H Εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών Συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης (AVRR)

Transcript

1 H Εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών Συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης (AVRR) ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΪΟΥ 2019 ΤΕΥΧΟΣ 3 ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ

2 Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτή την έκθεση είναι των συντακτών και δεν αντιπροσωπεύουν υποχρεωτικά τις απόψεις του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Οι ορισμοί και οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται και η παρουσίαση του υλικού μέσω της έκθεσης δεν υπονοούν την έκφραση καμίας υποκειμενικής άποψης από την πλευρά του ΔΟΜ αναφορικά με το νομικό καθεστώς χωρών, περιοχών, πόλεων, τοπικών αρχών ή συνόρων. Ο ΔΟΜ πρεσβεύει ότι η ανθρωπιστική και προγραμματισμένη μετανάστευση ευνοεί τους μετανάστες και την κοινωνία. Ως ένας διακυβερνητικός οργανισμός, Ο ΔΟΜ συνεργάζεται με τους εταίρους του στη διεθνή κοινότητα για να: βοηθήσει στην αντιμετώπιση των αυξανόμενων προκλήσεων που αφορούν στη διαχείριση της μετανάστευσης, να προωθήσει την κατανόηση των μεταναστευτικών θεμάτων, να ενθαρρύνει την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη μέσα από τη μετανάστευση και να υποστηρίξει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ευμάρεια των μεταναστών. Οι συντάκτες της έκθεσης Αλεξάνδρα Φλέσσα, Χριστιάνα Ούτσικα, Κωνσταντίνα Μίντζολη, Χαρίκλεια Πιταρίδη και Ζωή Βανικιώτη ευχαριστούν όλους τους συναδέλφους του ΔΟΜ στο πεδίο, στα κεντρικά γραφεία στην Αθήνα και στα τοπικά γραφεία τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και τα νησιά για την πολύτιμη συμβολή τους στην ολοκλήρωση της έκθεσης. Η παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Η Εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης συγχρηματοδοτείται 75% από Ευρωπαϊκούς Πόρους (Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης κι Ένταξης) και 25% από Εθνικούς Πόρους. Εκδότης: Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης ΔΟΜ Ελλάδας Δωδεκανήσου 6, Άλιμος Αθήνα, Ελλάδα Τηλ: Fax: iomathens@iom.int Ιστοσελίδα: H Εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών Συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης (AVRR) Εξώφυλλο: Ένας επωφελούμενος της εθελούσιας επιστροφής και επανένταξης επανενώνεται με την οικογένειά του, αφού επέστρεψε με επιτυχία στο σπίτι του με τη βοήθεια του ΔΟΜ Ελλάδος. ΔOM Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης ΔΟΜ Ελλάδας Όλα τα δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα. Κανένα τμήμα αυτής της δημοσίευσης ή του σχεδιασμού της δεν μπορεί να αναπαραχθεί, να μεταδοθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε μορφή ή με οποιοδήποτε μέσο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Η παρούσα έκδοση δημιουργήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να ληφθούν υπόψη ως επίσημη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 93_18 ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ

3 iii ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Επικεφαλής του ΔΟΜ Ελλάδας και Περιφερειακός Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας) Ενώ οι διάφορες προκλήσεις σχετικά με την μετανάστευση εξακολουθούν να αυξάνονται στην Ελλάδα, το πρόγραμμα Η εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελούσιων επιστροφών συμπεριλαμβανομένων μέτρων επανένταξης (AVRR) παραμένει ένας σταθερός πυλώνας ασφαλούς, αξιοπρεπούς και νόμιμης μετανάστευσης. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος, περισσότεροι από υπήκοοι τρίτων χωρών επισκέφθηκαν τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔOM), ζητώντας να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους και στις οικογένειές τους, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια περισσότεροι από επωφελούμενοι του προγράμματος έλαβαν βοήθεια επανένταξης με τη βοήθεια ειδικού προσωπικού του ΔΟΜ. Τα προγράμματα AVRR βρίσκονται στο επίκεντρο των δεσμεύσεων του ΔΟΜ για την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι κάθε εθελοντική επιστροφή είναι αποτέλεσμα μιας απόφασης που λαμβάνεται ελεύθερα και διέπεται από δύο βασικές αρχές: (α) την ελευθερία της επιλογής, η οποία ορίζεται από απουσία κάθε φυσικής ή ψυχολογικής πίεσης για εγγραφή στο πρόγραμμα AVRR και (β) την τεκμηριωμένη απόφαση, η οποία λαμβάνεται μετά από έγκαιρη, αντικειμενική και αξιόπιστη παροχή πληροφοριών. Εντός της Ευρώπης, η αποστολή του ΔΟΜ στην Ελλάδα υλοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα AVRR που σχετίζεται κυρίως με την μεγάλη εισροή μεταναστών. Από το 2010, περισσότεροι από υπήκοοι τρίτων χωρών έχουν λάβει βοήθεια από τον ΔΟΜ Ελλάδος για να επιστρέψουν εθελοντικά στη χώρα καταγωγής τους.

4 iv ΠΡΟΛΟΓΟΣ v Το AVRR αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας συνολικής προσέγγισης των μεταναστευτικών ροών και στην Ελλάδα είναι πλήρως ενσωματωμένο στους μηχανισμούς που έχουν θέσει οι ελληνικές αρχές για την αντιμετώπιση της διαχείρισης των μεταναστευτικών θεμάτων. Το AVRR έχει σχεδιαστεί σε στενή ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Ειδικός Απεσταλμένος του Γενικού Διευθυντή του ΔΟΜ στην Ελληνική Κυβέρνηση & Σύμβουλος του Περιφερειακού Διευθυντή για τη Μεσόγειο) συνεργασία με τις ελληνικές αρχές και είναι ένα από τα πιο ολοκληρωμένα προγράμματα στην Ευρώπη, το οποίο συμπεριλαμβάνει βοήθεια και συμβουλευτική πριν την αναχώρηση, οργάνωση ταξιδιού, μέτρα επιστροφής και επανένταξης για τους υπηκόους τρίτων χωρών. Ο ΔΟΜ, η Υπηρεσία του ΟΗΕ για τη μετανάστευση, αποτελεί τον μεγαλύτερο διακυβερνητικό οργα- Με μεγάλη χαρά παρουσιάζουμε την τελική έκθεση του προγράμματος AVRR, η οποία παρέχει πληροφορίες και για τα τρία έτη της εφαρμογής του προγράμματος που καλύπτει την περίοδο από την 1η Ιουνίου του 2016 έως την 31η Μαΐου του 2019, και αποτελεί τη συνέχεια των δραστηριοτήτων που υλοποιήθηκαν στην πρώτη ετήσια έκθεση, η οποία κάλυπτε την περίοδο από την 1η Ιουνίου του 2016 έως την 31η Μαΐου του 2017 και της δεύτερης ετήσιας έκθεσης που κάλυπτε την περίοδο από την 1η Ιουνίου του 2017 έως την 31η Μαΐου του Η έκθεση διαρθρώνεται σε δύο μέρη: το πρώτο μέρος παρουσιάζει μια επισκόπηση της σχέσης μεταξύ του ΔOM και του AVRR, ενώ το δεύτερο παρουσιάζει τις βασικές δραστηριότητες για την ενημερωτική εκστρατεία του AVRR, την εθελοντική και την επανένταξη που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) του Εθνικού Προγράμματος νισμό στον τομέα της μετανάστευσης και είναι προσηλωμένος στην παροχής της ανθρώπινης και ομαλής μετανάστευσης προς όφελος όλων. Ο Οργανισμός, από το 1979, όταν τα προγράμματα υποβοηθούμενης εθελοντικής επιστροφής και επανένταξης (AVRR) άρχισαν να υλοποιούνται για πρώτη φορά από τον ΔΟΜ, υποστηρίζει εκείνους που αποφασίζουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αλλά δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να το πράξουν. Η βοήθεια που παρέχεται στους επωφελούμενους του προγράμματος αφορά την προετοιμασία τους για το ταξίδι, την επιστροφή και την επανένταξη. Σε αυτό το πλαίσιο και καθ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του ΔΟΜ, η Αποστολή του ΔΟΜ στην Ελλάδα έχει υλοποιήσει ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων στον τομέα της διαχείρισης της μετανάστευσης, ακολουθώντας μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το AVRR είναι μια από τις βασικές δραστηριότητες του ΔΟΜ και βοηθά κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες μετανάστες να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους. Το τριετές AVRR πρόγραμμα, «Η εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελούσιων επιστροφών, συμπεριλαμβανομένων μέτρων επανένταξης», άρχισε Rocco Gianluca να εφαρμόζεται τον Ιούνιο του 2016 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του Επικεφαλής του ΔΟΜ Ελλάδας και Περιφερειακός Συντονιστής Έκτακτης Το πρόγραμμα υλοποιείται στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευ- Βοήθειας σης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) του Εθνικού Προγράμματος , και συγχρηματοδοτείται κατά 75% από το Ευρωπαϊκό ΤΑΜΕ και 25% από εθνικούς πόρους.

5 vi ΠΡΟΛΟΓΟΣ vii Μέσα από αυτό το πρόγραμμα, η Αποστολή μας παρέχει βοήθεια σε υπηκόους τρίτων χωρών που βρίσκονται στην Ελλάδα, παράτυπους ή νόμιμους μετανάστες, αιτούντες άσυλο που έχουν παραιτηθεί από το αίτημά τους για χορήγηση διεθνούς προστασίας ή σε αιτούντες άσυλο των οποίων το αίτημα έχει απορριφθεί καθώς και σε μετανάστες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως θύµατα εµπορίας ανθρώπων, ηλικιωμένους, ασυνόδευτους ανήλικους και άτομα που χρήζουν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος (Επικεφαλής του ΔΟΜ Ελλάδας και Περιφερειακός Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας) iii Στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε την ασφαλή, ορθή και αξιοπρεπή μετανάστευση που θα προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών ενώ παράλληλα θα τηρεί τις διεθνείς αρχές και πρότυπα. Μέσα από τα κεφαλαία αυτής της έκθεσης, μπορείτε να βρείτε σημαντικά στοιχεία για τις μεταναστευτικές τάσεις, να κατανοήσετε τις διαδικασίες που ακολουθεί η αποστολή μας και να ενημερωθείτε για τις δραστηριότητες που αναλαμβάνει η Αποστολή του ΔΟΜ στην Ελλάδα σε στενή συνεργασία με τα Γραφεία του ΔΟM στις χώρες προέλευσης, τους τοπικούς φορείς, τους διεθνείς ομολόγους τους, τις διπλωματικές αρχές, το Υπουργείο Εσωτερικών και άλλους συνεργαζόμενους φορείς, για την επιτυχή υλοποίηση του προγράμματος, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μετανάστες έχουν πρόσβαση τόσο σε επαρκείς και ακριβείς πληροφορίες όσο και σε εξατομικευμένη βοήθεια από το AVRR. Πρόλογος (Ειδικός Απεσταλμένος του Γενικού Διευθυντή του ΔΟΜ στην Ελληνική v Κυβέρνηση & Σύμβουλος του Περιφερειακού Διευθυντή για τη Μεσόγειο) Πίνακες, γραφήματα και χάρτες Ακρωνύμια Ορισμοί Συνοπτική επισκόπηση ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ και AVRR, Ιούνιος 2016-Μάιος 2019 Μέρος 1: ΔOM και AVRR 1 Κεφάλαιο 1: ΔΟΜ Ελλάδος και AVRR 3 ix x xi xvi Κεφάλαιο 2: Συνεργασίες 6 Κεφάλαιο 3: Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για Μετανάστες 9 Εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα των Εθελούσιων Επιστροφών και Επανένταξης (OCAVRR) Δανιήλ Εσδράς Ειδικός Απεσταλμένος του Γενικού Διευθυντή του ΔΟΜ στην Ελληνική Κυβέρνηση & Σύμβουλος του Περιφερειακού Διευθυντή για τη Μεσόγειo Μέρος 2: AVRR στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου 12 Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική εκστρατεία #ireturn Ενημερώνοντας για το AVRR Κινητή Μονάδα Ενημέρωσης Η φωνή των επωφελούμενων 28

6 viii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ix Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής Η διαδικασία 33 Πίνακες, γραφήματα και χάρτες Βοήθεια πριν την αναχώρηση Ταξιδιωτικές προετοιμασίες Μετά την άφιξη Επισκέψεις μελέτης Η δράση του AVRR στην περιφέρεια Ηπειρωτική Ελλάδα 43 Πίνακες Πίνακας 1: Υποβοηθούμενες εθελούσιες επιστροφές και επανένταξη (AVRR) με μία ματιά Πίνακας 2: Προσέγγιση της πολιτικής των επιστροφών στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ 13 xviii Νησιά 46 Πίνακας 3: Συνολικός αριθμός παροχής ενημέρωσης AVRR στην Ηπειρωτική Ελλάδα Συναντήσεις με το προσωπικό της περιφέρειας 50 Πίνακας 4: Συνολικός αριθμός ενημερώσεων, εγγραφών και επιστροφών 45 υπηκόων τρίτων χωρών στην Ηπειρωτική Ελλάδα Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης 52 Πίνακας 5: Συνολικός αριθμός ενημερώσεων, εγγραφών και επιστροφών υπηκόων 49 τρίτων χωρών από τα νησιά 3.1. Ομάδα-στόχος και μορφές βοήθειας σε είδος Διαδικασία της βοήθειας επανένταξης Συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στις χώρες προέλευσης Διάφορες μορφές βοήθειας επανένταξης σε είδος Επίσκεψη παρακολούθησης και αξιολόγησης Επίλογος 64 Συμπεράσματα 64 Γραφήματα Γράφημα 1: Συνολικός αριθμός των επωφελούμενων ανά χώρα καταγωγής Γράφημα 2: Οι επωφελούμενοι κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος Γράφημα 3: Συνολικός αριθμός των ευάλωτων μεταναστών που έλαβαν βοήθεια AVRR Γράφημα 4: Οι πέντε περισσότερο επωφελούμενοι που έλαβαν το βοήθημα της επανένταξης σε είδος ανα χώρα καταγωγής Γράφημα 5: Συνολικός αριθμός των επωφελούμενων που έλαβαν βοήθεια επανένταξης σε είδος ανά είδος της βοήθειας επανένταξης xv xv xvi xvi xvii Παράρτημα 1 65 Εθελοντικές επιστροφές (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) 65 Παράρτημα 2 Ενημερώσεις για το AVRR από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) 66 Παράρτημα 3 Εγγραφές για το AVRR από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) 68 Παράρτημα 4 Επιστροφές από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) 70 Γράφημα 6: Ομάδες-στόχοι της επικοινωνιακής στρατηγικής του AVRR 16 Γράφημα 7: Σύνολο επιστροφών με AVRR ανά μήνα 33 Γράφημα 8: Καθεστώς των επιστρεφόντων 34 Γράφημα 9: Ο συνολικός αριθμός των επωφελούμενων της βοήθειας επανένταξης 54 σε είδος ανα χώρα καταγωγής Γράφημα 10: Το σύνολο των συμβουλευτικών συνεδριών στην χώρα καταγωγής 55 Γράφημα 11: Οι πέντε περισσότερο προτιμώμενες μορφές βοήθειας 57 επανένταξης σε είδος Χάρτες Χάρτης 1: Η παρουσία του AVRR στην Ελλάδα 41

7 x akρωνυμια xi ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΑΜΕ AVR AVRR ΕΟΧ ΥΔΕΑΠ ΔΟΜ ΜΚΟ OCAVRR ΠΙΚΠΑ ΚΥΤ UNHCR Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης Υποβοηθούμενη εθελούσια επιστροφή (Assisted Voluntary Return) Υποβοηθούμενη εθελούσια επιστροφή και επανένταξη (Assisted Voluntary Return and Reintegration) Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος Υπηρεσία Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης μη κυβερνητικός οργανισμός Ανοικτό Κέντρο φιλοξενίας για μετανάστες εγγεγραμμένους στο πρόγραμμα εθελοντικών επιστροφών και επανένταξης (Open Centre for Migrants registered for Assisted Voluntary Return & Reintegration) Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Προνοίας και Αντίληψης Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (United Nations High Commissioner for Refugees) (AVRR) Υποβοηθούμενη Εθελούσια Επιστροφή (AVR) / Υποβοηθούμενη Εθελούσια Επιστροφή και Επανένταξη: Επικουρούμενος εθελοντικός επαναπατρισμός: Δικαιολογημένη και επικουρούμενη υποστήριξη των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, μεταναστών - θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, σπουδαστών που βρίσκονται χωρίς πόρους σε μια ξένη χώρα, υπηκόων που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις και άλλων προσώπων. Τα πρόσωπα αυτά δεν επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα υποδοχής και προσφέρονται εθελοντικά να επαναπατριστούν στη χώρα προέλευσής τους. 1 Αιτών Άσυλο: Άτομα που ζητούν να επιτραπεί η είσοδός τους σε μια χώρα ως πρόσφυγες, και βρίσκονται σε αναμονή της απόφασης της αίτησής τους για να αποκτήσουν το καθεστώς του πρόσφυγα, βάσει σχετικών διεθνών και εθνικών οδηγιών. Σε περίπτωση αρνητικής απόφασης πρέπει να αναχωρήσουν από τη χώρα και ίσως και να απελαθούν, καθώς βρίσκονται υπό παράνομο καθεστώς, εκτός και αν η άδεια παραμονής τους έχει δοθεί για ανθρωπιστικούς ή άλλους σχετικούς λόγους. 2 Χώρα προέλευσης: Η χώρα που αποτελεί πηγή μεταναστευτικών ρευμάτων (νόμιμων ή παράτυπων). 3 Χώρα επιστροφής: Τρίτη χώρα (χώρα καταγωγής, διέλευσης ή άλλη). Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι η χώρα καταγωγής όπου γίνεται η επιστροφή, αλλά ο ορισμός αυτός χρησιμοποιείται εδώ για να υποδείξει άλλους (πιθανούς) προορισμούς. 4 Χώρα διέλευσης: Η χώρα μέσω της οποίας μετακινούνται τα μεταναστευτικά ρεύματα (νόμιμα ή παράτυπα). 5 1 R. Perruchoud και J. Redpath-Cross (εκδ.), Γλωσσάρι Μετανάστευσης, 2η έκδοση. Διαθέσιμο, Διεθνές Μεταναστευτικό Δίκαιο Νo. 25 (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), Γενεύη, 2011), σελ. 11. Διαθέσιμο: books/international-migration-law-ndeg25-glossary-migration 2 Ο.π, Ο.π, Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μετανάστευσης, Επιστροφή Μετανάστευσης. Δημοσιεύθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας (Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 2007). Διαθέσιμο: reports/docs/emn-studies/return-migration/emn_return_migration_booklet_feb08_en.pdf 5 Ο.π. 3, 3.

8 xii ΟΡΙΣΜΟΙ xiii Μετανάστευση σε μια χώρα: H διαδικασία μετακίνησης ανθρώπων σε μία χώρα της οποίας δεν έχουν την ιθαγένεια, προκειμένου να εγκατασταθούν εκεί. 6 Χώρα υποδοχής: Χώρα προορισμού ή τρίτη χώρα. Σε περίπτωση επιστροφής ή επαναπατρισμού, είναι και η χώρα καταγωγής. Χώρα που έχει δεχτεί να υποδέχεται ορισμένο αριθμό προσφύγων και μεταναστών σε ετήσια βάση με προεδρική, υπουργική ή κοινοβουλευτική απόφαση. 10 Παράτυπη μετανάστευση: Η μετακίνηση, η οποία λαμβάνει χώρα πέρα από τους κανόνες των χωρών αποστολής, διέλευσης και υποδοχής. Δεν υπάρχει ένας καθαρά και οικουμενικά αποδεκτός προσδιορισμός του όρου. Από την οπτική των χωρών προορισμού αναφέρεται στην παράνομη είσοδο, παραμονή ή εργασία στη χώρα, εννοώντας ότι ο μετανάστης δεν έχει την απαραίτητη θεώρηση εισόδου ή τα αναγκαία έγγραφα για να εισέλθει, να μείνει ή να εργαστεί σε μια χώρα. Από την οπτική των χωρών αποστολής η «παρανομία» έγκειται στις περιπτώσεις όπου ένα άτομο περνά τα διεθνή σύνορα, δίχως ισχύον διαβατήριο ή ταξιδιωτικά έγγραφα ή δεν πληροί τις διοικητικές προϋποθέσεις για να αναχωρήσει από τη χώρα. Ωστόσο, υπάρχει η τάση να περιορίζεται η χρήση του όρου «illegal migration» - «παράνομη μετανάστευση» στις περιπτώσεις των λαθρομεταναστών και των ατόμων παράνομης διακίνησης και εμπορίας. 7 Πρόσφυγας: Ένα άτομο που, που βρίσκεται έξω από το κράτος του οποίου είναι πολίτης εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου ότι εκεί θα υποστεί διωγμούς λόγω της φυλής, της θρησκείας ή της εθνικότητάς του, ή ακόμα εξαιτίας της ιδιότητας του μέλους μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας ή των πολιτικών του απόψεων, και επιπλέον τού είναι αδύνατο να εξασφαλίσει προστασία από τη χώρα του, ή, εξαιτίας του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να τεθεί υπό αυτή την προστασία. (Σύμβαση περί του Καθεστώτος των Προσφύγων, Άρθρο. 1 Α (2), 1951 όπως τροποποιήθηκε στο Πρωτόκολλο, 1967). Προς συμπλήρωση του ορισμού του πρόσφυγα όπως ορίζεται στη Σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες, το άρθρο 1 παράγραφος 2 της Σύμβασης του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας του 1969 για τα Ειδικά Ζητήματα των Προσφυγικών Προβλημάτων στην Αφρική, διευρύνουν τον ορισμό, υπάγοντας σε αυτόν κάθε πρόσωπο που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του «εξαιτίας εξωτερικής επιδρομής, κατοχής ή ξένης κυριαρχίας ή γεγονότων που διαταράσσουν σοβαρά τη δημόσια τάξη σε ένα τμήμα ή σε ολόκληρη τη χώρα καταγωγής του ή ιθαγένειάς του. Ομοίως, η Διακήρυξη της Καρθαγένης του 1984 συστήνει να υπαχθούν στο προστατευτικό καθεστώς του πρόσφυγα: όσοι διαφεύγουν από τη χώρα τους «επειδή η ζωή τους, η ασφάλειά τους ή η ελευθερία τους απειλούνται από γενικευμένη βία, εξωτερική επιδρομή, εσωτερικές συγκρούσεις, μαζικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου ή άλλες καταστάσεις που διαταράσσουν σοβαρά τη δημόσια τάξη. 11 Μετανάστης: Γενικός όρος, ο οποίος δεν ορίζεται από το διεθνές δίκαιο, που αντικατοπτρίζει την κοινή αντίληψη της κατάστασης ενός ατόμου που μετακινείται μακριά από τον τόπο συνήθους διαμονής του, είτε σε άλλη περιοχή εντός της χώρας είτε διασχίζοντας διεθνή σύνορα, προσωρινά ή μόνιμα, για ποικίλους λόγων. Ο όρος περιλαμβάνει έναν αριθμό από νομικά καθορισμένες κατηγορίες ανθρώπων: μετανάστες που αναζητούν εργασία, άτομα των οποίων οι συγκεκριμένοι τύποι μετακινήσεων είναι νομικά καθορισμένοι, όπως μετανάστες που έχουν διακινηθεί παράνομα, καθώς επίσης κι εκείνους που το καθεστώς ή ο τρόπος μετακίνησής τους δεν έχει καθοριστεί από το διεθνές δίκαιο, όπως οι διεθνείς φοιτητές. 8 Μετανάστευση: Η μετακίνηση ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων, είτε διασχίζοντας διεθνή σύνορα είτε εντός των συνόρων ενός κράτους. Πρόκειται για πληθυσμιακές μετακινήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν κάθε είδους μετακίνηση ανθρώπων, ανεξαρτήτως διάρκειας, σύνθεσης και αιτιών. Περιλαμβάνει τη μετανάστευση προσφύγων, εκτοπισμένων, οικονομικών μεταναστών και ατόμων που μετακινούνται για άλλους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής επανένωσης. 9 Απομάκρυνση: Η εκτέλεση απόφασης Αναγκαστικής Επιστροφής. 12 Επωφελούμενος: Ένας μετανάστης, υπήκοος εκτός ΕΕ / ΕΟΧ (δηλαδή τρίτης χώρας), που μεταβαίνει στη χώρα επιστροφής, είτε εθελοντικά είτε αναγκαστικά Ο.π, Ο.π., 4. 8 Σε διεθνές επίπεδο, δεν υπάρχει καθολικά αποδεκτός ορισμός για τη λέξη «μετανάστης». Ο παρών ορισμός αναπτύχθηκε από τον ΔΟΜ προς εξυπηρέτηση δικών του σκοπών, ενώ δεν υπαινίσσεται, ούτε αποσκοπεί στη δημιουργία μίας νέας νομικής κατηγορίας. Δύο προσεγγίσεις υιοθετούνται γενικά για τον ορισμό του όρου «μετανάστης»: η ολιστική προσέγγιση, που ακολουθείται μεταξύ άλλων από τον ΔΟΜ, η οποία θεωρεί τον όρο «μετανάστης» έναν ευρύτερο όρο που καλύπτει όλες τις μορφές μετακινήσεων και η μερική προσέγγιση, η οποία αποκλείει από τον όρο «μετανάστης» όσους προσπαθούν να διαφύγουν από πόλεμο ή διώξεις. J. Carling, What is the meaning of migrant? (τελευταία πρόσβαση 8 Μάϊου 2019). 10 Ο.π, Σύμβαση του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας για τα Ειδικά Ζητήματα των Προσφυγικών Προβλημάτων στην Αφρική (1969), 1(2), σελ. 2. Διαθέσιμο: specific_aspects_of_refugee_problems_in_africa_e.pdf. Διακήρυξη της Καρθαγένης για τους Πρόσφυγες, Συνέδριο για τη Διεθνή Προστασία των Προσφύγων στην Κεντρική Αμερική, Μεξικό και Παναμά, 1984 (Διακήρυξη της Καρθαγένης του 1984), Κεφάλαιο III(3), τελευταίο εδάφιο 12 Ο.π.10, Ο.π, Ο.π, 7, 62.

9 xiv ΟΡΙΣΜΟΙ xv Επιστροφή: Αναφέρεται γενικά στην πράξη ή τη διαδικασία της επιστροφής. Αυτή μπορεί να γίνει εντός των συνόρων επικράτειας μιας χώρας, όπως είναι η περίπτωση των εσωτερικά εκτοπισμένων προσώπων και των αποστρατευμένων ή μπορεί να γίνει από τη χώρα φιλοξενίας (είτε είναι χώρα διέλευσης, είτε προορισμού) στη χώρα καταγωγής, όπως είναι η περίπτωση των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των πολιτών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Υπάρχουν υποκατηγορίες επιστροφών, οι οποίες είτε περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο υλοποιείται η επιστροφή του ατόμου π.χ. εκούσια, ακούσια και αυθόρμητη επιστροφή, είτε αφορούν το πρόσωπο που συμμετέχει στη διαδικασία της επιστροφή, π.χ. επιστροφή Συνοπτική επισκόπηση ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ και AVRR, Ιούνιος 2016-Μάιος 2019 Γράφημα 1: Συνολικός αριθμός των επωφελούμενων ανά χώρα καταγωγής προσφύγων επαναπατρισμός. 14 Απόφαση επιστροφής: Διοικητική, δικαστική απόφαση ή πράξη, με την οποία η παραμονή υπηκόου τρίτης χώρας κρίνεται ή κηρύσσεται παράνομη και επιβάλλει υποχρεωτική επιστροφή. 15 Υπήκοος τρίτης χώρας: Είναι κάθε πρόσωπο που δεν είναι πολίτης της Ένωσης κατά την έννοια του άρθρου 17 παράγραφος 1 της συνθήκης, συμπεριλαμβανομένων των απατρίδων. 16 Ασυνόδευτα παιδιά μεταναστών: (επίσης ονομάζονται και ασυνόδευτοι ανήλικοι): Παιδιά, όπως ορίζονται στο άρθρο 1 της Διεθνής Σύµβασης για τα Δικαιώµατα του Παιδιού στις 20 Νοεμβρίου του 1989, που έχουν χωριστεί από τους δύο γονείς και άλλους συγγενείς και δεν φροντίζονται από έναν ενήλικα ο οποίος, σύμφωνα με το νόμο ή το έθιμο, είναι υπεύθυνος γι αυτά. 17 Εθελούσια Επιστροφή: Η υποβοηθούμενη ή ανεξάρτητη επιστροφή στη χώρα καταγωγής, διέλευσης ή σε τρίτη χώρα, η οποία εξαρτάται από την ελεύθερη βούληση του επωφελούμενου. 18 Πακιστάν Ιράκ Γεωργία Αφγανιστάν Αλγερία ν (Ισλαμική Δημοκρατία του) Μαρόκο 545 Μπανγκλαντές 483 Αίγυπτος 267 Ινδία 161 Μολδαβία (Δημοκρατία της) 152 Ουκρανία 133 Νεπάλ 132 Λίβανος 127 Τυνησία 79 Ρωσική Ομοσπονδία 40 Κίνα 37 Δομινικανή Δημοκρατία 33 Νιγηρία 32 Άλλες Ο.π., 12, Οδηγία περί επιστροφής - άρθρο 3 (4), 6 (6), στην: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Παράρτημα Εγχειριδίου περί επιστροφής, σελ. 10. Δες περισσότερα: Γράφημα 2: Οι επωφελούμενοι κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος 16 Ο.π., 14, Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Γενικό σχόλιο αριθ. 6, Μεταχείριση των ασυνόδευτων ανηλίκων και των παιδιών που έχουν αποχωριστεί την οικογένειά τους, εκτός της χώρας καταγωγής τους CRC/GC/2005/6, 1 Σεπτεμβρίου 2005, παρ. 7. Με βάση της Οδηγίας 2013/33/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ασυνόδευτος ανήλικος ορίζεται ο υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών, ο οποίος φθάνει στην επικράτεια των κρατών μελών χωρίς να συνοδεύεται από τον κατά το νόμο ή το έθιμο υπεύθυνο ενήλικο και για όσο διάστημα ένα τέτοιο πρόσωπο δεν έχει αναλάβει πραγματικά την επιμέλειά του ή ο ανήλικος που βρέθηκε χωρίς συνοδεία μετά την είσοδό του στην επικράτεια των κρατών μελών.» Άνδρες Γυναίκες Παιδιά 18 IOM, Key Migration Terms (n.d.). Available from

10 xvi Συνοπτική επισκόπηση ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ και AVRR, Ιούνιος 2016-Μάιος 2019 xvii Γράφημα 3: Ο συνολικός αριθμός των ευάλωτων μεταναστών που έλαβαν βοήθεια AVRR Γράφημα 5: Ο συνολικός αριθμός των επωφελούμενων της βοήθειας επανένταξης σε είδος ανά είδος βοήθειας επανένταξης Μετανάστες με προβλήματα υγείας (893) Ηλικιωμένοι (180) Θύματα εμπορίας ανθρώπων (5) Έγκυες (95) Ασυνόδευτα ανήλικα (119) 155 Μικρή επιχείρηση 18 Ιατρική βοήθεια 162 Εκπαίδευση Σύνολο Άστεγοι (10) Άλλοι (7) Προσωρινή διαμονή Επαγγελματική κατάρτιση Τοποθέτηση σε θέση εργασίας Κάλυψη υλικών αγαθών Εμπορικές πτήεις Χώρες Γράφημα 4: Οι 5 περισσότερο επωφελούμενοι που έλαβαν βοήθεια επανένταξης σε είδος ανά χώρα καταγωγής Άνδρες Γυναίκες Ευάλωτοι μετανάστες Συμβουλευτικές συνεδρίες στον ΔΟΜ Ελλάδος Πακιστάν Γεωργία Ιράκ Μπανγκλαντές Ιράν (Ισλαμική Δημοκρατία του) Οι εγγεγραμμένοι μετανάστες για AVRR που παραπέμφθηκαν στο τμήμα επανένταξης του ΔΟΜ Ελλάδος

11 xviii Συνοπτική επισκόπηση ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ και AVRR, Ιούνιος 2016-Μάιος Πίνακας 1: Υποβοηθούμενες εθελούσιες επιστροφές και επανένταξη (AVRR) με μία ματιά 1 Ιουνίου Μαΐου 2019 Μέρος 1: ΔΟΜ και AVRR Συνολικός αριθμός επωφελούμενων που επέστρεψαν με AVRR Χώρες καταγωγής 71 Oι τρεις κύριες χώρες καταγωγής Πακιστάν Ιράκ Γεωργία Ενημερώσεις στα νησιά Ενημερώσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα Εγγραφές στα νησιά Επιστροφές απο τα νησιά Επιστροφές απο τα νησιά Βοήθεια επανένταξης σε είδος Άνδρες Γυναίκες Ευάλωτοι μετανάστες (Α/Γ) Συμβουλευτικές συνεδρίες για να αξιολογηθεί αν ο υποψήφιος πληροί τα κριτήρια για να λάβει τη βοήθεια επανένταξης Δράσεις επανένταξης σε είδος Μικρή επιχείρηση Τοποθέτηση σε θέση εργασίας 162 Εκπαίδευση 6 Επαγγελματική κατάρτιση 18 Προσωρινή διαμονή 155 Κάλυψη υλικών αγαθών 217 Ιατρική βοήθεια 141 Αξιολόγηση ολοκληρωμένων πλάνων επανένταξης To AVRR θεωρείται κύριο κομμάτι μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στο ζήτημα της διαχείρισης της μετανάστευσης, που στοχεύει στην ομαλή και ανθρώπινη επιστροφή και επανένταξη των μεταναστών που δεν έχουν τη δυνατότητα ή δεν επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα υποδοχής ή διέλευσης και επιθυμούν να επιστρέψουν εθελούσια στις χώρες καταγωγής τους. Οι συνεργασίες που έχει δημιουργήσει ο ΔΟΜ και το ευρύτερο φάσμα των εταίρων σε κρατικό και διεθνές επίπεδο διασφαλίζουν την παροχή βοήθειας στην Εθελούσια Επιστροφή και Επανένταξη σε αρκετούς δεκάδες χιλιάδες μετανάστες ετησίως που επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Μέσω του AVRR, ο ΔΟΜ διασφαλίζει ότι όλες οι επιστροφές που πραγματοποιούνται βασίζονται στην ελεύθερη βούληση του μετανάστη και στην παροχή επαρκούς και ακριβούς πληροφόρησης προκειμένου να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση. Παράλληλα οι επιστρέφοντες λαμβάνουν βοήθεια κατά τη διαδικασία επανένταξης σύμφωνα με τον στόχο 21 του Παγκοσμίου Συμφώνου για την Ασφαλή Ομαλή και Τακτική Μετανάστευση. Μέσω των προγραμμάτων AVRR, ο ΔΟΜ στοχεύει στην επίτευξη μιας βιώσιμης επανένταξης των μεταναστών που επιστρέφουν στη κοινωνική ζωή, παρέχοντάς τους ισότιμη πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, τις υπηρεσίες, τη δικαιοσύνη, την ψυχοκοινωνική βοήθεια, ενώ ταυτόχρονα εντοπίζει και αντιμετωπίζει τις ανάγκες των κοινοτήτων στις οποίες επιστρέφουν οι μετανάστες συμπεριλαμβάνοντας σχετικές παροχές στα σχέδια επανένταξης των σχεδίων που αναπτύσσονται στη χώρα καταγωγής. To AVRR αποτελεί πλεονέκτημα όλων εκείνων που βρίσκονται στο φάσμα της μετανάστευσης, όσον αφορά την προέλευση, διέλευση και προορισμό: Για ένα μετανάστη, το AVRR συμβολίζει μια πιο ανθρώπινη και αξιοπρεπή προσέγγιση στην επιστροφή, που ενισχύει τη διαδικασία επανένταξης στην πατρίδα του. Για τους μετανάστες που πρέπει να γυρίσουν στην πατρίδα τους αλλά δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα, το AVRR είναι συχνά ο μοναδικός τρόπος επίλυσης του προβλήματος. Το AVRR επιτρέπει στους μετανάστες να προετοιμαστούν για την επιστροφή τους, παροτρύνοντάς τους να εντοπίσουν πιθανές ευκαιρίες για την εκ νέου κοινωνικοοικονομική ενσωμάτωση στον τόπο καταγωγής τους, διευκολύνοντας έτσι τη βιωσιμότητα της επιστροφής τους.

12 2 Μέρος 1: ΔOM και AVRR 3 Για τις κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής και διέλευσης, το AVRR είναι μια συναινετική και οικονομικά συμφέρουσα επιλογή που ενισχύει την ακεραιότητα των συστημάτων ασύλου και μετανάστευσης, χωρίς τη συστηματική (και γενικά δαπανηρή) εφαρμογή μέτρων αστυνόμευσης και κράτησης. Για τις κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης και τις κοινότητες των μεταναστών, το AVRR είναι μια αποδεκτή επιλογή που στηρίζει την εκ νέου ενσωμάτωση των πολιτών που επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους. Ο ΔΟΜ στηρίζει τις κυβερνήσεις αυτές στην ανάπτυξη στρατηγικών και προγραμμάτων με στόχο τη διευκόλυνση της διαχείρισης των μεταναστών που επιστρέφουν και τη βελτίωση των δυνατοτήτων για την επανένταξή τους. Το AVRR επίσης διευκολύνει και ενδυναμώνει μια συνεργατική προσέγγιση στην επιστροφή μεταξύ των αρμοδίων αρχών των χωρών προορισμού, διέλευσης και προέλευσης. Οι αρχές των προγραμμάτων AVRR: 1 Εθελοντικός χαρακτήρας 2 Απόκριση προσανατολισμένη στον μετανάστη 3 Ασφάλεια 4 Βιωσιμότητα της επανένταξης 5 Εμπιστευτικότητα 6 Διάλογος και συνεργασίες 7 Προγραμματισμός βάσει στοιχείων Ποιος μπορεί να επωφεληθεί από το AVRR? Στους επωφελούμενους του προγράμματος AVRR περιλαμβάνονται υπήκοοι τρίτων χωρών που βρίσκονται στην Ελλάδα, παράτυποι μετανάστες, νόμιμοι μετανάστες και αιτούντες άσυλο που αποφασίζουν να διακόψουν τη διαδικασία ή που εν τέλει δεν χρήζουν βοήθεια διεθνούς προστασίας. Η βοήθεια μέσω AVRR μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ευάλωτες ομάδες μεταναστών, όπως θύματα εμπορίας ανθρώπων, ηλικιωμένους, ασυνόδευτα παιδιά και μετανάστες με προβλήματα υγείας. Κεφάλαιο 1: Ο ΔΟΜ Ελλάδος και το AVRR Η Ελλάδα είναι ιδρυτικό μέλος του ΔΟΜ και το Γραφείο του ΔΟΜ Ελλάδος ιδρύθηκε το 1952 μετά από συμφωνία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του ΔΟΜ. Το Γραφείο του ΔΟΜ Ελλάδος προσφέρει βοήθεια εδώ και 66 χρόνια στους μετακινούμενους πληθυσμούς που το έχουν ανάγκη, προστατεύοντας πάντα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ελλάδα έγινε χώρα υποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών, είτε ως χώρα διέλευσης είτε ως χώρα προορισμού. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η Ελλάδα παραμένει η κύρια πύλη εισόδου στην ΕΕ για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους προερχόμενους από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ασία. Το 2010, ο ΔΟΜ Ελλάδος ξεκίνησε την εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελοντικών επιστροφών και από τότε η ανάγκη για συνεχή παροχή βοήθειας ήταν εμφανής. Τις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στην Αθήνα επισκέπτονταν καθημερινά υπήκοοι τρίτων χωρών που επιθυμούσαν να συμπεριληφθούν σε προγράμματα εθελοντικής επιστροφής. Ο αριθμός των ατόμων που εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για την επιστροφή στην πατρίδα τους αυξήθηκε σταδιακά και μερικές φορές υπερέβη τον αριθμό των μεταναστών που θα μπορούσαν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο των συγκεκριμένων προγραμμάτων. Από το 2015, οπότε και παρατηρήθηκε έκρηξη των μεταναστευτικών ροών, ο ΔΟΜ Ελλάδος διαδραματίζει ρόλο κλειδί στον τομέα της μετανάστευσης στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας τις ελληνικές αρχές στη διαχείριση των προκλήσεων που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων κρίσιμων ετών. Επωφελούμενοι στο αεροδρόμιο λαμβάνουν βοήθεια από το προσωπικό του ΔΟΜ Ελλάδος κατά την διαδικασία check-in και ελέγχου διαβατηρίων. ΔΟΜ 2019

13 4 Κεφάλαιο 1: ΔΟΜ Ελλάδος και AVRR 5 Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία των Ελληνικών Αρχών, μετανάστες και πρόσφυγες εισήλθαν στην Ελλάδα είτε μέσω των θαλασσίων είτε μέσω των χερσαίων συνόρων στο διάστημα 1η Ιουνίου Δεκεμβρίου Η πλειοψηφία των προσφύγων και μεταναστών που κατέφτασαν στην Ελλάδα προέρχονται από την Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Τουρκία. Επιπλέον, παρατηρείται αυξανόμενος αριθμός μεταναστών από την Αφρική μέσα στο Σε αυτό το πλαίσιο, οι μετανάστες που διέμεναν στην Ελλάδα, στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά και στις ανοικτές δομές φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα, ενώ όταν οι αιτούντες άσυλο αναγνωρίζονταν ως πρόσφυγες φιλοξενούνταν στο πλαίσιο του προγράμματος Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης για την Ένταξη και τη Στέγαση (ESTIA) 20, το οποίο απευθυνόταν στους ευάλωτους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα για όσο διάστημα το αίτημά τους για άσυλο βρισκόταν υπό εξέταση. Ωστόσο, το διάστημα της διαμονής τους στις δομές φιλοξενίας παρατεινόταν για αόριστο χρονικό διάστημα και υπερβαίνοντας την δυναμικότητα της φιλοξενίας καθώς οι μεταφορές επωφελούμενων στην ηπειρωτική χώρα σε δομές μακροχρόνιας διαμονής. Το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ και η στοχευμένη στέγαση για ευάλωτες ομάδες εξαρτώνταν από το στάδιο εξέτασης του αιτήματος ασύλου και την άρση του γεωγραφικού περιορισμού, που σχετίζεται με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ασύλου ή με την αξιολόγηση της ευαλωτότητας. Δυστυχώς, η πραγματικότητα στην Ελλάδα για τους μετανάστες ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που αναμενόταν και είτε παρέμεναν στην Ελλάδα σε δύσκολες συνθήκες διαβίωσης (άστεγοι, διαμονή σε εγκαταλελειμμένα κτήρια), είτε βρίσκονταν υπό κράτηση και δεν ήταν σε θέση να σχεδιάσουν το μέλλον τους καθώς δυσκολεύονταν να μετακινηθούν σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Συνεπώς, οι μετανάστες συχνά προτιμούσαν να επιστρέψουν στην χώρα καταγωγής τους με αξιοπρέπεια και ασφάλεια και ενδεχομένως να επωφεληθούν από τη βοήθεια επανένταξης σε είδος, ώστε να επανενταχθούν επιτυχώς στη χώρα καταγωγής τους. Δεκαετία 1960, όταν ο ΔΟΜ Ελλάδος βοήθησε χιλιάδες Έλληνες μετανάστες να εγκατασταθούν σε Η.Π.Α., Καναδά, Αυστραλία και υπερπόντιες χώρες. ΔΟΜ 2019 Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που έφθασαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουν ξοδέψει όλες τις οικονομίες τους, ελπίζοντας να μεταβούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, οι εκροές από την Ελλάδα είχαν μειωθεί σημαντικά και οι νόμιμες οδοί που εξασφάλιζαν κινητικότητα εκτός Ελλάδος είτε είχαν ανασταλεί (λ.χ. παράδειγμα με την ολοκλήρωση του προγράμματος μετεγκατάστασης της Ε.Ε. το Μάρτιο του ) είτε ήταν διαθέσιμες μόνο ακολουθώντας την ολοκλήρωση των μακροχρόνιων διαδικασιών ασύλου (π.χ. οικογενειακή επανένωση). Ως εκ τούτου, το τριετές πρόγραμμα «Η Εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών Συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης» σχεδιάστηκε ώστε να συμβάλει στη ολοκληρωμένη και ολιστική διαχείριση της μετανάστευσης στην Ελλάδα και να ανταποκριθεί στις επικείμενες ανάγκες των μεταναστών μέσω της διευκόλυνσης της ασφαλούς και αξιοπρεπούς επιστροφής και επανένταξης στην χώρα καταγωγής τους. Ο ΔΟΜ, προκειμένου να ανταποκριθεί στην άμεση ανάγκη για πληροφόρηση και στήριξη όσον αφορά το AVRR σε ολόκληρη την Ελλάδα, έχει ιδρύσει πέντε (5) περιφερειακά γραφεία ενώ διεύρυνε το δίκτυο των περιφερειακών υπαλλήλων σε 23 άτομα. Το προσωπικό του ΔΟΜ βρίσκεται σε διάφορες τοποθεσίες σε ολόκληρη την Ελλάδα για να διασφαλίσει, ανεξάρτητα από γεωγραφι- 19 Στο πλαίσιο του προγράμματος της μετεγκατάστασης της Ε.Ε., αιτούντες άσυλο μετεφέρθηκαν από την Ελλάδα σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. 20 Το πρόγραμμα ESTIA παρείχε στέγαση σε διαμερίσματα και στήριξη μέσω προπληρωμένων καρτών των προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, με χρηματοδότηση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

14 6 Κεφάλαιο 1: ΔΟΜ Ελλάδος και AVRR 7 κούς περιορισμούς, την πρόσβαση στην πληροφόρηση για το πρόγραμμα τόσο στους δυνητικά επωφελούμενους όσο και στους κατά τόπους εμπλεκόμενους φορείς. Τα περιφερειακά γραφεία είναι πλέον εδραιωμένα και δέχονται καθημερινά πολλούς εν δυνάμει επωφελούμενους, ενώ το προσωπικό του AVRR παρατηρεί τη σημαντικότητα ύπαρξης και της ευρείας αναγνώρισης του προγράμματος. Μέσω των περιφερειακών γραφείων στην Κρήτη, τα Ιωάννινα, την Πάτρα, τη Ρόδο και τη Θεσσαλονίκη και μέσω της παρουσίας του ΔΟΜ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, ο ΔΟΜ προσφέρει λεπτομερή πληροφόρηση για το AVRR και βοήθεια ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Κεφάλαιο 2: Συνεργασίες Ο ΔΟΜ υλοποιεί δράσεις AVRR στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας και εταιρικών σχέσεων και παρέχει επιχειρησιακή υποστήριξη, συμβουλευτική και τεχνογνωσία στις χώρες υποδοχής, διέλευσης και καταγωγής. Συνεπώς, ο ΔΟΜ έχει αναπτύξει ισχυρές συνεργασίες και δεσμούς με τους κύριους φορείς που εμπλέκονται στη διαδικασία των εθελοντικών επιστροφών και αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχή υλοποίηση του προγράμματος. - Τα δικαιώματα που απολαμβάνουν οι αιτούντες άσυλο και τα δικαιώματα που δικαιούνται όσοι λαμβάνουν διεθνή προστασία στην Ελλάδα Αυτού του είδους οι πρακτικές ενίσχυσαν τη διασφάλιση της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων των μεταναστών στη διαδικασία των επιστροφών και επιβεβαιώνουν την εθελοντική και συνειδητή φύση του AVRR με σκοπό την εφαρμογή των διεθνών προτύπων και αρχών. Επιπλέον, ο ΔΟΜ Ελλάδος, συνεργάστηκε επίσης στενά με μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και άλλους οργανισμούς, όπως νομικές ομάδες και οργανώσεις υποστήριξης της υγείας, ώστε να διασφαλίσουν ότι οι μετανάστες έχουν πρόσβαση στην ενημέρωση, στην παροχή νομικής συμβουλευτικής ή άλλου είδους συμβουλευτικής, σε κοινωνικές υπηρεσίες και σε μηχανισμούς προστασίας. Πιο συγκεκριμένα, συνεργάστηκε αποτελεσματικά με τις κυβερνητικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων της Ελληνικής Αστυνομίας, της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, της Υπηρεσίας Ασύλου και άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών σε όλα τα στάδια της διαδικασίας των εθελοντικών επιστροφών ώστε να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με το AVRR σε πιθανούς επωφελούμενους και να ολοκληρώσει όλα τα στάδια πριν την αναχώρησή του. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ΔΟΜ είχε στενή συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Ο ρόλος του UNHCR θεωρήθηκε σημαντικός ώστε να διευκολυνθεί η διαθεσιμότητα και η πρόσβαση στους μηχανισμούς του καθορισμού του προσφυγικού καθεστώτος και της προστασίας στα πρώτα στάδια θέσπισης ενός πλαισίου εθελοντικής επιστροφής. Ο ΔΟΜ Ελλάδος φιλοξενεί στα γραφεία του έναν επιστημονικά καταρτισμένο υπάλληλο του UNHCR ο οποίος παρέχει συμβουλευτική σε αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και παράτυπους μετανάστες (ατομικά και/ή οικογένειες) κατόπιν αιτήματός τους. Κυρίως στόχος των συμβουλευτικών συνεδριών ήταν οι υπήκοοι από χώρες με υψηλό ποσοστό αναγνώρισης να λάβουν μια πλήρως τεκμηριωμένη απόφαση, κυρίως μέσω της παροχής πληροφοριών και συμβουλών που σχετίζονται με: - Διαδικασίες ασύλου στην Ελλάδα - Κανονισμός του Δουβλίνου (συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής επανένωσης των αιτούντων άσυλο) - Παραίτηση από το αίτημα ασύλου ή καθεστώς διεθνούς προστασίας Ο ΔΟΜ Ελλάδος οργανώνοντας ενημερωτική συνάντηση με Πρεσβείες και Προξενεία από χώρες που εκπροσωπούνται άμεσα στην Ελλάδα. ΔΟΜ 2019

15 8 Κεφάλαιο 2: Συνεργασίες 9 Ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ιδίως με το Υπηρεσία Διαχείρισης Ευρωπαϊκών και Αναπτυξιακών που είναι η Εντεταλμένη Αρχή του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) στην Ελλάδα για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την υλοποίηση του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών αναφορών και αναφορών υλοποιημένων δράσεων. Επιπλέον, υπήρξε στενή συνεργασία για την ανταλλαγή πληροφοριών και σκέψεων ώστε να ξεπεραστούν εμπόδια και δυσκολίες που ανέκυψαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος. Η ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε επίσης σε καθημερινή βάση με το Τμήμα Αλλοδαπών Αττικής και τα αντίστοιχα περιφερειακά αστυνομικά τμήματα, στο πλαίσιο των ενεργειών που έπρεπε να γίνουν για τους επωφελούμενους, πριν από την αναχώρησή τους από την Ελλάδα. Επιπλέον, ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με τις αρχές του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών για όλες τις απαραίτητες διαδικασίες πριν από την αναχώρηση των επωφελούμενων. Επιπροσθέτως, ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με περισσότερες από 54 Πρεσβείες και Προξενεία που βρίσκονται εντός κι εκτός Ελλάδος σχετικά με θέματα ταυτοποίησης και έκδοσης ταξιδιωτικών εγγράφων. Ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης αλλά και με την Υπηρεσία Ασύλου με σκοπό να ενημερώσουν για τη διαθεσιμότητα του AVRR προγράμματος τους αιτούντες άσυλο των οποίων το αίτημα είχε απορριφθεί και να διαχειριστεί πιθανές παραπομπές από τον ΚΥΤ. Κεφάλαιο 3: Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για Μετανάστες Εγγεγραμμένους στο Πρόγραμμα Εθελοντικών Επιστροφών και Επανένταξης (OCAVRR) Το Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για Μετανάστες Εγγεγραμμένους στο Πρόγραμμα Εθελοντικών Επιστροφών και Επανένταξης (OCAVRR II) συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφής και το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Το Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για Μετανάστες Εγγεγραμμένους στο Πρόγραμμα Εθελοντικών Επιστροφών και Επανένταξης (OCAVRR ) είναι το πρώτο ανοικτό κέντρο στην Ευρώπη και λειτουργεί ως συμπληρωματική δράση του προγράμματος του AVRR. Αυτό το παραδειγματικό Ανοικτό Κέντρο εγκαθιδρύθηκε κοντά στο κέντρο της Αθήνας ώστε να προσφέρει διαμονή και υπηρεσίες (εταιρεία σίτισης, ασφάλεια, καθαριότητα και παροχή ψυχολογικής και ιατρικής υποστήριξης) σε μετανάστες που είναι εγγεγραμμένοι στα AVRR προγράμματα του ΔΟΜ Ελλάδας και δεν έχουν χώρο διαμονής μέχρι την επιστροφή τους. Οι επωφελούμενοι είναι μετανάστες που ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, που για τους σκοπούς του προγράμματος ορίζονται ως έγκυες γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες, μετανάστες με ιατρικές ανάγκες, ηλικιωμένοι μετανάστες και ανέστιοι. Από την 1η Ιανουαρίου 2018 έως την 31η Μαΐου 2019, επωφελούμενοι φιλοξενήθηκαν στο OCAVRR. 920 από αυτούς είχαν καταγωγή από το Ιράκ, 397 από το Πακιστάν, 73 από το Αφγανιστάν και 797 από διάφορες άλλες χώρες, ενώ από αυτούς έλαβαν βοήθεια κατά τη διάρκεια της επιστροφής τους στην χώρα καταγωγής τους.

16 10 Κεφάλαιο 3: Ανοικτό Κέντρο Φιλοξενίας για Μετανάστες Εγγεγραμμένων στο πρόγραμμα των Εθελούσιων Επιστροφών και Επανένταξης (OCAVRR) 11 Alavidze και η οικογένειά του Λαμβάνοντας υπόψη τα ευαίσθητα θέματα των βιβλίων μου, η σύζυγός μου Τζουλιέτα, ο 22χρονος γιος μου Γκιόργκι και εγώ αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε τη Γεωργία για την Πολωνία το Κατάφερα να γράψω δύο βιβλία κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών που βρισκόμασταν στην Πολωνία και ένα από αυτά δημοσιεύθηκε και στη Γεωργία. Η σύζυγός μου, ωστόσο, δεν μπόρεσε να βρει δουλειά, ο γιος μου δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του και το αίτημα ασύλου που είχαμε κάνει απορρίφθηκε. Αισθανόμασταν ανασφάλεια και αβεβαιότητα και αποφασίσαμε να κατευθυνθούμε προς τη Γαλλία. Οι αρχές, όμως, ήθελαν να μας απελάσουν πίσω στην Πολωνία, οπότε αναγκαστήκαμε να μαζέψουμε τα πράγματά μας και να μετακινηθούμε για άλλη μία φορά. Αυτή τη φορά κατευθυνθήκαμε στην Ελλάδα, περνώντας από την Ιταλία. Αρχικά μείναμε στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας στην Ήπειρο. Στη συνέχεια μας μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη, όπου μείναμε σε ένα ξενοδοχείο για μερικούς μήνες. Αποφασίσαμε να μην υποβάλουμε αίτηση ασύλου στην Ελλάδα, αλλά να επιστρέψουμε στη Γεωργία. Το πρόγραμμα AVRR του ΔΟΜ είναι η ιδανική λύση για εμάς. Ο ΔΟΜ μας ενημέρωσε, επίσης, για το πακέτο επανένταξης, το οποίο θα διευκολύνει την επανένταξή μας στην οικονομία και την κοινωνία της Γεωργίας. Ο ΔΟΜ θα καλύψει και μέρος του ενοικίου μας στην Τιφλίδα, το οποίο ήταν επιπλέον κίνητρο για την επιστροφή μας. Αγαπάμε τη χώρα μας πάρα πολύ και είμαστε ενθουσιασμένοι που επιστρέφουμε. Εγώ θα συνεχίσω να γράφω, και η σύζυγός μου, θα συνεχίσει να διδάσκει να διδάσκει μουσική. Αγαπημένος της συνθέτης είναι ο Μπετόβεν και έχει μακρόχρονη διδασκαλία σε γεωργιανά σχολεία. Ο γιος μου θα μπορέσει, επίσης, να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα της πληροφορικής, όπου είναι και το όνειρό του. Πριν επιστρέψουμε, μείναμε για λίγες εβδομάδες στο OCAVRR, το οποίο είναι ένα αξιοπρεπές μέρος για να ζήσει κάποιος μετανάστης, με καλό φαγητό και καλούς ανθρώπους. Έφυγα από την Ελλάδα με ευχάριστες αναμνήσεις, αλλά το μέλλον μας είναι στη Γεωργία. Το όνειρό μας είναι να μετακομίσουμε σε ένα μικρό γεωργιανό χωριό και να ξεκινήσουμε μια οικογενειακή επιχείρηση. Το όνειρό μας είναι να μετακομίσουμε σε ένα μικρό γεωργιανό χωριό και να ξεκινήσουμε μια οικογενειακή επιχείρηση. ΔΟΜ 2019

17 12 Μέρος 2: AVRR στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) Μέρος 2: Ταμείο Ασύλου Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) ιδρύθηκε για την περίοδο με συνολικό προϋπολογισμό δισεκατομμύρια ευρώ για επτά χρόνια. Στόχος του Ταμείου είναι να προάγει την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και την εφαρμογή, την ενίσχυση και την ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής προσέγγισης των υπηρεσιών ασύλου και μετανάστευσης. Το Ταμείο συμβάλλει στην επίτευξη τεσσάρων συγκεκριμένων στόχων: Άσυλο Ενίσχυση και ανάπτυξη ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου διασφαλίζοντας ότι η Ευρωπαϊκή νομοθεσία στο πεδίο αυτό εφαρμόζεται αποτελεσματικά και ομοιόμορφα. Αλληλεγγύη Διασφάλιση ότι τα ευρωπαϊκά κράτη που δέχονται μεγαλύτερες ροές μεταναστών και αιτούντων άσυλο μπορούν να υπολογίζουν στην αλληλεγγύη των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Επιστροφή Ενίσχυση της δίκαιης και αποτελεσματικής στρατηγικής επιστροφών, που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, με έμφαση στη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητάτα της διαδικασίας της επιστροφής. Νόμιμη μετανάστευση και ένταξη Υποστήριξη της νόμιμης μετανάστευσης στα κράτη-μέλη της ΕΕ σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και προαγωγή της αποτελεσματικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών. Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του ΤΑΜΕ (περίπου 88%) διοχετεύεται μέσω κοινής διαχείρισης. Τα ευρωπαϊκά κράτη υλοποιούν τα πολυετή εθνικά προγράμματά τους, τα οποία καλύπτουν την περίοδο Τα προγράμματα αυτά σχεδιάζονται, υλοποιούνται, εποπτεύονται και αξιολογούνται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών της ΕΕ σε συνεργασία με τους φορείς του πεδίου, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών. Πίνακας 2: Προσέγγιση της πολιτικής των επιστροφών στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο Κύριοι πυλώνες της πολιτικής των επιστροφών Κύριοι στόχοι Αποτελέσματα προς επίτευξη Αποτελεσματική προσέγγιση της πολιτικής των επιστροφών/ προσέγγιση του AVR 21 Βελτίωση των συνθήκων διαβίωσης στα προαναχωρησιακά κέντρα μειώνοντας τον συνολικό αριθμό των υπό κράτηση υπηκόων τρίτων χωρών Τροποποίηση τμήματος των προαναχωρησιακών κέντρων σε ανοιχτά κέντρα για την ίδια ομάδα στόχου Αξιόπιστοι μηχανισμοί αξιολόγησης και εποπτείας της διαδικασίας των αναγκαστικών επιστροφών Αποτελεσματική χρήση εναλλακτικών της κράτησης μέτρων για υπηκόους τρίτων χωρών. Διατήρηση/αύξηση του μέσου ορού ( ) των εθελούσιων επιστροφών, μέσω της ενίσχυσης της συνεργασία με τρίτες χώρες, την παροχή πληροφοριών για το πρόγραμμα, την αύξηση του ποσοστού των μέτρων επανένταξης Επιτάχυνση των διαδικασιών των αναγκαστικών επιστροφών Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος εποπτείας των αναγκαστικών επιστροφών Προσαρμοσμένη εκπαιδευτική στρατηγική, με στόχο την ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται στους παράτυπα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών. Σωστή λειτουργία των προαναχωρησιακών κέντρων με βελτίωση των συνθήκων διαβίωσης των παράτυπων υπηκόων τρίτων χωρών με σεβασμό στα ανθρωπινά δικαιώματα. Μείωση του συνολικού αριθμού των υπό κράτηση υπηκόων τρίτων χωρών. Μετατροπή τμήματος των προαναχωρησιακών κέντρων σε ανοιχτά κέντρα για την ίδια ομάδα στόχου Εισαγωγή, ανάπτυξη και βελτίωση των εναλλακτικών της κράτησης μέτρων Εφαρμογή των συμφωνιών επανεισδοχής στην ΕΕ με παράλληλη ενίσχυση των τρίτων χωρών μέσω ειδικών δράσεων/άλλων χρηματοδοτικών μέσων Αποτελεσματική πολιτική επιστροφών. Αύξηση ή τουλάχιστον διατήρηση του μέσου αριθμού των εθελοντικών επιστροφών ( ) του προγράμματος με παράλληλη ενίσχυση και αύξηση των μέτρων επανένταξης Αποτελεσματική εποπτεία των αναγκαστικών επιστροφών από ανεξάρτητη αρχή Βελτίωση των συνθήκων διαβίωσης των παράτυπα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών μέσω της παροχής ειδικών υπηρεσιών και δράσεων. Συνέχιση του προγράμματος ΑVRR 21 Ο ΔΟΜ Ελλάδος ενσωμάτωσε τη βοήθεια επανένταξης (AVRR-R) στα προγράμματα επιστροφών το Μέχρι το 2012, ο ΔΟΜ Ελλάδος υλοποιούσε αποκλειστικά δράσεις επιστροφών. Η βοήθεια επανένταξης δεν συμπεριλαμβάνονταν σε κάθε πρόγραμμα αλλά παρεχόταν ανάλογα με την χρηματοδότηση.

18 Μέρος 2: AVRR στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) Οι κύριοι πυλώνες του προγράμματος περιλαμβάνουν τα εξής: Εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την επιλογή του AVRR. Υποδοχή, παροχή ενημέρωσης και καταγραφή των υπηκόων τρίτων χωρών που εκφράζουν επιθυμία να επιστρέψουν στην χώρα καταγωγής τους. Ζητήματα ταυτοποίησης και λειτουργίας σχετικά με το AVRR. Έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων και αεροπορικών εισιτηρίων. Βοήθεια επανένταξης. Αποτελεσματικά μέτρα για τη βιωσιμότητα της διαδικασίας επιστροφής και υποδοχής των υπηκόων τρίτων χωρών στην χώρα καταγωγής. Η πρόταση του ΔΟΜ επιλέχθηκε και το πρόγραμμα AVRR ξεκίνησε την υλοποίησή του την 1η Ιουνίου 2016 και ολοκληρώθηκε στις 31 Μαΐου 2019, με στόχο την παροχή βοήθειας σε υπηκόους τρίτων χωρών που θέλησαν να επιστρέψουν εθελοντικά στις χώρες καταγωγής τους και την παροχή βοήθειας για την επανένταξη σε από αυτούς. Ωστόσο, μετά από παράταση του προγράμματος χωρίς επιπλέον κόστος, το έργο θα ολοκληρωθεί στις 31 Αυγούστου 2019 και αποσκοπεί στην υποβοηθούμενη εθελούσια επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών. Υποψήφιοι επωφελούμενοι (ii) υπηκόους τρίτων χωρών που απολαμβάνουν το δικαίωμα διαμονής, νόμιμης παραμονής ή/και διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την οδηγία 2011/95/EΕ, ή προσωρινής προστασίας σε ένα κράτος μέλος σύμφωνα με την οδηγία 2001/55/EΚ και οι οποίοι επέλεξαν να κάνουν χρήση του δικαιώματος της εθελούσιας επιστροφής. (iii) υπηκόους τρίτων χωρών που βρίσκονται σε ένα κράτος μέλος και πλέον δεν πληρούν τους ορούς εισόδου/παραμονής τους στο κράτος μέλος, συμπεριλαμβανομένων των υπηκόων τρίτων χωρών των οποίων η απομάκρυνση έχει αναβληθεί σύμφωνα με τα Άρθρο 9 και 14 (1) της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν. 4332/2015, η ΥΔΕΑΠ του Υπουργείου Εσωτερικών ανέλαβε ως Εντεταλμένη Αρχή την άσκηση μέρους των καθηκόντων της Υπεύθυνης Αρχής στον τομέα του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 5 του κατ εξουσιοδότηση Κανονισμού (ΕΕ) αρ. 1042/2014. H υλοποίηση του AVRR ήταν το πρώτο εθνικό πρόγραμμα υπό το ΤΑΜΕ που ενεργοποιήθηκε από την ΥΔΕΑΠ, μετά από πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων η οποία ανακοινώθηκε το Νοέμβριο του 2015 για ΜΚΟ, Διεθνείς Διακυβερνητικούς Οργανισμούς, τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού ή τη Διεθνή Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθράς Ημισελήνου. Όπως ορίζεται στην πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων που εκδόθηκε από την ΥΔΕΑΠ Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης 22 το Νοέμβριο του 2015, το πρόγραμμα επικεντρώθηκε σε: (i) υπηκόους τρίτων χωρών που δεν έχουν λάβει ακόμα οριστική αρνητική απάντηση όσον αφορά το αίτημα διαμονής τους, τη νόμιμη διαμονή και/ή τη διεθνή προστασία τους σε ένα κράτος-μέλος και δύνανται να κάνουν χρήση σε Κράτος μέλος της ΕΕ του δικαιώματος στην εθελούσια επιστροφή. 22 Το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

19 16 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια 17 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική εκστρατεία Η παροχή πληροφόρησης για το AVRR από τον ΔΟΜ, δεν έχει στόχο να προάγει τις εθελούσιες επιστροφές ή να πιέσει τους μετανάστες να προχωρήσουν σε αίτημα. Το προσωπικό του AVRR παρουσιάζει το πρόγραμμα ως μία ακόμα επιλογή στους υπηκόους τρίτων χωρών, ενώ τους ενθαρρύνει να λάβουν μια τεκμηριωμένη απόφαση για το μέλλον τους. Για αυτόν τον σκοπό, το γραφείο του ΔΟΜ στην Ελλάδα έχει εντοπίσει τις ομάδες-στόχους της επικοινωνιακής στρατηγικής του AVRR και τις έχει χωρίσει σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με το επίπεδο άμεσης επίδρασης του κοινού με τις δραστηριότητες του AVRR. Ο ΔΟΜ Ελλάδας χρησιμοποίησε το hashtag #ireturn, το οποίο λειτούργησε σαν ομπρελά της εκστρατείας και συνόδευε όλα τα εργαλεία επικοινωνίας. Οι στόχοι της εκστρατείας ήταν: H πληροφόρηση για την ύπαρξη του προγράμματος ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση όσον αφορά το πρόγραμμα AVRR του ΔΟΜ και Η περιγραφή των οφελών και των διαδικασιών απευθείας στους υπηκόους τρίτων χωρών και στους εμπλεκόμενους φορείς οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να μεταδώσουν την πληροφορία στις ομάδες-στόχοι. Ενημερωτικές δράσεις και υλικό κατά τη διάρκεια της τριετής υλοποίησης του AVRR Γράφημα 6: Ομάδες-στόχοι της επικοινωνιακής στρατηγικής του AVRR Ομάδα 1: Μετανάστες, πιθανοί επωφελούμενο TV spot short films καταχωρήσεις Ομάδα 2: Κοινότητες των χωρων καταγωγης των υπηκοων, Κυβερνήσεις, Χορηγοί, Κοινωνία των Πολιτών, Διεθνείς Οργανισμοί, Κοινότητες μεταναστών Ομάδα 3: Ευρύ κοινό, ΜΜΕ, Ακαδημαική Κοινότητα USB sticks ημερολόγια power banks 1.1. #ireturn O ΔΟΜ Ελλάδος για πρώτη φορά υλοποίησε μια κοινή ενημερωτική εκστρατεία διοχετεύοντας ένα κοινό θέμα προς δημοσίευση σε διάφορα ενημερωτικά δελτία γιλέκα αφίσες μέσα, όπως εφημερίδες, περιοδικά, τηλεοπτικά κανάλια και ψηφιακά μέσα (ιστότοπους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

20 18 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια ενημερωτικές επισκέψεις στην περιφέρεια 9 ενημερωτικές συναντήσεις και εκδηλώσεις με μεταναστευτικές κοινότητες, διπλωματικές αρχές κ.α. φυλλάδια εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο του ΑVRR προγράμματος. Αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα ενσωματώθηκε στο AVRR πρόγραμμα με τη δεύτερη αναθεώρηση του προγράμματος κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της εντεταλμένης αρχής του προγράμματος (Υπουργείο Εσωτερικών - σήμερα Υπουργείο Δημόσιας Τάξης). (Δείτε το κεφάλαιο 3 για περισσότερες πληροφορίες φυλλάδια για την επανένταξη φυλλάδια κοινής ενημερωτικής εκστρατείας Στο πλαίσιο αυτού του AVRR προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Πρόγραμμα ΤΑΜΕ, ο ΔΟΜ Ελλάδος παρήγαγε πολύγλωσσες αφίσες και φυλλάδια που περιλάμβαναν πληροφορίες για το πρόγραμμα του AVRR (π.χ. διαδικασίες, οφέλη, στοιχεία επικοινωνίας του ΔΟΜ Ελλάδος κλπ.) σε 12 γλώσσες. Το έντυπο ενημερωτικό υλικό διανεμήθηκε σε πιθανούς επωφελούμενους όπως και στους σχετικούς με το πρόγραμμα φορείς (πχ ΜΚΟ, ΚΥΤ, προαναχωρησιακά κέντρα, μεταναστευτικές κοινότητες, τοπικές και περιφερειακές αρχές, πρεσβείες και μέσα μαζικής μεταφοράς). Η επιλογή των 12 γλωσσών βασίστηκε στις τρέχουσες μεταναστευτικές τάσεις και τους υπηκόους τρίτων χωρών που προσέγγισαν πρόσφατα τον ΔΟΜ Ελλάδας. Επιπλέον, ο ΔΟΜ Ελλάδος δημιούργησε στοχευμένο υλικό (4,400 φυλλάδια) σε 10 γλώσσες παρουσιάζοντας το πακέτο επανένταξης με στόχο την πληροφόρηση πιθανών επωφελούμενων και συνεργαζόμενων φορέων σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λερό και Κω. Τα φυλλάδια αυτά διανεμήθηκαν μόνο στα προαναφερόμενα νησιά, δεδομένου ότι επικεντρώθηκε σε ένα εξαμηνιαίο πιλοτικό πρόγραμμα παροχής βοήθειας επανένταξης σε μετρητά σε μετανάστες που διέμεναν σε αυτά τα νησιά κι ενώ είχαν κάνει αίτηση για AVRR δεν πληρούσαν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για επανένταξη σε είδος που رانیςکوردی سۆ Σορανί Κουρδικά - ە بەرنامەی >> گەڕانەوەی خۆ ویستی و نیشتەچێکردنەوە ئەتوانی بگەڕێیتەوە بۆ نیشتیمانی خۆت بە پارێزراوی و ڕێزەوە پەیوەندی بکەن بە ڕێخراوی)ئای.ئۆ.ئێم( بۆ زانیاری زیاتر. زانیاری دەربارەی گەڕانەوەکەت. ئامۆژگاری کردن دەربارەی گەڕانەوەکەت. هاریکاری کردن بۆ وەرگرتنی بەڵگەی سەفەر. بلیتی)تیگیت(ی فڕۆکە و پێدانی هاریکاری ماددی لە فڕۆکەخانە. هاریکاری )ماددی( بۆ خۆت و خێزانت. پێدانی هاریکارییەک لە وواڵتی خۆت بە )مەوادد( Αμαρικά ኣማርኛ በፍቃደኝነት ወደ አገራቸዉ መመለስ ለሚፈልጉ ተመላሽ ስደተኞች አለማቀፍ የስደተኞች ድርጅት ከግሪክ ቢሮዉ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን አገልግሎቶች በፍቃደኝነት ለሚመለሱ ተመላሾች ይሰጣል ለተመላሾች ቅድመ መረጃን መስጠት ተመላሾችን የማማከር አገልግሎት ተመላሾች ወደአገራቸዉ ለመመለስ የሚያስፈልጓቸዉን የጉዞ ሰነዶችን እንዲያገኙ መርዳት የአዉሮፕላን ቲኬት ማመቻቸትና አየር መንገድ ሽኝት ማድረግ እንደደረሱ እንዳይቸገሩ ለአንድ ጊዜ የገንዘብ ድጋፍ ለመልሶ ማቋቋሚያ አገራቸዉ ሲደርሱ በአይነት እርዳታ የሚያገኙበትን ሁኔታ ማመቻቸት Μπενγκάλι ব ঙ ল ল ম ক ত এই প গ মম ম ধ মম আপল আপ ল জ ম ম ম ত ম মত প মব ল পত ত সল ত আ এই জ আপল IOM আল মস ম গ ম গ ক এব জ লকভ মব ম ত ওয় ল য়ম ব উপম ১ প স মপ র অথব র মভ প লম মব ক মত স ম গ ত ২ লবম ম লরমকর স ম গ ত ৩ আলথ ক স ম গ ত আপ মক এব আপ পল ব মক ৪ ল জ ম ম প ব স স ম গ ত ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ International Organization for Migration (IOM) The UN Migration Agency Athens Thessaloniki Patra Korinthos Ioannina Crete Lesvos Samos Evros Chios Kos Leros Website: Facebook: Address: 6, Dodekanisou str. Alimos Ilioupoli Metro Station )Red Line( Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται 75% από Ευρωπαϊκούς Πόρους (Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης κι Ένταξης) και 25% από Εθνικούς Πόρους With the implementation of Assisted Voluntary Returns including Reintegration measures (AVRR) Η εφαρμογή των Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών συμπεριλαμβανομένων Μέτρων Επανένταξης #ireturn Για να αυξηθεί η ενημέρωση και η γνώση για το AVRR μέσω της ενημερωτικής εκστρατείας, ο ΔΟΜ Ελλάδος πρόβαλε ένα τηλεοπτικό σποτ με σκοπό την παροχή πληροφοριών για τη διαθεσιμότητα του προγράμματος των εθελούσιων επιστροφών και επανένταξης. Το σποτ μεταδόθηκε από τα ελληνικά εθνικά κανάλια καθώς και από εκείνα που παρακολουθούν οι εν δυνάμει επωφελούμενοι στην Ελλάδα. Ο ΔΟΜ Ελλάδος παρήγαγε επίσης δύο μικρού μήκους ταινίες παρουσιάζοντας τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα κατά την υλοποίηση του AVRR. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΑΜΕΙΟ ΑΣΥΛΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΙ ΕΝΤΑΞΗΣ (ΤΑΜΕ) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ International Organization for Migration (IOM) The UN Migration Agency Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται 75% από Ευρωπαϊκούς Πόρους (Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης κι Ένταξης) και 25% από Εθνικούς Πόρους ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΑΜΕΙΟ ΑΣΥΛΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΙ ΕΝΤΑΞΗΣ (ΤΑΜΕ)

21 20 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια 21 την Καλαμάτα, την Πάτρα, την Κόρινθο, τη Λειβαδιά, την Κομοτηνή, τη Ξάνθη, την Ορεστιάδα και τα νησιά Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο, Κω, Ρόδο και Κρήτη. Προσωπικό του AVRR στα Ιωάννινα. ΔΟΜ 2019 Στο πλαίσιο αυτού του AVRR προγράμματος, ο ΔΟΜ Ελλάδος πραγματοποίησε 36 επισκέψεις/συναντήσεις ενημέρωσης που διοργανώθηκαν σε διάφορες τοποθεσίες στην Ελλάδα, εκτός Αθηνών, με σκοπό τη διάχυση πληροφοριών σχετικά με το AVRR. Αυτές οι επισκέψεις/συναντήσεις ενημέρωσης συνέβαλαν στην επέκταση του δικτύου συνεργασίας με διάφορους φορείς (π.χ. επιβολής του νόμου, ακτοφυλακής, υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες) σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και στην μεγιστοποίηση της διάδοσης πληροφοριών σχετικά με τις διαδικασίες και τα οφέλη του προγράμματος σε δυνητικούς επωφελούμενους του προγράμματος, κυβερνητικούς ομολόγους και άλλους φορείς που εμπλέκονται στον τομέα της μετανάστευσης. Ο ΔΟΜ Ελλάδος επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, την Αλεξανδρούπολη, Προσωπικό του AVRR στη Σάμο. ΔΟΜ 2019 Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, πραγματοποιήθηκαν εννέα (9) ενημερωτικές συναντήσεις και εκδηλώσεις μεταξύ του ΔΟΜ Ελλάδος και περισσότερων από 10 κοινοτήτων μεταναστών, 30 διπλωματικών ή προξενικών αντιπροσώπων και άλλων εμπλεκομένων φορέων, προκειμένου να αυξηθεί η ενημέρωση σχετικά με τη δυνατότητα και τα πλεονεκτήματα του AVRR ενισχύοντας την ήδη υπάρχουσα συνεργασία όπου υπήρχε αλλά και χτίζοντας στενή συνεργασία με άλλους εμπλεκόμενους φορείς.

22 22 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια The Implementation of Assisted Voluntary Returns Including Reintegration Measures 23 Ο ΔΟΜ Ελλάδος οργανώνοντας ενημερωτική συνάντηση με Πρεσβείες και Προξενεία από χώρες που εκπροσωπούνται άμεσα στην Ελλάδα. ΔΟΜ 2019 Στο πλαίσιο του προγράμματος, ένα Διεθνές Εκπαιδευτικό Συνέδριο για την βοήθεια Επανένταξης πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του ΔΟΜ Ελλάδος στην Αθήνα, στο οποίο συμμετείχαν 23 εκπρόσωποι του ΔΟΜ, από το Περιφερειακό Γραφείο των Βρυξελλών, την ελληνική αποστολή, τα γραφεία του ΔΟΜ στο Πακιστάν, τη Γεωργία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Ιράν, την Τυνησία, το Μαρόκο, την Αίγυπτο και το Λίβανο, όπου υλοποιούνται σχέδια επανένταξης και από τα Ευρωπαϊκά γραφεία του ΔΟΜ που έχουν μακροχρόνια εμπειρία στην παροχή βοήθειας επανένταξης, όπως η Σλοβακία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Νορβηγία, η Ελβετία, η Ολλανδία, η Βουδαπέστη, η Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν επίσης ο τέως Γενικός Γραμματέας Συντονισμού του Υπουργείου Εσωτερικών, αρμόδιος επί θεμάτων αλλοδαπών, υπηκόων τρίτων χωρών και παράτυπης μετανάστευσης, Τζανέτος Φιλιππάκος, εκπρόσωποι του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, καθώς και στελέχη της ΥΔΕΑΠ. Οι παραβρισκόμενοι απέκτησαν εμπεριστατωμένη γνώση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται η βοήθεια επανένταξης από διαφορετικές χώρες υποδοχής και καταγωγής καθώς και τους δόθηκε η ευκαιρία να αλληλοεπιδράσουν και να συζητήσουν τις βέλτιστες πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν σε άλλες χώρες. Προσωπικό του ΔΟΜ Ελλάδος εκπρόσωποι του ΔΟΜ από όλο το κόσμο στο Εκπαιδευτικό Συνέδριο για τη βοήθεια της επανένταξης που διοργάνωσε ο ΔΟΜ Ελλάδος. ΔΟΜ Ενημερώνοντας για το AVRR Ο ΔΟΜ Ελλάδας κατά τη διάρκεια αυτού του AVRR προγράμματος χρησιμοποίησε ποικίλους διαύλους επικοινωνίας ώστε να διαδώσει πληροφορίες και να ενημερώσει για τις υπηρεσίες που προσφέρει το εθνικό πρόγραμμα AVRR, ιδίως μεταξύ συνεργατών, μεταναστευτικών κοινοτήτων, δικαιούχων, επωφελούμενων, χρηματοδοτών, κυβερνητικών φορεών, κοινωνίας των πολιτών και κοινού, μεταξύ άλλων. Η ιστοσελίδα του γραφείου του ΔΟΜ Ελλάδας ( en) έχει παίξει κύριο ρολό στην ενημέρωση για τις δραστηριότητες του ΔΟΜ γενικότερα, διαθέτοντας ξεχωριστή ιστοσελίδα για το AVRR ( greece.iom.int/en/assisted-voluntary-return-and-reintegration-programs-aver), όπου περιλαμβάνονται γενικές πληροφορίες για το πρόγραμμα, καθώς και επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία και Facebook account Πλατφόρμες Μέσων Κοινωνικής Twitter Instagram account IOM Greece YouTube account

23 24 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια The Implementation of Assisted Voluntary Returns Including Reintegration Measures 25 Ο ΔΟΜ Ελλάδος χρησιμοποίησε τις παραπάνω πλατφόρμες για τη διάδοση πληροφοριών και βασικών μηνυμάτων εβδομαδιαίως σχετικά με τις δραστηριότητες του AVRR, απευθυνόμενος στους δυνητικά επωφελούμενους, στα ενδιαφερόμενα μέρη και στο ευρύ κοινό. Για να πετύχει καλύτερα αποτελέσματα, ο ΔΟΜ Ελλάδος συνδύασε την ιστοσελίδα του με τους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον, ο ΔΟΜ Ελλάδος υποστήριξε την δημιουργία του MigApp το οποίο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του Το MigApp είναι μια εφαρμογή κινητής τηλεφωνίας που παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες στα άτομα που μεταναστεύουν. Είναι μια ασφαλής εφαρμογή, φιλική προς τον χρήστη και με εύκολη δυνατότητα λήψης, η οποία χρησιμεύει ως πλατφόρμα προς τους μετανάστες που επιθυμούν να έχουν πρόσβαση σε διάφορες πληροφορίες και υπηρεσίες. Το MigApp βοηθά τους μετανάστες να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους ενώ παρέχει οδηγίες για τις διαδικασίες του AVRR στις ακόλουθες πιλοτικές χώρες: Βέλγιο, Ιρλανδία, Τουρκία, Ελλάδα και Ολλανδία. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ο i am a migrant ΔΟΜ Ελλάδος υποστήριξε την πλατφόρμα i am a migrant, την πλατφόρμα της Υπηρεσίας του ΟΗΕ για τη Μετανάστευση που αποτελεί μέρος της πρωτοβουλίας του UN TOGETHER με σκοπό να προβάλει τις ιστορίες των επωφελούμενων. Μέσω αυτής της Current Country: "We will be given some 4,575 km from home Greece assistance by IOM to start again Country of Origin: in Kenya". πλατφόρμας, ο ΔΟΜ επιδιώκει να καταπολεμήσει την ξενοφοβία και τις διακρίσεις σε Kenya Alfred and his wife, Immaculata CHALLENGE JOIN THE CAMPAIGN ANTI-MIGRANT HATE SPEECH iamamigrant.org facebook.com/iamamigrant μια εποχή που τόσοι πολλοί εκτίθενται σε CELEBRATE twitter.com/iamamigrant MIGRANTS SHARE MIGRANT STORIES αρνητικές αφηγήσεις σχετικά με τη μετανάστευση - είτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε σε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Ο ΔΟΜ Ελλάδος είναι επίσης ένας από τους σημαντικότερους συντελεστές του περιεχομένου της πλατφόρμας, έχοντας δημοσιεύσει πάνω από 20 ιστορίες των επωφελούμενων του προγράμματος του AVRR. Ο ΔΟΜ Ελλάδας παρουσίασε μέσα από αυτές τις ιστορίες την πραγματική εικόνα της επιστροφής των μεταναστών που επέστρεψαν στις χώρες καταγωγής τους με την βοήθεια του ΔΟΜ, όπως εκείνοι την βίωσαν. Επιπροσθέτως, ο ΔΟΜ Ελλάδος ήταν μέρος της κοινής ενημερωτικής εκστρατείας που διεξήχθη στα νησιά του BA Αιγαίου και συντονίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που αποσκοπούσε στη συνεργασία του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, της Ελληνικής Αστυνομίας, του ΔΟΜ, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης Ασύλου (EASO), της FRONTEX και του UNHCR. Το εγχείρημα σχεδιάστηκε έτσι ώστε να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των θεσμών που συμμετείχαν με στόχο την παρουσίαση ενός κοινού μετώπου και την παροχή συνεπούς πληροφόρησης στους μετανάστες που παρέμεναν αποκλεισμένοι στα νησιά. Έμπειροι και καλά καταρτισμένοι εκπρόσωποι των φορέων που συμμετείχαν διεξήγαγαν ομαδικές και ατομικές συνεδρίες πληροφόρησης σε όλους τους υπηκόους τρίτων χωρών που εισήλθαν παρατύπως στην Ελλάδα μετά την 20η Μαρτίου Η κοινή ενημερωτική εκστρατεία στη Σάμο. ΔΟΜ 2019

24 26 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια Κινητή Μονάδα Ενημέρωσης Αναγνωρίζοντας την ανάγκη ενίσχυσης της παρεχόμενης βοήθειας και κατανόησης του προγράμματος AVRR, κατά τη διάρκεια του τρίτου έτους δημιουργήθηκε μια κινητή μονάδα ενημέρωσης, αποτελούμενη από 2 υπαλλήλους ΔΟΜ. Η κινητή μονάδα του AVRR δημιουργήθηκε με σκοπό να παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες για το πρόγραμμα σε πιθανούς ωφελούμενους, τοπικές αρχές και άλλους φορείς που εμπλέκονται στο μεταναστευτικό πλαίσιο σε διάφορα μέρη σε ολόκληρη την Ελλάδα, όπου δεν υπήρχε μόνιμη παρουσία ομάδας του AVRR. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της, η κινητή μονάδα AVRR πραγματοποίησε επισκέψεις σε ανοικτές και κλειστές εγκαταστάσεις, πραγματοποίησε δράσεις ενημέρωσης σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση υπηκόων τρίτων χωρών, μοίρασε φυλλάδια και τοποθέτησε αφίσες. Σε στενή συνεργασία με το περιφερειακό προσωπικό του AVRR, τις κοινότητες μεταναστών και άλλους υπαλλήλους του ΔΟΜ που υλοποιούν προγράμματα σε ολόκληρη την Ελλάδα, η κινητή μονάδα του AVRR διεξήγαγε ατομικές και ομαδικές ενημερωτικές συνεδρίες, ενώ παράλληλα προώθησε τα στοιχεία επικοινωνίας του ΔΟΜ για μελλοντική χρήση σε περίπτωση που ένας υπήκοος τρίτης χώρας επιθυμούσε να επιστρέψει εθελούσια στη χώρα του. Προκειμένου να προωθηθεί περαιτέρω η προβολή του προγράμματος, η κινητή μονάδα συμμετείχε σε συναντήσεις με τοπικούς φορείς όπως εκπρόσωπους δήμων, κοινωνικές υπηρεσίες, κέντρα δημοσίων υπηρεσιών, αστυνομικές αρχές, κοινωνικά παντοπωλεία, και φαρμακεία, κέντρα υγείας και άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Συγκεκριμένα, η ομάδα επισκέφθηκε τους νομούς Αχαΐας, Αργολίδας, Αιτωλοακαρνανίας Αρκαδίας, Εύβοιας, Φθιώτιδας, Ηλείας, Κόρινθου, Λακωνίας, Λάρισας, Μαγνησίας, Μεσσηνίας, Τρικάλων και Βοιωτίας, διευρύνοντας έτσι το πεδίο εφαρμογής του προγράμματος. Η απόκτηση πληροφοριών μέσω της κινητής μονάδας AVRR αποδείχθηκε εξαιρετικά σημαντική καθώς πολλοί από τους υπηκόους τρίτων χωρών πλησίασαν σε μεταγενέστερο στάδιο το περιφερειακό προσωπικό του AVRR καθώς και τις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στο Άλιμο προκειμένου να εγγραφούν στο πρόγραμμα. Η κινητή ενημερωτική μονάδα του AVRR. ΔΟΜ 2019

25 28 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια Η φωνή των επωφελούμενων H οικογένεια της Dlvin: Επιστρέφει στο Ιράκ Ονομάζομαι Dlvin Tamr και μαζί με τον άντρα μου και τα 4 παιδιά μας αποφασίσαμε να αφήσουμε πίσω τη ζωή μας στο Ιράκ, λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζαμε. Περνώντας από την Τουρκία φτάσαμε στη Σάμο το Φεβρουάριο του Η καθημερινότητά μας ήταν ήρεμη και όμορφη. Όταν όμως άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων στο κέντρο φιλοξενίας, οι συνθήκες άρχισαν να γίνονται όλο και πιο δύσκολες. Είχαμε αρκετά προβλήματα με την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και με την επάρκεια νερού. Επιπλέον, δεν ήταν λίγες οι φορές που τα παιδιά αντιμετώπιζαν κάποια ασθένεια, κάτι που ήταν δύσκολα αντιμετωπίσιμο, κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μέναμε όλοι σε μία σκηνή. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στη Σάμο, κάναμε αρκετούς φίλους στο νησί. Την ίδια ώρα όμως σκεφτόμασταν την οικογένειά μας, τους συγγενείς μας, την πατρίδα μας. Οι σκέψεις μας να επιστρέψουμε στο Ιράκ αυξάνονταν μέρα με τη μέρα. Ενημερωθήκαμε για το πρόγραμμα των Εθελούσιων Επιστροφών του ΔΟΜ από άτομα που είχαν ήδη γυρίσει, καθώς και από την υπεύθυνη του ΔΟΜ στο νησί. Μάθαμε όλες τις λεπτομέρειες και με τη βοήθεια του προσωπικού του ΔΟΜ ενταχθήκαμε στο πρόγραμμα. Η επιστροφή στην πατρίδα πλέον είναι θέμα χρόνου για μας. Πουλήσαμε όλες τις οικιακές μου συσκευές πριν την αναχώρησή μας για την Ευρώπη και γι αυτό θα ήθελα να χρησιμοποιήσω τη βοήθεια επανένταξης του προγράμματος για την αγορά νέων οικιακών συσκευών. Άλλωστε το σπίτι που θα επιστρέψουμε είναι άδειο. Η αγορά τους θα μας διευκολύνει να ξαναχτίσουμε την καθημερινή μας ζωή. ΔΟΜ 2019

26 30 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια 31 Η νέα αρχή του Shafiq στο Πακιστάν Το όνομά μου είναι Σαφίκ και έφτασα στην Ελλάδα από το Πακιστάν το Εργάστηκα για οκτώ χρόνια σε ένα βενζινάδικο στο Πακιστάν, αλλά το εισόδημά μου ήταν πολύ χαμηλό και αποφάσισα να φύγω για την Ευρώπη. Κατέληξα στην Ελλάδα, ελπίζοντας να κερδίσω περισσότερα χρήματα για την οικογένειά μου στο Πακιστάν. Παρότι βρήκα δουλειά στον τομέα της γεωργίας, το εισόδημά μου δεν ήταν αρκετό για να στηρίξω εμένα και την οικογένειά μου. Σκεφτόμουν όλο και περισσότερο τη γυναίκα μου και τα δύο παιδιά μου και αποφάσισα να κάνω αίτηση για το Πρόγραμμα των Εθελουσίων Επιστροφών του ΔΟΜ. Καθώς είχα εργαστεί σε βενζινάδικο, ζήτησα από τον ΔΟΜ να με βοηθήσει να φτιάξω το δικό μου βενζινάδικο, επιστρέφοντας στο Πακιστάν. Και η ευχή μου έγινε πραγματικότητα! Τώρα τρέχω τη δική μου επιχείρηση και έχω αγοράσει κυλίνδρους αερίου και αντλίες αέρα. Το εισόδημά μου υπολογίζεται γύρω στα 250 EUR το μήνα, το οποίο είναι αρκετό για να συντηρώ την οικογένειά μου. Είμαι πολύ χαρούμενος που κατάφερα να επιστρέψω στην οικογένειά μου. Το να βρίσκομαι μαζί με την οικογένειά μου είναι το πιο σημαντικό πράγμα για μένα, το ότι άφησα το σπίτι μου ήταν η πιο δύσκολη απόφαση που πήρα ποτέ. Ο ΔΟΜ με βοήθησε να αφήσω πίσω όλες τις δυσκολίες που έχω περάσει και να επικεντρωθώ στο μέλλον της οικογένειάς μου. Η βοήθεια επανένταξης του ΔΟΜ είναι μία τόσο σημαντική στήριξη για όσους αποφασίζουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους. ΔΟΜ 2019

27 32 Κεφάλαιο 1: Ενημερωτική Καμπάνια 33 Το πρόγραμμα υλοποιείται σε 3 φάσεις: τη στήριξη πριν από την αναχώρηση, τον προγραμματισμό του ταξιδιού και τις δράσεις μετά την άφιξη, όπως αναλύονται παρακάτω. Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής 2.1. Η διαδικασία Οι εθελοντικές επιστροφές που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο του προγράμματος AVRR βασίζονται στην ελεύθερη βούληση κάθε ατόμου. Ορίζονται από την απουσία οποιαδήποτε φυσικής ή ψυχολογικής πίεσης και από την παροχή επαρκούς και ακριβούς πληροφόρησης ώστε το άτομο να λάβει μία τεκμηριωμένη απόφαση. Γράφημα 7: Σύνολο επιστροφών AVRR ανά μήνα ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΪΟΣ ΕΤΟΣ 1: ΙΟΥΝΙΟΣ 2016-ΜΑΪΟΣ 2017 ΕΤΟΣ 2: ΙΟΥΝΙΟΣ 2017-MAΪΟΣ 2018 ΕΤΟΣ 3: ΙΟΥΝΙΟΣ 2018-MAΪΟΣ Βοήθεια πριν την αναχώρηση Το πρώτο βήμα αφορά στη διαδικασία πριν την αναχώρηση και σχετίζεται με την ενημέρωση του μετανάστη, την εγγραφή του στο πρόγραμμα και τη συλλογή των απαραίτητων εγγράφων. Οι μετανάστες ενημερώνονται στη μητρική τους γλώσσα, με τη βοήθεια πολιτισμικού διαμεσολαβητή, σχετικά με την επιλογή της εθελούσιας επιστροφής και για τον τρόπο που ο ΔΟΜ μπορεί να τους στηρίξει αν αποφασίσουν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Ο ΔΟΜ Ελλάδος υλοποίησε συμβουλευτικές συνεδρίες με

28 34 Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής 35 όσους εξέφρασαν την επιθυμία να επιστρέψουν στη χώρας καταγωγής τους τόσο στις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στην Αθήνα όσο και στα περιφερειακά γραφεία του ΔΟΜ, αλλά και σε όλη την Ελλάδα μέσω του προσωπικού που εργάζεται στο πεδίο. Κατόπιν διαβεβαίωσης της επιθυμίας του επωφελουμένου να επιστρέψει και την επιλεξιμότητα για την λήψη της βοήθειας, παραπέμπεται στην Ελληνική αστυνομία προκειμένου να υποβληθεί σε δακτυλοσκόπηση και κατόπιν να παραλάβει τα σχετικά αποτελέσματα. Ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με περισσότερες από 54 προξενικές αρχές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προκειμένου να στηρίξει τη διαδικασία ταυτοποίησης των επωφελουμένων του προγράμματος. Επιπλέον, ο ΔΟΜ βοήθησε πολυάριθμους μετανάστες ώστε να λάβουν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα. Ειδικότερα, από τον Ιούνιο ταξιδιωτικά έγγραφα εκδόθηκαν για τους επιστρέφοντες με το πρόγραμμα AVRR. Οι σύμβουλοι επανένταξης διεξήγαγαν συμβουλευτικές συνεδρίες με τους επωφελούμενους που πληρούσαν την προϋποθέσεις για τη βοήθεια επανένταξης σε είδος και σε συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στις χώρες καταγωγής όπου υλοποιήθηκαν τα σχέδια επανένταξης (για ανάλυση της βοήθειας επανένταξης βλ. κεφάλαιο 3). Μερικές μέρες πριν από την αναχώρηση, ο ΔΟΜ Ελλάδας διεξήγαγε συναντήσεις ενημέρωσης προ της αναχώρησης και παρείχε πληροφορίες στους επωφελούμενους αναφορικά με το ταξίδι τους. Κατά το δεύτερο έτος του προγράμματος, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις ενημέρωσης προ της αναχώρησης. Γράφημα 8: Καθεστώς των επιστρεφόντων Ταξιδιωτικές προετοιμασίες Οι απαραίτητες ταξιδιωτικές προετοιμασίες για την ασφαλή και αξιοπρεπή επιστροφή των δικαιούχων του προγράμματος Υποβοηθούμενης Εθελούσιας Επιστροφής και Επανένταξης (AVRR) που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας του AVRR είναι οι εξής: Στην περίπτωση των ασυνόδευτων ανηλίκων (UMCs), διεξήχθη η διαδικασία καθορισμού ως προς το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών. Πρόκειται για την ανίχνευση ή τον εντοπισμό του νόμιμου κηδεμόνα - όταν ο κηδεμόνας είναι κάποιος εκτός των γονέων - καθώς και αξιολογήσεις οικογενειακής κατάστασης σε συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στην εκάστοτε χώρα προέλευσης. Διενέργεια υγειονομικής αξιολόγησης σε περίπτωση που ο μετανάστης αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Παραπομπές μεταναστών με προβλήματα υγείας από τον ιατρικό προσωπικό του ΔΟΜ σε δημόσια νοσοκομεία. Διευκόλυνση της έκδοσης ταξιδιωτικών εγγράφων μέσω συνεργασίας με τις προξενικές αρχές, όπου κρίνεται απαραίτητο. Οργάνωση της μεταφοράς από το μέρος διαμονής ως το σημείο αναχώρησης σε περιοχές εκτός Αττικής προς την Αθήνα (εάν κρίνεται απαραίτητο). Ορισμός συνοδών όπου κρίνεται αναγκαίο (σε περιπτώσεις UMCs ή μεταναστών με προβλήματα υγείας) Παράτυποι μετανάστες Αιτούντες άσυλο Αιτούντες άσυλο που απέσυραν την αίτησή τους για διεθνή προστασία/άσυλο Μετανάστες που παραιτήθηκαν από τη νόμιμη άδεια παραμονής στην Ελλάδα Μετανάστες που έλαβαν αρνητική απάντηση στο αίτημά τους για διεθνή προστασία/άσυλο Άλλοι Κράτηση θέσεων σε πτήσεις ή άλλα μέσα μεταφοράς στη χώρα καταγωγής. Πραγματοποίηση συναντήσεων προ της αναχώρησης για την ενημέρωση των μεταναστών σχετικά με τις πτήσεις και τις διαδικασίες ταξιδιού. Παροχή στήριξης κατά την αναχώρηση στο αεροδρόμιο ή σε άλλο σημείο αναχώρησης Την ημέρα της αναχώρησης το προσωπικό του ΔΟΜ Ελλάδος συνάντησε τους επωφελούμενους στο αεροδρόμιο προσφέροντας υποστήριξη με τις διαδικασίες του check-in, του ελέγχου διαβατηρίων και της επιβίβασης.

29 36 Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής 37 Δόθηκε οικονομικό βοήθημα EUR 500 σε κάθε επωφελούμενο ώστε να καλύψει τις βασικές του ανάγκες μετά την αναχώρηση από την Ελλάδα. Βοήθεια σε ευάλωτους υπηκόους τρίτων χωρών Είναι γεγονός ότι καθ' όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του τρέχοντος προγράμματος υπήρξε σημαντική αύξηση των ευάλωτων μεταναστών που επέλεξαν το AVRR, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών με προβλήματα υγείας, θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, UMCs, ηλικιωμένοι και μονογονεϊκές οικογένειες. Οι περιπτώσεις των μεταναστών με ιατρικές ανάγκες έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της παρατεταμένης παραμονής τους στην Ελλάδα σε δύσκολες συνθήκες και την έλλειψη εναλλακτικών λύσεων και ευκαιριών. Ο ΔΟΜ Ελλάδος, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των επωφελούμενων του προγράμματος, ενίσχυσε το προσωπικό του προγράμματος, εγκαθιδρύοντας ιατρικό προσωπικό για τη παροχή κατάλληλης βοήθειας πριν την αναχώρηση ανάλογα με τη φύση της ήδη υπάρχουσας κατάστασης της υγείας, διεξήγαγε εκτιμήσεις της κατάστασης της υγείας και παράπεμψε τους επωφελούμενους στις κατάλληλες ιατρικές υπηρεσίες, παρείχε ιατρική συνοδεία στους επωφελούμενους όταν κρίθηκε αναγκαίο και εξασφάλισε τη συνέχεια της θεραπείας και των αναγκών σε ειδικές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια του ταξιδιού επιστροφής. Καθ όλη τη διάρκεια του δεύτερου έτους υλοποίησης του προγράμματος, η Ελλάδα βοήθησε συνολικά ευάλωτους μετανάστες να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους με ασφάλεια και αξιοπρέπεια. Ο ΔΟΜ Ελλάδος επικεντρώθηκε στην παροχή εξατομικευμένων και προσαρμοσμένων υπηρεσιών σε μετανάστες που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση ώστε να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους. Ιδιαίτερη προσοχή και λεπτός χειρισμός απαιτούνταν τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το ταξίδι επιστροφής. Εκτενής συμβουλευτική επανένταξης διενεργήθηκε για τους ευάλωτους μετανάστες και μέσω της συνεργασίας με τις αποστολές του ΔΟΜ στις χώρες καταγωγής, τα πλάνα επανένταξης που αναπτύχθηκαν ήταν προς το βέλτιστο συμφέρον των επωφελούμενων, ώστε να ενσωματωθούν στην τοπική κοινότητα και να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ευημερία τους. Ένα από τα πορίσματα που προέκυψαν από την υλοποίηση του τρέχοντος προγράμματος ήταν ότι η παροχή βοήθειας στους ευάλωτους μετανάστες απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη περαιτέρω πρωτοβουλιών προς αυτή την κατεύθυνση έτσι ώστε σε κάθε ευάλωτο μετανάστη να παρέχεται εξατομικευμένη προστασία και βοήθεια που ανταποκρίνεται άμεσα στις άμεσες ανάγκες του/της. Hamid από το Ιράκ Ζήτησα από τον ΔΟΜ ένα ηλεκτροκίνητο αναπηρικό αμαξίδιο για να κινούμαι, αλλά και να εργάζομαι ευκολότερα στην πατρίδα μου. Ανυπομονώ να δω την οικογένειά μου και να φτιάξω από την αρχή τη ζωή μου στην πατρίδα μου, στο Ιράκ. Ο ΟΜ Ελλάδος οργάνωσε την υποστήριξη όλων των ευάλωτων μεταναστών, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και την ατομική λύση που προβλέπεται για κάθε περίπτωση. Όπου απαιτούνταν, ο ΔΟΜ παρείχε επιχειρησιακή και ιατρική συνοδεία για να εξασφαλιστεί η ομαλή επιστροφή. ΔΟΜ 2019

30 38 Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής Μετά την Άφιξη Ο ΔΟΜ Ελλάδος συνεργάστηκε με τα γραφεία του ΟΜ στις αντίστοιχες χώρες διέλευσης και καταγωγής ώστε να είναι σε θέση να παρέχει βοήθεια στο στάδιο της υποδοχής κατά την άφιξη των επωφελούμενων και σε σχέση με την παροχή βοήθειας για τη σωστή επανένταξή τους για εκείνους που την έλαβαν. Οι επωφελούμενοι του προγράμματος έλαβαν βοήθεια διέλευσης σε Κωνσταντινούπολη, Ντουμπάι, Ντόχα, Αμάν και Κάιρο αλλά και σε άλλες περιοχές διέλευσης. Η βοήθεια διέλευσης που παρείχε ο ΔΟΜ Ελλάδος, ανάμεσα σε άλλες, περιλάμβανε τη διευκόλυνση της επιβίβασης στην επόμενη πτήση, έλεγχος αποσκευών, παροχή κουπονιών για φαγητό, παροχή ιατρικής βοήθειας όταν ήταν απαραίτητο. Τα γραφεία του ΔΟΜ στις χώρες καταγωγής διευκόλυναν τις διαδικασίες παραλαβής των αποσκευών ενώ επίσης παρείχαν πληροφορίες κατόπιν της άφιξης αλλά και προέβησαν σε σχετικές υπηρεσίες παραπομπών όπου αυτό χρειαζόταν (π.χ. κοινωνικές υπηρεσίες, τοπικές αρχές, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών) Επισκέψεις μελέτης Στα πλαίσια του προγράμματος, σε ένα διάστημα τριών χρόνων ο ΔΟΜ Ελλάδος διοργάνωσε συνολικά 5 επισκέψεις μελέτης σε άλλα γραφεία του του ΔΟΜ στην Ευρώπη, καθώς και σε τρίτες χώρες με εκτενή εμπειρία στην υλοποίηση προγραμμάτων AVRR. Σκοπός των επισκέψεων είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με διαδικασίες Εθελούσιας Επιστροφής και Επανένταξης και με οικονομικά. Κύριες πτυχές των επισκέψεων μελέτης: - Βρυξέλλες, Μάιος 2017: στα πλαίσια της επίσκεψης μελέτης, η Ελλάδα συμμετείχε στην περιφερειακή ομάδα εργασίας για το AVRR μαζί με όλες τις Αποστολές του ΔΟΜ από τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η ομάδα εργασίας επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση των πιο πιεστικών αναδυόμενων ζητημάτων σχετικά με το AVRR, εντοπίζοντας τις προκλήσεις, τις ευκαιρίες και τις προοπτικές βελτίωσης για την ενίσχυση του AVRR. - Γερμανία, Μάιος 2018: Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ΔΟΜ Γερμανίας έχει πραγματοποιήσει τον υψηλότερο αριθμό εθελούσιων επιστροφών μεταξύ των γραφείων του ΔΟΜ στην Ευρώπη και διαθέτει 40 χρόνια εμπειρίας στην υλοποίηση των προγραμμάτων AVRR, σχεδίασε διήμερη επίσκεψη στον ΔΟΜ Βερολίνου. Η Εντεταλμένη Αρχή συμμετείχε επίσης στην επίσκεψη. Ο ΔΟΜ Ελλάδος και οι εκπρόσωποι της Υπηρεσίας Διαχείρισης Ευρωπαϊκών και Αναπτυξιακών είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν γνώσεις σχετικά με τις τάσεις της μετανάστευσης, την υλοποίηση του AVRR, να συναντηθούν με τις κρατικές αρχές και τους ομολόγους τους ΤΑΜΕ στην Γερμανία και να επισκεφθούν κέντρα συμβουλευτικής Εθελούσιας Επιστροφής και Επανένταξης. Το προσωπικό του ΔΟΜ παρέχει βοήθεια στον Διεθνή Αερολιμένα του Ντουμπάι (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), σημείο διέλευσης. ΔΟΜ 2019 Επίσκεψη μελέτης στο Ισλαμαμπάντ, Πακιστάν. ΔΟΜ 2019

31 40 Κεφάλαιο 2: Η διαδικασία της επιστροφής 41 - Πακιστάν, Ιούλιος 2018: Οργανώθηκε μια επίσκεψη μελέτης στο Ραμπάτ, δεδομένου ότι ο ΔΟΜ Ραμπάτ έχει εμπειρία στο AVRR τόσο ως χώρα υποδοχή αλλά και όσο καταγωγής. Οι εκπρόσωποι του ΔΟΜ Ελλάδος είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν γνώσεις και εμπειρία με συναδέλφους στο Ραμπάτ και να παρατηρήσουν μια διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό πριν από την αναχώρηση, στα πλαίσια του προγράμματος FORAS- Ενίσχυση των ευκαιριών επανένταξης μέσω διαδικασίας κοινωνικο-επαγγελματικου προσανατολισμού πριν την επιστροφή» - Μαρόκο, Φεβρουάριος 2019: Οργανώθηκε μια επίσκεψη μελέτης στο Ραμπάτ, δεδομένου ότι ο ΔΟΜ Ραμπάτ έχει εμπειρία στο AVRR τόσο ως χώρα υποδοχή αλλά και όσο καταγωγής. Οι εκπρόσωποι του ΔΟΜ Ελλάδος είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν γνώσεις και εμπειρία με συναδέλφους στο Ραμπάτ και να παρατηρήσουν μια διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό πριν από την αναχώρηση, στα πλαίσια του προγράμματος FORAS- Ενίσχυση των ευκαιριών επανένταξης μέσω διαδικασίας κοινωνικο-επαγγελματικου προσανατολισμού πριν την επιστροφή» - Βιέννη, Απρίλιος 2019: Η επίσκεψη μελέτης διεξήχθη στη Βιέννη, καθώς είναι μεταξύ των αποστολών του ΔΟΜ στην Ευρώπη που έχουν εκτεταμένη εμπειρία στα προγράμματα υποβοηθούμενης Εθελούσιας Επιστροφής και Επανένταξης. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης οι εκπρόσωποι του ΔΟΜ Ελλάδας είχαν την ευκαιρία να διευρύνουν τις γνώσεις τους σχετικά με τις μεταναστευτικές τάσεις στην Αυστρία, το πλαίσιο και την εφαρμογή της AVRR, καθώς και τις συμβουλευτικές διαδικασίες του AVRR Η δράση του AVRR στην περιφέρεια Το περιφερειακό προσωπικό του ΔΟΜ αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του προγράμματος, παρέχοντας πληροφορίες σε πιθανούς ωφελούμενους για τις προβλέψεις του προγράμματος, την ευκαιρία να εγγραφούν σε αυτό εφόσον το επιθυμούν καθώς και ενδυναμώνοντας τη συνεργασία του ΔΟΜ με τοπικούς φορείς και άλλους εταίρους. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το τρίτο έτος του προγράμματος και με γνώμονα το αυξημένο ενδιαφέρον υπηκόων τρίτων χωρών για το AVRR, το προσωπικό του AVRR αυξήθηκε από 13 σε 25 περιφερειακούς υπαλλήλους που δραστηριοποιούνταν στην Ορεστιάδα, Μακεδονία, Ήπειρο, Κόρινθο, Πάτρα, Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο, Κω, Κρήτη, Ρόδο και την Αττική. Χάρτης 1: Παρουσία του AVRR στην Ελλάδα Επίσκεψη μελέτης στη Βιέννη. ΔΟΜ 2019 Τα υποδεικνυόμενα όρια και ονόματα, καθώς και οι ονομασίες που χρησιμοποιούνται στον παρόντα χάρτη δεν υποδηλώνουν επίσημη επιδοκιμασία ή αποδοχή από τον ΔΟΜ.

32 42 PART Κεφάλαιο 4: THE 2: REINTEGRATION Η διαδικασία της ASSISTANCE επιστροφής 43 Η σταθερή παρουσία AVRR σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας εξασφάλι Ηπειρωτική Ελλάδα σε ότι οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες του προγράμματος ήταν άμεσα διαθέσιμες σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Με αυτόν τον τρόπο, επιλέξιμοι μετανάστες που δεν επιθυμούσαν ή δε μπορούσαν να παραμείνουν στην Ελλάδα είχαν τη δυνατότητα να εγγραφούν στο πρόγραμμα ανεξαρτήτως γεωγραφικών περιορισμών. Όσον αφορά την παρουσία του AVRR στην ηπειρωτική χώρα, εκτός από τις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στην Αθήνα, ο ΔΟΜ Ελλάδας λειτούργησε περιφερειακά γραφεία στη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα και την Πάτρα, τα οποία αποτέλεσαν ευγενική παραχώρηση των αντίστοιχων δήμων. Εκτός από τα γραφεία, το περιφερειακό προσωπικό είχε σταθερή παρουσία στη Δράμα, Ορεστιάδα, Κόρινθο και Το περιφερειακό προσωπικό του AVRR επισκεπτόταν τακτικά ανοικτές την Αττική. εγκαταστάσεις, όπως ανοιχτές δομές φιλοξενίας, ξενοδοχεία, ξενώνες, νοσοκομεία, κέντρα κοινοτήτων άλλες περιοχές με υψηλή συγκέντρωση μεταναστών, καθώς και κλειστές εγκαταστάσεις κατόπιν αιτήματος. Το περιφερειακό προσωπικό του ΔΟΜ παρουσίασε τις διατάξεις και τις διαδικασίες που απαιτούνται για να λάβει χώρα μια εθελούσια επιστροφή και ήταν διαθέσιμο να συζητήσει σε βάθος και να απαντήσει σε πιθανές Κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος, οι εκπρόσωποι του AVRR ήταν παρόντες στα σημεία εισόδου και εξόδου παρέχοντας πληροφορίες μέσω ομαδικών και ατομικών συνεδριών ημερησίως, διανέμοντας φυλλάδια AVRR και τοποθετώντας αφίσες, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές προβολής του προγράμματος. ερωτήσεις. Για τους μετανάστες που τελικά αποφάσισαν να επιλέξουν το AVRR, το προσωπικό διεξήγαγε συμβουλευτικές συνεδρίες αναφορικά με όλα τα στάδια της διαδικασίας επιστροφής, οργάνωσε συναντήσεις πριν από την αναχώρηση, κατοχύρωσε την παροχή βοήθειας στο αεροδρόμιο και συχνά προσέφερε συνοδεία σε ωφελούμενους σε ευάλωτη κατάσταση. Κατά τη διάρκεια όλων των προαναφερόμενων σταδίων, το προσωπικό έλαβε υπόψη του και εκτίμησε επαρκώς τις διαφορετικές ανάγκες των ωφελούμενων, παρείχε αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες, προάγοντας έτσι την ετοιμότητα για επιστροφή και την κυριότητα της διαδικασίας. Όσον αφορά τους αποδέκτες του μηνύματος AVRR, νεοεισερχόμενοι ή εγκλωβισμένοι μετανάστες μπορούσαν εύκολα να προσεγγίσουν το περιφερειακό προσωπικό. Το μήνυμα AVRR αφορούσε νομότυπους και παράτυπους μετανάστες που διέμεναν εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, μετανάστες που παρόλο που είχαν αιτηθεί διεθνούς προστασίας δεν επιθυμούσαν να συνεχίσουν το αίτημα τους, μετανάστες για τους οποίους διαπιστώθηκε ότι δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας, καθώς και μετανάστες που βρίσκονται σε κατάσταση ευαλωτότητας, όπως ασυνόδευτοι ανήλικοι και μετανάστες με ανάγκες που αφορούν ζητήματα υγείας. Πρέπει να σημειωθεί ότι τακτικές επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν στα ΚΥΤ, δομές και άλλες ανοικτές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία καθώς και σε αστυνομικά τμήμα- Εξίσου σημαντική ήταν η αποτελεσματική συνεργασία με τα άλλα τμήματα του AVRR στην Αθήνα, τα οποία έδωσαν την ευκαιρία στο περιφερειακό προσωπικό να βοηθήσει τους ωφελούμενους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πράγματι, το περιφερειακό προσωπικό συνέβαλε ουσιαστικά στη τα και προαναχωρησιακά κέντρα μετά από συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές και κατόπιν αιτήματος από μετανάστες σε κράτηση, διπλωματικές υπηρεσίες, κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς εκπροσώπους. Η περιοδική παρουσία ήταν επίσης εξασφαλισμένη από το περιφερειακό προσωπικό. διασφάλιση της ασφαλούς και αξιοπρεπούς επιστροφής καθώς και στην επίτευξη βιώσιμης επανένταξης, μέσα από την παραπομπή εκείνων που χρειάζονταν στέγαση στο OCAVRR, των ωφελούμενων που ήταν επιλέξιμοι για βοήθεια επανένταξης στο αντίστοιχο τμήμα επανένταξης καθώς και μέσα από τη συνεργασία με το Τμήμα Επιχειρήσεων,Προαναχώρησης, Αεροδρομίου και Συντονισμού. Όπως απεικονίστηκε παραπάνω, το γεγονός ότι το προσωπικό ήταν εύκολα προσβάσιμο προσέφερε την ευκαιρία σε επιλέξιμες ομάδες μεταναστών που ενδιαφέρονταν να αποκτήσουν πρόσθετες πληροφορίες να προσεγγίσουν το προσωπικό πεδίου και να εκφράσουν περαιτέρω το ενδιαφέρον τους να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους. Σε αυτή την περίπτωση, το περιφερειακό προσωπικό ήταν σε τακτική επικοινωνία με τους ωφελούμενους μέσω συμβουλευτικών συνεδριών για να εξηγήσει επαρκώς όλα τα στάδια της διαδικασίας, να ακούσει, να

33 44 PART Κεφάλαιο 4: THE 2: REINTEGRATION Η διαδικασία της ASSISTANCE επιστροφής 45 κατανοήσει τις ανησυχίες τους και να απαντήσει σε όλα τα ζητήματα που σχετίζο- Πίνακας 3: Συνολικός αριθμός παροχής ενημέρωσης AVRR στην Ηπειρωτική Ελλάδα νται με την επιστροφή. Για να διασφαλιστεί ότι οι μετανάστες που έχουν εγγραφεί στο πρόγραμμα κατανοούν πλήρως όλες τις διαδικασίες και λαμβάνουν βοήθεια προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους, το προσωπικό του AVRR πραγματοποίησε συμβουλευτικές συνεδρίες. Σε περιπτώσεις ανάγκης, οι περιφερειακοί υπάλληλοι διοργάνωσαν συνεδρίες πριν από την αναχώρηση, εξηγώντας λεπτομερώς όλες τις ταξιδιωτικές διαδικασίες, συνόδευσαν συχνά τους ωφελούμενους στο αεροδρόμιο και, όταν κρινόταν απαραίτητο, λειτουργούσαν ως συνοδοί στο ταξίδι τους. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε σε μετανάστες σε κατάσταση ευαλωτότητας οι οποίοι έλαβαν βοήθεια που ανταποκρινόταν στις άμεσες ανάγκες τους, όπως οι μεγάλοι σε αριθμό ωφελούμενοι οι οποίοι δε διέθεταν στέγαση μέχρι την αναχώρησή τους και στους οποίους προσφέρθηκε διαμονή μέχρι τη επιστροφή τους στη χώρα καταγωγής τους σε στενή συνεργασία με το προσωπικό που δραστηριοποιούνταν στο πρόγραμμα του OCAVRR. Ανοιχτές δομές Επίσημοι/ Ανεπίσημοι χώροι 1 Ιούνιος Μάϊος 2019 ΠΡΟΚΕΚΑ Κλειστές δομές Άλλο ΣΥΝΟΛΟ ΚΥΤ Αστυνομικά τμήματα Γραφεία ΔΟΜ, ξενώνες, street work, νοσοκομεία Ήπειρος (via 15 ( via phone) phone) 1, Βόρεια Ελλάδα N/A Πελοπόνησος N/A Κεντρική Ελλάδα 742 2,472 N/A Θράκη N/A Σύνολο Πίνακας 4: Συνολικός αριθμός ενημερώσεων, εγγραφών και επιστροφών υπηκόων τρίτων χωρών στην Ηπειρωτική Ελλάδα Περιοχή Ενημερώσεις Εγγραφές Επιστροφές Ορεστιάδα (και σε άλλες περιοχές της Βόρειας Μακεδονίας και Θράκης) Προσωπικό του ΔΟΜ στην περιφέρεια παρέχει πληροφορίες για το AVRR σε δυνητικά επωφελούμενους μετανάστες που διαμένουν στη Θεσσαλονίκη. ΔΟΜ 2019 Μαζί με την προαναφερθείσα εδραιωμένη παρουσία, το προσωπικό του ΔΟΜ καθιέρωσε και διατήρησε ένα ισχυρό δίκτυο με όλους τους σχετικούς φορείς και εταίρους, εξασφαλίζοντας ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα οφέλη και τις διαδικασίες του προγράμματος προσφέρονταν άμεσα στους ενδιαφερόμενους με ενημερωμένο και αξιόπιστο τρόπο. Επιπλέον, το προσωπικό επέδειξε σταθερή παρουσία σε συναντήσεις με εκπροσώπους φορέων, προκειμένου να εξασφαλίσει όχι μόνο την ενημερότητα για το πρόγραμμα αλλά και για να αποκτήσει την πλήρη κατανόηση της κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή δραστηριοποίησης του. Τα καλά κανάλια επικοινωνίας μεταξύ των φορέων υποστήριξαν τη γόνιμη υλοποίηση του προγράμματος AVRR, καθώς συχνά οι εκπρόσωποι των φορέων ενεργούσαν ως συνδετικός κρίκος με πιθανούς. Μακεδονία (Θεσσαλονίκη, Δράμα και άλλες περιοχές της Μακεδονίας) Ιωάννινα (και άλλες περιοχές της Ηπείρου) Πάτρα (και άλλες περιοχές της Πελοποννήσου) Κόρινθος (και άλλες περιοχές της Πελοποννήσου) Αττική (ανοιχτές και κλειστές εγκαταστάσεις εκτός ΔOM) Σύνολο

34 46 PART Κεφάλαιο 4: THE 2: REINTEGRATION Η διαδικασία της ASSISTANCE επιστροφής Νησιά πληροφοριών, το προσωπικό του AVRR παρουσίασε το πρόγραμμα με Κατά τη διάρκεια του τριετούς προγράμματος AVRR, το περιφερειακό προσωπικό του ΔΟΜ δραστηριοποιήθηκε στα νησιά της Λέσβου, Χίου, Σάμου, Λέρου και Κω καθώς και στην Κρήτη και Ρόδο 23 αποτελώντας σημαντικό παράγοντα για την υποστήριξη της ομαλής και ανθρώπινης διαχείρισης της μετανάστευσης. σύντομο τρόπο. Συγκεκριμένα, η επικοινωνία με τους μετανάστες έγινε μέσα από τη διανομή φυλλαδίων και την παροχή μας μάλλον βασικής περιγραφής του προγράμματος. Σε μεταγενέστερο στάδιο και μετά από αίτημα των μεταναστών, δόθηκαν περισσότερες εις βάθος πληροφορίες. Αξίζει να τονιστεί ότι η απόκτηση πληροφοριών κατά την άφιξη αποδείχθηκε ωφέλιμη για πολλούς νεοεισερχόμενους, οι οποίοι αργότερα βρήκαν Η παρουσία των περιφερειακών υπαλλήλων στη Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω, όπου λειτουργούσαν ΚΥΤ, ήταν ζωτικής σημασίας διότι δόθηκε η ευκαιρία σε ένα μεγάλο αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών να ενημερωθούν στοιχεία επικοινωνίας μέσα από τα φυλλάδια AVRR προκειμένου να ζητήσουν πρόσθετες πληροφορίες και τελικά αποφάσισαν ότι η καλύτερη επιλογή τους ήταν να εγγραφούν στο πρόγραμμα. για το πρόγραμμα AVRR και αργότερα να εγγραφούν κατόπιν αιτήματος. Πράγματι, αυτά τα νησιά είναι ένα δημοφιλές σημείο παράτυπης εισόδου από την Τουρκία στην Ελλάδα, και έχουν υψηλή συγκέντρωση μεταναστευτικού πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα, προέκυψε αυξημένη ανάγκη για απόκτηση λεπτομερών πληροφοριών σχετικά με το AVRR, οι οποίες παρασχέθηκαν με έγκαιρο, ακριβή και ανθρωποκεντρικό τρόπο από το προσωπικό του ΔΟΜ. Για να διασφαλιστεί η ενημέρωση, το περιφερειακό προσωπικό του AVRR δραστηριοποιούνταν καθημερινά εντός των Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης και, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, επισκεπτόταν και άλλες ανοικτές εγκαταστάσεις, όπως ξενοδοχεία, νοσοκομεία, διαμερίσματα και ξενώνες όπου φιλοξενούνταν μεταναστευτικός πληθυσμός. Οι επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν σε συντονισμό με όλους τους σχετικούς φορείς για Προσωπικό του ΔΟΜ στην περιφέρεια παρέχει πληροφορίες για το AVRR σε δυνητικά επωφελούμενους μετανάστες που διαμένουν στην Κρήτη. ΔΟΜ 2019 τον προγραμματισμό ομαδικών και ατομικών συνεδριών με στόχο την παρουσίαση συνεκτικών και αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμά AVRR. Κατά παρόμοιο τρόπο, το προσωπικό του ΔΟΜ συχνά ασχολήθηκε με δραστηριότητες streetworking για την προώθηση της προσβασιμότητας στην πληροφορία, τη διανομή φυλλαδίων, τοποθέτηση αφισών, επισκέπτοντας παράλληλα κλειστές εγκαταστάσεις, όπως αστυνομικά τμήματα και προαναχωρησιακά κέντρα, κατόπιν αιτήματος. Όσον αφορά τους νεοεισερχόμενους υπηκόους τρίτων χωρών και με γνώμονα το γεγονός ότι συχνά ήταν κατακλυσμένοι με έναν μεγάλο όγκο Για όσους αποφάσισαν να επιλέξουν το AVRR, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση κατά τη διάρκεια των συμβουλευτικών συνεδριών στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος το οποίο θα επέτρεπε στους ωφελούμενους να εκφράσουν ελεύθερα τις προσωπικές τους απόψεις και να μοιραστούν την ιστορία τους. Επίσης, ειδική προσοχή δόθηκε στις ανάγκες και τα δικαιώματα των μεταναστών που βρίσκονται σε κατάσταση ευαλωτότητας, όπως έγκυες γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες, ανήλικους και ηλικιωμένους μετανάστες. Η παροχή εξατομικευμένης βοήθειας από το περιφερειακό προσωπικό του AVRR μέσω των εις βάθος συμβουλευτικών συνεδριών για όλες τις φάσεις της διαδικασίας επιστροφής,οι υπηρεσίες συνοδείας κα η 23 Το γραφείο της Ρόδου ξεκίνησε την λειτουργία του το Φεβρουάριο του παροχή βοήθειας στο αεροδρόμιο όταν κρινόταν απαραίτητη, διαβεβαίωσε

35 48 PART Κεφάλαιο 4: THE 2: REINTEGRATION Η διαδικασία της ASSISTANCE επιστροφής 49 ότι οι ανάγκες των ωφελούμενων λαμβάνονται υπόψη ανά πάσα στιγμή. Σε συνεργασία με τα αντίστοιχα τμήματα AVRR, οι ωφελούμενοι επέστρεψαν με ασφάλεια και αξιοπρέπεια στη χώρα καταγωγής τους υπό την αιγίδα του ΔΟΜ. Εξίσου σημαντική ήταν η δημιουργία ενός καλά καθιερωμένου δικτύου με όλους τους φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μετανάστευσης. Συγκεκριμένα, το περιφερειακό προσωπικό του AVRR στα νησιά ανέπτυξε ισχυρή συνεργασία με τις αρχές, διεθνείς οργανισμούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις για να προωθήσει αφενός την κατανόηση του προγράμματος και αφετέρου να διασφαλίσει ότι οι μηχανισμοί παραπομπής μεταξύ των φορέων εφαρμόζονται σωστά. Για να ενισχυθεί η συνεργασία αυτή, το προσωπικό του ΔΟΜ παρακολούθησε τακτικά συντονιστικές συναντήσεις, που στόχο είχαν να διευκολύνουν τη συνεργασία μέσα από την ανταλλαγή ιδεών για τους τρόπους αντιμετώπισης των επικρατουσών Προσωπικό του ΔΟΜ στη Λέσβο. ΔΟΜ 2019 προκλήσεων. Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, το προσωπικό του AVRR παρείχε και λάμβανε επαρκώς πληροφορίες και το γεγονός ότι Πίνακας 5: Συνολικός αριθμός ενημερώσεων, εγγραφών και επιστροφών υπηκόων τρίτων χωρών από τα νησιά παρακολουθούσε τακτικά τις ταχείες μεταναστευτικές εξελίξεις, συνέβαλε Νησιά Ενημερώσεις Εγγραφές Επιστροφές αναμφισβήτητα στην καλύτερη δυνατή παροχή βοήθειας σε επιλέξιμους μετανάστες και ωφελούμενους. Λέσβος Χίος Σάμος Όπως προαναφέρθηκε, ο ΔΟΜ λειτούργησε περιφερειακά γραφεία στα νησιά της Κρήτης και της Ρόδου, οι εγκαταστάσεις των οποίων ήταν ευγενική παραχώρηση από τους δήμους. Κατά αντίστοιχο τρόπο με το περιφερειακό προσωπικό του AVRR που δραστηριοποιήθηκε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, το προσωπικό του ΔΟΜ στην Κρήτη και τη Ρόδο διαβεβαίωσε Λέρος Κως Κρήτη Ρόδος Σύνολο ότι οι φορείς και υπήκοοι τρίτων χωρών ενημερώθηκαν ευκρινώς και ότι οι ωφελούμενοι του προγράμματος έλαβαν τις προαναφερόμενες παροχές βοήθειας και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε όλα τα στάδια της διαδικασίας επιστροφής. Παρά τις ανερχόμενες προκλήσεις, το προσωπικό κατάφερε μέσα από καθημερινή του αφοσίωση να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό δίκτυο με τις κοινότητες των μεταναστών και όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους. Κυρίως όμως μέσα από την παροχή συμβουλευτικών συνεδρίων, βοήθησαν τους ωφελούμενους να λάβουν μια τεκμηριωμένη απόφαση και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με ασφάλεια και αξιοπρέπεια. Προσωπικό του ΔΟΜ παρέχει ομαδικές ενημερωτικές συνεδρίες στην Κω. ΔΟΜ 2019

36 50 PART Κεφάλαιο 4: THE 2: REINTEGRATION Η διαδικασία της ASSISTANCE επιστροφής Συναντήσεις με το περιφερειακό προσωπικό Έξι συναντήσεις με το περιφερειακό προσωπικό AVRR πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της αναφερόμενης περιόδου στις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στην Αθήνα. Αυτές οι συναντήσεις ήταν ζωτικής σημασίας, καθώς προώθησαν την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ του προσωπικού που δραστηριοποιήθηκε σε διαφορετικές τοποθεσίες και κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Επιπλέον, σεμινάρια και ενημερωτικές συναντήσεις οργανώθηκαν περιστασιακά για όλο το προσωπικό του AVRR που δραστηριοποιήθηκε στο πεδίο. Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, το προσωπικό παρουσίασε τις επικρατούσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην περιοχή του, ανέλυσε τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών και συζητήθηκαν προτάσεις για τη βελτίωση της αποδοτικότητας.ταυτόχρονα, επενδύθηκε χρόνος σε εκπαιδεύσεις για ανακύπτοντα και επιχειρησιακά ζητήματα. Συνάντηση με το προσωπικό της περιφέρειας στις εγκαταστάσεις του ΔΟΜ στην Αθήνα. ΔΟΜ 2019

37 52 Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης 53 Κεφάλαιο 3: Βοήθεια επανένταξης Επιπρόσθετα, έλαβαν βοήθεια σε είδος (500 ευρώ μετρητά- 6μηνο πιλοτικό πρόγραμμα) 623 επιστρέφοντες, σε κατάσταση μη ευαλωτότητας, που διαμένουν σε ένα από τα νησιά Χίος, Κω, Λέρος, Λέσβος και Σάμος και που επέλεξαν να συμμετάσχουν στο Πρόγραμμα Εθελοντικής Επιστροφής & Επανένταξης. Σύμφωνα με τον ορισμό του ΔΟΜ, η επανένταξη μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη όταν οι επωφελούμενοι έχουν φθάσει σε επίπεδα οικονομικής αυτάρκειας, κοινωνικής σταθερότητας εντός των κοινοτήτων τους και ψυχοκοινωνικής ευεξίας που τους επιτρέπουν να αντιμετωπίσουν τoυς παράγοντες επαναπατρισμού. Έχοντας επιτύχει μια βιώσιμη επανένταξη, οι επωφελούμενοι είναι σε θέση να πάρουν περαιτέρω αποφάσεις που αφορούν την μετανάστευση τους Η εμπειρία του ΔΟΜ έχει δείξει ότι η βοήθεια επανένταξης αποτελεί στην πραγματικότητα μια εναλλακτική λύση για τους επιστρέφοντες που τους δίνει την δυνατότητα να εξετάσουν σημαντικά την επιλογή της εθελούσιας επιστροφής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μετανάστες που βρίσκονται σε παράνομο καθεστώς στην Ελλάδα αλλά και εκείνοι που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση χωρίς σαφείς προοπτικές για το μέλλον. από επιλογή και όχι αναγκαιότητα Ομάδα-στόχος και μορφές βοήθειας σε είδος Ο ΔΟΜ βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδιασμού και της παροχής βοήθειας για την επανένταξη από την ίδρυση του Προγράμματος Εθελοντικής Επιστροφής & Επανένταξης και χάρη στην παγκόσμια παρουσία και εμπειρία του, βρίσκεται σε αναμφισβήτητα προνομιακή θέση για να ανταλλάξει εμπειρογνωμοσύνη που έχει αποκτηθεί εδώ και πολλά χρόνια με τον σχεδιασμό και την υλοποίησή του. Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την επανένταξη ενός ατόμου στη χώρα καταγωγής του. Η διαδικασία αυτή απαιτεί χρόνο, καθώς οι ατομικές ικανότητες η ευαλωτότητα, η ικανότητα απορρόφησης της κοινότητας, οι αντιλήψεις καθώς και το εξωτερικό περιβάλλον ενδέχεται να παρουσιάσουν ευκαιρίες ή εμπόδια για την βιώσιμη επανένταξη του. Η μονάδα επανένταξης του ΔΟΜ Ελλάδας, με την υποστήριξη πολιτισμικών διαμεσολαβητών, πραγματοποίησε ατομικές συμβουλευτικές με τους επωφελούμενους για να τους παράσχει πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση εξατομικευμένων σχεδίων επανένταξης, που αποσκοπούν στην διαμεσολάβηση μιας επιτυχημένης μακροπρόθεσμης επανένταξης. Κατά τη διάρκεια των τριών ετών υλοποίησης του έργο, παρατηρήθηκε ότι υπήρξε ανάγκη να δημιουργηθούν ακόμη περισσότερα κανάλια επικοινωνίας με τις χώρες προέλευσης των επωφελούμενων και ως εκ τούτου η μονάδα επανένταξης του ΔΟΜ Ελλάδος τελικά συνεργάστηκε με 34 διαφορετικές χώρες. Χάρη στην παγκόσμια παρουσία του ΔΟΜ, η μονάδα ήταν σε θέση να παράσχει βοήθεια επανένταξης σε έναν ευρύ φάσμα χωρών. Ο ΔΟΜ Ελλάδος για να συμβάλει στην ολοκληρωμένη διαχείριση της μετανάστευσης από την Ελλάδα διευκολύνοντας την ασφαλή και αξιοπρεπή επιστροφή των υπηκόων -μέσω του τρέχοντος Προγράμματος Εθελοντικής Επιστροφής & Επανένταξης - έχει παράσχει ευρώ σε είδος για βοήθεια επανένταξης σε 4,198 επωφελούμενους που επέστρεψαν στις χώρες καταγωγής τους στο πλαίσιο του προγράμματος. Για την επιλογή των υποψηφίων που έλαβαν βοήθεια επανένταξης σε είδος, ελήφθησαν υπόψη διάφορες παράμετροι. Προτεραιότητα δόθηκε σε υποψήφιους σε κατάσταση ευαλωτότητας (μονογονεϊκές οικογένειες, ηλικιωμένους, ανήλικοι, άτομα με ανάγκες υγείας κλπ.). Άλλοι παράγοντες που ελήφθησαν υπόψη ήταν η επαγγελματική πείρα, οι δεξιότητες και η προθυμία του υποψηφίου να επιστρέψει στην χώρα καταγωγής, καθώς και άλλες προδιαγραφές που θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τη διάρκεια και τη βιωσιμότητα του σχεδίου επανένταξής τους.

38 54 Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης Διαδικασία της βοήθειας επανένταξης Η διαδικασία υλοποίησης κάθε σχεδίου επανένταξης ήταν πολυφασική. Αφορούσε σε πολλές βασικές λειτουργικές διαδικασίες για να ολοκληρωθεί ένα σχέδιο στις χώρες προέλευσης. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την αποτελεσματική αξιολόγηση και παρακολούθηση των υλοποιημένων σχεδίων επανένταξης των επωφελούμενων ενημερώνονταν συνεχώς και δημιουργήθηκαν επίσης νέα εργαλεία για τις ανάγκες των νέων Προγραμμάτων Εθελοντικής Επιστροφής & Επανένταξης. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο εργαλείο είναι η βάση δεδομένων που ενημερωνόταν και συντηρούταν τακτικά για την καθημερινή υποστήριξη των διοικητικών αναγκών του τμήματος επανένταξης. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα εργαλείο παρακολούθησης και αξιολόγησής σύμφωνα με τις απαιτήσεις των χορηγών έτσι ώστε να αξιολογηθεί η ικανοποίηση των επωφελούμενων από την Μετά την επιστροφή τους, οι επωφελούμενοι έλαβαν μια δεύτερη συμβουλευτική από την αντίστοιχη αποστολή του IOM στην χώρα καταγωγής. Αυτό αναδείχτηκε μια καλή πρακτική, καθώς η εμπειρία απέδειξε ότι πολλά συμφωνημένα σχέδια επανένταξης που συζητήθηκαν στην Ελλάδα έπρεπε να αλλάξουν λόγω του γεγονότος ότι οι επωφελούμενοι αντιμετώπιζαν διαφορετικές περιστάσεις με την επιστροφή τους στην πατρίδα τους από ότι πίστευαν πριν την αναχώρησή τους. Παρόλο που δεν άλλαξαν όλα τα σχέδια, οι συμβουλευτικές ήταν ακόμα σημαντικές, ακόμα και για εκείνους που δεν χρειάστηκε να αλλάξουν τα σχέδια τους. Οι επωφελούμενοι έλαβαν συμπληρωματικές πληροφορίες σε εκείνες που είχαν αρχικά παρασχεθεί από τον ΔΟΜ Ελλάδας για όλα τα απαραίτητα έγγραφα που έπρεπε να παράσχει, ώστε να ξεκινήσει την υλοποίηση του σχεδίου του. βοήθεια επανένταξης. Στο Σχήμα 10 απεικονίζεται ο αριθμός των συμβουλευτικών που παρέχονται από τις αποστολές του ΔΟΜ σε όλο τον κόσμο σε επωφελούμενους που επιστρέφουν στην χώρα καταγωγής αναχωρώντας από την Ελλάδα Συνεργασία με τα γραφεία του ΔΟΜ στις χώρες προέλευσης Γράφημα 10: Συνολικός αριθμός για τις συμβουλευτικές συνεδρίες στη χώρα καταγωγής Παράλληλα με την εξαιρετική συνεργασία μεταξύ των γραφείων του ΔΟΜ παγκοσμίως, ο ΙΟΜ Ελλάδας κατόρθωσε να βοηθήσει επωφελούμενους να λάβουν βοήθεια επανένταξης, όπως απεικονίζεται στο Σχήμα 9. Πακιστάν Γεωργία Ιράκ Μπανγκλαντές 973 Γράφημα 9: Ο συνολικός αριθμός των επωφελούμενων της βοήθειας επανένταξης σε είδος ανα χώρα καταγωγής Μαρόκο 821 Αφγανιστάν 421 Πακιστάν Γεωργία Ιράκ Ιράν 239 Ινδία 212 Νεπάλ 86 Ιράν 257 Αίγυπτος 84 Μπανγκλαντές Αφγανιστάν Μαρόκο Τυνησία 77 Άλλες 20 Ινδία Αίγυπτος Κατά τη διάρκεια των 3 ετών υλοποίησης του Προγράμματος Εθελοντικής Νεπάλ Άλλοι Επιστροφής & Επανένταξης, η εξατομικευμένη βοήθεια ενδυνάμωσε τους επιστρέφοντες έτσι ώστε να αναλάβουν την ευθύνη για τη διαδικασία αλλά και την χρήση της βοήθειας επανένταξης. Στο πλαίσιο της ατομικής υποστήριξης επανένταξης, προσαρμοσμένα πακέτα επανένταξης

39 56 Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης 57 προωθούσαν την οικονομική αυτάρκεια των επιστρεφόντων, την επανένταξη στην τοπική αγορά εργασίας και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των επωφελούμενων μέσω της εγγραφής τους σε μαθήματα εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπλέον, ο ΔΟΜ υποστήριξε τους επωφελούμενους με βοήθεια επανένταξης σε μορφή ιατρικής βοήθειας, προσωρινής στέγασης και παροχής υλικής βοήθειας. Ο ΔΟΜ Ελλάδας, ανέπτυξε επίσης μια νέα προσέγγιση στην επανένταξη που θα συνεπαγόταν μια δραστηριότητα με περισσότερους επωφελούμενους. Η βοήθεια που παρέχεται σε διάφορους επιστρέφοντες ως ομάδα (συλλογική επανένταξη), τους έδωσε την ευκαιρία να συνδυάσουν τα ατομικά σχέδια επανένταξης τους και να εργαστούν ως εταίροι στη γενέτειρά τους. Συγκεκριμένα, ορισμένοι επωφελούμενοι που επέστρεψαν μαζί από την χώρα εξέφρασαν την επιθυμία να δημιουργήσουν μια μικρή επιχείρηση μαζί. Ως εκ τούτου, διάφορες περιπτώσεις από το Ιράκ, την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, την Ινδία και το Νεπάλ έλαβαν συλλογικά την βοήθεια επανένταξης η οποία αναδείχτηκε χρήσιμη και κερδοφόρα. Επιπλέον, κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ενθαρρύνθηκαν καινοτόμα σχέδια επανένταξης από τα οποία φάνηκε πως και οι επωφελούμενοι είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν νέα σχέδια που εφαρμόστηκαν με επιτυχία και κατά συνέπεια η δράση αυτή έδωσε την ευκαιρία στην κοινότητα κάθε επωφελούμενου να κάνουν χρήση μίας υπηρεσίας που δεν υπήρχε πριν. Γράφημα 11: Οι πέντε περισσότερο προτιμώμενες μορφές βοήθειας επανένταξης σε έιδος Μικρή επιχείρηση Τοποθέτηση σε θέση εργασίας Εκπαίδευση Επαγγελματική κατάρτιση Προσωρινή διαμονή 3571 Η νέα αρχή του Fadil στο Μαρόκο. ΔΟΜ 2019 Προσωπικό του ΔΟΜ πραγματοποιώντας επίσκεψη παρακολούθησης. ΔΟΜ 2019

40 58 PART Κεφάλαιο 4: THE 3: REINTEGRATION Η βοήθεια της ASSISTANCE επανένταξης Διάφορες μορφές βοήθειας επανένταξης σε είδος Κάθε προσωπική ιστορία είναι μια ξεχωριστή, μοναδική αφήγηση που περιλαμβάνει προσδοκίες, ελπίδες και εμπειρίες που έχουν ως στόχο μια αξιοπρεπή, βιώσιμη επιστροφή με πλήρη σεβασμό των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στεγαστικό βοήθημα στο Ιράκ Μετά την επιστροφή μου στο Ιράκ, δεν είχα δικό μου σπίτι για να μείνω με τα δύο παιδιά μου. Επειδή αυτή ήταν η πιο σημαντική ανάγκη για εμάς, κατάφερα να νοικιάσω ένα σπίτι στην περιοχή Ζάχο, στο Ιράκ, το οποίο περιλαμβάνει δύο καθιστικά, μία κουζίνα, δύο Μικρή επιχείρηση: Φάρμα γαλακτοκομικών υπνοδωμάτια, WC και μπάνιο. στο Πακιστάν. Είχα αρκετά χρόνια εργασιακής εμπειρίας ως αγρότης στο Πακιστάν. Μετά την επιστροφή μου στην πατρίδα μου χρησιμοποίησα την βοήθεια επανένταξης σε είδος για την δημιουργίας μιας μικρής επιχείρησης εκτροφής βοοειδών-βουβαλιών. Είμαι πολύ ικανοποιημένος με τη βοήθεια επανένταξης του ΔΟΜ και φαίνεται ότι η μακρά μου εμπειρία με βοήθησε να ευδοκιμήσω στον τομέα αυτό. Επαγγελματική κατάρτιση στη Γεωργία Με την επιστροφή μου, ήθελα να χρησιμοποιήσω την βοήθεια επανένταξης με τη μορφή επαγγελματικής κατάρτισης, έτσι ώστε να αναπτύξω τις ικανότητές μου και να κάνω μαθήματα αισθητικής σε ένα εξειδικευμένο ινστιτούτο αισθητικής στη Γεωργία, από όπου και έλαβα τίτλο ολοκλήρωσης σπουδών. Βοήθημα υλικών αγαθών στη Μολδαβία Επέστρεψα στη Μολδαβία στις μαζί με τη γυναίκα μου και το παιδί μου στο σπίτι μας στην πόλη Ιατρική περίθαλψη στις Φιλιππίνες Δροχιά. Δεδομένου ότι το σπίτι μας δεν ήταν σε καλές Μετά από 7 χρόνια διαμονής στην Ελλάδα, αποφάσισα να συνθήκες διαβίωσης χρησιμοποιήσαμε το βοήθημα υπό επιστρέψω στην πατρίδα μου στις Φιλιππίνες, λόγω της μορφή υλικής βοήθειας και ο ΔΟΜ αγόρασε για εμάς κατάστασης υγείας μου. Χρειαζόμουν φαρμακευτική αγωγή και οικοδομικά υλικά έτσι ώστε να φτιάξουμε ένα μπάνιο. νοσηλεία για κάποιο διάστημα κατά την επιστροφή μου. Μέσω της βοήθειας της επανένταξης του ΔΟΜ, καλύφθηκαν τα ιατρικά έξοδα.

41 60 Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης 61 Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, ο ΔΟΜ Ελλάδoς διεξήγαγε έξι (6) επισκέψεις παρακολούθησης και αξιολόγησης στη Γεωργία, την Ινδία, το Μαρόκο, το Πακιστάν, το Ιράκ και το Μπαγκλαντές Εκπαίδευση στη Ζιμπάμπουε Είμαι μητέρα που ανήκω σε μονογονεϊκή οικογένεια που επέστρεψε πρόσφατα από την Ελλάδα. Ήθελα να χρησιμοποιήσω την βοήθεια επανένταξής μου με τη μορφή βοήθειας για εκπαίδευση, να πληρώσω δίδακτρα και σχολική στολή για τον γιο μου. Το υπόλοιπο μέρος της βοήθειας θα το χρησιμοποιήσω για τη δημιουργία μιας μικρής επιχείρησης για να κερδίζω το εισόδημα μου και να στηρίξω την οικογένειά μου. Με αυτόν τον τρόπο, θα ωφεληθούμε όλοι! με στόχο την αξιολόγηση της προόδου των υλοποιημένων σχεδίων επανένταξης των επωφελούμενων. Πρώτα απ 'όλα, ήταν προφανές ότι αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο λόγω του γεγονότος ότι κάθε άτομο έχει διάφορες ικανότητες και ευπάθειες. Επιπρόσθετα, οι οικονομικοί, κοινωνικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τη διαδικασία επανένταξης: στην πραγματικότητα ήταν προφανές ότι απαιτείται μια ευέλικτη προσέγγιση για την προσαρμογή των αναγκών και των προτιμήσεων των επωφελούμενων. Ένα άλλο βασικό συμπέρασμα αφορά το γεγονός ότι είναι σημαντικό να υποστηριχθούν οι επωφελούμενοι κατά το σχεδιασμό των σχεδίων επανένταξής τους έτσι ώστε να υπάρξει ανταπόκριση των ατομικών αναγκών, αντιμετώπιση των παραγόντων ευπάθειας και στην αξιοποίηση των δεξιοτήτων λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη συγκεκριμένες ευκαιρίες και περιορισμούς στις χώρες προέλευσης Επίσκεψη παρακολούθησης και αξιολόγησης Η διαδικασία παρακολούθησης και αξιολόγησης αποτελεί το πιο σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας επανένταξης, καθώς απεικονίζει όλες τις προσπάθειες του επωφελούμενου, της αποστολής καθώς και της αποστολής στην χώρα προέλευσης. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, ολοκληρώθηκαν επισκέψεις παρακολούθησης και αξιολόγησης με επιτυχία σε επωφελούμενους. Η παρακολούθηση συνεπάγεται επιτόπιες επισκέψεις στους χώρους, τηλεφωνήματα, καθώς και την ικανότητα παρακολούθησης των επωφελούμενων σε περίπτωση που μετακινούνται στην χώρα. Για το σκοπό αυτό έχουν δημιουργηθεί ειδικά εργαλεία για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας της βοήθειας και της ικανοποίησης του επιστρέφοντα για την παροχή ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων. Μέχρι στιγμής, το 82% των δικαιούχων που έχουν Επίσκεψη παρακολούθησης στο Μπαγκλαντές. ΔΟΜ 2019 περάσει από τη φάση αξιολόγησης, έχει δηλώσει ότι είναι ικανοποιημένος ή πολύ ικανοποιημένος από την βοήθεια επανένταξης του ΔΟΜ και το 81.3% δήλωσε ότι ο επιλεγμένος τύπος βοήθειας ήταν αποτελεσματικός.

42 62 Κεφάλαιο 3: Η βοήθεια της επανένταξης 63 Επίσκεψη παρακολούθησης στην Ινδία. ΔΟΜ 2019

43 64 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Επίλογος Από το πρόγραμμα «Η εφαρμογή των υποβοηθούμενων εθελούσιων επιστροφών συμπεριλαμβανομένων μέτρων επανένταξης» -που συγχρηματοδοτείται κατά 75% από το Ευρωπαϊκούς Πόρους (Ταμείο Ασύλου, μετανάστευσης και Ένταξης) και 25% από Εθνικούς Πόρους- συμπεραίνεται με ασφάλεια ότι η εθελουσία επιστροφή παραμένει η πλέον ανθρωπιστική επιλογή για όσους μετανάστες δεν επιθυμούν να παραμείνουν περαιτέρω χρονικό διάστημα στην Ελλάδα. Από την έναρξη του προγράμματος τον Ιούνιο του 2016, ο ΔΟΜ Ελλάδος έχει υποστηρίξει πάνω από υπηκόους τρίτων χωρών να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγή τους μέσω του Εθνικού Προγράμματος του ΤΑΜΕ. Επιπλέον, περισσότεροι από 600 επιστρέφοντες έλαβαν βοήθεια επανένταξης σε μετρητά ενώ περισσότεροι από επωφελούμενοι έλαβαν υποστήριξη επανένταξης σε είδος και ανέπτυξαν σχέδια επανένταξης προσαρμοσμένα στα μέτρα τους, όπως μικρές επιχειρήσεις, εκπαίδευση, εξεύρεση εργασίας, ιατρική βοήθεια και προσωρινή διαμονή. Επιπροσθέτως, εκτενείς ενημερωτικές εκστρατείες έλαβαν χώρα σε πολλά μέρη της Ελλάδας, ως ένα μέσο αύξησης της ευαισθητοποίησης όσον αφορά στις διαδικασίες και τα οφέλη του προγράμματος καθώς και για την παροχή επικαιροποιημένης πληροφόρησης στους πιθανούς επωφελούμενους και τους εμπλεκόμενους φορείς. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω αποτελέσματα και επιτεύγματα, ο ΔΟΜ έχει την πεποίθηση ότι το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία. Ο ΔΟΜ Ελλάδος πιστεύει ακράδαντα ότι τα προγράμματα AVRR συμβάλλει σημαντικά στη διαχείριση της μετανάστευσης, ειδικά όσον αφορά στις χώρες διέλευσης που δέχτηκαν μαζικές μεταναστευτικές ροές από υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι δεν είχαν πρόθεση να εγκατασταθούν εκεί, αφού ο τελικός τους προορισμός ήταν κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Επιπλέον, όπως υποδεικνύει η παρούσα έκδοση μέσα από τα τις επιτυχημένες ιστορίες επωφελούμενων, οι εθελούσιες επιστροφές ωφελούν τόσο τις χώρες υποδοχής όσο και τις χώρες καταγωγής των υπηκόων αφού δίνουν τη δυνατότητα στους επωφελούμενους να ζήσουν στη χώρα τους με αξιοπρεπή και βιώσιμο τρόπο. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το προσωπικό του προγράμματος AVRR παραμένει αφοσιωμένο στο πρόγραμμα και εργάζεται για την εξυπηρέτηση των επωφελούμενων με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Με σκληρή δουλειά, ευελιξία, πάθος και εστιάζοντας στον άνθρωπο, το προσωπικό του προγράμματος προσπαθεί να προβάλλει το πρόγραμμα του Οργανισμού και να διασφαλίζει τη διαρκή και ενισχυμένη αξιοπιστία του. Κατά τα τρία χρόνια της υλοποίησης του προγράμματος, ο ΔΟΜ Ελλάδος έχει δεσμευτεί να συνεχίσει την προσπάθεια και να αναπτύξει νέες πρακτικές και εργαλεία υποστήριξης των επωφελούμενων. Παράρτημα 1 Χώρες καταγωγής Εθελοντικές επιστροφές (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) Επιστροφές Αγκόλα 1 Αζερμπαϊτζάν 4 Αίγυπτος 267 Αιθιοπία 25 Αΐτη 2 Ακτή Ελεφαντοστού 4 Αλγερία 1269 Αργεντίνη 2 Αρμενία 21 Αφγανιστάν 1284 Βενεζουέλα (Μπολιβαριανή Δημοκρατία της ) 3 Βιετνάμ 7 Βολιβία (Πολυεθνοτικό Κράτος της) 6 Βραζιλια 2 Γεωργία 1878 Γκάμπια 5 Γκάνα 9 Γουινέα 10 Δομινικανή Δημοκρατία 33 Εκουαδόρ 2 Ζιμπάμπουε 3 Ινδία 161 Ινδονησία 4 Ιορδανία 29 Ιράκ 3996 Ιράν (Ισλαμική Δημοκρατία του) 1097 Ισημερινή Γουινέα 3 Καζακστάν 6 Καμερούν 19 Κενύα 7 Κίνα 37 Επαρχία Ταϊβάν της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας) 1 Κογκό 1 Κολομβία 6 Κούβα 1 Χώρες καταγωγής Επιστροφές Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό 4 Λευκορωσία 4 Λίβανος 127 Μάλι 1 Μαρόκο 545 Μεξικό 1 Μολδαβία 152 Μπανγκλαντές 483 Μπουρκίνα Φάσο 9 Μπουρούντι 1 Νεπάλ 132 Νιγηρία 32 Νικαράγουα 1 Νότια Αφρική 2 Ουγκάντα 4 Ουζμπεκιστάν 3 Ουκρανία 133 Ουρουγουάη 1 Πακιστάν 4186 Παραγουάη 2 Περού 5 Ρωσική Ομοσπονδία 40 Σενεγάλη 9 Σερβία 4 Σιέρρα Λεόνε 2 Σουδάν 7 Σρι Λάνκα 20 Τόγκο 1 Τουρκία 1 Τουρκμενιστάν 1 Τσάντ 1 Τυνησία 79 Υεμένη 2 Φιλιππίνες 20 Χιλή 3 Κόσοβο* 1 Σύνολο 16224

44 66 παραρτημα 67 Παράρτημα 2 Ενημερώσεις για το AVRR από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) Καταγωγή Λέσβος Χίος Σάμος Κως Λέρος Κρήτη Ρόδος Σύνολο Αφγανιστάν Αγκόλα Αζερμπαϊτζάν Αίγυπτος Αιθιοπία Αϊτή Ακτή Ελεφαντοστού Αλβανία Αλγερία Αργεντίνη Αρμενία Βενεζουέλα (Μπολιβαριανή Δημοκρατία της ) Βιετνάμ Βολιβία (Πολυεθνοτικό Κράτος της) Γεωργία Γκάμπια Γκαμπόν Γκάνα Γουινέα Δομινικανή Δημοκρατία Ερυθραία Ζιμπάμπουε Ινδία Ινδονησία Ιορδανία Ιράκ Ιράν (Ισλαμική Δημοκρατία του) Καμερούν Κίνα Κογκό Κολομβία Κομόρες Κουβέιτ Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό Λευκορωσία Λίβανος Μαλάουι Μάλι Μαρόκο Μαυριτανία Μολδαβία (Δημοκρατία της) Μπανγκλαντές Μπενίν Μπουρκίνα Φάσο Μπουρούντι Νεπάλ Νίγηρας Νιγηρία Νικαράγουα Νότια Αφρική Νότιο Σουδάν Ουγκάντα Ουζμπεκιστάν Ουκρανία Ουρουγουάη Πακιστάν Παραγουάη Περού Ρωσική Ομοσπονδία Σαουδική Αραβία Σενεγάλη Σερβία Σιέρρα Λεόνε Σομαλία Σουδάν Σουρινάμ Σρι Λάνκα Τανζανία Τζιμπουτί Τόγκο Τουρκία Τουρκμενιστάν Τσαντ Τυνησία Υεμένη Χιλή Σύνολο

45 68 παραρτημα 69 Παράρτημα 3 Μαρόκο Νεπάλ Νικαράγουα Νιγηρία Πακιστάν Εγγραφές για το AVRR από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) Καταγωγή Λέσβος Χίος Σάμος Κως Λέρος Κρήτη Ρόδος Σύνολο Αφγανιστάν Αλγερία Αργεντινή Αρμενία Αζερμπαϊτζάν Μπανγκλαντές Βολιβία (Πολυεθνοτικό Κράτος της) Μπουρκίνα Φάσο Καμερούν Χιλή Κίνα Κολομβία Κογκό Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό Παραγουάη Περού Ρωσική Ομοσπονδία Σενεγάλη Σερβία Νότια Αφρική Σρι Λάνκα Σουδάν Τόγκο Τυνησία Τουρκία Ουκρανία Ουρουγουάη Βενεζουέλα (Μπολιβαριανή Δημοκρατία της) Ζιμπάμπουε Σύνολο Ακτή Ελεφαντοστού Δομινικανή Δημοκρατία Εκουαδόρ Αίγυπτος Αιθιοπία Γκάμπια Γεωργία Γκάνα Γουινέα Ινδία Ινδονησία Ιράν (Ισλαμική Δημοκρατία του) Ιράκ Ιορδανία Κουβέιτ Λίβανος Μολδαβία (Δημοκρατία της)

46 70 παραρτημα 71 Παράρτημα 4 Επιστροφές από τα νησιά (01 Ιουνίου Μαΐου 2019) Καταγωγή Λέσβος Χίος Σάμος Κως Λέρος Κρήτη Ρόδος Σύνολο Αζερμπαϊτζάν Αίγυπτος Αιθιοπία Αλγερία Αργεντινή Αρμενία Αφγανιστάν Βενεζουέλα (Μπολιβαριανή Δημοκρατία της) Βολιβία (Πολυεθνοτικό Κράτος της) Γεωργία Γκάμπια Γουινέα Δομινικανή Δημοκρατία Εκουαδόρ Ζιμπάμπουε Ινδία Ινδονησία Ιορδανία Ιράκ Ιράν (Ισλαμική Δημοκρατία του) Καμερούν Κίνα Κολομβία Λίβανος Μαρόκο Μολδαβία (Δημοκρατία της) Μπανγκλαντές Μπουρκίνα Φάσο Νεπάλ Νιγηρία Νικαράγουα Νότια Αφρική Ουκρανία Ουρουγουάη Πακιστάν Παραγουάη Περού Ρωσική Ομοσπονδία Σενεγάλη Σουδάν Σρι Λάνκα Τόγκο Τουρκία Τυνησία Χιλή Σύνολο

47

48 Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται 75% από Ευρωπαϊκούς Πόρους (Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης κι Ένταξης) και 25% από Εθνικούς Πόρους ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΑΜΕΙΟ ΑΣΥΛΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΙ ΕΝΤΑΞΗΣ (ΤΑΜΕ) ΔΟΜ ΕΛΛΑΔΟΣ