ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΛΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΦΛΟΥΡΙ, ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΥΠΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ

Transcript

1 ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΛΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΦΛΟΥΡΙ, ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΥΠΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ ΙΩΣΗΦ ΙΩΣΗΦ Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκών Θεμάτων Πανεπιστήμιο Κύπρου Ομιλία σε εκδήλωση που διοργανώνει ο Δήμος Αμμοχώστου, Πύλη Αμμοχώστου, Λευκωσία, 10 Δεκεμβρίου 2007, Ώρα 7:30 μ.μ. Εισαγωγή Ευχαριστώ για την πρόσκληση και την ευκαιρία για συμμετοχή στην αποψινή εκδήλωση που είναι μια γιορτή για την Αμμόχωστο. Η δική μου συμβολή συνίσταται στην κατάθεση μερικών σκέψεων και προβληματισμών για το γενικότερο πρόβλημα της Κύπρου, μέσα στο οποίο, όμως, ξεχωρίζει η κραυγή της περιφραγμένης, ακατοίκητης και βουβής Αμμοχώστου. Πολλά έχουν λεχθεί και γραφτεί για το Κυπριακό. Ιδιαίτερα για τις αιτίες, πτυχές, αδιέξοδα και συνέπειες του. Πολλοί και οι ενδιαφερόμενοι. Με διαφορετικές θεωρήσεις, προβληματισμούς, κίνητρα και βλέψεις. Έχουν γίνει διαπιστώσεις και ακουστεί απόψεις που μπορούν να ικανοποιήσουν κάθε γούστο και σκοπιμότητα. Έχουν, επίσης, δοθεί ενδιαφέρουσες και διαμετρικά αντίθετες ερμηνείες και παρερμηνείες για πολλά επί μέρους θέματα και γεγονότα. Από πιο παλιά μέχρι πολύ πρόσφατα. Παλαιότερα, για τις διακοινοτικές διαφορές και τη δεκαετία του 60. Υστερότερα για το πραξικόπημα, την εισβολή και την κατοχή. Για τις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών, της ΕΕ, και συχνά πυκνά και των Αγγλοαμερικανικών. Πολλά τα κατά καιρούς δρώμενα και πολλά τα όσα έχουν γραφτεί και ακουσθεί για προδιαγραφές, ιδέες, σχέδια και πλαίσια λύσης. Σήμερα, τρία και πλέον χρόνια μετά την ένταξη μας στην ΕΕ και την εμπειρία του σχεδίου Αννάν, φαίνεται πως για άλλη μια φορά είμαστε κάπου στο πουθενά και στην αναζήτηση προοπτικών λύσης. Νοιώθουμε την πίεση του χρόνου, της έλλειψης προόδου, και αρχίζουμε να διερωτόμαστε τι θα γίνει και αν μπορεί να γίνει κάτι. Στο μεταξύ πολλά πράγματα αλλάζουν. Στα κατεχόμενα, η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη δεν έχει προηγούμενο. Στο διεθνή χώρο η ζυγαριά των πολιτικών συμπαθειών δεν φαίνεται να είναι προς το μέρος μας. Η ΕΕ αυξάνει τις επαφές και τη βοήθεια της προς τους Τουρκοκυπρίους. Η Τουρκία έχει αποενοχοποιηθεί στο Κυπριακό και ο Τούρκος πρωθυπουργός, Tayeep Erdοgan, που

2 προφανώς έφερε νέα πολιτική διαχείριση του Κυπριακού τα πάει καλά εντός και εκτός Τουρκίας. Οι διακηρύξεις του ότι θα βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από την Ελληνική πλευρά στο Κυπριακό φαίνεται να πιάνουν τόπο. Στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ενταξιακές συνομιλίες ( ) σημειώνεται ότι η Τουρκία συνεχίζει να εκφράζει τη δέσμευση της για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού κάτω από την αιγίδα του ΟΗΕ. Παλαιότερα -- για δεκαετίες -- η Τουρκία δεχόταν αυστηρή κριτική ότι δεν είχε τη πολιτική βούληση για λύση του Κυπριακού αφού για δεκαετίες η Άγκυρα ακολουθούσε το δόγμα Ετζεβίτ ότι το Κυπριακό λύθηκε το Ταυτόχρονα, φαίνεται πως μεγαλώνει το ποσοστό των Ελληνοκυπρίων που προτιμούν λύση διαχωρισμού. Επανέρχονται βέβαια και φωνές για ενιαίο κράτος, επανεξέτασης του περιεχομένου της διζωνικής-δικοινοτικής και γενικότερης επανατοποθέτησης των θέσεων και μεθοδεύσεων μας. Έχει ο καιρός γυρίσματα. Ενώ με το πέρασμα του χρόνου, κάποιες μνήμες, ξεθωριάζουν και τα συμφέροντα,, ντόπια και ξένα, εμπεδώνονται στο status quο του de factο διαχωρισμού. Ψάχνοντας για φως στην άκρη της σκοτεινής σήραγγας του Κυπριακού. Αυτό είναι το θέμα για το οποίο θα μοιραστώ κάποιες σκέψεις μαζί σας. Πρώτα όμως θα πάω λίγο πίσω, χρονικά, για μια αυτοκριτική, της Ελληνοκυπριακής πλευράς. (Παρόλο που υποψιάζομαι πως οι διοργανωτές της σημερινής εκδήλωσης ίσως να προτιμούσαν πιο αισιόδοξο τόνο και προσέγγιση). Όσον αφορά τις θέσεις μας στο κυπριακό, άμα τις δούμε διαχρονικά, φαίνεται πως ήταν συγκυριακές αντιδράσεις στις εκάστοτε περιστάσεις και εποχές. Άλλα λέγαμε, άλλα κάναμε, άλλα συνέβαιναν Κάποτε ήταν ο πόθος της ένωσης. Μετά ήλθε η αναζήτηση ανεξάρτητου και ενιαίου κράτους. Στη συνέχεια βρεθήκαμε μεταξύ δικοινοτικού κράτους και αδιεξόδου. Ακολούθησαν χρόνια δύσκολα. Μπήκαμε σε εποχές με αναταράξεις, ομιχλώδη καιρό, και χαμηλή ορατότητα. Δεν βλέπαμε που πηγαίναμε. Άλλα λέγαμε, άλλα εννοούσαμε, άλλα κάναμε, και άλλα συνέβαιναν. Στο τέλος ήλθαν και οι ακρίδες και μας έβγαλαν από τα σπίτια 2

3 μας. Διωχθήκαμε από τις πόλεις και τα χωριά μας. Πήραμε τους δρόμους της προσφυγιάς και των αναζητήσεων, μετρώντας συνάμα και τον καημό μας. Μέσα στον πανικό του διωγμού το πιο σημαντικό πράγμα που φέραμε μαζί μας ήταν η ελπίδα της επιστροφής. Όταν κάθισαν οι σκόνες της λαίλαπας του 1974, μετρήσαμε τα κουκιά μας, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες μας. Κατάπιαμε το πόνο μας. Μασήσαμε για λίγο τα λόγια μας και μιλήσαμε για λύση ομοσπονδίας που φάνηκε να ήταν και, όπως φαίνεται, εξακολουθεί να είναι ακόμα μια ρεαλιστική και εφικτή διέξοδος από τα λασπόνερα στα οποία βρισκόμαστε τα τελευταία 33 χρόνια. Σίγουρα όχι η ιδανική λύση (γι αυτό έχει χαρακτηριστεί και ιστορικός συμβιβασμός), όχι όμως και η χειρότερη, αφού με το πέρασμα του χρόνου, αν δεν υπάρξει λύση, θα συνεχίσουμε να βουλιάζουμε ακόμη περισσότερο στους βάλτους του διαχωρισμού και των τετελεσμένων που έφερε ο πολιτικός αποπροσανατολισμός και η στρατιωτική βία. Στο μεταξύ η συνομοσπονδία, οι δύο οντότητες, η προσάρτηση, τα δύο κράτη και άλλοι συναφείς όροι και έννοιες έχουν μπει στο λεξιλόγιο του Κυπριακού και τις προθέσεις κάποιων ενδιαφερομένων και εμπλεκομένων μερών. Η κατάσταση είναι ανησυχητική λόγω ασάφειας στον προσδιορισμό του ζητούμενου και του εφικτού. Γίνεται όμως επικίνδυνη όταν οι φωνές για άρση της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων έξω από πλαίσιο λύσης -- ή τουλάχιστον ενεργό διαδικασία λύσης -- γίνονται παραινέσεις του ΓΓ των ΗΕ και περιέχονται στην Έκθεση του προς το Συμβούλιο Ασφάλειας. Αναφέρομαι στην Έκθεση της περασμένης βδομάδας ( ). Το αδιέξοδο δεκαετιών συνεχίζεται και η Κύπρος εξακολουθεί να είναι έρμαιο και όμηρος των τοπικών, περιφερειακών και διεθνών ισοζυγίων δυνάμεων και αδυναμιών. Τα πράγματα όμως μπορούν να αλλάξουν. Όπως άλλαξαν και αλλάζουν συνέχεια στον υπόλοιπο κόσμο. Άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο. Μια πηγή καταλυτικής αλλαγής για την Κύπρο, θα μπορούσε να είναι η σύγκλιση κοινών διεκδικήσεων μεταξύ ΕΚ και ΤΚ σε συνδυασμό με τις πανίσχυρες -- οικονομικές κυρίως -- ενοποιητικές δυνάμεις που κυριαρχούν στην Ευρώπη και την οδήγησαν από τα πεδία των μαχών στην τελωνειακή ένωση, την ενιαία αγορά και στη συνέχεια στην πολιτική Ένωση -- την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μήνυμα των καιρών να είναι πρόκληση και πρόσκληση προς όλους τους Κυπρίους για κοινές διεκδικήσεις, κοινή πατρίδα, και κοινό μέλλον ειρήνης και ευημερίας. Με ψυχραιμία και ορθολογισμό, στο πλαίσιο των ενοποιητικών διεργασιών της 3

4 ΕΕ που καταργούν σύνορα και διαχωρισμούς θα μπορούσε να αναζητηθεί διαφυγή και από τον αναχρονισμό στον οποίο παγιδεύτηκε η Κύπρος. Γιατί το κυπριακό, με κυρίαρχο στοιχείο τη ξένη κατοχή και τον διαχωρισμό θυμίζει ξεπερασμένες εποχές. Για να ξεφύγουμε όμως από τον αναχρονισμό, οι στόχοι πρέπει να είναι εφικτοί και οι μεθοδεύσεις εφαρμόσιμες. Δυστυχώς κάποτε πρέπει να γίνεται ξεκαθάρισμα μεταξύ μεγάλων οραμάτων (που καταντούν συνθήματα) και εφικτών στόχων. Όλα για μας εσφάλασι Πηγαίνοντας πάλι λίγο πίσω στην δεκαετία του 60 βλέπουμε ένα μπέρδεμα πατριωτισμού και υπεροψίας που υπέσκαψε το κυπριακό κράτος ως πολιτειακή καταξίωση των Κυπρίων. Με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η ηγεσία και ο κόσμος αυτού του τόπου, βρέθηκαν μπροστά στην ευκαιρία, δυνατότητα και αναγκαιότητα να οργανωθούν σε σύγχρονο μετά-αποικιακό κράτος. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε. Η τουλάχιστον δεν έγινε όπως έπρεπε και στην ώρα του. Αντί η πρώην αποικία να μετεξελιχθεί σε ανεξάρτητο λειτουργικό κυπριακό κράτος, εξελίχθηκε σε πρόβλημα. Λάθη έγιναν πολλά από πολλούς. Πάνω από όλα δεν υπήρξε θετική και συναινετική προδιάθεση για αντιμετώπιση των δυσκολιών. Οι δύο κοινότητες μπήκαν σε συγκρουσιακή πορεία ενώ οι πολιτικοί άνεμοι και τα ρεύματα στην ανατολική Μεσόγειο δεν ήταν βοηθητικά. Η αντιπαράθεση ανάπτυξε δική της δυναμική την οποία κανένας δε μπορούσε να ελέγξει ούτε από μόνος του ούτε σε συνεννόηση με άλλους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη αυξήθηκαν, τα συμφέροντα, ντόπια και ξένα, ενεργοποιήθηκαν, και άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου. Μας έπιασε φουρτούνα. Το κυπριακό καράβι άρχισε να μπάζει νερά, να χάνει την ισορροπία και τον προσανατολισμό του. Μας κτύπησαν εσωτερικές κακοκαιρίες και εξωτερικές θεομηνίες. Η μεγαλύτερη ήλθε βέβαια το 1974 και ήταν συνέπεια εσωτερικών ανωμαλιών και εξωτερικών κακοβουλιών. Σε παράφραση του Ερωτόκριτου, ήταν τότε που όλα για μας εσφάλασι και πήγαν άνω κάτω, για μας ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραμάτων. Κάπου σε αυτή την εποχή ανακαλύψαμε και τη σημασία της ΚΔ. Εδώ είμαι στο πειρασμό να θυμίσω, ότι για πρώτη φορά το 1979 καθιερώθηκε η 1 η Οκτωβρίου, ως Ημέρα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την ίδια χρονιά, για πρώτη φορά, το Υπουργείο Παιδείας καλούσε 4

5 τα σχολεία να οργανώσουν εκδηλώσεις και να εξηγηθεί το νόημα της ημέρας αυτής. Στη σχετική εγκύκλιο τονιζόταν ότι επιβάλλεται η περιφρούρηση και ενίσχυση της κρατικής οντότητας της Κύπρου με κάθε τρόπο από όλους τους μαθητές και εκπαιδευτικούς. Τονιζόταν επίσης ότι με κανένα τρόπο δεν επιτρέπεται, ούτε θα γίνει ανεκτή η υπονόμευση των φορέων, συμβόλων και θεσμών της κρατικής εξουσίας, όπως εγίνετο συστηματικά στο παρελθόν, που με διάφορα προσχήματα επιχειρήθηκε μια σκόπιμη σύγχυση εννοιών.² Έστω και αργά καταλάβαμε ότι η ΚΔ είναι το σπίτι μας και θέλει συντήρηση και περιφρούρηση. Όπως λέει ο Παντελής Πρεβελάκης, T άστρη τα κάνει φεγγερά της νύχτας το σκοτάδι, Το φως σου τα αναμέτρησα βουλιάζοντας στον Άδη Παρενθετικά να αναφέρω ότι η Κύπρος δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία περίπτωση κράτους που πέρασε ταλαίπωρη παιδική ηλικία. Πραγματικά είναι δύσκολο να βρεθεί χώρα που στις πρώτες φάσεις της ανεξαρτησίας ή της θεσμοθέτησης και λειτουργίας της δεν είχε προβλήματα. Στην πράξη, η συντήρηση και εύρυθμη λειτουργία ενός κράτους είναι μία συνεχής προσπάθεια υποστήριξης της νομιμότητας και λειτουργίας των θεσμών του μέσα σε κλίμα γενικής αποδοχής. Ας μη ξεχνούμε ότι το κράτος είναι ένας ευάλωτος και πολύπλοκος θεσμικός μηχανισμός που φέρνει μαζί ανθρώπους, γεωγραφικό χώρο, και πολιτειακή συγκρότηση για σκοπούς διακυβέρνησης. Η ύπαρξη και λειτουργία του κράτους αντικατοπτρίζει, ενσαρκώνει, συντηρεί, ικανοποιεί και συμβιβάζει συμφέροντα, ιδανικά, όνειρα, ελπίδες, ισορροπίες, θέσεις και αντιθέσεις, τα μικρά και τα μεγάλα του ανθρώπου, της κοινωνίας, της γεωγραφίας και της ιστορίας. Όλες οι χώρες, σε κάποια φάση της ιστορίας τους, πέρασαν τις δικές τους δυσκολίες που είχαν τη μορφή φεουδαρχικών αντιπαραθέσεων, θρησκευτικών σπαραγμών, εμφυλίων πολέμων, επαναστάσεων, πραξικοπημάτων, εξωτερικών παρεμβάσεων, πολιτειακών μετασχηματισμών και άλλων οδυνηρών εμπειριών. 5

6 Ανεπιθύμητη και υπό αμφισβήτηση Στην περίπτωση της Κύπρου, η ανεξαρτησία ήταν ένα πράγμα και η σύσταση κράτους (statebuilding) κάτι άλλο. Για το κτίσιμο ενός λειτουργικού κράτους χρειάζεται πίστη, προσήλωση και υποστήριξη προς το υπό ανέγερση πολιτειακό οικοδόμημα. Από την αρχή η Κυπριακή Δημοκρατία τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Για μερικούς ήταν ανεπιθύμητη. Για άλλους μεταβατικό στάδιο. Για κάποιους απαράδεκτος συμβιβασμός. Κυριάρχησαν τα συνθήματα που έφεραν παρασυνθήματα και γενικό αποπροσανατολισμό που δεν ήταν βοηθητικός για τη θεμελίωση και εμπέδωση του νέου κράτους. Ως κυπριακός λαός στο σύνολο μας δεν είχαμε συνειδητοποιήσει το νόημα, την αξία και σημασία του κράτους ως κοινού παρονομαστή όλων των πολιτών. Το είδαμε περισσότερο ως μέσο και εργαλείο εθνικής (ή εθνοτικής) διεκδίκησης. Τίποτε κακό με τέτοιο όραμα. Πολλά κράτη, σε παλαιότερες εποχές, άρχισαν τη ζωή τους ως εθνικά κράτη. Όμως η δημογραφική σύνθεση της Κύπρου έβαζε όρια και απαιτούσε ευαισθησία που δυστυχώς δεν είχε αναπτυχθεί. Μιλούσαμε περισσότερο για ένωση με την Ελλάδα ενώ οι Τουρκοκύπριοι μεθόδευαν διχοτόμηση. Νομοτελειακά οδηγηθήκαμε σε υπόσκαψη του κοινού κράτους. Στη συνέχεια μας πήρε όλους το ποτάμι. Και οι Ελληνοκύπριοι και ΤΚ έμειναν μαζί μόνο στην Ποταμιά και την Πύλα. Χάσαμε το χρυσό φλουρί, το κοινό κράτος, το κοινό Κυπρίων που κερδήθηκε με την ανεξαρτησία. Και η ΚΔ αντί να είναι ο κοινός παρονομαστής όλων των Κυπρίων, έγινε ο μέγιστος κοινός διαιρέτης. Διλήμματα και ευκαιρίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μετά ήλθε η de facto διαίρεση και ύστερα από χρόνια ξαναγεννήθηκαν οι ελπίδες για λύση και επανένωση ταυτόχρονα με την ένταξη στην ΕΕ. Προενταξιαακά, τα δυο θέματα -- κυπριακό και ένταξη έγιναν σιαμαία αδέλφια. Επαρουσιάζοντο και συζητιούντο μαζί στην ίδια ατζέντα χωρίς περιστροφές και υπεκφυγές. Η ένταξη έγινε. Η λύση όμως δεν ήλθε για τους γνωστούς λόγους.. Τώρα έχουμε μπει σε άλλη φάση και προσβλέπουμε σε Ευρωλύση που θα συνάδει με το κοινοτικό κεκτημένο. Η Τουρκία, που κατά γενική ομολογία, εξακολουθεί να κρατά το 6

7 κλειδί της λύσης, κρύβεται πίσω από την Ελληνοκυπριακή απόρριψη του σχεδίου Αννάν. Η άσκηση επιρροής πάνω της μπορεί, να έλθει κυρίως από την ΕΕ και ίσως από τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ όμως δεν έχουν την πρόθεση να ενοχλήσουν ένα σημαντικό στρατηγικό σύμμαχο όπως είναι η Τουρκία. Όσο για την ΕΕ έχει επίσης τα όρια και τις αδυναμίες της, έστω και αν οι ενταξιακές συνομιλίες και διεργασίες είναι σημαντικός μοχλός πίεσης. Το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι σε κάποια θέματα δεν μπορεί να έχει ούτε ομοφωνία ούτε πολυφωνία. Απλά μένει άφωνη ή οδηγείται στην κακοφωνία λόγω σύγκρουσης εθνικών συμφερόντων. Είναι επίσης και το άλλο δεδομένο: ότι η Τουρκία δεν είναι ιδιαίτερα επιδεκτική εξωτερικών πιέσεων, ιδιαίτερα στο Κυπριακό. Συμπερασματικά, η λύση του Κυπριακού για την ώρα δε φαίνεται να είναι κοντά και δεν είναι στα χέρια μας. Μπορεί όμως να εμφανισθεί στον ευρωπαϊκό ορίζοντα σε συνάρτηση με την Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας και σε σχέση με τις ενοποιητικές διεργασίες της ΕΕ. Στο μεταξύ θα ήταν βοηθητικό να καλλιεργηθεί η πεποίθηση ότι όλοι θα βγουν κερδισμένοι από μία διάδοχη κατάσταση κοινής αποδοχής και νομιμότητας που θα αντικαταστήσει το σημερινό status quο στην Κύπρο. Είναι σημαντικό να κερδίσει έδαφος η αντίληψη ότι ένα κυπριακό κράτος μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για όλους τους Κύπριους άσχετα από εθνική καταγωγή, γλώσσα ή θρησκεία, και το οποίο (κράτος) δεν θα θεωρείται Δούρειος Ίππος από κανένα και για κανένα. Αντίθετα θα διασφαλίζει τις ιδιαιτερότητες του καθενός ξεχωριστά και όλων μαζί. Είναι σημαντικό Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να έλθουν πιο κοντά στα πλαίσια της λογικής και της δυναμικής της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μια πολιτική κουλτούρα αμοιβαίας αποδοχής και συνεργασίας είναι προαπαιτούμενο για επανένωση και κοινή ένταξη στο μαγνητικό πεδίο της ενωμένης Ευρώπης που φαίνεται να είναι δρόμος χωρίς επιστροφή. Η λύση θα πρέπει να είναι και αν δεν είναι θα γίνει εκ των πραγμάτων --συμβατή με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι σε ένα κόσμο αυξανόμενης αλληλεξάρτησης και συνεχούς σμίκρυνσης σε κρατικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η θέση, ο ρόλος και η τύχη μας όπως και των άλλων κρατών μελών -- θα επηρεασθούν από το ευρωπαϊκό σύστημα αξιών και τις διαπλοκές συμφερόντων και ευαισθησιών που διαμορφώνονται μέσα στην ΕΕ. 7

8 Λύση με κοινό παρονομαστή Η λύση με φιλοσοφία και πλαίσιο διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας φαίνεται να έχει λογική και προοπτική. Η εφαρμογή, λειτουργία και επιτυχία της οποιασδήποτε λύσης, όμως, εξαρτάται από τη συνειδητή αποδοχή και υποστήριξη της από τον κυπριακό λαό στο σύνολο του. Περιθώρια για μεγαλοϊδεατισμούς δεν έχουν μείνει. Πρέπει να συμβαδίσουμε με τις πραγματικότητες και τις δυνατότητες μας, έχοντας οδηγό το μέτρο της ευθύνης. Και πρωταρχική ευθύνη όλων είναι να φτιάξουμε ένα κράτος στο οποίο θα συμπλέουν όλοι οι πολίτες με το ίδιο αίσθημα ασφάλειας και τις ίδιες δυνατότητες και προοπτικές ατομικής και συλλογικής καταξίωσης. Κοιτάζοντας κάπως μακρύτερα, αν δεν γίνει ουσιαστική πρόοδος και δεν μπούμε μαζί με τους τουρκοκύπριους στο ίδιο καράβι για κοινό Ευρωπαϊκό μέλλον τα πράγματα θα είναι δύσκολα. Αν δε τα καταφέρουμε ούτε τώρα, όπως δε τα καταφέραμε στη δεκαετία του 1960, θα συνεχίσουμε να βουλιάζουμε στα λασπόνερα. Και βουλιάζοντας, μόνη μας παρηγοριά θα είναι ύμνοι και θρήνοι για την Κύπρο. Ένα τέτοιο ύμνο και θρήνο, έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος το 1974 Αρχαίο νησί, και νέο νησί, νησί των μαρτυρίων το αώνιο φως σου μάτωσε στα δόντια των θηρίων Για να μη δώσουμε την ευκαιρία στα θηρία να μας ξαναφάνε πρέπει να φτιάξουμε δικό μας κράτος που θα είναι σεβαστό και αγαπημένο από τους πολίτες του. Και εδώ βρίσκεται ο κόμπος. Πρέπει να κτίσουμε κοινό σπίτι στο οποίο θα πιστεύουμε και το οποίο θα συντηρούμε και θα μας συντηρεί. Η αφοσίωση μας σε αυτό πρέπει να είναι αδιαμφισβήτητη και απόλυτη. Δυσκολίες πάντα θα υπάρχουν και για την υπέρβαση τους απαιτείται συνειδητή, συνεχής και κοινή προσήλωση σε κοινό στόχο. Με απλά λόγια πρέπει να πιστέψουμε στη συνύπαρξη και τη συγκατοίκηση μας κάτω από τον ίδιο ουρανό και την ίδια κρατική οντότητα. Πρέπει να 8

9 καταλάβουμε ότι αυτό μπορεί και πρέπει να γίνει γιατί επιβάλλεται από το κοινό μας συμφέρον. Ενώ σκεφτόμαστε και ψάχνουμε για την Ευρωλύση, πρέπει να βρούμε και το χαμένο φλουρί, το κοινό κυπρίων, που χάσαμε τις περασμένες δεκαετίες. Δηλαδή ένα νησί και ένα πολιτειακό οικοδόμημα που θα ενώνει, όχι να χωρίζει.. Άλλωστε ο τόπος είναι μικρός για να χωριστεί στα δύο, αλλά αρκετά μεγάλος να μας χωρέσει όλους. Αυτά για εναλλακτικό προβληματισμό μπροστά στις φωνές διαχωρισμού και δύο κρατών που ακούονται. Αμμόχωστος Μέσα σε αυτό το γενικό προβληματισμό έχει και η Αμμόχωστος τη δική της αγωνία και το δικό της μερτικό. Είναι η πόλη που ενσαρκώνει την υπομονή και την προσδοκία. Ως η μόνη περιφραγμένη και ακατοίκητη πόλη στον κόσμο, έχει μια μοναδική τραγική ιδιαιτερότητα που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής και ευαισθησίας. Είναι έρημη και μπορεί να επιστραφεί στους κατοίκους της πριν από συνολική λύση χωρίς άλλες μετακινήσεις πληθυσμού. Ως κεφάλαιο του Κυπριακού, είναι επίσης μια ενότητα που προσφέρεται (που είναι δηλαδή κατάλληλη) για χειροπιαστή επίδειξη πολιτικής βούλησης ώστε να ταράξουν τα λιμνασμένα νερά. Η επιστροφή της στους κατοίκους της πέρα από πράξη δικαίωσης, θα είναι και ένα ουσιαστικό θετικό βήμα με δυνατό πολιτικό συμβολισμό προς κάθε κατεύθυνση. Με την επιστροφή των κατοίκων της η πόλη θα ξαναγίνει τόπος γεφύρωσης του παρελθόντος με το μέλλον. Θα ξαναδοθεί συνέχεια στον πρωταγωνιστικό ρόλο που έπαιξε στην ιστορία και οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου ως τόπος συνάντησης πολιτισμών και ως κέντρο εσωτερικού και διεθνούς εμπορίου. Η Αμμόχωστος ήταν για αιώνες η βάση του κοσμοπολίτικου πνεύματος στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την Κύπρο ήταν μια βασιλεύουσα πόλη με ζηλευτό οικονομικό δυναμισμό. Και πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρόοδο και προκοπή όλης της Κύπρου. Μπορεί και πρέπει να ξαναπαίξει αυτό τον ρόλο. 9

10 Η επιστροφή της μπορεί να προσδώσει νόημα στους αγώνες και τις διεκδικήσεις κάθε πρόσφυγα και κάθε Κύπριου. Θα δείξει ότι τα τετελεσμένα μπορούν να έχουν τέλος και αντιστροφή. Η επιστροφή μπορεί να είναι μια ανατάραξη, μια δημιουργία θετικού κλίματος - - ή ακόμα και η αρχή μιας νέα πρωτοβουλίας στο Κυπριακό. Μπορεί ακόμα, η ευρύτερη περιοχή της Αμμοχώστου, με το λιμάνι, τις οικονομικές δυνατότητες και το μεγαλείο της ως τουριστικός προορισμός, να φέρει μαζί Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους όπως και κάθε άλλο πολίτη της Ευρώπης, σε ένα πρότυπο ενιαίο οικονομικό χώρο. Στη συνέχεια η ευρύτερη περιοχή της Αμμοχώστου, ως χώρος οικοδόμησης εμπιστοσύνης, οικονομικής συνεργασίας και αλληλεξάρτησης μπορεί να λειτουργήσει και ως θεμελιακό προηγούμενο πάνω στο οποίο να κτιστεί και να διευρυνθεί η κοινή μοίρα όλων των Κυπρίων. Καλή δύναμη και καλή επιστροφή! 10