Οι Βασικές Μεταβλητές για την Ανάπτυξη ενός Μοντέλου Φροντίδας για το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο.

Transcript

1 ιεπιστηµονική Φροντίδα Υγείας (2011) Τόµος 3, Τεύχος 4, Οι Βασικές Μεταβλητές για την Ανάπτυξη ενός Μοντέλου Φροντίδας για το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο. Σταυριανόπουλος.Θ. 1 1 Νοσηλευτής ΤΕ, Msc, Γενικό Νοσοκοµείο Πύργου. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι µια σηµαντική αιτία θανάτου που απειλεί την υγεία και έχει ως συνέπεια την εξάρτηση του ασθενούς για υποστήριξη και φροντίδα µετά την οξεία φάση της νόσου. Η αύξηση των γνώσεων για τη νευρολογική έκβαση µετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο έχει οδηγήσει σε νέες στρατηγικές θεραπείας, όπου η σηµασία του φυσικού περιβάλλοντος και της αποκατάστασης είναι ισότιµη µε τη σηµασία της υγειονοµικής περίθαλψης. Σκοπός Η παρουσίαση των µεταβλητών που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ενός γενικού µοντέλου φροντίδας για το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Υλικό και µέθοδος Χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος αναζήτησης σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδοµένων (MEDLINE,CINAHL) για ανασκόπηση της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας ως το 2009 ενώ έγινε και χειροδιαλογή βιβλίων, άρθρων και µελετών από βιβλιοθήκες. Η αναζήτηση έγινε τον εκέµβριο του Αποτελέσµατα Οι βασικές µεταβλητές για την ανάπτυξη ενός µοντέλου φροντίδας είναι: το σχέδιο της φροντίδας, η κουλτούρα και η διεπαγγελµατική συνεργασία της οµάδας, η κουλτούρα της φροντίδας, οι επαγγελµατικές γνώσεις της οµάδας φροντίδας, η ποιότητα του χώρου που παρέχεται η φροντίδα, η παρατήρηση και η αξιολόγηση του ασθενή και η συµµετοχή του ασθενή. και. Συµπεράσµατα Το µοντέλο φροντίδας για το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο που παρουσιάστηκε, παρουσιάζει τη φροντίδα του ΑΕΕ σαν σύνθετη έννοια µε πολλές σχέσεις ανατροφοδότησης µεταξύ των βασικών και πολύπλοκων µεταβλητών για τη φροντίδα. Η ανάπτυξη του µοντέλου, µε τη συµβολή της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, παρέχει τη δυνατότητα για περαιτέρω έρευνα, µε σκοπό τη βελτίωση της φροντίδας του εγκεφαλικού επεισοδίου και τη περαιτέρω εξειδίκευση των µεταβλητών τις οποίες περιλαµβάνει το µοντέλο φροντίδας. Λέξεις-Κλειδιά: εγκεφαλικό επεισόδιο, µοντέλο φροντίδας, µεταβλητές φροντίδας. Υπεύθ. Αλ/φίας: Σταυριανόπουλος Θεοδόσιος Αρχιµήδους 4, Πύργος Ηλείας. ΤΚ : sakisstav@hotmail.com 133

2 Interscientific Health Care (2011) Vol 3, Issue 4, The Key Variables for the Development of a Care Model for Stroke. Stavrianopoulos T 1. 1 RN, Bsc, Msc, General Hospital of Pyrgos Ilia. ABSTRACT Introduction Stroke is a major cause of death, threatened and reduced health, and a patient s dependence on support after the acute phase. The increase in knowledge of neurological recovery after a stroke has led to new treatment strategies, where the importance of the physical environment and rehabilitation is on par with the importance of the medical treatment. It is crucial that the whole stroke team is involved in assessing, planning, and evaluating the care provided. Aim The presentation of the variables that are needed for the development of a general model of care for stroke. Material and Methods Method was used is to search electronic databases (MEDLINE, CINAHL) for a review of international literature to 2009 and became selection of books, articles and studies from libraries. The search was done the December of Results The key variables to develop a model of care are: the care planning, the team culture, the care culture, the professional knowledge, the quality of space, the observation and assessment, the patient participation and the inter-professional teamwork. Conclusions The model presents stroke care as a complex system, with many feedback relationships between key variables for care. The development of the model, with the contributions of existing literature, enables further tests in practice and improvements in stroke care and further refinement of variables which include the model of care. Keywords: stroke, model of care, care variables. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι µια σηµαντική αιτία θανάτου που απειλεί την υγεία και καθιστά αναγκαία την εξάρτηση του ασθενούς για υποστήριξη και φροντίδα µετά την οξεία φάση της νόσου. (Brainin et al., 2004) Η αύξηση των γνώσεων για τη νευρολογική έκβαση µετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο έχει οδηγήσει σε νέες στρατηγικές θεραπείας, όπου η σηµασία του φυσικού περιβάλλοντος και της αποκατάστασης είναι ισότιµη µε τη σηµασία της ιατρικής και νοσηλευτικής περίθαλψης. (Johansson 2000, Keysor et al., 2006, Nudo et al., 1996) Tα AEE είναι µια ετερογενής οµάδα νευρολογικών συνδρόµων διαφόρου αιτιολογίας, διαφόρου 134 παθοφυσιολογικού µηχανισµού και συνεπώς διαφορετικής θεραπευτικής προσέγγισης. (Connolly SJ et al, 2009) Οι ασθενείς µε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ποικίλουν πολύ ως προς την βαρύτητα, την ηλικία και τις επιπλοκές που παρουσιάζουν. Η αποκατάσταση είναι µια διαδικασία που απαιτεί τη συντονισµένη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων, προκειµένου να µειωθούν τα λειτουργικά ελλείµµατα του ασθενούς. Για την πλήρη αποκατάσταση των ασθενών έχει µεγάλη σηµασία η αντιµετώπιση των διάφορων επιπλοκών της νόσου και η εµπλοκή ολόκληρης της οµάδας, στο προγραµµατισµό και την αξιολόγηση της παρεχόµενης φροντίδας (Langhorne Cor. Author: Stavrianopoulos Theodosios Archimidous 4, Pyrgos Ilias, Greece sakisstav@hotmail.com

3 & Dennis, 2004) Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν διατυπωθεί κατευθυντήριες οδηγίες, συστάσεις, και µοντέλα φροντίδας για την αντιµετώπιση των ΑΕΕ. (Department of Health of Australia 2006, Canadian Stroke Network & The Heart and Stroke Foundation of Canada 2010, Foley N,Salter K, Teasell R, 2007). Ένα µοντέλο φροντίδας είναι µια πολύπλευρη έννοια, η οποία σε γενικές γραµµές καθορίζει τον τρόπο που παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας στους ασθενείς. Μπορεί να εφαρµοστεί για όλες τις υπηρεσίες υγείας που παρέχονται σε µια µονάδα, τµήµα, στο σύνολο τους. (Queensland Health, 2004) Το µοντέλο φροντίδας αποτελεί πρωταρχικό σχεδιασµό για την παροχή συγκεκριµένου τύπου υπηρεσίας υγειονοµικής περίθαλψης που διαµορφώνεται από θεωρητική βάση και καθορισµένα πρότυπα. (Davidson P, Halcomb E, Hickman L, Phillips J, Graham B, 2006) H βάση του µοντέλου είναι η θεωρία του Donabedian. (Donabedian, 1988). Σύµφωνα µε τη παραπάνω θεωρία η ποιότητα στη φροντίδα υγείας θα πρέπει να αξιολογείται και από την πλευρά του ασθενούς και να περιλαµβάνει τρεις διαστάσεις: τη δοµή, τη διαδικασία, και το αποτέλεσµα. Οι µεταβλητές που σχετίζονται µε τη δοµή είναι για παράδειγµα, ο φυσικός χώρος, οι κανονισµοί, και πολιτιστικές πτυχές που έχουν σηµασία για την υγειονοµική περίθαλψη. Οι µεταβλητές της διαδικασίας καλύπτουν τη διαδικασία περίθαλψης, που σηµαίνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες που εκτελούνται µε σκοπό τη φροντίδα, και οι µεταβλητές που σχετίζονται µε το αποτέλεσµα αντιπροσωπεύουν τα αποτελέσµατα της φροντίδας. ( Donabedian, 1988) Κύριος λόγος για να προσδιοριστούν οι µεταβλητές του µοντέλου φροντίδας είναι η ενίσχυση της δυνατότητας επικοινωνίας και η κατανόηση της διαδικασίας φροντίδας του Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου (ΑΕΕ), για τους συµµετέχοντες σε µια διεπιστηµονική οµάδα φροντίδας, όπως είναι οι παθολόγοι, οι νευρολόγοι, οι νοσηλευτές και οι φυσιοθεραπευτές. (Atwal & Caldwell, 2002) H υποδοχή, η διάγνωση του ασθενή στο τµήµα επειγόντων περιστατικών, η νοσηλεία σε ειδικές µονάδες αντιµετώπισης του ΑΕΕ και η περίοδος της νοσηλείας αποτελούν την οξεία νοσοκοµειακή φάση. (Hacke W, Kaste M, Olsen TS, Bogousslavsky J, Orgogozo JM, 2000). Οι µεταβλητές του µοντέλου φροντίδας αναφέρονται σε αυτή τη περίοδο. ΣΚΟΠΟΣ Η παρουσίαση των µεταβλητών που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ενός γενικού µοντέλου φροντίδας για το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ). ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος αναζήτησης σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδοµένων (MEDLINE,CINAHL) για ανασκόπηση της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας από το 1991 ως το 2010 ενώ έγινε και κλασσική αναζήτηση της βιβλιογραφίας σε επιστηµονικά συγγράµµατα άρθρων και µελετών από βιβλιοθήκες. Οι λέξεις αναζήτησης που χρησιµοποιήθηκαν ήταν: εγκεφαλικό επεισόδιο, µοντέλο φροντίδας, µεταβλητές φροντίδας. Η αναζήτηση έγινε τον εκέµβριο του Βρέθηκαν συνολικά διακόσια τριάντα έξι άρθρα, από αυτά εντάχθηκαν στη παρούσα ανασκόπηση πενήντα πέντε άρθρα και εννέα βιβλία ως απολύτως σχετικά µε το θέµα της ανασκόπησης. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι βασικές µεταβλητές για την ανάπτυξη ενός µοντέλου φροντίδας. Το Σχέδιο Φροντίδας Το σχέδιο φροντίδας είναι ένα γραπτό κείµενο, για τα µέλη της διεπιστηµονικής οµάδας. (Carpenito 1997, Lindgren et al, 1992). Ένα σχέδιο φροντίδας - µια απαραίτητη διαδικασία στη σύγχρονη υγειονοµική περίθαλψη- θα πρέπει να απεικονίζει τη λήψη αποφάσεων στην περίθαλψη του ασθενή. Αυτή η διαδικασία περιλαµβάνει την εκτίµηση (διάγνωση) του ασθενή και τις αποφάσεις σχετικά µε τη φροντίδα και τις παρεµβάσεις που θα γίνουν στον ασθενή (διαχείριση της φροντίδας) (Ehrenberg, 2001, Nanda, 1999) Οι παρεµβάσεις επιλέγονται σε συµφωνία µε τον ασθενή και θα πρέπει να τεκµηριώνονται στο σχέδιο φροντίδας για κάθε ασθενή. Μελέτες από αρχεία ασθενών, έχουν δείξει ότι αυτοί συχνά στερούνται ενός δοµηµένου προγράµµατος περίθαλψης µε βάση τις ανάγκες τους και ότι, οι ιατρικές εντολές σπάνια βασίζονται σε κλινικές κατευθυντήριες γραµµές ή αποδεικτικά στοιχεία µε βάση τις συστάσεις σχετικά µε τις οδηγίες περίθαλψης (Ehrenberg, 2001, Idvall & Ehrenberg, 2002). Αυτό είναι πολύ πιθανό να έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα και την αποτελεσµατικότητα της φροντίδας. (Ehrenberg & Ehnfors, 1999). Η απουσία του σχεδίου φροντίδας- (λογοδοσίας) θα εµποδίσει το συντονισµό και τη συνέχεια της περίθαλψης των ασθενών, δύο σηµαντικούς παράγοντες της πολυπλοκότητας της υγειονοµικής περίθαλψης (Bjorvell et al, 2003, Krogstad et al, 2002.) Ένα σαφές σχέδιο φροντίδας, είναι ένα σηµαντικό βήµα στη διατήρηση της ασφάλειας των ασθενών εξασφαλίζοντας και τη δική τους συµµετοχή στη φροντίδα ή των συγγενών τους. (Ljungberg et al, 2001, Towle & Godolphin, 1999). Η έρευνα δείχνει ότι ο σχεδιασµός της φροντίδας είναι µια καθαρά επαγγελµατική εργασία και οι αποφάσεις σχετικά µε τη φροντίδα γίνονται χωρίς οποιαδήποτε συµµετοχή από τους ασθενείς ή τους συγγενείς τους (Bjorvell et al., 2003). Ο αποτελεσµατικός σχεδιασµός της φροντίδας στο εγκεφαλικό επεισόδιο σχετίζεται µε τη τεκµηρίωση της περίθαλψης και την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων (Stroke Unit Trialists Collaboration, 2007). Η κουλτούρα και η διεπαγγελµατική συνεργασία της οµάδας Παρά τη συλλογική οργάνωση της περίθαλψης, η ποιότητα της µπορεί να απειληθεί από ανεπαρκή οµαδική εργασία (Atwal & Caldwell, 2002, Caldwell & Atwal, 2003). Η συµµετοχή των διαφόρων επαγγελµατιών στη φροντίδα των ασθενών µε εγκεφαλικό επεισόδιο δεν εγγυάται από µόνη της τη συντονισµένη οµαδική εργασία (Gibbon et al 2002). Επαγγελµατίες υγείας που εργάζονται δίπλα-δίπλα µε τον ίδιο ασθενή, συχνά µπορεί να έχουν διαφορετικούς στόχους στη φροντίδα, και τα συστήµατα καταγραφής. 135

4 Αυτό µπορεί να αυξήσει το χάσµα µεταξύ επαγγελµατιών, έτσι µειώνεται η συνέχεια και η συνεκτικότητα της φροντίδας για τον ασθενή (Pound et al., 1999). Ένα ολοκληρωµένο σχέδιο φροντίδας θεωρείται ως ένα από τους πιο βασικούς παράγοντες για τη διευκόλυνση στην αποτελεσµατική οµαδική εργασία (White et al., 2000). Η φροντίδα του ΑΕΕ διασφαλίζεται µε την οµαδική συνεργασία επιστηµών (ιατρική, νοσηλευτική, φυσιοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, και κοινωνική εργασία), µε την οποία καλύπτονται οι θεραπευτικές ανάγκες των ασθενών. (Kalra & Langhorne 2007, Langhorne et al. 2002, Stroke Unit Trialists' Collaboration 1997, Wade & De Jong, 2000). Αρκετές µελέτες περιγράφουν τη διεπαγγελµατική (διεπιστηµονική) οµαδική εργασία ως βασική συνιστώσα στην πραγµατική φροντίδα του ΑΕΕ. (Gibbon et al 2002, Kalra & Langhorne 2007, Kaste et al 2000, Pound et al 1999, Wade & De Jong 2000). Κάθε µέλος της οµάδας είναι υπεύθυνο για την αξιολόγηση του ασθενή, το σχεδιασµό της παρέµβασης και την αξιολόγηση της φροντίδας (Langhorne & Pollock, 2002). Ωστόσο, η οµάδα πρέπει να συνεργάζεται αρµονικά, και να έχει τακτικές συναντήσεις σύµφωνα µε το σχέδιο της ολοκληρωµένης φροντίδας, σε συνεργασία µε τον ασθενή και τους συγγενείς του. (Gibbon et al 2002, Kaste et al 2000) Η κουλτούρα της φροντίδας Η κουλτούρα της φροντίδας δηµιουργείται από όλους και καθορίζει τις επικρατούσες αξίες, τις πεποιθήσεις, και τα θέµατα σχετικά µε τη φροντίδα. Ορίζεται σαφώς και καθορίζει κοινούς στόχους στους επαγγελµατίες, που περιλαµβάνουν τις θεµελιώδεις αξίες και τη λογοδοσία, σηµαντικές παραµέτρους για την αποτελεσµατική και επιτυχή θεραπεία (Kitson et al, 1998, McCormack et al, 1999, Rycroft-Malone et al., 2002). Η έγκριση, για παράδειγµα, µιας φιλοσοφίας µε τον ασθενή ως επίκεντρο, στην οποία οι αποφάσεις θα µοιράζονται και θα γνωστοποιούνται στον ασθενή σηµαίνει ότι οι φορείς υγειονοµικής περίθαλψης θα προσπαθούν να διευκολύνουν τη συµµετοχή του ασθενούς στη φροντίδα και τη διαδικασία της αποκατάστασης. (Baumann et al 1998, West 2001, Wright & McCormack et al, 1999). Επαγγελµατικές γνώσεις της οµάδας φροντίδας Οι επαγγελµατικές γνώσεις είναι ένας παράγοντας που έχει αποδειχθεί ότι συµβάλλει σηµαντικά στις διαφοροποιήσεις µεταξύ µονάδων αυξηµένης φροντίδας για τα εγκεφαλικά επεισόδια και των νευρολογικών κλινικών. (Kalra & Langhorne 2007, Langhorne & Legg, 2003, Smith et al, 2008). Τα αποτελέσµατα της µελέτης δείχνουν ότι οι εξειδικευµένοι επαγγελµατίες κάνουν πιο ακριβείς παρατηρήσεις και εκτιµήσεις του προβλήµατος υγείας του ασθενούς. Γνωρίζουν τι πρέπει να τηρούν σε σχέση µε την επαγγελµατική τους ευθύνη και πώς να χρησιµοποιήσουν διάφορα µέσα προκειµένου να κάνουν µια ολοκληρωµένη και ακριβή εκτίµηση της κατάστασης της υγείας του ασθενούς (Stroke Unit Trialists Collaboration, 2007, Donnan et al., 2008). Οι γνώσεις του επαγγελµατία φαίνεται να έχoυν αντίκτυπο, στα κίνητρα των επαγγελµατιών υγείας για 136 φροντίδα του ασθενούς µε ΑΕΕ και στη διάθεση τους για εργασία. (Baxter & Brumfitt, 2008, Brainin et al, 2004, Craig & Smith, 2007, Pound et al, 1999). Η ποιότητα του χώρου. Η ποιότητα του φυσικού χώρου έχει άµεση επίδραση στην κατάσταση της υγείας του ασθενούς (Ulrich &Zimring, 2004), και επηρεάζει τους επαγγελµατίες να κάνουν ακριβείς παρατηρήσεις και αξιολογήσεις της κατάστασης της υγείας του ασθενούς. Το περιβάλλον στηρίζει τη διαδικασία της φροντίδας και της επικοινωνίας, προκειµένου να διευκολύνει όλη τη διαδικασία περίθαλψης. (Ulrich & Zimring 2004). Το περιβάλλον περίθαλψης θα πρέπει επιπλέον να είναι υποστηρικτικό, προκειµένου να διευκολυνθεί η αντιµετώπιση και η µείωση του άγχους των ασθενών. (Ulrich 1992) Ένα υποστηρικτικό και κατάλληλο περιβάλλον εξασφαλίζει τη σωστή φροντίδα του ασθενή. (Ulrich, 1991). Μελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς µε οξύ ΑΕΕ επωφελούνται από περίθαλψη σε µια µονάδα που είναι ειδικά σχεδιασµένη για ασθενείς µε εγκεφαλικό επεισόδιο. (Donnan et al, 2008, Langhorne & Dennis, 2004). Στις µονάδες αυτές, η εξειδικευµένη περίθαλψη οδηγεί σε χαµηλότερη θνησιµότητα, οι περισσότεροι ασθενείς γίνονται ανεξάρτητοι στις δραστηριότητες που σχετίζονται µε την καθηµερινή τους ζωή, ενώ όλο και περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν στα σπίτια τους (Donnan et al, 2008, Langhorne & Dennis, 2004, Stroke Unit Trialists Collaboration, 2007). Η Παρατήρηση και η αξιολόγηση του ασθενή. Για να γίνει µια σωστή και ολοκληρωµένη αξιολόγηση του ασθενή, η οµάδα φροντίδας πρέπει να διατυπώσει τις παρατηρήσεις της. (Brainin et al, 2004, Langhorne & Pollock, 2002). Η εκτίµηση για την κατάσταση του ασθενή µε εγκεφαλικό επεισόδιο θα πρέπει να περιλαµβάνει την πνευµατική και γνωστική ικανότητα του ασθενή, τις συναισθηµατικές διαταραχές, το βαθµό της κινητικής του αδυναµίας, τις αισθητικές αδυναµίες και τυχόν απώλεια όρασης (Langhorne & Pollock, 2002). Επιπλέον, η διατροφή του ασθενή, το δέρµα και η δραστηριότητα του πρέπει να αξιολογείται και να τεκµηριώνεται µε ακρίβεια. (Brainin et al, 2004, Langhorne & Pollock, 2002). Η πρόοδος της κατάστασης της υγείας του ασθενούς θα πρέπει επίσης να αξιολογείται και να τεκµηριώνεται σε καθηµερινή βάση. (Kaste et al., 2000). Η συµµετοχή του ασθενή. Η άποψη του ρόλου του ασθενούς έχει αλλάξει, από το να είναι ένας παθητικός δέκτης, µε εκείνη της ενεργούς συµµετοχής. (Ljungberg et al., 2001). Μελέτες έχουν δείξει τα οφέλη της συµµετοχής των ασθενών στη λήψη αποφάσεων σχετικά µε την φροντίδα τους (Farrell 1996, Langhorne & Legg 2003, Ljungberg et al, 2001, McCormack, 2004, Wohlin-Wottrich et al 2004, Stewart et al, 1999). Τα αποτελέσµατα των µελετών δείχνουν ότι η αποτελεσµατική φροντίδα, η επικοινωνία επαγγελµατία υγείας - ασθενή και η βελτίωση της υγείας είναι αλληλένδετα. Η επικοινωνία είναι σηµαντική για την επίτευξη συναίνεσης µεταξύ του ασθενούς και των προσδοκιών του επαγγελµατία υγείας, αλλά και για την συµµετοχή του ασθενή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Lewin et al., 2001). Η

5 επικοινωνία αναδύεται έτσι ως ένας παράγοντας που είναι ζωτικής σηµασίας για τη φροντίδα µε επίκεντρο τον ασθενή. (Lewin et al 2001, Mead & Bower 2000, Stewart et al, 1999.) ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ο καθορισµός των µεταβλητών για τη δηµιουργία ενός µοντέλου φροντίδας για το ΑΕΕ, µπορεί να αποτελέσει σηµαντικό εργαλείο για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και τη βελτίωση της ποιότητας εργασίας της διεπιστηµονικής οµάδας φροντίδας που αποτελείται από πολλές ειδικότητες, στην οποία οι συµµετέχοντες έχουν τη δική τους γλώσσα, γνώσεις και προσεγγίσεις. Υπάρχει ανάγκη για πολύ περισσότερες µελέτες που θα χρησιµοποιούν τις µεταβλητές για την ανάπτυξη µοντέλων φροντίδας του ΑΕΕ. Επιπλέον, το γενικό αυτό µοντέλο φροντίδας µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως πλαίσιο για την κατανόηση των σύνθετων και δυναµικών σχέσεων πολλών σηµαντικών µεταβλητών, για την ποιότητα της φροντίδας του εγκεφαλικού επεισοδίου. Τα δυνητικά οφέλη της βελτίωσης της ποιότητας της φροντίδας, θα αυξήσουν και την ποιότητα της οµαδικής εργασίας και επιπλέον, την παρατήρηση και αξιολόγηση της υγείας του ασθενούς. Οι έννοιες και η δοµή του µοντέλου βασίζονται σε επιστηµονικά στοιχεία από διάφορες εµπειρικές µελέτες του εγκεφαλικού επεισοδίου. (Kalra & Langhorne 2007) Η ανάπτυξη ενός σύνθετου, κλινικού µοντέλου για την υγειονοµική φροντίδα του ΑΕΕ είναι περίπλοκη, δεδοµένου ότι πολλές ουσιώδεις µεταβλητές που περιλαµβάνονται στα εν λόγω µοντέλα είναι ποιοτικές, δεν µπορούν εύκολα να µετρηθούν. Οι σχέσεις µεταξύ των µεταβλητών δεν είναι συνήθως αριθµητικά δεδοµένα. Αρκετές παρεµβάσεις που αφορούν τη φροντίδα είναι δύσκολο να αποµονωθούν στην πράξη και κατά συνέπεια, αυτό είναι δύσκολο και µερικές φορές είναι αδύνατο, να µελετηθεί (Kalra & Langhorne 2007). Υπάρχουν, για παράδειγµα, λίγες µελέτες των σχέσεων µεταξύ της συµµετοχής του ασθενούς και της επίδρασης στην υγεία του (Florin et al. 2006). Επιπλέον, υπάρχει έλλειψη γνώσης για την ακριβή σχέση µεταξύ ενός τεκµηριωµένου προγράµµατος φροντίδας του ΑΕΕ και την επίδραση του στη ποιότητα της παρεχόµενης φροντίδας. (Ehrenberg et al 2001). Ωστόσο, η έρευνα έχει δείξει επανειληµµένα ότι τα καλύτερα αποτελέσµατα για τη φροντίδα του εγκεφαλικού επεισοδίου συνδέονται µε τη συνολική και έγκαιρη διαδικασία της αξιολόγησης και παρατήρησης του ασθενή και ιδιαίτερα µε τις εκτιµήσεις για την κατάποση και τον κίνδυνο εισρόφησης, την έγκαιρη ανίχνευση και αντιµετώπιση των λοιµώξεων, τη διατήρηση της ενυδάτωσης και της διατροφής, την έγκαιρη κινητοποίηση και σαφείς στόχους για την επικοινωνία µε τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. (Evans et al 2001, Indredavik et al 1999). Οι νευρολογικές µονάδες φαίνεται να βελτιώνουν τα αποτελέσµατα εξαιτίας της µεγαλύτερης προσοχής στη συγκεκριµένη πάθηση, των εξειδικευµένων µελών της οµάδας φροντίδας, ιδιαίτερα ιατρών και νοσηλευτών και της συµµετοχής των ασθενών και των συγγενών τους. (Kalra & Langhorne 2007, Stroke Unit Trialists Collaboration 2007). Ακόµη όµως και µε την καλύτερη δυνατή φροντίδα σε Μονάδα Αντιµετώπισης ΑΕΕ και τη λήψη θροµβολυτικής θεραπείας, λιγότερο από το ένα τρίτο των ασθενών ανακάµπτει πλήρως. (Hacke W et al, 2004) Η θεραπεία αποκατάστασης είναι σηµαντική και έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους ασθενείς να ανακτήσουν και να διατηρήσουν την καλύτερη δυνατή φυσική, νοητική, ψυχολογική και/ή κοινωνική λειτουργία (WHO, 2001) Ο στόχος της αποκατάστασης µπορεί να µην περιορίζεται στην προσπάθεια ελαχιστοποίησης της αναπηρίας, αλλά και να επεκτείνεται σε πιο περίπλοκες παρεµβάσεις που είναι σχεδιασµένες για να ενισχύσουν την ενεργό συµµετοχή του ασθενούς. Βασικό χαρακτηριστικό των Μονάδων Αντιµετώπισης ΑΕΕ είναι και η παροχή θεραπείας αποκατάστασης από εξειδικευµένη πολυδύναµη οµάδα. (Langhorne P, Dennis MS, 1998) Μελέτη, (Stroke Unit Trialists Collaboration 2007) έδειξε καλύτερα ποσοστά επιβίωσης και καλύτερη κλινική έκβαση σε ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε ειδικά τµήµατα νοσηλείας ασθενών µε ΑΕΕ. ιαπιστώθηκαν επίσης και µακροπρόθεσµα λειτουργικά οφέλη από τη νοσηλεία σε τέτοια τµήµατα, ακόµη και µετά την πάροδο 5 και 10 ετών. (Lincoln NB et al, 2000 & Indredavik B, Slordahl SA, Bakke F, Rokseth R, Haheim LL, 1997) Μια µετα-ανάλυση έδειξε ότι η συνέχιση της θεραπείας αποκατάστασης και µετά την έξοδο από το νοσοκοµείο και για διάστηµα ενός έτους µειώνει τον κίνδυνο επιδείνωσης της λειτουργικότητας και βελτιώνει τις δραστηριότητες στην καθηµερινή ζωή των ασθενών. (Legg L, Langhorne P, 2004) Οι παρεµβάσεις που συµπεριλήφθηκαν στην ανάλυση αυτή περιελάµβαναν την εργοθεραπεία, τη φυσιοθεραπεία και τις πολυδύναµες οµάδες αποκατάστασης. Όµως κάθε µοντέλο έχει και περιορισµούς. Το µοντέλο αυτό δεν περιλαµβάνει ακριβή στοιχεία και ως εκ τούτου, ακριβείς προβλέψεις της διαδικασίας φροντίδας του ασθενούς. Επιπλέον, ορισµένες από τις µεταβλητές στο µοντέλο πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω. Για παράδειγµα, η µεταβλητή ποιότητα του χώρου πρέπει να εξειδικευθεί, περιγράφοντας µε σαφή τρόπο το περιβάλλον της νευρολογικής µονάδας που νοσηλεύεται ο ασθενής. Επιπλέον το µοντέλο αποτελεί ένα σηµαντικό πρώτο βήµα, το οποίο θα διευκολύνει περαιτέρω µελέτες σχετικά µε τη διαδικασία της φροντίδας του ασθενή µε ΑΕΕ. (Elf et al 2007) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το µοντέλο που παρουσιάζεται στη παρούσα ανασκόπηση είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγµα για το πώς ένα πρότυπο φροντίδας µπορεί να χρησιµοποιηθεί στον τοµέα της υγείας. Το παρόν µοντέλο παρουσιάζει τη φροντίδα του ΑΕΕ σαν σύνθετη έννοια µε πολλές σχέσεις ανατροφοδότησης µεταξύ των βασικών και πολύπλοκων µεταβλητών για τη φροντίδα µε στόχο να αποτελέσει σηµαντικό εργαλείο για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και τη βελτίωση της ποιότητας εργασίας της διεπιστηµονικής οµάδας φροντίδας που αποτελείται από πολλές ειδικότητες, στην οποία οι συµµετέχοντες έχουν τη δική τους γλώσσα, γνώσεις και προσεγγίσεις. Η ανάπτυξη του µοντέλου, µε τη συµβολή της υπάρχουσας βιβλιογραφίας παρέχει τη δυνατότητα για περαιτέρω έρευνα, µε σκοπό την βελτίωση της φροντίδας του εγκεφαλικού επεισοδίου και την περαιτέρω εξειδίκευση 137

6 των µεταβλητών τις οποίες περιλαµβάνει το µοντέλο φροντίδας. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα να εφαρµοστούν ανάλογα µοντέλα φροντίδας και για άλλες παθήσεις. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Atwal A. & Caldwell K. Do multidisciplinary integrated care pathways improve interprofessional collaboration? Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2002: 16(4), Baumann A., Deber, R., Silverman B., Mallette, C. Who cares? Who cures? The ongoing debate in the provision of health care. Journal of Advanced Nursing, 1998:28(5), Baxter S., Brumfitt S. Professional differences in interprofessional working. Journal of Interprofessional Care, 2008: 22(3), Bjorvell C., Wredling R., Thorell-Ekstrand, I. Improving documentation using a nursing model. Journal of Advanced Nursing, 2003: 43(4), Brainin M., Olsen T., Chamorro A., Diener H., Ferro J., Hennerici M., Langhorne P., Sivenius J. Organization of stroke care: education, referral, emergency management and imaging, stroke units and rehabilitation. European Stroke Initiative. Cerebrovascular Diseases, 2004: 17, Caldwell K., Atwal A. Professional issues. The problems of interprofessional healthcare practice in hospitals. British Journal of Nursing, 2003: 12 (20), Canadian Stroke Network & The Heart and Stroke Foundation of Canada.The Canadian stroke strategy model for transitions of care following a stroke Available at: content/uploads/2010/12/csn- CSS_chart_Nov111.pdf Accessed 12/10/ Carpenito L. Nursing diagnosis: application to clinical practice. Lippincott, Philadelphia USA, Connolly SJ, Ezekowitz MD, Yusuf S, Eikelboom J, Oldgren J, Parekh A, Pogue J, Reilly PA, Themeles E, Varrone J, Wang S, Alings M, Xavier D, Zhu J, Diaz R, Lewis BS, Darius H, Diener HC, Joyner CD, Wallentin L. Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation. N Engl J Med. 2009;361: ) 10. Craig L., Smith L. The interaction between policy and education using stroke as an example. Nurse Education Today, 2007:28 (1), Davidson P, Halcomb E, Hickman L, Phillips J, Graham B. Βeyond the rhetoric: what do we mean by a model of care? Australian Journal of Advanced Nursing 2006;23(3): Department of Health of Australia. Model of stroke care for Western Australia (final document) Available at: care/docs/stroke_model_of_care.pdf Accessed 12/10/ Donabedian A. The quality of care. How can it be assessed? Journal of the American Medical Association. 1988;260(12): Donnan G., Fisher M., Macleod M. & Davis S. Stroke. Lancet 2008: 371, Ehrenberg A., Ehnfors M., Smedby, B. Auditing nursing content in patient records. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2001:15, Ehrenberg A., Ehnfors, M. Patient problems, needs, and nursing diagnoses in Swedish nursing home records. Nursing Diagnosis, 1999:10(2), Elf M., Putilova M., Von Koch L., Ohrn K. Using system dynamics for collaborative design: a case study. BMC Health Service Research. 2007: 2 (7): Evans A., Perez I., Harraf F., Melbourn A., Steadman J., Donaldson N., Kalra L. Can differences in management processes explain different outcomes between stroke unit and stroke-team care? Lancet, 2001:358, Farrell C., Gilbert H. Health Care Partnerships. Kings Fund, London, UK Florin J., Ehrenberg A., Ehnfors M. Patient participation in clinical decision-making in nursing: A comparative study of nurses' and patients' perceptions. Journal of Clinical Nursing, 2006:15(12), Foley N,Salter K, Teasell R. Specialized Stroke Services: A Meta-Analysis Comparing Three Models of Care. Cerebrovasc Dis 2007;23: Gibbon B., Watkins C., Barer D., Waters K., Davies S., Lightbody L., Leathley, M. Can staff attitudes to team working in stroke care be improved? Journal of Advanced Nursing, 2002: 40(1), Hacke W, Donnan G, Fieschi C, Kaste M, von Kummer R, Broderick JP, Brott T, Frankel M, Grotta JC, Haley EC, Jr., Kwiatkowski T, Levine SR, Lewandowski C, Lu M, Lyden P, Marler JR, Patel S, Tilley BC, Albers G: Association of outcome with early stroke treatment: pooled analysis of ATLANTIS, ECASS, and NINDS rt-pa stroke trials. Lancet 2004;363: Hacke W, Kaste M, Olsen TS, Bogousslavsky J, Orgogozo JM for the EUSI Executive Committee. Acute treatment of ischemic stroke. Cerebrovasc Dis 2000;10(S3): Idvall E., Ehrenberg A. Nursing documentation of postoperative pain management Journal of Clinical Nursing, 2002: 11(6), Indredavik B, Slordahl SA, Bakke F, Rokseth R, Haheim LL: Stroke unit treatment. Long-term effects. Stroke 1997;28: Indredavik B., Bakke F., Slordahl S., Rokseth R., Haheim, L. Treatment in a combined acute and rehabilitation stroke unit: which aspects are most important? Stroke, 1999: 30(5), Johansson B. Brain plasticity and stroke rehabilitation: The Willis Lecture. Stroke, 2000: 31(1), Kalra L., Langhorne P. Facilitating recovery: evidence for organized stroke care J Rehabil Med, 2007:39, Kaste M., Skyhoj Ν., Olsen T., Orgogozo J., Bogousslavsky J., Hacke W. Organization of Stroke Care: Education, Stroke Units and Rehabilitation. Cerebrovascular Diseases, 2000: 10, Keysor J., Jette A., Coster W., Janet B. & Haley S. Association of Environmental Factors With Levels of Home and Community Participation in an Adult Rehabilitation Cohort Arch Phys Med Rehabil : 87, Kitson A., Harvey G., McGormack, B. Enabling the implementation of evidence based practice: a conceptual framework. Quality in Health Care, 1998: (7), Krogstad U., Hofoss D., Hjortdahl P. Education and debate. Continuity of hospital care: beyond the question of personal contact. British Medical Journal, 2002 : 324(7328), Langhorne P, Dennis MS. Stroke units, an evidence based approach. London: BMJ Publishing group Langhorne P. & Dennis M. S. Stroke units: the next 10 years. Lancet, 2004: 363 (9412),

7 36. Langhorne P., Cadilhac D., Feigin V., Grieve R., Liu, M. How should stroke services be organised? Lancet Neurol 2002: 1(1), Langhorne P., Legg L. Evidence behind stroke rehabilitation. Journal of Neurology Neurosurgery & Psychiatry, 2003: 74, Langhorne P., Pollock A. What are the components of effective stroke unit care? Age and Ageing, 2002: 31, Legg L, Langhorne P: Rehabilitation therapy services for stroke patients living at home: systematic review of randomised trials. Lancet 2004;363: Lewin SA., Skea ZC., Entwistle V., Zwarenstein M., Dick J. Interventions for providers to promote a patient-centred approach in clinical consultations. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2001: (4):CD Lincoln NB, Husbands S, Trescoli C, Drummond AE, Gladman JR, Berman P: Five year follow up of a randomised controlled trial of a stroke rehabilitation unit. BMJ 2000;320: Lindgren C., Hallberg I., Norberg A. Diagnostic reasoning in the care of a vocally disruptive severely demented patient. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 1992: 6, Ljungberg C., Hanson E., Lovgren, M. A home rehabilitation program for stroke patients: a pilot study. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2001:15(1), McCormack B. Person-centredness in gerontological nursing: an overview of the literature. Journal of Clinical Nursing, 2004:13, McCormack B., Manley K., Kitson A., Titchen A., Harvey G. Towards practice development - a vision in reality or a reality without vision? Journal of Nursing Management, 1999: 7(5), Mead N., Bower P. Patient-centredness: a conceptual framework and review of the empirical literature. Social Science & Medicine, 2000: 51(7), NANDA. Nursing Diagnosis: Definitions and classification : North American Diagnosis Association, Philadelphia USA, Nudo R., Wise B., Sifuentes F. & GW. M. Neural substrates for the effects of rehabilitative training on motor recovery after ischemic infarct. Science, 1996: 272, Pound P., Sabin C., Ebrahim S. Observing the process of care: a stroke unit, elderly care unit and general medical ward compared. Age and Ageing, 1999: 28, Queensland Health Changing models of care framework Available from: nagement/care_framework.pdf Accessed 12/10/ Rycroft-Malone J., Harvey G., Kitson A., McCormack B., Titchen, A. Getting evidence into practice: ingredients for change. Nursing Standard, 2002: 16(37), Smith N., Craig E., Weir J., McAlpine, C. Stroke education for healthcare professionals: Making it fit for purpose. Nurse Education Today 2008: (28), Stewart M., Brown B., Boon H., Galajda J., Meredith L., Sangster M. Evidence on patient-doctor communication. Cancer Prevention & Control, 1999: 3(1), Stroke Unit Trialists Collaboration. Organised inpatient (stroke unit) care for stroke. Cochrane Database of Systematic Reviews Issue 3. Art. No.: CD DOI: / CD Cochrane. 55. Towle A. & Godolphin W. Framework for teaching and learning informed shared decision making. British Medical Journal, 1999: 319(7212), Ulrich R. Effects of health facility interior design on wellness: theory and scientific research. Journal of Health Care Design, 1991: 3, Ulrich R. How design impacts wellness. Healthcare Forum Journal, 1992: 35(20), Ulrich R., Zimring C. The Role of the Physical Environment in the Hospital of the 21st Century: A Once-in-a-Lifetime Opportunity. Center for Health Systems and Design, College of Architecture, Texas A&M and College of Architecture, Georgia Institute of Technology, Texas, pp Wade D., De Jong B. Recent advances in rehabilitation. BMJ, 2000: 320, West E. Management matters: the link between hospital organisation and quality of patient care. Quality in Health Care, 2001: 10(1), White J., Armstrong H., Armstrong P., Bourgeault I., Choiniere J., Mykhalovskiy E. The impact of managed care on nurses' workplace learning and teaching. Nursing Inquiry, (2), WHO: International classification of functioning disability and Health. Geneva World Health Organisation Wohlin-Wottrich A., Stenstrom C., Engardt M., Tham M., Von Koch L. Characteristics of physiotherapy sessions from the patient s and therapist s perspective. Disability & Rehabilitation 2004: 26(20), Wright J., McCormack B. Practice development: individualised care. Nursing Standard, 2001: 15(36),