Για πολλούς νέους και νέες, ακόμα και τ αρχικά ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) μπορεί να αποτελούν

Transcript

1

2 2 70 ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΌΥ ΔΣΕ Τιμάμε στον αγώνα και την ζωή την ηρωική του δράση Για πολλούς νέους και νέες, ακόμα και τ αρχικά ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) μπορεί να αποτελούν ένα άγνωστο αρκτικόλεξο. Γι άλλους μια ιστορία του παππού ή της γιαγιάς. Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία του ΔΣΕ δεν είναι ευρύτερα γνωστή στη νεολαία ή έχει συκοφαντηθεί. Οι εκδηλώσεις και οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται φέτος από το ΚΚΕ και την ΚΝΕ με αφορμή τα 70 χρόνια από την ίδρυση του ΔΣΕ ( ) θα μας δώσουν τη δυνατότητα να γνωρίσουμε καλύτερα την αγωνιστική ιστορία του λαού μας και συγκεκριμένα την εποποιία του ΔΣΕ. Ένας νέος σήμερα για να μάθει την αλήθεια για το ΔΣΕ χρειάζεται να ξεπεράσει αρκετά εμπόδια. Για παράδειγμα ένας μαθητής στο σχολείο διαβάζοντας για την ιστορία της δεκαετίας του 1940 θα βρει μια αναφορά πως "στην Ελλάδα μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος που κινήθηκε από τις ηγεσίες των ντόπιων κομμάτων σε συνεργασία με τις μεγάλες Δυνάμεις". Οι φοιτητές στα πανεπιστημιακά εγχειρίδια θα βρουν ένα μείγμα από διάσπαρτα γεγονότα, συσκότιση της ιστορικής πραγματικότητας, διαστρέβλωση της ιστορίας του ΔΣΕ και του ΚΚΕ, μέχρι ψέματα και αντικομμουνισμό. Μέσα από τις σελίδες του ενθέτου του "Οδηγητή" κάνουμε μια προσπάθεια να δώσουμε ορισμένες πλευρές του δίκαιου αγώνα του ΔΣΕ, που βεβαίως ο καθένας και η καθεμιά μπορούν να τις ψάξουν περισσότερο. Έχει ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη πάλη μας η μελέτη συνολικά της Ιστορίας, πιο ειδικά της ιστορίας του ΔΣΕ χωρίς μηδενισμούς και ωραιοποιήσεις, με γνώμονα την εξαγωγή πολύτιμων συμπερασμάτων που δυναμώνουν την σύγχρονη πάλη για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Αφίσα του ΔΣΕ. Γιατί παρουσιάζουν την Ιστορία όπως τους βολεύει; Δεν είναι τυχαίο που οι αστοί έχουν λυσσάξει να ξαναγράψουν την ιστορία της δεκαετίας του 40. Δεν είναι τυχαίο ότι οργανώνονται συνέδρια σε πανεπιστήμια, φεστιβάλ θεάτρου και κινηματογράφου, γυρίζονται ντοκιμαντέρ, γράφονται δεκάδες άρθρα στις αστικές και οπορτουνιστικές φυλλάδες για τη δε-

3 καετία του 1940 και ειδικότερα για τον ταξικό εμφύλιο πόλεμο την περίοδο του Ο αγώνας του ΔΣΕ αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20 ο αιώνα. Το αστικό κράτος γνώρισε τον πιο μεγάλο μέχρι σήμερα κίνδυνο για την ύπαρξή του. Ξέρουν καλά ότι ο αγώνας του λαού μας μέσα από το ΔΣΕ αντιπροσώπευε μια ανώτερη μορφή πάλης, σε μια περίοδο που αντικειμενικά διεξαγόταν σκληρή ταξική σύγκρουση για το ποιος ποιον. Ξέρουν καλά πως ο αγώνας του ΔΣΕ συνεχίζει να ζει μέσα από το ΚΚΕ και την ΚΝΕ, μέσα από τα πολύτιμα διδάγματά του που παραμένουν επίκαιρα σήμερα στους αγώνες για την επαναστατική ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος. Τις δεκαετίες του 50, του 60 και μέχρι το 1974, την περίοδο που το ΚΚΕ βρισκόταν στην παρανομία, με χιλιάδες κομμουνιστές να οδηγούνται στα εκτελεστικά αποσπάσματα και δεκάδες χιλιάδες να σαπίζουν στις εξορίες και τις φυλακές, η προπαγάνδα του αστικού κράτους και των κομμάτων του ενάντια στο ΔΣΕ βασιζόταν στα ψέματα και τον αντικομμουνισμό, στις θεωρίες περί ξενοκίνητων ΕΑΜοβούλγαρων και κομμουνιστοσυμμοριτών. Σήμερα αυτά αναπαράγονται από τους φασίστες της ΧΑ, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι είναι συστατικό τμήμα του σάπιου αστικού πολιτικού συστήματος. Τι άλλο να περιμένει βέβαια κανείς από αυτούς που έχουν ίνδαλμα το Χίτλερ, τα χιτλερικά τάγματα εφόδου, τους ταγματασφαλίτες; Στην πορεία όμως πλάι στον ωμό αντικομμουνισμό αναπτύχθηκαν και άλλες, πιο ύπουλες θεωρίες, που αναπαράγονται από τους οπορτουνιστές και κατηγορούν το ΚΚΕ πως με την τυχοδιωκτική πολιτική του οδήγησε στον αλληλοσπαραγμό, που δεν προσπάθησε να βοηθήσει στη δημοκρατική μετάβαση τη χώρα κ.ά. Κάποιοι, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν διστάζουν να καπηλεύονται ακόμα και τον αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και να μιλούν για τη δικαίωση των αγώνων του λαού σήμερα μέσα από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ... Ο στόχος της συκοφάντησης και της διαστρέβλωσης του αγώνα του ΔΣΕ αλλά και των συμπερασμάτων που προκύπτουν από την αστική τάξη και τους συνοδοιπόρους της είναι ένας: ξαναγράφουν την Ιστορία κατά το δοκούν, από τη σκοπιά της υπεράσπισης της σημερινής βαρβαρότητας. Γι αυτό συκοφαντούν το ΚΚΕ, το ρόλο και την προσφορά του. Επιδιώκουν σήμερα την υποταγή του λαού και της νεολαίας στο σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα. Για να μη συνειδητοποιήσει ο λαός και η νεολαία την αναγκαιότητα της οργάνωσης και του αγώνα για μια νέα κοινωνία. ΕΛΑΣίτες σε οδόφραγμα το Δεκέμβρη του Πριν την ίδρυση του ΔΣΕ Ο ΔΣΕ ιδρύθηκε, αναπτύχθηκε και έδρασε στην Ελλάδα μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού πόλεμου. Το τέλος του πόλεμου συνοδεύτηκε με την αναδιάταξη των συμμαχιών των καπιταλιστικών κρατών με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Παρά τη σημαντική αλλαγή του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων στην Ευρώπη και την Ασία υπέρ των κομμουνιστικών δυνάμεων, αυτός παρέμενε υπέρ του καπιταλισμού. Μάλιστα, ενίσχυε τις θέσεις του, περνώντας σε φάση ανασυγκρότησης, κήρυξης του ψυχρού πολέμου και προσπάθειας διάβρωσης των Κομμουνιστικών Κομμάτων εξουσίας. Διαμόρφωσε ενιαίο σχέδιο ενάντια στις χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Κομμάτι αυτού του σχεδίου αποτελεί και η ίδρυση του ΝΑΤΟ το Αντικειμενικά, στις συνθήκες λήξης του πόλεμου, σε όλες τις χώρες έμπαιναν σοβαρά καθήκοντα στα Κομμουνιστικά Κόμματα, που ήταν και η ψυχή των αντιστασιακών κινημάτων, όπως το ΚΚΕ που στη χώρα μας ήταν εμπνευστής, καθοδηγητής και κύριος αιμοδότης του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Ανοίγονταν δύο δρόμοι: ή επιστροφή στην προ πολέμου κατάσταση, με διατήρηση του συστήματος της εκμετάλλευσης ή αναμέτρηση με την αστική εξουσία με στόχο η έξοδος από τον πόλεμο να γίνει με την εργατική τάξη στην εξουσία. Στην Ελλάδα, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσαν τη χώρα από τους ναζί κατακτητές. Την περίοδο της κατοχής και του αγώνα ενάντια στους κατακτητές η πλειοψηφία της αστικής τάξης της Ελλάδας είτε έφυγε από τη χώρα, είτε απείχε από τον απελευθερωτικό αγώνα. Ένα τμήμα της επίσης συνεργάστηκε με τους κατακτητές. Ένα άλλο κομμάτι της ανέλαβε να διεξάγει "αντικατοχικό αγώνα", συνεργαζόταν στην πλειοψηφία του με τους ναζί για να χτυπηθούν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ. Συνέπεια αυτών ήταν η αστική τάξη της Ελλάδας και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι να έχουν χάσει το κύρος τους στο λαό. Παράλληλα το αστικό κράτος, οι θεσμοί του είχαν κλονιστεί σοβαρά, οι εκμεταλλευτές δεν μπορούσαν να χειραγωγήσουν τον ένοπλο λαό. Τον Οκτώβρη του 1944, την περίοδο της απελευθέρωσης, είχαν διαμορφωθεί στην Ελλάδα επαναστατικές συνθήκες. Είχαν συντελεστεί ραγδαίες αλλαγές στον ταξικό συσχετισμό δυνάμεων, υπέρ της εργατικής τάξης και των σύμμαχων λαϊκών στρωμάτων. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες το ΚΚΕ παρόλη την ηρωική του δράση, τη συσπείρωση γύρω του της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού δεν μπόρεσε να διαμορφώσει την αναγκαία στρατηγική για την επαναστατική ανατροπή, για το σοσιαλισμό. Η διαμορφωμένη στρατηγική του ΚΚΕ για την εθνική ενότητα οδήγησε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ 3

4 4 να κάνει επιζήμιους συμβιβασμούς. Αυτό αποτυπώθηκε στις συμφωνίες του Λιβάνου (Μάης 1944) και της Καζέρτας (Σεπτέμβρης 1944) που οδήγησαν στη νομιμοποίηση των επιδιώξεων των αστών και των ξένων συμμάχων τους, μέσα από τη συμμετοχή του ΕΑΜ σε κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» και την υπαγωγή του ΕΛΑΣ κάτω από τη διεύθυνση του Βρετανού Στρατηγού Σκόμπι. Μετά την απελευθέρωση αντικειμενικά οξύνθηκε η ταξική πάλη που οδήγησε στη μάχη του Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα και στον Πειραιά. Την ήττα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ το Δεκέμβρη του 1944 ακολούθησε η απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φλεβάρη 1945), η παράδοση των όπλων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Παρά τις αλλεπάλληλες αρνητικές εξελίξεις το ΚΚΕ και το ΕΑΜικό κίνημα εξακολουθούσαν να έχουν ισχυρούς δεσμούς και στήριξη στην εργατική τάξη και το λαό της Ελλάδας. Παρά την ορισμένη ανασυγκρότηση του αστικού κράτους μετά το Δεκέμβρη (κυρίως χάρη στη στήριξη της Μ. Βρετανίας), η αστική τάξη δεν κατόρθωσε την επιδιωκόμενη από μεριάς της αλλαγή του συσχετισμού υπέρ της. Τη συμφωνία της Βάρκιζας ακολούθησε ένα όργιο τρομοκρατίας ενάντια στους αγωνιστές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Σε όλο τον ελλαδικό χώρο οργίαζαν οι συμμορίες που καταδίωκαν τους αγωνιστές. Τις στελέχωναν πρώην συνεργάτες των ναζί και πληρωμένοι δολοφόνοι, τους οποίους προστάτευαν τα αστικά πολιτικά κόμματα και οι κρατικοί μηχανισμοί με τη συνδρομή του βρετανικού στρατού. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία που δείχνουν πως η κατάσταση είχε διαμορφωθεί σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος: δολοφονίες, τραυματισμοί, βασανισμοί, λεηλασίες και φυλακίσεις, συλλήψεις, 509 απόπειρες φόνου, 265 βιασμοί γυναικών. Υποταγή ή νέος ξεσηκωμός; Το ΚΚΕ και το εργατικό-λαϊκό κίνημα βρέθηκε μπροστά στο αμείλικτο δίλημμα: υποταγή ή ένας νέος ξεσηκωμός. Επέλεξε, έστω με καθυστερήσεις, να βαδίσει το δρόμο της σύγκρουσης και όχι αυτόν της υποταγής και της ταπείνωσης. Σημαντικό βήμα αποτέλεσε η 2 η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στις Φλεβάρη του 1946, που άρχισε ακριβώς ένα χρόνο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και η οποία -έστω και με αντιφάσεις- πήρε απόφαση για τη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα. Η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών στις 28 Οκτώβρη του 1946 είναι και η ουσιαστική ημερομηνία ίδρυσης του ΔΣΕ. Ο αγώνας του ΔΣΕ, ανεξάρτητα από τα προβλήματα στην στρατηγική του ΚΚΕ, είχε χαρακτήρα ένοπλης ταξικής σύγκρουσης με την αστική εξουσία. Ήταν αγώνας αναγκαίος και δίκαιος γιατί πήγαζε από τα πιο μεγάλα ιδανικά και αξίες, εξέφραζε τα συμφέροντα της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού και της νεολαίας ενάντια στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών και καταπιεστών της. Με τον αγώνα του ΔΣΕ το ΚΚΕ εκπλήρωσε στο ακέραιο το διεθνιστικό χρέος του απέναντι στην εργατική τάξη και τα άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα, με τεράστιες θυσίες και με τρόπο μοναδικό στον καπιταλιστικό ευρωπαϊκό χώρο. Η μεγάλη διεθνιστική προσφορά του ΚΚΕ και Αφίσα του ΔΣΕ. του ΔΣΕ αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι υποχρέωσαν τις δύο πιο ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (Μ. Βρετανία και ΗΠΑ), να έχουν στραμμένη ενεργά την προσοχή τους στο ένοπλο λαϊκό κίνημα της Ελλάδας, να χρηματοδοτούν την εγχώρια αστική τάξη, για να σταθεί στα πόδια της και να εμπλέκονται κυρίαρχα στις υποθέσεις της, διοικητικά και πολιτικά, για να θωρακιστεί το κράτος της. Ο ΔΣΕ λειτούργησε ως ασπίδα των Λαϊκών Δημοκρατιών της Αλβανίας, της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στα κρίσιμα χρόνια Ένα μικρό μέρος της Ιστορίας του ΔΣΕ και του μεγαλείου του αγώνα του επιδιώκουμε να παρουσιάσουμε στο αφιέρωμα του Οδηγητή με στόχο αυτή η έκδοση να γίνει αφορμή για βαθύτερη μελέτη, γνώση και αφομοίωση των συμπερασμάτων από την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ, κατάκτηση της σύγχρονης επαναστατικής στρατηγικής του ΚΚΕ. Αυτή είναι η καλύτερη τιμή στην 100χρονη συγκλονιστική πορεία του ΚΚΕ. * Οι φωτογραφίες καθώς και τα ντοκουμέντα από την περίοδο δράσης του ΔΣΕ που περιέχονται στο ένθετο προέρχονται από το Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ. Ο Νίκος Ζαχαριάδης (δεξιά στη φωτογραφία), Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το και Γενικός Γραμματέας της έως το Πρωτοστάτησε στη δημιουργία και στην ηρωική πάλη του ΔΣΕ ( ), της κορυφαίας εκδήλωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

5 Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας: οργανωμένος λαϊκός στρατός «Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών Επιτελικό Γραφείο Ι Αριθμός Πρωτοκόλλου Ι Η στυγνή δίωξη των αγωνιστών και του Δημοκρατικού λαού από τον αγγλόδουλο μοναρχοφασισμό και τα όργανά του, που ανάγκασαν χιλιάδες δημοκράτες να βγούνε στα βουνά για να υπερασπίσουν τη ζωή τους, οδήγησε στη σημερινή ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος. Έχοντας υπόψη ότι είναι ώριμη πια η ανάγκη δημιουργίας συντονιστικού οργάνου για το συντονισμό και την καθοδήγηση του όλου αντάρτικού αγώνα, αποφασίζουμε: Τη δημιουργία του ΓΕΝΙΚΟΥ ΑΡΧΗΓΕΙΟΥ ΑΝΤΑΡΤΩΝ στο οποίο θα υπάγονται τα αρχηγεία ανταρτών Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Ρούμελης.» 5 70 ΧΡ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΗΜΟΚ ΣΤΡΑΤΟΥ 28/10/1946. Συγκροτείται το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών. Ιδρύεται ουσιαστικά ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Η απόφαση αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Από το 1946 άρχισαν να συγκροτούνται Ομάδες Δημοκρατικών Ενόπλων Καταδιωκόμενων Αγωνιστών με σκοπό την προστασία του λαού από τα εγκλήματα του αστικού κράτους. Πολλοί από τους αγωνιστές ανέβαιναν στο βουνό για 2 η φορά, ήταν στις τάξεις του ΕΛΑΣ (Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού) την περίοδο της κατοχής ( ). Τα μονοπάτια της λευτεριάς τους ήταν γνώριμα, όπως και οι συνθήκες ζωής και δράσης. Τον ίδιο δρόμο πήραν και νέοι και νέες από την ύπαιθρο που έβλεπαν ότι μόνο έτσι θα μπορούσαν να προστατέψουν τη ζωή τους, τη ζωή και το ψωμί της φτωχολογιάς της Ελλάδας. Βροντάει ο Όλυμπος και πάλι Ορόσημο για την έναρξη του τρίχρονου ένοπλου αγώνα του ΔΣΕ αποτελεί το χτύπημα στο σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο στις 31 Μάρτη 1946, ανήμερα των βουλευτικών εκλογών. Ένας νέος κύκλος αγώνα ξεκινάει. Παιδιά του λαού, αγρότες και αγρότισσες, εργάτες πιάνουν τα άρματα για να παλέψουν ενάντια στους ντόπιους και ξένους δυνάστες. Οι αντάρτικες ομάδες πληθαίνουν, εντείνεται η δραστηριότητά τους. Με την διαταγή 19 του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών, στις 27/12/1946 οι αντάρτικες δυνάμεις μετονομάζονται σε: ΔΗΜΟ- ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Ο λαός συγκροτεί το δικό του στρατό απέναντι στην αστική τάξη της Ελλάδας και τους ξένους συμμάχους της, τη Μεγάλη Βρετανία και (αργότερα) τις ΗΠΑ. Ο ΔΣΕ στηρίζεται για τη δημιουργία και την ανάπτυξή του στον ίδιο τον λαό. Ο λαός και τα παιδιά του τον επάνδρωσαν, τον στήριζαν, τον εφοδίαζαν με σκοπό να παλέψουν για να ζήσει ο εργαζόμενος λαός της Ελλάδας καλύτερες μέρες. Οργανωτής, καθοδηγητής και εμψυχωτής του ΔΣΕ ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Από την ορκωμοσία της 5 ης Σειράς της Σχολής Αξιωματικών Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Ο σκοπός και ο χαρακτήρας του ΔΣΕ «Παλεύουμε για να μπορέσουμε εμείς, τ αδέρφια μας και τα παιδιά μας να φάμε γλυκό ψωμί και να κάνουμε τη χαρά καθημερινό σύντροφο στη ζωή μας. Είμαστε οι πολλοί. Είμαστε οι δυνατοί. Γιατί έχουμε το δίκιο μαζί μας, γιατί παλεύουμε για την Πατρίδα μας, για το λαό μας. Γιατί είμαστε ο καινούριος κόσμος και κλείνουμε μέσα μας τη δύναμη που έχει η ζωή για να τραβάει μπροστά. Η νέα ζωή για μας δεν είναι φαντασία. Εμείς τη ζήσαμε. Αγγίξαμε χειροπιαστά το όνειρο και τη λαχτάρα της ζωής μας, την εξουσία του λαού, στην εθνική αντίσταση. ( ) Πολεμάμε για να ζήσουμε λεύτεροι, ριχνόμαστε στη μάχη πλάι-πλάι εργάτες και αγρότες, όλοι οι σκλάβοι της δουλειάς για να γίνουμε οι λεύτεροι διαφεντευτές της ζωής μας. ( ) Εργάτες, αγρότες και όλος ο Λαός κρατάμε τον κόσμο στα δυο μας τα χέρια. Αυτά τα ιδανικά φλογίζουν του μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.» (Απόσπασμα από μπροσούρα που εκδόθηκε το 1948 για τα δύο χρόνια από την ίδρυση του ΔΣΕ). Η οργάνωση του ΔΣΕ ήταν ένα σύνθετο ζήτημα με πολλές απαιτήσεις. Έπρεπε να εξασφαλιστούν από πυρομαχικά, εφόδια, επιμελητεία, μεταγωγικά μέχρι στρατιωτικά στελέχη κι εκπαίδευση τέτοια που να καθιστά τον ΔΣΕ ικανό στρατό που μπορεί να αντιμετωπίσει τον υπέρτερο αντίπαλο. Ποτέ τόσοι λίγοι, άοπλοι, σχεδόν πεινασμένοι και αποκομμένοι, κρατώντας ψηλά τη σημαία του αγώνα επί τρία χρόνια και πέντε μήνες, δεν πολέμησαν εναντίον τόσων πολλών, πάνοπλων, χορτάτων και διασυνδεδεμένων με ποταμούς εφοδίων. Από εδώ προκύπτει η ηθική και πολιτική ανωτερότητα των μαχητών του ΔΣΕ. Ο ΔΣΕ ήταν στρατός εθελοντών ομοϊδεατών. Η πίστη στο σκοπό του αγώνα του ΔΣΕ, η συνειδητή πειθαρχία, η αυτοθυσία και το μαχητικό πνεύμα επέτρεψαν να ξεπεραστούν οι τεράστιες δυσκολίες. Σε κάθε τους βήμα οι μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ είχαν στο νου τους το σκοπό του αγώνα, μία Ελλάδα χωρίς ντόπιους και ξένους δυνάστες. Έτσι τα βουνά της Ελλάδας μετατράπηκαν σε κάστρα της λευτεριάς.

6 6 Το 1948 ο ΣΕ είχε την εξής συγκρότηση: Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο 1 ο, 2 ο, 3 ο επιτελικά γραφεία και βοηθητικές υπηρεσίες Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου (ΣΑΓΑ) Ταξιαρχία Σαμποτέρ του Γενικού Αρχηγείου Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ) Ο ΔΣΕ οργανώνεται σε Μεραρχίες. Κάθε μεραρχία αποτελείται από 3 Ταξιαρχίες. Κάθε Ταξιαρχία από 3 Τάγματα και κάθε Τάγμα από 3 Λόχους. 11 η Μεραρχία Βιτσίου (Φλώρινας) 9 η Μεραρχία Δυτ. Μακεδονίας (Καστοριάς) 10 η Μεραρχία Βιτσίου (Καστοριάς) 8 η Μεραρχία Ηπείρου 1 η Μεραρχία Θεσσαλίας Ανεξάρτητο Τμήμα Κεφαλονιάς 3 η Μεραρχία Πελοποννήσου 2 η Μεραρχία Ρούμελης 7 η Μεραρχία Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης 6 η Μεραρχία Κεντρικής Μακεδονίας Ανεξάρτητο Τμήμα Λέσβου Ανεξάρτητο Τμήμα Ικαρίας Ανεξάρτητο Τμήμα Σάμου Ανεξάρτητο Τάγμα Εύβοιας Ανεξάρτητο Τμήμα Κρήτης Ο ΔΣΕ έδωσε πάνω από 400 μικρές και μεγάλες μάχες. Η αστική τάξη της Ελλάδας και οι ξένοι σύμμαχοί της νόμιζαν ότι θα ξεμπέρδευαν με τον ΔΣΕ σε λίγους μήνες. Η Ιστορία τους διέψευσε. Η στρατιωτική εκπαίδευση στο ΣΕ Από το 1946 άρχισαν να λειτουργούν βασικές στρατιωτικές σχολές. Η εκπαίδευση δε γινόταν έξω από τα πεδία των μαχών. Ίσα ίσα που οι μαθητές των σχολών έπαιρναν μέρος στις μάχες σαν επίλεκτη δύναμη κρούσης του ΔΣΕ. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης περιλάμβανε θεωρητικές γνώσεις και πρακτικές ασκήσεις. Το Γενάρη του 1947 με απόφαση του Γενικού Αρχηγείου ιδρύεται η Σχολή Αξιωματικών Γενικού Αρχηγείου (ΣΑΓΑ). Η ΣΑΓΑ εκπαίδευσε σε 6 σειρές περίπου αξιωματικούς. Επίσης λειτούργησε σχολή πυροβολικού και σχολή μηχανικών σαμποτέρ κ.ά. Η διοίκηση των στρατιωτικών τµηµάτων του ΣΕ Τη διοίκηση για κάθε τμήμα αποτελούσαν ο Στρατιωτικός Διοικητής και ο Πολιτικός Επίτροπος. Ο Πολιτικός Επίτροπος ήταν ο υπεύθυνος για την πολιτική καθοδήγηση. Υπήρχε μέχρι τις διμοιρίες. Ο ρόλος του πολιτικού επιτρόπου ήταν καθοριστικός για τη λειτουργία του ΔΣΕ, για την εμψύχωση των μαχητών του, για τη διαπαιδαγώγησή τους και την πολιτική στάση τους απέναντι στον άμαχο πληθυσμό αλλά και στους φαντάρους του αστικού στρατού, για την επιμελητεία και ζητήματα της καθημερινής ζωής. Οι δηµοκρατικές συνελεύσεις Καθήκον του Πολιτικού Επιτρόπου ήταν να αναπτύσσει τη δημοκρατική ζωή στις μονάδες του ΔΣΕ, με κύριο τη Δημοκρατική Συνέλευση. Οι Δημοκρατικές Συνελεύσεις ήταν συστα- τικό στοιχείο λειτουργίας του ΔΣΕ. Εκεί, οι μαχητές και οι μαχήτριες είχαν τη δυνατότητα να λένε τη γνώμη τους, να συμμετέχουν άμεσα στην ανάπτυξη του ΔΣΕ. Έτσι ο μαχητής και η μαχήτρια ανέπτυσσαν την πρωτοβουλία, ακόνιζαν τη σκέψη τους, αντάλλασσαν πείρα, έλυναν με πρακτικό τρόπο πολλά προβλήματα που αντιμετώπιζαν. Ο ΔΣΕ συνδύαζε τη μαχητική εφαρμογή των διαταγών με τη δημοκρατία των συνελεύσεων σε διάφορες βαθμίδες του, όπου ασκούνταν κριτική των κατώτερων ιεραρχικά προς τους ανώτερους και αντιστρόφως, γινόταν εκτίμηση των πολεμικών επιχειρήσεων με πνεύμα αυτοκριτικής στάσης. Ξεχωριστή σημασία είχε η ιδεολογικοπολιτική δουλειά στον ΔΣΕ. Αναπτύχθηκε πλούσια εκδοτική δραστηριότητα (εφημερίδες, περιοδικά, μπροσούρες κι άλλα). Από τον Ιούλη του 1947 άρχισε να εκπέμπει ο ραδιοφωνικός σταθμός Ελεύθερη Ελλάδα. Η διαφωτιστική δουλειά στις γραμμές του ΔΣΕ γινόταν με ιδεολογικά μαθήματα, διαλέξεις, μαθήματα για το πρόγραμμα και το καταστατικό του ΚΚΕ, πάντα σε συνθήκες πολεμικής ετοιμότητας και δράσης. Παράλληλα, με τον τηλεβόα, τμήματα του ΔΣΕ απευθύνονταν στους στρατιώτες του αστικού στρατού για να μην πολέμουν ενάντια στον αγωνιζόμενο λαό. Για την οργάνωση της διαφώτισης είχε συγκροτηθεί Γραφείο Διαφώτισης στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ. Αξιοθαύμαστη και κομβικής σημασίας για τον ΔΣΕ αποτέλεσε η λειτουργία της υγειονομικής του υπηρεσίας μέσα στα βουνά. Παρά τις τεράστιες ελλείψεις οργανώθηκαν νοσοκομεία, σχολές υγειονομικών. Ενδεικτικά αναφέρουμε: από τη Σχολή Μεσαίων υγειονομικών στελεχών του ΔΣΕ αποφοίτησαν 152, από τη σχολή νοσοκόμων αποφοίτησαν πάνω από 300 άντρες και γυναίκες. Ψάξ τ παραπανω Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας Ίδρυση Μονάδες Αξιωματικοί Δυνάμεις Απώλειες Κοινωνική Σύνθεση, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Νίκος Κυρίτσης. Γράμμος Στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, Ιστορικός Ταξιδιωτικός Οδηγός, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, συλλογικό. Η στρατιωτική εκπαίδευση των στελεχών του ΔΣΕ, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Νίκος Τερζόγλου. Ενάντια στο θάνατο στο Γράμμο και στο Βίτσι, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Γιώργος Τζαμαλούκας. Το υγειονομικό του Δημοκρατικού Στρατού, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Νώντας Σακελλαρίου.

7 Η νεολαία στην πρώτη γραµµή του αγώνα του ΣΕ Έ να από τα χαρακτηριστικά του ΔΣΕ είναι αναμφίβολα η συμμετοχή της νεολαίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της δύναμης του ΔΣΕ, γύρω στο 80%, αποτελούνταν από νέους και νέες. Μάλιστα, σε αρκετούς λόχους νεολαίας, πολλοί μαχητές ήταν μαθητές, ενώ το 30% της σύνθεσής τους ήταν νέες κοπέλες, ανάμεσά τους ηλικίας χρονών. Όλοι αυτοί οι χιλιάδες νέοι και νέες, με αυτοθυσία και σε πολύ δύσκολες συνθήκες, έχοντας βαθιά πίστη στο δίκιο του αγώνα τους, πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους παλεύοντας για ανώτερα ιδανικά, για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες για τον λαό μας. Από την ΟΚΝΕ και την ΕΠΟΝ... η νεολαία στον ΣΕ Οι πλούσιες αγωνιστικές παραδόσεις της ΟΚΝΕ και της ΕΠΟΝ κληροδοτήθηκαν στη νεολαία, που είχε καθοριστικό ρόλο και συμβολή σε κάθε μικρή και μεγάλη μάχη που έδωσε ο ΔΣΕ. Οι νέοι προσέδωσαν στον ΔΣΕ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ξεχωριστή μαχητικότητα και ζωντάνια. Οι αντοχές τους έκαναν τον ΔΣΕ ικανό να δίνει μάχες διανύοντας μεγάλες αποστάσεις, χωρίς εφεδρείες, χωρίς να καταβάλλεται από την κούραση. Άλλωστε, δεν ήταν τυχαίο ότι η πλειοψηφία του ΔΣΕ αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από νέους μέχρι 25 χρονών, που τους ήταν σχετικά πιο εύκολο να διαφύγουν από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και να καταφέρουν να ανέβουν στο βουνό για να καταταχθούν. Η δηµιουργία της ηµοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας ( ΝΕ), της νεολαίας του ΣΕ Τον Οκτώβρη του 1947, ένα χρόνο μετά την ίδρυση του ΔΣΕ, συγκροτείται η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ), με στόχο την καλύτερη καθοδήγηση των νεολαίων μαχητών του ΔΣΕ, αναπτύσσοντας παράλληλα διαφωτιστική δουλειά και οργανώνοντας τους νέους στις ελεύθερες περιοχές. Η προηγούμενη οργάνωση νεολαίας, στην οποία συμμετείχαν και νέοι κομμουνιστές, η ΕΠΟΝ, είχε τσακιστεί από τον κατασταλτικό οδοστρωτήρα του αστικού κράτους, πριν ακό- μα η κυβέρνηση Σοφούλη τη θέσει και τυπικά εκτός νόμου, μαζί με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ (Α.Ν. 509/47). Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες είχαν μεταφερθεί στη Μακρόνησο, στις φυλακές και στις εξορίες. Η μετονομασία σε ΔΝΕ, όχι του συνόλου των ΕΠΟΝιτών, αλλά μόνο των δυνάμεων της ΕΠΟΝίτικης νεολαίας που συμμετείχαν στον ΔΣΕ ή βρίσκονταν στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, αποσκοπούσε στην προφύλαξη εκείνων των ΕΠΟΝιτών που βρίσκονταν έξω από αυτούς τους χώρους, να μη θεωρηθεί δηλαδή ότι ανήκουν στον ΔΣΕ. Βέβαια αυτή η προφύλαξη δεν εμπόδισε καθόλου τις διωκτικές αρχές να προχωρούν στο δολοφονικό έργο τους. Με την ίδρυση της ΔΝΕ συγκροτήθηκαν ξεχωριστοί σχηματισμοί της Νεολαίας στον ΔΣΕ, ξεχωριστές διμοιρίες, λόχοι, ακόμα και τάγματα. Είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω κάλεσμα που δημοσιεύτηκε στα Μαχητικά νέα, όργανο της ΔΝΕ Κεντρικής Μακεδονίας στις 28/11/1947: «Νέοι και νέες, καταταχτείτε όλοι στον Δημοκρατικό Στρατό. Πάρτε μέρος στους λόχους, στα τάγματα και τις Ταξιαρχίες της Νεολαίας που άρχισε να δημιουργεί ο Δημοκρατικός Στρατός. Βοηθείστε να γίνουνε οι σχηματισμοί της Νεολαίας υποδειγματικοί στη μαχητικότητα, την πολεμική τέχνη και τη σιδερένια πειθαρχία που αρμόζει στους φλογερούς μαχητές...». Η δράση της ΝΕ Η ΔΝΕ ανέπτυξε σημαντική δράση. Στην πρώτη γραμμή των μαχών, στον ανεφοδιασμό, στην επιμελητεία, στην πληροφόρηση, στην ανοικοδόμηση των περιοχών που απελευθέρωνε ο ΔΣΕ, στην παραγωγική διαδικασία (μάζεμα της σοδειάς κ.λπ.), στην πολιτιστική και μορφωτική δραστηριότητα στο βουνό και στα χωριά, στη διαφώτιση και προπαγανδιστική δουλειά. Επίσης, οι μαχητές της ΔΝΕ είχαν καθήκον να δημιουργήσουν ομάδες σαμποτέρ, ελεύθερων σκοπευτών και να οργανώνουν την έξοδο των νέων προς το βουνό. Ξεχωριστής σημασίας ήταν η δουλειά των συνδέσμων, των νέων μαχητών, δηλαδή, που συνέλεγαν πληροφορίες από το στρατόπεδο του εχθρού. Βεβαίως, είχαν και ιδιαίτερη δράση γύρω από πολιτιστικά ζητήματα, παρουσίαζαν θεατρικά έργα, ανέβαζαν πολιτιστικά δρώμενα και ψυ- 7

8 8 χαγωγούσαν τους υπόλοιπους μαχητές. Ήταν πρώτοι στο τραγούδι, στο κέφι, στη ζωντάνια, ανύψωναν το ηθικό του ΔΣΕ. Έβαζαν άμιλλα μεταξύ τους... Στον Νέο Μαχητή, όργανο της ΔΝΕ, στις 24/12/1948, σημειώνεται χαρακτηριστικά: «... Οι ΕΠΟΝίτες μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού, τα τμήματα και οι σχηματισμοί της Δ.Ν.Ε. (...) αγωνίστηκαν μέσα στο χρόνο αυτόν σκληρά και συνέβαλαν αποφασιστικά στις μεγάλες νίκες που κέρδισε ο ΔΣΕ. Η άμιλλα, το καινούριο αυτό όπλο στον αγώνα μας, έδωσε καινούριο ζωογόνο αέρα στη ζωή και στη δράση μας. Με περηφάνια και ικανοποίηση οι ΕΠΟΝίτες μαχητές της ΧΙ Μεραρχίας μας βλέπουν σήμερα την κόκκινη πολεμική σημαία της άμιλλας να κυματίζει στον καταυλισμό της Μεραρχίας τους. (...) Στην ακριβή μνήμη των ηρώων μας ορκιζόμαστε σήμερα που τελειώνει το 1948 και υποσχόμαστε: Να μεγαλώσουμε τις προσπάθειές μας και να κάνουμε το 1949 χρονιά ακόμα πιο μεγάλων και λαμπρών εξορμήσεων, χρονιά της Νίκης. Το μυαλό μας, τα μπράτσα μας, την ψυχή μας θα τ ατσαλώσουμε ακόμα πιο πολύ και με τη λάμψη των ντουφεκιών μας θα ξεσηκώσουμε ακόμα πιο πλατιά τη Νεολαία στις σκλαβωμένες περιοχές, στον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας, για την ειρήνη. (...) Εμείς οι ΕΠΟΝίτες μαχητές του ΔΣΕ και της ΔΝΕ θα αγωνιστούμε γι αυτό με όλες μας τις δυνάμεις και θα ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια. Το σύνθημα και για μας παραμένει ΟΛΟΙ ΣΤ ΑΡΜΑΤΑ! ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ!». ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Οι πολεμικοί σχηματισμοί της Νεολαίας μπορεί και πρέπει να γίνουν τα πιο επίλεκτα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται μια επίμονη και συστηματική δουλειά. Τα τμήματά μας αυτά πρέπει να διεξάγουν έναν τολμηρό και δραστήριο πόλεμο, να σκορπούν τη σύγχυση και τον πανικό στον εχθρό, να ξεσηκώνουν με τον ηρωϊσμό τους τον ενθουσιασμό, να γίνονται μαγνήτες που θα τραβούν τη Νεολαία στις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού. Τα χαρακτηριστικά ενός πολεμικού Σχηματισμού της Νεολαίας πρέπει να ναι: 1. Ορμητικό επιθετικό πνεύμα (...). 2. Πολεμική τέχνη (...). 3. Σιδερένια στρατιωτική πειθαρχία (...). 4 Άρτια οργάνωση της ζωής των πολεμικών σχηματισμών που να διευκολύνει τη σκληρή αντάρτικη ζωή και ν ανεβάζει ιδεολογικά τους νεαρούς μαχητές. Οι στρατιώτες του Δημοκρατικού Στρατού δεν αντιμετωπίζουν μόνο τον εχθρό στη μάχη. Έχουν να παλέψουν με χίλιους δυο άλλους εχθρούς. Το κρύο, την πείνα, τη γύμνια. Είναι υποχρεωμένοι να κοιμούνται στο χιόνι, να κάνουν ολονύχτιες πορείες. Σ ένα τέτοιο στρατό, για τέτοιους μαχητές χρειάζεται η πιο μεγάλη στοργή από μέρους των στελεχών, απ όλο το λαό. Χρειάζεται μια συνεχής πολιτική δουλειά καθημερινή και πραχτική για να βοηθάμε τους μαχητές να αντέχουν στις δυσκολίες και στις δοκιμασίες του αγώνα. Και χρειάζεται πάνω απ όλα μια συστηματική οργάνωση που να κάνει τη ζωή πιο άνετη, να διευκολύνει το στρατιώτη να ξεπερνά τις δυσκολίες, να επιστρατεύει τις δυνάμεις του να γίνεται πιο δραστήριος και ενεργητικός. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να δουλέψουμε για να δημιουργήσουμε τους σιδερένιους πολεμικούς σχηματισμούς, για να εξασφαλίσουμε τη Νίκη στη μάχη της Λευτεριάς. Νέος μαχητής, όργανο της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας, 7/1/1948 Για να θριαµβεύσει η ζωή Ο ΔΣΕ ανέδειξε χιλιάδες ηρωίδες, νέες κοπέλες και μεγαλύτερες γυναίκες μαχήτριες. Από τις φωτεινές μορφές των γυναικών μαχητριών είναι αδύνατο να ξεχωρίσει μία, γιατί οι φαινομενικά ξεχωριστές ιστορίες αίματος, αυτοθυσίας, πίστης στα ιδανικά, ενώνονται σε μια ενιαία ιστορία, εκείνη των χιλιάδων ανδρών και γυναικών που τίμησαν το ΚΚΕ και το ΔΣΕ, έζησαν και θυσιάστηκαν ηρωικά για το λαό. Οι μαχήτριες επιβλήθηκαν με τη μαχητικότητά τους, τον ηρωισμό τους, την προσαρμοστικότητά τους στις συνθήκες του πολέμου. Αρκετές με την επιτελική τους σκέψη αναδείχτηκαν μέσα στη σκληρή μάχη σε: διοικητές διμοιριών-λόχων, Πολιτικοί Επίτροποι λόχων και Ταγμάτων. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟΝ ΣΕ Οι γυναίκες μαχήτριες αποτελούσαν περίπου το 1/4 της συνολικής δύναμης του ΔΣΕ γυναίκες αναδείχτηκαν στο βαθμό του αξιωματικού και υπαξιωματικού του ΔΣΕ. Στα τέλη του 1948, πάνω από το 20% της σύνθεσης των λαϊκών οργάνων ήταν γυναίκες. Στα 1948 έχουμε μια σοβαρή βελτίωση στη δουλειά μέσα στις γυναίκες ( ) Τη γυναίκα πρέπει να τη περιβάλλουμε μέσα στο ΔΣΕ με την απαραίτητη αγάπη, εκτίμηση και σεβασμό, που όλα αυτά τα κατάκτησε με την πάλη και το αίμα της και να την προωθούμε αποφασιστικά ανάλογα με τις ικανότητες της. Στο ΔΣΕ η μαχήτρια έγινε παράγοντας δύναμης, άμιλλας και ανάπτυξης, απαραίτητος σήμερα για το στρατό μας Από της Απόφαση της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ Με αυτοθυσία εντάσσονται οι γυναίκες στον ΣΕ Με διαταγή που εξέδωσε το 3 ο Γραφείο του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ στις 25 Δεκέμβρη 1946 δημιουργήθηκαν οι πρώτες γυναικείες ομάδες μαχητριών. Στις τότε συνθήκες, κυριαρχούσε η αντιδραστική αντίληψη για την κατωτερότητα του γυναικείου φύλλου και η ανισοτιμία της γυναίκας ήταν θεσμικά κατοχυρωμένη. Ο ΔΣΕ εξύψωσε την εργάτρια και την κοπέλα του χωριού σε πρωταγωνίστρια των πολιτικών εξελίξεων, που άνοιγε το δρόμο για μια καλύτερη ζωή. Η γυναίκα στον ΔΣΕ ανα-

9 τους άνδρες κέρδιζαν μάχες κλονίζοντας το ηθικό του. Ο μεγάλος Γάλλος ποιητής Πωλ Ελυάρ, όταν βρέθηκε στις ελεύθερες περιοχές του ΔΣΕ το 1949, δήλωσε: «Αυτές οι νέες γυναίκες είναι κάτι παραπάνω από άνδρες. Είναι θεές». Και στο ποίημά του, τον Ιούνη του 1949, έγραψε με θαυμασμό για τις μαχήτριες του ΔΣΕ: «Ω, αθάνατες αγαπημένες μου, παίζετε με τη ζωή σας. Για να θριαμβεύσει η ζωή». 9 δείχθηκε πλάι-πλάι με τον άνδρα συναγωνιστή της. Η ίδια η δράση των μαχητριών του ΔΣΕ διέψευσε στην πράξη κάθε προκατάληψη για το ρόλο της γυναίκας. Η χειραφέτηση και η ισοτιμία της γυναίκας, που σ ένα βαθμό αποτυπώθηκε με τη συμμετοχή της στον ένοπλο αγώνα, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τις πρωτοπόρες θέσεις και ιδέες του ΚΚΕ. Συγκεκριμένα, σε απόφαση της 4 ης Ολομέλειας του ΚΚΕ στις 29 Ιούλη 1948 αναφέρεται: «Θαρραλέα να τραβήξουμε τις γυναίκες στα μάχιμα τμήματα. Με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία τους οι γυναίκες κέρδισαν τιμητική θέση μέσα στο ΔΣΕ και αποτελούν μέσα στα τμήματα παράγοντα πειθαρχίας, κίνητρο μαχητικότητας και υπόδειγμα πολεμικής δράσης». Μαχητικότητα που προκαλούσε δέος στους αντιπάλους Οι γυναίκες στον ΔΣΕ διακρίνονταν από τον απαράμιλλο ηρωισμό, την αυτοθυσία, την αντοχή και την μαχητική τους απόδοση σε τέτοιο βαθμό, που προκαλούσαν δέος στον πολλαπλάσιο και καλύτερα εξοπλισμένο αστικό ανδρικό στρατό. Ο δοξασμένος ελληνικός-αγγλικός-αμερικάνικος Στρατός ένιωθε ταπεινωμένος, όταν οι γυναίκες μαζί με Πολύπλευρη η δράση της γυναίκας στις γραμμές του ΔΣΕ Κοντά σε αυτές που πολεμούσαν με το όπλο, έδιναν τη μάχη οι τραυματιοφορείς, οι τηλεφωνήτριες, οι νοσοκόμες, οι σαμποτέρ. Οι γυναίκες επιπλέον προσέφεραν στη Λαϊκή Πολιτοφυλακή και στα μετόπισθεν του εχθρού, με το σκόρπισμα προκηρύξεων, τη μετάδοση ειδήσεων, την οργάνωση λαϊκών διαμαρτυριών, αλλά και ως σύνδεσμοι. Οργάνωναν παιδικά συσσίτια, δούλευαν στα Λαϊκά Συμβούλια και τα Λαϊκά Δικαστήρια στις περιοχές που κυριαρχούσε ο ΔΣΕ. Καρπός του αγώνα μας Έτσι χαρακτήριζε την Πανελλαδική Δημοκρατική Ένωση Γυναικών (ΠΔΕΓ) η εφημερίδα Μαχήτρια που λειτούργησε ως όργανό της. Η ιδρυτική σύσκεψη της ΠΔΕΓ πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 1948 και λίγους μήνες μετά, μεταξύ 1 και 8 Μάρτη 1949 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Συνδιάσκεψή της. Η Συνδιάσκεψη έγινε μέσα στη φωτιά της μάχης, σε ένα πολεμικό αμπρί σε περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας. Σε αυτή πήραν μέρος 325 γυναίκες από όλη τη χώρα, που έφτασαν στον προορισμό τους περπατώντας και πολεμώντας για δεκάδες μερόνυχτα. Η ΠΔΕΓ ανέλαβε να οργανώσει, να συνενώσει και να κατευθύνει τον αγώνα των γυναικών σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μετά τη στρατιωτική ήττα του ΔΣΕ, συνέβαλε σημαντικά στην οργάνωση της ζωής των πολιτικών προσφύγων στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, στη διαπαιδαγώγηση και την προσαρμογή των γυναικών στις νέες συνθήκες. Aπό τις εκδηλώσεις της συνδιάσκεψης της ΠΔΕΓ στη χερσόνησο του Πυξού.

10 10 Η ζωή εκεί που κυριαρχούσε ο ηµοκρατικός Στρατός Ελλάδας Ο ΔΣΕ κατάφερε με την πολεμική του δράση μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 1947 να απελευθερώσει μεγάλες περιοχές σε όλη την Ελλάδα από τον κυβερνητικό στρατό. Έτσι προέκυψε το καθήκον της οργάνωσης της ζωής και της καθημερινότητας στις περιοχές όπου κυριαρχούσε. Λαογέννητοι θεσµοί Στις 10 Αυγούστου 1947, το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας προχώρησε στην έκδοση καταστατικών διατάξεων και πράξεων όπου ορίζονταν τα «βασικά δικαιώματα, ελευθερίες και καθήκοντα του αγωνιζόμενου λαού». Με βάση το διάγγελμα του ΓΑ, στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας οργανώθηκε η ζωή σε νέα βάση. Γεννήθηκαν νέοι θεσμοί, όπως τα λαϊκά συμβούλια, τα επαρχιακά συμβούλια, η λαϊκή πολιτοφυλακή, η λαϊκή παιδεία και η λαϊκή δικαιοσύνη, τα λαϊκά δικαστήρια. Ο λαός και η νεολαία συμμετείχαν ενεργά στους νέους θεσμούς. Τα λαϊκά συμβούλια προέκυπταν μετά από ελεύθερες εκλογές με μυστική ψηφοφορία, όπου συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες άνω των 18 ετών. Εκείνη την περίοδο, σε εκατοντάδες χωριά που ήλεγχε ο ΔΣΕ σε όλη την Ελλάδα έγιναν εκλογές με τη συμμετοχή όλου του λαού όταν ακόμα στην Ελλάδα δεν είχε εξασφαλιστεί το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες. άνοιξη), στην ανοικοδόμηση των περιοχών, στην οργάνωση της μόρφωσης και της διαφώτισης. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατασκευάστηκαν και επισκευάστηκαν δρόμοι, γέφυρες, φτιάχτηκαν βρύσες, δημιουργήθηκαν σχολεία, νοσοκομεία, αναρρωτήρια. Για την ιδιαίτερη φροντίδα που δινόταν από το ΔΣΕ για την εκπαίδευση, είναι ενδεικτική σχετική απόφαση του ΓΑ που όριζε μεταξύ άλλων: «Άρθρο 1: H στοιχειώδης εκπαίδευση είναι δίχρονη, υποχρεωτική και δωρεάν για όλα τα παιδιά του Λαού. Άρθρο 2: Κάθε Λαϊκό Συμβούλιο έχει υποχρέωση να οργανώσει ένα σχολείο». Οι ακατάλυτοι δεσμοί του ΔΣΕ με το λαό ιδιαίτερα στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας έδιναν ηθική και υλική δύναμη και αντοχή για τη συνέχεια του ένοπλου αγώνα αλλά και για την οργάνωση της ζωής. Ο λαός και η νεολαία εξασφάλιζαν κάθε είδους βοήθεια που απαιτούνταν για τη δράση του ΔΣΕ: την τροφοδότησή του σε έμψυχο δυναμικό, σε υλικά μέσα (π.χ. τροφή και ρουχισμό), την κατασκευή οχυρωματικών έργων, τη συγκέντρωση πληροφοριών, την οργάνωση της Λαϊκής Πολιτοφυλακής. Η ίδρυση της Προσωρινής ηµοκρατικής Κυβέρνησης (Π Κ) Στα μέσα του 1947 οι περιοχές που ήλεγχε ο ΔΣΕ ανακηρύσσονται σε Ελεύθερη Ελλάδα. Στις 24 Δεκέμβρη 1947 ο ραδιοφωνικός σταθμός Ελεύθερη Ελλάδα, ανήγγειλε ότι την προη- Καθηµερινή µάχη για την οργάνωση της ζωής Ταυτόχρονα, μέσα από τους λαογέννητους θεσμούς δινόταν καθημερινά η μάχη για την οργάνωση της κοινωνικοπολιτικής ζωής και την επίλυση των βασικών προβλημάτων και αναγκών του λαού. Ανάμεσα στα άλλα καθήκοντα, ιδιαίτερο βάρος δίνονταν από τα λαϊκά συμβούλια στην οργάνωση της σποράς που γινόταν δυο φορές το χρόνο (φθινόπωρο και Ένα από τα δεκάδες σχολεία που ανοικοδομήθηκαν στην Ελεύθερη Ελλάδα προκειμένου να υποδεχτεί μαθητές.

11 γούμενη μέρα είχε συγκροτηθεί στις απελευθερωμένες περιοχές της χώρας η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ). Λίγες μέρες αργότερα, στις 28 Δεκέμβρη κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της Εφημερίδας της ΠΔΚ στο οποίο περιεχόταν και η ιδρυτική της διακήρυξη, με την οποία προσδιόριζε και τους στόχους της: «Κύριος και πρωταρχικός στόχος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης είναι ( ) να κυβερνήσει τη χώρα πάνω σε λαϊκές και δημοκρατικές βάσεις, παίρνοντας όλα τα μέτρα για την ανάπτυξη των λαϊκοδημοκρατικών θεσμών και μεταρρυθμίσεων, όπως των λαϊκών συμβουλίων, της λαϊκής δικαιοσύνης, της αγροτικής μεταρρύθμισης, της λαϊκής παιδείας κ.λπ. και για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών του λαού στις ελεύθερες και απελευθερωμένες περιοχές». Τα μέλη της ΠΔΚ έδιναν τον παρακάτω όρκο μπροστά σε αντιπροσώπους του λαού και του Δημοκρατικού Στρατού: «Ορκίζομαι ότι θα εκτελώ πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας, έχοντας σα γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους ξένους ιμπεριαλιστές και για τη Δημοκρατία, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα του για τη λευτεριά και τα κυριαρχικά του δικαιώματα». Οι «Καταστατικές διατάξεις» και οι άλλες νομοθετικές Πράξεις της ΠΔΚ, δεν πρόβλεπαν την κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας. Ο χαρακτήρας της εξουσίας, που εγκαθίδρυσε ο ΔΣΕ, καθοριζόταν από το στόχο του (που ήταν ο στόχος του ΚΚΕ), να διαμορφωθεί μια Ελλάδα «ανεξάρτητη, ελεύθερη και δημοκρατική» ως αποτέλεσμα της νίκης του. Η ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΚΛΑΒΑ ΕΛΛΑ Α Μ ε τις απολύσεις των τίμιων δασκάλων και καθηγητών, την αποστολή εκατοντάδων εκπαιδευτικών στην εξορία, τη φυλακή κ.λπ. στέρησαν απ τα παιδιά του λαού τη μόρφωση. Μετέβαλαν τα περισσότερα σχολεία σε στρατώνες και οχυρωμένα κέντρα των φασιστικών δυνάμεων. Μα και τα ελάχιστα σχολεία, που λειτουργούν στα μεγάλα κέντρα δεν κάνουν μαθήματα περισσότερο από 6-12 ώρες τη βδομάδα. (...) Στα χωριά της Λεύτερης Περιοχής μας με τη φροντίδα της νεαρής Λαϊκής Εξουσίας και τη βοήθεια του Δ.Σ. η Λαϊκή εκπαίδευση κάνει θαύματα. Παρ όλο τον οικονομικό αποκλεισμό των λεύτερων χωριών και τις άλλες αμέτρητες δυσκολίες, τα σχολεία σχεδόν παντού λειτουργούν. Στα λεύτερα χωριά της Κομοτηνής μόνο ένα σχολείο μένει ακόμη κλειστό. Στα 15 από τα 21 σχολεία της φοιτούν 905 παιδάκια. Κανένα σχεδόν παιδάκι δεν στερείται τη μόρφωσή του. Οι ανάγκες των σχολείων σε θρανία, ξύλα κ.λπ. αντιμετωπίζονται χάρη στο έργο της Λαϊκής Εξουσίας και τη βοήθεια που δίνει ο ΔΣ, η Νεολαία και ολόκληρος ο Λαός. Αυτές τις μέρες ο ΔΣ θα εξασφαλίσει στα νεαρά Τουρκόπουλα το καινούριο λατινικό αλφαβητάριό τους. Πριν λίγες μέρες μοιράστηκαν στα παιδιά τετράδια, μολύβια κ.λπ. Κι όλα αυτά δωρεάν. Έτσι η Νεολαία των λεύτερων χωριών μας εξασφαλίζει τη μόρφωσή της. Κανένα παιδάκι δε θα μείνει αγράμματο στα λεύτερα χωριά μας. Οι οργανώσεις της ΔΝ που βοήθησαν στο άνοιγμα των σχολειών, θα πρέπει να βοηθήσουν με μεγαλύτερη ένταση στο έργο της Λαϊκής Παιδείας. Θύελλα, όργανο της ΔΝΕ Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, 17 Γενάρη 1948 Το Λαϊκό ιδασκαλείο Πελοποννήσου Αντίστοιχη προσπάθεια για την ανοικοδόμηση σχολείων και την εκπαίδευση έγινε και στις απελευθερωμένες περιοχές της Πελοποννήσου. Για τη στελέχωση των δομών της Λαϊκής Παιδείας σε μια τόσο εκτεταμένη ελεύθερη περιοχή σαν αυτή της Πελοποννήσου παίρνονται μέτρα όπως η ενθάρρυνση δασκάλων να παραμείνουν στις θέσεις τους, η απόσπαση στα σχολεία δασκάλων που υπηρετούσαν στα ένοπλα τμήματα του ΔΣΕ κ.ά. Για να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες, επειδή δεν αρκούσαν τα προηγούμενα μέτρα, αποφασίζεται η ίδρυση σχολής, ενός είδους Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που θα πραγματοποιεί επιμόρφωση δασκάλων, δηλαδή θα βγάζει δασκάλους με κανονικό πτυχίο και διοριστήριο, που θα συμπληρώνουν τις κενές θέσεις. Η σχολή αυτή ονομάζεται Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου. Το Λαϊκό Διδασκαλείο λειτούργησε σε δύο περιόδους, από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο του 1948 και από εκεί αποφοίτησαν συνολικά 75 δάσκαλοι. Οι απόφοιτοι της πρώτης περιόδου τοποθετήθηκαν και δίδαξαν σε σχολεία των ελεύθερων περιοχών, ενώ κατά το τέλος της δεύτερης περιόδου ξεκίνησαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του εθνικού στρατού και οι τελειόφοιτοι δεν πρόλαβαν να διδάξουν. 11

12 12 Τέχνη Εκφραστής των πιο µεγάλων και ηρωικών αγώνων του λαού µας «Να τους το πούμε να το καταλάβουνε πως δεν αλλάζει ο ήλιος, πως δεν αλλάζουνε τα χρώματα ποτές σ αυτή τη χώρα. Και πως ποτές δεν κόπηκε στη μέση το τραγούδι» (Στίχοι από το ποίημα «Ακόμα τούτ η Άνοιξη», που δημοσιεύτηκε με αρχικά το 1948 στην εφημερίδα Εξόρμηση ). Η συμβολή της τέχνης στην εποποιία του ΔΣΕ ανέδειξε την αξία της τέχνης ακόμα και στις πιο οξυμμένες φάσεις της ταξικής πάλης, για να εμψυχώνει, να διαπαιδαγωγεί, να γίνεται εκφραστής των πιο μεγάλων αγώνων του λαού μας, να κάμπτει το ηθικό των αντιπάλων, να κρατήσει ζωντανό αυτόν τον τιτάνιο αγώνα. Η τέχνη στη συγκλονιστική δεκαετία του 40 απέδειξε ότι μπορεί να είναι όπλο παντός καιρού. Ανάμεσα στους δεκάδες χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ συμμετείχαν και πολλοί άνθρωποι της Τέχνης, όπως λογοτέχνες, κινηματογραφιστές και εικαστικοί, ηθοποιοί και μουσικοί. Υπήρχε μάλιστα και καλλιτεχνικό συγκρότημα που έδινε παραστάσεις στο μέτωπο και τα μετόπισθεν. Χαρακτηριστικά, στην εφημερίδα Εξόρμηση, που αρχικά κυκλοφορούσε ως όργανο του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, είχε καθιερωθεί στήλη με τίτλο ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ, στην οποία, συνήθως, δημοσιεύονταν επιλεγμένα ποιήματα μαχητών από όλα τα τμήματα του ΔΣΕ, νέων ηλικιακά, άγνωστων στο χώρο της λογοτεχνίας, που υπέγραφαν με το όνομά τους, με ψευδώνυμο, με αρχικά ή έμεναν ανώνυμοι. Ακόμα, δημοσιεύονταν και ποιήματα γνωστών, καταξιωμένων λογοτεχνών. Αυτά τα χρόνια δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες, που βρίσκονταν στην πολιτική προσφυγιά στο εξωτερικό, και στάθηκαν δίπλα, έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στον δίκαιο αγώνα του ΔΣΕ, εμπνεύστηκαν από αυτόν. Συνέβαλαν στο να γίνει γνωστός και έξω από την Ελλάδα. Αντίστοιχα, πολλοί ήταν εκείνοι οι καλλιτέχνες και άλλοι αγωνιστές που ύμνησαν τον αγώνα του ΔΣΕ μέσα από τις φυλακές και τις εξορίες όπου βρίσκονταν. Μεγάλοι ξένοι κομμουνιστές δημιουργοί συγκινήθηκαν από τον αγώνα του ΔΣΕ, αλλά και κατήγγειλαν μέσα από τα έργα τους τους διωγμούς και τις εκτελέσεις των Ελλήνων κομμουνιστών, όπως ο Ναζίμ Χικμέτ, ο Πάμπλο Νερούδα. Τέτοιο παράδειγμα ήταν και ο Γάλλος κομμουνιστής ποιητής Πωλ Ελυάρ ο οποίος επισκέφθηκε το Γράμμο και εμπνεύστηκε από τον αγώνα του ΔΣΕ, γράφοντας μια σειρά ποιημάτων με γενικό τίτλο Ελλάδα, ρόδο του λόγου μου. Μεγάλες µάχες του ΣΕ Ο ελιγµός του ΣΕ από το Γράµµο στο Βίτσι (Αύγουστος 1948) Ημεγαλύτερη σε διάρκεια μάχη που έδωσε ο ΔΣΕ ήταν η μάχη του Γράμμου. Άρχισε στις και έληξε με την ενέργεια του επιθετικού ελιγμού του ΔΣΕ τη νύχτα της 20 ης προς 21 η Αυγούστου του Με τον ελιγμό ανέτρεψαν το σχέδιο ΚΟ- ΡΩΝΙΣ του αστικού Στρατού που προέβλεπε να ξεμπερδεύουν σε λίγες μέρες με τους κομμουνιστοσυμμορίτες. Μέσα σε 48 ώρες περίπου άνδρες του ΔΣΕ με βάση την απόφαση συμπτύσσονται στις προκαθορισμένες θέσεις που προβλέπει το σχέδιο. Ο ΔΣΕ, ενώ συμπτύσσεται κατέχει με ευέλικτα, καθορισμένα τμήματα τις κορυφογραμμές: 2.520, 2.444, Κιάφα, Σούφλικα, Σκάλα, Τσάρνο, Ψωριάρικα, δυτικά αντερείσματα της Γκίνοβα και συνεχίζει τη μάχη καταφέρνοντας να ακινητοποιήσει τις εχθρικές δυνάμεις. Στις 20 του Αυγούστου δύο λόχοι της 16 ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ σπάνε τον κλοιό του κυβερνητικού Στρατού στη θέση Γκίνοβα και εκδηλώνεται επίθεση. Μέσα σε 15 το ύψωμα καταλαμβάνεται σχεδόν εξολοκλήρου. Ταυτόχρονα η διλοχία της 107 ης Ταξιαρχίας εκδηλώνει κίνηση αντιπερισπασμού προς νοτιοδυτικά στην Αλεβίτσα και τα Βόλια. Η διάταξη του εχθρού στο σημείο αυτό αποδιοργανώνεται. Ο ΔΣΕ περνάει αλώβητος από το Γράμμο στο Βίτσι μέσα από τον κλοιό του αστικού Στρατού που υπολογίζεται σε περίπου μαζί με την Αμερικάνικη Στρατιωτική αποστο- Οι θέσεις που κατέχει ο ΔΣΕ. λή με αρχηγό τον υποστράτηγο Βαν Φλιτ και τη Βρετανική Στρατιωτική αποστολή με αρχηγό τον υποστράτηγο Ντάουν. Ο ελιγμός αποδεικνύει την υψηλή στρατιωτική ικανότητα που ανέπτυξε ο ΔΣΕ. Οι κινήσεις που σχεδίαζε ο αστικός στρατός. Χάρτης στον οποίο έχουν αποτυπωθεί οι θέσεις μάχης που κατείχε ο ΔΣΕ σε σχέση με τις επιδιώξεις του αστικού στρατού το καλοκαίρι του Οι επιδιώξεις του αστικού στρατού έμειναν στα χαρτιά...

13 Η νίκη του ΔΣΕ στο Μάλι-Μάδι (Σεπτέμβρης 1948) Οι θέσεις που κατέχει ο ΔΣΕ. Οι θέσεις που κατέχει ο αστικός στρατός. Στον χάρτη αποτυπώνονται οι δυνάμεις και οι θέσεις τους το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη Μ ετά τον ελιγμό του ΔΣΕ, το Γενικό Επιτελείο του αστικού Στρατού κάνει συνδυασμένη επίθεση σε όλο το μέτωπο της περιοχής από Βίτσι μέχρι τα Φαλτσάτα. Αφού απέτυχε συγκέντρωσε τις δυνάμεις του στο βουνό Μάλι-Μάδι με κύριο στόχο να σπάσει τη γραμμή του μετώπου, να βγει στα αλβανικά σύνορα και να περικυκλώσει το ΔΣΕ. Ο ΔΣΕ, αφού για 10 ημέρες (30 Αυγούστου 8 Σεπτέμβρη 1948) έδωσε σκληρές αμυντικές μάχες, πέρασε στην αντεπίθεση. Από το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη μέχρι την 10η Σεπτέμβρη καταλαμβάνει με αιφνιδιαστικές επιθέσεις το Κούλε, τα υψώματα 1228, Μπούτσι. Στις 11 του Σεπτέμβρη τάγμα του ΔΣΕ που επιτίθεται από το ύψωμα Μπούτσι, καταλαμβάνει τα νότια του υψώματος και την Μπρένιτσα και το απόγευμα άλλα τμήματα του ΔΣΕ από δύο αντίθετες κατευθύνσεις, τον Γαύρο και την Ραμπατίνα, εξαπολύουν επίθεση κατά του υψώματος Πόποβα Νίβα και το καταλαμβάνουν, αναγκάζοντας την 3η Ορεινή Ταξιαρχία σε άτακτη φυγή. Την τρίτη ημέρα, στον κυβερνητικό Στρατό απόμεινε μόνο το ύψωμα Βούτσι. Το Πυροβολικό του ΔΣΕ από το Μπούτσι βομβαρδίζει διαδοχικά τα βασικά υψώματα στο Βούτσι, ενώ οι μαχητές του ΔΣΕ με τη σειρά τους επιτίθονταν και καταλάμβαναν αυτά τα υψώματα το ένα μετά το άλλο. Έτσι, στο Μάλι-Μάδι νίκησε ο Λαϊκός Στρατός. Οι τελευταίες μάχες και η Τακτική Υποχώρηση του ΔΣΕ (Αύγουστος 1949) νος πλήρους κυκλώσεως χωρίς έξοδο διαφυγής ήταν πλέον ορατός για τον ΔΣΕ. Έτσι από το μεσημέρι της 28ης Αυγούστου άρχισε η σύμπτυξη των δυνάμεών του προς το κέντρο του μετώπου και η οργάνωση της υποχώρησης προς τον Γράμμο και την Αλβανία. Στις 29 με 30 Αυγούστου έπεσε και το ύψωμα Κάμενικ. Η μάχη του Γράμμου είχε τελειώσει και μαζί της είχε τελειώσει και ο τρίχρονος ηρωικός αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού. Σ την τελική μάχη ο κυβερνητικός Στρατός αξιοποίησε 8 μεραρχίες (VIII, I, X, II, III καταδρομών, IX, XV, XI), δύο ανεξάρτητες ταξιαρχίες, 14 ελαφρά τάγματα πεζικού, 150 περίπου πεδινά και ορειβατικά πυροβόλα, πλήθος αεροπλάνων, 200 άρματα μάχης και πολλά τεθωρακισμένα. Το σύνολο δύναμης υπολογίζεται πολύ πάνω από άνδρες. Απέναντί του ο ΔΣΕ αντιπαρέταξε περίπου μαχητές στο Βίτσι και μαχητές στο Γράμμο. Επίσης, διέθετε 45 ορειβατικά πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά. Από τις 2 Αυγούστου του 1949 ξεκινάει η επιχείρηση του αστικού Στρατού με το όνομα ΠΥΡΣΟΣ. Η πρώτη επιχείρηση κράτησε 6 μέρες και έληξε με επιτυχία του κυβερνητικού Στρατού. Στις 10 Αυγούστου ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις διασπούν τις γραμμές άμυνας του ΔΣΕ και διεισδύουν σε βάθος. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ, απωθήθηκαν και τελικώς βρήκαν καταφύγιο μεταξύ Μεγάλης και Μικρής Πρέσπας. Στις 26 Αυγούστου η IX μεραρχία του κυβερνητικού Στρατού εισχώρησε στα μετόπισθεν του ΔΣΕ κατά μήκος των αλβανικών συνόρων. Ο κίνδυ- 13

14 14 Η στρατιωτική ήττα και η συντεταγμένη οπισθοχώρηση του ΔΣΕ Η τρίχρονη πολεμική αναμέτρηση του ΔΣΕ ήταν σκληρή και χρόνο με το χρόνο γινόταν όλο και πιο άνιση σε βάρος των ταξικών-λαϊκών δυνάμεων. Ο κυβερνητικός στρατός υπερείχε συντριπτικά σε έμψυχο δυναμικό αλλά και σε πολεμικό υλικό. Η ελληνική αστική τάξη είχε την ολόπλευρη στήριξη από τον αγγλικό και αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Με το δόγμα Τρούμαν (1947) και το σχέδιο Μάρσαλ (1947) εκατομμύρια αμερικάνικα δολάρια δόθηκαν για οικονομική και στρατιωτική βοήθεια με στόχο την θωράκιση της αστικής εξουσίας στην Ελλάδα. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα δοκιμάστηκαν οι αμερικάνικες βόμβες Ναπάλμ που αργότερα χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο κυβερνητικός στρατός ενισχύθηκε με την καθοδήγηση και διεύθυνση των επιχειρήσεων από ανώτατους αξιωματικούς του αγγλικού και αμερικάνικου στρατού. Το πρόβλημα των εφεδρειών του ΔΣΕ Καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του αρνητικού συσχετισμού για τον ΔΣΕ έπαιξε το πρόβλημα των εφεδρειών, η αδυναμία να ανανεώνονται και να πυκνώνουν οι γραμμές του ΔΣΕ με νέο αίμα. Στο πρόβλημα αυτό έπαιξε ρόλο η καθυστέρηση της έναρξης του ένοπλου αγώνα που έδωσε την δυνατότητα στην αστική τάξη να παροπλίσει, να κλείσει στις εξορίες και τις φυλακές δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές και αγωνιστές του ΕΑΜικού κινήματος. Το αστικό κράτος κατάφερε σχεδιασμένα να αποκλείσει τα μεγάλα αστικά κέντρα από τον αγώνα του ΔΣΕ, αφού οι πόλεις θα μπορούσαν να γίνουν πηγή μεγάλης δύναμης για τον ΔΣΕ. Επιπλέον στην πορεία της σύγκρουσης ο κυβερνητικός στρατός εκκένωσε βίαια ολόκληρες περιοχές στη Βόρεια Ελλάδα που βρισκόνταν στο πεδίο δράσης του ΔΣΕ, με κύριο στόχο να αποκόψει την απήχηση που είχε ο ΔΣΕ και τη βοήθεια από τους κατοίκους των χωριών, να αποκόψει τις πηγές ανεφοδιασμού σε τρόφιμα, πολεμοφόδια και έμψυχο δυναμικό. Η υπεροπλία του κυβερνητικού Στρατού οδηγούσε τους αξιωματικούς του στην πεποίθηση πως θα τσακίσουν τον ΔΣΕ μέσα σε δυο μήνες. Η πραγματικότητα τους διέψευσε καθώς ο ΔΣΕ υπήρξε για τρία χρόνια ο φόβος και τρόμος της αστική τάξης. Ο ηρωισμός, η αυταπάρνηση, η ανιδιοτέλεια, η θυσία των μαχητών και των αξιωματικών του ΔΣΕ πήγαζε από το δίκαιο του αγώνα τους, στηριζόταν στην συνειδητή πειθαρχεία των εθελοντών μαχητών που υπερασπίζονταν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων της χώρας μας. Μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ Ο δρόμος της πολιτικής προσφυγιάς Μετά την τελευταία μάχη στον Γράμμο, ο ΔΣΕ οπισθοχώρησε συντεταγμένα στο έδαφος της Αλβανίας. Μετά από ολιγόμηνη παραμονή στην Αλβανία οι μαχητές του ΔΣΕ μεταφέρθηκαν στην ΕΣΣΔ και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Στις χώρες του σοσιαλισμού οι μαχητές του ΔΣΕ είχαν την ευκαιρία να προκόψουν, να μορφωθούν, πολλοί έγιναν επιστήμονες, να δουλέψουν, να κάνουν οικογένειες. Οι περισσότεροι πολιτικοί πρόσφυγες κατάφεραν να επιστρέψουν στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση της δικτατορίας ( ) και την ντε φάκτο νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Γνωρίζουμε την ιστορία του ΔΣΕ και του ηρωικού ΚΚΕ Η ηρωική δράση του ΔΣΕ αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης και διδαγμάτων ιδιαίτερα για τα μέλη και τους φίλους της ΚΝΕ. Το ΚΚΕ κοιτάει κατάματα την 100χρονη πορεία του, μελετάει την ιστορία του χωρίς μηδενισμούς και ωραιοποιήσεις με σκοπό να εξάγει τα συμπεράσματα που το κάνουν πιο ικανό στην σύγχρονη πάλη για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Μνημείο προς τιμήν των εκτελεσμένων αγωνιστών με απόφαση του εκτάκτου στρατοδικείου Τρίπολης ( ). Ανεγέρθηκε το Μνημείο προς τιμήν των νεκρών του ΔΣΕ στη μάχη της Φλώρινας. Ανεγέρθηκε το 2016.

15 Η πείρα και τα συμπεράσματα από τον ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ, αλλά και ολόκληρης της δεκαετίας του 40, επιβεβαιώνουν την σύγχρονη στρατηγική επεξεργασία του Κόμματος, το Πρόγραμμά μας, τα καθήκοντα του Κόμματος σε επαναστατικές αλλά και σε μη επαναστατικές συνθήκες. Επιβεβαιώνεται δηλαδή από την ιστορική πείρα πως δεν αρκεί να εμφανιστούν οι συνθήκες ραγδαίας αλλαγής του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων -της επαναστατικής κατάστασης - όπως εμφανίστηκαν στην χώρα μας τις μέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς, τον Οκτώβρη του 1944, για να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία αλλά προϋποθέτει την ολόπλευρη προετοιμασία του ΚΚ από τα πριν, πρώτα από όλα την διαμόρφωση αντίστοιχης στρατηγικής και Προγράμματος για την σοσιαλιστική επανάσταση, την συγκέντρωση δυνάμεων σε αυτή την κατεύθυνση. Προϋποθέτει, σε επαναστατικές συνθήκες, τον αυστηρό υπολογισμό του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων και την προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης, ώστε την κατάλληλη στιγμή να δοθεί το αποφασιστικό χτύπημα για την κατάληψη της εξουσίας. Το Κόμμα μας την περίοδο της κατοχής ( ) παρόλη την ηρωική του δράση, την δημιουργία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν την χώρα, την συσπείρωση γύρω του της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού, δεν μπόρεσε να διαμορφώσει την αναγκαία στρατηγική για την σοσιαλιστική επανάσταση. Η στρατηγική του ΚΚΕ, ολόκληρη την δεκαετία του 40, ήταν εγκλωβισμένη στις ουτοπικές θεωρίες περί ενδιάμεσων σταδίων. Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ προέβλεπε μια μεταβατική προς το σοσιαλισμό εξουσία στα πλαίσια του καπιταλισμού, την λεγόμενη Λαοκρατία, η οποία θα έπαιρνε δημοκρατικά μέτρα, θα εξασφάλιζε την εθνική ενότητα, θα καταργούσε την βασιλεία κ.ά. Το στοιχείο αυτό βασιζόταν στην στρατηγική της Κομμουνιστικής Διεθνούς (τμήμα της οποίας αποτελούσε και το ΚΚΕ), ιδιαίτερα από το 7 ο Συνέδριο της ΚΔ το 1935 και μετά, που δεν ερμήνευε σωστά τον χαρακτήρα του Β Παγκοσμίου Πολέμου ως ιμπεριαλιστικό και από τις δύο μεριές των αντιμαχόμενων καπιταλιστικών κρατών, δεν διακήρυττε ως στρατηγικό στόχο την πάλη για την έξοδο από το πόλεμο με την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Μετά την απελευθέρωση της χώρας μας από τους φασίστες κατακτητές το 1944, αναπόφευκτα οξύνθηκε η σκληρή ταξική ένοπλη αναμέτρηση που είτε θα οδηγούσε στην ανατροπή της αστικής εξουσίας, με απομόνωση και των ξένων στηριγμάτων της, είτε στην ήττα των λαϊκών δυνάμεων, στην απομόνωση του ΚΚΕ και στην επανασταθεροποίηση της αστικής εξουσίας. Ο αγώνας του ΔΣΕ ήταν απάντηση του ΚΚΕ στο όργιο της αστικής βίας που επιχειρούσε να ανατρέψει το συσχετισμό που είχε διαμορφωθεί την περίοδο της κατοχής και της απελευθέρωσης, ξεκίνησε ως αγώνας πίεσης για δημοκρατικά μέτρα αλλά αναπόφευκτα γενικεύτηκε σε ένοπλη ταξική σύγκρουση. Μπροστά στο δίλημμα υποταγή ή οργάνωση της πάλης και αντεπίθεση, το ΚΚΕ επέλεξε το δεύτερο δρόμο. Ο ΔΣΕ έσωσε την τιμή του λαού και του ΚΚΕ. Η ένοπλη σύγκρουση με την αστική τάξη αποτέλεσε παράγοντα μεγάλης δύναμης και συνειδητοποίησης της κομμουνιστικής ευθύνης, ώστε το ΚΚΕ να σταθεί όρθιο κατά την αντεπανάσταση του , να αντλήσει δυνάμεις, για να διατηρήσει την ιστορική του συνέχεια, να αντιμετωπίσει την επίθεση διάλυσής του από το φραξιονιστικό οπορτουνισμό. Γινόμαστε πιο ικανοί σήμερα στον αγώνα για τον σοσιαλισμό Ο ΔΣΕ δεν ανήκει στο μουσείο της Ιστορίας. Έχουμε χρέος να μάθουμε την γεμάτη θυσίες Ιστορία του ΚΚΕ και των αγώνων του λαού μας. Εμπνεόμαστε, αντλούμε πείρα και διδάγματα από τον τρίχρονο αγώνα του ΔΣΕ. Έχουμε χρέος να ανταποκριθούμε στις ηρωικές, αγωνιστικές παραδόσεις του ΚΚΕ, που βαδίζει με αισιοδοξία στη συμπλήρωση 100 χρόνων ζωής, δράσης και προσφοράς με το λαό, για το Σοσιαλισμό. Στον σημερινό μας αγώνα για να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία, τιμάμε τους συντρόφους και συντρόφισσες μαχητές και μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας με έναν όρκο: συνεχίζουμε! 15 Μνημείο προς τιμήν του ΔΣΕ στη Λυκόρραχη, στον Γράμμο. Ανεγέρθηκε το 2006.

16