύδατα. Ta ύδατα της ΑΟΖ, κατά την κρατούσα άποψη, παύουν να αποτελούν μέρος της Ανοικτής θάλασσας. Αντίθετα, τα ύδατα της Αποκλειστικής Ζώνης Αλιείας συνεχίζουν να αποτελούν τμήμα των διεθνών υδάτων. Οι ελευθερίες επικοινωνίας των τρίτων κρατών στην περίπτωση της ΑΟΖ συνυπάρχουν με τα κυριαρχικά οικονομικά δικαιώματα του και συνεπώς θα είναι ποσοτικά, τουλάχιστον, περιορισμένες. Αντίθετα, στη Ζώνη Αλιείας δεν υπάρχουν τέτοιοι περιορισμοί, λόγω της μικρότερης έκτασης και ηπιότερου χαρακτήρα των δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους. Ενώ στην ΑΟΖ το παράκτιο κράτος έχει υποχρέωση (κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις βέβαια) να παρέχει πρόσβαση στην εκμετάλλευση των ζώντων φυσικών πόρων της ζώνης σε τρίτα κράτη, όπως και υποχρέωση διατήρησης των πόρων αυτών, στη Ζώνη Αλιείας δεν υπάρχουν παρόμοιες υποχρεώσεις, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΝΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΛΙΕΙΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΑΟΖ 4.1. ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΩΝ Πριν από την εξέταση των ρυθμίσεων που αφορούν τη συμμετοχή των κρατών χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών στα αλιεύματα της ΑΟΖ, είναι χρήσιμο να προσδιοριστούν οι έννοιες αυτών των δύο κατηγοριών κρατών. 18 Π.χ. προστασία από τη ρύπανση, διεξαγωγή θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας κλπ. 18

19 Ο όρος "κράτος χωρίς ακτές" σημαίνει "ένα κράτος που δεν έχει ακτές στη θάλασσα", σύμφωνα με το άρθρο 124 της Σύμβασης του Γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη είναι "παράκτια κράτη, περιλαμβανομένων κρατών που συνορεύουν με κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, που η γεωγραφική θέση τους τα καθιστά εξαρτημένα από την εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των ΑΟΖ άλλων κρατών στην ίδια υποπεριφέρεια ή περιφέρεια, για τις απαραίτητες προμήθειες ψαριών για τις διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού τους ή τμημάτων του και παράκτια κράτη που δεν μπορούν να διεκδικήσουν καθόλου δική τους ΑΟΖ". Ο ορισμός "γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη" καλύπτει στην πράξη δύο ομάδες κρατών. >Η πρώτη είναι αυτή των κρατών που δεν έχουν (δεν μπορούν να διεκδικήσουν) δική τους ΑΟΖ. >Η δεύτερη ομάδα ορίζεται στη βάση πιο σύνθετων κριτηρίων: "παράκτια κράτη, περιλαμβανομένων κρατών που συνορεύουν σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, των οποίων η γεωγραφική μορφολογία τα καθιστά εξαρτώμενα από την εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των ΑΟΖ άλλων κρατών στην υποπεριοχή ή περιοχή, προκειμένου να έχουν επαρκή τροφοδότηση τους σε ψάρια για τις διατροφικές ανάγκες των πληθυσμών τους ή μέρος αυτών" Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΝΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ Η αιτιολόγηση της απαίτησης των κρατών χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών στην UNCLOS ΙΙΙ, για ιδιαίτερα δικαιώματα επί των ζώντων πόρων της ΑΟΖ, μπορεί να συνοψισθεί ως εξής: Η καθιέρωση της ΑΟΖ από τα παράκτια κράτη στο εύρος των 200 ν.μ. θα είχε σαν αποτέλεσμα την μετατροπή τεράστιων περιοχών ανοικτής θάλασσας (μέχρι τότε) σε ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας. Σύμφωνα με την ισχύουσα μέχρι τότε αρχή της ελευθερίας της αλιείας, τα κράτη χωρίς ακτές και τα γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη και τα άλλα κράτη νομιμοποιούνταν να αλιεύουν στην ανοικτή θάλασσα. Η μετατροπή αυτών των αλιευτικών πεδίων από το ισχύον καθεστώς ανοικτής θάλασσας σε εθνικές ζώνες, θα ακρωτηρίαζε σοβαρά, αν όχι θα εξάλειφε, την αλιεία που διεξήγαγαν τα κράτη χωρίς ακτές και τα γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη, και ιδιαίτερα τα αναπτυσσόμενα απ' αυτά. Αυτές οι σοβαρές επιπτώσεις θα έπρεπε να αντισταθμισθούν με την παροχή στα κράτη χωρίς ακτές και τα γεωγραφικώς μειονεκτούτα κράτη, του δικαιώματος συμμετοχής στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των ΑΟΖ των γειτονικών τους χωρών. Έτσι, βασική θέση των κρατών χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών ήταν ότι το στοιχείο της "αποκλειστικότητας" στην ΑΟΖ δεν θα έπρεπε να εφαρμόζεται γι' αυτά, σε σχέση με τις γειτονικές ΑΟΖ και ότι τα κράτη χωρίς ακτές και τα γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη έπρεπε 19

20 να έχουν το δικαίωμα να αλιεύουν στις ΑΟΖ των γειτονικών χωρών, τουλάχιστον στα τμήματα των ΑΟΖ που ήταν πριν ανοικτή θάλασσα 19. Λόγω του γεγονότος ότι, τα δικαιώματα των κρατών χωρίς ακτές και των γεωγραφικώς μειονεκτούντων κρατών για την εκμετάλλευση των ζώντων πόρων της ΑΟΖ, δεν είχαν παρόμοιο προηγούμενο στην περίοδο πριν την UNCLOS ΙΙΙ, αποτέλεσαν ένα εξαιρετικά δύσκολο και αμφισβητούμενο θέμα ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ Σύμφωνα με τα άρθρα 69.1 και 70.1, "τα κράτη χωρίς ακτές και τα γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη" θα έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν "σε δίκαιη βάση" στην εκμετάλλευση ανάλογου μέρους του πλεονάσματος των ζώντων φυσικών πόρων της ΑΟΖ των παράκτιων κρατών της ίδιας υποπεριοχής ή περιοχής, λαμβανομένων υπόψη των σχετικών οικονομικών και γεωγραφικών συνθηκών όλων των ενδιαφερομένων κρατών και σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 61 και 62 της Σύμβασης. Οι όροι και προϋποθέσεις αυτής της συμμετοχής θα θεσπίζονται από τα ενδιαφερόμενα κράτη, μέσω διμερών, υποπεριφερειακών ή περιφερειακών συμφωνιών, λαμβάνοντας υπόψη μια δέσμη παραγόντων που αναγράφονται στις παραγράφους 2 και 3 των άρθρων 69 και 70 αντίστοιχα. Αυτές είναι "μεταξύ των άλλων": 1.η ανάγκη να αποφευχθούν δυσμενείς συνέπειες για τις αλιευτικές κοινότητες ή τις ιχθυοβιομηχανίες του παράκτιου κράτους. 2.η έκταση κατά την οποία το κράτος χωρίς ακτές ή τα γεωγραφικώς μειονεκτούν κράτος, συμμετέχει ή δικαιούται να συμμετέχει, σύμφωνα με τις ισχύουσες διμερείς, υποπεριφερειακές ή περιφερειακές συμφωνίες, στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των ΑΟΖ άλλων παράκτιων κρατών. 3.η έκταση κατά την οποία άλλα κράτη χωρίς ακτές ή γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη συμμετέχουν στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων της ΑΟΖ του παράκτιου κράτους και τη συνεπακόλουθη ανάγκη να αποφευχθεί ιδιαίτερη επιβάρυνση οιουδήποτε συγκεκριμένου παράκτιου κράτους ή τμήματος του. 4.οι διατροφικές ανάγκες των πληθυσμών των αντίστοιχων κρατών 19 Πρόταση Αφγανιστάν, Αυστρίας, Βελγίου, Νεπάλ και Σιγκαπούρης στην επιτροπή βυθού 20

21 Για να μελετήσουμε το θέμα της κυπριακής δημοκρατίας αλλά και των διεκδικήσεων της τουρκικής Κυπριακής δημοκρατίας της Κύπρου, και τα διάφορα ζητήματα και αμφισβητήσεις που προκύπτουν θα πρέπει να δούμε μια αναφορά στην Νήσο της Κύπρου και υπό ποιο κλίμα συμβαίνουν όλα αυτά. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΚΥΠΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΑΟΖ 5.1 Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΑΥΤΗΝ. Ο νησιώτικος χαρακτήρας της Κύπρου και η εξάρτησή της σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη θάλασσα, επέδρασε σημαντικά τόσο στον τρόπο διαβίωσης και εργασίας, όσο και στην ιδιοσυγκρασία των κατοίκων του νησιού, αλλά και γενικότερα, στην όλη ιστορική του πορεία. Κατά την Αρχαιότητα, ο μύθος για τη γέννηση της θεάς Αφροδίτης από τον αφρό της θάλασσας και η άμεση σύνδεση της θεάς αυτής με την Κύπρο ίσως να έδινε και το μέτρο της σχέσης, ή καλύτερα της εξάρτησης της Κύπρου από τη θάλασσα που την περιβάλλει. Σαν μια εκπληκτική σύμπτωση μπορούμε να θεωρήσουμε τον αρχαίο μύθο της αναδυομένης από τα κύματα Αφροδίτης (θεάς της Κύπρου) με την σύγχρονη επιστημονική επιβεβαίωση της ανάδυσης (δηλαδή της δημιουργίας) της ίδιας της Κύπρου από τη θάλασσα. Η φυσιολογική σύνδεση των Κυπρίων με τη θάλασσα και η, μέχρι ένα μεγάλο βαθμό, εξάρτησή τους από αυτήν αποδεικνύεται από τα προϊστορικά χρόνια. Οι Κύπριοι της Νεολιθικής εποχής ήταν κυνηγοί και ψαράδες (οι οικισμοί τους βρίσκονταν κυρίως κοντά ή και πολύ κοντά στις ακτές) και, βέβαια, γεωργοί. Σε μερικούς τέτοιους οικισμούς που βρίσκονταν κτισμένοι στα βράχια της ακτής όπου ο χώρος δεν προσφερόταν για καλλιέργειες (όπως για παράδειγμα ο οικισμός στην τοποθεσία Κάστρος στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα), είναι φανερό ότι ζούσαν άνθρωποι που βασική ασχολία τους είχαν το ψάρεμα. Σε άλλους νεολιθικούς οικισμούς κοντά στη θάλασσα, η αγροτική γεωργική τους οικονομία συμπληρωνόταν από το κυνήγι και το ψάρεμα. Το ψάρεμα γινόταν με οστέινα ή ξύλινα εργαλεία. Αργότερα αυτά αντικαταστάθηκαν με μεταλλικά. Στον οικισμό στην τοποθεσία Μυλούθκια της Κισσόνεργας (Χαλκολιθική εποχή) βρέθηκε σε ανασκαφές το πρώτο χάλκινο αγκίστρι. 5.2 ΑΤΤΙΛΑΣ Τον Ιούλιο του 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κυπριακή Δημοκρατία κατά παράβαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου. Τις τραγικές συνέπειες της στρατιωτικής εισβολής και την επακόλουθη κατοχή σχεδόν του 40% του κυρίαρχου εδάφους της Δημοκρατίας βιώνει ακόμα και σήμερα ο λαός της Κύπρου, του νέου αυτού 21

22 κράτους μέλους της ΕΕ. Η στρατιωτική επιθετικότητα της Τουρκίας εναντίον της Κύπρου συνεχίζεται αμείωτη πάνω από τρεις δεκαετίες. Από το 1974, που η τουρκική εισβολή δημιούργησε το σημερινό status quo στο νησί, έχει επιβληθεί η στρατιωτική κατοχή, η διά της βίας διαίρεση, ο εκτοπισμός του πληθυσμού, ο εθνικός διαχωρισμός, η μαζική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο εποικισμός, η πολιτιστική καταστροφή και η υφαρπαγή των περιουσιών. Σήμερα η Τουρκία, η οποία φιλοδοξεί να καταστεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένει ακόμα ένοχη για επιθετικότητα σε διεθνές επίπεδο εναντίον ενός κράτους μέλους της Ένωσης. Το status quo της ξένης στρατιωτικής κατοχής και της διά της βίας διαίρεσης ενός ανεξάρτητου, κυρίαρχου κράτους είναι ασφαλώς απαράδεκτο και πρέπει να αποκατασταθεί από τη διεθνή κοινότητα. Πως φτάσαμε όμως σε αυτά τα γεγονότα. Η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη Δημοκρατία στις 16 Αυγούστου του Δυστυχώς, από την εισβολή και τη συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή της Τουρκίας, το 1974, η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει διά της βίας διαιρεμένη. Οι ολέθριες συνέπειες αυτής της εισβολής, της κατοχής και της διά της βίας διαίρεσης είναι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο μαζικός εποικισμός των υπό κατοχή περιοχών, η υφαρπαγή περιουσιών, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και ο εθνικός διαχωρισμός. Το 2009, περισσότερο από τριάντα χρόνια μετά, το "Κυπριακό Ζήτημα" ή "Κυπριακό Πρόβλημα", όπως συνήθως αναφέρεται, παραμένει άλυτο, παραμένει μία προσβολή για τη διεθνή έννομη τάξη και μία απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα. Οι ενέργειες της Τουρκίας έχουν καταδικαστεί με ομόφωνα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων και με αποφάσεις άλλων μεγάλων διεθνών και περιφερειακών οργανισμών. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά τα ψηφίσματα παραμένουν ανεφάρμοστα, υπονομεύοντας έτσι την αξιοπιστία των διεθνών θεσμών και της διεθνούς έννομης και πολιτικής τάξης. Ως αποτέλεσμα, η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η μόνη χώρα της Ευρώπης διά της βίας διαιρεμένη και υπό κατοχή. Επιβάλλεται όπως επανορθωθεί η δυσάρεστη κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα μια μικρή και αδύνατη χώρα, όπως είναι η Κύπρος. Την 1η Μαΐου του 2004, η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς όμως να επιτύχει τον πολυπόθητο στόχο της ένταξης της ως μια ενωμένη χώρα. Η Κυβέρνηση και ο λαός της Κύπρου, όμως, παραμένουν προσηλωμένοι σε μια βιώσιμη διευθέτηση που θα επιτρέψει την πραγματική, ειρηνική και ασφαλή επανένωση της χώρας τους σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Μόνο τότε θα μπορέσουν όλοι οι Κύπριοι να επωφεληθούν από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 22

23 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 5.3 ΘΕΜΑΤΑ ΥΠΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ, Το κυπριακό πρόβλημα παραμένει ένα πρόβλημα στρατιωτικής εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής κατά παράβαση των σχετικών ομόφωνων ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Οι διαπραγματεύσεις, ιδιαίτερα μετά τις 16 Ιανουαρίου 2002, στόχευαν σε μια συνολική λύση για την επανένωση της Κύπρου. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας η κυπριακή Κυβέρνηση και η ελληνοκυπριακή ηγεσία επεδίωξαν μια λύση που να αντανακλά τα δημοκρατικά πρότυπα, τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, το διεθνές δίκαιο, το ευρωπαϊκό δίκαιο και σχετικές δικαστικές αποφάσεις. Ειδικά θέματα υπό συζήτηση περιλαμβάνουν: Την εφαρμογή των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ και των συμφωνιών υψηλού επιπέδου που ζητούν μία διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία Μία νέα φόρμουλα κατανομής εξουσιών κάτω από μία ομόσπονδη κυβέρνηση με επαρκείς εξουσίες για αποτελεσματική διακυβέρνηση, για διασφάλιση της ενότητας της Δημοκρατίας και για αντιμετώπιση των διεθνών και ευρωπαϊκών υποχρεώσεων Μία Δημοκρατία με μία κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και μία ιθαγένεια Διασφαλίσεις για την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Δημοκρατίας και τον αποκλεισμό, εξ ολοκλήρου ή τμηματικά, της ένωσής της με άλλη χώρα, της διχοτόμησης ή της απόσχισής της Την πολιτική ισότητα μεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας, όπως αυτή καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας Καμία ξένη ανάμιξη και κανένα μονομερές δικαίωμα επέμβασης από άλλη χώρα Την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ Την επιστροφή των εκτοπισμένων και τη λειτουργία συστήματος περιουσιακών αποζημιώσεων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση και τις δικαστικές αποφάσεις Το δικαίωμα απόκτησης περιουσίας και διαμονής, χωρίς περιοριστικούς αριθμούς που να βασίζονται σε εθνικά και θρησκευτικά κριτήρια Τον πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των Κυπρίων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση 23

24 Τον επαναπατρισμό στην Τουρκία των παράνομων εποίκων εκτός από περιορισμένο αριθμό που αφορούν ανθρωπιστικές περιπτώσεις Τη συμβατότητα οποιασδήποτε διευθέτησης με τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ Την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση του κυπριακού κράτους. 5.4 Τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από την κατοχύρωση της ΑΟΖ Για να δούμε τα οφέλη που θα προκύψουν από την,κατοχύρωση της ΑΟΖ δεν έχουμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να δούμε τα κέρδη της Κύπρου και πως επωφελήθηκε από την κίνηση της αυτή. Καθότι η κυβέρνηση Παπαδόπουλου προχώρησε σε πολλές συμφωνίες με διάφορες χώρες μετά την αναγνώριση και κατοχύρωσή της. Και όπως θα δούμε παρακάτω επιφυλάσσει μεγάλες προσδοκίες εάν ενωθεί και με την δικιά μας ΑΟΖ. Η κυβέρνηση Παπαδόπουλου στην Κύπρο συνήψε συμφωνίες οριοθέτησης της κυπριακής οικονομικής ζώνης αποκλειστικής εκμετάλλευσης (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο και τον Λίβανο, που καταχωρήθηκαν στον ΟΗΕ, παρά τις τουρκικές αιτιάσεις. (Η ΑΟΖ «συμπαρασύρει» και την υφαλοκρηπίδα, σε θάλασσες με το βάθος της Μεσογείου). Ο Εχουντ Ολμερτ είχε απαντήσει κάποια στιγμή στη Λευκωσία ότι το Ισραήλ δεν επιθυμεί τέτοια συμφωνία, γιατί δεν έχει ποτέ μέχρι τώρα επισημοποιήσει τα σύνορά του, εντούτοις υιοθετεί, ως θέση αρχής, τη μέση γραμμή για την οριοθέτηση και δεν έχει αντίρρηση σε έρευνες από την Κύπρο στη βάση αυτή. Η Λευκωσία είχε τότε προτείνει και στην Αθήνα την οριοθέτηση και μεταξύ τους των ΑΟΖ, όπως και με τη Λιβύη, η ελληνική κυβέρνηση προτίμησε να μην προχωρήσει, επικαλούμενη τον φόβο τουρκικών αντιδράσεων. Τελικά και οι αντιδράσεις ήρθαν και η ελληνική ΑΟΖ δεν οριοθετήθηκε. Ανεπιτυχείς ήταν επίσης οι προσπάθειες οριοθέτησης της ελληνικής ΑΟΖ τόσο με την Αίγυπτο, που χειρίστηκε αρχικά η διεύθυνση Δ1 του Υπουργείου Εξωτερικών και τορπίλισε η Άγκυρα, όσο και με τη Λιβύη, λόγω των τεραστίων απαιτήσεων της τελευταίας. Αυτό όμως που φάνηκε να αλλάζει ριζικά τα πολιτικά δεδομένα ήταν το ενδιαφέρον αρχικά της αμερικανικής Noble και, ακόμη περισσότερο, της γιγαντιαίας Chevron για τα κυπριακά πετρέλαια. Η Noble υπέγραψε συμφωνία με την Κύπρο για την εκμετάλλευση του «οικοπέδου 12» της κυπριακής ΑΟΖ, ενώ ο ίδιος ο Αμερικανός Πρέσβης στη Λευκωσία προανήγγειλε πρόσφατα την έναρξη εργασιών, προειδοποιώντας έτσι εμμέσως πλην σαφώς όσους θα ήθελαν να τις «παρενοχλήσουν», όπως συνέβη πέρυσι με την αποστολή τουρκικών σκαφών στην περιοχή, μετά την οποία η κυβέρνηση Χριστόφια 24

25 έδωσε εντολή στο νορβηγικό ερευνητικό πλοίο να αποχωρήσει. Η Noble υπέγραψε επίσης συμφωνία με το Ισραήλ για εκμετάλλευση κοιτασμάτων αερίου πολύ κοντά στην κυπριακή ΑΟΖ. Η Chevron, από την πλευρά της, αγόρασε από τη νορβηγική PGS (Petroleum Geo-Services) Geophysical AS που συνεργάζεται με το κυπριακό κράτος δισδιάστατα σεισμικά δεδομένα για μια περιοχή 4795 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπως και δύο αντίγραφα της έκθεσης ερμηνείας σεισμικών δεδομένων από το Υπουργείο Εμπορίου της Κύπρου, καταβάλλοντας άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ. Η γαλλική Beicip Franlab, συμβουλευτικός οίκος της Κύπρου ετοιμάζει νέα έκθεση αξιολόγησης και ερμηνείας όλων των δεδομένων που προέκυψαν από νέες έρευνες της PGS, η οποία έχει ήδη προχωρήσει σε περαιτέρω έρευνες που καλύπτουν έκταση τετρ. χλμ. Γεγονός είναι ότι το δεύτερο σκέλος αδειοδοτήσεων έχει ήδη καθυστερήσει αρκετούς μήνες. Η κυπριακή κυβέρνηση επιδιώκει να εμπλέξει ρωσικές και αραβικές εταιρείες, συναντά όμως επιφυλάξεις λόγω του μεγάλου βάθους των κοιτασμάτων, ίσως και τουρκικών αντιδράσεων. Ενδεικτικές της στάσης της Κύπρου είναι οι δηλώσεις του πρώην προέδρου της Τάσσου Παπαδόπουλου: Η Κύπρος δεν θεωρεί ότι η Τουρκία έχει δικαιώματα επί των κοιτασμάτων πετρελαίου που ενδεχομένως να υπάρχουν στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου, και ιδιαίτερα στη νότια θαλάσσια περιοχή, και απορρίπτει το ενδεχόμενο υπογραφής συμφωνίας οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και με την Τουρκία. Κληθείς, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας και του Μνημόσυνου για τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ` που τελέστηκε στη Λευκωσία, να σχολιάσει τις διαμαρτυρίες της Τουρκίας για την υπογραφή συμφωνίας για καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ της Κύπρου και του Λιβάνου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος υπέδειξε την ανάγκη όπως οι συμφωνίες αυτές τηρούνται μυστικές μέχρι να υπογραφούν. ``Σε όλες τις περιπτώσεις που αρχίζουμε διαπραγματεύσεις είναι έντονη η παρουσία της Τουρκίας, για αυτό καμιά φορά είναι χρήσιμο να γίνεται πρώτα και ύστερα να δημοσιεύεται``, ανέφερε ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος, προσθέτοντας πως το ίδιο πράγμα συνέβη με τη Συρία και με την Αίγυπτο και τώρα γίνεται και με το Λίβανο. Σε ερώτηση αν η Τουρκία αντιδρά για να δημιουργήσει προβλήματα στην Κύπρο, ή έχει και αυτή βλέψεις στα κοιτάσματα που υπάρχουν στην περιοχή, ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος απάντησε ότι η Τουρκία ``ισχυρίζεται ότι οι φυσικοί πόροι της Κύπρου ανήκουν στην Κύπρο και, σύμφωνα με το δίκαιο 25

26 της Θάλασσας και σε όλες τις γειτονικές χώρες, και άρα διεκδικεί ότι έχει δικαιώματα``. ``Εμείς δεν νομίζουμε ότι έχει δικαιώματα σύμφωνα με νομικές συμβουλές που έχουμε, ιδιαίτερα στη νότια πλευρά``, ανέφερε. Ερωτηθείς αν θα υπάρξει υπογραφή παρόμοιας συμφωνίας και με την Τουρκία, ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος απάντησε: ``Οχι βεβαίως`` Παρακάτω μπορούμε να δούμε τον σχηματισμό της ΑΟΖ σε κάθε μια από τις τρείς Χώρες : Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο. Τουρκίας ΑΟΖ της Βλέπου με εδώ την ΑΟΖ της τουρκίας η όποία την εχει εφαρμόσει πλήρως και εχει ασκήσει όλα της τα δικαιώματα, ειδικά στην περιοχή της μαύρης θάλασσας ΑΟΖ Κύπρου, πανέξυπνο επίτευγμα του Τάσσου Παπαδόπουλου 26

27 Όπως βλέπουμε εδώ η αποκλειστική οικονομίκη ζώνη της Κύπρου είναι μεγάλη και ενώνεται στο δυτικό κομμάτι της με αυτήν ΑΟΖ Ελλάδας ΑΟΖ Ελλάδος (οποτεδήποτε καθορισθεί) 27

28 Είναι φανερό λοιπόν από τα προηγούμενα σχήματα το πώς σχηματίζεται η Ελληνική και Κυπριακή ΑΟΖ και πως ενώνονται στο Νοτιοδυτικό κομμάτι της κυπριακής αφήνοντας μια πολύ μικρή λωρίδα για τους Κύπριους. Χαρακτηριστικό του διεθνούς κλίματος που επικρατεί και ότι η εφαρμογή της ΑΟΖ δεν μπορεί να παρεμποδιστεί από την στιγμή που μια χώρα αποφασίσει την οριοθέτηση της. Είναι να δούμε πρώτον την στάση της Μεγάλης Βρετανίας η οποία δεν εγείρει καμία αξίωση ως προς την διεκδίκηση ΑΟΖ στην Κύπρο. Και εν συνεχεία την δικαίωση από την ευρωπαϊκή ένωση στην προκλητική στάση της Τουρκίας κατόπιν ερώτησης Ευρωβουλευτή μας. 5.5 Η Βρετανία αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κύπρου στην ΑΟΖ Το Ηνωμένο Βασίλειο αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, όπως αυτά προκύπτουν από τη Συνθήκη. Την πιο πάνω δήλωση έκανε ο Ύπατος Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο κ. Πίτερ Μίλλετ, στο πλαίσιο συνέντευξής του στην εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ»( ). Συγκεκριμένα ο κ. Μίλετ, ερωτηθείς πόσο επηρεάζουν τις συνομιλίες οι πρόσφατες παρενοχλήσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου, τι κερδίζει η Άγκυρα απ αυτό και τι μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα για να αποτρέψει προκλήσεις αυτού του είδους στο άμεσο μέλλον, είπε : «Το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και όλες οι άλλες χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, όπως αυτά προκύπτουν από τη Συνθήκη. Θα αναφερθώ και πάλι στο ψήφισμα για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που καλεί και τις δύο πλευρές να αποφύγουν κάθε ενέργεια που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της έντασης ή να υποβαθμίσει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα ή να βλάψει την καλή βούληση στο νησί» Περίπτωση διεκδικήσεων και αμφισβήτησης ΑΟΖ από την Μεγάλη Βρετανία δεν τίθεται θέμα δικαιοδοσίας της Βρετανίας στην ΑΟΖ για τον απλούστατο λόγο ότι οι πρόνοιες της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης του 1960 αποκλείουν τέτοιο ενδεχόμενο, αφού αναφέρεται ρητά ότι οι Βάσεις έχουν χωρικά ύδατα τριών μιλίων μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς (η Βρετανία αναλαμβάνει ευθύνη να μην αναπτύξει τις Βάσεις για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός για στρατιωτικούς σκοπούς). Επιπλέον στο παράρτημα Ο της Συνθήκης αναφέρεται ότι η Βρετανία δεν θα εμποδίσει την οικονομική, εμπορική ή βιομηχανική ενότητα και ζωή της νήσου, ενώ στην παράγραφο 3 του ιδίου παραρτήματος (10) αναφέρεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου που ενδεχομένως να εντοπιστούν στην περιοχή των Βάσεων, πρόνοια που ισχύει και για υποθαλάσσια περιοχή, πρόνοια που πολύ περισσότερο ισχύει 28

29 για υποθαλάσσια περιοχή. Στο εν λόγω παράρτημα αναφέρεται συγκεκριμένα: «Η Δημοκρατία θα προσκληθεί να παραλάβει και να κρατήσει έσοδα από δικαιώματα που οφείλονται ή από φόρους που καταβάλλονται για ορυκτά που βρίσκονται στις Βρετανικές Βάσεις και τέλη σε ότι αφορά εξόρυξη και άδειες και προς αυτό το σκοπό θα κληθεί να εκδώσει άδειες σε σχέση με αυτά τα θέματα, υπό την αίρεση της συγκατάθεσης και του ελέγχου των αρχών των Βάσεων». Εξάλλου οι Βάσεις δεν αξιώνουν δικαιώματα σε περιοχή πέραν των 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές ως χωρικά ύδατα ενώ κατά τις διαπραγματεύσεις για το σχέδιο Ανάν η Τουρκία επέμενε ότι η Κύπρος δεν έχει δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα ενώ η Βρετανία εισήγαγε λεκτικό για να τροποποιήσουν το τμήμα 3 του παραρτήματος Α της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης με στόχο, πιθανώς, τον περιορισμό των αξιώσεων της Κύπρου σε χωρικά ύδατα. Το λεκτικό ανέφερε ότι η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα αξιώσει ως δικά της χωρικά ύδατα τα ύδατα που γειτνιάζουν με τις Βάσεις, τα οποία θα καθοριστούν σε έκθεση που θα ετοιμάσει εμπειρογνώμονας που θα διοριστεί από τη βρετανική κυβέρνηση. 5.6 Δικαίωση της κυπριακής δημοκρατίας από την ευρωπαϊκή ένωση Ας δούμε λοιπόν παρακάτω την απάντηση της σουηδού προέδρου σε ερώτημα του ευρωβουλευτή Ν. Χουντή Απάντηση της Σουηδικής Προεδρίας της ΕΕ ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε ερώτηση Έλληνα Ευρωβουλευτή για αρνητική πολιτική της Τουρκίας όσον αφορά στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας 18/09/2009 Η Σουηδή Υπουργός για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις κα Cecilia Malmstron, απάντησε, ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προχθές Τετάρτη, σε ερωτήσεις του Έλληνα Ευρωβουλευτή της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς κ. Νικολάου Χούντη που αφορούσαν στην αρνητική πολιτική της Τουρκίας σ' ό,τι αφορά στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (AOZ) της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και για το άνοιγμα του κεφαλαίου της Ενέργειας ως ακολούθως: Νικόλαος Χουντής: Η Τουρκική Κυβέρνηση έχει αποφασίσει να επιτρέψει στην 29

30 κρατική Τουρκική Πετρελαϊκή Εταιρεία (ΤΡΑΟ) να ερευνήσει για κοιτάσματα υδρογονάνθρακα στις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες Ελλάδας και Κύπρου. Αυτό συνάδει με την απειλητική στάση που υιοθετήθηκε από την Τουρκία για να εμποδίσει την Κύπρο από το να προχωρήσει στην εκμετάλλευση της ΑΟΖ της, ωθώντας την έτσι να θέτει βέτο στο άνοιγμα του κεφαλαίου "Ενέργεια". Έχοντας υπόψη το πιθανό αποτέλεσμα της πιο πάνω απόφασης από την τουρκική πλευρά σε σχέση με τις σχέσεις της με κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί το Συμβούλιο να παρέχει πληροφόρηση για το: Τί μέτρα θα λάβει για να επιβεβαιώσει ότι η Τουρκική Κυβέρνηση θα ανατρέψει την απόφαση της να επιτρέψει τη διεξαγωγή ερευνών για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ των ευρωπαϊκών κρατών μελών; Τί μέτρα θα λάβει για να διαβεβαιώσει ότι, σχετικά με την Κύπρο, η Τουρκία θα εφαρμόσει το πρόσθετο πρωτόκολλο στη Συμφωνία της Άγκυρας και θα αναγνωρίσει το δικαίωμα της Κύπρου στην ΑΟΖ; Πότε αναμένεται ότι η Τουρκία θα υιοθετήσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο ενσωματώθηκε στον κοινοτικό νόμο; Cecilia Malmstrom: Το Συμβούλιο γνωρίζει τα τελευταία γεγονότα που υποδεικνύει ο αξιότιμος Βουλευτής στην ερώτησή του. Σε αυτή την περιοχή υπάρχει το θέμα των σχέσεων της Τουρκίας με άλλες χώρες. Φέρει ευθύνη και η Τουρκία για τις σχέσεις καλής γειτονίας. Έτσι προβλέπεται από τον ΟΗΕ και είναι πάρα πολύ σημαντικό και για την προσχώρηση της Τουρκίας. Στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων και στα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου, η ΕΕ ενθαρρύνει την Τουρκία να αποφύγει να δημιουργεί συγκρούσεις και να κάνει πράγματα που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις καλής γειτονίας και τη διαδικασία ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Έχουμε τονίσει επανειλημμένα, ότι πρέπει να ομαλοποιηθούν οι διμερείς σχέσεις της Τουρκίας με όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, και φυσικά όλα τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών πρέπει να γίνονται σεβαστά. Για το Επιπρόσθετο Πρωτόκολλο γνωρίζετε τη θέση της ΕΕ. Η Τουρκία φέρει ευθύνη για την πλήρη υλοποίηση του Πρωτοκόλλου, χωρίς καμία διάκριση. Αυτό αναφέρεται συστηματικά από την ΕΕ. Το συζήτησαν οι Πολιτικοί Διευθυντές που συναντήθηκαν στην Στοκχόλμη τον Ιούλιο και το θέμα συζητήθηκε και στο Συμβούλιο Σύνδεσης το Μάιο. Αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το θέμα και θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις. 30

31 Νικόλαος Χούντης: Κυρία Υπουργέ, εκτιμώ και τη διάθεσή σας και το κουράγιο σας να δώσετε σαφείς απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτουμε. Θα ήθελα να σας πω ότι αύριο το Κοινοβούλιο θα συζητήσει το θέμα του αγωγού Nabucco, αφού σας υπενθυμίσω ότι τον Ιανουάριο του 2009, ο Τούρκος Πρωθυπουργός, είχε απειλήσει από τις Βρυξέλλες ότι η χώρα του θα επανεξετάσει τη στήριξή της στην κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου αν δεν συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις με το άνοιγμα του κεφαλαίου "Ενέργεια". Αυτό το κεφάλαιο, όπως γνωρίζετε, έχει μπλοκαριστεί από το βέτο που έχει ασκήσει η Κύπρος, επειδή έχει απειληθεί από την Τουρκία για την εκμετάλλευση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Επειδή λοιπόν το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης είναι κρίσιμης σημασίας και, ενδεχομένως, δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα σε πολλές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σας ερωτώ και πάλι, τι μέτρα θα λάβει το Συμβούλιο για να αναγνωρίσει η Τουρκία το δικαίωμα στην Κύπρο σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη; Cecilia Malmstrom: Το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνουν όλες τις παρατηρήσεις σας, και επαναλαμβάνω ότι θα παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις. Φυσικά, σε όποιες επαφές έχουμε με την Τουρκία θα τονίζουμε πόσο σημαντικές είναι οι καλές σχέσεις γειτονίας. Έχουμε την Τρόικα τον Νοέμβριο και ελπίζω ότι τέτοια περιστατικά θα μπορέσουν να αποφευχθούν στο μέλλον. Για το κεφάλαιο «Ενέργεια»,για τις διαπραγματεύσεις, το θέμα συζητείται σε διάφορες συνθέσεις του Συμβουλίου. Είναι λίγο πρόωρο να προδικάσουμε το αποτέλεσμα της αξιολόγησης τώρα. Και όπως γνωρίζει ο αξιότιμος κ. Βουλευτής, κάθε βήμα σε αυτή τη διαδικασία απαιτεί την ομοφωνία στο Συμβούλιο. 5.7 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΥΠΡΟΥ Χαρακτηριστικό της στάσης της Κύπρου είναι οι επίσημες δηλώσεις του κ. Α. Ιακωβίδη Πρεσβευτή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ουάσιγκτον επί σειρά ετών και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Κύπρου στα ΗΕ και Γενικός Διευθυντής του ΥΠΕΞ. Την οποία παραθέτω αυτούσια παρακάτω: 31

32 Α. Ιακωβίδης: Ισχυρή νομικά η Κύπρος στο θέμα της υφαλοκρηπίδας March 5, 2007 by Greek News Filed under Κύπρος Leave a Comment Λευκωσία.- Της Μαρίας Μάιλς Το ισχύον νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η Κύπρος στο θέμα της εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή νοτίως και δυτικά των ακτών της, αποτελεί ένα πολύ ισχυρό μέσο για την κυπριακή κυβέρνηση στο οποίο θα βασίσει επιχειρήματα για να αντικρούσει την όποια ενδεχόμενη αμφισβήτηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, εκτιμά ο πρέσβης επί τιμή Ανδρέας Ιακωβίδης, ο οποίος διαπραγματεύτηκε και υπέγραψε εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του «Εάν το θέμα αυτό αχθεί ενώπιον των οργάνων της διεθνούς δικαιοσύνης, όπου η Κύπρος έχει και θα προβάλει ισχυρά επιχειρήματα και θέσεις, αυτό ίσως αποτελέσει προηγούμενο για την επίλυση, μέσω νομικών θεσμίων, και πτυχών του κυπριακού προβλήματος», δήλωσε σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ ο κ. Ιακωβίδης, προσθέτοντας πως η ισχυρή νομική υπόθεση της Κύπρου βασίζεται τόσο στη Συνθήκη όσο και στις πρόνοιές της που έχουν αποκτήσει την ισχύ του εθιμικού δικαίου. Ήδη η κυπριακή κυβέρνηση έχει προβεί σε διάβημα στον ΟΗΕ αναφορικά με την αμφισβήτηση εκ μέρους της Τουρκίας των κυριαρχικών της δικαιωμάτων για εξερεύνηση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, τις απειλές της Αγκυρας αλλά και τις αξιώσεις του παράνομου κατοχικού καθεστώτος, στο οποίο προβάλλονται θέσεις που εδράζονται στο ισχύον διεθνές δίκαιο. Ο κ. Ιακωβίδης σημείωσε επίσης πως η Τουρκία όχι μόνο δεν υπέγραψε ούτε επικύρωσε τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά είναι η μόνη χώρα που ψήφισε εναντίον του σχετικού ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ κατά την ετήσια συζήτηση θέματος που αφορά το Δίκαιο της Θάλασσας, και πιο πρόσφατα ακόμα το Δεκέμβριο

33 Η Άγκυρα, τόνισε, δεν είναι σε θέση να προσβάλει τις συμφωνίες Κύπρου Αιγύπτου και Κύπρου Λιβάνου. Η Τουρκία απορρίπτει τα ίσα δικαιώματα νησιώτικων κρατών σε θέματα της υφαλοκρηπίδας ή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ), που εξασφαλίστηκαν ύστερα από μεγάλες συζητήσεις και αγώνα με την υιοθέτηση του άρθρου 121 της Συνθήκης. Εξ ου και οι αξιώσεις της Αγκυρας στην περιοχή νοτιο-δυτικά της Κύπρου, μεταξύ των νοτίων ακτών της Τουρκίας και της Αιγύπτου, για ίση μοιρασιά της περιοχής αυτής. «Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία προβάλλει τέτοιες θέσεις και απαιτήσεις, για διαμοιρασμό της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ ηπειρωτικών κρατών υποβιβάζοντας τα ίσα δικαιώματα των νήσων. Και στην περίπτωση του Αιγαίου η Αγκυρα υποστήριζε ότι το ελληνικό πέλαγος θα πρέπει να χωριστεί στο μέσο της θαλάσσιας περιοχής που επεκτείνεται από τις ακτές της Τουρκίας μέχρι τις ηπειρωτικές ακτές, αγνοώντας ουσιαστικά τα ελληνικά νησιά» εξήγησε ο κ. Ιακωβίδης, τονίζοντας πως «νομικά αυτή η θέση είναι μια αβάσιμη θεωρία» που στηρίζεται στο επιχείρημα, που πρόβαλε στη Διάσκεψη του Δικαίου της Θάλασσας αλλά δεν κατάφερε να πείσει, ότι θα πρέπει να εφαρμόζονται διαφορετικοί κανόνες σε ότι αφορά κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, έναντι των κανόνων για ανοικτές θάλασσες. Η αποτυχία της Τουρκίας να πείσει τα κράτη μέλη του ΟΗΕ για τις δικές της θέσεις για το θέμα αντανακλάται στα άρθρα 122 και 123 της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας όπως έχει υιοθετηθεί, τα οποία αναφέρουν ότι η μόνη υποχρέωση που έχουν κράτη σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες είναι η μεταξύ τους συνεργασία για την προστασία της θαλάσσιας ζωής και του περιβάλλοντος και την προώθηση επιστημονικής έρευνας. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα εφαρμόζονται οι διεθνώς αποδεκτοί κανόνες. Η Κύπρος, σημείωσε ο κ. Ιακωβίδης στη συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ, έχει τη δυνατότητα και ορθά αποτάθηκε τόσο στο Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να θέσει τις απειλές ή τη χρήση βίας που εκτοξεύει η Τουρκία, στο μεν πρώτο σώμα γιατί η κατοχική δύναμη είναι νομικά δεσμευμένη από τον Καταστατικό Χάρτη των ΗΕ που θεωρεί παράνομη οποιαδήποτε απειλή ή χρήση βίας με στρατιωτικά μέσα ως «εργαλείο εθνικής πολιτικής» στον δε δεύτερο οργανισμό ως υποψήφια για ένταξη χώρα που οφείλει να συμμορφώνεται με τις αρχές της ΕΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο και να συμπεριφέρεται ως ευρωπαϊκό κράτος. Απαντώντας σε ερώτηση, επεσήμανε τη σημασία των προνοιών των συμφωνιών που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο 2003 και το Λίβανο 2007 που αφορούν τον καθορισμό της ΑΟΖ στη βάση της μέσης γραμμής (άρθρο 1) 33

34 και τη διευθέτηση των όποιων διαφορών που ενδεχομένως να υπάρξουν μέσω διπλωματικών καναλιών με πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή μέσω διαιτησίας (άρθρο 4 των άνω συμφωνιών). «Αυτή η ρήτρα είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική για την Κύπρο», εκτιμά ο κ. Ιακωβίδης, ο οποίος είναι επίτιμος λέκτορας στην Ακαδημία για το Δίκαιο της Θάλασσας, με έδρα τη Ρόδο και βραβεύθηκε από την Ακαδημία για «τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη των κανόνων του Δικαίου της Θάλασσας». Τον Απρίλιο 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία υιοθέτησε δύο νόμους ανακοινώνοντας ΑΟΖ και όμορη ζώνη που καθορίζουν ότι η οριοθέτηση των συγκεκριμένων ζωνών θα γίνεται μέσω συμφωνιών και εάν δεν υπάρχουν συμφωνίες, η οριοθέτηση δεν θα επεκτείνεται πέραν της μέσης γραμμής. Σε ερώτηση κατά πόσο το άρθρο 79 της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας (όλα τα κράτη έχουν το δικαίωμα να τοποθετούν υποθαλάσσια καλώδια και αγωγούς στην υφαλοκρηπίδα σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου) ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί από την Τουρκία για δικό της όφελος, ο κ. Ιακωβίδης εκτιμά ότι δεν θα επιχειρηθεί κάτι τέτοιο και σημειώνει ότι η Συνθήκη με σαφήνεια ξεκαθαρίζει τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτό θα γίνεται και ως εκ τούτου η συγκεκριμένη ρήτρα δεν αναμένεται να δημιουργήσει προβλήματα. Ενδιαφέρον έχει τόσο το άρθρο 81 όσο και το άρθρο 59 της Συνθήκης σε ότι αφορά τη στάση της Τουρκίας στο θέμα της εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Συνθήκη αναφέρει στο άρθρο 81 ότι το παραλιακό κράτος θα έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να εξουσιοδοτεί και να διευθετεί εξόρυξη στην υφαλοκρηπίδα για όλους τους σκοπούς, ενώ το άρθρο 59 για τη βάση για λύση διενέξεων που αφορούν την απόδοση δικαιωμάτων και δικαιοδοσίας στην ΑΟΖ σημειώνει τα ακόλουθα: «Στις περιπτώσεις όπου η παρούσα Συνθήκη δεν αποδίδει δικαιώματα ή δικαιοδοσία στο παραλιακό κράτος ή σε άλλα κράτη εντός της ΑΟΖ και προκληθεί διαφορά μεταξύ των συμφερόντων του παραλιακού κράτους και οποιουδήποτε άλλου κράτους ή κρατών, η διαφορά θα πρέπει να επιλυθεί στη βάση της ισονομίας και υπό το φως όλων των σχετικών συνθηκών, λαμβάνοντας υπόψη την αντίστοιχη σημασία των συμφερόντων που εμπλέκονται για τα μέρη καθώς και για τη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της». Σε ερώτηση για το καθεστώς των Βρετανικών Βάσεων, σε σχέση με τα 34

35 δικαιώματα της Βρετανίας στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου, ο κ. Ιακωβίδης ήταν κατηγορηματικός πως δεν τίθεται θέμα δικαιοδοσίας της Βρετανίας στην ΑΟΖ για τον απλούστατο λόγο ότι οι πρόνοιες της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης του 1960 αποκλείουν τέτοιο ενδεχόμενο, αφού αναφέρεται ρητά ότι οι Βάσεις έχουν χωρικά ύδατα τριών μιλίων μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς (η Βρετανία αναλαμβάνει ευθύνη να μην αναπτύξει τις Βάσεις για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός για στρατιωτικούς σκοπούς). Επιπλέον στο παράρτημα Ο της Συνθήκης αναφέρεται ότι η Βρετανία δεν θα εμποδίσει την οικονομική, εμπορική ή βιομηχανική ενότητα και ζωή της νήσου, ενώ στην παράγραφο 3 του ιδίου παραρτήματος (10) αναφέρεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου που ενδεχομένως να εντοπιστούν στην περιοχή των Βάσεων, πρόνοια που ισχύει και για υποθαλάσσια περιοχή, πρόνοια που πολύ περισσότερο ισχύει για υποθαλάσσια περιοχή. Στο εν λόγω παράρτημα αναφέρεται συγκεκριμένα: «Η Δημοκρατία θα προσκληθεί να παραλάβει και να κρατήσει έσοδα από δικαιώματα που οφείλονται ή από φόρους που καταβάλλονται για ορυκτά που βρίσκονται στις Βρετανικές Βάσεις και τέλη σε ότι αφορά εξόρυξη και άδειες και προς αυτό το σκοπό θα κληθεί να εκδώσει άδειες σε σχέση με αυτά τα θέματα, υπό την αίρεση της συγκατάθεσης και του ελέγχου των αρχών των Βάσεων». Εξάλλου οι Βάσεις δεν αξιώνουν δικαιώματα σε περιοχή πέραν των 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές ως χωρικά ύδατα ενώ κατά τις διαπραγματεύσεις για το σχέδιο Ανάν η Τουρκία επέμενε ότι η Κύπρος δεν έχει δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα ενώ η Βρετανία εισήγαγε λεκτικό για να τροποποιήσουν το τμήμα 3 του παραρτήματος Α της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης με στόχο, πιθανώς, τον περιορισμό των αξιώσεων της Κύπρου σε χωρικά ύδατα. Το λεκτικό ανέφερε ότι η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα αξιώσει ως δικά της χωρικά ύδατα τα ύδατα που γειτνιάζουν με τις Βάσεις, τα οποία θα καθοριστούν σε έκθεση που θα ετοιμάσει εμπειρογνώμονας που θα διοριστεί από τη βρετανική κυβέρνηση. Ο κ. Ιακωβίδης διετέλεσε Πρεσβευτής της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ουάσιγκτον επί σειρά ετών και σε άλλες πρεσβείες της Δημοκρατίας καθώς και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Κύπρου στα ΗΕ και Γενικός Διευθυντής του ΥΠΕΞ. 35

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΤΑΣΗ τα επιχειρήματα της Τουρκίας Από την Τουρκική πλευρά έχουμε επίσης κάποια επιχειρήματα τα οποία μπορούμε να πούμε ότι είναι αρκετά μελετημένα αφού προσπάθησαν να διαστρεβλώσουν κάποια σημεία της σύμβασης στην περίπτωση (άσχετα αν ουδέποτε υπέγραψαν τη σύμβαση). Και από την άλλη στηρίχθηκαν στην επίσημη θέση τους ως προς την ύπαρξη της κυπριακής δημοκρατίας άσχετα αν έχει ενταχθεί ως χώρα της Ε.Ε. Ας τα δούμε όμως καλύτερα. Πρώτον στηρίχθηκαν στα άρθρα 122 και 123 της σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας όπως έχει υιοθετηθεί, τα οποία αναφέρουν ότι η μόνη υποχρέωση που έχουν κράτη σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες είναι η μεταξύ τους συνεργασία για την προστασία της θαλάσσιας ζωής και του περιβάλλοντος και την προώθηση επιστημονικής έρευνας. Διαστρεβλώνοντας το ότι θα πρέπει να υπάρξει και συνεργασία στην οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών το οποίο ακούγεται πολύ δυνατό αλλά η πραγματικότητα είναι πως η συνεργασία περιλαμβάνει μόνο την προστασία της θαλάσσιας ζωής. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα εφαρμόζονται οι διεθνώς αποδεκτοί κανόνες. Ξεκάθαρα αναφέρει ότι και τα νησιά δικαιούνται ΑΟΖ. Μετά η επόμενη θέση της Τουρκίας είναι η μη αναγνώριση ΑΟΖ στα νησιά όποτε και την ύπαρξη της μέσης γραμμής από την ηπειρωτική χώρα. Η στάση αυτή οφείλεται κυρίως στο σχηματισμό ΑΟΖ η οποία ενώνεται με την κυπριακή λόγω Καστελόριζου και του αποκλεισμού της σε οποιαδήποτε διεκδίκηση προς τη μεσόγειο θάλασσα. Αλλά και επειδή της αφήνει και μια πολύ στενή λουρίδα θάλασσας και στο νότιο αλλά και στο ανατολικό κομμάτι της Μεσογείου. Κάτι βέβαια που όπως προείπαμε δεν Ισχύει αφού κάθε κατοικημένο νησί δικαιούται ΑΟΖ. Τρίτον ως προς τους Κύπριους ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και άρα την οποιαδήποτε δικαιοδοσία της για ΑΟΖ. Αναγνωρίζοντας όμως το ψευδοκράτος των τουρκοκυπρίων. Και υποστηρίζοντας τα δικαιώματα που έχουν και αυτοί επί της ΑΟΖ, με την πρόφαση ότι προασπίζει τα συμφέροντα τους. Και πως όποια κίνηση γίνει και συμφωνία υπογραφεί θα πρέπει να περιλαμβάνει και τα δικά τους 36

37 συμφέροντα. Αυτό φυσικά δεν είναι επειδή θέλει να προασπίσει τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, αλλά για την προώθηση δικών τους συμφερόντων όπως θα δούμε και αναλυτικότερα παρακάτω. Το ισχυρό σημείο των τούρκων είναι η σύναψη συμφωνίας με την Ρωσία. Κάτι το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα την προσωρινή παύση από την μεριά του Ισραήλ στις διαδικασίες οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο λόγω φόβων αφού ο αγωγός παροχής φυσικού αερίου περνάει μέσα από την Τουρκία ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΡΩΣΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ 37

38 Ρώσοι επανακτούν ανέξοδα ναυτική βάση στη Μεσόγειο και πρόσβαση στην περιοχή όπου θα διεξάγονται οι έρευνες για «μαύρο χρυσό» και φυσικό αέριο Την ώρα που γινόταν γνωστό σε Αθήνα και Λευκωσία ότι κυβερνητικό διάταγμα στην Τουρκία εξουσιοδοτούσε την τουρκική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) να πραγματοποιήσει θαλάσσιες έρευνες για εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, σε περιοχές κοντά στο Καστελόριζο (εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας) και στην Κύπρο (εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης), λίγοι πρόσεξαν ένα πρωτοσέλιδο δημοσίευμα μιας ρωσικής εφημερίδας. Η εφημερίδα «Νιζαβίσιμαγια Γκαζιέτα», η οποία εκφράζει συνήθως τις απόψεις του ρωσικού Στρατού, έγραφε ότι ο ρωσικός στόλος «κατεβαίνει» και αυτός στη Μεσόγειο - κατά σύμπτωση απέναντι από την Κύπρο, αποκτώντας μόνιμο αγκυροβόλιο. Κατά σύμπτωση πάλι, η ανακοίνωση της ρωσικής κυβέρνησης για τη διεύρυνση και τον εκσυγχρονισμό της τεχνικό-επισκευαστικής βάσης του πάλαι ποτέ σοβιετικού Ναυτικού στο λιμάνι Ταρτούς της Συρίας έγινε λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της κυπριακής κυβέρνησης ότι συνεχίζονται οι έρευνες για τον εντοπισμό εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου στην περιοχή της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Και ακόμη μία σύμπτωση: Το νέο ρωσικό αγκυροβόλιο στη Συρία θα είναι έτοιμο για να ελλιμενίσει τα πρώτα ρωσικά πολεμικά σκάφη προς το τέλος του 2009, όταν 38

39 δηλαδή στην περιοχή αναμένεται να υπάρξει «συνωστισμός» ερευνητικών, σεισμολογικών αλλά και πολεμικών σκαφών. Οι Ρώσοι (επ)ανακτούν ναυτική βάση στη Μεσόγειο και πρόσβαση στην περιοχή όπου θα διεξάγονται οι έρευνες για το πετρέλαιο σχεδόν τσάμπα. Δεν θα πληρώνουν ενοίκιο στους Σύρους, απλώς θα κάνουν εκπτώσεις στα ρωσικά οπλικά συστήματα που θα προμηθεύεται η Δαμασκός. Τα ναυτικά όμως οφέλη θα είναι τέτοια που οι άλλοι στόλοι, οι οποίοι συνήθως περιπολούν στη ΝΑ Μεσόγειο, θα νιώθουν πλέον την παρουσία και του ρωσικού. «Η βάση στο Ταρτούς θα καλύπτει τις ανάγκες όλων των σκαφών που θα εκτελούν αποστολές υπεράσπισης της πολιτικής ναυσιπλοΐας», γράφει στην εφημερίδα ανώτερος αξιωματικός του ρωσικού Ναυτικού. Κυβερνητικές πηγές στην Κύπρο αναφέρουν ότι τον Νοέμβριο αναμένεται να εμφανιστεί το πρώτο αμερικανικό ερευνητικό σκάφος στην ΑΟΖ της Μεγαλονήσου για να ξεκινήσει τις πρώτες έρευνες. Έτσι στη ΝΑ Μεσόγειο είναι πολύ πιθανόν να βρεθούν από το τέλος του φθινοπώρου σκάφη των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Τουρκίας, του Ισραήλ και φυσικά συν τα πολεμικά σκάφη της ναυτικής Νατοϊκής δύναμης που περιπολούν μονίμως στην περιοχή. Ο «πόλεμος» των πετρελαίων, αν τελικά πρόκειται περί πολέμου έστω και με τη μεταφορική έννοια, αρχίζει σε τρεις μήνες. Στην πραγματικότητα άρχισε πρώτα με χαρτοπόλεμο- με ανακοινώσεις των υπουργείων Εξωτερικών Τουρκίας, Ελλάδας και Κύπρου, όταν τουρκικές φρεγάτες πριν από δύο μήνες παρενόχλησαν δύο νορβηγικά σκάφη, το ένα σκάφος ερευνών και το άλλο συνοδό, που πραγματοποιούσαν έρευνες για λογαριασμό της Κύπρου. Η Κύπρος αντέδρασε καταγγέλλοντας την τουρκική επιθετικότητα στον ΟΗΕ. Η Ελλάδα αντέδρασε δηλώνοντας ότι αποτελεί «αναφαίρετο δικαίωμα» ενός κράτους-μέλους του ΟΗΕ και της ΕΕ να εκμεταλλεύεται όπως επιθυμεί τον θαλάσσιο πλούτο του. Η Τουρκία κατέστησε σαφές ότι «ο στόλος της καραδοκεί στην περιοχή» και ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει να γίνει καμία εκμετάλλευση αν δεν ωφεληθούν από αυτή και οι Τουρκοκύπριοι. Ο «πόλεμος» συνεχίστηκε με την «κίνηση-ματ»- όπως χαρακτηρίστηκε- της Κύπρου να εκχωρήσει δικαιώματα εκμετάλλευσης στον αμερικανό ενεργειακό κολοσσό Chevron σε ένα θαλάσσιο οικόπεδο «φιλέτο», κοντά στα χωρικά ύδατα του Ισραήλ. Οι Τούρκοι αντέδρασαν με διαβήματα προς τις ΗΠΑ, αλλά είναι μάλλον απίθανο κάποιο τουρκικό σκάφος να παρενοχλήσει αμερικανικό πλοίο, έστω και αν αυτό ερευνούσε με άδεια της κυπριακής κυβέρνησης. Η πρώτη κίνηση της Άγκυρας, μετά την κίνηση της Λευκωσίας ήταν να 39

40 ενεργοποιήσει ένα κυβερνητικό διάταγμα που εξεδόθη πέρυσι και επιτρέπει σε κρατικές εταιρείες της Τουρκίας να πραγματοποιήσουν έρευνες και εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων. Πέρυσι όμως έκανε ξαφνικά την εμφάνισή του κοντά στο Καστελόριζο νορβηγικό ερευνητικό σκάφος μισθωμένο από τους Τούρκους, αλλά δεν προχώρησε σε έρευνες, επειδή η Αθήνα αντέδρασε με έντονα διαβήματα. Εφέτος όμως η Άγκυρα εμφανίζεται έτοιμη για νέες έρευνες, κυρίως στην περιοχή του Καστελόριζου και δυτικά της Κύπρου. Η Κύπρος έσπευσε να διατηρήσει μπλοκαρισμένο το ενταξιακό κεφάλαιο της ενέργειας της Τουρκίας, βάζοντας ένα είδος τροχοπέδης στα σχέδια των Τούρκων για την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από αγωγούς φυσικού αερίου μέσω του τουρκικού εδάφους. Από ότι καταλαβαίνουμε η σύναψη της συμφωνίας με,τους Ρώσους τους καθιστά ως έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο για τη Τουρκία αφού έχοντας συμφέροντα στην περιοχή υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να ταχθεί με την πλευρά τους. 6.2 ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΗΣ ΆΓΚΥΡΑΣ ΓΙΑΤΙ η Τουρκία επιμένει σε έρευνες, πυροδοτώντας ένταση στην περιοχή; Μήπως για να προστατεύσει τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων, όπως διατείνεται; Όχι βεβαίως. Στην περιοχή όντως βρέθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το ανακοίνωσε ήδη το Ισραήλ, συγκεκριμένα ότι βρήκε πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου σε θαλάσσια περιοχή που γειτνιάζει με την Κύπρο και άρχισε μάλιστα τη διαδικασία της αξιοποίησής τους, επιδιώκοντας να συνάψει διακρατικές συμφωνίες με γειτονικές χώρες περιλαμβανομένης της Κύπρου. Ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν είναι καθόλου φειδωλοί στις δηλώσεις τους. Βεβαιώνουν ότι το φυσικό αέριο που βρέθηκε ανάμεσα στη χώρα τους και στην Κύπρο εξασφαλίζει την ενεργειακή επάρκεια του Ισραήλ για πολλά χρόνια. Έπειτα από αυτές τις διαπιστώσεις η Τουρκία κινήθηκε και πάλι. Η κυβέρνηση Ερντογάν εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι δεν έχουν οριστεί εδώ και χρόνια τα όρια των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, γεγονός που της επιτρέπει να αγνοεί το Δίκαιο της Θάλασσας. Επιπλέον εντελώς αυθαίρετα δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την ΑΟΖ Κύπρου και απειλεί ότι θα διώξει οποιοδήποτε σκάφος βρεθεί στην περιοχή, πλην ίσως των αμερικανικών σκαφών, για τα οποία η Άγκυρα στέλνει «προειδοποιήσεις» στην Ουάσιγκτον και εκκλήσεις να μην προχωρήσουν σε έρευνες αμερικανικές εταιρείες αν δεν επιλυθεί το Κυπριακό. Η ύπαρξη πετρελαϊκών κοιτασμάτων στη ΝΑ Μεσόγειο δεν είναι κάτι καινούργιο. Το 40

41 Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαϊκών Ερευνών είχε εκδώσει χάρτη για την περιοχή αυτή προ πολλών ετών, μάλιστα είχε εκδηλώσει και ενδιαφέρον. Επειδή πολλές χώρες έδειξαν ενδιαφέρον, η κυπριακή κυβέρνηση μοίρασε τη θαλάσσια περιοχή της (ΑΟΖ) σε 12 θαλάσσια οικόπεδα. Το πρώτο το έδωσε ήδη για εκμετάλλευση στην αμερικανική Chevron. Οι Αμερικανοί δεν πήραν κάποιο τυχαίο οικόπεδο, αλλά το φιλέτο, το Νο 12 που γειτνιάζει με τα ισραηλινά οικόπεδα, στα οποία βρέθηκαν πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου. Τα υπόλοιπα 11 οικόπεδα η Κύπρος σκοπεύει να τα ενοικιάσει σε άλλες διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες, περιλαμβανομένων και ελληνικών. Ενδιαφέρον δείχνουν και οι Βρετανοί, οι οποίοι διατηρούν βάσεις στην Κύπρο, μάλιστα μια από αυτές, η βάση της Επισκοπής- θεωρείται βρετανικό έδαφος-, βρίσκεται κοντά σε ένα από τα θαλάσσια οικόπεδα(αλλά όπως προείπαμε η Βρετανία ξεκαθάρισε τη θέση της και ότι καμία διεκδίκηση δεν έχει επί της Κυπριακής ΑΟΖ). 6.3 Επίσημη στάση Τουρκίας Υ Ψ Ι Σ Τ Η ΚΡΑΤΙΚΗ σπουδαιότητα σηματοδοτούσε η παρουσία του προέδρου της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ και του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην τελετή «παράδοσης - παραλαβής» της αρχηγίας του Πολεμικού Ναυτικού στην Άγκυρα. Και, συνεπώς, ύψιστη κρατική επισημότητα έχουν τα όσα διακήρυξε, κατά την ομιλία του στην τελετή, ο παραλαβών τα καθήκοντα νέος αρχηγός, ναύαρχος Χασάν Ακσάι. Κι οι απειλές χρήσης πολεμικής βίας, που διατύπωσε ξεκάθαρα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, για τις έρευνες υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου. «Οι ναυτικές δυνάμεις της Τουρκίας, δεν θα επιτρέψουν στην Κύπρο να προχωρήσει σε έρευνες πετρελαίου στη Μεσόγειο», είπε ο ναύαρχος Ακσάι. Και διαβεβαίωσε ότι το ναυτικό «θα συνεχίσει να προστατεύει τα δικαιώματα της Τουρκίας στα χωρικά ύδατα και τις οικονομικές ζώνες της χώρας», μέσα στις οποίες η Τουρκία συμπεριλαμβάνει ως δική της ΚΑΙ την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, ακόμα και στις νότιες θάλασσες. Όπου μοίρα του τουρκικού στόλου κατ επανάληψη προέβη σε παρενοχλήσεις πλοίων, που για λογαριασμό της Κύπρου αναζητούσαν κοιτάσματα. Ο στόλος των νοτίων ναυτικών δυνάμεων της Τουρκίας, με έδρα τη Μερσίνα και την ονομασία «Ασπίδα Μεσογείου», πολλαπλασίασε εσχάτως την ισχύ του με την πρόσκτηση άλλων δύο φρεγατών και δύο επιπλέον κανονιοφόρων. Δ Ε Δ Η Λ Ω Μ Ε Ν Η με σαφήνεια η απειλή χρήσης πολεμικής βίας και ξεκάθαρος ο τουρκικός επεκτατισμός που επιχειρεί να καταβροχθίσει την ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά και την ΑΟΖ της Ελλάδος από την περιοχή Καστελορίζου. Όλα τα σενάρια των τουρκικών αεροναυτικών ασκήσεων τα τελευταία χρόνια έχουν στόχο την ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ στην Αν. Μεσόγειο. Την ΚΑΘΥΠΟΤΑΞΗ 41

42 Ελλάδας και Κύπρου, με τις απειλές πολεμικής βίας. Ο εκπρόσωπος του ναυτικού της Τουρκίας, υποναύαρχος Γκιούρντενιζ, στην άσκηση «Θαλασσόλυκος 08» είχε δηλώσει με περισσή έπαρση: «Τα πολεμικά μας πλοία έχουν τη δυνατότητα να εκδιώξουν οποιοδήποτε πλοίο που ενεργεί για λογαριασμό της ελληνοκυπριακής διοίκησης και δεν μας ενδιαφέρει αν τους Eλληνοκυπρίους υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση». Κ Α Τ Α Γ Γ Ε Λ Ι Α των νέων απειλών του ναυάρχου Ακσάι έκαμε, με επιστολή του προς το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και τους σοσιαλιστές βουλευτές της Ευρωβουλής, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Γιαννάκης Ομήρου. Δεν αρκεί όμως. Οι κυβερνήσεις Λευκωσίας και Αθήνας θα πρέπει να ενεργοποιηθούν στην ΕΕ, στον ΟΗΕ, στο ΝΑΤΟ, στον ύψιστο βαθμό, καταγγέλλοντας τις τουρκικές απειλές. Ιδίως τώρα που κρίνεται στην ΕΕ η «πρόοδος» της Τουρκίας. Και οι κυβερνήσεις Λευκωσίας και Αθήνας θα πρέπει ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ να αναστήσουν το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. 6.4 ΤΟ ΣΟΒΑΡΟ ΛΑΘΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ Το πολύ σοβαρό λάθος των τούρκων το σημείο που ανατρέπει τα πάντα και είναι το καίριο σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε. Την δημιουργία ΑΟΖ στη μαύρη θάλασσα και στην ουσία την παραδοχή κάποιων διεθνών νόμων τους οποίους η Τουρκία στην αρχή είχε καταδικάσει Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά όμως για να καταλάβουμε την σημασία αυτής της κίνησης. Και πρέπει να πάμε πίσω στη συμφωνία το Μοντέγκο Μπέη και του τι συνέβη εκεί. Η Τουρκία όχι μόνο δεν υπέγραψε ούτε επικύρωσε τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά είναι η μόνη χώρα που ψήφισε εναντίον του σχετικού ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ κατά την ετήσια συζήτηση θέματος που αφορά το Δίκαιο της Θάλασσας, και πιο πρόσφατα 42

43 ακόμα το Δεκέμβριο Και από την άλλη ως μια χώρα που δεν έχει υπογράψει την συνθήκη, έχει εφαρμόσει πλήρως τα δικαιώματα της ΑΟΖ στην Μαύρη Θάλασσα, ενώ αρνείται πεισματικά να δεχθεί οποιαδήποτε οριοθέτηση που δεν τη συμφέρει στη μεσόγειο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 :Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) υπερκεράζει την Υφαλοκρηπίδα στα Ελληνικά Πελάγη και επιλύει οριστικά και δια παντός όλα τα διμερή προβλήματα με την γείτονα Τουρκία. Αυτή την σαφή και κατηγορηματική άποψη εκφράζει, στην αποκλειστική συνέντευξη στο «ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ», ο διακεκριμένος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μαίρυλαντ, Θεόδωρος Καρυώτης, αρμόδιος για θέματα Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας! Με όλη εκείνη την πληρότητα, την επιστημονική κατάρτιση, αλλά και την εθνική ευαισθησία που τον διακρίνουν, καταλογίζει ξεκάθαρα ευθύνες στις Ελληνικές Κυβερνήσεις, που δεν προχωρούν, εδώ και τώρα, στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, όπως έκανε ο θαρραλέος, αείμνηστος και πρωτοπόρος Πρόεδρος της Κύπρου Τάσος Παπαδόπουλος, ο οποίος παρέδωσε μαθήματα υψηλής διπλωματίας στις ΑΟΖ, οι οποίες εάν οριοθετούνταν και στην Ελλάδα, θα έχει τεθεί τέλος, μια για πάντα, οριστικά και αμετάκλητα, στις τουρκικές διεκδικήσεις, στον νησιωτικό, στον εναέριο και στον θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου Πελάγους. Και στηρίζει την ανεκτίμητη αυτή άποψή του, ο Καθηγητής, κ. Καρυώτης, στο Διεθνές Δίκαιο για το Δίκαιο της Θάλασσας, του 1982, που το αποκαλεί πολύ χαρακτηριστικά «Σύνταγμα των 43

44 Θαλασσών και των Ωκεανών!» Η ΑΟΖ ΚΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑ Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), είναι μία νέα ζώνη θαλάσσιας δικαιοδοσίας και δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών, με τεράστιο εύρος που περιλαμβάνει τα ύδατα, το βυθό και το υπέδαφος της περιοχής της, και αρχίζει μετά το τέλος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Ο νέος αυτός θεσμός αποτελεί τη σημαντικότερη και επαναστατικότερη καινοτομία του νέου δικαίου της θάλασσας. Κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να ορίσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) εύρους μέχρι και 200 μιλίων. Η Ελλάδα, πάνω από δυο δεκαετίες τώρα, αγνοεί εντελώς αυτή τη δυνατότητα και επιμένει να αυτοπαγιδεύετε στο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, που λύνεται με ένα πολύ απλό τρόπο: Η ΑΟΖ, ως κατοχυρωμένο νομικό δικαίωμα ενός κράτους, υπερκαλύπτει το δικαίωμα εκμετάλλευσης της υφαλοκρηπίδας. Σε κάθε περίπτωση ως τώρα οι χώρες που έχουν δημιουργήσει αυτή τη ζώνη αγγίζουν τις 150. Μετά τις τελευταίες και συνεχιζόμενες τουρκικές προκλήσεις στη περιοχή του Καστελόριζου, η υπουργός Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη, έκανε και πάλι λόγο πρόδηλα, για την υφαλοκρηπίδα αγνοώντας (;) την έκδηλη δυναμική που θα είχε η ΑΟΖ. 44

45 Είναι παράλληλα σαφές πως η Τουρκία είναι ενοχλημένη με την δημιουργία από τη Κύπρο και την Αίγυπτο της ΑΟΖ και επιπλέον τρέμει στην ιδέα μήπως υπάρξει οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και στην Κύπρο και μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Και δικαιολογημένα νοιώθει άσχημα μιας και η ΑΟΖ πέραν όλων των άλλων περιχαράσσει και ένα χώρο έρευνας για τα πολύτιμα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο. Με βάση την ίδια αρχή και δεδομένου ότι τα κατοικημένα νησιά έχουν αναμφισβήτητο δικαίωμα ΑΟΖ, η ύπαρξη του Καστελόριζου εξασφαλίζει την επαφή της (υπό οριοθέτηση) ελληνικής ΑΟΖ με την κυπριακή, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με τον Θ. Καρυώτη Καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μέρυλαντ υπάρχουν τρεις βασικές θέσεις που δεν αμφισβητεί κανείς σε σχέση με την ΑΟΖ: 1. Η ΑΟΖ αποτελεί πλέον, χωρίς καμία αμφιβολία, μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου ιδιαίτερα τώρα που η Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας έχει τεθεί σε ισχύ. 2. Η ΑΟΖ, αντίθετα από την υφαλοκρηπίδα, δεν ανήκει στο παράκτιο κράτος ipso jure, αλλά πρέπει σαφώς να υιοθετηθεί από το παράκτιο κράτος. Εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η ΑΟΖ απλώς δεν υφίσταται. Η θαλάσσια περιοχή που δεν θα υιοθετηθεί ως ΑΟΖ, παραμένει νομικώς σαν μέρος της ανοικτής θάλασσας. 3. Κανένα κράτος ή ομάδα κρατών δεν έχει το δικαίωμα να ισχυρισθεί ότι κάποιο παράκτιο κράτος δεν μπορεί να υιοθετήσει τη δική του ΑΟΖ. Το αν και πότε ένα παράκτιο κράτος ανακηρύξει την ΑΟΖ του εξαρτάται εντελώς από την δική του δικαιοδοσία. 7.1 ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΟΖ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΟΖ Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ) ΥΠΕΡΚΕΡΑΖΕΙ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΛΑΓΗ Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) υπερκεράζει την Υφαλοκρηπίδα στα Ελληνικά Πελάγη και επιλύει οριστικά και δια παντός όλα τα διμερή προβλήματα με την γείτονα Τουρκία. Αυτό είναι όλο το νόημα και η σημασία της ΑΟΖ και για αυτό γινεται όλος ο λόγος. Λύνει μία και δια παντός και πρόβλημα και διεκδίκηση που άρει η δημιουργεί η τουρκία. Και αυτό εκτιμάτε από τα πιο κάτω αναφερόμενα όπως π.χ. η παρουσία του Προέδρου της 45

46 Δημοκρατίας στο Αγαθονήσι που περιέπλεξε την προσπάθεια της Αγκυρας να επαναφέρει στο προσκήνιο την αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας στο Ανατολικό Αιγαίο, με νέες τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο, μία ημέρα μετά την επίσκεψη του προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια στο Αγαθονήσι. Εξ του πιο πάνω γεγονότος ότι κανείς δεν πρέπει άφωνος για αυτό πρέπει να ενημερώσουμε έγκυρα όλους Έλληνες και Απόδημους αδελφούς μας λέγοντας τους ότι δεν είναι μόνο οι S300 που μπορούν να αντιπαλέψουν την στρατοκρατία της Τουρκίας είναι και οι διεκδικήσεις μέσα από την Χάγη και την Διπλωματία με σκοπό να προστατεύσουμε τα κυριαρχικά δικαιώματα. Αυτό είναι ένα πού σημαντικό ζήτημα, χωρίς να θέλει κανείς να υποβαθμίσει τι ζήτημα των εξοπλισμών και τη σημασία τους αλλάοτι υπάρχουν δικαιώματα που η Ελλάδα αν τα ασκήσει θα επιλύσει πολλά προβλήματα τα οποία μοιάζουν ίσως άλυτα σήμερα. Επίσης αυτό τον λόγο θα τους κάνουμε μια πλήρη ενημέρωση που θα αφορούν το πιο πάνω γεγονός και για τον μεγάλο φόβο της Τουρκίας που είναι Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), για την Υφαλοκρηπίδα, για την Ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και για τις Γκρίζες Ζώνες, για την οποία (ΑΟΖ) το θέμα χειρίζεται το ΥΠΕΞ τα επιχειρήματα των Ελλήνων για την οριοθέτηση της ΑΟΖ Ας δούμε τα επιχειρήματα της Ελληνικής πλευράς για οριοθέτηση της ΑΟΖ : το σημαντικότερο όλων ίσως επιχείρημα είναι η λύση όλων των προβλημάτων για τις αντιρρήσεις της Τουρκίας ως προς την υφαλοκρηπίδα και την τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, αφού η ΑΟΖ υπερκεράζει την υφαλοκρηπίδα και δημιούργει μια ζώνη όχι μόνο 12 ν.μ. στο αιγαίο από κάθε νησί αλλά καλύπτοντας όλο το Ελληνικό Αρχιπέλαγος. Δεύτερον η μια για πάντα διασφάλιση και ξεκαθάρισμα των λεγόμενων γκρίζων ζωνών που χρόνια τώρα έχει δημιουργήσει η γείτονα χώρα και προσπαθεί να εντάξει και άλλες σε αυτό. Ακόμη το δικαίωμα επιτέλους εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και κοιτασμάτων που υπάρχουν στον Ελληνικό χώρο, και που με την προβολή διαφόρων αντιδράσεων και διαφωνιών δεν είχε η Ελλάδα την δυνατότητα να εκμεταλλευτεί. Τέταρτον το δικαίωμα που της έδωσε η Τουρκία οριοθετώντας την ΑΟΖ της στη Μαύρη Θάλασσα με βάση την αρχή της μέσης γραμμής παρόλο που ποτέ δεν υπέγραψε αυτή τη σύμβαση. Δίνοντας όμως έτσι το δικαίωμα στη Ελλάδα να διεκδικήσει και την οριοθέτηση των δικών της περιοχών με την Τουρκία στηριζόμενη στις διατάξεις της ίδιας σύμβασης για τη ΑΟΖ Πέμπτον ότι όλες οι χώρες έχουν οριοθετήσει την ΑΟΖ και έχουν επωφεληθεί από αυτές πλην 46

47 Επίσης η υποχρέωση της Τουρκίας από τον ΟΗΕ για καλή γειτονία η οποία είναι και προϋπόθεση τη Ε.Ε. ως κριτήριο για την μετέπειτα ένταξη της σε αυτήν Και τέλος ότι έχει το δικαίωμα προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης που είναι σίγουρη η δικαίωση της ελληνικής πλευράς, αφού η τουρκία είναι απολύτως λάθος ακόμα και στα επιχειρήματα της για τα άρθρα 122 και 123. Και όλες οι χώρες που προσέφυγαν στη δικαιοσύνη τελικά δικαιώθηκαν και παρά τις όποιες αντιδράσεις οριοθέτησαν την ΑΟΖ τους Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ) ΥΠΕΡΚΕΡΑΖΕΙ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΛΑΓΗ Αυτό σαν επικεφαλίδα για να προλογίσουμε την ανάλυση που ακολουθεί παρακάτω. Και την σημασία για μια ακόμη φορά της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και των πλεονεκτημάτων που προσφέρει. Για πάνω από τριάντα χρόνια τώρα η Ελλάδα επιμένει μονότονα ότι η μοναδική της διαφορά με την Τουρκία είναι νομικής φύσης και αφορά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Αλλά πάνω από 25 χρόνια τώρα η έννοια της υφαλοκρηπίδας έχει υπερκερασθεί απ αυτή της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Από την ύπαρξη της νέας Σύμβασης του Διεθνούς Δίκαιου της Θάλασσας το 1982, κανένα άλλο κράτος στον κόσμο δεν έχει ζητήσει μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αλλά πάντα ζητεί και την ταυτόχρονη οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Η Ελλάδα όμως έχει πολλά να κερδίσει μετά την οριοθέτηση μιας ΑΟΖ στο Αιγαίο. Τα πράγματα όμως άλλαξαν πριν από λίγο καιρό, όταν η Κύπρος αποφάσισε, πολύ σωστά, να συνάψει μια συμφωνία με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ των δύο κρατών και μετά να αρχίσει έρευνες για πετρέλαια στην κυπριακή ΑΟΖ. Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται να συμφωνεί και υποστηρίζει την κυπριακή θέση. Όπως γνωρίζουμε, ο κύριος λόγος της ελληνοτουρκικής διαφοράς είναι η ύπαρξη πετρελαίου στο Αιγαίο αλλά οι ελληνικές κυβερνήσεις ουδέποτε ζήτησαν οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Αιγαίο! Τώρα, η κυπριακή πρωτοβουλία φέρνει στο προσκήνιο αυτή τη μεγάλη ελληνική παράλειψη αλλά επίσης φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση και την Τουρκία που δεν επιθυμεί κάποιος να φέρει στο προσκήνιο την ΑΟΖ που τόσο πολύ βλάπτει τα συμφέροντά της στη Μεσόγειο. 47

48 Βέβαια, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη αυτή η στάση της Τουρκίας γιατί όσοι παρακολούθησαν τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, θυμούνται πόσο αντίθετοι ήταν οι Τούρκοι στη δημιουργία της νέας αυτής θαλάσσιας ζώνης και πόσο πολέμησαν ώστε να μη δημιουργηθεί η ΑΟΖ και να μη συμπεριληφθεί στο τελικό κείμενο της Σύμβασης. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός σε θέματα διεθνούς δικαίου για να καταλάβει ότι η Τουρκία ήταν απόλυτα δυσαρεστημένη από αυτή τη Σύμβαση μια και ήταν ένα από τα 4 κράτη που ψήφισαν κατά. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούν κάποιοι στην Ελλάδα που φοβούνται ότι η Ελλάδα διακινδυνεύει κάτι εάν προσφύγει για το θέμα στη Χάγη. Οι Τούρκοι είναι τρομοκρατημένοι και μόνο με τη σκέψη ότι η ελληνοτουρκική διαφορά μπορεί να φθάσει στο Διεθνές Δικαστήριο και αντιλαμβάνεται κανείς πόσο ακόμα περισσότερο θα πανικοβληθούν, εάν οι Έλληνες επιμείνουν ότι πρέπει να οριοθετηθεί όχι μόνο η υφαλοκρηπίδα αλλά και η ΑΟΖ. Για πολλά χρόνια τώρα η Τουρκία συνεχώς προσθέτει νέα θέματα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νησιών, εύρος αιγιαλίτιδας ζώνης κλπ., ενώ η Ελλάδα δεν τολμά να προσθέσει την ΑΟΖ σαν ένα από τα θέματα προς διευθέτηση. Το άρθρο 56 της Σύμβασης είναι εκείνο που αναφέρει τα δικαιώματα, τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους για την ΑΟΖ. Σύμφωνα με αυτό, το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα για την έρευνα, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των ζώντων ή μη πόρων του βυθού, του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων. Εδώ έγκειται και η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Η ΑΟΖ περιλαμβάνει στη δικαιοδοσία της όχι μόνο το πετρέλαιο και άλλα κοιτάσματα του βυθού αλλά και την αλιεία. Οι Τούρκοι επίσης γνωρίζουν ότι η ΑΟΖ δεν περιέχει καμία γεωλογική έννοια και η Σύμβαση Η αποτυχία της Τουρκίας να πείσει τα κράτη μέλη του ΟΗΕ για τις δικές της θέσεις για το θέμα αντανακλάται στα άρθρα 122 και 123 της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας όπως έχει υιοθετηθεί, τα οποία αναφέρουν ότι η μόνη υποχρέωση που έχουν κράτη σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες είναι η μεταξύ τους συνεργασία για την προστασία της θαλάσσιας ζωής και του περιβάλλοντος και την προώθηση επιστημονικής έρευνας. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα εφαρμόζονται οι διεθνώς αποδεκτοί κανόνες. Ξεκάθαρα αναφέρει ότι και τα νησιά δικαιούνται ΑΟΖ. 48

49 7.2 ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΕ ΚΥΠΡΟ- ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ Και σε πλήρη αντίθεση της στάσης η τουρκία προβαίνει πολύ συχνά στη επίδειξη δύναμης και προθέσεων είτε με τις πτήσεις αεροσκαφών και τις ασκήσεις που διεξάγουν στα ύδατα και τον αιγιαλό μας. Αλλά και με διάφορες έρευνες που πραγματοποιούν δείχνοντας απροκάλυπτα τις προθέσεις τους και τα σχέδια τους για το μέλλον. Σε μια από τις αμέτρητες πλέον επιδείξεις αποθράσυνσης, που συναντούν πρακτικά την «μη αντίδραση» της Αθήνας, η Άγκυρα προχώρησε στην δημοσίευση απόφασής της στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με την οποία προσδιορίζει τέσσερα σημεία ερευνών σε ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα νοτίως και ανατολικά του Καστελλόριζου. Η περιοχή μάλιστα ενός από τα σημεία αυτά συμπίπτει μερικά με ζώνη όπου εξήγγειλε έρευνες η Κυπριακή Δημοκρατία. Ταυτόχρονα με τη δημοσίευση των χαρτών, το τουρκικό ναυτικό πραγματοποίησε παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων γύρω από το Καστελλόριζο. Διπλωματικοί αναλυτές αποδίδουν τη νέα τουρκική πρόκληση σε ευρύ φάσμα ταυτόχρονων επιδιώξεων της Τουρκίας: - να παρενοχλήσει τις κυπριακές έρευνες για πετρέλαια, σε μια περιοχή που εμφανίζεται όλο και πιο ενδιαφέρουσα - να εγγράψει πάγιες υποθήκες διεκδίκησης στην ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα - να εντείνει τις πιέσεις σε Λευκωσία-Αθήνα να μη φέρουν αντιρρήσεις στη συνέχιση της τουρκικής ενταξιακής πορείας - να «πλήξει», «γκριζάρει» τη θαλάσσια περιοχή γύρω από το Καστελλόριζο, (κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό και θα το εξετάσουμε αργότερα αφού χάρη στην ΑΟΖ αυτής της ιστορικής ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ νήσου υπάρχει το όφελος ενώσεως ΑΟΖ Ελλάδας Κύπρου), που είναι ο στρατηγικός «κρίκος» που συνδέει τον ελληνικό με τον κυπριακό χώρο και, ταυτόχρονα, θεμελιώνει μεγάλα ελληνικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο. - να πλήξει τον αμυντικό δεσμό Ελλάδας-Κύπρου, ώστε να εντείνει το αίσθημα απομόνωσης των Κυπρίων και το αίσθημα «ωχ αδερφέ με την Κύπρο» των Ελλαδιτών, διευκολύνοντας έτσι την έγκριση μη βιώσιμης λύσης στο κυπριακό, σύμφωνης με τις επιδιώξεις της Προς το παρόν, στο ελληνικό και κυπριακό Υπουργείο Εξωτερικών η μόνη αντίδραση που αποφάσισαν είναι η ενημέρωση των Ευρωπαίων ομολόγων τους κατά το Συμβούλιο. Η κυπριακή κυβέρνηση επανέλαβε τη θέση της ότι είναι αδύνατο, υπό τις σημερινές συνθήκες, να ανοίξει το κεφάλαιο «ενέργεια» των τουρκικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων, που είχε μπλοκάρει η προκάτοχός της. 49

50 Κατά τα άλλα πάντως, η Αθήνα συνεχίζει την ακραία υποτονική στάση της απέναντι και σε αυτή και στον ορυμαγδό πάσης φύσεως τουρκικών προκλήσεων. Η Κυρία Μπακογιάννη περιορίζεται στις δηλώσεις της (που σχεδόν πάντα αρχίζουν με ένθερμη υποστήριξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας!) να διαπιστώνει «τουρκική προκλητικότητα» (κάτι που μπορεί να διαπιστώσει και ο τελευταίος αναγνώστης εφημερίδας) και συστήνει «ψυχραιμία», ενώ το Υπουργείο ανακοινώνει ότι οι ενέργειες της Τουρκίας δεν μεταβάλλουν σε τίποτα τη θέση και τα δικαιώματα. Υποθέτει κανείς ότι αυτό το τελευταίο δεν το έχουν αντιληφθεί οι Τούρκοι αξιωματούχοι και γι αυτό συνεχίζουν απτόητοι την «άσκοπη» πρακτική τους να εγείρουν έργω και λόγω παντός είδους διεκδικήσεις εις βάρος και της Κύπρου. Κάπου κάπου υπάρχει και η υπόμνηση από την Αθήνα των ενταξιακών «υποχρεώσεων» της Τουρκίας, μόνο που αυτή δεν μεταφράζεται ποτέ σε λήψη πρακτικών μέτρων. Μόλις προ τριών εβδομάδων, Ελλάδα και Κύπρος έσπευσαν να ανοίξουν ένα ακόμα κεφάλαιο (για τη φορολογία) της ενταξιακής διαπραγμάτευσης. Γεγονός πάντως είναι ότι πέραν των γεωπολιτικών ζητημάτων που σχετίζονται με το κυπριακό, ο εντοπισμός εικαζομένων μεγάλων αποθεμάτων πετρελαίου στην περιοχή της Κύπρου και, εκτιμούν ειδήμονες στη Λευκωσία, ειδικά στην περιοχή που συναντώνται οι υφαλοκρηπίδες Ελλάδας, Κύπρου και Λιβύης, έχει ανοίξει την όρεξη και αμερικανικών εταιρειών όπως η Chevron, αλλά και της Άγκυρας. Βεβαίως, μόνο οι γεωτρήσεις θα δώσουν οριστική απάντηση, σε κάποια όμως από τα θαλάσσια «οικόπεδα» (blogs) οι τρισδιάστατες έρευνες (3D) είναι πολύ θετικές. Αυτή λοιπόν είναι στάση πολιτικών και πολιτείας και σε παρόμοιο κλίμα θα έπρεπε να είναι και η πολιτική στάση την οποία κρατούν οι έλληνες πολιτικοί και όχι να «παίζουν» στα ίσια που λέμε τους τούρκους και τους δίνουν έτσι την δυνατότητα να τους σαμποτάρουν και εκβιάζοντας με αποκλιμάκωση κρίσεων αναβάλλουν αποφάσεις και κινήσεις της Ελλάδος Ακριβώς. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι η ΑΟΖ, βέβαια, φτάνει μέχρι τα 200 μίλια. Τέτοια απόσταση φυσικά δεν υπάρχει στα Ελληνικά Πελάγη. Δηλαδή, στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, το οποίο σημαίνει, ότι δέχονται όλοι την μέση γραμμή. Το ενδιαφέρον είναι ότι η Τουρκία, που δεν έχει υπογράψει και δεν έχει επικυρώσει το Δίκαιο για την Σύμβαση της Θάλασσας, έχει φτιάξει μια ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα με την Ρουμανία, την Βουλγαρία και την τότε Σοβιετική Ένωση, χωρίς να έχει υπογράψει και να επικυρώσει αυτή την Σύμβαση. Ήταν, κατά την γνώμη μου, ένα τραγικό λάθος, διότι δημιούργησε ένα προηγούμενο δεχόμενη αυτή την έννοια της ΑΟΖ. Ενώ, δεν δέχεται το ίδιο ούτε στο Αιγαίο, 50

51 αλλά ούτε και προς την Μεσόγειο. Και γι αυτό βέβαια ήταν αντίθετη και με την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, που πολύ σωστά δημιούργησε η Κυπριακή Δημοκρατία. Προς το παρόν, οι πολιτικοί μας δηλώνουν ότι υπάρχει πάντα το «ενιαίο αμυντικό δόγμα» Ελλάδας-Κύπρου, η (πανάκριβη όμως) αφρόκρεμα του ελληνικού ναυτικού έχει διατεθεί στον «δυτικό παράγοντα» για επιχειρήσεις στη Σομαλία και στον Κόλπο. Το ελληνικό ναυτικό και η αεροπορία, που συντηρούνται με τεράστιο κόστος για τον ελληνικό λαό, σπανίως εμφανίζονται στο Καστελλόριζο και ποτέ στην Κύπρο. Αντιθέτως, η αεροπορία και το ναυτικό της Τουρκίας, χώρας που η Αθήνα υποστηρίζει με φανατισμό την ένταξη στην ΕΕ, εμφανίστηκαν μεγαλοπρεπώς στην Κύπρο, για να εορτάσουν την επέτειο της απόβασης στο νησί, πριν από 35 χρόνια. Αλλά την ΑΟΖ της Κύπρου και την παραδοχή της έχουν αποδεχθεί και πολλές ξένες δυνάμεις όπως είδαμε και σε δύο παραδείγματα παραπάνω με την Κύπρο. ΝΑ ΘΕΣΟΥΜΕ ΖΗΤΗΜΑ ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΑΟΖ; Είναι εφικτό υπό την έννοια ότι και τα δύο μέρη να συμφωνήσουν, υπογράφοντας ένα συνυποσχετικό. Το πρόβλημα είναι ότι οι Τούρκοι, αν τελικά συμφωνήσουν, δεν θα συμφωνήσουν ποτέ για οριοθέτηση της ΑΟΖ. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν επιμένει σε αυτό το θέμα. Σχεδόν κανείς στην Ελλάδα δεν ασχολείται με το θέμα της ΑΟΖ. Και μάλιστα, τον περασμένο χρόνο, όταν η Κύπρος αποφάσισε να αποκτήσει μια ΑΟΖ όλες οι ελληνικές εφημερίδες γράψανε στη πρώτη σελίδα πόσο σημαντικό είναι αυτό το θέμα της ΑΟΖ της Κύπρου, χωρίς να γνωρίζουν σε τι θέμα αναφέρονται Αυτό είναι 51

52 ένα τραγικό σφάλμα όλων των Ελληνικών Κυβερνήσεων μέχρι σήμερα, που αποδέχονται, φαίνεται, αυτή την στάση της Τουρκίας, η οποία λέει ξέρετε, αν φέρετε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την αποκλειστική οικονομική ζώνη, θα χάσουμε πολλά. Επομένως, δεν θέλουμε καν να το συζητήσουμε. Έτσι, οι Έλληνες δεν θέλουν να στενοχωρήσουν τους Τούρκους και δεν βάζουν στο τραπέζι το θέμα της ΑΟΖ. Σε αυτό το σημείο πιστεύω ότι θα άξιζε να δούμε την περίπτωση που η Τουρκία δεν ενταχτεί στην ευρωπαϊκή ένωση Ερ. Αν όμως η Τουρκία γίνει τελικά μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πιο καθεστώς θα ισχύει στο Αιγαίο; Είναι πρωτοφανές μια κατεξοχήν νησιωτική χώρα, με αναπτυγμένη αλιεία και τουρισμόνα μην έχει ακόμη οριοθετήσει τις δικές της Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες Δεν θα αλλάξει τίποτε όσον αφορά την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, διότι οι θέσεις της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, που η Ελλάδα κερδίζει πάρα πολλά στο Αιγαίο, ακόμη θα ισχύει. Η μόνη διαφορά θα είναι, ότι η Τουρκία δεν θα μπορεί να ψαρεύει, στα πρώτα 12 μίλια της ΑΟΖ και θα μπορεί να ψαρεύει μόνο στον υπόλοιπο χώρο, που δεν θα είναι και τόσο μεγάλος, στη μέση του Αιγαίου πελάγους, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτε σε βάρος, όσον αφορά την ΑΟΖ. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο. Δηλαδή, η ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου θα ισχύουν ανεξάρτητα, αν η Τουρκία γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή όχι. 52

53 Κάπως έτσι έχουν τα σύνορα της ΑΟΖ στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής μεσόγειου. Και όπως πολύ εύκολα μπορούμε να διακρίνουμε η Ελλάδα είναι η πιο ευνοημένη από όλες τις γύρω χώρες στο ζήτημα της ΑΟΖ τουλάχιστον. 7.3 ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ ΤΟ ΚΟΜΒΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΟΖ. Επάνω στο χάρτη μπορούμε επίσης να διακρίνουμε το καστελόριζο, το οποίο αποτελεί στρατηγικής σημασίας σημείο για την Ελλάδα αφού είναι ο κόμβος πάνω στον οποίο στηρίζεται η ένωση της Ελληνικής και Κυπριακής ΑΟΖ. Για να το κατανοήσουμε καλύτερα θα πρέπει να παρατηρήσουμε το πώς ξεκινάει η γραμμή της ΑΟΖ από το καστελόριζο και ενώνεται με την κυπριακή, στην ουσία δηλαδή η προέκταση της Ελληνικής ΑΟΖ του Καστελόριζου είναι αυτή που δημιουργεί την ένωση με την Κυπριακή και δημιουργεί την γενικότερη Ελληνοκυπριακή ΑΟΖ. Εάν δεν υπήρχε το Καστελόριζο τότε 53