ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Ιούνιος 2017

2 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Επιμέλεια εντύπου από τους επιστημονικούς συνεργάτες: Μαρία Αναγνωστάκη - συντονίστρια Θοδωρής Βουτσινάς Σοφία Γιοβάνογλου Πόπη Δημητρούλη Chris ne Maerkl Έλενα Μάρκου Μαρία Σκάγκου Γραμματειακή υποστήριξη: Νατάσσα Αποστολοπούλου Λαμπροθέα Πόγκα Σχεδίαση - Εκτύπωση: ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ Ευχαριστούμε το Εθνικό Θέατρο για την παραχώρηση της χρήσης της φωτογραφίας των Πέτρου και Κωνσταντίνου Σοφικίτη στη σελ. 38, την κερκυραϊκή εφημερίδα ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ για τη φωτογραφία της σελ. 36, καθώς και όλους όσους συνέβαλαν με φωτογραφικό τους υλικό στη δημιουργία του παρόντος εντύπου. Φωτογραφία εξωφύλλου: Έλενα Μάρκου Η παρούσα έκδοση απαγορεύεται να διατεθεί σε ιδιώτες προς πώληση, σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο της παρ. 6 του άρθρου 18 του Ν. 3469/2006

3 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... σελ. 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... σελ. 7 ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΤΟ ΠΑΡΟΝ Πρωτοβουλίες και Μεταρρυθμίσεις Νομοθετικό έργο... σελ. 17 Βελτίωση των συνθηκών κράτησης... σελ. 20 Επέκταση υποδομών... σελ. 21 Προστασία της υγείας και ενθάρρυνση της απεξάρτησης των κρατουμένων... σελ. 24 Εκπαίδευση - Κατάρτιση, Πολιτισμός και Αθλητισμός στη φυλακή... σελ. 28 Κρατούμενοι με δικαιώματα, οικογένεια και επαφή με την κοινωνία... σελ. 33 Άνοιγμα της φυλακής στην κοινωνία... σελ. 36 Σωφρονιστική πολιτική, οργάνωση και διοίκηση... σελ. 39 Αναβάθμιση του προσωπικού των φυλακών... σελ. 41 Ενίσχυση των Αγροτικών Φυλακών... σελ. 44 Έλεγχος και Διαφάνεια στο σωφρονιστικό σύστημα... σελ. 46 Προστασία ανηλίκων... σελ. 48 Εναλλακτικά μέτρα στην κράτηση... σελ. 50 Η επανένταξη ξεκινά από τη φυλακή... σελ. 52 ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Στρατηγικό σχέδιο Γιατί στρατηγικό σχέδιο;... σελ. 55 Αποστολή βασικές αρχές... σελ. 56 Οι στρατηγικοί μας στόχοι... σελ. 57 Τα οικονομικά του στρατηγικού σχεδίου... σελ. 57 Επιχειρησιακοί στόχοι... σελ. 59

4 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σταύρου Κοντονή Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Η υπόθεση των φυλακών υπήρξε, ιστορικά, ψηλά στις προτεραιότητες της αριστεράς. Δεν είναι μόνο οι τόσοι και τόσοι αγωνιστές της δημοκρατίας που φυλακίστηκαν, αλλά κυρίως η αφοσίωση της αριστεράς στην υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Η στρατηγική επιλογή υποστήριξης των αδυνάτων, των ευάλωτων, των αδικημένων και εναντίωσης στη βία και την αυθαιρεσία της εξουσίας μάς βρήκε πάντα παρόντες. Η κυβέρνηση σε μια εξαιρετική συγκυρία ανέλαβε την ευθύνη να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο αντεγκληματικής πολιτικής, που θα είναι συμβατό αφενός με τα ιδεολογικά και πολιτικά της προτάγματα και αφετέρου θα διασφαλίζει τη σταθερότητα και την κοινωνική ειρήνη. Βασικός περιορισμός που έπρεπε να ληφθεί υπόψη είναι κυρίως η νέα δημοσιονομική πραγματικότητα, η οποία αφήνει ελάχιστα περιθώρια δράσης και δημιουργίας. Κινηθήκαμε ευέλικτα και, κυρίως, διαφορετικά, ώστε να δημιουργήσουμε ευκαιρίες αλλαγής, χωρίς να διαθέτουμε τους πόρους που σπαταλήθηκαν κατά το παρελθόν, χωρίς μάλιστα αποτέλεσμα. 5

6 6 Διατυπώσαμε την πολιτική μας σ ένα πλέγμα: Ασφάλεια, Ανθρωπισμός, Επανένταξη, Διαφάνεια. Πάνω σ αυτούς τους άξονες κινήθηκε η πολιτική μας, πάνω σ αυτούς δομείται η πρότασή μας. Βέβαια, οι δυνάμεις της αδράνειας και στο σωφρονιστικό σύστημα υπήρξαν εξαιρετικά ισχυρές: Εμμονή στην καθιερωμένη περπατησιά, δυνατή τάση να μείνουν τα πράγματα ως έχουν, και, τέλος, σθεναρή αντίσταση σε κάθε αλλαγή. Η διαφύλαξη των κεκτημένων, άλλοτε εκφράστηκε με αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις και άλλοτε με καθαρή υπονόμευση. Όμως, η κοινωνία, οι κρατούμενοι, οι εργαζόμενοι, ο πολιτικός κόσμος, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, αναγνώριζε το νέο πνεύμα, διαπίστωνε την στροφή στην πορεία και συχνά επικροτούσε τα θετικά βήματα. Η αντεγκληματική πολιτική που διαμορφώθηκε αυτά τα δύο χρόνια έχει και συνέχεια. Δουλέψαμε για να την οργανώσουμε, για πρώτη φορά, σε ορθολογική βάση, πάνω σε ένα στρατηγικό σχέδιο. Αφήνουμε πίσω το παρελθόν, και κοιτάμε το αύριο, σε μια Ελλάδα που πασχίζει να ορθοποδήσει. Είμαστε, όμως, μόνο στην αρχή και χρειάζονται πολλά ακόμα βήματα. Κύριος άξονας της πολιτικής μας είναι η δικαιοσύνη, άλλωστε το σωφρονιστικό σύστημα είναι μέρος του συστήματος δικαιοσύνης, υπακούει σ αυτήν και την υπηρετεί.

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευτύχη Φυτράκη Γενικού Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής Τι ίσχυε μέχρι σήμερα; Η ασφάλεια των φυλακών, υπό την έννοια της απλής αποτροπής αποδράσεων, αποτέλεσε για δεκαετίες την κυρίαρχη ή και μονοσήμαντη αποστολή του σωφρονιστικού συστήματος. Παράλληλα, τόσο σε επίπεδο πρόβλεψης όσο και σε επίπεδο εφαρμογής των ποινικών νόμων παρατηρήθηκε μια διεύρυνση της ποινικής καταστολής. Κατ αποτέλεσμα: διαρκώς περισσότεροι κρατούμενοι, για περισσότερο χρόνο! Απέναντι σ αυτές τις επιλογές ή εξελίξεις η βασική απάντηση που έδιδε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ως στρατηγική προτεραιότητα, ήταν επέκταση του «σωφρονιστικού χώρου», δηλ. απλά το χτίσιμο νέων φυλακών. Η πολιτική αυτή στην πράξη δεν προσφέρει κάποια λύση στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού, απλώς το ανακυκλώνει ή το μεταθέτει, πράγμα που πλέον αποτελεί γενική παραδοχή. Ωστόσο, η ως άνω επιλογή εκ των πραγμάτων ανασχέθηκε λόγω της δημοσιονομικής στενότητας των τελευταίων ετών. Παράλληλα, οι ασκούμενες πολιτικές, τις τελευταίες δεκαετίες, είχαν μόνο διαχειριστικό χαρακτήρα και δεν συνοδεύτηκαν από μια στρατηγική αντιμετώπισης των αιτιών του σω- 7

8 8 φρονιστικού προβλήματος. Ειδικότερα, δεν προωθήθηκαν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις ούτε έγιναν επενδύσεις πόρων για θετικές παρεμβάσεις με σκοπό τον εξανθρωπισμό του συστήματος. Αντίθετα, την ίδια ακριβώς εποχή που η αλόγιστη διανομή δημόσιου χρήματος κυριαρχούσε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (γνωστή ως: CPT) διαπίστωνε σταθερή επιδείνωση των συνθηκών ζωής και της μεταχείρισης των κρατουμένων στις φυλακές κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας και παράλληλα ότι «οι συζητήσεις με τις αρμόδιες κεντρικές αρχές στην Αθήνα ανέδειξαν την έλλειψη κατανόησης εκ μέρους τους της πραγματικής κατάστασης στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας» (δημόσια δήλωση , 9). Σ ένα τέτοιο πολιτικό πλαίσιο η σωφρονιστική διοίκηση είχε αφεθεί να λειτουργεί χωρίς συνοχή, με μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην κεντρική υπηρεσία και τις περιφε ρειακές υπηρεσίες (φυλακές), που διαχειρίζονταν την καθημερινότητα του συστήματος. Ένα σύστημα χωρίς διοικητικούς αυτοματισμούς και επιχειρησιακή ετοιμότητα, αλλά απλά στον αυτόματο πιλότο με ευκαιριακούς αυτοσχεδιασμούς. Η βασική πολιτική επιλογή εστιαζόταν στη φράση «οι φυλακές να μην ακούγονται», να περνούν οι μέρες χωρίς θόρυβο, καθώς από κει μόνο «κακές ειδήσεις» μπορούν να έλθουν. Όμως, τα πολλαπλά προβλήματα που είχαν αφεθεί για χρόνια, προκαλούσαν καθημερινές κρίσεις, τι οποίες η διοικητική ιεραρχία είχε εθιστεί να διαχειρίζεται με την επέμβαση της πολιτικής ηγεσίας. Το διοικητικό αυτό κενό κάλυπταν αυτόκλητοι σωτήρες, οι οποίοι προσφέρονταν να αναλάβουν το βάρος της ενασχόλησης με τη «βρώμικη δουλειά» των φυλακών «σώζοντας την κατάσταση». Την ίδια στιγμή είχαν εγκαταλειφθεί πλήρως βασικές συνιστώσες του σωφρονι-

9 στικού συστήματος π.χ. η εκπαίδευση του προσωπικού. Επίσης, προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης και εκπαίδευσης στις φυλακές είχαν ατονίσει ή εξαφανιστεί, συνεργασίες με άλλους δημόσιους φορείς δεν υπήρχαν, ενώ οι επαφές με τις τοπικές κοινωνίες ήταν ανύπαρκτες. Εύλογο αποτέλεσμα αυτής της εγκατάλειψης ήταν η γιγάντωση του χάσματος μεταξύ κοινωνίας και φυλακής και η ακύρωση του στόχου της κοινωνικής επανένταξης. Παράλληλα, η επανάπαυση στην ευμάρεια του κρατικού προϋπολογισμού είχε δημιουργήσει μια στασιμότητα στην αναζήτηση πόρων για το σύστημα. Έτσι, η χώρα μας είχε βρεθεί υπόλογη για παραβιάσεις δικαιωμάτων των κρατουμένων, καθώς οι συνθήκες κράτησης ήταν πολλές φορές απάνθρωπες: υπερβολικός συνωστισμός με τριώροφα κρεβάτια και στρώματα στο πάτωμα, απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής, έλλειψη βασικών υπηρεσιών υγείας, διαφθορά και βία, κίνδυνος για τη σωματική ασφάλεια των κρατουμένων, αλλά και του προσωπικού. Πλήθος είναι οι εκθέσεις ευρωπαϊκών και διεθνών οργάνων, εθνικών οργανισμών και Ανεξάρτητων Αρχών με σχετικές (επι)κριτικές παρατηρήσεις, ενώ μελανό σημείο υπήρξε και η Δημόσια Δήλωση της CPT εις βάρος της χώρας. Επιπλέον, για παραβιάσεις δικαιωμάτων τα τελευταία χρόνια εκδόθηκαν δεκάδες καταδικαστικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι οποίες είχαν μεγάλο ηθικό, πολιτικό, αλλά τελικά και οικονομικό κόστος (άνω των 3 εκατ. ) για τη χώρα μας. Η πρακτική των έκτακτων μέτρων αποφυλάκισης, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως, είχε βέβαια πρόσκαιρα αποτελέσματα εκτόνωσης, τα οποία όμως καθώς δεν συνοδεύτηκαν από άλλα μέτρα δομικά, γρήγορα απορροφήθηκαν, ώστε μετά από λίγο να γίνεται επιτακτική η επανάληψή τους. 9

10 10 Τι πιστεύουμε; Η ένταση με την οποία εμφανιζόταν στο παρελθόν το φαινόμενο του συνωστισμού στις φυλακές, αλλά και το συναφές ζήτημα των συνθηκών κράτησης, κατέδειξαν ότι αυτά μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με αξιολόγηση του σωφρονιστικού ζητήματος υπό το πρίσμα της συνολικής λειτουργίας του ποινικού συστήματος. Έπρεπε, συνεπώς, να εξεταστούν όλες οι επιμέρους όψεις του ποινικού συστήματος, δηλ. η νομοθετική, η δικαστική και η σωφρονιστική, στο πλαίσιο μιας μεσοπρόθεσμης συγκροτημένης ποινικής και σωφρονιστικής πολιτικής. Αναφορικά με τις συνθήκες κράτησης, ήταν αναγκαίο να διαμορφωθούν ολοκληρωμένες συνεκτικές πολιτικές για την τήρηση ελάχιστων προδιαγραφών διαβίωσης, την (επαρκή) υγειονομική περίθαλψη, την ασφαλή κράτηση και την πρόληψη της βίας μεταξύ κρατουμένων, καθώς και την εκπαίδευση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Χρειαζόταν δηλαδή μια πολιτική κατεύθυνση. Τη βασική κατεύθυνση στη σωφρονιστική πολιτική αποτύπωσε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, κάνοντας αναφορά ( ) σε μια «νέα αντίληψη που θεωρεί ότι η στερητική της ελευθερίας ποινή είναι ούτως ή άλλως ένα αρκετό κακό. Ένα κακό που δεν πρέπει να εντείνεται και να διευρύνεται με άθλιες συνθήκες διαβίωσης, με αυταρχισμό, με στέρηση της ίδιας της δυνατότητας των κρατούμενων να βάλουν τις βάσεις για να ξεκινήσουν μια νέα νομοταγή ζωή μακριά από παραβατικές συμπεριφορές. Μια αντίληψη που έχει στο επίκεντρό της την επιείκεια και την δυνατότητα δεύτερης ευκαιρίας». Η νέα αυτή αντίληψη αποτυπώθηκε σε συγκεκριμένους άξονες πολιτικής. Τα θεμέλια της νέας σωφρονιστικής πολιτικής κινούνται στους παρακάτω άξονες: Ασφάλεια (κρατουμένων και υπαλλήλων) Ανθρωπισμός Επανένταξη - Διαφάνεια. Ειδικότερα: σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, δημιουργία δομών για την υποστήριξη της επανένταξης και την πρόληψη της υποτροπής, ενίσχυση του προσωπικού με αναβάθμιση του ρόλου του και βελτίωση των συνθηκών εργασίας, δικαιοσύνη και διαφάνεια

11 μέσα στις φυλακές, άνοιγμα στην κοινωνία. Παράλληλα, ενισχύονται τα μέτρα εξωιδρυματικής αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας και η προώθηση των μη στερητικών της ελευθερίας μέτρων. Για να πετύχουμε όλα τα παραπάνω, σχεδιάζουμε και υλοποιούμε παράλληλες δράσεις στους παρακάτω τομείς: Έκτιση των στερητικών της ελευθερίας ποινών με ασφάλεια και τήρηση των διεθνών προτύπων: μέριμνα για την ασφάλεια (στατική / δυναμική: διαχωρισμός πρόληψη βίας προμήθεια αναγκαίου εξοπλισμού), την υγεία (σωματική ψυχική υγεία απεξάρτηση), τις υποδομές, τις μεταγωγές / μεταφορές κρατουμένων. Αξιόπιστη ανάπτυξη των κοινοτικών ποινών και μέτρων για την αποφυγή του εγκλεισμού, τη μείωση του χρόνου κράτησης και την αναλογική και με ασφάλεια τιμώρηση των καταδικασθέντων και υπόδικων προσώπων: ηλεκτρονική επιτήρηση, κοινωφελής εργασία, αναστολή υπό επιτήρηση, τακτικές άδειες, απόλυση υπό όρους, ευνοϊκή μεταχείριση εξαρτημένων χρηστών, ημιελεύθερη διαβίωση, τμηματική έκτιση, ευεργετικός υπολογισμός, αγροτικές φυλακές. Πρόληψη και αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων για την αποτροπή περαιτέρω εμπλοκής στο έγκλημα και την ανάπτυξη δομών στην κοινότητα: μονάδες μέριμνας νέων (Εταιρείες προστασίας ανηλίκων κλπ), αναμορφωτικά μέτρα, δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά, ΚΕΣΑΘΕΑ, ομάδες προστασίας ανηλίκων, υποστήριξη οικογενειών φυλακισμένων. Προετοιμασία για την επανένταξη μετασωφρονιστική μέριμνα: εκπαίδευση / τεχνική κατάρτιση κρατουμένων, επαγγελματικά εργαστήρια / παραγωγικές δραστηριότητες, αθλητισμός / πολιτισμός, άρση των εμποδίων για επαγγελματική ένταξη, πιστοποίηση προσόντων, υποστήριξη μετά την αποφυλάκιση, κοινωνικές επιχειρήσεις για την απασχόληση ευάλωτων ομάδων (ΚΟΙΝΣΕΠ), εποπτεία και υποστήριξη του ΝΠΙΔ «Επάνοδος» που έχει σκοπό την επανένταξη των αποφυλακισμένων. 11

12 Πώς δουλεύουμε σήμερα για το αύριο; Με τις νομοθετικές παρεμβάσεις του έτους 2015 (ν. 4322/2015 και ν. 4356/2015), εισήχθησαν σημαντικές ρυθμίσεις με σκοπό τον εξορθολογισμό της ποινικής καταστολής, την προαγωγή των δικαιωμάτων των κρατουμένων και την ενίσχυση της δικαιοσύνης και της διαφάνειας στα καταστήματα κράτησης. Με τον πρώτο νόμο του Υπουργείου Δικαιοσύνης καταργήθηκαν οι φυλακές Γ τύπου, οι οποίες χωρίς να προσφέρουν στην ασφάλεια επιβάρυναν υπέρμετρα τα δικαιώματα των κρατουμένων. Οι έκτακτες ρυθμίσεις αποσυμφόρησης είναι προφανές ότι είχαν προσωρινό αποτέλεσμα, αποτέλεσαν όμως την αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη δημιουργικών δράσεων σε πολλές φυλακές, με την απελευθέρωση χώρων. Μ άλλα λόγια, δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά μέσο της σωφρονιστικής πολιτικής. Για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των κρατουμένων, το Υπουργείο Δικαιοσύνης συνεργάζεται στενά με το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ειδικότερα, εντός των ετών 2016 και 2017, το Υπουργείο Δικαιοσύνης διατήρησε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και κάθε μορφής απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT), με σκοπό, μεταξύ άλλων, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, αλλά και την ενίσχυση του έργου του για τη σύνταξη και εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού της σωφρονιστικής / αντεγκληματικής πολιτικής ( ). Το συγκεκριμένο σχέδιο, το οποίο γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ολοκληρώθηκε και τέθηκε πρόσφατα σε διαβούλευση φορέων. Η εποχή της κρίσης, δημιούργησε μια εντυπωσιακή αμηχανία στο σωφρονιστικό σύστημα, καθώς δεν υπήρχαν τρόποι αναπλήρωσης των διαθέσιμων πόρων του μειωμένου προϋπολογισμού. Η περικοπή αυτού απλώς οδήγησε σε αντίστοιχες περικοπές των ελαστικών δράσεων (π.χ. διατροφή, θέρμανση). Δυο επιλογές υπήρχαν: εγκατάλειψη κάθε προσπά θειας, μπροστά στη χρηματοδοτική ασφυξία ή επιδίωξη αναζήτησης εναλλακτικών πηγών. Ο δεύτερος δρόμος 12

13 ήταν άγνωστος για την διοίκηση και απαιτούσε χρόνο και δουλειά από μηδενική βάση. Επελέγη η δεύτερη λύση: ξεθάψαμε αναξιοποίητα κονδύλια (π.χ. ΠΔΕ), εξαντλήσαμε τις ευκαιρίες απορρόφησης πόρων, υποβάλαμε προτάσεις στο ΕΣΠΑ ή τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΕΑ Grants), συνεργαστήκαμε με το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Αυστριακή Τεχνική Βοήθεια, πετύχαμε χρηματοδοτήσεις από αλλοδαπούς φορείς (π.χ. VEBO Ελβετίας). Η νέα πραγματικότητα της κρίσης ανάγκασε τα ειδικότερα συστήματα του κράτους να αναζητήσουν συνεργίες και κοινές δράσεις. Εξαιρετικά σημαντικές αποδείχθηκαν εδώ οι συνεργασίες με δημόσιους φορείς για την ανάπτυξη κοινών δράσεων ή προγραμμάτων, είτε με τη μορφή προγραμματικών συμφωνιών (π.χ. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Κέντρο Μελετών Ασφάλειας, Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, Συνήγορος του Πολίτη) είτε και απλώς κοινών δράσεων (π.χ. Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, Ελληνική Αστυνομία, Εθνικό Θέατρο, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Εθνική Λυρική Σκηνή, Εθνικό Τυπογραφείο κ.ά.). Συνεργασίες έγιναν και με αξιόπιστους ιδιωτικούς φορείς, οι οποίοι ανέλαβαν δράσεις στο χώρο των φυλακών, π.χ. Ι.Ο.ΑΣ. Π. Μυλωνάς (για την οδική ασφάλεια), Εταιρεία Περιφερειακή Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ), Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής & Ψυχικής Υγείας, Συνειρμός (για την ψυχική υγεία). Τα εξαιρετικά αποτελέσματα για τους συνεργαζόμενους φορείς και το σωφρονιστικό σύστημα δίδουν ισχυρή ώθηση στην περαιτέρω ανάπτυξη τέτοιων κοινών δράσεων. Η εποχή, άλλωστε, το καλεί. Στο πεδίο της διαφάνειας καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια για την διασφάλιση ξεκάθαρων όρων διοίκησης του σωφρονιστικού συστήματος από τα θεσμοθετημένα όργανά του. Η ενίσχυση των ελέγχων και των επιθεωρήσεων από το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης (ΣΕΕΚΚ), η θεσμοθέτηση του ελέγχου των οικονομικών των φυλακών από το Ελεγκτικό Συνέδριο και οι συχνές παρουσίες 13

14 14 της πολιτικής ηγεσίας και στελεχών του Υπουργείου στις φυλακές συνέβαλαν σ ένα συνεκτικό πλαίσιο συνεχούς παρακολούθησης της σωφρονιστικής πραγματικότητας. Η συμβολή των εργαζομένων των φυλακών αλλά και της κεντρικής υπηρεσίας για την εφαρμογή μιας νέας σωφρονιστικής πολιτικής υπήρξε κεφαλαιώδης. Αδράνειες και αντιστάσεις παρουσιάστηκαν, παρέμειναν όμως περιορισμένες ή περιθωριακές και αντιμετωπίστηκαν με αποφασιστικότητα, στο πλαίσιο της νομιμότητας. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συνεισφορά της τεχνικής βοήθειας του Αυστριακού Υπουργείου Δικαιοσύνης, με την οποία σ όλα τα πεδία διαμορφώθηκε μια καλή συνεργασία με ειλικρίνεια, η οποία εμπεριείχε ανταλλαγή τεχνογνωσίας και ιδεών, επαφή των ελλήνων επαγγελματιών με ξένους συναδέλφους τους, ανάπτυξη συνεργασιών για την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Στενή και σταθερή υπήρξε το ίδιο διάστημα η επικοινωνία - σύνδεση με το κοινοβούλιο και ιδιαίτερα με την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή σωφρονιστικού συστήματος και λοιπών δομών εγκλεισμού κρατουμένων, η συνεισφορά της οποίας υπήρξε πολύτιμη όχι μόνο στην παραγωγή πολιτικών, αλλά και στη δημιουργία συναινέσεων. Σημαντική παράμετρος του στρατηγικού σχεδιασμού υπήρξε η αποτύπωση της χωρητικότητας των φυλακών και ο αντίστοιχος σχεδιασμός για τον έλεγχο της πληρότητας των καταστημάτων κράτησης. Στο πλαίσιο αυτό, διεξήχθη, για πρώτη φορά, έρευνα - μελέτη, η οποία περιείχε την πραγματική κατάσταση ως προς τους διαθέσιμους χώρους των καταστημάτων και αντίστοιχα τη χωρητικότητα σε κρατουμένους, με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές. Οι φυλακές τα δύο τελευταία χρόνια πέρασαν στο προσκήνιο, και μάλιστα με θετικό πρόσημο. Με ομαδική δουλειά, με συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση και σαφή προσανατολισμό, οι φυλακές άρχισαν να βγάζουν και καλές ειδήσεις. Η αλλαγή της εικόνας των φυλακών αποτέ-

15 λεσε ένα κέρδος για τη χώρα σε διεθνές επίπεδο, καθώς έπαψε να βρίσκεται συνεχώς με την πλάτη στον τοίχο. Η πρώτη ιστορικά επίσκεψη Πρωθυπουργού, του κ. Αλέξη Τσίπρα, στη Φυλακή Θεσσαλονίκης, οι συχνές επισκέψεις πολλών Υπουργών αλλά και του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, κ. Κυριά κου Μητσοτάκη, σηματοδότησαν συνολικά την αναβάθμιση των φυλακών στο επίπεδο της πολιτικής ατζέντας. Το ξεχωριστό ενδιαφέρον του Κοινοβουλίου, μέσω της αρμόδιας Επιτροπής, και η υποστήριξη του Προέδρου της Βουλής, κ. Νικόλαου Βούτση, έδωσαν πρόσθετη δύναμη στις προσπάθειες που καταβλήθηκαν αυτό το διάστημα. Η χάραξη της πολιτικής, βέβαια, ανήκει στους Υπουργούς Δικαιοσύνης, αρχικά στον καθηγητή, κ. Νίκο Παρασκευόπουλο, και στη συνέχεια στον κ. Σταύρο Κοντονή. Η αποσυμφόρηση των φυλακών και η εν γένει βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων, συνέβαλαν στην άνοδο του επιπέδου ασφάλειας για προσωπικό/κρατούμενους και στον σεβασμό των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Στο γενικότερο κλίμα βελτιώσεων των συνθηκών στις φυλακές παρατηρήθηκε δραστική μείωση των υποβαλλόμενων προσφυγών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το τελευταίο μάλιστα, όπως σημείωσε ο Αντιπρόεδρός του, κ. Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος ( ), διαπιστώνοντας μια «σαφή βελτίωση» και «βλέποντας την πρόοδο που υπάρχει», προέβη σε «αλλαγή πλεύσης» για υποθέσεις που αφορούν την περίοδο από το 2015 και εφεξής. Εξαιρετικά ενθαρρυντική, άλλωστε, υπήρξε και η δήλωση του Επιτρόπου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης, κ. Nils Muižnieks ( ), ο οποίος υπογράμμισε ότι «η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να είναι υπερήφανη για όσα έκανε για τη βελτίωση των συνθηκών στις φυλακές και μάλιστα υπό συνθήκες οικονομικής κρίσης». Βέβαια, έγιναν μόνο κάποια βήματα και απομένει να γίνουν πολλά ακόμα, σ ένα δρόμο με πολλές δυσκολίες αλλά και πολλές προκλήσεις. 15

16

17 Πρωτοβουλίες και Μεταρρυθμίσεις ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΤΟ ΠΑΡΟΝ Νομοθετικό έργο Με τους νόμους 4322/2015 (Απρίλιος 2015), 4356/2015 (Δεκέμβριος 2015), 4411/2016 (Αύγουστος 2016) και 4443/2016 (Δεκέμβριος 2016) εισήχθησαν ρυθμίσεις για τον εξορθολογισμό της ποινικής καταστολής, την προαγωγή των δικαιωμάτων των κρατουμένων, την ασφάλεια και την ενίσχυση της δικαιοσύνης και της διαφάνειας στις φυλακές. Ειδικότερα: Καταργήθηκαν τα Καταστήματα Κράτησης Τύπου Γ (φυλακές υψίστης ασφάλειας), επειδή κρίθηκαν προβληματικά τόσο ως προς το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και της ασφάλειας. Η κράτηση των ανηλίκων περιορίστηκε στα πολύ σοβαρά εγκλήματα (ανθρωποκτονία, βιασμό). Δόθηκε άμεση λύση στο πρόβλημα της παρατεταμένης παραμονής στις φυλακές «φιλοξενούμενων» αλλοδαπών. Δόθηκε η δυνατότητα υφ όρον απόλυσης σε κρατουμένους με αναπηρίες, για τους οποίους η κράτηση αποδεικνύεται εξαιρετικά επαχθής. Ενισχύθηκε η επιλογή της απεξάρτησης και το δικαίωμα στη θεραπεία, με τροποποίηση της νομοθεσίας για τα ναρκωτικά. 17

18 18 Καθιερώθηκε η αθροιστική έκτιση των ποινών που επιβάλλονται για βιαιοπραγίες εντός των φυλακών, για την αντιμετώπιση φαινομένων βίας μεταξύ των κρατουμένων, καθώς και μεταξύ κρατουμένων και προσωπικού. Προβλέφθηκαν έκτακτα μέτρα διαβαθμισμένης αποφυλάκισης κρατουμένων, με σκοπό την αποσυμφόρηση των φυλακών, τα οποία παρατάθηκαν. Επεκτάθηκε ο θεσμός της κατ οίκον έκτισης της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε κρατούμενες μητέρες ανήλικων παιδιών έως 8 ετών, ώστε να βρίσκονται κοντά τους κατά τα πρώτα κρίσιμα χρόνια της ζωής τους. Παράλληλα, για την προετοιμασία νομοσχεδίων, συστήθηκαν νομοπαρασκευαστικές επιτροπές: Για την τελική διαμόρφωση του Σωφρονιστικού Κώδικα. Η επιτροπή περάτωσε το έργο της και παρέδωσε σχέδιο νόμου το Για τη σύνταξη σχεδίου νέου Ποινικού Κώδικα και νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Οι επιτροπές εξακολουθούν να συνεδριάζουν. Για την κατάρτιση σχεδίου νόμου για τον εκσυγχρονισμό του μέτρου ασφαλείας της φύλαξης των ακαταλόγιστων δραστών (αρ. 69 ΠΚ). Η Επιτροπή παρέδωσε σχέδιο νόμου το 2016, το οποίο τέθηκε σε διαβούλευση. Για την κατάρτιση σχεδίου νόμου για τις Μονάδες Μέριμνας Νέων, με σκοπό την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας. Η Επιτροπή παρέδωσε σχέδιο νόμου το 2016, το οποίο βρίσκεται σε επεξεργασία.

19 Προαύλιο Αγροτικής Φυλακής Τίρυνθας «Το γράμμα και το πνεύμα των νέων διατάξεων εστιάζει στο τελικώς ζητούμενο, που έχει επισημανθεί από τον ΕΜΠ, λιγότεροι κρατούμενοι, μικρότερος χρόνος εγκλεισμού, ειδική μέριμνα για εξαιρετικές περιπτώσεις, εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων κράτησης». Από την Ειδική Έκθεση του Εθνικού Μηχανισμού για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (ΕΜΠ), Συνήγορος του Πολίτη, 2015, σ

20 Βελτίωση των συνθηκών κράτησης Αποκλιμάκωση του προβλήματος της υπερπλήρωσης των φυλακών. Ο μέσος όρος του πληθυσμού των κρατουμένων, κατά το χρονικό διάστημα Μαΐου Απριλίου 2015, ανερχόταν σε Μετά τη ψήφιση του ν. 4322/2015 και κατά το χρονικό διάστημα Μαΐου Απριλίου 2016, ο αντίστοιχος μέσος όρος ήταν Με την παράταση του ν. 4411/2016, ο αριθμός των κρατουμένων διατηρήθηκε σταθερά κάτω από , δηλαδή κάτω από το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης με βάση τη χωρητικότητα των φυλακών της χώρας. Λειτουργία μιας επιπλέον πτέρυγας 120 θέσεων, στη Φυλακή Χανίων. Κατάργηση πειθαρχικών κελιών, που δεν πληρούσαν τις προδιαγραφές για την αξιοπρεπή διαβίωση των κρατουμένων, στις φυλακές Κέρκυρας και Πάτρας. 20 Παράδοση σχεδίου νέου Σωφρονιστικού Κώδικα στον Υπουργό Δικαιοσύνης, κ. Σταύρο Κοντονή, (Απρίλιος 2017)

21 Νέο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στη Φυλακή Πάτρας Επέκταση υποδομών Δημιουργία χώρων εκπαίδευσης στις φυλακές Χανίων, Νιγρίτας Σερρών, Μαλανδρίνου και Ιωαννίνων. Μετεγκατάσταση και ανακαίνιση του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Φυλακής Πάτρας. Εξασφάλιση χρηματοδότησης και συνέχιση εργασιών για την ανέγερση των φυλακών Νικηφόρου Δράμας και Νεάπολης (Κρήτης). Ο Πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, στα εγκαίνια της αυτόνομης πτέρυγας της Θεραπευτικής Κοινότητας ΚΕΘΕΑ-Προμηθέας στη Φυλακή Θεσσαλονίκης (Νοέμβριος 2015) 21

22 Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στη Φυλακή Χανίων (Απρίλιος 2017) Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στη Φυλακή Νιγρίτας Ολοκλήρωση και λειτουργία νέας πτέρυγας στη Φυλακή Θεσσαλονίκης για τη στέγαση της θεραπευτικής κοινότητας «ΚΕΘΕΑ - Προμηθέας». Συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής για την εκτέλεση τεχνικών έργων σε τέσσερις φυλακές (συγκρότημα Κορυδαλλού και ΕΚΚΝ Αυλώνα). Εξασφάλιση χρηματοδότησης κατασκευής κτιρίου εκπαίδευσης και απασχόλησης κρατουμένων στη Φυλακή Χανίων. 22 Αίθουσα εκπαίδευσης στη Φυλακή Ιωαννίνων

23 Δημοτικό Σχολείο Φυλακής Κομοτηνής Η μείωση του πληθυσμού των κρατουμένων και η συνακόλουθη βελτίωση των συνθηκών κράτησης οδήγησε στη δραστική μείωση των υποβαλλόμενων προσφυγών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Από το 2008 έως το 2015 εκδόθηκαν 33 καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβιάσεις δικαιωμάτων σχετικές με τις συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές, οι οποίες καταλογίζουν σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου ποσά άνω των 2,9 εκατομμυρίων ευρώ, πλέον τόκων. Νέο προαύλιο του Τμήματος Γυναικών της Φυλακής Κορυδαλλού 23

24 Επιμορφωτικό σεμινάριο, με θέμα τη χρήση ουσιών και την κινητοποίηση τοξικομανών κρατουμένων, στο ΚΑΤΚ (Οκτώβριος 2016) 24 Προστασία της υγείας και ενθάρρυνση της απεξάρτησης των κρατουμένων Χαρτογράφηση των υποδομών και του ανθρώπινου δυναμικού των δομών υγείας στις φυλακές (Ειδικά Περιφερειακά Ιατρεία και Ειδικά Κέντρα Υγείας) και συντονισμός για την καλύτερη λειτουργία τους. Σταθερή συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας για την αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας στις φυλακές, στη βάση της αρχής της ισοδύναμης υγειονομικής περίθαλψης, και την ένταξη του Νοσοκομείου Κρατουμένων στο Ε.Σ.Υ. Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την ένταξη του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού στο Εθνικό Σύστημα Υγείας σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας. Χαρακτηρισμός εννέα (9) Ειδικών Περιφερειακών Ιατρείων φυλακών ως ιατρείων άγονων και απομακρυσμένων περιοχών, με σκοπό τη στελέχωσή του με ιατρούς υπηρεσίας υπαίθρου. Αφίσα από την Ημερίδα του ΚΑΤΚ

25 Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού Ανακαίνιση κτιρίου (Μάρτιος 2017) Δικαίωμα πρόσβασης σε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των κρατουμένων και των καταδικασθέντων που εκτίουν μέτρα στην κοινότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις για τους ανασφάλιστους πολίτες (ά. 33 του ν. 4368/2016). Ένταξη των φυλακών στις μονάδες της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης (ΗΔΙΚΑ) για την κάλυψη της φαρμακευτικής περίθαλψης των κρατουμένων μέσω του ΕΣΥ. Ανάπτυξη συνεργασίας με την Ιατρική Σχολή και εξειδικευμένους επιστημονικούς φορείς για την οργάνωση προγραμμάτων παροχής υπηρεσιών υγείας στο Νοσοκομείο Κρατουμένων και σε καταστήματα κράτησης. Πρόσληψη δέκα (10) ιατρών σε φυλακές της χώρας. Ανακαίνιση επισκεπτηρίων Νοσοκομείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Απρίλιος 2017) 25

26 26 Βελτιώσεις στις υποδομές, τις υπηρεσίες και τις συνθήκες διαβίωσης του Νοσοκομείου Κρατουμένων Κορυδαλλού: πλήρης ανακαίνιση του κτιρίου, ανανέωση ιατρικού και νοσηλευτικού εξοπλισμού, προμήθεια σύγχρονου ακτινολογικού μηχανήματος, αλλαγή ξενοδοχειακού εξοπλισμού, εκσυγχρονισμός επισκεπτηρίων. Προγραμματισμός για τη διοργάνωση διήμερου εκπαιδευτικού σεμιναρίου για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των φυλακών, με χρηματοδότηση του Συμβουλίου της Ευρώπης (Φθινόπωρο 2017). Συνεργασία με φορείς ψυχικής υγείας για την παροχή υπηρεσιών στις φυλακές Τρικάλων, Μαλανδρίνου και Δομοκού. Υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής στις φυλακές Γρεβενών, Μαλανδρίνου, Τρικάλων και Χίου, σε συνεργασία με την 2η Υγειονομική Περιφέρεια Πειραιώς και Αιγαίου (ΨΝΑ). Έκδοση οδηγού για την ενημέρωση του προσωπικού φύλαξης και φρούρησης των φυλακών για την πρόληψη των αυτοκτονιών. Λειτουργία της πρώτης ολοκληρωμένης θεραπευτικής κοινότητας ΚΕΘΕΑ-ΠΡΟ- ΜΗΘΕΑΣ, σε αυτόνομη πτέρυγα στη Φυλακή Θεσσαλονίκης και τροποποίηση της νομοθεσίας με σκοπό την ενίσχυση του δικαιώματος στη θεραπεία (ν. 4322/2015). Ενίσχυση του Κέντρου Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων (ΚΑΤΚ) Ελεώνα Θηβών με διευκόλυνση της μεταγωγής κρατουμένων, προκειμένου να συμμετέχουν στο θεραπευτικό του πρόγραμμα. Διοργάνωση επιστημονικής ημερίδας, με θέμα «Αφηγήσεις Φυλακής, Χρήσης και Απεξάρτησης», στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων από το Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων (ΚΑΤΚ). Επίσκεψη του κ. Gilberto Gerra (UNODC) στη Φυλακή Θεσσαλονίκης (Ιούλιος 2016) ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ Πώς να την προλάβω; Πρακτικός Οδηγός Πρόληψης Αυτοκτονιών για το προσωπικό των Καταστημάτων Κράτησης ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Εξώφυλλο Οδηγού για την πρόληψη των αυτοκτονιών

27 ,! ( ) Διοργάνωση πέντε (5) επιμορφωτικών σεμιναρίων για το επιστημονικό προσωπικό και τους αρχιφύλακες των φυλακών, με θέμα τη χρήση ουσιών και την κινητοποίηση τοξικομανών κρατουμένων για απεξάρτηση. Έκδοση και διανομή σε νεοεισερχόμενους κρατουμένους με προβλήματα τοξικοεξάρτησης πληροφοριακού εντύπου για τα προγράμματα συμβουλευτικής και απεξάρτησης που λειτουργούν στις φυλακές. Δημιουργία ενημερωτικού Ψηφιακού Δίσκου Βίντεο (DVD) για τη λειτουργία του ΚΑΤΚ και διανομή του στις φυλακές και στις εισαγγελίες της χώρας. Προετοιμασία από Ομάδα Εργασίας του θεσμικού πλαισίου (ΚΥΑ) για τις προϋποθέσεις λειτουργίας προγραμμάτων διάγνωσης της εξάρτησης και σωματικής αποτοξίνωσης και προγραμμάτων ψυχολογικής απεξάρτησης στις φυλακές. Αξιολόγηση των προγραμμάτων υποκατάστασης (φαρμακευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης), που λειτουργούν σε δύο φυλακές (Κορυδαλλού και Πάτρας), από Ομάδα Εργασίας. Επίσκεψη του επικεφαλής του Τομέα Πρόληψης των Ναρκωτικών και Υγείας του Γραφείου του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNO- DC), Dr. Gilberto Gerra, στη θεραπευτική κοινότητα ΚΕΘΕΑ-ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ στη Φυλακή Θεσσαλονίκης (Ιούλιος 2016). Ο κ. Gerra χαρακτήρισε την μονάδα απεξάρτησης, που λειτουργεί σε αυτόνομη πτέρυγα, ως «μοντέλο που μπορεί να εξαχθεί σε άλλες χώρες». : Mitchedlidze Nino Εξώφυλλο από φυλλάδιο για προγράμματα συμβουλευτικής και απεξάρτησης από τα ναρκωτικά Η αρχή της ισοδύναμης υγειονομικής περίθαλψης των κρατουμένων δεν αποτελεί μόνο υποχρέωση της χώρας, αλλά και διασφαλίζει επιπλέον την προστασία της δημόσιας υγείας και ενισχύει την κοινωνική επανένταξη. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων της εξάρτησης από ναρκωτικά μέσα στις φυλακές έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο της υποτροπής. 27

28 Εκπαίδευση, Πολιτισμός και Αθλητισμός στη φυλακή Δημιουργία έξι (6) νέων εκπαιδευτικών δομών: τριών (3) Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) στις Φυλακές Χανίων, Νιγρίτας, Μαλανδρίνου, ενός (1) παραρτήματος ΣΔΕ στο Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού και δύο (2) Δημοτικών Σχολείων στις Φυλακές Κομοτηνής και Ελεώνα Θηβών (γυναικών). Επαναλειτουργία του ΣΔΕ στη Φυλακή Δομοκού και αυτονόμηση του Σ.Δ.Ε. της Φυλακής Πάτρας με ταυτόχρονη μετεγκατάστασή του σε νέο κτίριο. Καταγραφή των εκπαιδευτικών αναγκών των κρατουμένων όλων των φυλακών και ορισμός υπευθύνου εκπαίδευσης σε κάθε φυλακή για την υποστήριξη και τον συντονισμό των εκπαιδευτικών δράσεων. Συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για τον σχεδιασμό και τη λειτουργία προγραμμάτων ελληνικής γλώσσας για αλλοδαπούς κρατουμένους. Το πρώτο πρόγραμμα στη Φυλακή Θεσσαλονίκης λειτουργεί ήδη, ενώ άμεσα θα λειτουργήσουν αντίστοιχα προγράμματα στα Γρεβενά και τη Νιγρίτα. Εγκαίνια Μικρού Μουσείου (SmArt) στον χώρο του ΣΔΕ Φυλακής Λάρισας (Ιούνιος 2016) 28 Εκδήλωση στο ΣΔΕ της Φυλακής Δομοκού με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (Μάρτιος 2017) Επίσκεψη του Υπουργού Παιδείας, κ. Κωνσταντίνου Γαβρόγλου, στο Δημοτικό Σχολείο της Φυλακής Γυναικών Ελεώνα Θηβών (Φεβρουάριος 2017) Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Σταύρος Κοντονής, στη χριστουγεννιάτικη γιορτή του Σχολείου του ΕΚΚΝ Αυλώνα (Δεκέμβριος 2016)

29 Δημιουργία «Τμήματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης σε Καταστήματα Κράτησης», ως οργανικής δομής στη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, με σκοπό την καλύτερη οργάνωση και τον συντονισμό των εκπαιδευτικών δράσεων στις φυλακές (ν. 4403/2016). Σταθερή συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και επεξεργασία σχεδίου για την ανάπτυξη σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε όλες τις φυλακές. Εκπαιδευτική συνάντηση των υπευθύνων εκπαίδευσης των φυλακών στο χώρο της ΕΠΑ- ΝΟΔΟΥ, με σκοπό την ανταλλαγή καλών πρακτικών και τη δικτύωση (Μάρτιος 2017). Υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΥΔΔΑΔ) με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) και εξασφάλιση, μεταξύ άλλων, 20 θέσεων / υποτροφιών σε προπτυχιακά προγράμματα για κρατουμένους. Οι πρώτοι είκοσι (20) φοιτητές ξεκίνησαν τις σπουδές τους στο ΕΑΠ το ακαδημαϊκό έτος Ενίσχυση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης φοιτητών ή σπουδαστών κρατουμένων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (ηλεκτρονική επιτήρηση, παρακολούθηση των μαθημάτων και εργαστηρίων, συμμετοχή στις εξετάσεις). Συνάντηση Υπευθύνων Εκπαίδευσης των φυλακών στην ΕΠΑΝΟΔΟ (Μάρτιος 2017) Εργαστήριο Σαπωνοποιίας στη Φυλακή Αλικαρνασσού Συνεργασία με τον ΟΑΕΔ για την υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης στις φυλακές με παράλληλη ενίσχυση των παραγωγικών δραστηριοτήτων (ειδικότητα μαγείρων / ζαχαροπλαστών στις φυλακές Τρικάλων και Χανιών και ειδικότητα ψυκτικών / βοηθών υδραυλικών στη Φυλακή Δομοκού). Λειτουργία προγράμματος κατάρτισης στη Φυλακή Κορυδαλλού διάρκειας έντεκα (11) μηνών (ειδικότητα γενικές επισκευές) και προγραμματισμός για λειτουργία δύο (2) ακόμα προγραμμάτων κατάρτισης στις φυλακές, με τη χρηματοδότηση του προγράμματος Τεχνικής Βοήθειας του Αυστριακού Υπουργείου Δικαιοσύνης. 29

30 Παράσταση στη Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών (Ιούλιος 2016) 30 Συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο για τη δημιουργία του 1ου Θεατρικού Εργαστηρίου στη Φυλακή Κορυδαλλού και την προετοιμασία και παρουσίαση παράστασης, βασισμένης στην «Τρικυμία» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή και έναρξη κύκλων εκπαιδευτικών εργαστηρίων χορού στη Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών και μουσικής στη Φυλακή Κορυδαλλού. Συνεργασία με τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη για την πραγματοποίηση διαλέξεων και εκδηλώσεων στις φυλακές με θέμα το Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του. Συμμετοχή στη Διεθνή Συνάντηση Σύγχρονης Τέχνης Art-Athina 2016, με έκθεση και πώληση έργων κρατουμένων, δημιουργία βίντεο με θέμα «Το Χρώμα του Χρόνου» και πραγματοποίηση Θεατρικό εργαστήρι της Φυλακής Πάτρας (Μάρτιος 2017) Παράσταση στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ιούλιος 2016)

31 Εξώφυλλο του βιβλίου «ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΦΥΛΑΚΗ», που περιλαμβάνει τα ζωγραφικά έργα των καλλιτεχνών - κρατουμένων που εκτέθηκαν στη Διεθνή Συνάντηση Σύγχρονης Τέχνης Art- Athina το 2016 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙKHΣ Αφίσα για τη Διεθνή Συνάντηση Σύγχρονης Τέχνης Art-Athina, με έκθεση και πώληση έργων κρατουμένων (Μάιος 2016) Παρουσίαση του εργαστηρίου μουσικής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στην αίθουσα εκδηλώσεων του ΣΔΕ Κορυδαλλού (Μάρτιος 2017) «Νεοπτολέμου Μύησις» από το Εθνικό Θέατρο στη Φυλακή Κορυδαλλού (Φεβρουάριος 2017) συζήτησης, με θέμα «Τέχνη και Φυλακή» στον χώρο της Διεθνούς Συνάντησης. Τα έσοδα από τις πωλήσεις των έργων αποδόθηκαν στους κρατουμένους, ενώ οι εισηγήσεις από τη συζήτηση εκδόθηκαν σε βιβλίο. Ραδιοφωνική εκπομπή από τους μαθητές του ΣΔΕ Κορυδαλλού στο νραδιοσταθμό «105,5 Στο Κόκκινο». Εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης στα ΣΔΕ του Νοσοκομείου Κορυδαλλού (εκδήλωση: «Οι ποιητές μπαίνουν φυλακή») και στις Φυλακές Νιγρίτας και Δομοκού, με προσκεκλημένους ποιητές. Ενίσχυση της διοργάνωσης επιμορφωτικών και ψυχαγωγικών προγραμμάτων των φυλακών σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες. 31

32 32 Ποδοσφαιρικός αγώνας στη Φυλακή Δομοκού μεταξύ ομάδας κρατουμένων και της εθνικής ομάδας αστέγων (Απρίλιος 2017) Υλοποίηση προγραμμάτων άθλησης σε έξι (6) καταστήματα κράτησης το από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, με τη συνεργασία των τοπικών ΟΤΑ. Επέκταση της λειτουργίας προγραμμάτων άθλησης σε όλα τα καταστήματα κράτησης από το έτος Διοργάνωση Πρώτης Συνάντησης Δύναμης και Ισχύος (με δοκιμασίες και διαγωνιστικά παιχνίδια) στη Φυλακή Αλικαρνασσού σε συνεργασία με τον Δήμο Ηρακλείου και τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. Λειτουργία των γηπέδων ποδοσφαίρου στις Φυλακές Γρεβενών, Μαλανδρίνου, Δομοκού και διοργάνωση ποδοσφαιρικών αγώνων. Πρόγραμμα άθλησης στη Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών (Μάρτιος 2017) Πρόγραμμα άθλησης στη Φυλακή Γρεβενών (Φεβρουάριος 2017) Πρόγραμμα άθλησης στη Φυλακή Αλικαρνασσού Ηρακλείου Κρήτης (Απρίλιος 2017)

33 Κρατούμενοι με δικαιώματα, οικογένεια και επαφή με την κοινωνία Έκδοση και διανομή στις φυλακές ενημερωτικού Οδηγού, με τίτλο Το Αλφαβητάρι του Κρατουμένου. Ο Οδηγός παρέχει με τρόπο απλό και κατανοητό πληροφόρηση στους κρατουμένους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, καθώς και για τους κανόνες ασφαλούς διαβίωσης στη φυλακή. Μετάφραση, έκδοση και διανομή του «Αλφαβηταρίου» στα Αγγλικά και Αλβανικά στις φυλακές. Ενημερωτικός Οδηγός, «Το Αλφαβητάρι του Κρατουμένου», (Φεβρουάριος 2016), και μετάφραση στα Αγγλικά και στα Αλβανικά (Φεβρουάριος 2017) 33

34 Επικοινωνία κρατουμένων της Φυλακής Λάρισας, μέσω «skype», με τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής, κ. Ευτύχη Φυτράκη, (Ιούνιος 2016) Αίθουσα επικοινωνίας κρατουμένων («ηλεκτρονικό επισκεπτήριο») στη Φυλακή Γρεβενών Καθιέρωση του θεσμού της απευθείας επικοινωνίας των κρατουμένων μέσω «skype» με τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής. Πιλοτική λειτουργία της χρήσης του «skype» για την επικοινωνία των κρατουμένων με συγγενικά τους πρόσωπα στη Φυλακή Γρεβενών («ηλεκτρονικό επισκεπτήριο»). 34 Όχημα για τη μεταφορά νηπίων σε παιδικό σταθμό από τη Φυλακή Ελεώνα Θηβών

35 Φυλακή Πατρών (Ιούλιος 2016) Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών (Αύγουστος 2016) Δημιουργία και λειτουργία παιδικών επισκεπτηρίων στις Φυλακές Γρεβενών, Ελεώνα Θηβών (γυναικών), Μαλανδρίνου, Πατρών, Χανίων και Νιγρίτας. Σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους οι κρατούμενοι/ες μπορούν να δέχονται τα παιδιά τους σε ελεύθερα επισκεπτήρια. Εγγραφή και μεταφορά, με κατάλληλο όχημα, των παιδιών των κρατούμενων γυναικών από τη Φυλακή Ελεώνα Θηβών σε Παιδικούς Σταθμούς όμορων Δήμων. Προαύλιος χώρος Φυλακής Μαλανδρίνου (Μάιος 2017) Φυλακή Νιγρίτας (Μάρτιος 2017) 35

36 31η Πανελλήνια Έκθεση Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών (Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016) Άνοιγμα της φυλακής στην κοινωνία Αναβίωση, μετά από 8 χρόνια, του θεσμού της έκθεσης έργων κρατουμένων, με την υλοποίηση της 31ης Πανελλήνιας Έκθεσης Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών. Η έκθεση συμπεριέλαβε, για πρώτη φορά, και προϊόντα που παράγονται στις φυλακές (π.χ. λάδι, τυρί, αρτοποιήματα, γλυκά κ.ά.), ενώ στο πλαίσιό της απονεμήθηκαν χρηματικά βραβεία στους συμμετέχοντες καλλιτέχνες-κρατουμένους. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης στα πειθαρχικά κελιά της Φυλακής Κέρκυρας που θα μετατραπούν σε χώρο ιστορικής μνήμης (Μάρτιος 2017) 36

37 Ο Πρόεδρος της Βουλής, κ. Νικόλαος Βούτσης, επισκέπτεται την 31η Πανελλήνια Έκθεση Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών (Σεπτέμβριος 2016) Έκθεση με τις δημιουργίες από πηλό και ξύλο, ψηφιδωτά, σαπούνια κ.ά. στο Ηράκλειο, από κρατουμένους της Φυλακής Αλικαρνασσού, και στα Χανιά, από κρατουμένους της Φυλακής Αγιάς. Συμμετοχή της Αγροτικής Φυλακής Αγιάς στην ετήσια έκθεση τοπικών προϊόντων «Αγροτικός Αύγουστος» στα Χανιά με βιολογικά προϊόντα, αρτοποιήματα και γλυκίσματα. Τα έσοδα από τις πωλήσεις στις εκθέσεις αποδόθηκαν στους κρατουμένους ή διατέθηκαν για την εκπαίδευσή τους. Κατάργηση της χρήσης του χώρου των εννέα (9) πειθαρχικών κελιών, όπου κρατήθηκαν πολιτικοί κρατούμενοι, στο ιστορικής σημασίας κτίριο της Φυλακής Κέρκυρας. Οργάνωση μουσειακής έκθεσης στον ίδιο χώρο, με πρόδρομο χαρακτήρα, από το Εργαστήριο Μουσειολογίας, Προστασίας, Αποκατάστασης και Αξιοποίησης Πολιτισμικών Αγαθών (μουσείων, μνημείων, κ.λπ.) του Ιονίου Πανεπιστημίου. Έκθεση με χειροτεχνήματα κρατουμένων της Φυλακής Αλικαρνασσού στο Ηράκλειο (Αύγουστος 2016) Συμμετοχή της Αγροτικής Φυλακής Αγιάς στην Έκθεση Κρητικών Προϊόντων «Αγροτικός Αύγουστος» (Αύγουστος 2016) 37

38 «Τρικυμία» του Σαίξπηρ στο προαύλιο της Φυλακής Κορυδαλλού από το 1ο Θεατρικό Εργαστήριο του Εθνικού Θεάτρου σε συνεργασία με το ΥΔΔΑΔ (Νοέμβριος Ιούνιος 2017) 38 «η φυλακή περιορίζει πάρα πολύ την ελευθερία. Τίποτε άλλο δεν πρέπει να δείχνει ότι μέσα εκεί γίνεται και αποστέρηση άλλων δικαιωμάτων. Άρα, νομίζω ότι η προσπάθεια που καταβάλατε μέσα σε τόσο δύσκολες συνθήκες είναι και ένα μήνυμα προς την κοινωνία ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση, πηγαίνοντας πιο μπροστά, και όχι κάνοντας αναδίπλωση σε παρελθούσες καταστάσεις, για τις οποίες πρέπει να ντρεπόμαστε στο σωφρονιστικό σύστημα. Και παράγων βέβαια σε αυτή την προσπάθεια είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, που συμβάλλουν και συμμετέχουν σε αυτή την πρωτοβουλία. Εύχομαι από καρδιάς να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια». Από δήλωση του Ν. Βούτση, Προέδρου της Βουλής, κατά την επίσκεψή του στην 31η Πανελλήνια Έκθεση έργων κρατουμένων και προϊόντων φυλακών.

39 Σωφρονιστική πολιτική, οργάνωση και διοίκηση Ολοκλήρωση και λειτουργία του «Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος για την ηλεκτρονική διασύνδεση των Καταστημάτων Κράτησης» με την κεντρική υπηρεσία του Υπουργείου. Συγκρότηση και λειτουργία του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών (ΚΕΣΦ). Συγκρότηση και λειτουργία του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Θυματοποίησης και της Εγκληματικότητας των Ανηλίκων (ΚΕΣΑΘΕΑ). Θεσμοθέτηση Αυτοτελούς Διεύθυνσης Συντονισμού Φυλακών, με κύριο αντικείμενο την επιχειρησιακή ετοιμότητα και την οριζόντια συνεργασία των φυλακών. Τακτικές, ανά εξάμηνο, συναντήσεις με τους Διευθυντές των φυλακών για τον συντονισμό του έργου και την εφαρμογή της σωφρονιστικής πολιτικής. Ο Πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, επισκέπτεται την αυτόνομη πτέρυγα της Θεραπευτικής Κοινότητας ΚΕΘΕΑ Προμηθέας στη Φυλακή Θεσσαλονίκης (Νοέμβριος 2015) Αξιολόγηση της οργανωτικής δομής των φυλακών της χώρας από Ομάδα Εργασίας και υποβολή σχεδίου οργανωτικών αλλαγών (νέο οργανόγραμμα). Επισκέψεις του Πρωθυπουργού, του Υπουργού Δικαιοσύνης και άλλων Υπουργών (Παιδείας, Υγείας, Πολιτισμού, Επικρατείας) στις φυλακές. Εβδομήντα (70) επισκέψεις εργασίας (επιθεώρηση χώρων, συνομιλίες με κρατουμένους και υπαλλήλους) του Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής σε όλες τις φυλακές της χώρας. Συναντήσεις του Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής με εκπροσώπους των συνδικαλιστικών ενώσεων: τριάντα (30) συναντήσεις με εκπροσώπους σωματείων και με την Ομοσπονδία 39

40 Επίσκεψη του Υπουργού Επικρατείας, κ. Χριστόφορου Βερναρδάκη, στη Φυλακή Χανίων (Απρίλιος 2017) των σωφρονιστικών υπαλλήλων και είκοσι πέντε (25) συναντήσεις με εκπροσώπους Σωματείων και με την Ομοσπονδία των υπαλλήλων εξωτερικής φρούρησης. Εκπόνηση στρατηγικού σχεδίου στον τομέα της σωφρονιστικής / αντεγκληματικής πολιτικής για 1η φορά. Συνεργασία για τη διαμόρφωσή του με εμπειρογνώμονες του Συμβουλίου της Ευρώπης και την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης, και αποστολή του προς όλους τους αρμόδιους φορείς για διαβούλευση. Μελέτη για τον υπολογισμό της μέσης δημόσιας δαπάνης, ανά κρατούμενο και ημέρα κράτησης, προκειμένου οι σχετικές πληροφορίες να χρησιμοποιηθούν για το στρατηγικό σχέδιο της σωφρονιστικής πολιτικής και την υπεύθυνη ενημέρωση της κοινής γνώμης. Έρευνα - Μελέτη για την αποτύπωση της πραγματικής χωρητικότητας των φυλακών, ανά κατηγορία κρατουμένων, σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές, και αντίστοιχος σχεδιασμός για τον έλεγχο της πληρότητας των φυλακών. Εξασφάλιση αύξησης του τακτικού προϋπολογισμού για τις φυλακές της τάξης των 3 εκ. ευρώ για το Προεργασία για την αναθεώρηση του «Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Καταστημάτων Κράτησης» σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. 40

41 Συνάντηση εκπαιδευτών και παρουσίαση του νέου εκπαιδευτικού προγράμματος της Σχολής Εισαγωγικής Εκπαίδευσης υπαλλήλων φύλαξης και εξωτερικής φρούρησης από την καθηγήτρια Σοφία Βιδάλη (Οκτώβριος 2016) Αναβάθμιση του προσωπικού των φυλακών Έγκριση και έναρξη διαδικασίας πρόσληψης 657 υπαλλήλων φύλαξης, εξωτερικής φρούρησης, διοίκησης και επιστημονικής υποστήριξης. Αύξηση των οργανικών θέσεων προσωπικού των καταστημάτων κράτησης κατά 580 (ν. 4322/2015). Θεσμοθέτηση της δυνατότητας τοποθέτησης ως Προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης Αντεγκληματικής και Σωφρονιστικής Πολιτικής του ΥΔΔΑΔ και υπαλλήλου των φυλακών. Θεσμοθέτηση δυνατότητας μετάταξης υπαλλήλων εξωτερικής φρούρησης σε κενές θέσεις επιστημονικού προσωπικού των φυλακών (ψυχολόγων, νοσηλευτών, γεωπόνων κλπ). Ήδη οι πρώτες μετατάξεις έχουν συντελεστεί. Ο Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, κ. Νίκος Τόσκας, και ο πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Νίκος Παρασκευόπουλος, κατά την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με το ΚΕΜΕΑ, με την παρουσία των Γενικών Γραμματέων Δημόσιας Τάξης, κ. Δημήτρη Αναγνωστάκη, και Αντεγκληματικής Πολιτικής, κ. Ευτύχη Φυτράκη (Ιούλιος 2016) Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Σταύρος Κοντονής, στον χώρο Εκπαίδευσης Σωφρονιστικών Υπαλλήλων στο ΥΔΔΑΔ (Νοέμβριος 2016) 41

42 Εκπαίδευση υπαλλήλων των φυλακών από το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης του ΕΚΔΔΑ στη Λάρισα (Μάιος 2017) 42 Επαναλειτουργία της Σχολής Εισαγωγικής Εκπαίδευσης για Προσωπικό Φύλαξης και Εξωτερικής Φρούρησης και ολοκλήρωση των δύο πρώτων κύκλων εκπαίδευσης (Οκτώβριος / Νοέμβριος 2016). Δημιουργία χώρου εκπαίδευσης στο ΥΔΔΑΔ και αξιοποίηση των εγκαταστάσεων του Κέντρου Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών για τις ανάγκες της εκπαίδευσης των υπαλλήλων. Συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία για την επιχειρησιακή εκπαίδευση των υπαλλήλων φύλαξης και εξωτερικής φρούρησης με τη συνδρομή των γραφείων εκπαίδευσης της ΕΛΑΣ σε επίπεδο νομού. Ήδη έχει προγραμματισθεί η συντηρητική εκπαίδευση και η εκπαίδευση στα όπλα όλων των εξωτερικών φρουρών (1.800 ατόμων) για το Συνδρομή έμπειρων στελεχών της ΕΛΑΣ, ως εκπαιδευτών, στην εισαγωγική εκπαίδευση. Σταθερή συνεργασία με το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝΕΠ) του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) για την υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων για το προσωπικό φύλαξης και εξωτερικής φρούρησης των φυλακών πάνω στις θεματικές της αντιμετώπισης κρίσεων και της επανένταξης των κρατουμένων. Ήδη υλοποιούνται οκτώ (8) προγράμματα το Α εξάμηνο του 2017 και έχουν προγραμματισθεί επιπλέον δώδεκα (12) προγράμματα για το Β εξάμηνο του 2017 (για συνολικά 550 άτομα). Τα σεμινάρια θα διεξαχθούν σε πέντε (5) πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα Χανιά, Πάτρα) και προβλέπεται να καλύψουν σταδιακά το προσωπικό όλων των φυλακών. Διοργάνωση διήμερου εκπαιδευτικού σεμιναρίου για τους Διευθυντές των φυλακών της χώρας και στελέχη της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΔΔΑΔ, σε θέματα διοίκησης φυλακών, από το Συμβού-

43 Εκπαίδευση Διευθυντών από το Συμβούλιο της Ευρώπης (Δεκέμβριος 2016) λιο της Ευρώπης και την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT), με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων από το εξωτερικό και με εισηγήσεις από έλληνες Διευθυντές φυλακών (Δεκέμβριος 2016). Συνεργασία με το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ) για τη συμμετοχή στελεχών των φυλακών και της κεντρικής υπηρεσίας του ΥΔΔΑΔ σε εκπαιδευτικές συναντήσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού στις φυλακές. Διανομή σχετικού πληροφοριακού υλικού στις φυλακές. Υλοποίηση τεσσάρων (4) επιμορφωτικών σεμιναρίων από την «ΕΠΑΝΟΔΟ», με θέμα την εκπαίδευση στη φυλακή για σωφρονιστικούς υπαλλήλους και εκπαιδευτικούς ΣΔΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων ». Διερεύνηση, στο πλαίσιο της προγραμματικής συμφωνίας με το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, της δυνατότητας ένταξης κατεύθυνσης αντεγκληματικής πολιτικής και διοίκησης, για τη φοίτηση 20 υπαλλήλων φυλακών ετησίως, με μερική κάλυψη των διδάκτρων από το ΥΔΔΑΔ. Αποπληρωμή από το Δημόσιο των στεγαστικών δανείων των υπαλλήλων των φυλακών - θυμάτων τρομοκρατικών ενεργειών. Καθιέρωση αθροιστικής έκτισης της ποινής για εγκλήματα βίας κρατουμένων εντός των φυλακών ή στη διάρκεια άδειας κατά άλλων κρατουμένων ή υπαλλήλων των φυλακών, με σκοπό την αντιμετώπιση των φαινομένων βίας. Ρύθμιση της οπλοφορίας υπαλλήλων εξωτερικής φρούρησηςφυλακών, εκτός υπηρεσίας. 43

44 Ενίσχυση των Αγροτικών Φυλακών Διεύρυνση του πληθυσμού των κρατουμένων, που έχουν δικαίωμα να μεταχθούν σε αγροτικές φυλακές. Ήδη ενισχύθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι «άδειες» από κρατουμένους αγροτικές φυλακές. Απενεργοποίηση των «κλειστών» τμημάτων των αγροτικών φυλακών, που μετέβαλλαν τον χαρακτήρα τους. Προετοιμασία Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας Αγροτικών Καταστημάτων Κράτησης. Σχέδιο εκσυγχρονισμού των γεωργικών, κτηνοτροφικών και λοιπών εκμεταλλεύσεων των αγροτικών φυλακών από Επιτροπή σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και με τη συμμετοχή των γεωπόνων των αγροτικών φυλακών. Το σχέδιο υλοποιείται. Συμμετοχή της Αγροτικής Φυλακής Τίρυνθας στην 31η Πανελλήνια Έκθεση Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών (Οκτώβριος 2016) Αγροτική Φυλακή Αγιάς (Κρήτης) 44

45 Συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για τη βελτιστοποίηση του παραγωγικού μοντέλου των αγροτικών φυλακών. Συζήτηση «Αγροτικές Φυλακές: από το Παρελθόν στο Μέλλον» κατά τη διάρκεια της 31 ης Πανελλήνιας Έκθεσης Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών (Οκτώβριος 2016). Ανάδειξη προϊόντων, που παράγονται στις αγροτικές φυλακές, με τη συμμετοχή στην 31η Πανελλήνια Έκθεση Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών, στην Αθήνα, και στον «Αγροτικό Αύγουστο 2016», στα Χανιά. Δημιουργία Αγροτικής Φυλακής Γυναικών ως τμήματος της Φυλακής Γυναικών Ελεώνα Θηβών. Υλοποιείται ήδη πρόταση της Ομάδας Εργασίας με αξιοποίηση κτιρίων, εκτάσεων και εξοπλισμού του ΥΔΔΑΔ. Παραγωγή και δωρεάν διάθεση ψωμιού από την Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (ΚΑΥΦ) σε πρόσφυγες, στο πλαίσιο συνδρομής στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης ( ). Φούρνος στην Αγροτική Φυλακή Κασσαβέτειας Βόλου Συμμετοχή της Αγροτικής Φυλακής Αγιάς στην Έκθεση Κρητικών Προϊόντων «Αγροτικός Αύγουστος» (Αύγουστος 2016) Τυροκομείο στην Αγροτική Φυλακή Κασσάνδρας (Χαλκιδικής) Νέο όχημα μεταφοράς προϊόντων στην Αγροτική Φυλακή Αγιάς (Κρήτης) 45

46 46 Έλεγχος και Διαφάνεια στο σωφρονιστικό σύστημα Τοποθέτηση, κατόπιν έγκρισης της Βουλής, ως προϊσταμένου στο Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης του επίτιμου Αντεισαγγελέα ΑΠ, κ. Σταύρου Μαντακιοζίδη, και ενέργειες για τη στελέχωση των κενών θέσεων επιθεωρητών - ελεγκτών. Πραγματοποίηση είκοσι δύο (22) τακτικών επιθεωρήσεων και δεκατεσσάρων (14) έκτακτων ελέγχων το Το πρώτο 5μηνο του 2017 πραγματοποιήθηκαν αντίστοιχα δέκα (10) τακτικές επιθεωρήσεις και οκτώ (8) έκτακτοι έλεγχοι. Θεσμοθέτηση οικονομικού ελέγχου των φυλακών από το Ελεγκτικό Συνέδριο στο πλαίσιο διασφάλισης της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (ΥΑ 31271/2016, ΦΕΚ Β 1206). Υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας συνεργασίας με τον Συνήγορο του Πολίτη (Μάιος 2016), με σκοπό την υλοποίηση δράσεων στον τομέα της σωφρονιστικής διοίκησης, στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων και στη διασφάλιση της διαφάνειας και της λογοδοσίας των φυλακών. Διενέργεια οικονομικών διαχειριστικών ελέγχων, κατά προτεραιότητα, από το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας στις φυλακές από τον Συνήγορο του Πολίτη στο πλαίσιο των νέων αρμοδιοτήτων του, ως ανεξάρτητου Εθνικού Μηχανισμού (ν. 4443/2016). Διαρκής συνεργασία επικοινωνία με την Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της διοίκησης, διαχείρισης, κίνησης των κρατουμένων και υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων των φυλακών μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος για τη διασύνδεση των φυλακών.

47 Μέση ημερήσια δημόσια δαπάνη για τους κρατουμένους στις ελληνικές φυλακές κατά το έτος 2014: 28,18 ευρώ (Έκθεση Ομάδας Εργασίας, 2015) ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Πηγές χρηματοδότησης για τον υπολογισμό της μέσης ημερήσιας δημόσιας δαπάνης Α Τακτικός Προϋπολογισμός ,80 Β ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ ,72 Γ Ταμείο Κέρδους Σιγαρέτων ,92 Δ Κεφάλαια Εργασίας Κρατουμένων ,26 Ε Λοιπές Πηγές (άλλα Υπουργεία κ.λπ.) ,00 Σύνολο: ,70 47

48 48 Επίσκεψη του Υπουργού Επικρατείας, κ. Χριστόφορου Βερναρδάκη, στη Φυλακή Ανηλίκων Κορίνθου (Σεπτέμβριος 2016) Εργαστήρι τοιχογραφίας στην Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά, με τη συνεργασία αμερικανών καλλιτεχνών και της ΜΚΟ ΑΜΑΚΑ (Δεκέμβριος 2016) Προστασία ανηλίκων Μείωση της μέγιστης διάρκειας εγκλεισμού των ανηλίκων σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων (ά. 2 ν. 4322/2015), προς εναρμόνιση με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Αύξηση στο 15ο (από το 13ο) έτος της ελάχιστης ηλικίας ικανότητας προς καταλογισμό ανηλίκου (ά. 7 ν. 4322/2015). Εγκλεισμός ανηλίκου άνω των 15 ετών μόνο για κακουργήματα τιμωρούμενα με ισόβια κάθειρξη ή για βιασμό ανηλίκου κάτω των 15 ετών. Βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στο Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου και βελτίωση των υποδομών. Οριοθέτηση, με τυπικές και ουσιαστικές διασφαλίσεις, της πειθαρχικής απομόνωσης των ανηλίκων, σύμφωνα με τις διεθνώς ισχύουσες προδιαγραφές. Διερεύνηση δυνατοτήτων δημιουργίας σύγχρονων μονάδων μέριμνας για ανήλικους παραβάτες και νέους σε κίνδυνο. Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου του αναμορφωτικού μέτρου της κοινωφελούς εργασίας για ανηλίκους και νέους (σχέδιο ΚΥΑ υπό έκδοση). Διοργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης των επιμελητών ανηλίκων με σκοπό την ενίσχυσή τους στο έργο τους και την αναβάθμιση του ρόλου τους. Εκπαιδευτικά προγράμματα, στο πλαίσιο σχετικής προγραμματικής συμφωνίας, από το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς», με σκοπό την πρόληψη της επικίνδυνης οδικής συμπεριφοράς και της συνδε-

49 Επιμορφωτικό πρόγραμμα νέων «ΕΡΜΗΣ» από το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς» (Μάιος 2017) Επίσκεψη των ανηλίκων του ΕΚΚΝ Κορίνθου στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Προκόπη Παυλόπουλο, με την παρουσία του Υπουργού Δικαιοσύνης, κ. Σταύρου Κοντονή, και της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, κας Ξένης Δημητρίου, (Ιανουάριος 2017) όμενης με αυτήν παραβατικότητας, τόσο εντός των φυλακών όσο και στο πλαίσιο εφαρμογής των αναμορφωτικών μέτρων με τη συνεργασία των Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής (πρόγραμμα «ΕΡΜΗΣ»). Πρόβλεψη για την ενίσχυση των Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων (ΕΠΑ) με προσωπικό, μέσω προσλήψεων, και συγκρότηση νέων Διοικητικών Συμβουλίων των ΕΠΑ (Λάρισας, Θεσ/νίκης, Ηρακλείου, Πειραιά). Πρόταση για δράσεις αναβάθμισης των μονάδων φιλοξενίας ανηλίκων και επιμόρφωσης του προσωπικού, στο πλαίσιο του προγράμματος της Τεχνικής Βοήθειας του Αυστριακού Υπουργείου Δικαιοσύνης. Πρόγραμμα εκπαίδευσης σε θέματα οδικής ασφάλειας για νέους κρατουμένους από το Ινστιτούτο «Πάνος Μυλωνάς» (Μάρτιος 2017) 49

50 Εικονοποίηση του ρόλου των Επιμελητών Aνηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής στην Ελλάδα από το φωτογραφικό εργαστήριο (Φεβρουάριος 2017) Εναλλακτικά μέτρα στην κράτηση Θεσμική αναβάθμιση του ρόλου των Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής (ΥΕΑ & ΚΑ) και συντονισμός της ενιαίας λειτουργίας και διοικητικής αναδιοργάνωσής τους. Κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων των επιμελητών ανηλίκων και κοινωνικής αρωγής μέσω μετατάξεων από το δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, καθώς και μικρού αριθμού προσλήψεων. Υλοποίηση έξι (6) επιμορφωτικών προγραμμάτων για το σύνολο των επιμελητών ανηλίκων και επιμελητών κοινωνικής αρωγής εντός του 2016, από το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝΕΠ) του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ), στις θεματικές της λειτουργίας των ΥΕΑ & ΚΑ και της εφαρμογής των αναμορφωτικών μέτρων. Πρόγραμμα διακρατικής εκπαίδευσης εκπαιδευτών, επιμελητών ανηλίκων και επιμελητών κοινωνικής αρωγής, με τη συνδρομή εξειδικευμένων επαγγελματιών από τον Αυστριακό Οργανισμό Επιτήρησης Neustart καθώς και επιστημόνων από τη Μ. Βρετανία και την Ελλάδα. Η εκπαίδευση, στην οποία συμμετείχαν είκοσι πέντε (25) επιμελητές από όλη την χώρα, διήρκησε δεκατέσσερις (14) ημέρες και χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Τεχνικής Βοήθειας του Αυστριακού Υπουργείου Δικαιοσύνης (Δεκέμβριος 2016, Ιανουάριος - Μάρτιος 2017). το ΒΡΑΧΙΟΛΑΚΙ Κατ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση «σταθερός πομποδέκτης που τοποθετείται στο σπίτι» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 50 Ενημερωτικό έντυπο που διανεμήθηκε στους κρατουμένους (Ιούνιος 2016)

51 Εκπαίδευση εκπαιδευτών επιμελητών ανηλίκων και κοινωνικής αρωγής από συναδέλφους τους του Αυστριακού Οργανισμού Επιτήρησης Neustart (Ιανουάριος 2017) Έκδοση Πρακτικού Οδηγού για το έργο των επιμελητών ανηλίκων και των επιμελητών κοινωνικής αρωγής ο οποίος διανεμήθηκε σε όλους τους επαγγελματίες. Διοργάνωση φωτογραφικού εργαστηρίου από βρετανίδα ειδικό στα θέματα επιτήρησης, με στόχο τη διερεύνηση του ρόλου των ελλήνων επιμελητών ανηλίκων και επιμελητών κοινωνικής αρωγής μέσα από την τέχνη. Ενεργοποίηση του θεσμού της «κατ οίκον κράτησης με ηλεκτρονική επιτήρηση («βραχιολάκι») και νομοθετική παρέμβαση για τη διεύρυνση των προϋποθέσεων εφαρμογής του ν. 4356/2015. Παράταση της περιόδου πιλοτικής εφαρμογής για συνολικά 36 μήνες (ν. 4443/2016). Ενέργειες δημοσιότητας για το μέτρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης με παρουσιάσεις στα Πρωτοδικεία Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, στο Εφετείο Αθηνών και στους δικηγορικούς συλλόγους Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Έκδοση και διανομή ενημερωτικού εντύπου «Το Βραχιολάκι» - Κατ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση στις φυλακές για ενημέρωση των κρατουμένων. Συναντήσεις - παρουσιάσεις στις φυλακές Κορυδαλλού και Θεσσαλονίκης, με σκοπό την ενημέρωση των υπόδικων κρατουμένων για τις προϋποθέσεις εφαρμογής του μέτρου και την πρακτική του λειτουργία. Ενεργοποίηση του θεσμού της ημιελεύθερης διαβίωσης, με την προετοιμασία του κατάλληλου κτιρίου στο συγκρότημα Κορυδαλλού. Ενημέρωση υποδίκων στη Φυλακή Κορυδαλλού για την ηλεκτρονική επιτήρηση («βραχιολάκι») (Ιούλιος 2016) 51

52 Η επανένταξη ξεκινά από τη φυλακή Καταγραφή, ταξινόμηση και αξιολόγηση κωλυμάτων και εν γένει θεσμικών εμποδίων επαγγελματικής (επαν)ένταξης αποφυλακισμένων και ποινικώς διωχθέντων προσώπων από Ομάδα Εργασίας, το έργο της οποίας ολοκληρώθηκε. Συνάντηση εργασίας με εκπροσώπους δημόσιων, δημοτικών και ιδιωτικών φορέων για το ζήτημα της επαγγελματικής επανένταξης των αποφυλακισμένων, με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών και τη διεύρυνση συνεργασιών (Δεκέμβριος 2016), και χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Τεχνικής Βοήθειας. Κοινωνική επιχειρηματικότητα, μέσα και έξω από τις φυλακές. Εκπόνηση μελέτης για τις ευκαιρίες που δημιουργούνται και τις δυσκολίες που πιθανόν να αντιμετωπίζει η προσπάθεια λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία (ν. 4430/2016). Συγκρότηση νέου Διοικητικού Συμβουλίου του ΝΠΙΔ «ΕΠΑΝΟΔΟΣ», που τελεί υπό την εποπτεία του ΥΔΔΑΔ. Εκπόνηση σχεδίου Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας των Επιτροπών Κοινωνικής Υποστήριξης από το Κεντρικό Επιστημονικό Συμβούλιο Φυλακών, μετά από αίτημα της Επιτροπής Κοινωνικής Υποστήριξης Βόλου. Διεθνής επιστημονική συνάντηση για τα κωλύματα κοινωνικής επανένταξης των αποφυλακισμένων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Ιούνιος 2017) Συνάντηση εργασίας για την επαγγελματική επανένταξη των αποφυλακισμένων (Δεκέμβριος 2016) Τοιχογραφία στον προαύλιο χώρο του ΣΔΕ της Φυλακής Θεσσαλονίκης (Θερινό σχολείο, Σεπτέμβριος 2016) 52

53 Συνεργασία με μη κυβερνητικούς φορείς και δίκτυα πολιτών με ενεργό παρουσία εντός και εκτός των φυλακών για την υποστήριξη των κρατουμένων στην πορεία τους προς την επανένταξη και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Διεθνής επιστημονική συνάντηση για τα κωλύματα κοινωνικής επανένταξης των αποφυλακισμένων με τη συμμετοχή ερευνητών από 9 χώρες (Φινλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Πολωνία, Ισπανία, Κροατία, Τσεχία, Βουλγαρία, Ελλάδα), κατόπιν συνδιοργάνωσης της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με το Ινστιτούτο Max Planck για Αλλοδαπό και Διεθνές Ποινικό Δίκαιο (Γερμανίας). Επίσκεψη της ΕΠΑΝΟΔΟΥ στην Documenta 14 (Ιούνιος 2017) 53

54

55 Στρατηγικό σχέδιο ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Γιατί στρατηγικό σχέδιο; Μέχρι σήμερα, αποστολή των φυλακών και του σωφρονιστικού συστήματος γενικότερα ήταν η επιδίωξη της ασφάλειας με όρους απλής διεύρυνσης της ποινικής καταστολής. Η πολιτική για τις φυλακές ερχόταν στο προσκήνιο κυρίως σε περιόδους κρίσεων (εξεγέρσεις, αποδράσεις κλπ) και ο κεντρικός σχεδιασμός περιοριζόταν στη δημιουργία νέων χώρων κράτησης, δηλαδή στο χτίσιμο νέων φυλακών. Αυτό οδήγησε το σωφρονιστικό σύστημα σε αδιέξοδο με συνθήκες κράτησης πολλές φορές απάνθρωπες και σωρεία εκθέσεων εθνικών, ευρωπαϊκών και διεθνών οργάνων σε βάρος της χώρας μας, καθώς και πάνω από 30 καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από το 1995 έως το 2015, με ηθικό και ιδιαίτερο οικονομικό αντίκτυπο. Το Στρατηγικό Σχέδιο για το Σωφρονιστικό Σύστημα αποτελεί την 1 η προσπάθεια να τεθούν θετικοί στόχοι και να καθορισθεί μια θετική αποστολή για το σωφρονιστικό μας σύστημα. Το σχέδιο επιχειρεί να θέσει τις βάσεις για μια ισορροπημένη αντεγκληματική πολιτική που δεν θα περιορίζεται στη φύλαξη και τον αποκλεισμό, αλλά θα επιδιώκει την επανένταξη και 55

56 θα δίνει προτεραιότητα στα ηπιότερα μέσα καταστολής. Μια τέτοια αλλαγή κατεύθυνσης μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ουσιαστική συμβολή ολόκληρου του ανθρώπινου δυναμικού που εμπλέκεται σε κάθε λειτουργία του σωφρονιστικού συστήματος. Παράλληλα, το σχέδιο αναγνωρίζει τα όρια της σωφρονιστικής πολιτικής και την ανάγκη να υπάρξουν παρεμβάσεις και στο επίπεδο των ποινών, έτσι ώστε να μπορέσουν οι προβλεπόμενες και επιβαλλόμενες ποινές να συγκλίνουν με τις εκτιόμενες. 56 Έξοδος από την Αγροτική Φυλακή Κασσάνδρας (Χαλκιδικής) Αποστολή βασικές αρχές Αποστολή μας είναι: - Η έκτιση των ποινών με ασφάλεια, αξιοπιστία, διαφάνεια και με σεβασμό στον άνθρωπο. - Η αλλαγή παραδείγματος, με προτεραιότητα στην επανένταξη, που ξεκινά μέσα από τη φυλακή, και στην αναβάθμιση του ρόλου του ανθρώπινου δυναμικού. Οι βασικές αρχές της αντεγκληματικής πολιτικής είναι: Ανθρωπισμός σεβασμός δικαιωμάτων και διεθνών προτύπων. Αρχή αναλογικότητας / επιείκειας με προτεραιότητα στο ηπιότερο μέσο καταστολής. Ασφάλεια κρατουμένων και προσωπικού. Προετοιμασία για την επανένταξη υποστήριξη μετά την αποφυλάκιση. Διαφάνεια, λογοδοσία, ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Εξορθολογισμός της διοίκησης σε όλα τα επίπεδα. Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού εκπαίδευση, εξέλιξη. Άνοιγμα στην κοινωνία, συνεργασία με φορείς, εξωστρέφεια. Πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας. Ανάπτυξη αξιόπιστων εναλλακτικών ποινών και μέτρων για καταδίκους και υποδίκους. Καταπολέμηση του στίγματος και του κοινωνικού στιγματισμού.

57 Διάδρομος στη Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών Οι στρατηγικοί μας στόχοι 1. Βελτίωση συνθηκών κράτησης εκσυγχρονισμός υποδομών. 2. Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού εκπαίδευση προσωπικού διοίκηση. 3. Μείωση του υπερπληθυσμού εναλλακτικά μέτρα και αξιόπιστη έκτισή τους - πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας. 4. Ασφάλεια προσωπικού και κρατουμένων Νομιμότητα Έλεγχος. 5. Προετοιμασία επανένταξης Μετασωφρονιστική μέριμνα. 6. Υπηρεσίες υγείας στις φυλακές σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας. Τα οικονομικά του στρατηγικού σχεδίου Αύξηση κατά 3 εκ. ευρώ του τακτικού προϋπολογισμού για τις φυλακές για το Εξασφάλιση προσλήψεων για εξακόσιους πενήντα επτά (657) υπαλλήλους φυλακών, Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής και Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων. Δέσμευση χρηματοδότησης 2,5 εκ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του ΥΔΔΑΔ έτους 2016 για κτιριακές βελτιώσεις και ολοκλήρωση κατασκευαστικών έργων. Εξασφάλιση χρηματοδότησης από το Πρόγραμμα Τεχνικής Βοήθειας του Αυστριακού Υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναβάθμιση των φυλακών και των υπηρεσιών επιτήρησης (Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής) και την ενίσχυση του έργου των Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων ( ). Ήδη, μέσα από στρατηγικές συνεργασίες η οικονομική επιβάρυνση για ένα μεγάλο αριθμό δράσεων έχει επιμερισθεί στους συναρμόδιους φορείς: 57

58 Αίθουσα του ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ στη Φυλακή Γυναικών Ελεώνα Θηβών - Υπουργείο Υγείας: αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας των φυλακών, ένταξη του Ψυχιατρείου και του Νοσοκομείου Κρατουμένων στο ΕΣΥ. - Υπουργείο Παιδείας: κάλυψη των εξόδων για τη λειτουργία των σχολείων των φυλακών. - Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη: εκπαίδευση υπαλλήλων φύλαξης και εξωτερικής φρούρησης από την ΕΛΑΣ. - Γενική Γραμματεία Αθλητισμού: αθλητικά προγράμματα μέσω του προγράμματος Αθλητισμός για Όλους. - ΟΑΕΔ: εργαστήρια κατάρτισης με χρηματοδότηση από τον τακτικό του προϋπολογισμό. - Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο: Χρηματοδότηση υποτροφιών για φοίτηση κρατουμένων. - 2 η ΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου: χρηματοδότηση προγράμματος τηλε-ψυχιατρικής. - Περιφέρεια Αττικής: κτιριακή αναβάθμιση φυλακών στην Περιφέρεια Αττικής (ΕΚΚΝ Αυλώνα και συγκρότημα Κορυδαλλού). - Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης: χρηματοδότηση της επιμόρφωσης του προσωπικού των φυλακών και των Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής. - Συμβούλιο της Ευρώπης: χρηματοδότηση εκπαιδευτικών δράσεων. - Εθνικό Θέατρο, Εθνική Λυρική Σκηνή (Εναλλακτική Σκηνή): ανάληψη του κόστους των δράσεων πολιτισμού στις φυλακές. Έχουν υποβληθεί προτάσεις σε εθνικά προγράμματα και διεθνείς οργανισμούς για τη χρηματοδότηση επιμέρους δράσεων και ολοκληρωμένων προγραμμάτων, που αναμένεται να υλοποιηθούν εντός της διετίας (ΕΣΠΑ πρόγραμμα ΜΔΤ, Προγράμματα Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, ελβετικό σωματείο VEBO), ενώ εξετάζονται όλες οι δυνατότητες για εξεύρεση χρηματοδοτικών πηγών για το μέλλον. 58

59 α/α 4.1. Στρατηγικοί στόχοι Βελτίωση συνθηκών κράτησης Εκσυγχρονισμός υποδομών Επιχειρησιακοί στόχοι Καθορισμός της χωρητικότητας των φυλακών και των διαθέσιμων τ.μ. ανά κρατούμενο, με βάση τα ελάχιστα κριτήρια του Συμβουλίου της Ευρώπης. Μελέτη για σταδιακή κατάργηση των θαλάμων. Εθνικό σχέδιο κατανομής κρατουμένων προσδιορισμός λειτουργίας κάθε φυλακής και προόδου κρατουμένων μέσα στο σωφρονιστικό σύστημα - κατανομή σε φυλακές ως «πύλες εισόδου» στο σύστημα. Προσδιορισμός - δημιουργία χώρων για δραστηριότητες ανά φυλακή: εκπαίδευση / κατάρτιση / αθλητισμός / παραγωγικά εργαστήρια / χώρος πολλαπλών χρήσεων. Σχέδιο για τη μεταχείριση ευάλωτων ομάδων: γυναίκες, νέοι, υπερήλικες, αλλοδαποί, ψυχικά ασθενείς, χρήστες ουσιών, οροθετικοί, μη ετερόφυλα άτομα. Λειτουργία νέων πτερύγων σε Χανιά και Νιγρίτα. Λειτουργία Φυλακής Δράμας. Δυνατότητες τεχνολογιών τηλεματικής. Ενημέρωση νεοεισερχομένων «Αλφαβητάρι» κρατουμένων σε τρεις γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Αλβανικά). Μελέτη για τη λειτουργία τμημάτων ημιελεύθερης διαβίωσης. Αναδιοργάνωση αγροτικών φυλακών: σύνταξη Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας - εκσυγχρονισμός παραγωγής καθετοποίηση παραγωγής επανεξέταση θέσεων εργασίας. Δημιουργία τμήματος αγροτικής φυλακής για γυναίκες. Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών για υποδομές. Διερεύνηση ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων. Νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών. 59

60 α/α 4.2. Στρατηγικοί στόχοι Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού Εκπαίδευση προσωπικού Διοίκηση Επιχειρησιακοί στόχοι Αύξηση του προσωπικού μέσω προσλήψεων (έχει εγκριθεί ΠΥΣ για 657 προσλήψεις). Διεύθυνση Συντονισμού Φυλακών στην Κεντρική Υπηρεσία (ΚΥ). Τακτικές συναντήσεις ανά 6μηνο με Διευθυντές φυλακών. Περιφερειακές συναντήσεις με επιτελικά στελέχη. Νέα οργανογράμματα για τις φυλακές με προσδιορισμό αναγκών σε επιστημονικό / ιατρικό προσωπικό και προσωπικό φύλαξης. Δυνατότητες εξέλιξης όλου του προσωπικού και σύνδεση της εξέλιξης με την επιμόρφωση. Εισήγηση και εφαρμογή σχεδίου για την ανάληψη της διοίκησης των τμημάτων εξωτερικής φρούρησης από υπαλλήλους εξωτερικής φρούρησης. Καθορισμός και περιγραφή ρόλων / συνεργασιών. Αντιστοίχιση με το οργανόγραμμα της ΚΥ. Περιγραφή αρμοδιοτήτων / ρόλου του προσωπικού της ΚΥ. Δημιουργία Συμβουλίου Ασφαλείας στις φυλακές. Δημιουργία σχεδίου για την εκπαίδευση του προσωπικού (για θέματα όπως: πρόληψη και αντιμετώπιση κρίσεων, διαπολιτισμικότητα, ψυχική υγεία, προετοιμασία επανένταξης κλπ). Δημιουργία τμήματος εκπαίδευσης στην ΚΥ και επιτροπής συνδρομής. Επιμόρφωση επιτελικών στελεχών (Διευθυντών, Προϊσταμένων Τμημάτων). Εισαγωγική εκπαίδευση για τριακόσια (300) άτομα. Δια βίου επιμόρφωση σε συνεργασία με το ΙΝΕΠ και ανάπτυξη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Επιχειρησιακή εκπαίδευση σε συνεργασία με την ΕΛΑΣ. Συνεργασία με ΕΑΠ για τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συνεργασία με άλλους φορείς / ανάπτυξη συνεργασιών (σωματείο VEBO, ΓΓ Δια Βίου Μάθησης κλπ). 60

61 α/α Στρατηγικοί στόχοι Επιχειρησιακοί στόχοι 4.3. Μείωση του υπερπληθυσμού Εναλλακτικά μέτρα και αξιόπιστη έκτισή τους - Πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας Μείωση του υπερπληθυσμού Ανάθεση μελέτης για τον εντοπισμό των λόγων που προκαλούν τον υπερπληθυσμό (εκτίμηση της υποτροπής, αξιολόγηση της εφαρμογής έκτακτων μέτρων αποσυμφόρησης, του ευεργετικού υπολογισμού ως συστήματος παροχής κινήτρων, της επιβάρυνσης του υπερπληθυσμού λόγω ανακλήσεων / άρσεων της πρόωρης απόλυσης κλπ.), με αξιοποίηση της Λευκής Βίβλου του Συμβουλίου της Ευρώπης και κατά το δυνατόν με συμμετοχή δικαστών. Επανεκτίμηση της χρήσης κοινοτικών εναλλακτικών μέτρων (ποσόστωση σε σχέση με φυλακή) και εξέταση της διεύρυνσης χρήσης τους. Μελέτη για την αξιολόγηση της εφαρμογής των συμβάσεων και Αποφάσεων - πλαίσιο της ΕΕ για τη μεταφορά κρατουμένων, και υιοθέτηση μέτρων για την πιο αποτελεσματική μεταφορά κρατουμένων στις χώρες καταγωγής τους. Διάλογος κυρίως με δικαστές / εισαγγελείς και διαμόρφωση συναντίληψης για το πρόβλημα. Εναλλακτικά μέτρα και αξιόπιστη έκτισή τους Αύξηση του αριθμού των επιμελητών ανηλίκων και κοινωνικής αρωγής (ΥΕΑ & ΚΑ) μέσω μετατάξεων / προσλήψεων. Θεσμική αναβάθμιση του ρόλου των Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής με καθορισμό του τρόπου έκτισης των εναλλακτικών μέτρων. Επανεξέταση του νομοθετικού πλαισίου για την ανάθεση εποπτείας των απολυομένων υπό όρο και πιθανώς των ευρισκομένων σε κανονική άδεια από τις κατά τόπους ΥΕΑ & ΚΑ. Συνεχής επιμόρφωση σε συνεργασία με το ΙΝΕΠ και το Αυστριακό Πρόγραμμα Τεχνικής Βοήθειας. 61

62 Πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας Αύξηση του αριθμού των ΥΕΑ & ΚΑ μέσω μετατάξεων/προσλήψεων. Αναβάθμιση του τρόπου εφαρμογής των αναμορφωτικών μέτρων καθορισμός πλαισίου. Επιμόρφωση των ΥΕΑ & ΚΑ. Επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΕΠΑ και των Στεγών των ΕΠΑ. Επανεξέταση της λειτουργίας του Ιδρύματος Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου. Αύξηση του προσωπικού των ΕΠΑ μέσω μετατάξεων / προσλήψεων. Λειτουργία της Στέγης Βόλου για νέους στους οποίους έχει επιβληθεί αναμορφωτικό μέτρο του ά. 122 ΠΚ. Δημιουργία Εσωτερικών Κανονισμών Λειτουργίας των Στεγών / Ιδρύματος, με στόχο την κλιμάκωση της έντασης της επιτήρησης και τον διαχωρισμό των διαμένοντων νέων, με βάση τις σύγχρονες αρχές της εγκληματολογίας / παιδαγωγικής. Διαβούλευση και ψήφιση του νομοσχεδίου για τις Μονάδες Μέριμνας Νέων. 62

63 α/α 4.4. Στρατηγικοί στόχοι Προετοιμασία επανένταξης (Α, Β, Γ) Μετασωφρονιστική μέριμνα Επιχειρησιακοί στόχοι Δημιουργία Ατομικού Πλάνου Κρατουμένου με στόχο την επανένταξη, που τίθεται σε γνώση του συμβουλίου φυλακής και του φυλακτικού προσωπικού περιοδική εκτίμηση της πορείας των κρατουμένων αξιοποίηση της πληροφορίας για την πρόοδο των κρατουμένων στο σωφρονιστικό σύστημα. Α. Εκπαίδευση κατάρτιση αθλητισμός πολιτισμός Καταγραφή των εκπαιδευτικών αναγκών των κρατουμένων από την ΚΥ. Ορισμός Υπευθύνου Εκπαίδευσης ανά φυλακή. Δημιουργία σχολικών μονάδων, ΙΕΚ και προγραμμάτων εκμάθησης ελληνικών ως δεύτερης γλώσσας για αλλοδαπούς, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας - νομοθετική πρωτοβουλία. Εργαστήρια κατάρτισης σε συνεργασία με ΟΑΕΔ. Αθλητικές δραστηριότητες σε συνεργασία με ΓΓ Αθλητισμού. Πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με φορείς και τοπική κοινωνία. Δημιουργία πλάνου ανά φυλακή για τις διαθέσιμες δραστηριότητες ανά έτος από την επιστημονική ομάδα και το συμβούλιο φυλακής. Β. Παραγωγικά εργαστήρια διάθεση προϊόντων Μελέτη της δυνατότητας αξιοποίησης του θεσμού των κοινωνικών επιχειρήσεων στις φυλακές γενικού τύπου, νέων, γυναικών και στις αγροτικές φυλακές. Προετοιμασία και λειτουργία παραγωγικών εργαστηρίων με αμοιβή πρόγραμμα αυστριακής Τεχνικής Βοήθειας και Vebo. Σύνδεση της παραγωγής με την κοινωνία - μελέτη για τον τρόπο διάθεσης προϊόντων με αξιοποίησητου θεσμού των κοινωνικών επιχειρήσεων. Γ. Ατομική οικογενειακή - επαγγελματική συμβουλευτική Λειτουργία επιστημονικής ομάδας περιγραφή ρόλων. Δημιουργία εργαλείων για τη συμβουλευτική εργασίας / οικογένειας / ειδικών ομάδων. Εκπαίδευση επιστημονικού προσωπικού. Αξιοποίηση τηλε-επικοινωνίας. 63

64 Σύνδεση των επιστημονικών ομάδων των φυλακών: - με την ΕΠΑΝΟΔΟ επέκταση του συστήματος ηλεκτρονικής διασύνδεσης σύνδεση με εξειδικευμένους επαγγελματίες (πρόγράμμα Vebo) - με τις οικογένειες των φυλακισμένων και τα παιδιά τους με τις ΕΠΑ - με τις ΥΕΑ & ΚΑ για προετοιμασία επανένταξης. Μετασωφρονιστική μέριμνα Επανεξέταση των θεσμών που προβλέπονται για την υποστήριξη των αποφυλακισμένων. Δικτύωση και συνεργασία με δημόσιους, δημοτικούς, τοπικούς φορείς για την υποστήριξη των αποφυλακισμένων. Ενίσχυση της ΕΠΑΝΟΔΟΥ και λειτουργία περιφερειακού δικτύου για την επανένταξη σε Θεσσαλονίκη, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, Κρήτη. Ιδιαίτερη μέριμνα για την υποστήριξη των νέων που αποφυλακίζονται και την ομαλή τους ένταξη. Άρση των νομικών κωλυμάτων για την επανένταξη. Ευαισθητοποίηση του κοινού για την άρση των στερεοτύπων και του στιγματισμού. 64

65 α/α 4.5. Στρατηγικοί στόχοι Ασφάλεια προσωπικού και κρατουμένων - Διαφάνεια - Λογοδοσία Επιχειρησιακοί στόχοι Δημιουργία συμβουλίου ασφαλείας στις φυλακές. Καθορισμός του ελάχιστου προσωπικού φύλαξης / εξωτερικής φρούρησης, που είναι απαραίτητο για την ασφαλή λειτουργία κάθε φυλακής. Αύξηση προσωπικού μέσω προσλήψεων. Αναβάθμιση του ρόλου του προσωπικού με έμφαση στη δυναμική ασφάλεια (βλ. οργανόγραμμα). Δημιουργία σχεδίων ασφαλείας σε κάθε φυλακή. Αξιολόγηση των αναγκών σε προμήθεια / αναβάθμιση εξοπλισμού σε κάθε φυλακή. Εκπαίδευση του προσωπικού στην πρόληψη και αντιμετώπιση σοβαρών συμβάντων. Δημιουργία σχεδίων για αποκλιμάκωση κρίσεων παρεμβάσεις σε έκτακτη ανάγκη μέσα κατευνασμού. Μελέτη για τον ρόλο του τεχνολογικού εξοπλισμού στην αναβάθμιση της ασφάλειας στις φυλακές. Σταδιακή τοποθέτηση υπαλλήλων εξωτερικής φρούρησης στα εξωτερικά θυρωρεία φυλακών. Σύστημα καταγραφής των σοβαρών συμβάντων στις φυλακές και παρακολούθηση από ΚΥ. Μελέτη για καθορισμό διαδικασίας αποτελεσματικής προσφυγής (ά. 13 ΕΣΔΑ). Εφαρμογή συστήματος καταγραφής / παραπόνων / απαντήσεων, σύμφωνα με τη μελέτη. Πλήρης λειτουργία του συστήματος ηλεκτρονικής διασύνδεσης στις φυλακές και την ΚΥ. Δημιουργία και πιστοποίηση στατιστικών προϊόντων με πλήρη αξιοποίηση του συστήματος ηλεκτρονικής διασύνδεσης. Ανάρτηση των πιστοποιημένων στατιστικών και δημοσιεύσιμων προϊόντων στο διαδίκτυο. Παρακολούθηση και ενημέρωση της σελίδας στο διαδίκτυο δημιουργία σελίδων για κάθε φυλακή με βασικά στοιχεία, τρόπο πρόσβασης κλπ. Ενίσχυση με προσωπικό του Σώματος Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης. Σταθερή συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη. Έλεγχος των φυλακών από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Έλεγχος από άλλα σώματα της διοίκησης. Παρακολούθηση της λειτουργίας του θεσμού του Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας ενημέρωση κρατουμένων και προσωπικού. 65

66 α/α 4.6. Στρατηγικοί στόχοι Υπηρεσίες υγείας στις φυλακές σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας Επιχειρησιακοί στόχοι Επαναπροκήρυξη θέσεων ιατρών που δεν προσλήφθηκαν με την τελευταία προκήρυξη. Προσλήψεις νοσηλευτικού προσωπικού. Ίδρυση Ειδικού Περιφερειακού Ιατρείου (ΕΠΙ) σε όλες τις φυλακές. Χαρακτηρισμός ΕΠΙ φυλακών ως ιατρείων άγονων και απομακρυσμένων περιοχών. Στελέχωση με γενικούς και αγροτικούς γιατρούς. Στελέχωση με επικουρικούς νοσηλευτές. Επιμόρφωση ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Δημιουργία πρωτοκόλλου εξέτασης νεοεισερχομένων για λοιμώδη νοσήματα εξάρτηση. Συνεργασία με εξειδικευμένους φορείς για την πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων. Κανονισμός λειτουργίας ΕΠΙ και σύνδεσης με τις υπηρεσίες της φυλακής και τοπικές υπηρεσίες υγείας. Καθήκοντα προσωπικού και συνεργασία με επιστημονική ομάδα (βλ. οργανόγραμμα). Συγκρότηση μικτής ομάδας εργασίας Υπ. Δικαιοσύνης Υπ. Υγείας για την παρακολούθηση των παραπάνω. Ένταξη Νοσοκομείου Κρατουμένων στο ΕΣΥ. Διερεύνηση δυνατοτήτων για υπηρεσίες τηλε-ιατρικής. Δημιουργία θαλάμων κρατουμένων σε νοσοκομεία Αττικής βελτίωση δευτεροβάθμιας παροχής φροντίδας υγείας. Ψυχική Υγεία Ένταξη του Ψυχιατρείου Κρατουμένων στο ΕΣΥ έκδοση ΠΔ και τροπολογία για τις θέσεις προσωπικού. Διερεύνηση δυνατοτήτων για υπηρεσίες τηλε-ψυχιατρικής. Σύνδεση με Νοσοκομείο 414 για αξιοποίηση τηλεφωνικής γραμμής και υπηρεσιών σε απομακρυσμένες φυλακές. Συνεργασία με φορείς ψυχικής υγείας, όπως π.χ. ΕΠΑΨΥ στη Λαμία. Επιμόρφωση του προσωπικού σε θέματα ψυχικής υγείας και πρόληψης αυτοκτονιών. Ενημερωτικό υλικό για αυτοκτονίες. Ανάπτυξη επιμορφωτικών προγραμμάτων από την Ψυχιατροδικαστική Κλινική του Αττικόν. 66

67 Εξαρτησιογόνες ουσίες Λειτουργία προγράμματος ενημέρωσης / συμβουλευτικής σε κάθε φυλακή από εξειδικευμένο φορέα. Οργάνωση του συστήματος παραπομπών σε θεραπεία, είτε σε φυλακή όπου λειτουργεί πρόγραμμα θεραπείας, είτε στο ΚΑΤΚ, είτε στην αυτόνομη κοινότητα ΚΕΘΕΑ στη Θεσσαλονίκη. Ενίσχυση της λειτουργίας του ΚΑΤΚ. Επιμόρφωση προσωπικού και επιστημονικών ομάδων σε θέματα εξαρτήσεων. Συνεργασία με αναγνωρισμένους φορείς και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά. 67

68 68 Φυλακές της χώρας Οι φυλακές είναι περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης και κατανέμονται γεωγραφικά ως εξής: Γενικά Καταστήματα Κράτησης 22 φυλακές: Αλικαρνασσού, Άμφισσας, Γρεβενών, Γυναικών Ελεώνα Θηβών, Δομοκού, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Κέρκυρας, Κομοτηνής, Κορυδαλλού (και Τμήμα Γυναικών), Κω, Λάρισας, Μαλανδρίνου, Ναυπλίου, Νεάπολης, Νιγρίτας Σερρών, Πάτρας, Τρικάλων, Τρίπολης, Χαλκίδας, Χανίων, Χίου. Οι φυλακές Δράμας και Νεάπολης Λασιθίου είναι υπό κατασκευή. Ειδικά Καταστήματα Κράτησης Νέων (ΕΚΚΝ) - ΕΚΝΝ Αυλώνα - ΕΚΚΝ Βόλου - ΕΑΚΚΝ Κασαβέτειας - ΕΚΚΝ Κορίνθου Αγροτικά / Βιοτεχνικά Καταστήματα Κράτησης - Αγιάς Χανίων, Κασσάνδρας Χαλκιδικής, Τίρυνθας Αργολίδας - Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (ΚΑΥΦ Κορυδαλλός) Θεραπευτικά καταστήματα κράτησης - Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού - Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού - Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων (ΚΑΤΚ) Ελεώνα Θηβών. Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων Βόλου Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων & Κοινωνικής Αρωγής (ΥΕΑ & ΚΑ) Οι ΥΕΑ & ΚΑ είναι περιφερειακές υπηρεσίες του ΥΔΔΑΔ που λειτουργούν στις έδρες των Πρωτοδικείων της χώρας με εξειδικευμένο προσωπικό. Έργο των επιμελητών ανηλίκων είναι η εποπτεία της εφαρμογής των αναμορφωτικών μέτρων και η λήψη μέτρων πρόληψης για τους ανηλίκους. Οι επιμελητές κοινωνικής αρωγής επιβλέπουν την έκτιση των εναλλακτικών ποινών για τους ενήλικες (κοινωφελούς εργασίας, αναστολής υπό επιτήρηση, αποφυλάκισης υπό όρους). Εταιρείες Προστασίας Ανηλίκων (ΕΠΑ) Οι ΕΠΑ είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου που εποπτεύονται από το ΥΔΔΑΔ και συγκροτούνται στις έδρες των Εφετείων της χώρας. Σήμερα λειτουργούν Στέγες φιλοξενίας ανηλίκων στις ΕΠΑ Αθηνών, Πειραιά και Ηρακλείου Κρήτης. Δομές ημερήσιας φροντίδας ανηλίκων λειτουργούν στις ΕΠΑ Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης και Λάρισας.