ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΓΝΩΣΤΟ)

Transcript

1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΓΝΩΣΤΟ) ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Ο : Εἰ τοίνυν ὁ Φίλιππος τότε ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην, ὡς χαλεπὸν πολεμεῖν ἐστιν Ἀθηναίοις ἔχουσι τοσαῦτ ἐπιτειχίσματα τῆς αὑτοῦ χώρας ἔρημον ὄντα συμμάχων, οὐδὲν ἂν ὧν νυνὶ πεποίηκεν ἔπραξεν οὐδὲ τοσαύτην ἐκτήσατο ἂν δύναμιν. Ἀλλ εἶδεν ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦτο καλῶς ἐκεῖνος, ὅτι ταῦτα μέν ἐστιν ἅπαντα τὰ χωρί ἆθλα τοῦ πολέμου κείμεν ἐν μέσῳ, φύσει δ ὑπάρχει τοῖς παροῦσι τὰ τῶν ἀπόντων, καὶ τοῖς ἐθέλουσι πονεῖν καὶ κινδυνεύειν τὰ τῶν ἀμελούντων. Καὶ γάρ τοι ταύτῃ χρησάμενος τῇ γνώμῃ πάντα κατέστραπται καὶ ἔχει, τὰ μὲν ὡς ἂν ἑλών τις ἔχοι πολέμῳ, τὰ δὲ σύμμαχα καὶ φίλα ποιησάμενος καὶ γὰρ συμμαχεῖν καὶ προσέχειν τὸν νοῦν τούτοις ἐθέλουσιν ἅπαντες, οὓς ἂν ὁρῶσι παρεσκευασμένους καὶ πράττειν ἐθέλοντας ἃ χρή. Παρατηρήσεις: Δημοσθένους, Α Φιλιππικός 5 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. χαλεπὸν: να γραφούν τα παραθετικά του ίδιου τύπου β. φύσει: να μεταφερθεί στον αντίθετο αριθμό γ. πάντα: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους δ. τις: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους ε. τὸν νοῦν: τη δοτική του ενικού αριθμού

2 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. ἔσχε: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β της ίδιας φωνής β. ἐκτήσατο: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα της ίδια φωνής γ. κατέστραπται: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής δ. ἑλών: το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής ε. ὁρῶσι: το απαρέμφατο του μέλλοντα 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: πολεμεῖν, ἅπαντα, πολέμῳ, σύμμαχα, τούτοις, ἐθέλοντας. [Μονάδες: /6] 5. «Εἰ τοίνυν ὁ Φίλιππος ἐκτήσατο ἂν δύναμιν.»: Να εντοπιστεί ο υποθετικός λόγος που υπάρχει στο παραπάνω απόσπασμα. Απαντήσεις: [Μονάδες: /4] 1. Αν λοιπόν ο Φίλιππος είχε τότε αυτή τη γνώμη, ότι δηλαδή θα ήταν δύσκολο να πολεμήσει τους Αθηναίους, οι οποίοι είχαν τόσα φρούρια στη χώρα του, επειδή αυτός δεν είχε καθόλου συμμάχους, δε θα πετύχαινε τίποτα από όσα είχε πετύχει μέχρι τώρα, ούτε θα απόκτούσε τόση δύναμη. Αλλά εκείνος αντιλήφθηκε σωστά, άνδρες Α θηναίοι το εξής: ότι από τη μία μεριά όλες αυτές οι περιοχές είναι βραβεία που επέβαλλε (καθιέρωσε) ο πόλεμος και που βρίσκονται μπροστά (στον ενδιαφερόμενο να τα αποκτήσει), ενώ από την άλλη μεριά εκ φύσεως τα υπάρχοντα αυτών που απουσιάζουν ανήκουν σε αυτούς που είναι παρόντες και τα υπάρχοντα αυτών που αδιαφορούν (ανήκουν) σε όσους θέλουν να μοχθούν και να ριψοκινδυνέψουν. Πράγματι λοιπόν, επειδή σκέφθηκε κατά αυτόν τον τρόπο ο Φίλιππος, έχει υποδουλώσει και κατέχει τα πάντα, αλλά όμως μπορεί να τα κατέχει κάποιος, αν τα κυριεύσει με πόλεμο, και άλλα (όμως μπορεί να τα κατέχει κάποιος), αν τα καταστήσει σύμμαχα και φιλικά. Γιατί όλοι θέλουν να είναι σύμμαχοι και να έχουν στραμμένη την προσοχή τους σε αυτούς που τυχόν τους βλέπουν

3 ότι έχουν προετοιμαστεί και ότι έχουν αποφασίσει να κάνουν όσα πρέπει. 2. α) χαλεπώτερον χαλεπώτατον, β) φύσεσι(ν), γ) πᾶσαι, δ) τινά/ ἄττα, ε) τῷ νῷ. 3. α) σχοίης, β) κτῴμεθα, γ) κατεστράφθων/κατεστράφθωσαν, δ) ᾑρήκῃ/ᾑρηκώς ᾑρηκυῖα ᾑρηκός ᾖ, ε) ὄψεσθαι. 4. πολεμεῖν: Απαρέμφατο τελικό ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση χαλεπὸν ἐστιν, Υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται τὸν Φίλιππον (ετεροπροσωπία). ἅπαντα: κατηγορηματικό προσδιορισμός στο υποκείμενο του ρήματος, στο τὰ χωρία πολέμῳ: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του μέσου στο ρήμα ἔχοι σύμμαχα: κατηγορούμενο στο αντικείμενο τὰ δὲ μέσω της μετοχής ποιησάμενος που παράγεται από συνδετικό ρήμα τούτοις: έμμεσο αντικείμενο στο απαρέμφατο προσέχειν ἐθέλοντας: κατηγορηματική, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος ὁρῶσιν, από το οποίο και εξαρτάται, λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός στο αντικείμενο 5. «Εἰ τοίνυν ὁ Φίλιππος ἐκτήσατο ἂν δύναμιν.»: Υπόθεση: Εἰ τοίνυν ὁ Φίλιππος τότε ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην. Απόδοση: α) οὐδὲν ἂν ἔπραξεν β) οὐδὲ τοσαύτην ἐκτήσατο ἂν δύναμιν. Υπόθεση: (Εἰ + Οριστική Ιστορικού Χρόνου ἔσχε), Απόδοση: (Δυνητική Οριστική Ιστορικού Χρόνου ἂν ἔπραξεν, ἐκτήσατο ἂν ): Ο υποθετικός λόγος είναι σύνθετος γιατί υπάρχουν δύο κύριες προτάσεις για αποδόσεις που οδηγούν σε ίδιος είδος υποθετικού λόγου και το είδος του υποθετικού λόγου είναι το αντίθετο του πραγματικού. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 2 Ο : Τοιαῦτα λέξας ἐπεψήφιζεν αὐτὸς ἔφορος ὢν ἐς τὴν ἐκκλησίαν τῶν Λεκεδαιμονίων. ὁ δὲ (κρίνουσι γὰρ βοῇ καὶ οὐ ψήφῳ) οὐκ ἔφη διαγιγνώσκειν τὴν βοὴν ὁποτέρα μείζων, ἀλλὰ βουλομένος αὐτοὺς φανερῶς ἀποδεικνυμένους τὴν γνώμην ἐς τὸ πολεμεῖν μᾶλλον ὁρμῆσαι ἔλεξεν «ὅτῳ μὲν ὑμῶν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, δοκοῦσι λελύσθαι αἱ σπονδαὶ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἀδικεῖν ἀναστήτω ἐς ἐκεῖνο τὸ χωρίον», δείξας τι χωρίον αὐτοῖς, «ὁτῳ δὲ μὴ δοκοῦσιν ἐς τὰ ἐπὶ θατέρα.» ἀναστάντες δὲ διέστησαν, καὶ πολλῷ πλείους ἐγένοντο οἷς ἐδόκουν αἱ σπονδαὶ λελύσθαι. προσκαλέσαντές τε τοὺς συμμάχους εἶπον ὅτι σφίσιν μὲν δοκοῖεν ἀδικεῖν

4 οἱ Ἀθηναῖοι, βούλεσθαι δὲ καὶ τοὺς πάντας ξυμμάχους παρακαλέσαντες ψῆφον ἐπαγαγεῖν, ὅπως κοινῇ βουλευσάμενοι τὸν πόλεμον ποιῶνται, ἢν δοκῇ. Θουκυδίδου, Ιστορία Α, 87 Παρατηρήσεις: 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. ψήφῳ: την κλητική του ενικού αριθμού β. μᾶλλον: τον υπερθετικό του ίδιου τύπου γ. ὅτῳ: την γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους δ. αἱ σπονδαὶ: τη δοτική του ενικού αριθμού ε. σφίσιν: τον ίδιο τύπο του ενικού αριθμού του δεύτερου προσώπου 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. ἐπεψήφιζεν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής β. κρίνουσι: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα γ. ἀποδεικνυμένους: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής δ. ἀναστάντες: το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β της ίδιας φωνής ε. βούλεσθαι: το απαρέμφατο του αορίστου 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: ψήφῳ, βουλομένος, ἐς τὸ πολεμεῖν, ὑμῶν, ξυμμάχους. 5. Να εντοπιστούν όλες οι χρονικές μετοχές του κειμένου και να αναλυθούν σε αντίστοιχες δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις.

5 Απαντήσεις: 1. Αφού είπε τέτοια αυτός περίπου και με την ιδιότητα του εφόρου έθεσε το θέμα σε ψηφοφορία στη συνέλευση των Σπαρτιατών. Επειδή όμως οι Σπαρτιάτες αποφασίζουν με φωνές κι όχι με ψηφοφορία, ισχυρίστηκε ότι δε διακρίνει ποιες φωνές ήταν δυνατότερες και επειδή ήθελε να τους εξωθήσει μάλλον σε πόλεμο, με τη φανερή εκδήλωση της γνώμης τους, τους είπε: «Σπαρτιάτες, όποιος από εσάς νομίζει ότι έχουν καταλυθεί οι συνθήκες και ότι οι Αθηναίοι είναι υπεύθυνοι, ας πάει σε εκείνο το μέρος τους υπέδειξε ένα μέρος όποιος όμως έχει αντίθετη γνώμη, ας πάει στο άλλο μέρος». Σηκώθηκαν και χωρίστηκαν στα δύο, και ήταν πολύ περισσότεροι όσοι είχαν τη γνώμη ότι έχουν καταλυθεί οι συνθήκες. Παράλληλα, αφού κάλεσαν τους συμμάχους, τους ανακοίνωσαν ότι κατά τη γνώμη τους οι Αθηναίοι είναι υπεύθυνοι, και ότι θέλουν επιπλέον να καλέσουν όλους τους συμμάχους και να θέσουν το θέμα σε ψηφοφορία για να πολεμήσουν αν το αποφασίσουν αφού πρώτα συσκεφτούν από κοινού. 2. α) ψῆφε, β) μάλιστα (ν), γ) ὧντινων, δ) τῇ σπονδῇ, ε) σοί/σοι. 3. α) ἐπιψηφίζετε, β) κρινεῖ, γ) ἀποδέδειξο, δ) ἀνασταίην, ε) βουληθῆναι. 4. ψήφῳ: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του μέσου στο ρήμα κρίνουσι βουλομένος: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος ἔλεξεν, στο ὁ δε, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα ἔλεξεν ἐς τὸ πολεμεῖν: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού στο απαράμφατο ὁρμῆσαι ὑμῶν: γενική διαιρετική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο ὅτῳ ξυμμάχους: αντικείμενο στη μετοχή προσκαλέσαντες 5. λέξας: ἐπεί αὐτὸς ἔλεξε τοιαῦτα δείξας: ἐπεί ὁ δὲ ἔδειξε τι χωρίον αὐτοῖς ἀναστάντες: ἐπεί οὗτοι ἀνέστησαν προσκαλέσαντές: ἐπεί οἱ Λακεδαιμόνιοι προσεκάλεσαν βουλευσάμενοι: ἐπεί οἱ Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ σύμμαχοι ἐβουλεύσαντο ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 3 Ο : Τῶν μὲν τοίνυν ἄλλων Ἑλλήνων οἱ φάσκοντες κάλλιστα τοὺς ὑεῖς παιδεύειν, ἐπειδὰν τάχιστα αὐτοῖς οἱ παῖδες τὰ λεγόμενα συνιῶσιν, εὐθὺς

6 μὲν ἐπ αὐτοῖς παιδαγωγοὺς θεράποντας ἐφιστᾶσιν, εὐθὺς δὲ πέμπουσιν εἰς διδασκάλων μαθησομένους καὶ γράμματα καὶ μουσικὴν καὶ τὰ ἐν παλαίστρᾳ. Πρὸς δὲ τούτοις τῶν παίδων πόδας μὲν ὑποδήμασιν ἁπαλύνουσι, σώματα δὲ ἱματίων μεταβολαῖς διαθρύπτουσι σίτου γε μὴν αὐτοῖς γαστέρα μέτρον νομίζουσιν. Ὁ δὲ Λυκοῦργος ἀντὶ μὲν τοῦ ἰδιᾳ ἕκαστον παιδαγωγοὺς δούλους ἐφιστάναι, ἄνδρα ἐπέστησε κρατεῖν αὐτῶν ἐξ ὧνπερ αἱ μέγισται ἀρχαὶ καθίστανται, ὃς δὴ καὶ παιδονόμος καλεῖται. Τοῦτον δὲ κύριον ἐποίησε καὶ ἁθροίζειν τοὺς παῖδας, καὶ ἐπισκοποῦντα εἴ τις ῥαδιουργοίη, ἰσχυρῶς κολάζειν. Ἔδωκε δ αὐτῷ καὶ τῶν ἡβώντων μαστιγοφόρους, ὅπως τιμωροῖεν, ὅτε δέοι. Ὥστε πολλὴν μὲν αἰδῶ, πολλὴν δὲ πειθὼ ἐκεῖ συμπαρεῖναι. Ἀντί γε μὴν τοῦ ἁπαλύνειν τοὺς πόδας ὑποδήμασιν, ἔταξεν ἀνυποδησίᾳ κρατύνειν. Παρατηρήσεις: Ξενοφώντος, Λακεδαινονίων Πολιτεία 2, Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. Ἑλλήνων: τη δοτική του ενικού αριθμού β. οἱ παῖδες: την κλητική του ενικού αριθμού γ. γράμματα: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού δ. αἱ μέγισται: τον ίδιο τύπο στο συγκριτικό βαθμό του αρσενικού γένους ε. τοὺς πόδας: την αιτιατική του ενικού αριθμού 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. φάσκοντες: το απαρέμφατο του ενεστώτα β. πέμπουσιν: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του παρακειμένου γ. μαθησομένους: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του υπερσυντελίκου δ. καλεῖται: το τρίτο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παθητικού αορίστου ε. συμπαρεῖναι: το δεύτερο ενικό της προστακτικής του ενεστώτα

7 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: Ἑλλήνων, ἐπ αὐτοῖς, μαθησομένους, ἱματίων, ἁθροίζειν. 5. «Τῶν μὲν τοίνυν ἄλλων καὶ τὰ ἐν παλαίστρᾳ.»: Να εντοπιστεί ο λανθάνων υποθετικός λόγος που υπάρχει στο παραπάνω απόσπασμα. Απαντήσεις: 1. Όσοι λοιπόν ισχυρίζονται από τους άλλους Έλληνες ότι εκπαιδεύουν πολύ καλά τα παιδιά τους ευθύς μόλις τα παιδιά τους κατάνοούν τα λεγόμενα, αμέσως τοποθετούν (διορίζουν) για αυτά ως επόπτες παιδαγωγούς δούλους, και αμέσως τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων για να μάθουν και γράμματα και μουσική και γυμναστική. Πέρα από αυτά, καθιστούν μαλακά τα πόδια των παιδιών με υποδήματα, και κάνουν τρυφερά τα σώματά τους με τις αλλαγές των ενδυμάτων και βέβαια θεωρούν για αυτά την κοιλιά ως μέτρο της τροφής. Ο Λυκούργος όμως αντί να τοποθετεί ιδιαίτερα καθένας δούλους ως παιδαγωγούς, όρισε να τα επιβλέπει άνδρας, από εκείνους ακριβώς από τους οποίους εκλέγονται οι πιο μεγάλες αρχές, ο οποίος, ως γνωστόν, ονομάζεται παιδονόμος. Αυτόν, λοιπόν, τον κατέστησε αρμόδιο και να συγκεντρώνει τα παιδιά και επιβλέποντας να τα τιμωρεί αυστηρά για σωφρονισμό, αν κάποιο ενργούσε ασυλλόγιστα. Επίσης, έδωσε σ αυτόν και μαστιγοφόρους απ αυτούς που ήταν στην τάξη των εφήβων, για να τιμωρούν, κάθε φορά που υπήρχε ανάγκη. Συνεπώς, κατόρθωσε να συνυπάρχει εκεί ταυτόχρονα πολύ σεβασμός και μεγάλη υπακοή. Και αντί βέβαια να καθιστά μαλακά τα πόδια τους με υποδήματα, όρισε με ανυποδησία να τα κάνουν ισχυρά. 2. α) Ἕλληνι, β) παῖ, γ) γράμμασι(ν), δ) μείζονες/μείζους, ε) πόδα/ ποῦν. 3. α) φάναι, β) πεπόμφοιμεν/πεπομφότες πεπομφυῖαι πεπομφότα εἴημεν/εἶμεν, γ) ἐμεμαθήκεσαν, δ) κληθήτω, ε) συμπάρισθι. 4. Ἑλλήνων: γενική διαιρετική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στη μετοχή οἱ φάσκοντες ἐπ αὐτοῖς: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει φιλική διάθεση /κίνηση σε τόπο πρόσωπο στο ἐφιστᾶσιν

8 μαθησομένους: επιρρηματική τελική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο εννοούμενο αντικείμενο του ρήματος πέμπουσιν, στο παιδαγωγούς, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα πέμπουσιν. ἱματίων: γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προςδιορισμός στο μεταβολαῖς ἁθροίζειν: τελικό απαρέμφατο ως απαρέμφατο της αναφοράς από το επίθετο κύριον με υποκείμενό του το τοῦτον (ετεροπροσωπία) 5. «Τῶν μὲν τοίνυν ἄλλων καὶ τὰ ἐν παλαίστρᾳ.»: Υπόθεση: ἐπειδὰν τάχιστα αὐτοῖς οἱ παῖδες τὰ λεγόμενα συνιῶσιν Απόδοση: α) Τῶν μὲν τοίνυν ἄλλων Ἑλλήνων οἱ φάσκοντες κάλλιστα τοὺς ὑεῖς παιδεύειν εὐθὺς μὲν ἐπ αὐτοῖς παιδαγωγοὺς θεράποντας ἐφιστᾶσιν, β) εὐθὺς δὲ πέμπουσιν εἰς διδασκάλων μαθησομένους καὶ γράμματα καὶ μουσικὴν καὶ τὰ ἐν παλαίστρᾳ. Ο υποθετικό λόγος λανθάνει σε χρονικουποθετική πρόταση Υπόθεση: (ἐπειδὰν + Υποτακτική συνιῶσιν), Απόδοση: (Οριστική Ενεστώτα ἐφιστᾶσιν, πέμπουσιν): Ο υποθετικός λόγος είναι σύνθετος γιατί υπάρχουν δύο κύριες προτάσεις για αποδόσεις που οδηγούν σε ίδιος είδος υποθετικού λόγου και το είδος του υποθετικού λόγου είναι η αόριστη επανάληψη στο παρόν μέλλον. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 4 Ο : Μηδενὶ ὑμῶν ἄπιστον γενέσθω, ὦ ἄνδρες δικασταί, εἰ Τιμόθεος ὀφείλων ἀργύριον τῷ πατρὶ τῷ ἐμῷ φεύγει νῦν ὑπ ἐμοῦ ταύτην τὴν δίκην. Ἀλλ ἐπειδὰν ὑμᾶς ἀναμνήσω τόν τε καιρὸν ἐν ᾧ τὸ συμβόλαιον ἐγένετο, καὶ τὰ συμβάντα τούτῳ ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ, καὶ εἰς ὅσην ἀπορίαν κατέστη οὗτος, τότε ἡγήσεσθε τὸν μὲν πατέρα τὸν ἐμὸν βέλτιστον γενέσθαι περὶ Τιμόθεον, τοῦτον δὲ οὐ μόνον ἀχάριστον εἶναι, ἀλλὰ καὶ ἀδικώτατον πάντων ἀνθρώπων, ὃς γὲ τυχὼν παρὰ τοῦ πατρὸς τοῦ ἐμοῦ ὅσων ἐδεήθη καὶ λαβὼν ἀργύριον ἀπὸ τῆς τραπέζης, ἐν πολλῇ ἀπορίᾳ ὢν κἂν κινδύνοις τοῖς μεγίστοις καθεστηκὼς περὶ τῆς ψυχῆς, οὐ μόνον οὐκ ἀπέδωκε χάριν, ἀλλὰ καὶ τὸ δοθὲν ἀποστερεῖ με. Παρατηρήσεις: Δημοσθένους, Προς Τιμόθεον υπέρ χρέως, Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20]

9 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. Μηδενὶ: τη δοτική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους β. ταύτην: τη γενική του πληθυντικού αριθμού του ίδιου γένους γ. ἀχάριστον: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους δ. τῆς τραπέζης: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού ε. χάριν: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. γενέσθω: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστική του παρατατικού β. φεύγει: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα γ. τυχὼν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα δ. καθεστηκὼς: το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β ε. ἀπέδωκε: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: ὑπ ἐμοῦ, τούτῳ, βέλτιστον, λαβών, τὸ δοθέν. 5. «Μηδενὶ ὑμῶν ἄπιστον ταύτην τὴν δίκην.»: Να μεταφερθεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση Ὁ Δημοσθένης λέγει και Ὁ Δημοσθένης ἔλεγε. Απαντήσεις: 1. Κύριοι δικαστές, σε κανένα σας να μη γίνει απίστευτο αν ο Τιμόθεος δικάζεται τώρα ως κατηγορούμενος από εμένα σ αυτή τη δίκη, επειδή χρωστάει χρήματα στον πατέρα μου. Όταν όμως σας υπενθυμίσω και το χρόνο κατά τον οποίο έγινε το χρεωστικό συμφωνητικό και όσα συνέβησαν σε αυτόν κατά εκείνο το χρόνο, και σε ποια δύσκολη θέση βρέθηκε αυτός, τότε θα πιστέψετε ότι ο πατέρας μου δείχτηκε άριστος απέναντι στο Τιμόθεο, ενώ αντίθετα ότι

10 αυτός όχι μόνο είναι αχάριστος αλλά και πιο άδικος απ όλους τους ανθρώπους, ο οποίος βέβαια, αν και έτυχε από τον πατέρα μου ό σων είχε ανάγκη και έλαβε χρήματα από την τράπεζα, αν και ήταν σε μαγάλη δυσκολία και είχε περιπέσει σε πολύ μεγάλους κινδύνους σχετικά με τη ζωή του, όχι μόνο δεν απέδωσε την ευγνω μοσύνη, αλλά μου κρατεί και το χρηματικό ποσό που του δόθηκε. 2. α) μηδεμιᾷ, β)τούτων, γ) ἀχαρίστους, δ) αἱ τράπεζαι, ε) χάρισι(ν). 3. α) ἐγίγνου, β) φεύξειται/φευξεῖται, γ) τυγχανόντων/τυγχανέτωσαν, δ) κατασταίη, ε) ἀποδοῦναι. 4. ὑπ ἐμοῦ: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο φεύγει τούτῳ: αντικείμενο στη μετοχή τὰ συμβάντα βέλτιστον: κατηγορούμενο στο αντικέιμενο του ρήματος ηγήσεσθε στο τον πατέρα μέσω του απαρεμφάτου γενέσθαι που παράγεται από συνδετικό ρήμα λαβὼν: επιρρηματική εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ἀπέδωκε, στο ὅς, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα ἀπέδωκε. τὸ δοθέν: επιθετική μετοχή, ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα ἀποστερεῖ 5. Ὁ Δημοσθένης λέγει τοῖς ἀνδράσι δικασταῖς μηδενὶ σφῶν ἄπιστον γενέσθαι, εἰ Τιμόθεος ὀφείλων ἀργύριον τῷ πατρὶ τῷ ἑῷ φεύγει νῦν ὑπό τούτου ταύτην τὴν δίκην. και Ὁ Δημοσθένης ἔλεγε τοῖς ἀνδράσι δικασταῖς μηδενὶ σφῶν ἄπιστον γενέσθαι, εἰ Τιμόθεος ὀφείλων ἀργύριον τῷ πατρὶ τῷ ἑῷ φεύγοι νῦν ὑπό τούτου ταύτην τὴν δίκην. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 5 Ο : Ἔτι δέ, ὦ Σώκρατες, οὐδὲ δίκαιόν μοι δοκεῖς ἐπιχειρεῖν πρᾶγμα, σαυτὸν προδοῦναι, ἐξὸν σωθῆναι, καὶ τοιαῦτα σπεύδεις περὶ σαυτὸν γενέσθαι ἅπερ ἂν καὶ οἱ ἐχθροί σου σπεύσαιέν τε καὶ ἔσπευσάν σε διαφθεῖραι βουλόμενοι. Πρὸς δὲ τούτοις καὶ τοὺς ὑεῖς τοὺς σαυτοῦ ἔμοιγε δοκεῖς προδιδόναι, οὕς σοι ἐξὸν καὶ ἐκθρέψαι καὶ ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσῃ καταλιπών, καὶ τὸ σὸν μέρος ὅ,τι ἂν τύχωσι τοῦτο πράξουσιν τεύξονται δέ, ὡς τὸ εἰκός, τοιούτων οἷάπερ εἴωθεν γίγνεσθαι ἐν ταῖς ὀρφανίαις περὶ τοὺς ὀρφανούς. Ἢ γὰρ οὐ χρὴ ποιεῖσθαι παῖδας ἢ συνδιαταλαιπωρεῖν καὶ τρέφοντα καὶ παιδεύοντα σὺ δέ μοι δοκεῖς τὰ ῥᾳθυμότατα αἱρεῖσθαι χρὴ δέ, ἅπερ ἂν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ ἀνδρεῖος ἕλοιτο, ταῦτα αἱρεῖσθαι, φάσκοντά γε δὴ ἀρετῆς διὰ παντὸς τοῦ βίου ἐπιμελεῖσθαι Πλάτωνος, Κρίτων, 45 c d ή κεφ. 5

11 Παρατηρήσεις: 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. Σώκρατες: τη δοτική του ενικού αριθμού β. δίκαιόν: τα παραθετικά του επιρρήματος γ. σαυτοῦ: τον ίδιο τύπο στον πληθυντικό για το πρώτο πρόσωπο δ. οἷάπερ: τη γενική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους ε. ἀνὴρ: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. σωθῆναι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου της παθητικής φωνής β. διαφθεῖραι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα γ. ἐκθρέψαι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου δ. οἰχήσῃ: το ίδιο πρόσωπο στην οριστική του παρατατικού ε. καταλιπών: το απαρέμφατο του μέλλοντα 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: σωθῆναι, Πρὸς δὲ τούτοις, ἔμοιγε, μέρος, φάσκοντά. 5. Να εντοπιστούν ως προς το είδος και το συντακτικό ρόλο όλες οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις του κειμένου.

12 Απαντήσεις: 1. Κι ακόμα, Σωκράτη, ούτε δίκαιο πράγμα μου φαίνεται ότι επιχειρείς, δηλαδή να προδώσεις τον εαυτό σου, ενώ σου είναι δυνατό να σωθείς και μάλιστα επιζητείς να γίνουν στον εαυτό σου τέτοια πράγματα, τα οποία ακριβώς και οι εχθροί σου θα επιζητούσαν και με προθυμία προσπάθησαν να τα πετύχουν γιατί ήθελαν να σε καταστρέψουν. Και εκτός από αυτά σε μένα τουλάχιστον δίνεις την εντύπωση ότι προδίδεις και τα παιδιά σου, τα οποία θα εγκαταλείψεις και θα φύγεις γρήγορα, ενώ είναι δυνατό σε σένα και να αναθρέψεις και να μορφώσεις μέχρι το τέλος, και όσο εξαρτάται από σένα, ό,τι κι αν συμβεί τυχαία να πράξουν, αυτό θα πράξουν και θα τους συμβεί να πάθουν, όπως είναι φυσικό, τέτοια πράγματα, οποία ακριβώς συνηθίζουν να γίνονται στις περιπτώσεις ορφάνιας στους ορφανούς. Γιατί ή δεν πρέπει να κάνει κανείς παιδιά ή να ταλαιπωρείται μαζί μ αυτά μέχρι το τέλος της ζωής του προσπαθώντας να τα αναθρέψει και να τα μορφώσει συ όμως μου φαίνεται ότι προτιμάς τα πιο αμέριμνα επιβάλλεται λοιπόν να προτιμά αυτά τα οποία ακριβώς θα προτιμούσε άνθρωπος ενάρετος και ανδρείος, που ισχυρίζεται βέβαια ότι φροντίζει για την αρετή για όλη του τη ζωή. 2. α) Σωκράτει, β) δικαιότερον δικαιότατα, γ) ἡμῶν αὐτῶν, δ) οἵασπερ, ε) ἀνδράσι(ν). 3. α) σώθητι, β) διαφθεροῖμεν, γ) ἐκτετρόφασι(ν), δ) ᾤχου, ε) καταλείψειν. 4. σωθῆναι: Απαρέμφατο τελικό ως υποκείμενο στη μετοχή εξόν που παράγεται από απρόσωπο ρήμα και λειτουργεί και αυτή απρόσωπα, εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου σε (ετεροπροσωπία). Πρὸς δὲ τούτοις: εμπρόθετος προσδιορισμός της προσθήκης στο ρήμα δοκεῖς ἔμοιγε: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το δοξαστικό ρήμα δοκεῖς μέρος: αιτιατική της αναφοράς ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα πράξουσιν φάσκοντά: επιθετική μετοχή με υποκείμενό της το εννοούμενο υποκείμενο τινά που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός σε αυτό 5. ἅπερ ἂν καὶ οἱ ἐχθροί σου σπεύσαιέν τε καὶ ἔσπευσάν σε διαφθεῖραι βουλόμενοι.: Δύο δευτερεύουσες αναφορικές ονοματικές προσδιοριστικές που συνδεόνται παρατακτικά με το καὶ και λειτουργούν συντακτικά ως επεξήγηση στο τοιαῦτα της κύριας πρότασης.

13 οὕς σοι ἐξὸν καὶ ἐκθρέψαι καὶ ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσῃ καταλιπών: Δύο δευτερεύουσες αναφορικές ονοματικές προσδιοριστικές που συνδεόνται παρατακτικά με το καὶ και λειτουργούν συντακτικά ως παράθεση στο τοὺς ὑεῖς της κύριας πρότασης. ὅ,τι ἂν τύχωσι: δευτερεύουσα αναφορική υποθετική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της υπόθεσης ή της προϋπόθεσης στο ρήμα πράξξουσι της κύριας πρότασης ὡς τὸ εἰκός: δευτερεύουσα αναφορική παραβολή πρόταση που δείχνει τρόπο, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραβολής και της σύγκρισης οἷάπερ εἴωθεν γίγνεσθαι ἐν ταῖς ὀρφανίαις περὶ τοὺς ὀρφανούς: δευτερεύουσα αναφορική παραβολή πρόταση που δείχνει ποιότητα, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραβολής και της σύγκρισης ἅπερ ἂν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ ἀνδρεῖος ἕλοιτο: δευτερεύουσα αναφορική ονοματική πορσδιοριστική λειτουργεί συντακτικά ως επεξήγηση στο ταῦτα της κύριας πρότασης. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 6 Ο : Πάντων δὲ καλλίστη ἐστὶν ἡ σκέψις, ὦ Καλλίκλεις, περὶ τούτων ὧν σὺ δή μοι ἐπετίμησας, ποῖόν τινα χρὴ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ τί ἐπιτηδεύειν καὶ μέχρι τοῦ, καὶ πρεσβύτερον καὶ νεώτερον ὄντα ἐγὼ γὰρ εἴ τι μὴ ὀρθῶς πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν ἐμαυτοῦ, εὖ ἴσθι τοῦτο ὅτι οὐχ ἑκὼν ἐξαμαρτάνω ἀλλʹ ἀμαθίᾳ τῇ ἐμῇ σὺ οὖν, ὥσπερ ἤρξω νουθετεῖν με, μὴ ἀποστῇς, ἀλλʹ ἱκανῶς μοι ἔνδειξαι τί ἐστιν τοῦτο ὃ ἐπιτηδευτέον μοι, καὶ τίνα τρόπον κτησαίμην ἂν αὐτό, καὶ ἐάν με λάβῃς νῦν μέν σοι ὁμολογήσαντα, ἐν δὲ τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ μὴ ταὐτὰ πράττοντα ἅπερ ὡμολόγησα, πάνυ με ἡγοῦ βλᾶκα εἶναι καὶ μηκέτι ποτέ με νουθετήσῃς ὕστερον, ὡς μηδενὸς ἄξιον ὄντα. Πλάτωνος, Γοργίας 488 Α Παρατηρήσεις: 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. καλλίστη: τη γενική του ενικού αριθμού του συγκριτικού βαθμού του αρσενικού γένους

14 β. ἡ σκέψις: την κλητική του ενικού αριθμού γ. ἑκὼν: τη γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους δ. βλᾶκα: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού ε. ἄξιον: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. ἐπετίμησας: το τρίτο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα της αντίθετης φωνής β. πράττω: το απαρέμφατο του παρακειμένου της ίδια φωνής γ. ἴσθι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού δ. ἤρξω: το ίδιο πρόσωπο στην ευκτική του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής ε. ἡγοῦ: το δεύτερο ενικό της οριστικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: μοι, τινα, τὸν ἐμαυτοῦ, ἑκών, νουθετεῖν, πράττοντα. [Μονάδες: /6] 5. Να εντοπιστεί στο κείμενο το σημείο ή τα σημεία στα οποία εντοπίζεται το φαινόμενο της έλξης του αναφορικού και να γραφεί (ή γραφούν) η πρόταση (ή οι προτάσεις) χωρίς την έλξη. Απαντήσεις: [Μονάδες: /4] 1. Η πιο καλή από όλες τις επιδιώξεις, Καλλικλή, είναι η επιδίωξη γι αυτά που εσύ με κατέκρινες, ποιος δηλαδή πρέπει να είναι ο άνδρας και με τι να ασχολείται και μέχρι ποιου σημείου, κι όταν είναι ηλικιωμένος κι όταν είναι νέος γιατί αν εγώ στη ζωή μου δεν κάνω κάτι σωστά, να ξέρεις καλά αυτό, ότι δηλαδή δε διαπράττω το σφάλμα από πρόθεση αλλά από την άγνοιά μου εσύ, λοιπόν, όπως άρχισες να με συμβουλεύεις, μη σταματήσεις, αλλά υπόδειξέ μου με σαφήνεια τι είναι αυτό που πρέπει να επιδιώκω, και με ποιο τρόπο θα το αποκτούσα αυτό, κι αν τώρα διαπιστώσεις πως συμφω

15 νώ μαζί σου, και μεταγενέστερα να μην κάνω αυτά που συμφώνησα, να με θεωρείς ηλίθιο και να μην με συμβουλεύσεις ποτέ πια ύστερα, γιατί τάχα δεν είμαι άξιος για τίποτε. 2. α) καλλίονος, β) σκέψι, γ)ἑκουσῶν, δ) βλαξί(ν), ε) ἀξιώτατα. 3. α) ἐπιτιμάτω, β) πεπραχέναι, γ) ᾔδεσαν/ᾖσαν, δ) ἄρξαιο, ε) ἡγεῖ/ ἡγῇ. 4. μοι: αντικείμενο του ρήματος ἐπετίμησας τινα: επιθετικός προσδιορισμός (ομοιόπτωτος ονοματικός) στο ποῖον τὸν ἐμαυτοῦ: επιθετικός προσδιορισμός (ομοιόπτωτος ονοματικός) στο τὸν βίον, ἐμαυτοῦ: γενική κτητική στο βίον ἑκὼν: επιρτρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο ρήμα ἐξαμαρτάνω αναφερόμενο στο υποκείμενο ἐγὼ νουθετεῖν: απαρέμφατο τελικό ως αντικείμενο στο ρήμα ἤρξω, υποκείμενο του απαρεμφάτου σύ (ταυτοπροσωπία). επιθετικός προσδιορισμός στο ἀγαθῶν πράττοντα: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος λάβῃς, στο με, εξαρτάται από το ρήμα λάβῃς 5. Έλξη του αναφορικού υπάρχει στην αναφορική πρόταση περὶ τουτων ὧν σὺ δή μοι ἐπετίμησας, καθώς η αναφορική αντωνυμία ὧν έλκεται από τον προσδιοριζόμενο όρο τούτων και δεν είναι στη σωστή πτώση σύμφωνα με τη σύνταξη που απαιτείται στην αναφορική πρόταση καθώς το ρήμα ἐπετίμησας συντάσσεται με αιτιατική και όχι με γενική πτώση. Έτσι η πρόταση χωρίς έλξη γίνεται περὶ τούτων ἃ σὺ δή μοι ἐπετίμησας. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 7 Ο : Πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται. Ὧν ἕνεκα καὶ πρῶτον καὶ ὕστατον καὶ διὰ παντὸς πᾶσαν πάντως προθυμίαν πειρᾶσθε ἔχειν ὅπως μάλιστα μὲν ὑπερβαλεῖσθε καὶ ἡμᾶς καὶ τοὺς πρόσθεν εὐκλείᾳ εἰ δὲ μή, ἴστε ὡς ἡμῖν, ἂν μὲν νικῶμεν ὑμᾶς ἀρετῇ, ἡ νίκη αἰσχύνην φέρει, ἡ δὲ ἧττα, ἐὰν ἡττώμεθα, εὐδαιμονίαν. Μάλιστα δʹ ἂν νικῴμεθα καὶ ὑμεῖς νικῴητε, εἰ παρασκευάσαισθε τῇ τῶν προγόνων δόξῃ μὴ καταχρησόμενοι μηδʹ ἀναλώσοντες αὐτήν, γνόντες ὅτι ἀνδρὶ οἰομένῳ τὶ εἶναι οὐκ ἔστιν αἴσχιον οὐδὲν ἢ παρέχειν ἑαυτὸν τιμώμενον μὴ διʹ ἑαυτὸν ἀλλὰ διὰ δόξαν προγόνων. Εἶναι μὲν γὰρ τιμὰς γονέων ἐκγόνοις καλὸς θησαυρὸς καὶ μεγαλοπρεπής χρῆσθαι δὲ καὶ χρημάτων καὶ τιμῶν θησαυρῷ, καὶ μὴ τοῖς ἐκγόνοις παραδιδόναι, αἰσχρὸν καὶ ἄνανδρον, ἀπορίᾳ ἰδίων αὑτοῦ κτημάτων τε καὶ εὐδοξιῶν. Καὶ ἐὰν μὲν ταῦτα ἐπιτηδεύσητε, φίλοι παρὰ

16 φίλους ἡμᾶς ἀφίξεσθε, ὅταν ὑμᾶς ἡ προσήκουσα μοῖρα κομίσῃ ἀμελήσαντας δὲ ὑμᾶς καὶ κακισθέντας οὐδεὶς εὐμενῶς ὑποδέξεται. Παρατηρήσεις: Πλάτωνος, Μενέξενος 247 a c 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. εὐκλείᾳ: την αιτιατική του ενικού αριθμού β. ἧττα: τη δοτική του ενικού αριθμού γ. αἴσχιον: τον υπερθετικό βαθμό του ίδιου τύπου δ. γονέων: την κλητική του ενικού αριθμού ε. ὑμᾶς: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού του τρίτου προσώπου 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. ὑπερβαλεῖσθε: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β της αντίθετης φωνής β. φέρει: το απαρέμφατο του παρακειμένου γ. καταχρησόμενοι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού δ. κομίσῃ: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής ε. ὑποδέξεται: το τρίτο πληθυντικό της οριστικής του υπερσυντελίκου 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: Ὧν ἕνεκα, ἀρετῇ, καταχρησόμενοι, παρέχειν, εὐμενῶς. 5. «Μάλιστα δʹ ἂν νικῴμεθα ἀλλὰ διὰ δόξαν προγόνων.»: Να εντοπιστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του παραπάνω αποσπάσματος και να αναγνωριστούν πλήρως (είδος, εισαγωγή, εξάρτηση, εκφορά, συντακτική χρήση).

17 Απαντήσεις: 1. Και κάθε επιστήμη, αν χωρίζεται από τη δικαιοσύνη και την υπόλοιπη αρετή, αποδεικνύεται πανουργία, όχι σοφία. Γι αυτούς τους λόγους και στην αρχή και στο τέλος και σε κάθε περίπτωση να προσπαθείτε με κάθε τρόπο να έχετε κάθε προθυμία (για το) πώς θα ξεπεράσετε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό στη δόξα και εμάς και τους προγόνους (μας) ειδεμή να ξέρετε πως, αν σας ξεπερνάμε στην αρετή, η νίκη φέρνει σ εμάς ντροπή, αν όμως μειονεκτούμε, η ήττα (αυτή φέρνει) την ευτυχία. Προπάντων θα ήταν δυνατό να νικηθούμε (εμείς) και εσείς να μας ξεπερνάτε αν ετοιμαζόσαστε (έτσι ώστε) να μην κάνετε κατάχρηση της δόξας των προγόνων και να μη σπαταλήσετε αυτή, γνωρίζοντας ότι για (έναν) άντρα που νομίζει πως είναι κάτι, δεν υπάρχει τίποτα πιο ντροπιαστικό από το να παρουσιάζει τον εαυτό του τιμώμενο όχι χάρη στον εαυτό του αλλά από τη δόξα των προγόνων. Γιατί το να υπάρχουν τιμές των γονέων, (αυτό) είναι ωραίος και μεγαλοπρεπής θησαυρός για τους απογόνους είναι όμως ντροπή και ανανδρία να χρησιμοποιεί (κανείς) θησαυρό και χρημάτων και τιμών και να μην τον κληροδοτεί στους απογόνους (του) από έλλειψη δικών του αποκτημάτων και ένδοξων πράξεων (υψηλών διακρίσεων). Και αν εφαρμόσετε αυτά, θα έρθετε κοντά μας ως φίλοι σε φίλους, όταν η καθορισμένη μοίρα φέρει το τέλος της ζωής σας όμως κανείς δε θα σας υποδεχτεί φιλικά αν δείξετε αμέλεια και δειλία. 2. α) εὔκλειαν, β) ἥττῃ, γ) αἴσχιστον, δ) γονεῦ, ε) σφᾶς. 3. α) ὑπέρβαλε, β) ἐνηνοχέναι, γ)κατεχρῶ, δ) ἐκόμισε(ν), ε) ὑποδεδεγμένοι ὑποδεδεγμέναι ὑποδεδεγμένα ἦσαν. 4. Ὧν ἕνεκα: εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στο ἔχειν ἀρετῇ: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ρήμα νικῶμεν καταχρησόμενοι: επιρρηματική τελική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος παρασκευάσαισθε, στο ὑμεῖς, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα παρασκευάσαισθε. παρέχειν: απαρέμφατο τελικό ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση αἴσχιον ἐστὶν και β όρος σύγκρισης μαζί με το διαζευτικό ἤ, υποκείμενο του απαρεμφάτου τὸν ἄνδραν (ετεροπροσωπία). εὐμενῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ὑποδέξεται 5. εἰ παρασκευάσαισθε τῇ τῶν προγόνων δόξῃ μὴ καταχρησόμενοι μηδʹ ἀναλώσοντες αὐτήν, γνόντες: Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ και

18 εκφέρεται με ευκτική, γιατί μαζί με το ρήμα της κυρίας πρότασης δημιουργεί σύνθετο υποθετικό λόγο που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. (Υπόθεση: εἰ παρασκευάσαισθε, Απόδοση: ἂν νικῴμεθα, νικῴητε). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στα ρήματα ἂν νικῴμεθα, νικῴητε. ὅτι ἀνδρὶ οἰομένῳ τὶ εἶναι οὐκ ἔστιν αἴσχιον οὐδὲν ἢ παρέχειν ἑαυτὸν τιμώμενον μὴ διʹ ἑαυτὸν ἀλλὰ διὰ δόξαν προγόνων: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση (κρίσεως). Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι, γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση. Εξαρτάται από τη μετοχή γνόντες, που παράγεται από γνωστικό ρήμα. Εκφέρεται με οριστική ἔστιν αἴσχιον παρόλο που εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, για λόγους έμφασης και για να δηλώσει κάτι βέβαιο στο παρελθόν (αντικειμενική παράσταση). Η πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή γνόντες. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 8 Ο : Δεῖ δέ με καὶ ὑπὲρ τοῦ πατρὸς ἀπολογήσασθαι. Kαίτοι γε πολλῷ μᾶλλον εἰκὸς ἦν ἐκεῖνον ὑπὲρ ἐμοῦ ἀπολογήσασθαι, πατέρα ὄντα ὁ μὲν γὰρ πολλῷ πρεσβύτερός ἐστι τῶν ἐμῶν πραγμάτων, ἐγὼ δὲ πολλῷ νεώτερος τῶν ἐκείνῳ πεπραγμένων. Kαὶ εἰ μὲν ἐγὼ τούτου ἀγωνιζομένου κατεμαρτύρουν ἃ μὴ σαφῶς ᾔδη, ἀκοῇ δὲ ἠπιστάμην, δεινὰ ἂν ἔφη πάσχειν ὑπ ἐμοῦ νῦν δὲ ἀναγκάζων μὲ ἀπολογεῖσθαι ὧν ἐγὼ πολλῷ νεώτερός εἰμι καὶ λόγῳ οἶδα, ταῦτα οὐ δεινὰ ἡγεῖται εἰργάσθαι. Ὅμως μέντοι καθ ὅσον ἐγὼ οἶδα, οὐ προδώσω τὸν πατέρα κακῶς ἀκούοντα ἐν ὑμῖν ἀδίκως. Kαίτοι τάχ ἂν σφαλείην, ἃ ἐκεῖνος ὀρθῶς ἔργῳ ἔπραξε, ταῦτ ἐγὼ λόγῳ μὴ ὀρθῶς εἰπών ὅμως δ οὖν κεκινδυνεύσεται. Αντιφώντος, Περί του Ηρώδου φόνου, Παρατηρήσεις: 1. Να γραφεί η μετάφραση του παραπάνω κειμένου. [Μονάδες: /20] 2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. πατρὸς: την κλητική του ενικού αριθμού β. σαφῶς: το συγκριτικό βαθμό του ίδιου τύπου

19 γ. νεώτερός: την αιτιατική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους στον ίδιο βαθμό δ. ἀκούοντα: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού ε. ἃ: την αιτιατική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω α. κατεμαρτύρουν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα τηςίδιας φωνής β. ἠπιστάμην: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού γ. πάσχειν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου δ. εἰργάσθαι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής ε. εἰπών: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού 4. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Να αναφέρετε και τον όρο που προσδιορίζουν: ἐκεῖνον, πραγμάτων, ἐκείνῳ, ἀπολογεῖσθαι, δεινά, λόγῳ. [Μονάδες: /6] 5. ἀγωνιζομένου, ἀκούοντα: Να αναλυθούν οι παραπάνω μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις. Απαντήσεις: [Μονάδες: /4] 1. Πρέπει, όμως, να απολογηθώ για τον πατέρα μου. Κι όμως ήταν πολύ περισσότερο φυσικό, εκείνος που ήταν πατέρας μου, να απολογηθεί για μένα. Γιατί αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος χρονολογικά από τις δικές μου πράξεις, κι εγώ πολύ νεότερος από αυτά που έχει κάνει εκείνος. Κι αν αυτός δικαζόταν κι εγώ τον κατηγορούσα για πράγματα που δεν ήξερα καλά και τα γνώριζα εξ ακοής, θα ισχυριζόταν ότι κακοπαθούσε από μένα τώρα, όμως, ενώ με αναγκάζει να απολογούμαι γι αυτά από τα οποία εγώ είμαι πολύ νεότερος και τα γνωρίζω εξ ακοής, δεν νομίζει ότι έχει διαπράξει

20 φοβερά. Αλλ όμως, καθόσο εγώ γνωρίζω, δεν θα προδώσω τον πατέρα μου που κακολογείται άδικα ενώπιον σας. Και πράγματι θα διέπραττα σφάλμα, αν εγώ με το λόγο μου δεν εξέθετα με σωστό τρόπο αυτά που εκείνος έκανε σωστά με τις πράξεις του. Ωστόσο όμως θα το διακινδυνεύσω. 2. α) πάτερ, β) σαφέστερον, γ) νεωτέραν, δ) ἀκούουσι(ν), ε) ὅν. 3. α) καταμαρτύρει, β) ἠπίστασο/ἠπίστω, γ) πεπονθότες πεπονθυῖαι πεπονθότα ὄντων/ἔστων/ἔστωσαν, δ) εἰργασμένοι εἰργασμέναι εἰργασμένα εἰσί(ν), ε) ἐλέγομεν. 4. ἐκεῖνον: υποκείμενο του απαρεμφάτου ἀπολογήσασθαι πραγμάτων: γενική συγκριτική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στο πρεσβύτερος ἐκείνῳ: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου ή του ενεργούντος προσώπου από τη μετοχή πεπραγμένων ἀπολογεῖσθαι: απαρέμφατο τελικό ως αντεικείμενο στη μετοχή ἀναγκάζων, υποκείμενο του απαρεμφάτου με (ετεροπροσωπία). δεινά: κατηγορούμενο του αντικειμένου ταῦτα μέσω του συνδετικού ρήματος ἡγεῖται λόγῳ: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στη μετοχή εἰπών 5. ἀγωνιζομένου: εἰ ἠγωνίζετο οὗτος (υποθετική μετοχή μη πραγματικό) ἀκούοντα: ὃς ἀκούει (επιθετική μετοχή)