Αντώνιος Δ. Λως 1. Αιγαίου, Εργαστήριο Εικόνας, Ήχου και Πολιτιστικής Αναπαράστασης, ΜSc στην Πολιτισμική Πληροφορική

Transcript

1 Ioannides, M., Addison, A., Georgopoulos, A., Kalisperis, L., Brown, A. and Pitzalis, D. (eds) Heritage in the Digital Era, Multi-Science Publishing Co., Essex, UK, Αντώνιος Δ. Λως 1 Η έκδοση με τίτλο «Heritage in the Digital Era» (Η Πολιτιστική Κληρονομιά στην Ψηφιακή Εποχή) αποτελεί μια ειδική θεματική έκδοση η οποία περιλαμβάνει επιλεγμένα άρθρα από τις εργασίες του 14 ου διεθνούς συνεδρίου Εικονικών Συστημάτων και Πολυμέσων (International Conference on Virtual Systems and Mutlimedia), που πραγματοποιήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου το Στόχος των εργασιών του συνεδρίου υπήρξε η προβολή προγραμμάτων σε εξέλιξη (από δημόσιους οργανισμούς και φορείς) που σχετίζονται με πρακτικές που αφορούν στην καταγραφή, τεκμηρίωση, προστασία και διαχείριση της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής. Το βιβλίο περιλαμβάνει 22 εικονογραφημένα άρθρα στην αγγλική γλώσσα. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών, εργαλείων και υπηρεσιών, παρέχοντας τη δυνατότητα στους αναγνώστες να αντιληφθούν με κατανοητό τρόπο το εύρος των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες όταν τίθενται στην υπηρεσία φορέων και οργανισμών που έχουν επιφορτιστεί με ζητήματα διάσωσης/διατήρησης, ανάδειξης και προβολής της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Παρακάτω επιχειρείται μια σύντομη ανασκόπηση του περιεχομένου με γνώμονα την παρουσίαση των βασικών σημείων κάθε άρθρου. Στο εισαγωγικό σημείωμα, οι επιμελητές της έκδοσης παρουσιάζουν τους στόχους των εργασιών του συνεδρίου και θέτουν τους κεντρικούς θεματικούς άξονες που υπηρετεί η έκδοση. Στο πρώτο άρθρο 1 οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με ζητήματα τεκμηρίωσης και διαχείρισης σημαντικών πληροφοριών που σχετίζονται με την προστασία μνημείων, κτηρίων και τοπίων. Ο εισηγητής προτείνει ένα προτυποποιημένο μοντέλο καταγραφής και αποτίμησης των δεδομένων. Με συγκεκριμένα διαγράμματα παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση, επισημαίνοντας πρακτικά ζητήματα για την καταγραφή αλλά και τα επίπεδα της λεπτομέρειας των δεδομένων που συλλέγονται, έτσι ώστε να είναι εφικτός ο σχεδιασμός ενός στρατηγικού πλάνου για τη διαχείριση και αποτύπωση των πληροφοριών που αφορούν το εκάστοτε πολιτιστικό μνημείο ενδιαφέροντος. Το δεύτερο άρθρο 2 παρουσιάζει μια προσέγγιση του Κέντρου Τεκμηρίωσης Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς (CULTNAT). Οι Saleh και Bahgat προτείνουν την αντιμετώπιση των μουσειακών εκθεμάτων ως μέρος μιας ψηφιακής συλλογής, η οποία περιλαμβάνει εκθέματα από μουσεία διαφορετικών χωρών. Η ολιστική προσέγγιση που αναλύουν επιχειρεί μια διασύνδεση μεταξύ των ποικίλων θεματικών που μπορεί να αφορά πτυχές της πολιτισμικής κληρονομιάς (αρχαιολογία, αρχιτεκτονική, φωτογραφία κ.ά.), δημιουργώντας ένα δίκτυο αλληλοσυνδεδεμένων ιστοσελίδων. Συγκεκριμένα, παρουσιάζουν το εγχείρημα δημιουργίας ενός εικονικού μουσείου σχετικά με την καταγραφή της Αιγυπτιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Με το πρόγραμμα Global Egyptian Museum περιγράφουν την ανάπτυξη ενός συστήματος με στόχο τη συγκέντρωση σε ένα ψηφιακό μουσείο δύο εκατομμυρίων αρχαίων Αιγυπτιακών τεχνουργημάτων, τα οποία είναι διασκορπισμένα σε 69 χώρες. Τα δεδομένα τεκμηρίωσης διατίθενται στο ευρύ κοινό σε οκτώ γλώσσες και παρέχεται η δυνατότητα αναζήτησης με χρήση φίλτρων (κατηγορίες, υλικά, μουσείο προέλευσης κ.ο.κ.). Στο άρθρο, τέλος, παρουσιάζονται οι υπηρεσίες που προσφέρονται μέσα από 1 Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Εργαστήριο Εικόνας, Ήχου και Πολιτιστικής Αναπαράστασης, ΜSc στην Πολιτισμική Πληροφορική - International Scientific Electronic Journal, Issue 6,

2 IOANNIDES, M. ET. AL. (EDS), HERITAGE IN THE DIGITAL ERA, MULTI-SCIENCE PUBLISHING CO., 2008 την ιστοσελίδα που δημιούργησε το CULTNAT, καθώς και μια αναφορά των εργαλείων και των τεχνικών πληροφορικής που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση και προβολή των δεδομένων. Οι Walter και Nagypal στο άρθρο τους 3 παρουσιάζουν ένα σύστημα περιήγησης πολυμεσικού αρχειακού υλικού (Image Notion System), το οποίο στηρίζεται στην πλοήγηση μεταξύ φωτογραφικού υλικού, εφαρμόζοντας ένα είδος διάδρασης, βασισμένο στη χρήση οντολογιών και σημασιολογικών δεδομένων. Με αυτό τον τρόπο οι εμπνευστές του συστήματος επιχειρούν να συνδυάσουν και να επεκτείνουν τις δυνατότητες των σημασιολογικών εργαλείων και να δημιουργήσουν έναν σημασιολογικό «οπτικό χάρτη πλοήγησης» για την περιήγηση φωτογραφικών αρχείων και την εξόρυξη δεδομένων από τα σχόλια και τις λεζάντες που πιθανόν να εμπεριέχουν οι φωτογραφίες. Οι αναγνώστες πληροφορούνται σχετικά με την ανάπτυξη της οντολογίας και τη μεθοδολογία αυτόματου σημασιολογικού σχολιασμού μιας φωτογραφίας, αλλά και των υπηρεσιών και εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο δημιουργίας του εν λόγω συστήματος. Στο επόμενο άρθρο, 4 η Fernie παρουσιάζει τη δεύτερη έκδοση του προγράμματος MINERVA, με στόχο τον προσδιορισμό τεχνικών αρχών σχετικά με την περιγραφή κατάλληλων πρακτικών για την αξιολόγηση προγραμμάτων ψηφιοποίησης. Κεντρικός στόχος του εγχειρήματος είναι η δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου σε μορφή προσβάσιμη, επαναχρησιμοποιήσιμη και ευρέως εκμεταλλεύσιμη από τους ενδιαφερόμενους. Οι Forte και Bonini 5 επιχειρούν μια θεωρητική προσέγγιση στο πλαίσιο δημιουργίας εικονικών περιβαλλόντων με έμφαση στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι συγγραφείς τονίζουν την αναγκαιότητα δημιουργίας συστημάτων τα οποία θα ενισχύουν την έννοια της παρουσίας (presence), της διάδρασης, της ενσάρκωσης, αλλά και της ενίσχυσης της μάθησης και της συνεργατικότητας. Οι αναγνώστες έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν σχετικά με τις πλέον σύγχρονες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την καταγραφή και αποτύπωση αρχιτεκτονικών κτηρίων και ιδιαίτερα πολιτισμικών μνημείων. Ο Van Genechten 6 περιγράφει εργαλεία με τη βοήθεια των οποίων επιχειρείται πιστότερη απόδοση του φωτορεαλισμού και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της υφής των μνημείων κατά τη διαδικασία ψηφιακής καταγραφής των δεδομένων, με ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση laser scanner. Το άρθρο του Rinaudo 7 δίνει έμφαση στη χρήση τεχνολογίας GIS (Geographic Information Systems). Παρουσιάζει τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία πέντε χρόνια από την πρωτοβουλία Recor DIM στην προσπάθεια ανάπτυξης γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων ως βασικό εργαλείο για την καταγραφή της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και δίνει αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την προσέγγιση που ακολουθείται για την καταγραφή των δεδομένων και τις πλατφόρμες λογισμικού που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη του εγχειρήματος. Στο άρθρο του J. Lerma, 8 οι αναγνώστες έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για μια επιπλέον τεχνική καταγραφής (αυτή της φωτογραμμετρίας) της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς, σε μια προσπάθεια ακριβούς καταγραφής και αποτύπωσης μνημείων σε συνδυασμένη μορφή δυσδιάστατων και τρισδιάστατων φωτογραφιών. Το επόμενο άρθρο 9 παρουσιάζει κτήρια μουσείων και δραστηριότητες κοινοτήτων οι οποίες αναπτύχθηκαν στον διαδικτυακό εικονικό κόσμο του Second Life. Με αυτή την περιγραφή, η Hazan αναλύει μια ενδιαφέρουσα προοπτική εναλλακτικής παρουσίας των μουσείων στο πλαίσιο αναπαράστασης του χώρου τους αλλά και των συλλογών που διαθέτουν. Μέσα από ένα σενάριο παρουσίασης περιγράφονται χαρακτηριστικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν. Μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά στη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, ως μια προσπάθεια εξεύρεσης νέων μορφών συνεργασίας των μουσείων. Στο άρθρο των E. C. Kansa και S. W. Kansa, 10 επισημαίνεται η αναγκαιότητα ύπαρξης εργαλείων και στρατηγικών που θα επιτρέπουν τη διαλειτουργικότητα και φορητότητα των πολιτισμικών δεδομένων σε μια προσπάθεια διάχυσης και άμεσης πρόσβασης με χρήση αντίστοιχων αδειών (licenses), οι οποίες θα επιτρέπουν στους χρήστες ελεύθερα και νόμιμα να - International Scientific Electronic Journal, Issue 6,

3 Αντώνιος Δ. Λως διαχειρίζονται τo πολιτισμικό περιεχόμενο. Τονίζεται επιπλέον, η αναγκαιότητα περιγραφής του υλικού με χρήση προτυποποιημένων μεταδεδομένων (XML). Οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με ζητήματα που αφορούν τη διάθεση και διαχείριση νέων μορφών περιεχομένου ιδιαίτερα σε ότι αφορά βάσεις δεδομένων και αρχεία πολυμέσων, αλλά και την περιπλοκότητα που σχετίζεται με στρατηγικές προτυποποίησης και διαχείρισης της επιστημονικού περιεχομένου πληροφορίας στο επίπεδο του ευρύτερου διαδικτυακού χώρου. Το συγκεκριμένο άρθρο θίγει το ζήτημα της διαχείρισης των δεδομένων σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον λαμβάνοντας υπόψη ότι παρά την αύξηση της διαθεσιμότητας και της προσβασιμότητας στο περιεχόμενο, οι υπηρεσίες (εργαλεία) που έχουν επιφορτιστεί με το ζήτημα της αναζήτησης του περιεχομένου παραμένουν «μαύρα κουτιά», χωρίς δηλαδή να είναι απόλυτα κατανοητός ο εσωτερικός μηχανισμός λειτουργίας τους. Το άρθρο του Johansen 11 περιγράφει τη λειτουργία και τις δράσεις του Δικτύου Αρχαιολογικής Έρευνας και Εκπαίδευσης της περιοχής της Μεσογείου (Archaeology Research and Education Network of the Mediterrenean Region). Ο εισηγητής αναλύει το πλαίσιο συνεργασίας ανθρώπων από διαφορετικά κράτη με χρήση τεχνικών που επιτρέπουν τη διεξαγωγή τηλεδιασκέψεων. Με την αξιοποίηση σχετικής τεχνολογίας, πληροφορεί τους αναγνώστες για τη δυνατότητα εικονικής περιήγησης σπουδαστών σε αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και την ψηφιακή αναπαράσταση αντικειμένων από παγκόσμιες συλλογές μέσα στην τάξη. Η έμφαση δίνεται στη δυνατότητα σχεδιασμού και εφαρμογής νέων μοντέλων στην εκπαίδευση, καθώς και στο όραμα που θέτει το πρόγραμμα για την κατασκευή και λειτουργία εικονικού ερευνητικού και εκπαιδευτικού κέντρου στις πρωτεύουσες των χωρών της Μεσογείου.To επόμενο άρθρο 12 περιγράφει πρακτικές για την κατασκευή ενός εικονικού μουσείου το οποίο θα φιλοξενεί τρισδιάστατα φωτορεαλιστικά ψηφιακά αντίγραφα αρχαιολογικών μνημείων. Στο κείμενό τους, οι εισηγητές αναλύουν την τεχνική και τη διαδικασία αποτύπωσης των μνημείων και τοπίων που έχουν καταγράψει, προσφέροντας μια συνολική εικόνα του εγχειρήματος της συγκεκριμένης ομάδας ερευνητών. Στα επόμενα δύο άρθρα, περιγράφονται δύο προγράμματα με τίτλο Michael και Michael Plus, τα οποία χρηματοδοτήθηκαν με στόχο την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών για την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά, με τη συμμετοχή 20 Ευρωπαϊκών χωρών. Συγκεκριμένα, το πρώτο άρθρο 13 περιλαμβάνει μια επισκόπηση της τεχνολογικής πλατφόρμας Michael η οποία αναπτύχθηκε ως ένα ευέλικτο και προσαρμόσιμο περιβάλλον διαχείρισης και δημοσίευσης τεκμηρίων συλλογών. Στο άρθρο περιγράφονται οι βασικές λειτουργίες καθώς και οι τεχνολογικές υποδομές του συστήματος, οι οποίες βασίστηκαν σε λογισμικό ανοικτού κώδικα. Το δεύτερο άρθρο 14 αφορά στην περιγραφή και τον απολογισμό της συμμετοχής 20 χωρών της Ευρώπης σε μια προσπάθεια καταλογοποίησης και ψηφιακής τεκμηρίωσης ψηφιακών συλλογών από διαφορετικά ιδρύματα. Συνεχίζοντας, το άρθρο της Pietroni 15 διαπραγματεύεται ζητήματα σχετικά με περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας και διαμοιρασμού δεδομένων, ερμηνείας και επικοινωνίας πολλαπλών χρηστών στο πεδίο της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Παρουσιάζονται και αναλύονται δύο μελέτες περίπτωσης. Η πρώτη αφορά στην ανάπτυξη ενός συστήματος (FIRB project) με κατεύθυνση την επιστημονική έρευνα, ερμηνεία και εκπαίδευση, εν είδει ανοικτού εργαστηρίου, στο οποίο μπορούν να ελέγχονται υποθέσεις εργασίας, μεθοδολογίες και να ανακαλύπτονται νέες συνδέσεις μεταξύ των δεδομένων στο χώρο και το χρόνο. Η δεύτερη μελέτη περίπτωσης (Ancient via Flaminia project) αφορά ένα πεδίο πολλαπλών χρηστών με γνώμονα της επικοινωνία του μουσείου με το κοινό του. Ακολουθεί το άρθρο των Diaz, Reunanen, Salmi και Fewester 16, στο οποίο περιγράφουν τη διαδικασία αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν με στόχο τη δημιουργία μιας εικονικής διαδραστικής ανακατασκευής ενός σημαντικού πολιτιστικού κτηρίου (το Φιλανδικό περίπτερο στην Παγκόσμια Έκθεση του 1900). Το άρθρο προσεγγίζει ζητήματα τεχνολογικής φύσης αλλά και της ιστορικής προσέγγισης που ακολουθήθηκε και παράλληλα περιγράφει τις παρατηρήσεις των ερευνητών σε σχέση με τους χρήστες του συστήματος, όταν η - International Scientific Electronic Journal, Issue 6,

4 IOANNIDES, M. ET. AL. (EDS), HERITAGE IN THE DIGITAL ERA, MULTI-SCIENCE PUBLISHING CO., 2008 εφαρμογή εγκαταστάθηκε σε μουσειακό χώρο. Επίσης, αναλύεται η μεθοδολογική προσέγγιση, και οι τεχνολογικές καινοτομίες που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του project. Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο, οι Forte και Dell Unto 17 περιγράφουν το πρόγραμμα ανακατασκευής αρχαιολογικών χώρων μέσα σε μια ψηφιακή διαδικτυακή κοινότητα του Second Life. To project, το οποίο χαρακτηρίζεται από στοιχεία ψηφιακών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, βασίστηκε σε μια αρχαιολογική μελέτη περίπτωσης, στο πλαίσιο ανακατασκευής της οικίας της συζύγου του Αυτοκράτορα Αύγουστου, στη Ρώμη. Οι εισηγητές περιγράφουν αναλυτικά τους εκπαιδευτικούς στόχους, τις δραστηριότητες του προγράμματος, τη διαδικασία δημιουργίας ενός εικονικού νησιού, στο οποίο οι σπουδαστές είχαν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τη διαδικασία ανακατασκευής της Ρωμαϊκής κατοικίας, καθώς και τις δυνατότητες που προσφέρονται μέσα από την αξιοποίηση των πρακτικών που λαμβάνουν χώρα σε περιβάλλοντα που υποστηρίζουν πρακτικές εικονικών κοινοτήτων. Η έμφαση δίνεται στην ανάδειξη των προοπτικών που αναδύονται κατά τη διαδικασία κοινωνικών και συνεργατικών διαδράσεων στο πλαίσιο μετάδοσης και ανακατασκευής των πολιτιστικών δεδομένων, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν εικόνα, ήχο, βίντεο, κείμενο. Ακολουθεί ένα άρθρο 18 το οποίο εστιάζει στη χρήση σημασιολογικών μεταδεδομένων, με στόχο τον προσδιορισμό κατάλληλου θεωρητικού και τεχνολογικού πλαισίου για τη διαχείριση και αναζήτηση δεδομένων που αφορούν σε τρισδιάστατες πηγές. Σύμφωνα με τον εισηγητή, η μοντελοποίηση των σημασιολογικών και οντολογικών δεδομένων συγκροτεί ένα ξεχωριστό επίπεδο για την ανάπτυξη αποτελεσματικών μηχανισμών αναζήτησης των σχετικών πληροφοριών. Πραγματοποιείται μια αναλυτική περιγραφή της οντολογίας που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο ανάπτυξης και λειτουργίας μηχανών αναζήτησης τρισδιάστατων πηγών Network of Excellence), αλλά και της ευρύτερης συνεισφοράς του συγκεκριμένου εγχειρήματος για την επέκταση του σημασιολογικού δικτύου. To άρθρο της Pescarin 19 αποτελεί μια ακόμα προσπάθεια δημιουργίας ενός διαδικτυακού εργαστηρίου, με έμφαση στην ανακατασκευή Ρωμαϊκών αρχαιολογικών τοπίων. Αναλύεται το εγχείρημα, με έμφαση την ανάπτυξη υπηρεσιών και λογισμικών ανοικτού κώδικα και παρουσιάζεται η εκδοχή μιας «ανοικτής» προσέγγισης στην ερμηνεία και την τρισδιάστατη διαδικασία ανακατασκευής πολιτιστικών τοπίων από τους χρήστες του συστήματος. Στο άρθρο αναφέρονται οι τεχνολογίες εικονικής περιήγησης και γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων που χρησιμοποιήθηκαν και περιγράφεται το περιβάλλον αλληλεπίδρασης του εικονικού εργαστηρίου που δημιουργήθηκε. Στη συνέχεια περιλαμβάνεται ένα άρθρο 20 το οποίο διαπραγματεύεται το ρόλο και τη σημασία της διαχείρισης της γνώσης και των οντολογιών στο πλαίσιο αξιοποίησης τρισδιάστατων σεναρίων στα πεδία της αρχαιολογίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έμφαση δίνεται στον τρόπο δημιουργίας σημασιολογικών μοντέλων για την καταγραφή, αξιοποίηση και διαχείριση των δεδομένων. Στο εικοστό πρώτο άρθρο 21 περιγράφεται η προσπάθεια του έργου Europeana Local, το οποίο φιλοδοξεί να ενισχύσει το ρόλο των πολιτιστικών οργανισμών κάνοντας προσβάσιμο το περιεχόμενό τους στο ευρύτερο κοινό μέσω των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης. Το τελευταίο άρθρο 22 του βιβλίου αποτελεί μια διαφορετική πρόταση, καθώς επεκτείνει το ζήτημα της διαχείρισης και προβολής των πολιτιστικών τοπίων με χρήση κατάλληλων περιβαλλόντων διεπαφής που αφορούν σε κινητές συσκευές (mobile devices). Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα και εφαρμογές, οι συγγραφείς επιχειρούν να παρουσιάσουν εφαρμογές με χρήση συσκευών όπως PDAs, iphones κ.ά. Συνοψίζοντας, θεωρώ ως βασικό χαρακτηριστικό της έκδοσης τη διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων που σχετίζονται με το πεδίο της καταγραφής και ανάδειξης της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς και τη δυνατότητα πληροφόρησης σχετικά με τη χρήση ενός ευρύ φάσματος τεχνολογικών και προσεγγίσεων στο ερευνητικό πεδίο. Αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν την κρισιμότητα σύγκλισης και - International Scientific Electronic Journal, Issue 6,

5 Αντώνιος Δ. Λως σύμπραξης των κλασικών σχολών σκέψης με τις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. Η ανάδειξη αυτής της κατεύθυνσης προσφέρει τη δυνατότητα απαγκίστρωσης από όρια και στεγανά και ανοίγει ορίζοντες για την ενσωμάτωση υπηρεσιών και πρακτικών με τη χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής. Επίσης, τα επιλεγμένα άρθρα φωτίζουν εκδοχές οι οποίες κρίνονται μείζονος σημασίας σε μια προσπάθεια συγκροτημένου και στρατηγικού σχεδιασμού της καταγραφής, τεκμηρίωσης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, παραθέτοντας παραδείγματα τα οποία θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από ενδιαφερόμενους φορείς. Ο μεγάλος όγκος πληροφορίας, η περιπλοκότητα των διαδυνδέσεων και η πολυμορφία των ενδεχόμενων χρήσεων είναι ζητήματα τα οποία καλούνται να διαχειριστούν οι αντίστοιχοι οργανισμοί και αποτελούν ίσως κομβικά σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Σε αυτό το πλαίσιο κρίνω πως η έκδοση συμβάλλει θετικά στο ευρύτερο πεδίο της σύγχρονης Μουσειολογίας και Πολιτισμικής Διαχείρισης. Ένα στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να αποθαρρύνει ορισμένους αναγνώστες είναι η αναπόφευκτη χρήση τεχνολογικής ορολογίας. Εντούτοις, τα επιλεγμένα άρθρα παρέχουν τη δυνατότητα κατανόησης των θεμάτων που περιγράφονται αλλά και των στόχων που τίθενται. Η εξειδικευμένη ορολογία αφορά στους μυημένους στο πεδίο των τεχνολογιών πληροφορικής, χωρίς όμως να λειτουργεί αποτρεπτικά για την παραγωγή νοήματος. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση, η οποία υπηρετεί το πλαίσιο των αρχικών στόχων που τίθενται στο σημείωμα των επιμελητών του βιβλίου. Θα πρότεινα την αξιοποίησή του ως χρήσιμο οδηγό τόσο σε ακαδημαϊκό επίπεδο, όσο και ως συμβουλευτικό πόνημα στο πλαίσιο χάραξης στρατηγικού σχεδιασμού από πρόσωπα, ιδρύματα, φορείς και οργανισμούς που εμπλέκονται σε ζητήματα διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς. 1 Quintero, M. S., Principles for Appropriate Heritage Documentation in Conservation Strategies, p Saleh, F. & Bahgat, R., A Holistic Approach to Documentation of Cultural Heritage, p Walter, A. & Nagypal, G., ImageNotion Image-Βased Navigation in Multimedia Archives Using Semantic Technologies, p Fernie, K., Minerva Technical Guidelines for Digital Cultural Content Creation Programmes: Edition 2.0, p Forte, M. & Bonini, E., Embodiment and Enaction: A Theoretical Overview for Cybercommunities, p Van Genechten, B., Emerging Tools for Heritage Recording, p Rinaudo, F., Spatial Information Systems: A Practical Tool to Share and Distribute Knowledge about Cultural Heritage, p Lerma, J. L., Heritage Recording Using Image-Based Techniques, p Hazan, S. J., Musing the Metaverse, p Kansa, E. C., & Kansa, S. W., Mashable Heritage: Formats, Licences and the Allure of Openness, p Johancen, W., E., Archaeology Research and Education Network of the Mediterranean Region, p Aiken, C., Alfahran, M., White, L., Abdelsalam M., Three-Dimensional Globally-Accessed Monuments Experiment (3D-GAME): The UT Dallas Missouri S&T Effort, p Fernie, K., Michael Technical Infrastructure, p Fernie, K., & De Francesco, G., Michael: A map of the Digital Cultural Heritage in Europe, p Pietroni, E., Collaborative Environments in Archaeology, p Diaz, L., Reunanen, M., Salmi, A., Fewster D., Digital Reconstruction of the Finish 1900 World Fair Pavilion: Experiences from Creating a Virtual Reality Installation, p Forte, M. & Dell Unto, N., Embodied Communities, Second Life and Cyber Archaeology, p International Scientific Electronic Journal, Issue 6,

6 IOANNIDES, M. ET. AL. (EDS), HERITAGE IN THE DIGITAL ERA, MULTI-SCIENCE PUBLISHING CO., Pitikakis, M., A Semantic Framework for Managing, Searching and Retrieving 3D Resources, p Pescarin, S., ID 2I Building Archaeological Landscape On Line: Virtual Rome Web-Lab, p Vavalis, M., On the Impact of Knowledge Management of 3-Dimensional Archaeology & Cultural Heritage, p Davies, R., EuropeanaLocal: Its Role in Improving Access to Europe s Cultural Heritage Through the European Digital Library, p Brown, A., Knight, M., Winchester, M., Chen, Y., Saeed, G., Appropriate Mobile Interfaces to Heritage Sites, p International Scientific Electronic Journal, Issue 6,