ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ

Transcript

1 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ 1

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ... 7 Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ... 7 ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΟΥΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΆΣΚΗΣΗ N 1: FOCUS GROUP ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΆΣΚΗΣΗ N 2: ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ

3 ΚΥΡΙΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Εισαγωγή Παγκόσμια ενεργειακά προβλήματα Η νέα εποχή της ηλεκτρικής ενέργειας Η σημασία και ο σκοπός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αιολική ενέργεια Γεωθερμική ενέργεια Υδροηλεκτρική ενέργεια Βιομάζα Ηλιακή ενέργεια Φωτοβολταϊκά συστήματα ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ? ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΟΥΜΕ?

4 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΕΤΡΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Σύστημα διαχείρισης δεδομένων περιβαλλοντικής παρακολούθησης Μέθοδοι δειγματοληψίας ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΕ ΣΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΚΕ The approach to CSR (Corporate Social Responsibility) Εργαλεία και οδηγίες για την εφαρμογή της ΕΚΕ Παγκόσμια Συμφωνία ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ 8000 (SA 8000) Τι είναι SA ISO ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Περιβαλλοντική Διαχείριση περιβαλλοντικό καταστατικό: καταστατικό και εθελοντική συμφωνία που ενδέχεται να υπογραφεί από την εταιρεία να αποδείξει τη δέσμευσή της για μια υπεύθυνη περιβαλλοντική διαχείριση Περιβαλλοντικά Δυστήματα Διαχείρισης ΣΗΜΑΝΤΙΚΆ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ EMS: ISO ΚΑΙ EMAS

5 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Η Ολοκληρωμένη Πολιτική προϊόντων (ΟΠΠ) ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (ΠΔΣ) ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ (LCA) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ EPD ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ GRI (Παγκόσμια Έκθεση Πρωτοβουλίας) AA ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ (ΕΞΥΠΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ) ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ, ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ HC ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ Η ΤΟΜΕΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ, Η ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΠΛΑ ΚΑΙ ΔΙΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ, ΣΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ Η ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΗΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

6 ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ (ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ) ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΑ ΚΤΗΡΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Βιοκλιματική αρχιτεκτονική ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Τεχνικές μονώσεις Κριτήρια επιλογής υλικών ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ Παθητικά ηλιακά συστήματα Κλιματιστικά Συστήματα ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ Συστήματα αξιολόγησης ΚΤΙΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Φάκελος Παρακολούθησης

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΧΡΗΣΙΜΑ WEB LINKS ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ Η Έννοια της Αειφορίας Οι άνθρωποι πρέπει να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, προκειμένου να αποκτήσουν αυτό που εξαλείφει μια κατάσταση δυσαρέσκειας και παρέχει ένα ευχάριστο συναίσθημα, αλλά πάνω απ' όλα για να ζήσουν. Οι ανάγκες μπορεί στην πραγματικότητα να χωριστούν σε βασικές ανάγκες, οι φυσιολογικές, απαραίτητες για την επιβίωση (τροφή, νερό, στέγη), και δευτερογενείς ανάγκες, στις οποίες αισθάνεται την ανάγκη από τη στιγμή που έχει εκπληρώσει τις πρώτες, όπως: πηγές ενέργειας, ο κινητήρας όλων των δραστηριοτήτων, την υγεία και την υγιεινή μας, την τεχνολογία, τον πολιτισμό, την ασφάλεια, την εκπαίδευση κλπ. Μπορούμε επίσης να διακρίνουμε μεταξύ των αναγκών τις ατομικές ανάγκες, που είναι αυτές οι ανάγκες που κάθε άνθρωπος αισθάνεται, ανεξάρτητα από την κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική, θρησκευτική, στην οποία εισάγεται (αυτά είναι μεταξύ των βασικών αναγκών). Συλλογικές ανάγκες είναι οι ανάγκες που ένα άτομο αισθάνεται ως μέλος μιας συγκεκριμένης κοινότητας στην οποία ζει και εργάζεται, όπως η ανάγκη για τη δημόσια τάξη, την ασφάλεια ή την απονομή της δικαιοσύνης. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, αναγνωρίζουμε ότι οι ανάγκες μας ταιριάζουν σε τρεις κύριους τομείς της ζωής μας: τον περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό, αλλά αν υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες μπορούμε να δούμε πώς περιορίζονται σε τρεις περιοχές: κοινωνικο-περιβαλλοντική, κοινωνικο - πολιτική (η οποία μπορεί να αφορά την ανάγκη για την απασχόληση, την ανάπτυξη και την κατάρτιση, κλπ.) και οικολογική πολιτική (με τις ανάγκες, όπως η ενεργειακή απόδοση και η κατανάλωση των πόρων). Για την κάλυψη των αναγκών τους, ο άνθρωπος εξαρτάται από τους φυσικούς πόρους, τους οποίο υς μπορεί να χωρίσει σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που είναι σε θέση να αναγεννηθούν (όπως το νερό, ο αέρας, η θερμότητα από τον ήλιο, κλπ.) και των μη ανανεώσιμων πόρων, όπου η φυσική διαδικασία ανακατασκευής, είναι τόσο αργή που μπορεί να αγνοηθεί (όπως τα ορυκτά και οι πηγών ενέργειας, το πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο, κλπ.). Η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων οδηγεί στην εξάντληση των αποθεμάτων των μη ανανεώσιμων πόρων και θέτει σε κίνδυνο την αναγεννητική ικανότητα των ανανεώσιμων πηγών, διότι το ποσό της εισφοράς, είναι υψηλότερο από το χρόνο που απαιτείται για την ανοικοδόμηση και αυτό έχει οδηγήσει στην κατάρρευση της ευαίσθητης ισορροπίας των οικοσυστημάτων και τη ρύθμιση της ανάγκης για τη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος και την προστασία της. Προσοχή σε αυτά τα θέματα έχει εκδηλωθεί από τις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, όταν το 1972 ο ΟΗΕ διοργάνωσε Διάσκεψη για το Ανθρώπινο Περιβάλλον στη Στοκχόλμη, το οποίο τελειώνει 7

8 με τη σύνταξη ενός σχεδίου δράσης και μιας Διακήρυξης Αρχών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, που ορίζει το τι πρέπει να σχεδιάσουμε μια «ανάπτυξη συμβατή" με τη διατήρηση των φυσικών πόρων. Η αργή συνειδητοποίηση της αντίφασης μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της ικανότητας του περιβάλλοντος να απορροφά απόβλητα και απορρίμματα είναι ένα πρώτο βήμα αλλά σίγουρα πρέπει να επιταχυνθεί αυτή είναι η σημασία της κοινωνικής συνείδησης και της ευαισθητοποίησης. Η πρώτη διατύπωση της έννοιας της «βιώσιμης ανάπτυξης» είναι η «Έκθεση Brundtland" του 1987, έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που ιδρύθηκε το 1983 από τον ΟΗΕ και προεδρεύετε από το νορβηγικό Brundtland: «Η αειφόρος ανάπτυξη είναι εκείνο το οποίο παρέχει για την ικανοποίηση των αναγκών του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα να καλύψουν τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών». Στον ορισμό που περιέχεται στην έκθεση Brundtland, το κέντρο του ζητήματος δεν ήταν το οικοσύστημα ως σύνολο, η επιβίωση και η ευημερία όλων των ζώντων ειδών, αλλά επικράτησε μια ανθρωποκεντρική άποψη, η εστίαση ήταν σχετικά με τις συνθήκες της ανθρώπινης ζωής. Ήδη η Διάσκεψη του Ρίο (1992) προσπάθησε να στρέψει την προσοχή προς ένα νέο όραμα της αειφόρου ανάπτυξης με βάση τη στενή σχέση μεταξύ των προβλημάτων του περιβάλλοντος, της ειρήνης, της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης, της παιδείας, της υγείας, καλώντας όλες τις χώρες του κόσμου να θέσει σε εφαρμογή μια παγκόσμια σύμπραξη για αειφόρο ανάπτυξη. Σύμφωνα με την έννοια, λόγω της αναγνώρισης της σε διάφορες διεθνείς συμβάσεις, έχει εξελιχθεί για να ενσωματώσει την περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική και θεσμική, λαμβάνοντας διεπιστημονική σημασία. Η Ένωση αναγνωρίζει τώρα τη βιωσιμότητα ως καθήκον και στόχο που αφορά όλους: ιδρύματα, εταιρείες, ενώσεις, τους πολίτες και τους καταναλωτές, και που έχουν ανάγκη από μια νέα γενιά προληπτικής πολιτικής προσέγγισης, η οποία απαιτεί όχι μόνο νέες γνώσεις, αλλά και οικονομικά μέσα, ενημέρωση και συμμετοχική. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει υπάρξει ένας πολλαπλασιασμός των αμέτρητων ερμηνειών της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης συχνά πολύ διαφορετικές και αντικρουόμενες, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη μετάβαση από τις δηλώσεις στη δράση. Για το λόγο αυτό η αφετηρία κάθε ορισμού θα πρέπει να είναι η πλήρη διάσταση της αειφόρου ανάπτυξης, να μην μειωθεί στις περιβαλλοντικές πτυχές, αλλά να επεκταθεί οικονομικά, κοινωνικά και συμμετοχικά. Στη συνέχεια, μπορούμε να μιλάμε για αειφορία μόνο εάν υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των διαφόρων παραγόντων που θα μας επιτρέψουν να καλύψουμε τις ανάγκες μας και να συμβάλει στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η αειφορία έχει τρεις διαστάσεις: περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η ικανότητα να διατηρεί στην πάροδο του χρόνου τις τρεις κύριες λειτουργίες των οικοσυστημάτων: τη λειτουργία των παρόχων πόρων, τον αποδέκτη των αποβλήτων και των ρύπων και την άμεση πηγή των αναγκαίων προϋποθέσεων για τη διατήρηση της ζωής, δηλαδή τη διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου. οικονομική βιωσιμότητα, η οποία αναφέρεται στην ικανότητα ενός οικονομικού συστήματος να δημιουργεί βιώσιμη ανάπτυξη των οικονομικών δεικτών, ιδίως, τη δυνατότητα για τη δημιουργία εισοδήματος και απασχόλησης για την επιβίωση των ανθρώπων, χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα αναγέννησης των οικοσυστημάτων. 8

9 κοινωνική βιωσιμότητα, η δυνατότητα που εγγυάται τις συνθήκες της ανθρώπινης ευημερίας (ασφάλεια, υγεία, εκπαίδευση) και την ισομερή κατανομή των φύλων. Είναι ένα είδος της αειφορίας που διατηρεί τη συνοχή της κοινωνίας και την ικανότητά να υποστηρίζει τα μέλη της, ώστε να συνεργαστούν για την επίτευξη κοινών στόχων, παράλληλα με την κάλυψη των ατομικών τους αναγκών, της υγείας, της ευεξίας, την κατάλληλη διατροφή και στέγαση, την έκφραση και την ταυτότητα της πολιτιστικής και πολιτικής δέσμευση. Σε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα υπάρχει και η θεσμική διάσταση της βιωσιμότητας και η ικανότητα να εξασφαλίσει συνθήκες σταθερότητας, δημοκρατίας, συμμετοχή, ενημέρωση, εκπαίδευση και δικαιοσύνη. Οικονομική Αειφορία Κοινωνική Αειφορία Αειφορία Θεσμική Αειφορία Περιβαλλοντική Αειφορία Πολυσυζητημένη είναι η διάκριση μεταξύ της ανάπτυξης και της εξέλιξης: η ανάπτυξη σχετίζεται με την ικανότητα ενός οικονομικού συστήματος να αυξήσει τη διαθεσιμότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός συγκεκριμένου πληθυσμού, είναι μια έννοια που κυρίως ποσοτική και συνήθως μετρήσιμη μέσω του ΑΕΠ. Η εξέλιξη είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για ένα ποιοτικό μετασχηματισμό όχι μόνο της οικονομίας, αλλά και όλων των πτυχών της κοινωνικής σφαίρας. Τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει κάποια πολιτιστικά κινήματα που προτείνουν διαφορετικές προσεγγίσεις για ενεργειακά και περιβαλλοντικά προβλήματα και τον προσδιορισμό της έννοιας της «ανάπτυξης» για να λυθεί το πρόβλημα και για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης, ένα από αυτά είναι το κίνημα της απο-ανάπτυξης. Οι υποστηρικτές της απο-ανάπτυξης (συμπεριλαμβανομένων Serge Latouche), πιστεύουν ότι είναι αδύνατο να σκεφτούμε την οικονομική ανάπτυξη με βάση τις συνεχείς αυξήσεις στην παραγωγή των αγαθών που είναι σε αρμονία με την προστασία του περιβάλλοντος και πως η αειφόρος ανάπτυξη είναι μια ξεπερασμένη θεωρία, που δεν ισχύει πλέον για τις σύγχρονες οικονομίες. 9

10 Οι βασικές αρχές της αειφόρου ανάπτυξης Οι βασικές αρχές που στηρίζουν την βιώσιμη ανάπτυξη είναι: Διαγενεακή δικαιοσύνη μεταξύ των λαών και μεταξύ των κοινωνικών τάξεων: θα διασφαλίζει τη δίκαιη κατανομή των βαρών και τα οφέλη της κάθε πολιτικής, σε κάθε τομέα με την πάροδο του χρόνου και του χώρου, επιβεβαιώνοντας την αρχή ότι το περιβάλλον ανήκει σε όλους και ο καθένας θα πρέπει να επωφελείται εξίσου από τους πόρους του για την καλύτερη ποιότητα ζωής. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα επηρεάζουν κυρίως τους φτωχούς, οι οποίοι είναι λιγότερο ικανοί να τα αντιμετωπίσουν. Η ευημερία επιτρέπει στους ανθρώπους να καταναλώνουν περισσότερα αγαθά, να ταξιδεύουν περισσότερο, να ζουν σε μεγαλύτερες κατοικίες, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας και φυσικών πόρων και την αύξηση της παραγωγής των αποβλήτων. Επίσης, οι πλούσιοι λόγω οικονομικής άνεσης μπορούν να αγνοήσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ενεργειών τους ή να προστατευθούν από τις συνέπειές τους. Η άδικη κατανομή του πλούτου, και η μη βιώσιμη συμπεριφορά, το καθιστά πιο δύσκολο να αλλάξει. Προληπτική προσέγγιση: Αυτό σημαίνει ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα όρια που επιβάλλονται από την φύση. Η συνεχής ανάγκη των πολιτικών διαδικασιών αποσκοπεί στη διαχείριση δηλαδή τη μείωση και τον αναπροσανατολισμό των αναγκών, ώστε να βρεθεί ο βέλτιστος συμβιβασμός μεταξύ τους. Στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, οι προσδοκίες των ανθρώπινων κοινωνιών για την ανάπτυξη, την προώθηση, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την ευημερία πρέπει να συμβιβάζονται με αυτές τις αρχές. Η επικουρικότητα: Εξασφαλίζει τη συνεργασία όλων των αρχών και των δομών της κυβέρνησης υπέρ της κοινωνικής και της οικολογικής επιβίωσης και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της υγείας. Υποχρεώνει τα κράτη να συνεργαστούν για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, προς το συμφέρον των μεμονωμένων κρατών και το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, σύμφωνα με την Λειτουργική προσέγγιση της "ευθύνης" κοινές αλλά διαφοροποιημένες. Μπορούμε να συνοψίσουμε τις γενικές αρχές λειτουργίας και τα κριτήρια της αειφόρου ανάπτυξης: χρήση ανανεώσιμων πηγών υπό τους συντελεστές της αναγέννησης H χρήση μη ανανεώσιμων πόρων, σε τιμές χαμηλότερες από τις τιμές της κατανάλωσης των πόρων και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων υποκατάστατων. Nα περιορίσει την είσοδο των ρύπων στο περιβάλλον, κάτω από το όριο της ικανότητας απορρόφησης του περιβάλλοντος Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη Η εκπαίδευση και η βιωσιμότητα είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, αλλά η διάκριση μεταξύ της ευρέως κατανοητής εκπαίδευσης και της εκπαίδευση για την αειφορία, δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει αντιληπτή. 10

11 Ενώ το μοντέλο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που κυκλοφόρησε στη δεκαετία του '70, παρουσίασε ένα όραμα για τον προστατευτικό χαρακτήρα, σήμερα ευνοούν τις προσεγγίσεις και τις μεθόδους που απευθύνονται στην εγκάρσια και διεπιστημονική γνώση, με την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών διαδικασιών προς την αειφορία. Όλα τα προγράμματα στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων για την ΕΑΑ (Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη), πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις τρεις σφαίρες της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος, της κοινωνίας (συμπεριλαμβανομένου του πολιτισμού), της οικονομίας και την αντιμετώπιση των τοπικών πτυχές αυτών των τριών διαστάσεων. Η μόρφωση πρέπει να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους, να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με μια προσέγγιση που να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τις ατομικές και άμεσες ανάγκες, αλλά και την κοινότητα και την εξάπλωση στο χώρο και το χρόνο, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή σε όσους έχουν λιγότερη «φωνή», όπως τους φτωχούς του κόσμου και των μελλοντικών γενεών. Οι στόχοι της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι ο σεβασμός για τις διαφορές της ποικιλομορφίας και των δύο φυσικο-βιολογικών και κοινωνικο-πολιτισμικών ανοικτών διαλόγων, την οικοδόμηση των δεξιοτήτων που σχετίζονται με βιώσιμες πρακτικές, ακόμη και με την ανάκτηση των τοπικών παραδόσεων και την προώθηση των πολιτιστικών ταυτοτήτων ως σημείο εκκίνησης για την εφαρμογή της αειφορίας. Η εκπαίδευση έχει να προσφέρει σε κάθε άτομο τα εργαλεία που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει την καθημερινή ζωή μακροπρόθεσμα. Ως εκ τούτου, αντί για ένα προκαθορισμένο σύνολο γνώσεων, αυτό που χρειάζεται είναι να επιτευχθεί ένα όραμα με τις αρχές που περιγράφονται. Να είναι σε θέση να παράσχουν τις απαραίτητες μετασχηματιστικές διαδικασίες και να υποστηρίζονται από εγκάρσιες δεξιότητες όπως η εκμάθηση να σκέφτονται κριτικά, να συνεργάζονται, να αναζητούν και να εφαρμόζουν τις νέες γνώσεις για τη λήψη αποφάσεων για τα κοινά. Τα θεμέλια της ιδέας της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης έχουν τοποθετηθεί σε κάποια ιστορικά συνέδρια του "70 και του 80" του περασμένου αιώνα. Στη δεκαετία μεταξύ 1992 και 2002, η "περιβαλλοντική εκπαίδευση είχε εξελιχθεί σε πιο σύνθετη και ολοκληρωμένη διάσταση της εκπαίδευσης της βιωσιμότητας. Σίγουρα διεύρυνε τους στόχους της, τροποποίησε τις μεθόδους και μπορούμε να πούμε ότι η" περιβαλλοντική εκπαίδευση έχει γίνει πιο ολοκληρωμένη με τα εργαλεία της αειφόρου ανάπτυξης. Από τη στιγμή που η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης έγινε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1987, η Γενική Συνέλευση άρχισε να αναλύει παράλληλα με το υποστηρικτικό ρόλο ότι η εκπαίδευση μπορεί να ασκηθεί κατά της αειφόρου ανάπτυξης. Το κεφάλαιο 36 της Ατζέντα 21 προσδιορίζει τέσσερις κύριες "γραμμές" που η εκπαίδευση πρέπει να ακολουθήσει προκειμένου να συμβάλει αποτελεσματικά σε ένα βιώσιμο μέλλον. βελτίωση της πρόσβασης στην ποιοτική βασική εκπαίδευση αναπροσανατολισμός της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη ανάπτυξη ευαισθητοποίησης και γνώση για την αύξηση της συμμετοχής του πληθυσμού την προώθηση της κατάρτισης, έτσι ώστε όλοι οι τομείς του εργατικού δυναμικού να έχουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να εκτελέσουν την εργασία τους σύμφωνα με τα πρότυπα της βιωσιμότητας Η Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ για την Αειφόρο Ανάπτυξη (WSSD) το 2002, τόνισε τη σημασία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) και τα Ηνωμένα Έθνη ανακήρυξαν την περίοδο "Δεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (DESD)." 11

12 Το 2005 τιμήθηκε ως ένα κοινό σχέδιο δράσης σε διεθνές επίπεδο, που ενσωματώνει τις αρχές, τις αξίες και τις πρακτικές της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις πτυχές της εκπαίδευσης και της μάθησης, ώστε να προωθήσει μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο ζωής και αλλαγή συμπεριφοράς προς την επιδίωξη της βιώσιμης ανάπτυξης. Ανά τον συντονισμό σε διεθνές επίπεδο, η πρωτοβουλία που απαιτείται για την UNESCO, ως κορυφαίος οργανισμός, είναι να προσφέρει μια σαφή παρουσίαση, τις μεθοδολογίες και τις αξίες επί των οποίων επρόκειτο να καθορίσει το Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη. (Http :/ / Μεταξύ των στρατηγικών διδασκαλίας που προτείνονται στο πρόγραμμα είναι οι εξής: Βιωματική μάθηση Εξιστόρηση Εκπαίδευση στις ανθρώπινες αξίες Επίλυση προβλημάτων Μάθηση έξω από την τάξη 12

13 2. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ 1972 Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον (UNCHE) 1 Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον (UNCHE) που πραγματοποιήθηκε στη Στοκχόλμη τον Ιούνιο του 1972 και στην οποία συμμετείχαν βιομηχανικές χώρες, ήταν η πρώτη διεθνής συνάντηση, η οποία αναγνωρίζεται ως η ανάπτυξη των ανθρώπινων πληθυσμών και των μελλοντικών γενεών που είναι απαραίτητα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Κατά τη λήξη της Διάσκεψης, καταρτίστηκε ένα έγγραφο γνωστό ως "Διακήρυξη της Στοκχόλμης», το οποίο περιέχει τις αρχές για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ανάπτυξης που πρέπει να ακολουθούν οι κυβερνήσεις στις πολιτικές αποφάσεις. Η δήλωση μπορεί να θεωρηθεί ορόσημο στον ορισμό της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης και των διεθνών μέτρων για το περιβάλλον και το κλίμα. Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής αποφασίστηκε η δημιουργία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και μια δομή περιβαλλοντικής παρακολούθησης σε παγκόσμια κλίμακα, Earthwatch, ολοκληρωμένη nell UNEP. Με την αφορμή αυτή, καταδικάστηκαν για τις δοκιμές πυρηνικών όπλων, ιδιαίτερα αυτών που διεξάγονται στην ατμόσφαιρα, καλώντας τα έθνη να τα εγκαταλείψουν, ως πηγές της περαιτέρω ρύπανσης του περιβάλλοντος, επιπλέον, ιδρύθηκε Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου) Έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη: το κοινό μας μέλλον. Το 1987, η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που ιδρύθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1983 και της οποίας προέδρευε ο Gro Harlem Brundtland, παρουσιάσει την έκθεσή της στην οποία η προστασία του περιβάλλοντος δεν θεωρείται πλέον εμπόδιο για την ανάπτυξη, αλλά αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξης που θα διαρκέσει. Ορίστηκε για πρώτη φορά η έννοια της "αειφόρου ανάπτυξης" ως «ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες», και περίγραφε ορισμένους ζωτικής σημασίας στόχους για τις περιβαλλοντικές πολιτικές και την ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένου ότι: ανακάμπτει η οικονομική ανάπτυξη. να αλλάξει η ποιότητα της οικονομικής ανάπτυξης, διασφαλίζοντας δίκαιες και ισορροπημένες επιλογές από την άποψη των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και για να καλύψει τις ανάγκες της απασχόλησης, των τροφίμων, της ενέργειας, της ύδρευσης, της αποχέτευσης και της δημόσιας υγείας. Να λαμβάνονται μέτρα για τη διατήρηση και τη βελτίωση του αποθέματος των φυσικών πόρων για να θα διασφαλιστεί ένα βιώσιμο επίπεδο του πληθυσμού. σταθεροποίηση των επιπέδων απασχόλησης. διατηρείται και ενισχύεται η βάση των πόρων

14 η τεχνολογία να προσανατολιστεί και να διαχειρίζεται καλύτερα τον κίνδυνο. ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών και οικονομικών αποφάσεων κατά τη χάραξη των περιβαλλοντικών και οικονομικών πτυχών. ενίσχυση της διεθνής συνεργασίας Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED ή Συνάντηση Κορυφής της Γης), Ρίο ντε Τζανέιρο, Βραζιλία. Οι συμμετέχοντες του συνεδρίου: 172 κυβερνήσεις, 108 αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων και εκπρόσωποι των μη κυβερνητικών οργανώσεων, υπέγραψαν τη συμφωνία για τη Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία με τη σειρά της οδήγησε στη σύνταξη του πρωτοκόλλου του Κιότο. Ήταν το πρώτο παγκόσμιο πρόγραμμα δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος. Η Διάσκεψη του Ρίο ολοκληρώθηκε με τη σύνταξη διαφόρων επισήμων εγγράφων: Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Ατζέντα 21 Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα Δήλωση σχετικά με τις αρχές της δασοκομίας Σύμβαση για την Κλιματική Αλλαγή: ένα έγγραφο που αποσκοπεί στην καταπολέμηση του φαινόμενου του θερμοκηπίου. Agenda 21 είναι ένα στρατηγικό έγγραφο που αντιπροσωπεύει ένα σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει 2500 συστάσεις που έπρεπε να εγκριθούν, μέχρι τη δεκαετία του '90, κατά τη διάρκεια του εικοστού πρώτου αιώνα ορίστηκαν σε 40 κεφάλαια, τομεακές πολιτικές πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή για να υπάρξει «Αειφόρος Ανάπτυξη», για την αντιμετώπιση όλων των περιοχών στις οποίες είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης. Ειδικότερα, περιέχει συγκεκριμένες προτάσεις: Καταπολέμηση της φτώχιας μεταβαλλόμενα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης δημογραφική δυναμική διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων προστασία της ατμόσφαιρας, των ωκεανών και της βιοποικιλότητας την πρόληψη της αποψίλωσης των δασών προώθηση της αειφόρου γεωργίας Το έγγραφο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: 1. κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις: το πρόγραμμα αποσκοπεί στην επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης στις φτωχές χώρες ώστε να μην είναι καταστροφική για το φυσικό περιβάλλον, μέσω της καταπολέμησης της φτώχειας, τον έλεγχο του πληθυσμού, τη βελτίωση της υγείας των πληθυσμών, κλπ., και να αλλάξει τον τρόπο κατανάλωσης των πλουσίων χωρών. 14

15 2. διατήρηση και τη διαχείριση των πόρων για την ανάπτυξη: το περιβαλλοντικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει τις πληροφορίες σχετικά με τα τεχνικά και οικονομικά μέσα που είναι απαραίτητα για (την προστασία της ατμόσφαιρας, την ολοκληρωμένη διαχείριση της γεωργίας, την καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών, τη διαχείριση ευαίσθητων οικοσυστημάτων, την καταπολέμηση της απερήμωσης και της ξηρασίας, της διατήρησης των βιολογικών, την επίτευξη της διαφορετικότητας, τη διαχείριση της βιοτεχνολογίας, την προστασία των ωκεανών και των γλυκών υδάτων, τη διαχείριση των τοξικών ουσιών, των στερεών αποβλήτων και της διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, την οικολογική διαχείριση των λυμάτων). Ως εκ τούτου, δίνει μια ένδειξη σχετικά με τους πόρους που πρέπει να εξεταστούν για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. 3. ενίσχυση του ρόλου των φορέων (κύριες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών): ένα έγγραφο που υπογραμμίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η συμμετοχή της τοπικής κοινότητας, και προσδιορίζει το ρόλο των ειδικών κοινωνικών ομάδων με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη (γυναίκες, νέοι, ηλικιωμένοι, συνδικάτα, μη-κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), παραγωγικοί τομείς, επιστημονική κοινότητα) 4. εργαλεία εφαρμογής: αναλύοντας τα αναγκαία μέτρα για την επιδίωξη δράσεων για την επίτευξη ενός περιβαλλοντικά βιώσιμου μέλλοντος: επιστημονικά όργανα, κατάρτιση, ενημέρωση, διεθνή συνεργασία, χρηματοπιστωτικά μέσα, νομικά μέσα Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη που διοργανώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, Γιοχάνεσμπουργκ, Νότια Αφρική. Αυτή η σύνοδος κορυφής, στην οποία συμμετείχαν 189 από τα 195 κράτη μέλη του ΟΗΕ, πολλοί αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, εκπρόσωποι των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), του ιδιωτικού τομέα και άλλες ομάδες συμφερόντων, ήταν μια ευκαιρία να προβληματιστούν σχετικά με αυτό που ξεκίνησε στο Ρίο στη Σύνοδο Κορυφής το 1992 και την επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης. Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα ήταν η υιοθέτηση ενός σχεδίου δράσης, η οποία υπεγράφη από όλα τα κράτη του παρόντος, στην οποία εντοπίζονται βασικά θέματα για την επόμενη δεκαετία. Παρουσιάστηκαν επίσης μια σειρά εθελοντικών πρωτοβουλιών της συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων, των ιδρυμάτων, των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών για να δώσουν την ουσία του σχεδίου, και υπέγραψαν δήλωση για την ανανέωση της δέσμευσης των ηγετών του κόσμου για την καταπολέμηση της φτώχειας μέσω της ανάπτυξης της οικονομίας και δωρεάν μεταφορά από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και κατανάλωση των πόρων Η Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη Στο τέλος της διαδρομής που είχε δει το 2005, την αναθεώρηση της Αειφόρου Ανάπτυξης της ΕΕ το 2001, και βάσει των διαβουλεύσεων που πραγματοποιήθηκαν με τα άλλα κοινοτικά όργανα και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε στις 16 Ιουνίου 2006, μια νέα στρατηγική Ευρωπαϊκής Αειφόρου Ανάπτυξης (Agenda Γκέτεμποργκ), για μια διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στρατηγική τονίζει και ενισχύει τη δέσμευση και την ανάγκη συνεργασίας για την αντιμετώπιση με τις χώρες της ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη το αντίκτυπο της νέας παγκόσμιας αειφόρου ανάπτυξης. Η νέα στρατηγική απαριθμεί επτά προκλήσεις: 1. Κλιματική αλλαγή και καθαρή ενέργεια 2. Βιώσιμες μεταφορές 15

16 3. Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή 4. Διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων 5. Δημόσια Υγεία 6. Κοινωνική ένταξη, δημογραφία και μετανάστευση 7. Παγκόσμια φτώχεια και προκλήσεις της αειφόρου ανάπτυξης. Ο βασικός ρόλος στη στήριξη της διάδοσης και της επίτευξης των στόχων της στρατηγικής, έχει ανατεθεί στην εκπαίδευση, την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα, στην ανάπτυξη και στην Τοπική Ατζέντα 21, πληροφόρησης και επικοινωνίας με τους πολίτες Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (Διάσκεψη της Κοπεγχάγης) Διάσκεψη για το κλίμα με αποκορύφωμα τη συμφωνία της Κοπεγχάγης περιέχει δύο παραρτήματα, όπου οι βιομηχανικές χώρες θα πρέπει να γράψουν, μέχρι τον Ιανουάριο του 2010, όχι τις δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών, αλλά τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν. Τέλος, περιέχει δέσμευση της χρηματοδότησης για τις πολιτικές και τα μέτρα για τον μετριασμό και την προσαρμογή σε 30 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για την περίοδο , και 100 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2020, γεγονός που θα πρέπει να καταβληθεί από τις βιομηχανικές χώρες προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, ακόμη και αν δεν διευκρινίζεται η κατανομή των πληρωμών αυτών μεταξύ των βιομηχανικών χωρών Στρατηγική για την Ευρώπη 2020 Πενταετή στρατηγική για την ανάπτυξη δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δεν είναι μόνο να βγει από την οικονομική κρίση, αλλά και θέλει να γεμίσει τα κενά σε μοντέλο ανάπτυξής και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα διαφορετικό είδος οικονομικής ανάπτυξης, πιο έξυπνη, πιο βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς. Για το σκοπό αυτό, προσδιορίζει τρεις προτεραιότητες: Έξυπνη ανάπτυξη: ανάπτυξη μιας οικονομίας βασιζόμενης στη γνώση και την καινοτομία. Βιώσιμη ανάπτυξη: προώθηση μιας πιο αποδοτικής χρήσης πόρων, πιο πράσινης και πιο ανταγωνιστικής οικονομίας. Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς: μια υψηλή απασχόληση που θα ευνοεί την κοινωνική και εδαφική συνοχή Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Ρίο +20), Ρίο ντε Τζανέιρο Το τρίτο διεθνές συνέδριο για τη βιώσιμη ανάπτυξη, 20 χρόνια μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Γης στο Ρίο ντε Τζανέιρο UNCED το Τα σημαντικότερα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν στο Ρίο είναι: αναγνώριση της έννοιας της Πράσινης Οικονομίας, ως κινητήρια δύναμη για την αειφόρο ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας. 16

17 υιοθέτηση ενός δεκαετούς πλαισίου προγραμμάτων για την προώθηση των βιώσιμων προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης την ενίσχυση των λειτουργιών του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), η οποία συνοδεύεται από καθολίκευση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου έναρξη μιας διαδικασίας για την ενίσχυση της παγκόσμιας διακυβέρνησης της αειφόρου ανάπτυξης μέσω της δημιουργίας ενός πολιτικού φόρουμ υψηλού επιπέδου για τη διακυβέρνηση της αειφόρου ανάπτυξης ξεκινώντας μια διακυβερνητική διαδικασία για τον ορισμό των νέων αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας για την βιωσιμότητα (SDGs). 17

18 3. ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Τι είναι ένας δείκτης βιωσιμότητας Οι δείκτες βιωσιμότητας είναι ένα εργαλείο που επιτρέπει να πάρει κανείς πληροφορίες σχετικά με μετρήσιμα στοιχεία των περιβαλλοντικών συστημάτων, οικονομικά ή κοινωνικά, και να παρακολουθεί τις αλλαγές των χαρακτηριστικών τους, παρέχοντας μια σταθερή βάση για τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική και περιβαλλοντική ευημερία και «ο άνθρωπος». Το Α.Ε.Π. (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) είναι η συνολική αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σε ένα χρόνο και προορίζεται για τελικές χρήσεις όπως η κατανάλωση, οι επενδύσεις και οι καθαρές εξαγωγές. Εκφράζεται σε νομισματικές μονάδες, και χρησιμοποιείται ως δείκτης της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας, αλλά είναι πλέον γνωστό πως το εισόδημα δεν αντιστοιχεί κατ 'ανάγκη με την ποιότητα της ζωής. Το ΑΕΠ εκφράζει αποκλειστικά εκτιμήσεις οικονομικής φύσεως, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές πτυχές, την περιβαλλοντική ζημία και το σχετικό κόστος για την κοινότητα. Ως εκ τούτου, ήταν αναγκαίο να βρει τρόπους να ενσωματώσει την οικονομική πτυχή με εκείνες που σχετίζονται με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και με την ανάπτυξη δεικτών που θα αναφέρουν το σύνολικό ολοκληρωμένο σύστημα για να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων. Σε τι χρησιμεύουν Οι δείκτες επιτρέπουν : Να ενσωματώνει και να υποστηρίζει τη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων, οικονομικών και κοινωνικών. να εντοπίσει τα κενά όσον αφορά τη διαθεσιμότητα των δεδομένων και να προτείνει τον χρήσιμο τύπο δεδομένων για την ανίχνευση. να προβεί σε αξιολόγηση των δράσεων που αναλαμβάνονται και παρακολουθούν την αποτελεσματικότητά τους να διευκολύνει την επικοινωνία των πληροφοριών και να επιτρέπει τη σύγκριση να βοηθά στην πρόβλεψη των προβλημάτων, την προώθηση και την υιοθέτηση των μακροπρόθεσμων στρατηγικών να ενημερώνουν και να επικοινωνούν με τους πολίτες και ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων. Χαρακτηριστικά ενός καλού δείκτη ποιότητας Ένας καλός δείκτης ποιότητας πρέπει να είναι: να κάνει μέτρηση του φαινομένου και των κύριων στόχων του, εάν δεν υπάρχει επαρκής κλίμακα αναφοράς (τοπική, περιφερειακή, παγκόσμια) μετρήσιμος και ανιχνεύσιμος με τα διαθέσιμα στοιχεία και την αναβαθμίσιμη 18

19 αξιόπιστος από επιστημονική άποψη, με βάση τα πρότυπα που αναγνωρίζονται από την εθνική και διεθνή επιστημονική κοινότητα κατανοητός όχι μόνο από τους τεχνικούς, αλλά και από τους πολιτικούς και το κοινό ικανός να ανιχνεύει την τάση και την πάροδο του χρόνου των φαινομένων, προκειμένου να παρακολουθεί τα αποτελέσματα των πολιτικών με την πάροδο του χρόνου ευαίσθητος στις αλλαγές του περιβάλλοντος ή της οικονομίας που πρέπει να περιγράψει, και ως εκ τούτου να είναι σε θέση να προσαρμοστεί γρήγορα στις αλλαγές. Δείκτες περιβαλλοντικής αειφορίας Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) είναι ένας οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ιδρύθηκε με την αποστολή να παρέχει αντικειμενική και ανεξάρτητη πληροφόρηση για το περιβάλλον. Ο Οργανισμός παρέχει επίσης βοήθεια στα κράτη-μέλη και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ στη διαδικασία της έγκρισης, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών πολιτικών. Τα κύρια καθήκοντα του ΕΟΠ είναι: Παροχή βοήθειας για την Κοινότητα και τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της πολιτικής για το περιβάλλον, με την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών στις οικονομικές πολιτικές και την πορεία προς την αειφορία. Συντονίζει το δίκτυο των ευρωπαϊκών Περιβαλλοντικών Πληροφοριών και Παρατηρήσεων (Eioneten) που συλλέγει, και διαδίδει πληροφορίες από και για τους δείκτες και τον εξορθολογισμό των πληροφοριών. Ο ΕΟΠ δημοσιεύει τακτικά δύο δείκτες στις ετήσιες "EnvironmentalSignals", σχέσεις που βασίζονται σε δείκτες που ασχολούνται με συγκεκριμένα θέματα και τομείς. Μπορείτε να αποκτήσετε πρόσβαση στους επιμέρους δείκτες των δεικτών στο site Στο πλαίσιο DPSIR Το πλαίσιο D.P.S.I.R. είναι ένα εννοιολογικό μοντέλο που υιοθετήθηκε ως πρότυπο από τον ΕΟΠ, ώστε να περιγράφει την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του περιβάλλοντος, και χρησιμοποιεί 4 τύπους δεικτών: Κινητήριες δυνάμεις δείκτη, οι οποίες περιγράφουν τις κοινωνικο-οικονομικές δραστηριότητες που προκαλούν περιβαλλοντικές πιέσεις, όπως ο πληθυσμός ή η κατανάλωση ενέργειας. Δείκτες πίεσης, οι οποίοι περιγράφουν ανθρώπινες ενέργειες που προκαλούν άμεσα αλλαγές σχετικά με την κατάσταση των περιβαλλοντικών συνιστωσών, όπως τη λήψη των φυσικών πόρων ή την εκπομπή ρύπων. Δείκτες κατάστασης, τα οποία περιγράφουν τις συνθήκες ποιότητας των διαφόρων στοιχείων του περιβάλλοντος, όπως η θερμοκρασία ή η συγκέντρωση μιας ουσίας. Οι δείκτες επιπτώσεων, οι οποίοι περιγράφουν αλλαγές κατάστασης εξαιτίας των ανθρωπογενών πιέσεων στα οικοσυστήματα και στην κοινωνία, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, βλάβες στην υγεία, απώλεια της βιοποικιλότητας. Οι δείκτες απόκρισης, οι οποίες περιγράφουν τις αντιδράσεις των πολιτών για την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων και την προώθηση των θετικών, όπως η νομοθεσία και οι τεχνολογικές παρεμβάσεις. 19

20 Σύμφωνα με την κατάταξη των δεικτών του ΕΟΠ μπορεί να χωριστεί σε 4 ομάδες, καθεμία από τις οποίες αποτελεί μια πολύ συγκεκριμένη ερώτηση: περιγραφικών δεικτών (τι συμβαίνει στο περιβάλλον και στους άνδρες) Περιγράψτε την τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά τα μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η αλλαγή του κλίματος, η οξίνιση, η μόλυνση από τοξικές ουσίες και τα απόβλητα σε σχέση με μια συγκεκριμένη γεωγραφική θέση. δείκτες αποδοτικότητας (σημαντικό), Συγκρίνοντας τις τρέχουσες συνθήκες με ένα συγκεκριμένο σύνολο δεικτών μέτρησης, δηλαδή την απόσταση μεταξύ των σημερινών περιβαλλοντικών συνθηκών και στόχων. δείκτες απόδοσης (Βελτιώνουμε), σύνδεση των περιβαλλοντικών πιέσεων στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Επιτρέπουν την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προϊόντων και των διαδικασιών όσον αφορά τη χρήση των πόρων, τις εκπομπές και τα απόβλητα για μια συγκεκριμένη περιοχή. συνολικά δείκτες ευημερίας (καταφέραμε να βελτιώσει μακροπρόθεσμα), είναι δείκτες της συνολικής βιωσιμότητας. 20

21 4. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Άσκηση n 1: Focus Group σε πρακτική μελέτης περίπτωσης Σε συμφωνία με τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της έννοιας της αειφορίας και της διεπιστημονικής προσέγγισης που πρέπει να έχει η εκπαίδευση για συναφή θέματα, προτείνουμε μια προπόνηση με την τεχνική ομάδα εστίασης πιστεύοντας ότι η αλληλεπίδραση της ομάδας, σε συνδυασμό με τις διαφορετικές ικανότητες των συμμετεχόντων, θα ενθαρρύνουν την ανάδυση των πληροφοριών στο πρωτότυπο. Η ομάδα καλείται να απαντήσει σε 3 ερωτήσεις με στόχο να καταρτίσει έναν κατάλογο κριτηρίων για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας του δημόσιου πάρκου. Τα ερωτήματα είναι: 1. Τι είναι αυτό που κάνει ένα βιώσιμο δημόσιο πάρκο? 2. Ποιος καθορίζει / επηρεάζει το βαθμό της βιωσιμότητας ενός δημόσιου πάρκου? 3. Πώς μπορείτε να κάνετε ένα δημόσιο πάρκο πιο βιώσιμο? Για διευκολυνθεί η συζήτηση, προτείνεται να λάβει υπόψη τις ακόλουθες πτυχές: ποικιλίες χρήσης / είδος των χρηστών (stakeholders) πτυχές της ασφάλειας / προστασία συντήρηση προσιτότητα η ανάγκη για ολοκλήρωσης μεταξύ του πάρκου και της πραγματικότητας σχεδιασμός / υλικά που χρησιμοποιούνται περιβαλλοντική αειφορία, βιοποικιλότητα, αειφόρο διαχείριση των πόρων, διαχείριση των αποβλήτων Η θεσμική βιωσιμότητα: τοπική διακυβέρνηση και συμμετοχή του κοινού Οικονομική βιωσιμότητα: εξασφάλιση των πόρων, των μεθόδων και του κόστους διαχείρισης Σε μια λίστα των κριτηρίων, θα πρέπει να παρέχονται το φωτογραφικό υλικό σχετικά με μερικά από τα τοπικά δημόσια πάρκα. Η τεκμηρίωση πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με το ποιος τρέχει, την ιστορία της, τους στόχους της δημιουργίας, οι δικαιούχοι χρήσης, τα χαρακτηριστικά του (πανίδα και χλωρίδα), τις δομές και τα κτίρια του παρόντος, την οργάνωση, τις υπηρεσίες που προσφέρονται, την προσβασιμότητα, τη διαχείριση των αποβλήτων, κλπ. Οι μαθητές καλούνται να οικοδομήσουν μια μήτρα an Project Aspis - τα παραδείγματα των δημόσιων πάρκων, σύμφωνα με τα κριτήρια αειφορίας που εντοπίστηκαν χρησιμοποιώντας μια κλίμακα ποιοτική ή ποσοτική. Ανάλογα με το τελικό σκορ, αυτό θα καθορίσει το πάρκο πιο βιώσιμο. Στο σχήμα στην επόμενη σελίδα αναφέρεται ένα παράδειγμα ενός πίνακα κριτηρίων βιωσιμότητας που συνδέεται με την εμφάνιση της ποικιλίας των χρήσεων / χρηστών από τον τύπο που προτείνεται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Aspis - Λογιστικός έλεγχος της βιωσιμότητας των δημόσιων χώρων, η οποία παρήγαγε μια μεθοδολογία GBL (game-based learning - game-based learning), όπως συμπληρώθηκε με άλλα εργαλεία που βασίζονται στη διαλογική επικοινωνία και στο διαδίκτυο, προκειμένου να προωθήσει τον πολιτισμό της συμμετοχής του κοινού στο σχεδιασμό και 21

22 την ευαισθητοποίηση των πολιτών και των επαγγελματιών (αρχιτέκτονες / σχεδιαστές / φοιτητές ) όσον αφορά τη διατήρηση των δημόσιων χώρων. 22

23 ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ/ΧΡΗΣ ΤΩΝ Το δημόσιο πάρκο θα ικανοποιεί τις ανάγκες των χρηστών Οι διαφορετικοί χρήστες έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους Ο ανοιχτός χώρος είναι επαρκής για τις δραστηριότητες και τις υπηρεσίες Πολύ λίγα / κανέν α λίγα Έτσι κ έτσι αρκετά πολ λά Δεν ξέρω / δεν καταλα βαίνω Δεν είναι σημαντικό Στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη 1) Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι χρηστών: όπως τα παιδιά, οι νέοι, οι μητέρες με παιδιά, οικογένειες, ηλικιωμένοι, νεαρά ζευγάρια, κατοίκους, επισκέπτες, άνθρωποι που εργάζονται στις γύρω περιοχές 2) Υπάρχουν επί του παρόντος πλήθος δραστηριοτήτων 3) Ο χώρος χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικές δραστηριότητες από τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τις ΜΚΟ 1) Το επίπεδο θορύβου μιας δραστηριότητας ενοχλεί άλλους χρήστες? 2) Υπάρχει συνωστισμός σε ορισμένες περιοχές του ανοιχτού χώρου? 3) Οι δραστηριοτήτων, είναι τέτοιες ώστε να καταλαμβάνουν πολύ χώρο ενώ μειώνεται εκείνος των άλλων? 4) Υπάρχουν οι κανονισμοί ή προγράμματα δραστηριοτήτων για τη διαχείριση της χρήσης του χώρου και για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις (γραπτό πρόγραμμα ή ένα πρόσωπο που διοικεί για παράδειγμα τη χρήση ενός γηπέδου μπάσκετ) 1) Οι παιδικές χαρές και οι χώρους για τα μικρά παιδιά είναι καλά διαχωρισμένα από εκείνα για άλλες χρήσεις? 2) Οι αθλητικές εγκαταστάσεις είναι καλά διαχωρισμένες από τους άλλους χώρους 3) Οι περιοχές πεζών διαχωρίζονται από τα μονοπάτια για ποδήλατο? ναι όχι Δεν ισχύει /δεν ξέρω 23

24 4) Οι επιλογές για φαγητό και άλλες παρόμοιες δομές είναι καλά καθορισμένες και περιορισμένες, έτσι ώστε να μην ενοχλούν τις άλλες δραστηριότητες? 24

25 Άσκηση n 2: Βιώσιμες δραστηριότητες μάθησης Στο πλαίσιο της κατάρτισης στην αειφορία, η συνοχή των ιδίων μαθησιακών δραστηριοτήτων με την αειφόρο ανάπτυξη είναι το κλειδί στη διαδικασία της αφομοίωσης των βασικών εννοιών και η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μεταξύ των σπουδαστών και εκπαιδευτών ως μέρος της δέσμευσης για τη βιωσιμότητα από την αρχή της δράση και ξεκινώντας από την δική του δράση. Οι εκπαιδευτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την αειφορία τον σχεδιασμό της κάθε δραστηριότητας κατάρτισης και πρέπει να συνεργάζονται με τους μαθητές σχετικά με το σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός αειφόρου «μαθήματος». Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ: Στο πλαίσιο του σχεδιασμού της δραστηριότητας του μάθηματος, η βιωσιμότητα θα πρέπει να ενσωματωθεί. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εφαρμοστεί η έννοια της αειφορίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο εκπαιδευτής πρέπει: - Καθιέρωση των στόχων της βιωσιμότητας για τη μαθησιακή δραστηριότητα - Καθορίστε τις δράσεις που πρέπει να εκτελεστούν για την επίτευξη των στόχων αυτών - Να υπάρξει συμφωνία με όλους τους φορείς στην μαθησιακή δραστηριότητα (εκπαιδευτικό κέντρο, οι εταιρείες που εργάζονται με το κέντρο, κ.λπ.) μετά από μια σωστή επικοινωνία για τους στόχους. - Ποιος είναι ο υπεύθυνος σε κάθε τι μέσα στο κέντρο. - Προγραμματίστε όλα τα κριτήρια αειφορίας για να ακολουθηθούν στα διάφορα στάδια της διαδικασίας της μάθησης. - Βρείτε τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της διαδικασίας "καθιστώντας το φυσικά βιώσιμο». - Σχεδιάστε ένα κατάλληλο σύστημα παρακολούθησης (δείκτες, πώς και πότε να μετράμε) - Συμπεριλάβετε μια δραστηριότητα με τους μαθητές κατά την έναρξη της διαδικασίας της μάθησης για να ενσωματώσετε όλες αυτές τις γνώσεις στη συμπεριφορά τους κατά τη διάρκεια του προγράμματος κατάρτισης. Ένας προσανατολισμός για μια τέτοια δραστηριότητα περιλαμβάνεται παρακάτω. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Μια πρακτική άσκηση για να φτάσετε σε όλους τους παραπάνω στόχους είναι η εξής : Κατ 'αρχάς, η ομάδα πρέπει να απαντήσει σε μια σειρά από βασικά ερωτήματα: - Γιατί μια βιώσιμη πορεία? 25

26 - Τι πρέπει να ληφθεί υπόψη για να κάνει αυτή την πορεία βιώσιμη? - Ποιος είναι ο υπεύθυνος γι αυτό? - Πώς μπορούν να παρακολουθούν και να μετρούν την επίτευξη των στόχων της αειφορίας? Για να υπάρχει μια σαφή και πλήρη εικόνα των θεμάτων θα πρέπει να είναι μέρος της διαδικασίας συζήτησης, ο ακόλουθος κατάλογος μπορεί να χρησιμοποιηθεί (θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο, αυτό δεν είναι μια κλειστή λίστα): - Τοποθεσία της δραστηριότητας της κατάρτισης - Κτίρια/περιοχές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν - Μεταφορές και κινητικότητα - Καταλύματα αναγκών - Ενεργειακές απαιτήσεις: ενεργειακή απόδοση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούνται - Τρόφιμα και ποτά, έλεγχος διαθεσιμότητας - Υλικό χρήσης των πόρων - Παραγωγή αποβλήτων και διαχείριση αποβλήτων - Δημιουργικές λύσεις - Παρακολούθηση και αξιολόγηση Στο πλαίσιο της συζήτησης, οι μαθητές πρέπει να έχουν υπόψη τους τρεις πυλώνες της αειφορίας (κοινωνική / οικονομική / περιβαλλοντική). Μόλις η πρώτη συζήτηση έχει τελειώσει και οι διάφορες ιδέες γραπτώς, οι μαθητές καλούνται να σχεδιάσουν έναν πίνακα για να οργανώσουν και να ρυθμίσουν όλες αυτές τις ιδέες που περιλαμβάνουν τουλάχιστον: - Στόχους - Δράσεις - Χρονοδιάγραμμα - Αρμοδιότητες Ένα παράδειγμα για το πώς αυτή η μήτρα θα μπορούσε να μοιάζει, περιλαμβάνεται παρακάτω. Στους μαθητές θα πρέπει επίσης να ανατεθούν ορισμένα καθήκοντα για τα οποία πρέπει να δεσμευτούν για 26

27 τις καλές επιδόσεις τους, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση κατά μήκος του προγράμματος κατάρτισης. 27

28 Πριν από τη μαθησιακή Δραστηριότητα Στόχοι Δράσεις Χρονοδιάγραμμα Αρμοδιότητες Εξοικονόμηση ενέργειας Χρησιμοποιήστε μια τάξη με αρκετό φυσικό φως Επιλέχθηκε από πριν dd/mm Ο διευθυντής του κέντρου Βιώσιμη κυνικότητα και μεταφορές στη δραστηριότητα κατάρτισης Η πρόληψη των αποβλήτων και η κατάλληλη διαχείριση αποβλήτων Κατά τη διάρκεια της μαθησιακής δραστηριότητας Χρησιμοποιήστε μια τάξη με τον έλεγχο της θερμοκρασίας Επιλέχθηκε από πριν dd/mm Ο διευθυντής του κέντρου Συγκεντρώνει όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη διαθεσιμότητα της δημόσιας συγκοινωνίας προς το εκπαιδευτικό κέντρο Καταρτίζονται από πριν dd/mm Ο διευθυντής του κέντρου Ετοιμάστε ένα έγγραφο με όλες τις πληροφορίες για τους φοιτητές Τεκμηρίωση από πριν dd/mm Ο διευθυντής του κέντρου Think about all waste fractions that could be generated and provide the classroom with appropriate elements for their management Στη θέση τους πριν από την έναρξη των μαθημάτων κατάρτισης Ο διευθυντής του κέντρου Στόχοι Δράσεις Χρονοδιάγραμμα Αρμοδιότητες Εξοικονόμηση ενέργειας Έλεγχος στις ηλεκτρονικές συσκευές στο τέλος της ημέρας, να είναι όλες κλειστές καθημερινά Μαθητής 1 Βιώσιμη κυνικότητα και μεταφορές στη δραστηριότητα κατάρτισης Έλεγχος στα φώτα, να μην είναι ποτέ αναμμένα εφόσον δεν υπάρχει λόγος καθημερινά Μαθητής 2 Δώστε στους μαθητές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται ώστε να φτάσουν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς γρήγορα Πρώτη μέρα μαθημάτων Δάσκαλος Οργανώστε ένα δίκτυο μεταξύ μαθητών για ομαδική μεταφορά Έτοιμοι ανά dd/mm Μαθητής 3 Η πρόληψη των αποβλήτων και Δώστε στους μαθητές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με την πρόληψη των Πρώτη μέρα εκπαίδευσης Δάσκαλος 28

29 η κατάλληλη διαχείριση αποβλήτων Μετά τη μαθησιακή δραστηριότητα αποβλήτων και στην τάξη και στο κέντρο Στόχοι Δράσεις Χρονοδιάγραμμα Αρμοδιότητες Εξοικονόμηση ενέργειας Βιώσιμη κυνικότητα και μεταφορές στη δραστηριότητα κατάρτισης Η πρόληψη των αποβλήτων και η κατάλληλη διαχείριση αποβλήτων Χρήση από τα αρχεία δεδομένων, έκθεση σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και ενημέρωση του επικεφαλή του κέντρου 5 μέρες μετά τη λήξη των μαθημάτων Δάσκαλος Έκθεση για τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιούν οι μαθητές Έκθεση ανά dd/mm Δάσκαλος Βοήθεια στους μαθητές ώστε να οργανώσουν μια βιώσιμη διαδρομή προς το σπίτι Σχέδιο ανά by dd/mm Δάσκαλος Βρείτε μια χρησιμότητα για ορισμένα υλικά που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια κατάρτισης αντί να τα πετάξετε Λύση ανά dd/mm Δάσκαλος 29

30 5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Μέθοδοι διδασκαλίας Στρατηγικές διδασκαλίας αποτελούνται από μια σειρά από μεθόδους και βοηθήματα που επιλέγονται και συνδυάζονται όλα μαζί, έτσι ώστε να προωθηθεί η επίτευξη των αναμενόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Πώς να επιλέξετε εκπαιδευτική στρατηγική I. Εξετάστε τους στόχους που επιδιώκονται από την εκπαίδευση και τους γενικούς στόχους II. III. Στρατηγικές για την ενημέρωση: χρησιμεύουν για να διαθέσουν τη γνώση, επειδή το θέμα μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά τους Εκπαιδευτικές στρατηγικές: η συμπεριφορά υπόκειται σε κανόνες, ή "πρότυπα" και θέματα όπως, τήρηση των κανόνων / προτύπων, απαιτούμενη συμπεριφορά Εκπαιδευτικές στρατηγικές: ο στόχος είναι η αλλαγή συμπεριφοράς, για την απόκτηση της υποκειμενικής ευαισθητοποίησης Εξετάστε τη διαδοχική οργάνωση των δραστηριοτήτων, με σεβασμό στην μαθησιακή διαδικασία: για παράδειγμα, μπορείτε να υιοθετήσετε το σειριακό μοντέλο του Kolb που υπονοεί την ιδέα ενός ενεργού θέμα, στο οποίο η μαθησιακή διαδικασία γίνεται πιο αποτελεσματική, δεδομένου ότι διεγείρει την αυτονομία, την ανάπτυξη και την προσωπική ανάπτυξη. Παρατηρήστε τα χαρακτηριστικά μιας στρατηγικής της "ποιότητας": Χρησιμοποιήστε μια ολιστική προσέγγιση εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας, στιγμές ακρόασης, στιγμές διασκέδασης, διαδραστικές δραστηριότητες αξιοποιώντας τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων Προώθηση της επικοινωνίας, του διαλόγου και της αντιπαράθεσης, τον ατομικό και συλλογικό προβληματισμό Χρησιμοποιήστε τις στρατηγικές και τις μεθόδους που συνεπάγονται για τη συμμετοχή, όσο το δυνατόν περισσότερο ώστε να επιτρέψουν στους συμμετέχοντες να επικεντρώνονται σε προβλήματα και να προτείνουν λύσεις και να ενεργούν με τρόπο αυτόνομο και υπεύθυνο Εξετάστε την περιοχή στρατηγικά και ως έναν εκπαιδευτικό πόρο, δηλαδή ένα «μαθησιακό περιβάλλον» και δουλέψτε "σε ένα πεδίο" Η αποτίμηση της «τοπικής γνώσης» και πρόσκληση «μαρτύρων» να συμβάλουν στην πορεία Μέθοδοι και διδακτικά βοηθήματα Η μέθοδος είναι ο τρόπος, ώστε η ακολουθία των ενεργειών που χαρακτηρίζονται από ειδικές λειτουργίες να επιτρέπουν να χαράξουν τον εκπαιδευτικό στόχο Η επιχορήγηση είναι το εργαλείο, το υλικό που είναι χρήσιμο κατά την εφαρμογή μιας μεθόδου. Πώς να επιλέξετε μέθοδο Η μέθοδος διδασκαλίας πρέπει να επιλέγεται σύμφωνα με: 1. Ειδικές παροχές εκπαιδευτικών στόχων: 30

31 Οι στόχοι είναι περισσότερο προσανατολισμένοι προς τη μεταφορά του περιεχομένου από το δάσκαλο, ή μάλλον στη διαδικασία της μάθησης που κατευθύνεται από το πρόσωπο στην κατάρτιση Το είδος της σχέσης που δημιουργείται μεταξύ του εκπαιδευτή και του αποδέκτη, τους ρόλους, τις διαδικασίες επικοινωνίας που θέλετε να ενεργοποιήσετε (top-down ή bottom-up,...) Τα επίπεδα που ενεργοποιείται ένα πρόσωπο: διάνοια, αισθήματα και συναισθήματα, σωματική βλάβη, από την απλή προσοχή στην άμεση εμπειρία των καταστάσεων και προβλημάτων δυνατότητα παροχής μιας λογικής και ομαλής συνολικής δομής παρέμβασης ή την εναλλακτική (και πολύ περισσότερο σε κίνδυνο με τις προσδιορισμένες ανάγκες και τις υψηλές δεξιότητες εκ μέρους του εκπαιδευτή) για την κατασκευή της εκμάθησης, σταδιακά η παρέμβαση έχει αναπτυχθεί. 2. Χαρακτηριστικά των δικαιούχων 3. Θέση της μονάδας κατάρτισης ή της μονάδας σε σχέση με την εκπαίδευση 4. Σκοπιμότητα (δεξιότητες και πόροι που απαιτούνται) Ο πίνακας του παραρτήματος 1 (προσαρμοσμένος από το Π. Poletti, F. Vian, Επαγγελματική θεραπεία αποκατάστασης και ο ρόλος της οθόνης - Εκπαίδευση n 12/ Εκτίμηση Υγείας, περιφέρειας Veneto) παρέχει μια επισκόπηση των πιθανών μεθόδων. 31

32 6. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ Το ακόλουθο κεφάλαιο προσδιορίζει, σε σχέση με το επαγγελματικό προφίλ του «τεχνικού Αειφορίας», ορισμένα βασικά περιεχόμενα για κάθε διδακτική ενότητα και μοναδες. Αριθμος ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 1 Εισαγωγή στην αειφορία Οι περιβαλλοντικές πολιτικές και η νομοθεσία (σε ευρωπαϊκό επίπεδο) Αρχές της αειφορίας και έννοιες 2 Ενάργεια Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ποιες είναι οι βασικές τεχνολογίες) Ανανεώσιμες πηγές (πολιτικές παροχής κινήτρων) Εξοικονόμηση ενέργειας και ορθολογική χρήση της ενέργειας 3 Απόβλητα Απόβλητα (πολιτικές για τη διαχείριση των αποβλήτων) Απόβλητα (τεχνικές διαχείρισης διάθεσης/ανάκτησης/ανάπτυξης) 4 Ανάλυση, αξιολόγηση και περιβαλλοντική παρακολούθηση 5 Βιωσιμότητα των διαδικασιών και των προϊόντων Περιβαλλοντική ανάλυση (εργαλεία και τεχνικές περιβαλλοντικού ελέγχου) Παρακολούθηση (δειγματοληψία και ανάλυση) Περιβαλλοντική εκτίμηση (ευρωπαϊκά πρότυπα και κριτήρια) Τεχνικές και μέσα για την περιβαλλοντική αποκατάσταση Εργαλεία και τεχνικές για τις διαδικασίες περιβαλλοντικής διαχείρισης Εργαλεία για τον περιβαλλοντικό χαρακτηρισμό των προιόντων και των υπηρεσιών Τα εμπορικά σήματα και η περιβαλλοντική πιστοποίηση προϊόντος/διαδικασίας Εργαλεία περιβαλλοντικών εκθέσεων (εκθέσεις, προϋπολογισμοί) Πολιτικές και τα εργαλεία για την επικοινωνία και την εκπαίδευση για την αειφορία 32

33 6 Σχεδιασμός για την αειφόρο χρήση της γης 7 Εργαλεία της δημόσιας πρωτοβουλίας για την βιωσιμότητα Πολιτικές για την οικονομική αειφορία Πολιτικές και τεχνικές ΕΚΕ Βιώσιμη κινητικότητα Ενεργειακός σχεδιασμός και υπολογισμός των εκπομπών Διαχείριση εδάφους και υδρογεωλογική χρήση γης Αειφόρος πολεοδομικός σχεδιασμός (έξυπνες πόλεις) Φυσικές περιοχές και βιοποικιλότητα Η αειφόρος διαχείριση των δασών (κριτήρια και πρότυπα αναφοράς) Βιώσιμη γεωργία Βιώσιμος τουρισμός Πράσινες δημόσιες συμβάσεις Εργαλεία περιβαλλοντικής συμμετοχής (Agenda 21, ) Εργαλεία και πολιτικές παροχές κινήτρων 8 Βιώσιμο κτίριο Στρατηγικές και σχεδιαστικά στοιχεία Υλικά και τεχνολογίες κατασκευής Φυτά και ενεργειακά συστήματα για την οικοδομική βιομηχανία Η εκτίμηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων Παρακολούθηση των επιδόσεων των κτιρίων 33

34 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ Κύριες ευρωπαϊκές πολιτικές και νομοθεσίες για το περιβάλλον Η ΕΕ έχει μερικά από τα υψηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα στον κόσμο, αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια των δεκαετιών. Η περιβαλλοντική πολιτική βοηθά στην προστασία του φυσικού κεφαλαίου της Ευρώπης, ενθαρρύνει την πράσινη επιχειρηματικότητα στην οικονομία της ΕΕ, και διασφαλίζει την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων που ζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είτε μέσω διορθωτικών μέτρων για τα ειδικά περιβαλλοντικά προβλήματα ή για τα οριζόντια μέτρα ενσωματώθηκε σε άλλους τομείς πολιτικής, της ευρωπαϊκής πολιτικής για το περιβάλλον, με βάση το άρθρο 174 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που αποσκοπεί να εξασφαλίσει την αειφόρο ανάπτυξη του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Οι περιβαλλοντικές πολιτικές και νομοθετικές διατάξεις που εφαρμόζονται από την ΕΕ μέσω διαφορετικών ειδών πράξεων και εγγράφων, όπως: - Οδηγίες: νομοθετική πράξη που θα καθορίζει έναν στόχο που όλες οι χώρες της ΕΕ πρέπει να επιτύχει - Κανονισμοί: Ένας κανονισμός είναι δεσμευτική νομοθετική πράξη - Αποφάσεις: Πράξη η οποία είναι δεσμευτική για εκείνους στους οποίους απευθύνεται και ισχύει άμεσα - Συστάσεις: Η σύσταση επιτρέπει στα θεσμικά όργανα να γνωστοποιήσουν τις απόψεις τους και να προτείνουν μια γραμμή δράσης, χωρίς να επιβάλλει οποιαδήποτε νομική υποχρέωση σε εκείνους στους οποίους απευθύνεται. - Θεματικές στρατηγικές: οι θεματικές στρατηγικές είναι ο εκσυγχρονισμός του περιβάλλοντος χάραξης πολιτικής της ΕΕ, υιοθετώντας μια ευρύτερη στρατηγική προσέγγιση. Οι θεματικές στρατηγικές βασίζονται στο υφιστάμενο νομικό / κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ και περιλαμβάνουν νέα γνώση σχετικά με τις απειλές για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Θα επικεντρωθεί σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση (οι επιπτώσεις των αποφάσεων σε έναν τομέα πολιτικής που έχει συνέπειες για τους άλλους) και επί θεμάτων εφαρμογής. - Σχέδια δράσης: Επιχειρησιακά έγγραφα σχετικά με συγκεκριμένα θέματα, καθορισμός δράσεων προτεραιότητας - Πράσινες Βίβλοι: Οι Πράσινες Βίβλοι είναι έγγραφα που δημοσιεύονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και προωθούν τη συζήτηση σχετικά με συγκεκριμένα θέματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Καλούν τα ενδιαφερόμενα μέρη (οργανισμοί ή άτομα) να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία διαβούλευσης και συζήτησης με βάση τις προτάσεις που υπέβαλε. Οι Πράσινες Βίβλοι μπορεί να οδηγήσουν σε νομοθετικές εξελίξεις που περιγράφονται στη συνέχεια, στις Λευκές Βίβλους - Λευκές Βίβλοι: Στην Επιτροπή, οι Λευκές Βίβλοι είναι έγγραφα που περιλαμβάνουν προτάσεις κοινοτικής δράσης σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακολουθούν μια Πράσινη Βίβλο που δημοσιεύθηκε, ώστε να ξεκινήσει μια διαδικασία διαβούλευσης σε 34

35 ευρωπαϊκό επίπεδο. Όταν μια Λευκή Βίβλος γίνει ευνοϊκά δεκτή από το Συμβούλιο, μπορεί να οδηγήσει σε ένα πρόγραμμα δράσης για την Ένωση στην εν λόγω περιοχή Ενέργειες Οδηγίες Κανονισμοί Αποφάσεις Επικοινωνίες Λευκές Βίβλοι Πράσινες Βίβλοι Είδος Εγγράφων Νομοθετικές πράξεις Θεματικές στρατηγικές Κοινά πλαίσια Σχέδια δράσης Προτάσεις για κοινοτική δράση (προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος: προς ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης, Λευκή Βίβλος για την Περιβαλλοντική Ευθύνη, Λευκή Βίβλος για την ασφάλεια των τροφίμων,...) Έγγραφα για συζήτηση και διαβούλευση (αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ για τη στήριξη της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και της βιώσιμης ανάπτυξης, Πράσινη Βίβλος για την προστασία των δασών και τη σχετική πληροφόρηση στην ΕΕ: Προετοιμασία των δασών ενόψει της κλιματικής αλλαγής, Διαμόρφωση νέας παιδείας αστικής κινητικότητας,...) Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζεται μια ανασκόπηση των κυριότερων νομοθετικών, στρατηγικών έγγραφων και έγγραφων πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται από το περιβαλλοντικό ζήτημα. Ενέργεια Τον Δεκέμβριο του 2008 το Πράσινο πακέτο ( ), εγκρίθηκε, το οποίο περιέχει το σύνολο των πολιτικών στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος με σκοπό την επίτευξη των στόχων μέσω της διάρθρωσης έξι νομοθετικών πράξεων: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Οδηγία 2009/28/EC) 1. Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (Οδηγία 2009/29/EC) 2. Καύσιμα και Βιοκάυσιμα (Οδηγία 2009/30/EC) 3. Δέσμευση και Αποθήκευση άνθρακα CCS (Οδηγία 2009/31/EC) 4. Επιμερισμός προσπάθειας (Οδηγία 2009/406/EC) 5. Επιμερισμός προσπάθειας (Οδηγία 2009/443/EC) Κανονισμός 2010/31/UE για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων συμπληρώνει τις πρώην πράξεις, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κατασκευαστικός τομέας αντιπροσωπεύει περίπου το 40% του συνόλου 35

36 των ευρωπαϊκών ενεργειακών καταναλώσεων και αποτελεί ορόσημο στις ευρωπαϊκές πολιτικές για την ενεργειακή απόδοση. Η διαχείριση και η προστασία των υδάτων Κανονισμός 2000/60/ΕΚ (οδηγία στο πλαίσιο για τα ύδατα), η οποία καθορίζει ένα πλαίσιο για την κοινοτική δράση για το νερό, εισάγει μια καινοτόμο προσέγγιση τόσο από περιβαλλοντική όσο και από άποψη διαχείρισης. Η οδηγία αυτή επιδιώκει μεγάλους στόχους: την πρόληψη της ποιοτικής και ποσοτικής υποβάθμισης, τη βελτίωση της κατάστασης των υδάτων και εξασφαλίζει μια βιώσιμη ανάπτυξη, με βάση την μακροπρόθεσμη προστασία των διαθέσιμων υδατικών πόρων. 2 οδηγίες ακόμα που αναπτύχθηκαν τότε: - Κανονισμός 2008/105/CE, για τα πρότυπα ποιότητας του περιβάλλοντος στις πολιτικές για το νερό - Κανονισμός 2009/90/CE, για τη θέσπιση τεχνικών προδιαγραφών για τη χημική ανάλυση και παρακολούθηση των υδάτων Προστασία του αέρα Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τον αέρα μπορεί να ομαδοποιηθεί σε διάφορα θέματα: Ποιότητα Αέρα - Κανονισμός 2008/50/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2008 σχετικά με την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και για καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη. - Ανακοίνωση της Επιτροπής της 21ης Σεπτεμβρίου 2005 της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Θεματική στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση [COM (2005) 446] Ατμοσφαιρικοί ρύποι - Κανονισμός2001/81/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2001, σχετικά με εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους - Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1005/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Σεπτεμβρίου 2009 για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος. Μηχανοκίνητα οχήματα - Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, της 28ης Απριλίου Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα καθαρά και ενεργειακώς αποδοτικά οχήματα [COM (2010) 186] - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 8ης Φεβρουαρίου 2006 με τίτλο «Μια στρατηγική της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα» [COM (2006) 34 τελικό - Επίσημη Εφημερίδα C 67 της 18 Μάρ του 2006]. - Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 1999, σχετικά με τη διαθεσιμότητα της πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με την οικονομία καυσίμου και τις εκπομπές CO2 όσον αφορά την εμπορία νέων επιβατηγών αυτοκινήτων 36

37 Βιομηχανικές εκπομπές - Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Νοεμβρίου 2010, περί βιομηχανικών εκπομπών (ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης - IPPC). - Οδηγία 2001/80/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2001, για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων από μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης - Οδηγία 1999/13/ΕΚ του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 1999 για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων (VOC) που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε ορισμένες δραστηριότητες και εγκαταστάσεις Διαχείριση Αποβλήτων - Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008 για τα απόβλητα - Κανονισμός του Συμβουλίου, της 26ης Απριλίου 1999 περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων - Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Δεκεμβρίου 2000, για την αποτέφρωση των αποβλήτων - Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 94/62/ΕΚ της 20ης Δεκεμβρίου 1994 για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας Φύση και Βιοποικιλότητα Βιοποικιλότητα - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 3ης Ιουνίου 2011, με τίτλο: «Η ασφάλεια ζωής μας, το φυσικό μας κεφάλαιο: στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020" [COM (2011) 244] - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 22ας Μαΐου 2006, «Η ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το και μετέπειτα - Η υποστήριξη των υπηρεσιών οικοσυστήματος με στόχο την ευημερία του ανθρώπου» [COM (2006) 216] - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου 2001 προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα για τη Διατήρηση των Φυσικών Πόρων (Τόμος ΙΙ) [COM (2001) 162] - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου 2001 προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Σχέδιο Δράσης για τη βιοποικιλότητα γεωργία (Τόμος ΙΙΙ) [COM (2001) 162] - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου 2001 προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Σχέδιο δράσης για τη βιοποικιλότητα Χλωρίδα και πανίδα - Κανονισμός του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας - Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών - Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 338/97 του Συμβουλίου της 9ης Δεκεμβρίου 1996 για την προστασία των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας με τον έλεγχο του εμπορίου τους - Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 995/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, για τη θέσπιση των υποχρεώσεων των φορέων εκμετάλλευσης που διαθέτουν ξυλεία και προϊόντα ξυλείας στην αγορά, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό 37

38 Κοινοβούλιο στις 15ης Ιουνίου 2006, σχετικά με την ΕΕ για τα δάση σχέδιο δράσης [COM (2006) 302] Προστασία εδάφους - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 22ας Σεπτεμβρίου 2006, με τίτλο «Θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους» [COM (2006) 231] - Σύσταση 2002/413/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2002 σχετικά με την εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών στην Ευρώπη - Ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Ιανουαρίου 2006 σχετικά με μια θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον [COM (2005) 718] Βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτικής Για να χρησιμοποιήσετε τον παραδοσιακό ορισμό, αειφόρος ανάπτυξη είναι η «ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες», με άλλα λόγια, εξασφαλίζοντας ότι η σημερινή μεγέθυνση να μην υπονομεύει τις δυνατότητες μεγέθυνσης των μελλοντικών γενεών. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, που εγκρίθηκε το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2005, συμπληρώνεται, μεταξύ άλλων, από την αρχή της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στις ευρωπαϊκές πολιτικές που έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον. - Ανακοίνωση της Επιτροπής της 15ης Μαΐου 2001 «Αειφόρος ανάπτυξη της Ευρώπης για έναν καλύτερο κόσμο: Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αειφόρο ανάπτυξη» (πρόταση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ) [COM (2001) 264] Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διατυπώσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να συνδυάσει τις πολιτικές για οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη, στόχος είναι η βιώσιμη βελτίωση της ευημερίας και του βιοτικού επιπέδου των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Η στρατηγική αυτή προβλέπει ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης, δηλαδή να καλύψει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Στηρίζεται σε τέσσερις χωριστούς πυλώνες - την οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και παγκόσμια διακυβέρνηση - οι οποίες πρέπει να ενισχύουν η μία την άλλη. Οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες όλων των πολιτικών πρέπει συνεπώς να εξεταστούν με συντονισμένο τρόπο και να λαμβάνονται υπόψη όταν οι πολιτικές αυτές καταρτισθούν και εγκριθούν. Η ΕΕ πρέπει επίσης να αναλάβει τις διεθνείς ευθύνες της όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη, οι διάφορες πτυχές - όπως η δημοκρατία, η ειρήνη, η ασφάλεια και η ελευθερία, η ανάγκη να προωθηθεί πέρα από τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η στρατηγική αυτή, η οποία συμπληρώνει τη στρατηγική της Λισαβόνας, θα πρέπει να αποτελέσει τον καταλύτη για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και της κοινής γνώμης, για να αλλάξει τη συμπεριφορά της κοινωνίας. Είναι χτισμένο γύρω από τα μέτρα που καλύπτουν τις κύριες προκλήσεις που εντοπίστηκαν, καθώς και τα οριζόντια μέτρα, η επαρκής χρηματοδότηση, η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και η αποτελεσματική εφαρμογή της πολιτικής και η παρακολούθηση. Η στρατηγική αυτή βασίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές: την προώθηση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την αλληλεγγύη εντός και μεταξύ των γενεών, την εγγύηση μιας ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας, τη συμμετοχή των πολιτών, τη συμμετοχή των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων, 38

39 τη συνοχή των πολιτικών και τη διακυβέρνηση, την ολοκλήρωση των πολιτικών, τη χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων γνώσεων, την αρχή της προφύλαξης και την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει. Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο της 20ής Σεπτεμβρίου 2002, Ανάλυση του «ανοικτού καταλόγου" βασικών περιβαλλοντικών δεικτών [COM (2002) 524] Η Επιτροπή έχει συντάξει έναν κατάλογο των περιβαλλοντικών δεικτών, με σκοπό την επιλογή των επτά βασικών δεικτών ώστε να εισαχθεί στους διαρθρωτικούς δείκτες για την αξιολόγηση της εφαρμογής της στρατηγικής για να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. - Ανακοίνωση της Επιτροπής της 21ης Δεκεμβρίου Θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων [COM (2005) 670] Αυτή η στρατηγική δημιουργεί ένα πλαίσιο για την ανάληψη δράσης με στόχο τη μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος από την παραγωγή και την κατανάλωση των φυσικών πόρων, χωρίς να τιμωρεί την οικονομική ανάπτυξη. Οι ανησυχίες σχετικά με τους πόρους θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε όλες τις σχετικές πολιτικές και συγκεκριμένα μέτρα θα τεθούν σε ισχύ, και ιδίως η δημιουργία ενός κέντρου δεδομένων και δεικτών, ένα ευρωπαϊκό φόρουμ και μια διεθνή ομάδα εμπειρογνωμόνων. - Απόφαση αριθ. 1639/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 2006 για τη θέσπιση προγράμματος πλαισίου ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας ( ) Αντικατοπτρίζουν τους στόχους της στρατηγικής της Λισαβόνας, για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία του προγράμματος CIP υποστηρίζει μέτρα για την ενίσχυση της ικανότητας της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για την περίοδο Ιδιαίτερα ενθάρρυνε τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας, των περιβαλλοντικών τεχνολογιών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για να ληφθεί υπόψη η ποικιλομορφία των στόχων της και να διασφαλίσει ότι αυτά είναι ορατά, το CIP αποτελείται από τρία συγκεκριμένα υποπρογράμματα. Τα συμφέροντα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και η οικολογική καινοτομία είναι εγκάρσιες προτεραιότητες που αντικατοπτρίζονται στο σύνολο του προγράμματος-πλαισίου. Το πρόγραμμα για την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία συγκεντρώνει δραστηριότητες για την προώθηση της επιχειρηματικότητας, τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Απευθύνεται ειδικά στις ΜΜΕ *, από hi-tech "γαζέλες" (εταιρείες με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης) για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τις οικογενειακές επιχειρήσεις που αντιπροσωπεύουν τη μεγάλη πλειοψηφία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Διευκολύνει την πρόσβαση των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση και στις επενδύσεις κατά τη φάση εκκίνησης και την ανάπτυξή τους. Επίσης, δίνει στις επιχειρήσεις την πρόσβαση σε πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με τη λειτουργία και τις ευκαιρίες της εσωτερικής αγοράς, καθώς και για πληροφορίες σχετικά με την κοινοτική νομοθεσία που τους αφορά και σχετικά με τη μελλοντική νομοθεσία ώστε να μπορούν να προετοιμαστούν και να προσαρμοστούν σε ένα οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό, το δίκτυο Enterprise Europe 39

40 Network διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το πρόγραμμα προβλέπει επίσης την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα καλύτερο ρυθμιστικό και διοικητικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις και την καινοτομία. Τέλος, υποστηρίζει την προώθηση της οικολογικής καινοτομίας *, ενθαρρύνοντας τις προσπάθειες να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό των περιβαλλοντικών τεχνολογιών. Ο στόχος του προγράμματος στήριξης της πολιτικής για τις ΤΠΕ είναι να προωθήσει την υιοθέτηση και τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ), τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της γνώσης. Η υιοθέτηση των ΤΠΕ τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα βοηθά στην τόνωση της ευρωπαϊκής επιδόσεων στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Το πρόγραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο της Ψηφιακής Ατζέντας για την Ευρώπη και ενσωματώνει τα μέσα που χρηματοδοτούνταν προηγουμένως από τα προγράμματα eten, econtent και Modinis. Το Πρόγραμμα Ευφυής Ενέργεια - Ευρώπη συμβάλλει στην επιτάχυνση των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας. Υποστηρίζει τις βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης, η υιοθέτηση των νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη μεγαλύτερη διείσδυση στην αγορά για αυτές τις πηγές ενέργειας, την ενέργεια και τη διαφοροποίηση των καυσίμων, την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση σε 12% μέχρι το 2010) και τη μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται σε αυτό το πλαίσιο στον τομέα των μεταφορών. Το πρόγραμμα ακολουθεί το πρόγραμμα Ευφυής ενέργεια - ( ) της Ευρώπης, η οποία έληξε στις 31 Δεκεμβρίου Ανακοίνωση της 8ης Οκτωβρίου 2007 από την Επιτροπή προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο: «Μικρές, καθαρές και ανταγωνιστικές - Ένα πρόγραμμα για να βοηθήσει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις για να συμμορφωθούν με την περιβαλλοντική νομοθεσία»[com (2007) 379] Για να βοηθήσει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις εφαρμόζεται η περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ όσο το δυνατόν, η Επιτροπή προτείνει ένα πρόγραμμα με στόχο τη βελτίωση της νομοθεσίας, τα εργαλεία περιβαλλοντικής διαχείρισης, οικονομική στήριξη, την τοπική εμπειρογνωμοσύνη καθώς και την επικοινωνία και την πληροφόρηση. - Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 22ας Μαρτίου 2006, προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή - Πραγμάτωση της εταιρικής σχέσης για την ανάπτυξη και την απασχόληση: να γίνει η Ευρώπη πόλος αριστείας στον τομέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης [COM (2006) 136] Η Επιτροπή προωθεί την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως εκ τούτου, καθορίζει τις προτεραιότητες και τα μέτρα σε θέματα ΕΚΕ προκειμένου να αξιοποιηθούν καλύτερα οι δυνατότητες των επιχειρήσεων, συμβάλλοντας στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης και των στόχων της στρατηγικής για την ανάπτυξη και την απασχόληση. 40

41 - Ανακοίνωση της Επιτροπής της 19ης Οκτωβρίου Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό [COM (2007) 621] Η Ευρώπη είναι ο πιο ελκυστικός τουριστικός προορισμός στον κόσμο, και ο τουρισμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη. Ανταγωνιστικότητα του τομέα είναι στενά συνδεδεμένη με τη βιωσιμότητά της, όπως η ποιότητα των τουριστικών προορισμών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό τους περιβάλλον και τις τοπικές κοινότητες. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να λάβει μια ολιστική προσέγγιση, εξετάζοντας όχι μόνο την οικονομική ευημερία του κλάδου, αλλά και την κοινωνική συνοχή, την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση του πολιτισμού των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών. 41

42 6.2 ΕΝΕΡΓΕΙΑ Παγκόσμια περιβαλλοντικά και ενεργειακά προβλήματα Εισαγωγή Η ενέργεια βασίζεται ουσιαστικά στην ηλιακή ακτινοβολία, με την εξαίρεση της γεωθερμικής ενέργειας, η οποία είναι η ροή ενέργειας από το εσωτερικό φλοιό της γης, και η ενέργεια από τις παλίρροιες που εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα. Στην ηλιακή ακτινοβολία βασίζονται ήπιες πηγές ενέργειας, ανανεώσιμες, δεδομένου ότι δεν εξαντλούνται, καθώς υπάρχει ήλιος, εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Ουσιαστικά η ηλιακή ενέργεια είναι "συσκευασμένη" με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο: η βιομάζα είναι ηλιακή ενέργεια δεσμεύεται στους ιστούς των φυτών μέσω της φωτοσύνθεσης, η αιολική εκμεταλλεύεται τους ανέμους που προκαλούνται από τη θέρμανση του αέρα ενώ αυτές με βάση το νερό εκμεταλλεύονται τον κύκλο εξάτμισης-συμπύκνωσης του νερού και την κυκλοφορία. Η γεωθερμική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη, και τελικά εξαντλούνται. Χρησιμοποιούνται είτε άμεσα (κυρίως για θέρμανση) ή για να μετατραπούν σε άλλες μορφές ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια). Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό της ενέργειας από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Η υψηλή, αλλά μέχρι πρόσφατα η τιμή των νέων ενεργειακών εφαρμογών, τα τεχνικά ζητήματα εφαρμογής, καθώς και των πολιτικών και οικονομικών παραγόντων που έχουν να κάνουν με τη διατήρηση αυτής της υφιστάμενης κατάστασης στον τομέα της ενέργειας εμπόδισε την εκμετάλλευση ακόμη και ενός τμήματος αυτής της δύναμης. Ενδιαφέρον για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ανακινήθηκε τη δεκαετία του 1970, κυρίως ως αποτέλεσμα των απανωτών κρίσεων πετρελαίου της εποχής, αλλά και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας της ζωής με τη χρήση των κλασικών πηγών. Εξαιρετικά ακριβή, κατ ' αρχήν, ξεκίνησε ως πειραματική εφαρμογή. Σήμερα, ωστόσο, λαμβάνονται υπόψη τα επίσημα σχέδια των ανεπτυγμένων κρατών για την ενέργεια και, αν και ένα πολύ μικρά τα ποσοστά της παραγωγής ενέργειας, στα στάδια προετοιμασίας για την περαιτέρω εκμετάλλευση. Το κόστος της μη εφαρμογής των ήπιων μορφών ενέργειας πέφτει κάτω από τα τελευταία είκοσι χρόνια και ειδικά η αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια και βιομάζα, μπορούν τώρα να ανταγωνιστούν επί ίσοις τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας όπως ο άνθρακας και η πυρηνική ενέργεια. Παραδείγματα στις ΗΠΑ υπάρχει ένα 6% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010 το 25% της ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές (κυρίως υδροηλεκτρικά και βιομάζα). 42

43 Παγκόσμια ενεργειακά προβλήματα Κατά την τελευταία δεκαετία, οι ενεργειακοί πόροι έχουν μεγάλη σημασία για την οικονομία μιας χώρας. Παρ 'όλα αυτά η εντατική παραγωγική δομή, η αύξηση της κατανάλωσης, η αλλογενής χρήση της ενέργειας οδήγησε σε μείωση των αποθεμάτων των ενεργειακών πόρων και ως εκ τούτου οδήγησε σε αύξηση του κόστους εξόρυξης και παραγωγής, όπως ακριβώς και με το πετρέλαιο, το οποίο είναι εξαντλήσιμος πόρων και όχι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Παρ 'όλα αυτά θα πρέπει να συνεχίσουν αυτούς τους πόρους (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακας) για την κάλυψη των πιο βασικών ενεργειακών αναγκών της παγκόσμιας κοινότητας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση από το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, αν οι ισχύοντες νόμοι και πολιτικές παραμείνουν αμετάβλητοι κατά τις επόμενες δεκαετίες, η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας θα αυξηθεί μέχρι το 2030 κατά 50% από την τιμή του Ως εκ τούτου, με βάση την μεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια, η πρόβλεψη για το μεσοπρόθεσμο μέλλον είναι δυσοίωνη. Τα αποτελέσματα των παραπάνω στοιχείων είναι η αύξηση των τιμών τόσο του πετρελαίου καθώς και άλλων ενεργειακών πόρων, που προαναφέρθηκαν. Πρόσφατα, οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα από τα τέλη της δεκαετίας του '70 και μετά. Χαρακτηριστικά πρέπει να σημειωθεί ότι στα τέλη Μαΐου του 2008, η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent κινήθηκε γύρω στα 132 δολάρια το βαρέλι, περισσότερο από το διπλάσιο σε σχέση με τα επίπεδα του Οι τιμές του άνθρακα και του φυσικού αερίου είχαν αυξανόμενη τάση σε ρυθμούς ταχύτερους από τις τιμές του πετρελαίου, κατά τους τελευταίους 12 μήνες του Αυτό σημαίνει ότι οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έχουν οδηγήσει σε αύξηση των τιμών στα ενεργειακά προϊόντα, ωθώντας επιχειρήσεις κοινής ωφελείας στην Ευρώπη να αυξήσουν τις τιμές τους. Πρέπει να πούμε ότι η συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών του πετρελαίου παίζει σημαντικό ρόλο για την προσπάθεια αναζήτησης και τη χρήση των άλλων ενεργειακών πόρων, δεδομένου ότι εξαρτάται από το μειωμένο εφοδιασμό και τους περιορισμούς των χωρών παραγωγής στην καταναλώτριες χώρες. Η περιορισμένη προσφορά δεν είναι κάτι που βασίζεται σε προσωρινούς παράγοντες και γι 'αυτό οι τιμές θα συνεχίσουν να είναι υψηλές. Η ταχεία αύξηση της ενεργειακής ζήτησης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των εκπομπών και, κατά συνέπεια, και της συγκέντρωσης του CO2 στην ατμόσφαιρα. Η αύξηση αυτή σχετίζεται με το λεγόμενο "φαινόμενο του θερμοκηπίου" και την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Η κύρια αιτία των ανωτέρω εκπομπών είναι η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας. Οι βασικοί στόχοι της πολιτικής είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και η αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) κατά 20%. Το 2020 προβλέπεται, επίσης, το μερίδιο των βιοκαυσίμων στις μεταφορές στο 10%. Έτσι, η ενεργειακή πολιτική για την επόμενη δεκαετία πρέπει να συμμορφώνεται με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για την ηλεκτρική ενέργεια, η οποία είναι προφανής. Φυσικά, πέρα από ό, τι είναι αναγκαίο για να επιλέξετε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τη διασφάλιση της επαρκούς παροχής για να καλύψει τις ανάγκες όλων των καταναλωτών και των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας που απαιτεί σεβασμό για το περιβάλλον. Για να εξασφαλιστεί αυτό θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην σωστή γεωγραφική κατανομή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται. 43

44 Η νέα εποχή της ηλεκτρικής ενέργειας Γίνεται σαφές ότι στον ηλεκτρικό τομέα σήμερα, είναι οι πιο κρίσιμες υποδομές των σύγχρονων κοινωνιών. Έτσι, η αξιοπιστία και αδιάλειπτη παροχή ισχύος που δεν εκτίθεται σε διακοπές εφοδιασμού και απότομη αύξηση των τιμών είναι πλέον επιτακτική. Τα αποθέματα ορυκτών καυσίμων και τα μεγάλα ενεργειακά προβλήματα που εμφανίζονται κατά καιρούς, έχουν οδηγήσει σε νέες στρατηγικές στον τομέα της ενέργειας η οποία τώρα θα δώσει έμφαση στις αποκεντρωμένες μονάδες με την αποτελεσματικότητα των ανανεώσιμων τεχνολογιών. Η αποκεντρωμένη τεχνολογία θα μπορούσε να προσφέρει όχι μόνο στήριξη στους μεγάλους κεντρικούς σταθμούς παραγωγής, αλλά και την αντικατάστασή τους. Το νέο περιβάλλον της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας μπορεί να είναι νέες τεχνολογίες, με μικρές μονάδες που βρίσκονται κοντά στην κατανάλωση. Η μεγάλη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών και άλλων νέων και αποτελεσματικών τεχνολογιών είναι η νέα πρόκληση στον τομέα της ενέργειας και η απαίτηση για την παρέμβαση στο δίκτυο. Η ανάπτυξη και εφαρμογή της ηλιακής ενέργειας, η αιολική ενέργεια, η βιομάζα, τα μικρά υδροηλεκτρικά σύστημα αποθήκευσης, περιλαμβάνονται στους μεσοπρόθεσμους και στους μακροπρόθεσμους στόχους της κάθε χώρας. Στην Ευρώπη, η διείσδυση και η συμμετοχή των αποκεντρωμένων μονάδων για την κάλυψη της ζήτησης της ηλεκτρικής ενέργειας για το 2030 εκτιμάται για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά 35% - 40%. Αυτό θεωρείται μια μεγάλη συνεισφορά. Η σημασία και ο σκοπός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη διατύπωσε τις έννοιες της αειφόρου Βιώσιμης Ανάπτυξης, «Βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες των σημερινών γενεών χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες." η δυνατότητα της βιώσιμης ανάπτυξης είναι πραγματική όσο υπάρχουν ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αξιοποίηση τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Η ευρύτερη έννοια των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναφέρεται σε κάθε πηγή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και να ανανεώσει φυσικά φαινόμενα σε μόνιμο κύκλο. Αυτή είναι μια'' καθαρή'' ενέργειας, πολύ φιλική προς το περιβάλλον, το οποίο δεν έχει υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα και άλλες πηγές ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα. Ενώ για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση, καύση, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Αυτό σημαίνει ότι είναι ανεξάντλητες πηγές ενέργειας που βασίζονται σε διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως η ηλιακή ενέργεια, η αιολική ενέργεια, η πτώση του νερού στον τομέα της ενέργειας κυμάτων, τα ρεύματα των ωκεανών, η βιομάζα, και η γεωθερμική ενέργεια. Για κάθε χώρα, η επιλογή μεταξύ των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους φυσικούς περιορισμούς του ορίζονται για κάθε είδος πόρου (υδάτινοι πόροι, η αιολική πόρων ανά περιφέρεια μέγιστη μέση ηλιακή ακτινοβολία ανά μονάδα επιφάνειας, κλπ.). Για κάθε πόρο λοιπόν υπάρχει ένα κατώτατο όριο της βέλτιστης απόδοσης. Παρακάτω αναφέρονται 44

45 συνοπτικά τα οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια, τα οποία είναι απαραίτητα προκειμένου να εκτελεστούν τεχνικές των ανανεώσιμων πηγών σε μια χώρα: Οικονομικός ανταγωνισμός (κόστος/ kwh) Επιπτώσεις στην απασχόληση Ευαισθησία στις τιμές των πρώτων υλών (πετρέλαιο και άλλα ορυκτά) Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Κοινωνική αποδοχή Πλεονεκτήματα Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδέν κατάλοιπα και απόβλητα. Ποτέ δεν θα τελειώσουν, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα. Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών, και να παρέχουν μια εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια σύμφωνα με τις ανάγκες του πληθυσμού στο χώρο, εξαλείφοντας την ανάγκη για τεράστιες μονάδες παραγωγής ενέργειας (κυρίως για την ύπαιθρο) και για τη μεταφορά ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις. Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει μια πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Επιδοτούμενα από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Μειονεκτήματα Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Αυτό απαιτεί ένα αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής και μια μεγάλη έκταση γης. Για το λόγο αυτό, μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται ως πρόσθετες πηγές ενέργειας. Για τον παραπάνω λόγο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλύψει τις ανάγκες των μεγάλων αστικών κέντρων. Η παροχή και η απόδοση της αιολικής, της υδροηλεκτρικής και της ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του χρόνου και το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται. Για την ανεμογεννήτρια υπάρχει μια άποψη ότι δεν είναι κομψό αισθητικά και προκαλούν θανάτους πτηνών και θορύβων. Αλλά με την εξέλιξη της τεχνολογίας και 45

46 την προσεκτική επιλογή των χώρων εγκατάστασης (π.χ. υπεράκτιες πλατφόρμες) αυτά τα προβλήματα έχουν σχεδόν λυθεί. Τα υδροηλεκτρικά έργα λέγεται ότι προκαλούν έκλυση μεθανίου από την αποσύνθεση των φυτών που βρίσκονται κάτω από το νερό και έτσι συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ανανεώσιμες πηγές και τεχνολογίες στην Ελλάδα Αιολική ενέργεια Η αιολική ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που παράγεται από την εκμετάλλευση του αέρα. Η ενέργεια αυτή χαρακτηρίζεται "ήπια μορφή ενέργειας" και περιλαμβάνεται στις "καθαρές" πηγές, όπως συνήθως ονομάζονται οι πηγές ενέργειας που δεν εκπέμπουν ή δεν προκαλούν ρύπους. Η αιολική ενέργεια είναι σήμερα μια ελκυστική λύση στο πρόβλημα της εξουσίας. Το «καύσιμο» είναι άφθονο, αποκεντρωμένο και δωρεάν. Δεν εκπέμπει αέρια του θερμοκηπίου και άλλους ρύπους, καθώς και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι μικρές σε σύγκριση με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από ορυκτά καύσιμα. Επίσης, τα οικονομικά οφέλη μιας περιοχής από την ανάπτυξη της αιολικής βιομηχανίας είναι αξιοσημείωτα. Η σημερινή τεχνολογία βασίζεται σε ένα οριζόντιο πτερύγιο άξονα με ανεμογεννήτρια 2 ή 3, με ισχύ εξόδου kW. Όταν βρείτε μια θυελλώδη περιοχή και με την προϋπόθεση ότι προηγήθηκαν οι απαραίτητες μετρήσεις και μελέτες, για την αξιοποίηση της δύναμης του ανέμου τοποθετούνται μερικές δεκάδες ανεμογεννήτριες αιολικής ενέργειας, οι οποίες αποτελούν ένα «αιολικό πάρκο». Η εγκατάσταση κάθε τουρμπίνας παίρνει 1-3 ημέρες. Αρχικά ο πύργος ορθώνεται και τοποθετείται εν μέρει στα θεμέλια. Έπειτα η άτρακτος ανυψώνεται στην κορυφή του πύργου. Στη βάση του πύργου συναρμολογείται ο ρότορας ή στροφείο (οριζόντιος άξονας, επί του οποίου οι λεπίδες επισυνάπτεται), το οποίο είναι το κινούμενο μέρος της ανεμογεννήτριας. Η άτρακτος περιλαμβάνει το σύστημα μετατροπής της μηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική. Στη συνέχεια, ο ρότορας ανυψώνεται και συνδέεται στην άτρακτο. Τέλος, γίνονται οι απαραίτητες ηλεκτρικές συνδέσεις. 46

47 Αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη ακτογραμμή και τεράστιο αριθμό νησιών. Ως εκ τούτου, οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν κυρίως στις νησιωτικές και παράκτιες περιοχές δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στη χώρα. Το εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 13,6% του συνόλου των ηλεκτρικών αναγκών της χώρας. Οι δράσεις για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας ήταν σε όλη τη χώρα, και στο γεγονός αυτό συνέβαλε και η πολιτική της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία ενθαρρύνει και επιδοτεί επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά σε μια εθνική κλίμακα, ο νέος νόμος 3299/04, σε συνδυασμό με το δίκαιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας 3468/06, παρέχει ισχυρά κίνητρα ακόμα και για επενδύσεις μικρής κλίμακας. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας παρά το γεγονός ότι αυτό έχει μικρότερο αιολικό δυναμικό σε σύγκριση με άλλες περιοχές, έχει ένα ισχυρό δίκτυο και αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξη θυελλωδών «νησίδων» (λόφοι, βουνά κ.λπ.. Αξιοποιήσιμα αιολικό δυναμικό με) κάνουν ενδιαφέρουσα την ανάπτυξη του αιολικού πάρκου. Τα αιολικά πάρκα είναι παρόντες σε πολλά νησιά όπως η Wind Farm 'Μανολάτη - Ξερολίμπα "DD Διλινάτα του Αργοστολίου στην Κεφαλονιά Στο ίδιο νησί ήδη δημιουργήθηκαν δύο ακόμη αιολικά πάρκα:. Το αιολικό πάρκο«αγία Δύναμη " Από το δήμο και το Αιολικό Πάρκο "Ημεροβίγλι" εντός των διοικητικών ορίων των δήμων Αργοστολίου Πυλαρέων. Με τη λειτουργία των τριών αιολικών πάρκων ο Νομός Κεφαλληνίας τροφοδοτεί το δίκτυο της χώρας, με ένα σύνολο 75,6 MW ηλεκτρικής ισχύος. Εξάλλου, στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης είναι ακόμη πέντε σημεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανάγκες του νησιού σε ηλεκτρική ενέργεια και η περίοδος αιχμής (Αύγουστος) ανέρχονται σε 50MW. Η συσχέτιση μεταξύ της ισχύς που παρέχεται στο δίκτυο της Κεφαλονιάς και η κατανάλωση είναι εξαιρετικά ενθαρρυντική για την επέκταση της αιολικής ενέργειας και σε πολλά άλλα νησιά της περιοχής. Γεωθερμική ενέργεια Η γεωθερμική ενέργεια προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται από τη ραδιενεργό αποσύνθεση των πετρωμάτων της γης. Είναι αυτό όπου χρήσιμη θερμότητα αυξάνεται φυσιολογικά στην επιφάνεια, π.χ. η θερμοπίδακες ή το αναβλύζον ζεστό νερό. Άμεσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για εφαρμογές θέρμανσης ή ηλεκτρισμού. Η Ισλανδία καλύπτει το 80-90% των ενεργειακών αναγκών της για θέρμανση, και 20% για την ηλεκτρική ενέργεια με τη γεωθερμική ενέργεια. Γεωθερμική ενέργεια ονομάζεται η φυσική θερμική ενέργεια της γης που ρέει από το θερμό εσωτερικό του πλανήτη προς την επιφάνεια. Η μεταφορά της θερμότητας πραγματοποιείται με δύο τρόπους: a) επεξεργασία του εσωτερικού στην επιφάνεια σε ποσοστό 0,04 έως 0,06 W/m2 [1] 47

48 β) ρεύματα μεταφοράς, περιορίζονται όμως στις ζώνες κοντά στα όρια των τεκτονικών πλακών, λόγω ηφαιστειακών και υδροθερμικών φαινομένων. Μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο είναι η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών του, καθώς είναι μια πρακτικά ανεξάντλητη πηγή ενέργειας. Ανάλογα με το επίπεδο της θερμοκρασίας μπορεί να έχει διάφορες χρήσεις. Υψηλής ενθαλπίας H (> 150 C) χρησιμοποιείται συνήθως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η εγκυρότητα του αυτών των εγκαταστάσεων ήταν πλέον διαθέσιμη το 1979, MW, με παραγόμενη ενέργεια kwh / yr. Η Μέση Ενθαλπία (80 έως 150 C) χρησιμοποιείται για θέρμανση ή ξήρανση της ξυλείας και των γεωργικών προϊόντων και μερικές φορές επίσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. φρέον κλειστό κύκλωμα που έχει χαμηλό σημείο ζέσεως) Η χαμηλής ενθαλπίας (25 έως 80 C) που χρησιμοποιείται για τη θέρμανση χώρων, για τη θέρμανση θερμοκηπίων, για την υδατοκαλλιέργεια, για την παραγωγή γλυκού νερού. Η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας σε όλο τον κόσμο Η πρώτη βιομηχανική εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας ήταν στο Larffarello (Larderello), της Ιταλίας, όπου από τα μέσα του 18ου αιώνα χρησιμοποιούσαν τον φυσικό ατμό για να εξατμιστεί το νερό που περιείχε βορικό οξύ και ώστε να θερμάνει διάφορα κτήρια. Το 1904 ήταν στην ίδια θέση ως η πρώτη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία (σήμερα παράγονται εκεί 2,5 δισ. kwh / έτος). Μεγάλη είναι η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας από την Ισλανδία, όπου καλύπτεται πολύ μεγάλο μέρος των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια και θέρμανση. Το 2005, 72 χώρες έχουν αναπτύξει γεωθερμικές εφαρμογές χαμηλής-μέσης θερμοκρασίας, που δείχνουν σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με το 1995, όταν οι αιτήσεις είχαν αναφερθεί μόνο σε 28 χώρες. Η εγκατεστημένη θερμική ισχύς γεωθερμικών μονάδων μέσης και χαμηλής θερμοκρασίας ανήλθε το 2007 σε MWt, μια αύξηση της τάξης του 75% σε σύγκριση με το 2000, με μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 12%. Ομοίως, η χρήση της ενέργειας αυξήθηκε κατά 43% σε σύγκριση με το 2000 και ανήλθαν σε TJ ( GWh / έτος). Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη γεωθερμική ενέργεια το 2008 ήταν σε 24 χώρες. Το 2007 η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στον κόσμο έφτασε 9735 MWe, σημειώνοντας αύξηση περισσότερων από 800 MWe σε σχέση με το Εφαρμογές της γεωθερμικής ενέργειας Οι εφαρμογές της γεωθερμικής ενέργειας μεταβάλλονται με τη θερμοκρασία και περιλαμβάνουν : Ηλεκτρισμό (i> 90 C), (Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και δυαδικά) Θέρμανση χώρων (με καλοριφέρ για i> 60 C, με θερμαντήρες i> 40 C, σύστημα ενδοδαπέδιας θέρμανσης (i> 25 C), ψύξης και κλιματισμού (με απορρόφηση αντλίες θερμότητας, i> 60 C, ή υδρόψυκτες αντλίες θερμότητας για θ <30 C) θέρμανση θερμοκηπίων και εδαφών επειδή τα φυτά αναπτύσσονται γρηγορότερα και γίνονται μεγαλύτερα με τη θερμότητα (i> 25 C), ή για την προστασία από τον παγετό 48

49 ιχθυοκαλλιέργειες (θ> 15 C) επειδή τα ψάρια χρειάζονται ορισμένη θερμοκρασία για την ανάπτυξή τους βιομηχανικές εφαρμογές όπως η αφαλάτωση του θαλασσινού νερού (i> 60 C), ξήρανση γεωργικών προϊόντων, κ.λπ. θερμά λουτρά για i = C Γεωθερμική ενέργεια στην Ελλάδα Δεδομένου των κατάλληλων γεωλογικών συνθηκών, η ελληνική περιοχή έχει σημαντικές γεωθερμικές πηγές και των τριών κατηγοριών (υψηλής, μέσης και χαμηλής ενθαλπίας) σε οικονομικά βάθη ( μ.). Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα βάθη των γεωθερμικών ταμιευτήριων είναι πολύ μικρά, πράγμα που τους καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικούς από οικονομική άποψη, γεωθερμική εκμετάλλευση. Έρευνα για τη γεωθερμική ενέργεια, πράγματι ξεκίνησε το 1971 με το κύριο σώμα του ΙΓΜΕ και μέχρι το 1979 (πριν από τη δεύτερη ενεργειακή κρίση) αφορούσε μόνο τις περιοχές υψηλής ενθαλπίας. Κατά τη διάρκεια της προόδου της ΔΕΗ ως ενδιαφερομένων σε ισχύ άμεσα, πήρε τα υψηλής ενθαλπίας παραγωγικότητας πηγάδια και τα αναπτυσσόμενα πεδία, επιπρόσθετη χρηματοδότηση των ερευνών σχετικά με τις δυνατότητες για τέτοιες περιοχές γεωθερμικών πηγών. Ο προκαταρκτικός χάρτης της γεωθερμικής ροής στον ελληνικό χώρο, έδειξε ότι η γεωθερμική ροή στην Ελλάδα σε πολλές περιοχές είναι εντονότερη από τη μέση της Γης. Από το 1971 ερευνήθηκαν περιοχές: Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Μέθανα, Σουσάκι Κορινθίας, Καμένα Βούρλα, Θερμοπύλες, High, Αιδηψός κιμωλία Πολύαιγος, Σαντορίνη, Κως, Νότια Θεσσαλία Αλμωπία, περιοχή Στρυμόνα περιοχή της Ξάνθης, Σαμοθράκης και άλλες. Η αυξημένη ροή θερμότητας, λόγω της έντονης τεκτονικής και μαγματικής δραστηριότητας, δημιούργησε εκτεταμένες θερμικές ανωμαλίες, με τη μέγιστη γεωθερμική βαθμίδα, που συχνά υπερβαίνει το 100 C / km. Σε κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες, αυτή η ενέργεια θερμαίνει τις «ρηχές» υπόγειες δεξαμενές υγρών σε θερμοκρασίες μέχρι 100 C. Τα γεωθερμικά πεδία χαμηλής ενθαλπίας είναι διάσπαρτα στα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα. Η συμβολή τους στο ενεργειακό ισοζύγιο μπορεί να είναι σημαντική, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν έναν πόρο, φιλικό προς το περιβάλλον, κοινωνικά αποδεκτό και έχουν σημαντικό οικονομικό και αναπτυξιακό ενδιαφέρον. Στη Μήλο και στη Νίσυρο έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά γεωθερμικά πεδία και έχουν γίνει πηγάδια παραγωγής (5 και 2, αντίστοιχα). Σε μετρήσεις θερμοκρασιών έως 325 C σε βάθος μέτρων. Στη Νίσυρο, 350 C σε βάθος 1500 m. Οι γεωτρήσεις αυτές θα μπορούσαν να στηρίξουν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής 20 MW και 5, ενώ το πιθανό συνολικό δυναμικό υπολογίζεται να είναι της τάξεως των 200 και 50 MW αντίστοιχα. Στη Βόρεια Ελλάδα η γεωθερμική ενέργεια είναι ιδανική για θέρμανση, θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες κλπ. Σε λεκάνη του Στρυμόνα έχουν εντοπίσει τους πολύ σημαντικούς τομείς Νιγρίτας, Ηράκλειας Θερμοπηγής - Σιδηροκάστρου και Καμακίου. Πολλά πηγάδια παράγουν νερό έως 75 C, συνήθως αρτεσιανά και πολύ καλής ποιότητας και προσφοράς. Μεγάλα και μικρότερα γεωθερμικά θερμοκήπια λειτουργούν στην Νιγρίτα και το Σιδηρόκαστρο. Στο πεδινό Δέλτα του Νέστου εντοπίστηκαν δύο πολύ σημαντικά γεωθερμικά πεδία, το Ερατεινό Χρυσούπολης και το Ν. Εράσμιο Μαγγάνων Ξάνθης. Υψηλής ποιότητας υδάτων στους 70 C και σε πολύ οικονομικά βάθη παράγονται από γεωτρήσεις, σε αυτές τις εύφορες πεδιάδες. Στην Ν. Κεσσάνη 49

50 και στο Πόρτο Λάγος της Ξάνθης, γεωθερμικά πεδία μεγάλης κλίμακας που παράγουν θερμοκρασία νερού έως 82 C. Στη λεκάνη των λιμνών Λαγκαδά, εντοπίστηκαν τρεις πολύ ρηχές περιοχές με θερμοκρασίες έως 56 C. Στην Σαμοθράκη είναι ενθαρρυντικό το βάθος δεδομένων και των γεωτρήσεων μέχρι 100 m εισροές νερού της τάξης των 100 C. Υδροηλεκτρική ενέργεια Είναι γνωστά τα υδροηλεκτρικά έργα, στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και εξειδικεύονται περισσότερο στα μικρά υδροηλεκτρικά έργα. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας. Υδραυλική και εν μέρει υδροηλεκτρική ενέργεια, είναι η ενέργεια που αποθηκεύεται ως δυναμική ενέργεια στο πεδίο βαρύτητας με τη συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων νερού σε υψόμετρο από τη συνεχή ελεύθερη ροή του νερού, και να καταστεί κινητική μέσω του κεκλιμένου επιπέδου. Η κινητική ενέργεια, τότε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως τέτοια (π.χ. μύλοι), ή να μετατραπεί σε ηλεκτρική ή άλλη, ώστε τελικά να μεταφέρεται σε μεγάλες αποστάσεις. Ο επίγειος ενεργειακός κύκλος του νερού προέρχεται κυρίως από την εξάτμιση από τον ήλιο, (κρατά ψηλά ο αέρας, μεγάλες ποσότητες νερού). Η αξιοποίησης της ενέργειας σε αυτόν τον κύκλο γίνεται με τη χρήση υδροηλεκτρικών (υδροδότηση, φράγματα, που περικλείουν υδατοπτώσεις, στρόβιλοι, γεννήτριες, διώρυγα φυγής). Ενέργεια από τους καταρράκτες Η λειτουργία των μονάδων υδροηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται στην κίνηση του νερού λόγω του ύψους της κεφαλής και τη διαφορά μεταξύ των σημείων εισόδου και εξόδου. Για το σκοπό αυτό ένα κατασκευασμένο φράγμα, διατηρεί την απαιτούμενη ποσότητα νερού που παράγεται στην δεξαμενή. Κατά το πέρασμα του αγωγού κινεί μια τουρμπίνα που ενεργοποιεί τη γεννήτρια. Το ποσό της ενέργειας, καθορίζεται από τον όγκο του νερού που ρέει, τη διαφορά ύψους μεταξύ της κεφαλής της ελεύθερης επιφάνειας της δεξαμενής και του στροβίλου, κλπ.. Επομένως, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται, εξαρτάται από την ποσότητα του νερού στη δεξαμενή. Για το λόγο αυτό, μόνο σε περιοχές με σημαντικές βροχοπτώσεις, πλούσιες πηγές και κατάλληλη τοπογραφία είναι δυνατή η κατασκευή υδροηλεκτρικών έργων. Συνήθως η ενέργεια που παράγεται τελικά, χρησιμοποιείται μόνο ως συμπλήρωμα σε άλλες συμβατικές πηγές ενέργειας, στην κάλυψη του φορτίου αιχμής. Στην Ελλάδα, η υδροηλεκτρική ενέργεια ικανοποιεί περίπου το 9% της ενέργειάς μας σε ηλεκτρική ενέργεια. 50

51 Υδροηλεκτρική ενέργεια Τα υδροηλεκτρικά έργα ταξινομούνται σε μεγάλα και μικρά. Τα υδροηλεκτρικά έργα μικρής κλίμακας διαφέρουν σημαντικά από αυτά της μεγάλης κλίμακας όσον αφορά τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί μεγάλης κλίμακας απαιτούν τη δημιουργία φραγμάτων και τεράστιων αποθεμάτων, με σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η κατασκευή των φραγμάτων περιορίζει την κίνηση των ψαριών, της άγριας ζωής και επηρεάζει ολόκληρο το οικοσύστημα και αλλάζει ριζικά τη μορφολογία. Σε αντίθεση, η υδροηλεκτρικές μονάδες ενέργειας μικρής κλίμακας, εγκαθίστανται κοντά σε ποτάμια ή κανάλια και η λειτουργία τους έχει πολύ μικρότερες περιβαλλοντικές διαταραχές. Για το λόγο αυτό, οι υδροηλεκτρικές μονάδες μικρότερης ισχύος 30 MW χαρακτηρίζονται ως μικρά υδροηλεκτρικά έργα και συμπεριλαμβάνονται στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Κατά τη λειτουργία, μέρος της ροής οδηγείται σε ένα στρόβιλο του ποταμού για την παραγωγή μηχανικής ενέργειας και ως εκ τούτου της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της γεννήτριας. Η ποσότητα του νερού στη συνέχεια επιστρέφει στην φυσική δεξαμενή και ακολουθεί τη φυσική ροή του. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουμε το ρόλο και τις διαφορές αυτές καθώς παίζουν μεγάλο ρόλο στον σκοπός μας. Βιομάζα Χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως απόβλητα της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης) για να απελευθερώσουν την ενέργεια που δεσμεύεται από το φυτό κατά την φωτοσύνθεση. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν αστικά απόβλητα και απόβλητα. Μπορεί να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο, που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές που θα χρησιμοποιηθεί ευρέως στο μέλλον. Βιομάζα αποκαλείται οποιοδήποτε υλικό παράγεται από ζωντανούς οργανισμούς (όπως είναι το ξύλο και άλλα δασικά προϊόντα, υπολείμματα καλλιεργειών, τα ζωικά απόβλητα, τα απόβλητα της βιομηχανίας τροφίμων κ.λπ.) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για την παραγωγή ενέργειας. Το καύσιμο βιομάζα είναι γνωστό στην Ελλάδα και ως σφαιρίδια. Μια μορφή βιομάζας: pellets (συσσωματώματα) που προκύπτουν από τη μηχανική συμπίεση πριονιδιού, χωρίς την προσθήκη χημικών ή συγκολλητικών ουσιών. Η ενέργεια έχει δεσμευτεί σε φυτικές ουσίες που προέρχονται από τον ήλιο. Η διαδικασία της φωτοσύνθεσης, τα φυτά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε βιομάζα. Οι ζωικοί οργανισμοί, αντιλαμβάνονται την ενέργεια με την τροφή τους και αποθηκεύουν ένα μέρος της. Αυτό δίνει μια ενέργεια από βιομάζα, μετά την επεξεργασία και τη χρήση. Είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας γιατί στην πραγματικότητα είναι υποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια μπλοκαρισμένη από τα φυτά κατά τη φωτοσύνθεση. 51

52 Εφαρμογές Βιομάζας Η ενέργεια από βιομάζα (βιοενέργεια ή πράσινη ενέργεια) είναι δευτερογενής ηλιακή ενέργεια. Η ηλιακή ενέργεια μετασχηματίζεται από τα φυτά μέσω της φωτοσύνθεσης. Οι βασικές πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται, είναι το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία είναι άφθονα στη φύση. Η μόνη φυσική πηγή ενέργειας του άνθρακα που είναι σε θέση να έχει αποθέματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατα των ορυκτών καυσίμων, είναι η βιομάζα. Σε αντίθεση με αυτά, η βιομάζα είναι ανανεώσιμη, καθώς χρειάζεται μόνο ένα μικρό χρονικό διάστημα για να αναπληρώσει αυτό που χρησιμοποιείται ως πηγή ενέργειας. Σε γενικές γραμμές, για διαφορετικές τελικές χρήσεις, εγκρίθηκαν διαφορετικοί όροι. Έτσι, ο όρος «vioischys" περιγράφει τα συστήματα που χρησιμοποιούν πρώτες ύλες βιομάζας αντί των συμβατικών ορυκτών καυσίμων (φυσικό αέριο, άνθρακας), ενώ για την εξουσία "βιοκαύσιμα" αναφέρονται κυρίως τα καύσιμα με μεταφορά υγρών που υποκαθιστούν πετρελαϊκά προϊόντα, π.χ. βενζίνη ή ντίζελ. Ένα βασικό πλεονέκτημα της βιομάζας είναι ότι είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που παρέχει ενέργεια που αποθηκεύεται σε χημική μορφή. Η χρησιμότητα μπορεί να μετατραπεί σε μια ευρεία ποικιλία προϊόντων με διαφορετικές μεθόδους και χρησιμοποιώντας σχετικώς απλή τεχνολογία. Σαν πλεονέκτημα καταγράφεται και ότι κατά την παραγωγή και την μετατροπή της δεν δημιουργούνται οικολογικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Από την άλλη πλευρά, ως μια μορφή ενέργειας, η βιομάζα χαρακτηρίζεται από πολυμορφία, με χαμηλό ενεργειακό περιεχόμενο, σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα λόγω της χαμηλής πυκνότητας και / ή υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, εποχικότητα, υψηλή διασπορά, κλπ. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνεπάγονται επιπλέον, σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα, δυσκολίες στη συλλογή, τη μεταφορά και την αποθήκευση. Κατά συνέπεια, το κόστος της μετατροπής σε μια πιο χρησιμοποιήσιμη μορφή ενέργειας παραμένει υψηλό. Ωστόσο, η έρευνα και η τεχνολογική πρόοδος τα τελευταία 10 χρόνια έχουν καταστήσει τις τεχνολογίες ενεργειακής μετατροπής της βιομάζας εξαιρετικά ελκυστικές σε παγκόσμιο επίπεδο. Η προοπτική, μάλιστα, κάνει τη βιοενέργεια ολοένα και μεγαλύτερη και πιο ελπιδοφόρα. Οι πιο προηγμένες οικονομικά χώρες, αναμένεται να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος της μελλοντικής παραγωγής ενέργειας. Ηλιακή ενέργεια Κυρίως χρησιμοποιείται για θερμικές εφαρμογές (ηλιακοί θερμοσίφωνες και φούρνοι) και η χρήση της για την παραγωγή ηλεκτρισμού έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος με τη βοήθεια της πολιτικής για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από το Ελληνικό Δημόσιο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας από τον Ήλιο. Όπως είναι το φως ή η ενέργεια του φωτός, της θερμότητας ή της θερμικής ενέργειας και οι διάφορες ακτινοβολίες ή η ακτινοβόλος ενέργεια. 52

53 Η ηλιακή ενέργεια στο σύνολό της είναι πρακτικά ανεξάντλητη, αφού προέρχεται από τον ήλιο, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν περιορισμοί χώρου και χρόνου για τη λειτουργία του. Όσον αφορά τη χρήση της ηλιακής ενέργειας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες εφαρμογών: τα παθητικά ηλιακά συστήματα, τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα και ηλιακά θερμικά συστήματα και τα φωτοβολταϊκά συστήματα. Τα παθητικά και ενεργητικά ηλιακά συστήματα εκμεταλλεύονται τη θερμότητα που εκπέμπεται από την ηλιακή ακτινοβολία, ενώ τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω του φωτοβολταϊκού φαινομένου. Διάγραμμα ηλιακής ενέργειας Ηλιακή ενέργεια Παθητικά ηλιακά συστήματα (Bioclimatic Building Design) Solar energy Θερμικά ηλιακά συστήματα (Ηλιακό θερμοσίφωνα) Φωτοβολταϊκά ηλιακά συστήματα (Photovoltaic cells, panelsarrays) Θερμικά συστήματα Photovoltaic Τα ηλιακά θερμικά συστήματα συλλέγουν το ηλιακό φως και το μετατρέπουν σε θερμική passive solar ενέργεια που μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια αργότερα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι των ηλιακών θερμικών συστημάτων και η διαφορά τους έγκειται στο βαθμό της θερμότητας μπορεί να παράγει δηλαδή χαμηλής, μέσης ή υψηλής θερμοκρασίας συλλέκτες. Τα ηλιακά θερμικά συστήματα είναι πιο αποτελεσματική από ό, τι τα φωτοβολταϊκά. (Bioclimatic Building Οι χαμηλοί και μεσαίοι συλλέκτες θερμοκρασίας είναι επίπεδες πλάκες που παγιδεύουν την Design) ηλιακή ενέργεια χρησιμοποιώντας το θερμοκήπιο για να ζεσταθεί το νερό στο πλαίσιο. Αυτά τα συστήματα δεν παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, αλλά ζεστό νερό για οικιακή και βιομηχανική χρήση. a Οι συλλέκτες με σωλήνες κενού (σωλήνες κενού) για να παγιδεύουν την ηλιακή ενέργεια στο εσωτερικό του σωλήνα κενού (το διάκενο αέρος έχει ένα μικρότερο συντελεστή θερμικής απώλειας), τόσο χαμηλό ώστε να έχουν ελάχιστες θερμικές απώλειες προς το Solar περιβάλλον. Thermal Systems Έτσι, επιτυγχάνονται υψηλότερες θερμοκρασίες από ό, τι στους συμβατικούς επίπεδους συλλέκτες. (solar Water Heater) ys) 53

54 Αντ 'αυτού, οι συλλέκτες υψηλών θερμοκρασιών συλλέγουν την ηλιακή ενέργεια με κάτοπτρα ή φακούς σε μια δεξαμενή νερού με τη μετατροπή της σε ατμό, ο οποίος στη συνέχεια κινεί τη γεννήτρια ατμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, τα ηλιακά θερμικά συστήματα απαιτούν την άμεση ακτινοβολία για τους συλλέκτες ή τους καθρέφτες. Εάν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια, οι επιδόσεις τους μειώνεται σημαντικά. Ένα ηλιακό θερμικό σύστημα με παραβολική κεραία κατόπτρων. Αυτός ο συλλέκτης ΕΙΑV είναι υψηλής θερμοκρασίας. Συγκεντρώνει τις ακτίνες στη δεξαμενή μιας μηχανής Stirling. Η διαδρομή ακολουθεί τον ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η διαφορά των θερμικών συστημάτων με τα φωτοβολταϊκά και τα ηλιακά θερμικά συστήματα είναι ότι μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε θερμότητα πρώτα, και στη συνέχεια σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ τα ηλιακά πάνελ μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια άμεσα σε ηλεκτρική ενέργεια. Μία άλλη σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι τα φωτοβολταϊκά δεν απαιτούν ηλιακό φως για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Ένα ηλιακό θερμικό σύστημα παραβολικού κοίλου ή γούρνα. Κατασκευάζεται ως ένα μεγάλο παραβολικό κάτοπτρο (συνήθως αργύρου επιχρισμένο ή γυαλισμένο αλουμίνιο) με ένα σωλήνα Dewar που τρέχει κατά μήκος της μιας πλήμνης. Το φως του ήλιου που αντανακλάται από τον καθρέφτη και την εστίαση στο σωλήνα Dewar, θερμαντικό ρευστό το οποίο στη συνέχεια μετατρέπει την κινητική ενέργεια σε ηλεκτρική. Η γούρνα είναι συνήθως ευθυγραμμισμένη με τον άξονα Βορρά-Νότου, και περιστρέφεται για να παρακολουθεί τον ήλιο στον ουρανό κάθε μέρα. Τα ηλιακά θερμικά συστήματα που χρησιμοποιούνται σε κεντρικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και σε νοικοκυριά για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών (θέρμανσης ζεστού νερού). Επιδόσεις τους είναι ανάλογες με την συνολική προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία στην οριζόντια επιφάνεια του συλλέκτη. Στην Ελλάδα η μέση ετήσια ηλιακή ακτινοβολία κυμαίνεται από 1450 έως 1950 κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό μέτρο, στην Κρήτη και στην Κύπρος. Η συνολική ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να μετρηθεί με όργανα όπως ο αισθητήρας. Οικιακή χρήση Ο τρόπος και η αρχιτεκτονική των εγχώριων θερμικών ηλιακών συστημάτων είναι αρκετά απλή. Αποτελούνται από έναν ηλιακό συλλέκτη, μία δεξαμενή και ένα σύστημα σύνδεσης με το δίκτυο πυρήνα. Ο ηλιακός συλλέκτης αποτελείται από ένα απορροφητικό έλασμα το οποίο περιλαμβάνει αγωγούς που περνούν στο θερμαντικό ρευστό. Ο απορροφητής πλάκας περιέχεται σε ένα αεροστεγές και αδιάβροχο πλαίσιο, το οποίο καλύπτεται από την πλευρά του γυαλιού με το ήλιο-ανθεκτικό πλαστικό και διαφανή με μονωτικό υλικό. Η απορροφητική πλάκα για την απορρόφηση της μέγιστης μόνωσης είναι μαύρο ματ και τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τους προέρχονται από ηλεκτροχημικά, κλπ. προκειμένου να αυξηθεί η απορροφητικότητα της πλάκας. Οι ηλιακοί συλλέκτες χωρίζονται σε πάνελ και συλλέκτες κενού. 54

55 Η δεξαμενή είναι κατασκευασμένη κατά τον ίδιο τρόπο όπως κατασκευάζονται οι συμβατικοί θερμαντήρες. Αποτελείται από ένα μεταλλικό κύλινδρο, ο οποίος περιέχει θερμικό μονωτικό περίβλημα, για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του ρευστού. Βιομηχανική χρήση Τα ηλιακά θερμικά συστήματα για τους κεντρικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχουν διαφορετική αρχιτεκτονική και κατασκευή. Αυτές οι μονάδες χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση των χώρων, την αφαλάτωση, την παραγωγή ζεστού νερού για τη βιομηχανία, την περιοχή του οικισμού για θέρμανση, τον ηλιακό κλιματισμό και κυρίως για την ηλιακή θερμική ηλεκτρική ενέργεια. Χρησιμοποιούνται σε ξενοδοχεία, νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικά κέντρα, συγκροτήματα κατοικιών, σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά όχι για οικιακή χρήση, οι απαιτήσεις και ο εξοπλισμός είναι πολύ μεγάλες. Για τη λειτουργία τους χρησιμοποιούν ένα σύστημα κεντρικού ελέγχου θερμικών ηλιακών συλλεκτών (ίδια φιλοσοφία όπως οικιακά συστήματα, αλλά μεγαλύτερη κλίμακα), δεξαμενές και αντλίες με υγρό. Επίσης, επειδή λειτουργούν σε υψηλότερες θερμοκρασίες από ό, τι οι ηλιακοί συλλέκτες, μπορούν να υποθηκεύσουν ενέργεια με τη μορφή θερμότητας για αδιάλειπτη παροχή ισχύος. Αυτό μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας το αλάτι που λιώνει όταν υπάρχει πλεόνασμα ενέργειας και επισυνάπτεται σε θερμική ενέργεια όταν είναι απαραίτητο. Φωτοβολταϊκά συστήματα Με τον γενικό όρο Φωτοβολταϊκά ονομάζεται η βιομηχανική διάταξη πολλών φωτοβολταϊκών κυττάρων σε μια σειρά. Στην ουσία πρόκειται για τεχνητούς ημιαγωγούς (συνήθως πυρίτιο) που εντάχθηκαν, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ηλεκτρικό κύκλωμα σε σειρά. Οι ημιαγωγοί απορροφούν φωτόνια από τον ήλιο και παράγουν ηλεκτρική τάση. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται "φωτοβολταϊκό φαινόμενο". Τα φωτοβολταϊκά ανήκουν στη κατηγορία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Στην κατηγορία των ανανεώσιμων πηγών η ηλιακή ενέργεια και τα ηλιακά θερμικά συστήματα είναι πιο αποτελεσματικά από ό, τι τα φωτοβολταϊκά. Τα φωτοβολταϊκά ομαδοποιούνται κατάλληλα και διαμορφώνουν τα φωτοβολταϊκά πάνελ ή τις γεννήτριες (module), σε κατάταξη από 20W έως 300W. Οι ηλεκτρικές γεννήτριες φωτοβολταϊκών συνδέονται μεταξύ τους και να δημιουργούν φωτοβολταϊκές συστοιχίες (arrays). 55

56 Τεχνολογίες Φωτοβολταϊκών στοιχείων Οι μονάδες χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: 1. Κρυσταλλικού πυριτίου Μονοκρυσταλλικού πυριτίου, ονομαστική απόδοση της μονάδας από 14.5% έως 21% Πολυκρυσταλλικού πυριτίου, ονομαστική απόδοση της μονάδας από 13% έως 14.5% 2. Μεμβράνη Άμορφου πυριτίου, ονομαστική απόδοση ~ 7%. Χαλκοπυρίτη CIS / CIGS, ονομαστικής επιστροφής από 7% έως 11%. Δομή ενός φωτοβολταϊκού συστήματος Το φωτοβολταϊκό σύστημα αποτελείται από έναν αριθμό εξαρτημάτων ή υποσυστημάτων: φωτοβολταϊκή γεννήτρια με τη μηχανική υποστήριξη και πιθανόν ένα σύστημα παρακολούθησης της ηλιακής τροχιάς. Μπαταρίες (υποσύστημα αποθήκευσης) - δεν χρησιμοποιείται πλέον, εκτός από απομακρυσμένες εγκαταστάσεις, όπως π.χ. οι φάροι, αλλιώς η σύνδεση του πίνακα γίνεται απευθείας με το υπάρχον δίκτυο. ισχύος και ελέγχου συσκευών, το οποίο περιλαμβάνει τη φροντίδα για τις μετρήσεις και τις παρατηρήσεις. γεννήτρια έκτακτης ανάγκης. Η επιλογή του πώς και ποια από αυτά τα στοιχεία ολοκληρώνονται μέσα στο σύστημα εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους. Κατηγορίες φωτοβολταϊκών συστημάτων Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες συστημάτων, διασυνδεδεμένα και αυτόνομα. Η απλούστερη μορφή του δεύτερου από τα δύο, είναι ότι απλά αποτελείται από μια φωτοβολταϊκή γεννήτρια, η οποία μόνη της τροφοδοτεί ένα σταθερό ρεύμα φορτίου, όποτε υπάρχει επαρκής φωτεινότητα. Αυτός ο τύπος συστήματος είναι η κοινός για την εφαρμογές άντλησης. Σε άλλες περιπτώσεις το σύστημα συνήθως φροντίζει για την αποθήκευση της ενέργειας από τις μπαταρίες. Συχνά περιλαμβάνουν κάποια μορφή ρύθμισης ισχύος, όπως στην περίπτωση του εναλλασσόμενου ρεύματος που απαιτείται για να εξέλθει από το σύστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το σύστημα περιέχει μια εφεδρική γεννήτρια. Τα συστήματα του δικτύου που συνδέονται μπορεί να διαιρεθούν σε εκείνα στα οποία το δίκτυο απλώς δρα ως βοηθητική τροφοδοσία (εφεδρικό 56

57 δίκτυο) και εκείνα τα οποία μπορούν επίσης να λαμβάνουν πρόσθετη ισχύ από τη φωτοβολταϊκή γεννήτρια (αλληλεπίδραση δικτύου). Εντός των φωτοβολταϊκών σταθμών όλη η ισχύς εξόδου διοχετεύεται στο δίκτυο. Η χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων Οι μονάδες είναι συσκευές που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από την ηλιακή ακτινοβολία. Το ηλεκτρικό ρεύμα χρησιμοποιείται για να δώσει δύναμη σε μια συσκευή ή για τη φόρτιση της μπαταρίας. Αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιείται ευρέως σε υπολογιστές τσέπης που λειτουργούν χωρίς μπαταρία, απλώς με την έκθεσή τους στο φως. Συστοιχίες φωτοβολταϊκών χρησιμοποιούνται συχνά για παραγωγή ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα. Σε μια τέτοια μορφή που χρησιμοποιείται για να δώσει ενέργεια σε δορυφόρους, διαστημόπλοια, και απλούστερες εφαρμογές. Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει προγράμματα επιδότησης των επενδύσεων σε φωτοβολταϊκά, τα οποία παράγουν ηλεκτρική ενέργεια που πωλείται και τοποθετείται σε δημόσια δίκτυα μεταφορών. Τα προγράμματα αυτά αποσκοπούν να διαφοροποιήσουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την σταδιακή απεξάρτησή από το πετρέλαιο. Η θερμοκρασία είναι μία σημαντική παράμετρος λειτουργίας ενός συστήματος F / B. Όπως έχουμε δει ο συντελεστής θερμοκρασίας για την τάση ανοικτού κυκλώματος είναι περίπου ίσος με mv / C για κάθε ηλιακή μονάδα. Ο συντελεστής τάσης μιας βασικής μονάδας είναι επομένως πολύ μεγάλος και έχει αρνητική φορά, συνδεδεμένος σε σειρά με 33 έως 36 ηλιακά κύτταρα. Ο συντελεστής ισχύος, από την άλλη πλευρά, είναι θετικός και μικρός, περίπου 6 ma / C ανά τετραγωνικό εκατοστό της μονάδας βάσης. Συνεπώς, μόνο η τάσης μεταβάλλεται σε σχέση με τη θερμοκρασία κυρίως για πρακτικούς υπολογισμούς, ενώ για κάθε βασική μονάδα αποτελούμενη από ηλιακά κύτταρα συνδεδεμένα σε σειρά ισούται με: Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η τάση καθορίζεται από τη θερμοκρασία λειτουργίας των ηλιακών κυψελών, η οποία διαφέρει από τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Όπως και για κάθε ηλιακό κύτταρο, το ρεύμα βραχυκυκλώματος Isc μιας βασικής μονάδας είναι ανάλογο προς την ακτινοβολία και επομένως θα ποικίλει κατά τη διάρκεια της ημέρας κατά τον ίδιο τρόπο. Εάν η τάση είναι λογαριθμική συνάρτηση του ρεύματος, θα εξαρτάται επίσης λογαριθμικά και με την ακτινοβολία. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η τάση θα αλλάξει λιγότερο από το ρεύμα. Κατά το σχεδιασμό της γεννήτριας φωτοβολταϊκών είναι σύνηθες να παραμελούν τη μεταβολή της τάσης και του ρεύματος βραχυκυκλώματος, ανάλογα προς την ακτινοβολία. Η λειτουργία μιας βασικής μονάδας θα πρέπει να βρίσκεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο σημείο μέγιστης ισχύος. Είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της μονάδας βάσης, ότι η τάση του σημείου μέγιστης ισχύος Vm είναι σχεδόν ανεξάρτητη από την ακτινοβολία. Η μέση τιμή αυτής της τάσης κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να εκτιμηθεί σε 80% της τάσεως του ανοικτού κυκλώματος υπό κανονική ακτινοβολία. Αυτή η ιδιότητα είναι χρήσιμη για το σχεδιασμό της μονάδας ελέγχου της εξόδου της συσκευής. Ο χαρακτηρισμός της βασικής μονάδας Φ/Β συμπληρώνεται με τη μέτρηση της θερμοκρασίας μιας φυσιολογικής λειτουργίας ηλιακών κυψελών (NOCT) (κανονική θερμοκρασία λειτουργίας κυττάρων), που ορίζεται ως η θερμοκρασία του ηλιακού στοιχείου, όταν η βασική μονάδα λειτουργεί υπό τις ακόλουθες συνθήκες σε ανοικτό κύκλωμα : ακτινοβολία

58 Φασματική διανομή AM 1.5 Θερμοκρασία 20 C Ταχύτητα ανέμου 1 m / s Το NOCT (συνήθως μεταξύ 42 C και 46 C) στη συνέχεια χρησιμοποιείται για να καθορίσει τη θερμοκρασία του ηλιακού θερμαντήρα Tc κατά τη διάρκεια της βασικής μονάδας λειτουργίας. 58

59 6.3 Απόβλητα Εισαγωγή στη διαχείριση αποβλήτων Η διαχείριση των αποβλήτων είναι η συλλογή, η μεταφορά, η επεξεργασία και η διάθεση, η διαχείριση και η παρακολούθηση των αποβλήτων. Ο ορισμός των αποβλήτων σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα: Απόβλητα: κάθε ουσία ή αντικείμενο που ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει Επικίνδυνα απόβλητα: Απορρίμματα που κατέχουν σημαντικές ή πιθανές απειλές για τη δημόσια υγεία ή το περιβάλλον και ως εκ τούτου απαιτούν ειδικό χειρισμό στην εταιρεία Με άλλα λόγια υπάρχουν δύο ορισμοί των αποβλήτων: Υποκειμενικός ορισμός των αποβλήτων: Η πρόθεση του χρήστη να διαθέσει κάτι (διαθέτει, προτίθεται να διαθέσει) Αντικειμενικός ορισμός των αποβλήτων: Η συλλογή και η επεξεργασία των αποβλήτων προς το δημόσιο συμφέρον (πρέπει να διαθέσει) Βασικές μέθοδοι διάθεσης: Υγειονομική ταφή των αποβλήτων Θερμική διαδικασία o Η αποτέφρωση των οργανικών αποβλήτων με ασφαλή παραγωγή φυσικού αερίου, σύμφωνα με το βαθμό κινδύνου o Πυρολυτική αποσύνθεση των οργανικών αποβλήτων o Τήξη σε σκουριές ή άλλες σκουριές o Η θερμική αποσύνθεση (π.χ. κυανιούχα άλατα) 59

60 Φυσικές διαδικασίες o Εξάτμιση o Απόσταξη o Εκχύλιση με υγρά ή αέρια o Φιλτράρισμα o Θερμική εξάχνωση Χημικές διαδικασίες o Οξείδωση o Εξουδετέρωση και πήξη o Μείωση o Χημικά σφαιρίδια Φυσική-Χημική μέθοδος o Ειδικές τεχνολογίες o Ηλεκτρο-απολύμανση o Αφαλάτωση o Αποσύνθεση με ιοντίζουσα ακτινοβολία Βιολογικοί μέθοδοι o Αερόβια υποβάθμιση o Αναερόβια υποβάθμιση o Βακτηριακή απολύμανση 60

61 Στόχοι της Ε.Ε. στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων Ο στόχος της οδηγίας-πλαισίου της ΕΕ για τα απόβλητα είναι να μετατραπεί από ένα "τα πετάμε μακριά από την κοινωνία» σε μια «ευρωπαϊκή κοινωνία ανακύκλωσης» από: Λαμβάνοντας την ακόλουθη ιεράρχηση των αποβλήτων υπόψη: o Πρόληψη, αποφυγή o Ελαχιστοποίηση o Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση o Ανακύκλωση o Άλλη χρήση ανάκτηση ενεργειών o Διάθεση Υποχρεωτική ανακύκλωση Προγράμματα αποφυγής αποβλήτων Ευθύνη του παραγωγού Picture 1: Waste hierarchy. Source: Wikipedia.org Ένας άλλος στόχος της ΕΕ είναι να δημιουργήσει έναν Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων: Να δημιουργηθούν κοινοί ορισμοί για τη διαχείριση αποβλήτων Να καθοριστούν και να εφαρμοστούν τυποποιημένα κριτήρια για την ταξινόμηση των επικίνδυνων αποβλήτων. Ο σκοπός του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων: Απαιτείται η διασυνοριακή επεξεργασία των αποβλήτων Απαιτείται κοινή τεχνολογία 61

62 Πίνακας 1: Η ονομασία των αποβλήτων του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) - ένα παράδειγμα: Κατηγορία ΕΕΕ Αριθμός Αναγνώρισης Γεννητική ομάδα (2- ψηφία) 17 Απόβλητα οικοδομών και κατεδαφίσεων Ομάδα (4-ψηφία) Σκυρόδεμα, τούβλα, πλακάκια, κεραμικά Τύπος αποβλήτων (6- ψηφία) Σκυρόδεμα Πλακάκια Επί του παρόντος, τα απόβλητα που ταξινομούνται στα διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ στους εθνικούς καταλόγους αποβλήτων. Από το σύμπτωμα στην πηγή Αντιθέτως: Έχω κάποια απόβλητα, τι θα κάνω με αυτά; Η πιο αποτελεσματική ερώτημα είναι η εξής: Έχω κάποια απόβλητα, από πού προέρχονται και πώς μπορώ να τα αποφύγω ή να τα μειώσω; Η κύρια ιδέα είναι να μεταβείτε από την κλασική προσέγγιση, σε λύσεις για μια αποτελεσματική προσέγγιση που αποφεύγει τα απόβλητα πριν συμβούν! 62

63 Πίνακας 2: Προσεγγίσεις στη διαχείριση αποβλήτων Η κλασική προσέγγιση: Η πιο αποτελεσματική προσέγγιση: Συλλογή και διάθεση αποβλήτων η οποία εμφανίζεται σε εταιρίες Πράσινες συμβάσεις Μέτρα για την αποφυγή αποβλήτων Χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών αποβλήτων Η προσεκτική διαχείριση των πρώτων και βοηθητικών υλών και των λειτουργικών πόρων Κλπ. Βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων σημαίνει κάτι περισσότερο από την παροχή δοχείων για το διαχωρισμό των αποβλήτων στην εταιρεία! Η βασική στρατηγική της διαχείρισης των αποβλήτων είναι η ολοκληρωμένη έννοια που περιλαμβάνει τις ακόλουθες αρχές: Μείωση της παραγωγής αποβλήτων, όσο το δυνατόν περισσότερο. Μείωση της περιεκτικότητας τοξικών ουσιών στα απόβλητα. Χρησιμοποίηση (ανακύκλωση) των αποβλήτων, όσο το δυνατόν περισσότερο. Όταν τα απόβλητα δεν μπορούν να ανακυκλωθούν, υπάρχει η χρήση της θερμικής επεξεργασίας των αποβλήτων. Χρήση των χώρων υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, όσο το δυνατόν λιγότερο. Αποφυγή, αντίστοιχα, ο περιορισμός των αποβλήτων είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση, με αρνητικό αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Αυτό μπορεί να απεικονιστεί με ένα σύνθημα, το οποίο λέει: «Το καλύτερο αποβλήτων είναι αυτό που ποτέ δεν προέκυψε." Η ελαχιστοποίηση της παραγωγής αποβλήτων άμεσα στην πηγή της μπορεί να επιτευχθεί, ιδίως με: η εισαγωγή της τεχνολογίας χαμηλής ρύπανσης η εισαγωγή των προϊόντων χαμηλής ρύπανσης 63

64 τη μείωση της ποσότητας των συσκευασιών την εισαγωγή των τεχνολογιών κομποστοποίησης Η βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων περιλαμβάνει: Η εκπλήρωση των υποχρεώσεων σχετικά με τα απόβλητα Αναγνώριση η οποία συμβαίνει στα απόβλητα Καθιέρωση logistics οργανωτικά ειδικά απόβλητα Παροχή όλων εκείνων που ασχολούνται με τις πληροφορίες και τα κίνητρα Μόνιμη διαχείριση Ο συνεχής εντοπισμός και η παρακολούθηση των δαπανών και των οφελών... και πάντα αποδίδει! Η βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων είναι χρήσιμη για τις επιχειρήσεις, διότι: Μείωση των αποβλήτων Το κόστος διάθεσης των αποβλήτων γίνεται μικρότερο Το κόστος των αποβλήτων παρακολουθείται και να ελέγχεται Εγγυημένη νομική ασφάλεια Και ως εκ τούτου, η εταιρία δημιουργεί μια θετική εικόνα Ποιος είναι ο στόχος αυτής της προσέγγισης? Να εξασφαλίσει τη νομική ασφάλεια στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων o Για να αντιμετωπίσει της διαρκώς αυξανόμενης ποικιλίας των νομικών απαιτήσεων Ελαχιστοποίηση κινδύνων o Για να αποκτήσετε μια γενική εικόνα όλων των ειδών των αποβλήτων και την ασφαλή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων Για να μειώσετε τα απόβλητα o Για τη βελτιστοποίηση των επιχειρηματικών διαδικασιών 64

65 Προώθηση θετικής εικόνας o Να αυξηθεί η ενημέρωση και η εξέταση του περιβάλλοντος στην εταιρεία Να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητές της φοροαποφυγής και της μείωσης του κόστους Για να παρακινηθεί το προσωπικό o Να παρέχουν στο προσωπικό τις πληροφορίες και να τους ενθαρρύνει να διαχωρίζουν τα απορρίμματά Για να αποφευχθούν οι αρνητικές επιδράσεις του περιβάλλοντος o Νερό και ζημιά εδάφους o Ατμοσφαιρική ρύπανση o Εκρήξεις και πυρκαγιές o Βλάβη του τοπίου ή το τοπίο o Κίνδυνοι για ανθρώπους και ζώα Πως θα πρέπει να την προσεγγίσουμε? Με τον προσδιορισμό των υποχρεώσεων που συνδέονται με την νομοθεσία για τα απόβλητα o Ποιες νομικές υποχρεώσεις ισχύουν για τις εταιρίες? Νόμοι (κοινοτικών και εθνικών) Διάταγμα (κοινοτικών και εθνικών) Other obligations imposed by authorities o Πως μπορούν να εκπληρωθούν αυτές οι διατάξεις? o Πως χειρίζονται έγγραφα? Συστάσεις σχετικά με την τεκμηρίωση των υποχρεώσεων που συνδέονται με τα απόβλητα νομοθεσίας σε ένα νομικό μητρώο: o Καταγράψτε όλες τις νομικές απαιτήσεις που επηρεάζουν την εταιρεία 65

66 o Προσδιορισμός των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις εν λόγω απαιτήσεις o Περιγράψτε πώς μπορούν να καλυφθούν οι υποχρεώσεις Η τεκμηρίωση των υποχρεώσεων που συνδέονται με την νομοθεσία για τα απόβλητα, σε ένα νομικό μητρώο: o Προσδιορίστε τις ευθύνες και τις ικανότητες που απαιτούνται ώστε να πληρούν τις απαιτήσεις o Εάν είναι απαραίτητο: να προσδιοριστούν τα διορθωτικά μέτρα o Ορίστε μια λειτουργία ενημέρωσης για να εξασφαλιστεί ότι οι προθεσμίες για τον επόμενο έλεγχο του μητρώου νομοθεσίας για τα απόβλητα ή / και διορθωτικά μέτρα τηρήθηκαν Η ανάλυση της εφοδιαστικής αποβλήτων o Ποια απόβλητα λαμβάνουν χώρα στην οργάνωση; (είδος, την ποσότητα, την προέλευση και τον τόπο) o Ποια είναι τα κύρια κλάσματα? o Είναι μερικά από τα απόβλητα επικίνδυνα? o Η εταιρία έχει σχέδιο για τα προβλήματα o Η περιγραφή των μέτρων που μπορούν να βελτιώσουν την υλικοτεχνική αποβλήτων o Ενημέρωση και εκπαίδευση προσωπικού Προσδιορισμός των σχετικών αποβλήτων στην εταιρία o Δημιουργία σχεδίου επισκόπησης διαχείριση αποβλήτων Το σχέδιο επισκόπηση, περιγράφει την εμφάνιση αποβλήτων (η προέλευση των αποβλήτων) Διαχωρισμός της εταιρείας σας σε σαφώς καθορισμένους τομείς, για παράδειγμα: Αίθουσα παραγωγής 1 Αίθουσα παραγωγής 2 Αποθήκη Εργαστήρι 66

67 Διοίκηση Κοινωνικά δωμάτια κλπ. Department Waste Management Department Waste Management A. Board of Directors AP, GS F: Underground car park / fleet AL, AÖ, AP/K, BA, F, LS, LF, R, WA B: Administration AP, GS, LF G: Specialist market AP/K, BA, GS, LF C: Water supply AP/K, GS, LF H: Burial AP, GS D: Power supply AG, AP/K, GS, LF I: Warehouse storage AG, AP/K, BA, BS, EAG_K, EAG_G, GS, K, LF, LST, MV, T E: Services AP/K, BA, BS, GS, LF, MV, WA Key: J: Sanitary facilities, social room AP, B, GS, LV, MV K: Exterior B, GS Waste collection point Organic municipal refuse Glass waste - clear 1x 240 l General municipal refuse Glass waste - coloured Πίνακας 3: Ένα πλασματικό παράδειγμα - Διαχείριση Αποβλήτων Επισκόπηση Σχεδίου 1 x 240 l 2 x 240 l 1 x 240 l Lightweight fraction 1 x 1100 l Waste paper 3 x 240 l Metal packaging 1 x 770 l Glass waste: clear/coloured (AG) Waste paints (AL) Waste oil (AÖ) Waste paper / cardboard (AP/K) Batteries (BA) Building rubble (BS) Biogenic municipal waste/garden waste (B) Small electrical appliances (EAG_K) Large electrical appliances (EAG_G) Paints / lacquers (F) Monitors (BS) Mixed municipal waste (GS) Refrigerators and freezers (K) Bases/acids (LS) Lightweight fraction (LF) Fluorescent lamps / energy saving bulbs (LST) Metal packaging (MV) Tyres (R) Toner (T) Workshop waste oil - contaminated (WA) Απόβλητα Διαχωρισμός από τις κύριες λειτουργίες των μη επικίνδυνων αποβλήτων o Τα απόβλητα χαρτιού, συσκευασία από χαρτόνι o Γυαλί (διαφανές και χρωματιστό γυαλί) o Οργανικά απόβλητα 67

68 o Μέταλα(συσκευασίας και μη συσκευασίας) o Ελαφρύ κλάσμα (συσκευασίες από πλαστικό, ξύλο, σύνθετα υλικά και υλικά υφανσίμων ινών) o Άλλες εταιρείες-ειδικά απόβλητα, όπως απόβλητα ξύλου και πλαστικού o Μεικτά αστικά απόβλητα o Εμπορικά απόβλητα Διαχωρισμός Απόβλητων από τις κύριες λειτουργίες των επικίνδυνων αποβλήτων o Εργαστήρι αποβλήτων μολυσμένο λάδι o Ηλεκτρικές συσκευές επικίνδυνου περιεχομένου (λαμπτήρες εκκένωσης αερίου) o Μπαταρίες o Συσκευασία με επικίνδυνο περιεχόμενο - όχι εντελώς άδειο (όπως σπρέι, δοχεία μπογιάς κ.λπ.) o Άλλες συγκεκριμένες εταιρείας επικίνδυνων αποβλήτων (όπως διαλύτες, υπολείμματα χρωμάτων, κλπ.) o Απόβλητα έλαια o Κλπ. Προσδιορισμός των αποβλήτων που συμβαίνουν στην εταιρεία o Εγγεγραμμένα απόβλητα σύμφωνα με τις νομικές απαιτήσεις, με διάκριση μεταξύ επικίνδυνων και μη επικίνδυνων αποβλήτων Κάντε μια λίστα με τα είδη των αποβλήτων και αντίστοιχους αριθμούς ταυτότητάς τους Εντοπισμός και λίστα με την προέλευση των αποβλήτων (όπου τα απόβλητα συμβαίνουν στην εταιρεία). Εισάγετε τις ποσότητες σε χιλιόγραμμα Κόστος διάθεσης εγγραφής Σημειώστε την εταιρεία και τη διάθεση του διαστήματος o Εγγεγραμμένα απόβλητα, σύμφωνα με τα αντίστοιχα εθνικά πρότυπα και ταξινομήσει των απόβλητων σύμφωνα με τον εθνικό κατάλογο αποβλήτων 68

69 Χαρακτηρισμός αποβλήτων Προέλευση Αριθμός ID Ποσότητα ανά έτος Κόστος ανά έτος(eur) Διάθεση αποβλήτων στην εταιρία Διάθεση αποβλήτων στο διάστημα Απορρίμματα χαρτιού/ Συσκευασία από χαρτόνι A, B, D, E, F, G, I, J kg Το όνομα της διαθέσιμης εταιρίας εβδομαδιαίως Μπαταρίες Y kg free Το όνομα της διαθέσιμης εταιρίας Όταν χρειάζεται Πίνακας 4: Παράδειγμα μη επικίνδυνα και επικίνδυνα απόβλητα Περιγραφή των εφοδιαστικών αποβλήτων o Πραγματοποιήστε μια επιτόπου επιθεώρηση Εντοπισμός και αδυναμίες του εγγράφου και η χρησιμότητα τους για να αναπτύξουν μέτρα για τη βελτίωση Συζήτηση για τα απαιτούμενα μέτρα με τους αρμόδιους στο χώρο του ξενοδοχείου εξετάση κατά πόσον ο διαχωρισμός των αποβλήτων μπορεί να βελτιστοποιηθεί περαιτέρω Ενημερώστε το προσωπικό σχετικά και να παρακινήστε τους να πραγματοποιήσουν τον διαχωρισμό των απορριμμάτων Πίνακας 5: Φανταστικών παράδειγμα: Περιγραφή των προετοιμασιών για τη χωριστή συλλογή αποβλήτων 69

70 Department Waste Management officer Department Waste Management Officer A. Board of Directors Eva Rotter, cleaning staff G: Specialist market Petra Schaff, cleaning staff B: Administration Eva Rotter, cleaning staff H: Burial Petra Schaff, cleaning staff C: Water supply Eva Rotter, cleaning staff I: Warehouse storage Petra Schaff, cleaning staff D: Power supply Eva Rotter, cleaning staff J: Sanitary facilities, social Petra Schaff, cleaning staff room E: Services Petra Schaff, cleaning staff K: Exterior Petra Schaff, cleaning staff F: Underground car park / fleet Petra Schaff, cleaning staff At the public service company St. Jakob GmbH,,receptacles (standardised containers) for segregated waste collection are available in all departments. A mandatory waste separation policy applies to waste glass, waste paper and cardboard, biogenic municipal waste, mixed municipal waste, lightweight fraction waste and metal packaging. The number and distribution of the containers is organised to match requirements in the individual departments. Collection points for waste glass, biogenic municipal waste and metal packaging are only available in the social room. If other metal packaging is to be disposed of, this is taken directly to the waste material collection point. Staff and cleaning staff have been informed of this and have been given instructions by their respective heads of department. The cleaning staff are responsible for emptying containers in the administration building. A waste material collection point has been set up in front of the administration building. Waste is collected from the waste material collection point by Sauberfix GmbH and recycled or disposed of. The waste electrical equipment (fluorescent tubes, monitors, small appliances, large appliances and refrigerators) and scrap tyres from each individual department are handed in by staff to the warehouse, where collection containers or receptacles are available. When necessary, these are taken to and disposed of at the community ASZ (waste service centre) by a member of staff from the warehouse storage department. Rubble accumulated during building work (small quantities) is taken directly to the community ASZ by staff. In the case of large quantities a skip is rented from Sauberfix GmbH, which then deals directly with the disposal of the rubble. Hazardous waste used and accumulated during the course of work (batteries, toner, bases/acids, etc.) is collected in the warehouse, in a separate room equipped with containers for this purpose. This waste is regularly handed over to Abfallmeister AG for disposal. Staff are provided with a waste separation brochure containing information concerning waste at the public service company. Συμβουλές για Βέλτιστη Εφαρμογή Διαχείρισης Αποβλήτων Βέλτιστη Συστάσεις για την υλοποίηση της διαχείρισης των αποβλήτων:: Ενημέρωση και κίνητρα στο προσωπικό, με την ενεργό συμμετοχή του στην υλοποίηση του διαχωρισμού απορριμμάτων o Οργάνωση των εσωτερικών εργαστηρίων για τον σχεδιασμό των φύλλων διαχωρισμού αποβλήτων o Χρήση οδηγών χρώματος για την επισήμανση των επιμέρους κλασμάτων αποβλήτων o Να επισημάνει τα επικίνδυνα απόβλητα και το σωστό χειρισμό o Υπεύθυνοι για τους επιμέρους τομείς που αφορούν τα απόβλητα στην οργάνωση και την εκχώρηση των αποβλήτων. o Βεβαιωθείτε ότι το προσωπικό τηρείται η ενημέρωση σχετικά με τις νέες εξελίξεις σε τακτά χρονικά διαστήματα 70

71 o Προσφορά συνεδριών κατάρτισης και εργαστηρίων σε θέματα σχετικά με τα απόβλητα o Συμμετοχή του προσωπικού καθαριότητας και διατήρηση προσωπικών συναντήσεων για τη μεταφορά πληροφοριών o Χρησιμοποιήστε τακτικές επιτόπιες επιθεωρήσεις τόσο για την παρακολούθηση της διαχείρισης των αποβλήτων όσο και για την ενημέρωση αλλά και για να δίνουν κίνητρα στο προσωπικό o Συζήτηση για τις δυνατότητες βελτίωσης με το σχετικό προσωπικό στις εγκαταστάσεις - την ενεργό συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών και των συμβούλων των αποβλήτων κατά τον προσδιορισμό λύσεων Βεβαιωθείτε ότι τα φύλλα διαχωρισμού των αποβλήτων ε o Η ημερομηνία είναι σωστή o σαφής o σύντομα, o ευανάγνωστα, o κατανοητά και o οπτικά καλά προετοιμασμένα... και αν είναι απαραίτητο, o Προσφέρονται σε διάφορες γλώσσες o οργανωμένα σύμφωνα με τους επιχειρηματικούς τομείς (π.χ. εργαστήριο, παραγωγής, κ.λπ.). Πίνακας 6: Παράδειγμα φύλλου διαχωρισμού αποβλήτων 71

72 RESIDUAL WASTE PAPER Waste Separation Information LIGHT PACKAGING METAL PACKAGING ORGANIC WASTE GLASS Light bulbs (not energy saving bulbs) Cigarette waste Ash Used serviettes Photos Used paper plates Used tissues Leather waste Textiles Fabric waste Sweepings Rubber waste Adhesive tapes etc. Newspapers Brochures Catalogues Books Magazines Envelopes Continuous form paper Paper, card and cardboard packaging etc. Plastic packaging Yoghurt pots, Drinks cartons, Corks Plastic bottles Plastic caps Milk and juice cartons Coffee packaging Plastic and carrier bags Plastic tubes Coffee cups, Polystyrene packaging PET bottles Blister packaging etc. Aluminium cans Tin cans Aluminium foil Aluminium lids Metal caps Crown caps Meal trays etc. Food waste Bones Fruit and vegetable waste Coffee filters with grounds Teabags Eggshells Spoilt plants and foodstuffs (without packaging) Cut flowers Pot plants Bread waste etc. Glass packaging e.g. Bottles and glasses (not drinking glasses) of all kinds separated into clear and coloured glass etc. NOT: Hazardous waste NOT: Composite materials (e.g. drinks cartons) Plastic sleeves NOT: Plastic waste that is not packaging NOT: Bulky and heavy metal parts NOT: Plastics NOT: Plate glass Mirror glass Crystal glass Ceramics, porcelain Hazardous waste such as batteries, fluorescent tubes, energy saving bulbs, printer cartridges, toner, electrical appliances etc. must be collected separately and must not be put into residual waste containers. If in doubt, please contact the Waste Disposal Officer, Mr Dieter Schibranji aktiv partner Ausgezeichnet durch das Land Steiermark Τακτικές επιθεωρήσεις στην ιστοσελίδα παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες για τα βέλτιστα εφοδιαστικά απόβλητα. o Προσδιορισμός των αδυναμιών / δυνατότητες για βελτιώσεις Τα μέτρα εγγράφων που πρέπει να ληφθούν όσον αφορά τα απόβλητα και να ακολουθήσουν την υλοποίηση o o Δημιουργία φωτογραφικών αρχείων για να δείξει "πριν και μετά από τα αποτελέσματα" Δημιουργία επισκόπησης του κόστους και του οφέλους, με βάση τα στοιχεία για να τονίσει την επιτυχία Μέτρα στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων Πιθανοί τρόποι για τη μείωση των αποβλήτων: 72

73 Μέτρα για την εσωτερική αποταμίευση o Τεχνολογικά μέτρα o Οργανωτικά μέτρα Πολλαπλών χρήσεων, το κλείσιμο του κύκλου, εξωτερική χρήση Η μεί8ωση και η αποφυγή της χρήσης των υλικών που καθίστανται απόβλητα Αξιοποίηση του δυναμικού βελτίωσης που προσδιορίστηκαν στην εταιρεία σας! Αυτός είναι ο τρόπος, το πώς να το κάνετε : Συγκεντρώνει τα αποτελέσματα των ερευνών, τις επιτόπιες επιθεωρήσεις, κλπ. και να τα συζητήσουμε με τη διοίκηση της εταιρείας και τους υπευθύνους για τη διαχείριση των αποβλήτων εντός της εταιρείας o Ποια μέτρα θα πρέπει να εφαρμοστούν για να βελτιωθεί η εταιρεία logistics αποβλήτων; o Να υπάρχουν προθεσμίες για την εφαρμογή των μέτρων; o Ποιος είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή των μέτρων; o Η εφαρμογή των μέτρων παρακολουθείται; Συγκεντρώστε τις προσφορές για τα συστήματα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, πρέσες αποβλήτων, συστήματα επεξεργασίας αποβλήτων, ο σχεδιασμός των σημείων αποκομιδής απορριμμάτων, κλπ. Διαπραγμάτευση για τη χείριστη διάθεση των αποβλήτων σε σχέση με: o συνθήκες o η διάταξη των συστημάτων εμπορευματοκιβωτίων Σημεία συλλογής αποβλήτων o Δώστε προσοχή στην νοικοκυροσύνη και στην καθαριότητα o Δώστε σημεία συλλογής απορριμμάτων σε έναν οπτικά ελκυστικό σχεδιασμό Συστήματα διαχωρισμού αποβλήτων 73

74 o Προσαρμογή των συστημάτων διαχωρισμού των αποβλήτων στην εταιρεία σας για να απεικονίσει τον όγκο των αποβλήτων και την παροχή αντίστοιχων συστημάτων εμπορευματοκιβωτίων o Βεβαιωθείτε ότι τα δοχεία είναι επαρκώς χαρακτηρισμένα o Χρήση οδηγών χρώματος για την επισήμανση των επιμέρους κλασμάτων αποβλήτων Logistics αποβλήτων o Προσαρμόστε τις διαστάσεις του δοχείου ώστε να αντικατοπτρίζει τον όγκο των αποβλήτων και να βελτιστοποιηθεί η συχνότητα απόρριψης o Ανάπτυξη ενός φύλλου πληροφοριών με συγκεκριμένη εταιρεία για το διαχωρισμό των αποβλήτων, ενημέρωση σε τακτά χρονικά διαστήματα και να κρατήσει το προσωπικό ενημερωμένο Έλεγχοι o Βεβαιωθείτε ότι οι υπεύθυνοι παρακολουθούν τακτικά και ελέγχουν το διαχωρισμό των αποβλήτων o Χρησιμοποιήστε την εικόνα για τεκμηρίωση 6.4 ΑΝΑΛΥΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η παραγωγή των αγαθών και των μηχανών, πολλές βιομηχανικές διεργασίες, οικοδομικές και κατασκευαστικές δραστηριότητες και άλλες δράσεις πολιτισμού επηρεάζουν ουσιαστικά το περιβάλλον και τη φύση των οποίων η ποιότητα είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Αφενός, οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής, μπορούν να παρατείνουν τη μέση διάρκεια της ζωής, αλλά από την άλλη πλευρά μολύνουν το περιβάλλον με πολλούς τρόπους και σε πολλούς τομείς. Για να είναι σε θέση να διαχειριστεί διάφορες διεργασίες, βιομηχανικές και άλλες δραστηριότητες πολιτισμού, κάποιες μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί για την προστασία και διατήρηση της φύσης και του περιβάλλοντος. 74

75 Άσκηση 1: Συζητήστε με τους μαθητές σας πολλά θετικά και αρνητικά αποτελέσματα των παραπάνω ανθρώπινων δραστηριοτήτων και να αναπτύξτε τους καταλόγους και των δύο. Οι κατάλογοι θα πρέπει να τοποθετηθούν στον τοίχο του μπροστά στα μάτια των μαθητών. Στόχος: να γνωρίζουν πολλά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ποια τα αποτελέσματα που φέρνουν στους ανθρώπους σε τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Άσκηση 2: Έχοντας και τις δύο λίστες, να συζητηθεί κάθε στοιχείο από τα «θετικά αποτελέσματα» και να προσπαθήσουν να υποδείξουν, πόσο αρνητικά επηρεάζει η παραγωγή τους, τη φύση και το περιβάλλον. Παράδειγμα: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, λιγνίτη, η καταστροφή του τοπίου, η ρύπανση του αέρα. Στόχος: να γνωρίζει ότι, ακόμη και αν κάτι που οι άνθρωποι παράγουν ένα προϊόν που επηρεάζει τη ζωή τους θετικά, θα έχει μια αρνητική επίπτωση στη φύση και το περιβάλλον. Η Στρατηγική Περιβαλλοντική Ανάλυση είναι ένα σύνολο με σταδιακά βήματα για το πώς να εφαρμόσουν σχέδια για την προστασία, τη συντήρηση και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Η ποικιλία των μεθόδων και των περιστάσεων, έχει αναληφθεί για να δείξουμε πώς μπορούν να επιτευχθούν οι βέλτιστες πρακτικές. Η Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (ΣΠΕ) είναι ένα πολύπλοκο μοντέλο μεθοδολογιών και κανονισμών και υλοποιείται σε διεθνές επίπεδο. Πολλές χώρες έχουν διαφορετική προσέγγιση λόγω συγκεκριμένων εμπειριών, διαφορετικών φυσικών συνθηκών ή / και την ιστορική τους εξέλιξη και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Οι καλύτερες πρακτικές και περιπτωσιολογικές μελέτες μεταφέρονται σε άλλες χώρες. Η ΣΠΕ υλοποιείται σε 3 τμήματα: τομείς (που καλύπτουν τα αιολικά πάρκα, τα δίκτυα μεταφορών, τη διαχείριση των δασών και τη διαχείριση των αποβλήτων) σχέδια χρήσεων γης (που καλύπτουν την τοπική αυτοδιοίκηση τον προγραμματισμό σε διάφορες μορφές) πολιτικές (που καλύπτουν τα διαρθρωτικά ταμεία, και την ασφάλιση των καλλιεργειών). Τα υπάρχοντα αποτελέσματα της εφαρμογής της ΣΠΕ έχουν δείξει πόσο αποτελεσματικά μπορεί να συμβάλει στην ευρύτερη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ο στρατηγικός σχεδιασμός και η υλοποίηση της προστασίας του περιβάλλοντος βασίζεται στις καθημερινές δραστηριότητες που διεξάγονται από τα κράτη, τους δήμους, τις επιχειρήσεις και τα εργοστάσια, κλπ. Το 1ο βήμα της διαδικασίας διαχείρισης της στρατηγικής είναι, συνεπώς, η περιβαλλοντική ανάλυση. Ένας οργανισμός μπορεί να είναι επιτυχής μόνο αν ταιριάζει κατάλληλα με το περιβάλλον του. Περιβαλλοντική ανάλυση είναι η μελέτη της οργάνωσης του περιβάλλοντος, για να εντοπίσει τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ομαλή λειτουργία ενός οργανισμού. Οι διευθυντές συνήθως επιτελούν τις περιβαλλοντικές αναλύσεις για να τους βοηθήσουν να καταλάβουν τι συμβαίνει μέσα και έξω από τις οργανώσεις τους και να αυξήσουν την πιθανότητα ότι 75

76 οι οργανωτικές στρατηγικές που θα αναπτύξουν θα αντικατοπτρίζουν κατάλληλα την οργάνωση του περιβάλλοντος. Προκειμένου να διεξάγει αποτελεσματικά και ουσιαστικά μια περιβαλλοντική ανάλυση, ένας διαχειριστής πρέπει να κατανοήσει σε βάθος πώς είναι τ οργανωτικό περιβάλλον δομημένο. Για τους σκοπούς της περιβαλλοντικής ανάλυσης, το περιβάλλον ενός οργανισμού είναι χωρίζεται σε 3 διαφορετικά επίπεδα: a) Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος b) Περιβάλλον Λειτουργίας c) Εσωτερικό Περιβάλλον Οι διευθυντές πρέπει να είναι πολύ καλά ενήμεροι σε αυτά τα 3 οργανωτικά επίπεδα στο περιβάλλον, να κατανοήσουν πώς κάθε επίπεδο επηρεάζει την οργανωτική απόδοση και στη συνέχεια να διατυπώσουν τις οργανωτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτής της κατανόησης. a) Η ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τα συστατικά που χρησιμοποιούνται συνήθως θεωρούνται μέρος του γενικού περιβάλλοντος και είναι: Οικονομικά Κοινωνικά: Συμπεριλαμβανομένων τη Δημογραφία και τις κοινωνικές αξίες Πολιτικά Νομικά Τεχνολογικά b) ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Το λειτουργικό περιβάλλον περιλαμβάνει διάφορα στοιχεία, όπως: Ο πελάτης Ο ανταγωνισμός Η εργασία Ο προμηθευτής Διεθνή Θέματα c) ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος ενός οργανισμού που υπάρχει στο εσωτερικό του οργανισμού, συνήθως έχει άμεσες και συγκεκριμένες επιπτώσεις για τη διαχείριση της οργάνωσης στο εσωτερικό περιβάλλον. Περιλαμβάνει το μάρκετινγκ, τη χρηματοδότηση και τη λογιστική, τον προγραμματισμό, την οργάνωση, επηρεάζοντας και τον έλεγχο εντός του οργανισμού. Ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία που επιτρέπει να εφαρμόζεται η περιβαλλοντική ανάλυση του περιβαλλοντικού ελέγχου. 76

77 Περιβαλλοντική Επιθεώρηση Εργαλεία που μας βοηθάνε: να ελέγχουμε την επίτευξη των περιβαλλοντικών μας στόχων να ελέγχουμε τη λειτουργικότητα της περιβαλλοντικής διαχείρισης να εντοπίσουμε τη διαταραχή και να φέρουμε τη λύση που βοηθά να βελτιώσουμε τις σημερινές συνθήκες να συγκρίνουμε το περιβαλλοντικό μας σύστημα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και να εντοπίσουμε τις δυσαναλογίες να ελέγξουμε την επάρκεια, τη σχετικότητα και την καταλληλότητα των εφαρμοζόμενων κανονισμών όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις να προτείνουμε κίνητρα για την περαιτέρω ανάπτυξη της περιβαλλοντικής διαχείρισης Ποιος είναι ο σκοπός της Περιβαλλοντικής Επιθεώρησης? Για να επιβεβαιώσετε ότι οι εδραιωμένοι περιβαλλοντικοί στόχοι επιτεύχθηκαν Για να επιβεβαιώσετε τη λειτουργικότητα της περιβαλλοντικής διαχείρισης Για να επιβεβαιώσετε ότι η περιβαλλοντική διαχείριση ακολουθεί τους κανόνες ενός επιλεγμένου προτύπου Για την απόδειξη ότι ο χαρακτήρας των επιλεγμένων κανονισμών δικαιολογείται Η εφαρμογή ενός περιβαλλοντικού ελέγχου απαιτεί μορφωμένους ανθρώπους που δεν είναι μόνο ειδικοί στους τομείς των δραστηριοτήτων τους, αλλά οι πιο «εξοπλισμένοι» με πολλές άλλες δεξιότητες, κυρίως soft skills. Πως πρέπει να είναι οι ελεγκτές? Ο ελεγκτής μπορεί να είναι υπάλληλος ή ένα εξωτερικό πρόσωπο Ο εξωτερικός ελεγκτής μπορεί να είναι προτιμότερος, όπως αυτός / ή είναι πιο αντικειμενική από κάθε του υπαλλήλου σας και μπορεί να αποτρέψει τη λειτουργική τύφλωση που οι υπάλληλοί σας μπορούν να έχουν Ο ελεγκτής πρέπει να είναι κυρίως, αντικειμενικό και ανεξάρτητο άτομο που θα αξιολογεί όλα τα θέματα σύμφωνα με τις βέλτιστες γνώσεις του Ο ελεγκτής οφείλει να είναι ειλικρινής, ανοιχτός και προσεκτικός, να είναι ένα πρόσωπο που εκτελεί την εργασία του σε βάθος. Είναι χρήσιμο όταν ένας ελεγκτής έχει επιπλέον γνώσεις σε συναφείς τομείς όπως οι διαδικασίες περιβαλλοντικής διαχείρισης, δίκαιου, τεχνολογίας ή ελέγχου. Έτσι, ο περιβαλλοντικός έλεγχος θα είναι πιο αντικειμενική και θα φέρει τα αποτελέσματα που επιτρέπουν την ελεγχόμενη οργάνωση να αλλάξει, να βελτιωθεί και να επικαιροποιήσει τις διαδικασίες και την καλύτερη και πιο αποτελεσματική προστασία του, όσον αφορά το περιβάλλον. Το τελικό στάδιο ενός περιβαλλοντικού ελέγχου είναι μια προσαρμογή των νέων μέτρων που μπορεί να μας προσφέρει βελτίωση στην επόμενη φάση. 77

78 Άσκηση 3 Αναφέρατε τη σωστή απάντηση: Μια ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος ενός οργανισμού μπορεί να παρέχει 1. Ένα τεράστιο ποσό πληροφοριών 2. Ιδέες και προτάσεις οι οποίες δεν συμβαδίζουν απαραίτητα η μια με την άλλη, ή με την τρέχουσα κατάσταση του οργανισμού 3. Μια σύγχυση στην επιλογή των οδηγών. Λύση: Όλες οι απαντήσεις είναι σωστές. 78

79 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η Περιβαλλοντική Παρακολούθηση και Αξιολόγηση συζητά τεχνικές εξελίξεις και δεδομένα που προκύπτουν από την παρακολούθηση και την αξιολόγηση του περιβάλλοντος, των αρχών στο σχεδιασμό των συστημάτων παρακολούθησης, καθώς και τη χρήση των δεδομένων παρακολούθησης για την εκτίμηση των επιπτώσεων της διαχείρισης των φυσικών πόρων και της ρύπανσης των κινδύνων. Η Περιβαλλοντική παρακολούθηση περιγράφει τις διαδικασίες και τις δραστηριότητες που πρέπει να πραγματοποιηθούν για να καθορίζουν και να ελέγχουν την ποιότητα του περιβάλλοντος. Η παρακολούθηση του περιβάλλοντος που χρησιμοποιείται για την παρασκευή των εκτιμήσεων των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και σε πολλές περιπτώσεις στις οποίες οι ανθρώπινες δραστηριότητες ενέχουν κίνδυνο για επιβλαβείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Όλες οι στρατηγικές και τα προγράμματα παρακολούθησης έχουν λόγους και δικαιολογίες που συχνά έχουν σχεδιαστεί για να καθορίσουν την τρέχουσα κατάσταση του περιβάλλοντος ή για την παρακολούθηση των τάσεων στις περιβαλλοντικές παραμέτρους. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα αποτελέσματα της παρακολούθησης θα επανεξεταστούν, θα αναλυθούν στατιστικά και θα δημοσιευτούν. Ο σχεδιασμός ενός προγράμματος παρακολούθησης πρέπει, επομένως, να λαμβάνει υπόψη την τελική χρήση των δεδομένων πριν την έναρξη της παρακολούθησης. Για να μάθετε το επίπεδο της ρύπανσης μπορεί να είναι ένα ποιοτικό και ποσοτικό πρόβλημα. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης δεν είναι υποχρεωτικό να είναι ένας αντιπροσωπευτικά όπως ένα πραγματικό επίπεδο ρύπανσης του περιβάλλοντος που κυμαίνεται σε ένα ευρύ φάσμα. Δεν επηρεάζεται από μετεωρολογικής κατάστασης, από την κατεύθυνση του ανέμου στον αέρα, και εξαρτάται από τη ροή του νερού σε περιοχές του νερού. Παρακολούθηση του περιβάλλοντος είναι ένα εργαλείο για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Παράμετροι για την περιβαλλοντική παρακολούθηση Χημικοί Βιολογικοί Ακτινολογικοί Μικροβιολογικοί Πληθυσμοί Σύστημα διαχείρισης δεδομένων περιβαλλοντικής παρακολούθησης Λόγω των πολλαπλών τύπων, την αύξηση του όγκου και τη σημασία των δεδομένων παρακολούθησης, το εμπορικό λογισμικό E-MDMS είναι όλο και περισσότερο σε κοινή χρήση από τις ρυθμιζόμενες βιομηχανίες. Παρέχει ένα μέσο για τη διαχείριση 79

80 όλων των δεδομένων παρακολούθησης σε ένα ενιαίο κεντρικό σημείο. Η επικύρωση της ποιότητας, ο έλεγχος της συμμόρφωσης, η επαλήθευση όλων των δεδομένων που έχουν ληφθεί, και οι ειδοποιήσεις αποστολή γενικά αυτοματοποιημένη. Οι τυπικές λειτουργίες ανάκρισης επιτρέπουν τόσο την προσωρινή όσο και τη χωρική σύγκριση των συνόλων των δεδομένων. Θα δημιουργήσει επίσης ρυθμιστικές και άλλες εκθέσεις. Μέθοδοι δειγματοληψίας Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα μεθόδων δειγματοληψίας που εξαρτώνται από το είδος του περιβάλλοντος, το υλικό που η δειγματοληψία και τη μεταγενέστερη ανάλυση του δείγματος. Ημι-συνεχής και συνεχής παρακολούθηση Μερική παρακολούθηση Βιοπαρακολούθηση Τηλεπισκόπηση Απομακρυσμένη επιτήρηση Παθητική παρακολούθηση Στην απλούστερη μορφή του ένα δείγμα μπορεί να πλήρωση ένα καθαρό μπουκάλι με το νερό του ποταμού και την υποβολή για συμβατική χημική ανάλυση. Στο πιο πολύπλοκο τέλος, τα δεδομένα του δείγματος μπορεί να παραχθεί με πολύπλοκες ηλεκτρονικές συσκευές αίσθησης λαμβάνοντας υπόδείγματα πάνω από σταθερό ή μεταβλητό χρονικές περιόδους. Από τη μερική δειγματοληψία τα δείγματα λαμβάνονται από ένα ομοιογενές υλικό, συνήθως νερό, σε ένα μόνο δοχείο. Γέμισμα ενός καθαρού μπουκαλιού με νερό του ποταμού είναι ένα πολύ κοινό παράδειγμα. Τα δείγματα παρέχουν μια καλή εκτίμηση της ποιότητας του περιβάλλοντος δειγματοληψίας στο σημείο της δειγματοληψίας και κατά τη στιγμή της δειγματοληψίας. Χωρίς πρόσθετη παρακολούθηση, τα αποτελέσματα δεν μπορούν να επεκταθούν σε άλλες εποχές και σε άλλα μέρη του ποταμού, λίμνης ή υπόγεια ύδατα. Για να μπορέσουν τα δείγματα ή ποτάμια να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά δείγματα ως εκπρόσωποι, πρέπει να επαναλάβετε τις εγκάρσιες και διαμήκη έρευνες σε διαφορετικές ώρες της ημέρας και εποχές του χρόνου που απαιτούνται για να αποδείξουν ότι τα μερικά-δείγμα είναι αντιπροσωπευτικά, όπως είναι ευλόγως δυνατό. Για τα μεγάλα ποτάμια θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το βάθος του δείγματος και πώς να διαχειρίζονται καλύτερα τις θέσεις δειγματοληψίας σε περιόδους πλημμυρών και ξηρασίας. Σε λίμνες τα δείγματα είναι σχετικά απλό να λάβουν τη χρήση δειγμάτων σε βάθος το οποίο μπορεί να μειωθεί σε ένα προκαθορισμένο βάθος και στη συνέχεια κλείνει την παγίδευση ενός σταθερού όγκου νερού από το απαιτούμενο βάθος. Σε όλες όμως τις ρηχές λίμνες, υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στη χημική σύσταση του νερού της λίμνης σε διαφορετικά βάθη, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν πολλές λίμνες χωρίζονται σε ένα ζεστό, καλά οξυγονωμένο ανώτερο στρώμα (epilimnion) και ένα δροσερό μη-οξυγονωμένο κατώτερο στρώμα (hypolimnion). 80

81 ΕΠΕ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Η ΕΠΕ είναι μια διαδικασία που αξιολογεί τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και είναι σχετική με όλες τις βιομηχανίες, των μεταφορών και άλλων κτιρίων, όπως αυτοκινητόδρομοι, αεροδρόμια, ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, πισίνες, φράγματα ή της αποψίλωσης των δασών. Ο στόχος της ΕΠΕ είναι να μάθουμε εάν οι αρνητικές πτυχές και επιπτώσεις μιας πρόθεσης είναι κοινωνικά αποδεκτές. Δεν πρέπει να επιτρέπεται, εφόσον αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, τη φύση, την αξία του περιβάλλοντος, κλπ. είναι μεγαλύτερες από τις θετικές, τα κτίρια ή η πρόθεση δεν πρέπει να επιτρέπονται. Η ΕΠΕ μπορεί κατά συνέπεια να θεωρηθεί ως ένα εργαλείο για την εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων που μπορεί να έχει ένα προτεινόμενο σχέδιο για το περιβάλλον, που αποτελείται από τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές πτυχές. Ο σκοπός της αξιολόγησης είναι να εξασφαλιστεί ότι οι ιθύνοντες εξετάζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις όταν αποφασίζουν εάν πρέπει ή όχι να προχωρήσουν με ένα σχέδιο. Η Διεθνής Ένωση για την εκτίμηση των επιπτώσεων (IAIA) ορίζει εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ως «η διαδικασία εντοπισμού, πρόβλεψης, αξιολόγησης και μετριασμού των βιοφυσικών, κοινωνικών και άλλων σχετικών αποτελεσμάτων των προτάσεων ανάπτυξης πριν από σημαντικές αποφάσεις που λαμβάνονται και οι δεσμεύσεις." ΕΠΕ είναι μοναδικό στο ότι δεν απαιτούν προσκόλληση σε προκαθορισμένο περιβαλλοντικό αποτέλεσμα, αλλά απαιτούν ιθύνοντες να λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές αξίες στις αποφάσεις τους και να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις αυτές υπό το πρίσμα των λεπτομερών περιβαλλοντικών μελετών και των δημόσιων σχολίων σχετικά με τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1960, ως μέρος της αύξησης της περιβαλλοντικής συνείδησης. Η ΕΠΕ εμπλέκει μια τεχνική αξιολόγησης με σκοπό να συμβάλει στην πιο αντικειμενική λήψη αποφάσεων. Ποια είδη προτύπων έχουμε για περιβαλλοντική διαχείριση? ISO Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης Παγκόσμιο Περιβαλλοντικό πρότυπο Περαιτέρω UMS-σχετικά προτύπα ISO της 14000ff EN ISO 14001:2004 EMAS Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου Εθνική Εφαρμογή 81

82 Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης EG Nr. 761/2001 αντικαθιστά την τροπολογία: EG Nr. 1221/2009 Ποιοι είναι κοινοί στόχοι? Για τη συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών υπηρεσιών της εταιρείας 82

83 Τι χρειάζονται και τα δύο πρότυπα? 83

84 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Προστασία του αέρα Η προστασία του αέρα αποτελείται από τον διαχωρισμό των αερίων ρύπων από το φέρον αέριο. Πώς μπορούμε να το συνειδητοποιήσουμε; Με εξοπλισμό διαχωρισμού στερεών ρύπων του αέρα Με το διαχωρισμό του εξοπλισμού υγρά σταγονίδια Με τον εξοπλισμό μείωσης των εκπομπών αερίων ρύπων του αέρα Με ένα συνδυασμό εξοπλισμού μείωση των στερεών και αερίων ρύπων του αέρα ταυτόχρονα Ιδανική λύση απαιτεί το πρώτο εργαστήριο και στη συνέχεια πιλοτική μονάδα του έργου πριν τεθεί τελικά σε εφαρμογή. Αξιολογώντας το θέμα της σκόνης και τη δημιουργία πιο αποτελεσματικήq προσέγγισηq για τον εξοπλισμό αποκονίωσης πρέπει να περάσουν τα ακόλουθα στάδια: 1. Μελέτη του προβλήματος 2. Απόκτηση των απαραίτητων δεδομένων 3. Επεξεργασία δεδομένων 4. Αξιολόγηση της προστασίας από τη σκόνη 5. Οικονομική αξιολόγηση της πρότασης 6. Επιλογή της πρόληψης Είναι απαραίτητο να έχουμε κατά νου δύο πλευρές - ορισμένες από τους ρύπους μπορούμε να τους προσδιορίσουμε με γυμνό μάτι, αλλά ορισμένοι από αυτούς πρέπει να υποβάλλονται σε βαθιά χημική και φυσική ανάλυση. Όλοι οι μηχανισμοί πρέπει να δοκιμαστούν αρχικά, κυρίως στη σύνδεση στο σύστημα και στη ρύθμιση της κυκλοφορίας, καθώς συχνά υπάρχουν πολλές ανεξέλεγκτες εκπομπές διαρροής προς το περιβάλλον τόσο της εργασίας και όσο και του περιβάλλοντος. Κατά τη μελέτη ενός προβλήματος είναι απαραίτητο να μελετηθεί και ο περίγυρος. Η τελευταία φάση της προστασίας του αέρα είναι η επιλογή του συστήματος πρόληψης που θα εξαρτηθεί από: 1) Βελτιστοποίηση της ισορροπίας των δαπανών και της αποτελεσματικότητας 2) Οι δυνατότητες για τη βελτίωση της κατάστασης κατά την αλλαγή στην παραγωγή 3) Οι κανονισμοί σχετικά με τις αποδεκτές συγκεντρώσεις Προστασία εδάφους Η τεχνολογία απολύμανσης του εδάφους προέρχεται από τρεις στρατηγικές: 84

85 Αποσύνθεσης ή μετασχηματισμός των ρύπων. Εκχύλιση και διαχωρισμός των μολυντών από το περιβάλλον (έδαφος ή νερό) Ακινητοποίηση των ρύπων. Αποσύνθεση ή μετατροπή των ρύπων μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρεις διαφορετικές μεθόδους απολύμανσης: Βιολογική μέθοδος απολύμανσης Φυσική Μέθοδος-Χημική απολύμανση (χρησιμοποιεί φυσικά χαρακτηριστικά του ρύπου ή το μολυσμένο περιβάλλον για την εξόρυξη και το διαχωρισμό) Θερμική μέθοδος απολύμανσης (χρησιμοποιεί τρεις κύριες διαδικασίες - εκρόφηση, καύση και τήξη. Οι ρύποι είναι: Προστασία του νερού Τα υφιστάμενα μέτρα για την εξάλειψη της ρύπανσης των υδάτων είναι πολύπλοκα και εκτενείς. Ωστόσο, ο σεβασμός τους είναι ένα άλλο θέμα. Μπορούμε να τα χωρίσουμε ως προληπτική και συνεχόμενα. Τα προληπτικά μέτρα είναι κυρίως νόμοι, οδηγίες, πρότυπα, παρέχοντας τους κανόνες σχετικά με τη διαχείριση και προστασία των υδάτων, επιτρέποντας τους δείκτες ρύπανσης. Διαφορετικά τα τεχνικά εργαλεία μπορεί επίσης να λειτουργήσουν προληπτικά, ως αυτά που εμποδίζουν τη διαρροή ανεπιθύμητων προσμείξεων στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όμως έγκειται στην απαλλαγή των μολυσμένων λυμάτων, η προέλευση των οποίων εξακολουθεί να είναι αναπόφευκτη. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να καθαρίζονται και, εάν είναι δυνατόν να ανακυκλώνονται. Επεξεργασία λυμάτων μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους που μπορούν να χωριστούν ανάλογα με τη φύση τους σε τρεις βασικές ομάδες: φυσικές (μηχανικός καθαρισμός, καθίζηση) χημικές (εξουδετέρωση, συμπύκνωση, μείωση και οξείδωση, οι διαδικασίες διαχωρισμού μεμβράνης, προσρόφηση) βιολογικές διεργασίες (αερόβιος καθαρισμός, μη αερόβιος καθαρισμός). Για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, είναι σύνηθες να τα συνδυάζονται, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Λόγω της μεγάλης ποικιλίας της σύνθεσης των υγρών αποβλήτων από διάφορες βιομηχανίες, καθώς και των λυμάτων από μεμονωμένες μονάδες του ίδιου κλάδου διαφέρουν ως προς τη σύνθεσή τους, και δεν μπορούν να δώσουν μια ενιαία φόρμουλα για τη συναρμολόγηση επεξεργασίας νερού. Είναι απαραίτητο να ασχοληθεί με λύματα από περίπτωση σε περίπτωση, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε τομέα. Διάθεση αποβλήτων Η παραγωγή και η διάθεση των αποβλήτων είναι τόσο παλιά όσο η ίδια η ανθρωπότητα. 85

86 Η υγιεινή ικανοποιητική διάθεση των αστικών στερεών αποβλήτων που πραγματοποιήθηκε με τον διαχωρισμό τριών βασικών τεχνολογιών, δηλαδή λιπασματοποίηση, η αποτέφρωση και την υγειονομική ταφή των αποβλήτων. Τα βιομηχανικά απόβλητα εκδηλώθηκαν στο ανθρώπινο περιβάλλον αρνητικά και με μόνιμο τρόπο από τη διαχείριση των πόλεων. Τα απόβλητα από την εξόρυξη του άνθρακα και των λατομείων και της μεταλλουργική παραγωγής καθορίζουν άμεσα τη φύση και τις συνθήκες του συνόλου του βιομηχανικού οικισμού. Με την ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας όλο και πιο συχνά υπάρχουν άμεσες τοξικές διαρροές. Ακόμη και τα φαινομενικά ακίνδυνα απόβλητα όπως η ιπτάμενη τέφρα από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να είναι πολύ επιβλαβής εάν περιέχουν ένα ορισμένο ποσό αρσενικού, τοξικών μετάλλων, κλπ. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ρύπανσης των υπογείων υδάτων από τα απόβλητα από τα διυλιστήρια πετρελαίου, των ενώσεων πίσσας, τις φαινόλες από το κοκ των φυτών, κλπ. Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς και η ειρήνη έφερε σύνθετα προβλήματα με τα ραδιενεργά απόβλητα. Στις βιομηχανικές χώρες, υπήρξε μια σταδιακή εισαγωγή των νέων εγκαταστάσεων παραγωγής και τεχνολογιών, νομοθετικά και εκπαιδευτικά μέτρα για να μειώσουν σημαντικά την ποσότητα των αποβλήτων σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Μόνο για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα γίνεται συστηματική έρευνα για την απόκτηση των νέων τεχνολογιών για την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων και τη χρήση των πιο προηγμένων, ώστε να υπάρχουν μικρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον της τεχνολογικής παραγωγής. 86

87 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΕ ΣΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Η ακριβής εκτίμηση των περιβαλλοντικών παραγόντων θα μπορούσε να είναι η διαφορά μεταξύ της επιτυχίας ή της αποτυχίας κατά την έναρξη μιας επιχείρησης. Μια αποτελεσματική περιβαλλοντική ανάλυση μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο στρατηγικό σχέδιο για μια επιχείρηση. Μόλις εντοπίσει τις απειλές και τις ευκαιρίες, βοηθά ώστε να εστιάσει τις προσπάθειες της επιχείρησής, εκεί που θα πρέπει να επικεντρωθούν. Περιβαλλοντική Ανάλυση Σε μια επιχείρηση, η περιβαλλοντική ανάλυση είναι μια διαδικασία στην οποία εξετάζονται οι εξωτερικοί παράγοντες που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην επιχείρησή. Μερικά από τα αντικείμενα που θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στην επιχείρησή είναι πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και τεχνικά. Θα εξεταστεί κάθε ένα από αυτά τα συστατικά ξεχωριστά, και στη συνέχεια θα μπορέσουμε να δούμε πώς θα μπορούσε να επηρεάσει την επιτυχία της επιχείρησής. Για παράδειγμα, εάν η κυβέρνηση έχει πολλούς περιορισμούς, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητά να γίνουν επιχειρήσεις. Στρατηγικό Σχέδιο και Επιπτώσεις Δημιουργώντας ένα στρατηγικό σχέδιο, σας βοηθά στο να κατευθύνετε τις δράσεις σας ως μια νέα επιχείρηση. Όταν δημιουργείτε ένα στρατηγικό σχέδιο, έχετε ένα συγκεκριμένο σύνολο βημάτων που σκοπεύετε να κάνετε, ώστε να κάνετε την επιχείρησή σας με επιτυχία. Κατά την ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδίου, θα πρέπει να εξετάσετε τους εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην επιχείρησή σας. Για παράδειγμα, εάν η οικονομία είναι αδύναμη, όταν ξεκινήσει η επιχείρησή σας, μπορεί να χρειαστεί να δαπανήσετε περισσότερα χρήματα για τη διαφήμιση ή να προσφέρετε περισσότερες πωλήσεις ώστε να έρθουν οι άνθρωποι στην πόρτα σας. Εστιάζοντας στην ανάπτυξη Όταν γίνεται μια περιβαλλοντική ανάλυση, ως μέρος ενός στρατηγικού σχεδίου, θα πρέπει να παρακολουθείται και τις εξωτερικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Ακόμη και αν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες φαίνονται αποθαρρυντικοί, μπορείτε να είστε σε θέση να βρείτε ευκαιρίες για να αναπτυχθεί η επιχείρηση. Για παράδειγμα, αν η τεχνολογία έξω από την επιχείρησή σας είναι η βέλτιστη, μπορεί να είστε σε θέση να χρησιμοποιήσει αυτές τις τεχνολογικές εξελίξεις για να βελτιώσετε τις δικές τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η μείωση του κόστους της ενέργειας με τη βελτίωση σε αυτούς τους τομείς θα μπορούσε να επιτρέψει σε σας να επικεντρωθείτε περισσότερο σε πόρους που είναι σημαντικοί τομείς της επιχείρησής σας. Εκτιμήσεις Μετά από μια περιβαλλοντική ανάλυση η επιχείρησή σας, μπορεί να χρειαστεί να πάρει κάποιες δύσκολες αποφάσεις. Εάν η περιβαλλοντική ανάλυση είναι εξαιρετικά αρνητική, μπορεί να σας αναγκάσει να καταργήσετε την ιδέα της έναρξης της επιχείρησης. Εάν η περιβαλλοντική ανάλυση έχει 87

88 κάποια θετικά στοιχεία, θα μπορούσε να σας ενθαρρύνει ώστε να συνεχίσετε την επιχείρησή σας. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί απλά να τροποποιήσει το αρχικό σχέδιο σας, από τους παράγοντες που έχουν ανακαλυφθεί. Χρησιμοποιήστε την ως ένα από τα πολλά εργαλεία για την αξιολόγηση της επιχειρηματικής σας ιδέας συνολικά. 88

89 6.5 ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΚΕ The approach to CSR (Corporate Social Responsibility) Τι είναι η ΕΚΕ? Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) είναι η ικανότητα να διευθύνετε την επιχείρηση με μια υπεύθυνη προσέγγιση και με την εθελοντική υιοθέτηση των βιώσιμων πρακτικών και συμπεριφορών που αποσκοπούν στην επίτευξη των αποτελεσμάτων προς όφελος για τον εαυτό σας και τα οφέλη για τους μετόχους της επιχείρησης (stakeholders). Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με θέμα "Πράσινη Βίβλος - Προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη», το 2001, η ΕΚΕ είναι «μια έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σε εθελοντική βάση ". Με τον τρόπο αυτό, η εταιρεία έχει να συμβιβάσει τις πολιτικές για τους οικονομικούς στόχους με τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, ώστε να βιώσιμοι με την πάροδο του χρόνου. Στάδια της ΕΚΕ Η πρώτη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το θέμα αυτό, χρονολογείται από το 1993, όταν ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jacques Delors καλεί τις εταιρείες να χρησιμοποιήσουν τους πόρους και τα ταλέντα τους, ώστε να συμβάλουν στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και στην προώθηση της ανάπτυξης. Στη συνέχεια οι κυριότεροι προορισμοί ήταν: 1995: Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jacques Delors καλεί τις ευρωπαϊκές εταιρείες να εγγραφούν στην Εταιρεία Μανιφέστο, κατά του κοινωνικού αποκλεισμού. 1996: Η έναρξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιχειρήσεων για την Κοινωνική Συνοχή (EBNSC), η οποία έγινε στο CSR Europe, το 2000 με το «στόχο να λειτουργήσει ως πλατφόρμα για την ανταλλαγή και τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων και των ενδιαφερόμενων μερών» 2000: Η Σύνοδος Κορυφής της Λισαβόνας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας έκανε έκκληση στο αίσθημα ευθύνης των επιχειρήσεων στον κοινωνικό τομέα σε σχέση με τις βέλτιστες πρακτικές που σχετίζονται με: την εκπαίδευση / κατάρτιση, την οργάνωση της εργασίας, τις ίσες ευκαιρίες, και τη βιώσιμη ανάπτυξη. 2001: Η δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία ο πρώτος ορισμός της ΕΚΕ ήταν: Βελγική Προεδρία της ΕΕ Συνέδριο της ΕΚΕ στις Βρυξέλλες. Η πράσινη Βίβλος προσδιορίζει τρεις κύριους παράγοντες ευκαιριών: Παγκοσμιοποίηση των αγορών 89

90 Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Προσοχή του καταναλωτή Και προσδιορίζει τα ακόλουθα στοιχεία, τα θεμέλια της ολιστικής Ευρώπης: Προσοχή στις ΜΜΕ και την ενσωμάτωση της ΕΚΕ Υποστήριξη ορθής πρακτικής Ο ορισμός των προτύπων και ετικετών Κοινωνικά Υπεύθυνες Επενδύσεις Μακροπρόθεσμη στρατηγική 2002: Δεύτερη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σχέση ανάμεσα στην ευθύνη και τη βιωσιμότητα. 2003: πολυμερές φόρουμ για τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών και των εμποδίων στη διάδοση της ΕΚΕ. 2005: Οδικός Χάρτης για να καταστεί η εταιρεία βιώσιμη 2006: η προώθηση μιας «Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για την ΕΚΕ." 2007: Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εταιρική κοινωνική ευθύνη: μια νέα εταιρική σχέση, Συνάντηση των υπουργών των G8 Εργασίας και Απασχόλησης, Δρέσδη 6 με 8 Μάιος 2007, για την αειφόρο ανάπτυξη και την εταιρική κοινωνική ευθύνη των εταιρειών επιβεβαιώνουν, σε εθελοντική βάση, τη δυνατότητα να ενεργεί οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνα. 2010: η στρατηγική για μια Ευρώπη του 2020, έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς υπογραμμίζει τη δέσμευση να «ανανεώσει τη στρατηγική της ΕΕ για την προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ως βασικό στοιχείο για τη διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη των εργαζομένων και των καταναλωτών." Διαστάσεις της ΕΚΕ Εσωτερική Προτιμήσεις για τους εργαζόμενους Ασφάλεια στην εργασία Διευθύνων μετασχηματισμοί Βελτίωση της διαδικασίας Εξωτερικό Σεβασμός για το περιβάλλον Προσοχή στην τοπική κοινωνία Μέριμνα για τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές του συνόλου της αλυσίδας παραγωγής 90

91 Ποιοι είναι οι ενδιαφερόμενοι? Αυτοί είναι οι φορείς που ενδιαφέρονται για τα εταιρικά περιουσιακά στοιχεία και είναι σε θέση να επηρεάσουν τις οικονομικές και λειτουργικές επιλογές: Εργαζόμενοι Μέτοχοι, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Πελάτες Προμηθευτές Οικονομικοί συνέταιροι Δημόσιοι φορείς Τοπική κοινωνία Περιβάλλον Μπορούν να ταξινομηθούν σε: Εσωτερικό: δρουν εντός του συστήματος της επιχείρησης, όπως η κυριότητα, διαχείριση, και ανθρώπινοι πόροι, κλπ.. Εξωτερικά:. Επηρεάζουν τις επιλογές της άσκησης πιέσεων από το εξωτερικό, για παράδειγμα, το κράτος, τα συνδικάτα, οι ενώσεις, κλπ. Δευτεροβάθμια: είναι όλοι εκείνοι οι παράγοντες που επηρεάζουν με έμμεσο τρόπο, και με τη σειρά τους επηρεάζονται από την εταιρεία, για παράδειγμα, οι τοπικές κοινότητες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα πανεπιστήμια, κ.λπ... Για να υιοθετήσουν στρατηγικές της ΕΚΕ Να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ενδιαφερομένων Να ενισχύσει την ταυτότητά του Για την επίτευξη ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος Για να μεταφράσετε συγκεκριμένα τη δεοντολογία της επιχειρηματικής δραστηριότητας Πιθανές προσεγγίσεις Οι οργανισμοί που αποφασίζουν να αντιμετωπίσουν την κοινωνική ευθύνη μπορεί να επιλέξουν να πράξουν μέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις: a) έχοντας λιγότερες απαιτήσεις από τους ενδιαφερόμενους (στρατηγικές αντιμετώπισης) b) παραδέχονται την ύπαρξη εσωτερικών/ εξωτερικών συγκρούσεων και προσπαθούν να (στρατηγικές άμυνας) αντιτίθενται c) την προσαρμογή στις απαιτήσεις των ενδιαφερομένων (στρατηγικές προσαρμογής) d) πρόβλεψη των αιτήσεων (ενεργητικές στρατηγικές) Τα πλεονεκτήματα της ΕΚΕ Υποκίνηση του προσωπικού και βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος 91

92 Αφοσίωση των πελατών και των καταναλωτών Διευκόλυνση των σχέσεων με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Κατανόηση των αναγκών των φορέων Η συγκράτηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων Μείωση του κόστους Εργαλεία και οδηγίες για την εφαρμογή της ΕΚΕ Τα κυριότερα παραδοσιακά εργαλεία είναι στη διάθεση των επιχειρήσεων και χρησιμοποιούνται από αυτές για να επισημοποιούν και να επικοινωνούν με την ΕΚΕ είναι όλα τα «έξω ή" τα μέσα της οργάνωσης», μέσα από μια διαδικασία πιστοποίησης και ελέγχου: Οικουμενικό Σύμφωνο Κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ Συστήματα Διαχείρισης Σχετικά με το περιβάλλον(ems - ISO 14001/EMAS) Σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη(SGRS - SA8000) Σχετικά με την Ασφάλεια(OHSMS - BS OHSAS 18001) Δράσεις και υπεύθυνες πρακτικές (βέλτιστες πρακτικές) Πρότυπα σε εθνικό τομέα(ceres Principles) Παγκόσμια Συμφωνία Τι είναι η παγκόσμια Συμφωνία? Η Παγκόσμια Συμφωνία είναι μια εθελοντική πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών που επιδιώκει να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο για να υιοθετήσουν βιώσιμες και κοινωνικά υπεύθυνες πολιτικές. Η Παγκόσμια Συμφωνία είναι: ένα πλαίσιο και μια πρωτοβουλία που βασίζεται στην εθελοντική επιλογή των εταιρειών για να δεσμευτούν για την κοινωνική εταιρική ευθύνη μια πρωτοβουλία που στηρίζεται στη δημόσια λογοδοσία, τη διαφάνεια και μια νέα συνειδητοποίηση των ατομικών συμφερόντων των επιχειρήσεων και άλλων φορέων που ασχολούνται με την κοινωνική εργασία. Η Παγκόσμια Συμφωνία ζητά από τις εταιρείες και τους οργανισμούς που συμμετέχουν, την υποστήριξη, τη διατήρηση και την εφαρμογή στη δική τους σφαίρα επιρροής 10 θεμελιώδεις αρχές που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις συνθήκες εργασίας, το περιβάλλον και την καταπολέμηση της διαφθοράς: Σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα 92

93 Εργασία Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι Καταναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία Παιδική εργασία διακρίσεις Περιβάλλον Προληπτική προσέγγιση Προώθηση της περιβαλλοντικής ευθύνης Eco-αποδοτικών τεχνολογιών Καταπολέμηση της διαφθοράς Η τήρηση της Παγκόσμιας Συμφωνίας αναλαμβάνει ορισμένες υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της εκπόνησης της ετήσιας έκθεσης και της ετήσιας ανακοίνωσης (COP - Communication on Progress) σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για την υλοποίηση των στόχων ITIL. Η COP (ετήσια) πρέπει να είναι: Κοινή χρήση με τα ενδιαφερόμενα μέρη Δημοσίευση στην ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Συμφωνίας Ενσωματωμένο μέσα σε δικές τους εκθέσεις προϋπολογισμούς Και πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα εξής περιεχόμενα Επιστολή Περιγραφή των μέτρων που λαμβάνονται, συμπεριλαμβανομένων, για κάθε αρχή: Υποχρέωση, («Δέσμευση»), αναφερόμενη στην αποστολή της εταιρίας Το σύστημα διαχείρισης, οι διεργασίες και οι διαδικασίες που έχουν θεσπιστεί Οι πρακτικές ενέργειες που διεξάγονται Περιγραφή των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων και των μελλοντικών στόχων, με τη χρήση των δεικτών ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ 8000 (SA 8000) Τι είναι SA8000 Το πρώτο διεθνές πρότυπο απαριθμεί τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για έναν οργανισμό ώστε να μπορεί να πιστοποιήσει την κοινωνική της ευθύνη με την παροχή εγγύησης της ηθικής συμπεριφοράς της αλυσίδας παραγωγής του και τον κύκλο παραγωγής. Είναι ένας κανόνας που ισχύει για τις επιχειρήσεις του κάθε τομέα της αγοράς, εμπλέκει άμεσα από οποιαδήποτε οικονομική οντότητα εντός της αλυσίδας παραγωγής ενός συγκεκριμένου αγαθού ή υπηρεσίας (προμηθευτές, πελάτες, καταναλωτές και τις ενώσεις τους, τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, τα συνδικάτα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης). 93

94 Η συμμόρφωση των διαδικασιών της εταιρείας με τις απαιτήσεις της κοινωνικής ευθύνης SA8000 είναι πιστοποιημένη από οργανισμούς ανεξάρτητους, ως τρίτο μέρος, μέσω ενός μηχανισμού παρόμοιου με εκείνο των συστημάτων διαχείρισης ποιότητας ISO 9000 και ISO για το περιβάλλον. Οι βασικές απαιτήσεις του SA8000 που σχετίζονται με τους ακόλουθους τομείς: Η συμμόρφωση με τις συμβάσεις Παιδική εργασία Καταναγκαστική εργασία Υγιεινή και ασφάλεια Η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και του δικαιώματος συλλογικών διαπραγματεύσεων Διακρίσεις Πειθαρχικές διαδικασίες Ώρες εργασίας Μισθός Σύστημα Διαχείρισης Η διαδικασία εφαρμογής της SA8000 προβλέπει τα εξής: Πολιτική Αξιολόγηση διαχείρισης Αντιπρόσωποι εταιρίας Σχεδίαση και εφαρμογή Έλεγχος των προμηθευτών και υπεργολάβων Προβλήματα και διορθωτικές ενέργειες Εξωτερική επικοινωνία (budget) Πρόσβαση για επαλήθευση Ηχογραφήσεις ISO Τι είναι το ISO26000 Είναι ένα διεθνές πρότυπο για την επαλήθευση των οικονομικών καταστάσεων της εταιρικής βιωσιμότητας Δεν είναι ένα επίσημο πρότυπο, αλλά είναι μια κατευθυντήρια γραμμή για να βοηθήσει τους οργανισμούς να εφαρμόσουν τις καλύτερες πρωτοβουλίες με σκοπό τη βελτιστοποίηση των εσωτερικών διαδικασιών και να λειτουργήσουν κατά τρόπο κοινωνικά υπεύθυνο έναντι των εμπλεκόμενων φορέων της. 94

95 Η υιοθέτηση του προτύπου ISO προβλέπει την ενσωμάτωση των αρχών αυτών στις επιχειρηματικές πρακτικές, την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών λειτουργιών όλων των ενδιαφερομένων: 1. Ευθύνες 2. Διαφάνεια 3. Δεοντολογία 4. Όσον αφορά τα ενδιαφερόμενα μέρη 5. Τη συμμόρφωση με το νόμο 6. Συμμόρφωση με τα πρότυπα της διεθνούς συμπεριφοράς 7. Σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα Τα περιεχόμενα Οι επτά αρχές της ΕΚΕ ευθύνες; Διαφάνεια Δεοντολογία Όσον αφορά τα ενδιαφερόμενα μέρη Τη συμμόρφωση με το νόμο Συμμόρφωση με τα πρότυπα της διεθνούς συμπεριφοράς Σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα Κριτήρια για τον προσδιορισμό και τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων Περιοχές και ειδικά θέματα της ΕΚΕ, με αντικειμενικές πληροφορίες σχετικά με το θέμα και τις πιθανές δράσεις που πρέπει να ληφθούν Ενδείξεις για την ενσωμάτωση της ΕΚΕ στο πλαίσιο του οργανισμού, με στόχο: Προσδιορισμός των τομέων και των θεμάτων προτεραιότητας Διάδοση των πρωτοβουλιών της ΕΚΕ Βελτίωση της αξιοπιστίας της ΕΚΕ Συμμετοχή τυχόν εθελοντικών πρωτοβουλιών Τα πεδία Τα πεδία του ISO συνοψίζονται σε αυτό το σχήμα 95

96 96

97 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Περιβαλλοντική Διαχείριση Τι είναι η περιβαλλοντική Διαχείριση? Είναι η διαχείριση των δραστηριοτήτων της εταιρείας που έχουν ή ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον. Οι βιομηχανικές διεργασίες αντλούν πόρους από το περιβάλλον και αυτή είναι η αρχή των προβλημάτων. Όλες οι επιχειρήσεις παράγουν απόβλητα, αλλά δεν προέρχονται όλες οι ύλες από το περιβάλλον, συνήθως μπορεί να πραγματοποιηθούν από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην αρχή της αλυσίδας παραγωγής. Οι πρώτες ύλες, στη συνέχεια, αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο κατά τη διαδικασία μέχρι τη δημιουργία των προϊόντων για χονδρική διανομή σε καταστήματα λιανικής. Η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση των πόρων και η υψηλή παραγωγή των αποβλήτων οδηγούν σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ο στόχος της διαχείρισης του περιβάλλοντος είναι συνεπώς να προσδιορίσει τον τρόπο άσκησης των παραγωγικών δραστηριοτήτων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μειωθεί ή να περιέχουν επιπτώσεις της. Αυτό θα επιτρέψει για ένα καλύτερο περιβάλλον και για τη διατήρησή τους για τις μελλοντικές γενιές. Γιατί να υιοθετήσουν περιβαλλοντική διαχείριση Η περιβαλλοντική διαχείριση αποτελεί μια βολική επιλογή για την επιχείρηση, επειδή μια καλύτερη περιβαλλοντική απόδοση μπορεί να βελτιώσει την απόδοση της επιχείρησης. Τα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν: Μείωση του κόστους Εξασφάλιση νομοθετική συμμόρφωση Πρόληψη σε σχέση με τη μελλοντική νομοθεσία Μείωση των περιβαλλοντικών κινδύνων Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της αλυσίδας παραγωγής Καλύτερες ρυθμιστικές σχέσεις Καλύτερη δημόσια εικόνα και η σχέση με την κοινότητα Μεγαλύτερες ευκαιρίες στην αγορά Δέσμευση εργαζομένων Πώς να αναλάβει την περιβαλλοντική διαχείριση Στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO) έχει αναγνωρίσει την ανάγκη για την τυποποίηση των εργαλείων της περιβαλλοντικής διαχείρισης, και το

98 σχηματίστηκε μια επιτροπή για τη σύνταξη των κανόνων που αφορούν τα ακόλουθα πέντε εργαλεία περιβαλλοντικής διαχείρισης: σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης: διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων με ένα προγραμματισμένο και συστηματικό τρόπο και στη συνέχεια να προσδιορίσει τρόπους για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων προς όφελος των επιδόσεων των επιχειρήσεων εργαλείο περιβαλλοντικού ελέγχου για τον έλεγχο της συμπεριφοράς της εταιρείας, για να δούμε αν αυτό που κάνετε είναι συνεπής με το τι πρέπει να κάνετε περιβαλλοντική πιστοποίηση των προϊόντων: περιβαλλοντική εκχώρηση ετικέτας στα προϊόντα που είναι λιγότερο επιβλαβές για το περιβάλλον από τα άλλα στην ίδια ομάδα ανάλυση του κύκλου ζωής: ένα εργαλείο για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των διαφόρων περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο προϊόν καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής του (κύκλος ζωής) περιβαλλοντικοί δείκτες επιτρέπουν στην εταιρεία να μετρήσει τόσο την περιβαλλοντική απόδοση της, όσο και τη δέσμευσή της για τη βελτίωση της απόδοσης. Άλλα μέσα για τη διαχείριση του περιβάλλοντος είναι: περιβαλλοντική πολιτική: ένα έγγραφο που καθορίζει τους γενικούς στόχους και τις πρωτοβουλίες της εταιρείας σε σχέση με το περιβάλλον περιβαλλοντική ισορροπία: καταγραφή της πρώτης ύλης, της ενέργειας, των πόρων, τα προϊόντα και την είσοδο των αποβλήτων, αποθηκεύονται και έξω από μια εταιρεία σε μια δεδομένη χρονική περίοδο περιβαλλοντική έκθεση: η μέθοδος της επικοινωνίας στο εξωτερικό τμήμα και τα αποτελέσματα των διαφόρων πρωτοβουλιών της περιβαλλοντικής διαχείρισης, ώστε η εταιρεία να βελτιώσει τη δημόσια εικόνα και τις σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη περιβαλλοντικό καταστατικό: καταστατικό και εθελοντική συμφωνία που ενδέχεται να υπογραφεί από την εταιρεία να αποδείξει τη δέσμευσή της για μια υπεύθυνη περιβαλλοντική διαχείριση. Περιβαλλοντικά Δυστήματα Διαχείρισης Τι είναι ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης? Ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (ΣΠΔ) είναι ένα εργαλείο ελέγχου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους οργανισμούς, τόσο των δημόσιων όσο και ιδιωτικών, για την ανάλυση και τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των δραστηριοτήτων της και των υπηρεσιών της. Αυτός ο τύπος του συστήματος ιδρύθηκε με τη διακύμανση των κατευθυντήριων αρχών της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής, η οποία από τις ενενήντα προσφορές, δίπλα στη παραδοσιακή "διοίκηση και ελέγχου" (με βάση την αυστηρή τήρηση των περιβαλλοντικών κανονιστικών προτύπων και τον έλεγχο της εφαρμογής τους), οι νέες μεθόδοι προστασίας του περιβάλλοντος να συμβιβαστούν με τους κανόνες της αγοράς, έχοντας εμπιστοσύνη στη δυνατότητα συνδυασμού του περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης. 98

99 Η απόφαση να υιοθετήσει ένα ΣΠΔ είναι προαιρετική και χαρακτηρίζει την πρόσληψη του δέσμευση από την οργάνωση για την εξασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος, πέρα από την αυστηρή τήρηση των κανονισμών, με διαφανή τρόπο μεταξύ των διαφόρων φορέων που αλληλεπιδρούν με την οργάνωση οι ίδιοι (πελάτες, προμηθευτές, εργαζόμενοι, πολίτες, δημόσια διοίκηση, τράπεζες, κλπ..). Η υιοθέτηση ενός ΣΠΔ μπορεί να μειώσει μια σειρά από δαπάνες, όπως αυτές προκύπτουν από τη διαχείριση των αποβλήτων που προέρχονται από την κατανάλωση νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, την αγορά πρώτων υλών, κλπ. και να αποκομίσει μια σειρά από οφέλη από την αύξηση των εσόδων (π.χ. επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων ) και να δημιουργήσει μια «πράσινη» εταιρεία που βοηθά να βελτιώσει τις σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες και την Παλαιστινιακή Αρχή και να αυξηθεί το ανταγωνιστικό επίπεδο (που είναι όλο και περισσότερο τις αγορές που δέχονται αξία στις πιστοποίηση / περιβαλλοντικών αρχείων). Η ρύθμιση της SGA οφείλεται στη λεγόμενη «Κύκλος Deming» ή «κύκλος PDCA", που διατύπωσε τη θεωρία στην Ιαπωνία στη δεκαετία του '50, ότι είναι ο μοναδικός κινητήρας για όλες τις διαδικασίες της συνεχούς βελτίωσης. P = PLAN: καλή οργάνωση πριν τη δράση D = DO: που αποσκοπούν οι δράσεις που θα εφαρμοστούν C = CHECK: έλεγχος των αποτελεσμάτων των πράξεων A = ACT: τυποποίηση και επανάληψη της διαδικασίας εάν το αποτέλεσμα δεν είναι θετικό Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα, το SGA χωρίζεται σε στάδια Ότι με την παρακολούθηση της δραστηριότητας και των αποτελεσμάτων που προκύπτουν μετά την εξέταση των σφαλμάτων που διαπιστώθηκαν και την (μη συμμόρφωση) οδηγούν σε συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων. 99

100 Στόχοι ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης Οι στόχοι ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι: καθορίζουν εθελοντικά τους στόχους για τη συνεχή βελτίωση πρόληψη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων του οργανισμού Ειδικότερα, η υιοθέτηση ενός ΣΠΔ βοηθά την εταιρία να: αξιολογούν ποιες είναι οι επιπτώσεις των δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και το πώς αυτές μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για την επιχείρησή τους προσδιορίσει και να αξιολογήσει την πιθανότητα και το μέγεθος των περιβαλλοντικών κινδύνων της προσδιορίσουν τα βασικά πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες στο επίπεδο των νομοθετικών, τεχνικών και οργανωτικό επίπεδο θεσπίσει τις αρχές που πρέπει να καθοδηγούν την προσέγγιση της εταιρείας με τις περιβαλλοντικές ευθύνες της δημιουργήσουν βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους της περιβαλλοντικής επίδοσης στο πλαίσιο της ανάλυσης κόστους / οφέλους εντοπίσουν τους ανθρώπινων και οικονομικούς πόρους που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων αναπτύξουν τις διαδικασίες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι κάθε εργαζόμενος ασκεί τις δραστηριότητές του, με τη μείωση ή την εξάλειψη των πιθανών επιπτώσεων στο περιβάλλον αναλαμβάνουν ευθύνες και να επικοινωνούν, με οδηγίες στα διάφορα επίπεδα της οργάνωσης και των εργαζομένων για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα μετρούν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις για τους στόχους που έχουν τεθεί, κάνοντας τις κατάλληλες αλλαγές όπου κρίνεται απαραίτητο κάνουν τη δουλειά τους πιο αποτελεσματικά χάρη σε μια πιο ελεγχόμενη διαδικασία, που αποσκοπεί στη μείωση των αποβλήτων επικοινωνούν εσωτερικά και εξωτερικά τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί, προκειμένου να παρακινήσουν όλους τους εμπλεκόμενους για τη συνεχή βελτίωση. ΣΗΜΑΝΤΙΚΆ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ EMS: ISO ΚΑΙ EMAS UNI EN ISO από το 1996, αναθεωρήθηκε το 2004, είναι μια εθελοντικό διεθνές όργανο, που ισχύει για όλα τα είδη επιχειρήσεων, η οποία καθορίζουν τις απαιτήσεις για ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Το δελτίο αυτό εκδίδεται από διαπιστευμένο ανεξάρτητο φορέα που επαληθεύει τη δέσμευση για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις διαδικασίες, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, το οποίο πιστοποιεί την αξιοπιστία των ISO της εταιρίας που εφαρμόζονται. Για το λόγο αυτό, η αξιοπιστία και η προβολή του οργανισμού πιστοποίησης, επιλέγεται να γίνει ένα θέμα πρωταρχικής σημασία Κανονισμός ΕΕ 1221/2009 EMAS (Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου ή η Κοινότητα αποσυμφόρησης και περιβαλλοντικός έλεγχος). Ο νέος κανονισμός (ΕΚ) n. 1221/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2010, αντικαθιστώντας τον προηγούμενο κανονισμό EMAS της ΕΕ 100

101 το 2001, είναι ένα σύστημα πιστοποίησης που αναγνωρίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την επίτευξη αποτελεσμάτων στην βελτίωση του περιβάλλοντος. Οι οργανώσεις που συμμετέχουν δεσμεύονται εθελοντικά να συντάσσουν περιβαλλοντική δήλωση, η οποία περιγράφει τους στόχους που έχουν επιτευχθεί και τι θα γίνει με τη συνεχή βελτίωση. Στο επίπεδο εφαρμογής της πιστοποίησης σύμφωνα με το πρότυπο ISO και EMAS έχουν μια κοινή πορεία, αν και διαφέρουν σε ορισμένα σημεία. Ο κανονισμός EMAS έχει ενσωματώσει τις διαδικασίες για την καταχώριση EMAS με το πρότυπο ISO Με τον τρόπο αυτό, η πιστοποίηση κατά ISO μπορεί να αποτελέσει εύκολα ένα προκαταρκτικό στάδιο (αλλά προφανώς δεν είναι υποχρεωτικό) στην πορεία με στόχο την απόκτηση EMAS. Και τα δύο πρότυπα, επιτρέπουν στους κανονισμούς να: εφαρμογή ενός ΣΠΔ που επιτρέπει τη σταδιακή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων αξιολόγηση άδειας και επαλήθευση (έλεγχος) του ΕΝΣ, υπόκεινται στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της οργάνωσης εξασφαλίζουν αξιόπιστα μέσα για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις περιβαλλοντικές πτυχές των δραστηριοτήτων της και των προϊόντων της Οι διαφορές μεταξύ του 14001και EMAS Η UNI EN ISO είναι ένα διεθνές πρότυπο που ισχύει για όλους τους οργανισμούς, το οποίο καθορίζει τις απαιτήσεις για ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Το EMAS είναι ένας ευρωπαϊκός κοινοτικός κανονισμός που αναγνωρίζει την επίτευξη της αριστείας στη βελτίωση του περιβάλλοντος. Σε σύγκριση με το πρότυπο ISO 14001, το EMAS απαιτεί μεγαλύτερη διασφάλιση της νομικής συμμόρφωσης και τη γνωστοποίηση των δεσμεύσεων για το περιβάλλον, παρέχοντας, για τις οργανώσεις που πιστοποιούν ή τη διατήρηση της εγγραφής, του κράτους και των περιφερειακών οικονομικών κινήτρων και των διαφόρων μορφών χορήγησης απλούστευσης. Το EMAS απαιτεί επίσης εταιρίες: μια αρχική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (AAI), προκειμένου να εντοπίσει και να αξιολογήσει τις περιβαλλοντικές πτυχές και να εφαρμόσει νομικές απαιτήσεις σχετικά με το περιβάλλον η νομική συμμόρφωση, ενδείκνυται για να καλύψει την προσοχή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων των αδειών και των ορίων πραγματική περιβαλλοντική επίδοση του οργανισμού σε σχέση με τις άμεσες και έμμεσες πτυχές που προσδιορίστηκαν κατά του περιβάλλοντος, τη δέσμευση για συνεχή βελτίωση των επιδόσεών της συμμετοχή του προσωπικού που συμμετέχουν στη διεργασία που αποσκοπεί στη συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του οργανισμού επικοινωνία με το κοινό και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη με τη δημοσίευση της Περιβαλλοντικής Δήλωσης 101

102 102

103 Η εικόνα δείχνει το μοντέλο λειτουργίας ISO ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ) ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περιβαλλοντικές πτυχές Νομοθετικές απαιτήσεις Σκοποί και στόχοι Πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης Δομή και ευθύνες ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ SGA Εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και ικανότητα Επικοινωνία Τεκμηρίωση του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης Έγγραφα ελέγχου Επιχειρησιακός έλεγχος Ετοιμότητα και αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Παρακολούθηση και μέτρηση Μη συμμόρφωση και διορθωτική δράση Ηχογραφήσεις Έλεγχοι του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης 103 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

104 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Η Ολοκληρωμένη Πολιτική προϊόντων (ΟΠΠ) Τι είναι η ΟΠΠ? Η Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων (ΟΠΠ), των οποίων οι στρατηγικές, αναπτύχθηκαν σε συνεργασία με τη βιομηχανία και τα ενδιαφερόμενα μέρη, που περιέχονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 18/06/03 (COM (2003) 302 τελικό), το αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινοτικής στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη. Όλα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, τόσο κατά τη διάρκεια Κατά την παραγωγή και τελική χρήση ή διάθεση. Στόχος της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι να διασφαλιστεί ότι η βελτίωση του περιβάλλοντος, με τη βελτίωση των επιδόσεων του προϊόντος συμβαδίζουν, και ταυτόχρονα να ευνοεί την ανταγωνιστικότητα της μακροπρόθεσμα. Γενικές αρχές της ΟΠΠ Η ΟΠΠ προσέγγιση βασίζεται σε πέντε γενικές αρχές: 1. Από την εξέταση του κύκλου ζωής (συνεκτίμηση του κύκλου ζωής) των προϊόντων 2. Συνεργασία με την αγορά (εισαγωγή κινήτρων για να κατευθύνουν την αγορά προς τις βιώσιμες λύσεις: συγκεκριμένα, ενθαρρύνοντας την προσφορά και τη ζήτηση για πράσινα προϊόντα και επιβραβεύοντας τις πιο καινοτόμες και προσηλωμένες προσπάθειες στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης) 3. Συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών (για να ενθαρρύνει η βιομηχανία όσους ήρθαν σε επαφή με το προϊόν, τους καταναλωτές και τις δημόσιες αρχές - να παρέμβει εντός της σφαίρας επιρροής, με την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων)? 4. Συνεχής βελτίωση (κάθε επιχείρηση μπορεί να εντοπίσει βελτιώσεις σε σχέση με το κόστος και την αποτελεσματικότητα) 5. Πολλαπλότητα των μέσων δράσης (αυτό δεν είναι να δημιουργήσει νέα εργαλεία, αλλά αποτελεσματικά την ενεργοποίηση των υφισταμένων, των κανονισμών αυτών και των εθελοντικών μέσων, από το τοπικό επίπεδο μέχρι και τις δράσεις σε διεθνές επίπεδο). Η χρήση ορισμένων εργαλείων περιβαλλοντικής διαχείρισης συγκεκριμένα απέδειξε ότι, σε έναν κόσμο που κυριαρχείται όλο και περισσότερο από τον ανταγωνισμό, η βελτίωση του περιβάλλοντος μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τις επιχειρήσεις να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους ή των εν λόγω προϊόντων τους. Η πολιτική των περιβαλλοντικών προϊόντων στοχεύει στο να ενθαρρύνει αυτές τις επιχειρήσεις, δίνοντας τους ορατότητα. Μέτρα για την ενθάρρυνση της διάδοσης της ΟΠΠ Τα εργαλεία ώστε να ενθαρρύνει τους κατασκευαστές να κάνουν τα οικολογικότερα προϊόντα και οι καταναλωτές να αγοράζουν τα προϊόντα αυτά είναι: 104

105 1. Ενθάρρυνση της χρήσης φορολογικών μέτρων για την προώθηση «οικολογικότερων» προϊόντων 2. Λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές πτυχές κατά την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων ( και η οδηγία 2004/18 / ΕΚ της 31ης Μαρτίου 2004, COM (2002) 412 τελικό.) 3. προώθηση της εφαρμογής της έννοιας του κύκλου ζωής 4. Ενσωμάτωση και να προωθήσει «τη χρήση των εθελοντικών μέσων (Ecolabel, EMAS, DAP, τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις, κλπ.) 5. Παρέχει στους καταναλωτές τις απαραίτητες πληροφορίες για μια «συνειδητή επιλογή των προϊόντων» κατά την αγορά τους, τη χρήση τους και τη διάθεσή τους. ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (ΠΔΣ) Τι είναι το ΠΔΣ Η Πράσινη Προμήθεια είναι ένα σύστημα, αγοράς περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων και υπηρεσιών. Δηλαδή, αυτά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που έχουν μικρότερη ή μειωμένη επίδραση στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, από ό, τι άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό." Οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) είναι μια συγκεκριμένη περιοχή του συστήματος, που αναφέρεται σε αγορές που πραγματοποιούνται από την κυβέρνηση: Αποτελεί την ικανότητα να συμπεριλαμβάνει τα περιβαλλοντικά προσόντα την ώρα της αγοράς των αγαθών και των υπηρεσιών, και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να παίξει, διπλό ρόλο, του «πελάτης» και του «καταναλωτή», όπως είναι πλέον διαθέσιμοι και μπορεί να έχει μια ισχυρή ικανότητα να «προσανατολίσει την αγορά" η χρήση τους έχει ωθηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην «Πράσινη Βίβλο για την Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων", στο έκτο πρόγραμμα δράσης στον τομέα του περιβάλλοντος. Το COM (2001) 274 "Κοινοτικό δίκαιο περί δημοσίων συμβάσεων και οι δυνατότητες ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών παραγόντων στις δημόσιες συμβάσεις" είναι η διεύθυνση αναφοράς της Επιτροπής για τις ΠΔΣ, το οποίο προστέθηκε με την οδηγία 2004/18/ΕΚ στης 31 Μαρτίου του 2004 σχετικά με το «συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών, υπηρεσιών και έργων», η οποία εισήγαγε στις Προσθήκες περιβαλλοντική μεταβλητή για απλούστευση νομοθεσία. Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την προώθηση της ανάπτυξης μιας "πράσινης αγοράς" μέσω: την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών κριτηρίων προτίμησης στις προμήθειες της δημόσιας διοίκησης στο πλαίσιο της πλέον συμφέρουσας από οικονομικής άποψης προσφοράς. η δυνατότητα να εξετάσουμε τα συστήματα περιβαλλοντικής σήμανσης ως αποδεικτικά στοιχεία για την επαλήθευση των απαιτούμενων περιβαλλοντικών προτύπων Η δυνατότητα της εξέτασης της πιστοποίησης των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (EMAS - ISO 14001) ως αποδεικτικά στοιχεία για την επαλήθευση της τεχνικής ικανότητας των προμηθευτών για την ορθή εκτέλεση της δημόσιας σύμβασης. 105

106 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ (LCA) Τι είναι η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής? είναι ένα από τα βασικά μέσα για την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων Αποτελείται από μια αντικειμενική μέθοδο για την αξιολόγηση και ποσοτικοποίηση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών φορτίων και των πιθανών επιπτώσεων που σχετίζονται με το προϊόν / τη διαδικασία /τη δραστηριότητα σε όλο το μήκος τους και σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής, από την απόκτηση των πρώτων υλών έως το τέλος της ζωής τους(«από την κούνια στον τάφο») Αξιολογεί όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, όπως οι σχέσεις και οι εξαρτήσεις: Εξόρυξη και επεξεργασία των πρώτων υλών Παραγωγή, μεταφορά, διανομή, χρήση και επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση και διάθεση Σας επιτρέπεται να: εντοπίζουν τις ευκαιρίες για βελτιώσεις όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων στα διάφορα στάδια του κύκλου ζωής τους προσδιορίζουν τους δείκτες περιβαλλοντικών επιδόσεων καθοδηγούν το σχεδιασμό των νέων προϊόντων / διαδικασιών, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις παρέχει την επιστημονική βάση των πληροφοριών στην εξωτερική επικοινωνία και την ενημέρωση των καταναλωτών. να ρυθμίζεται σε διεθνές επίπεδο, από το πρότυπο ISO το οποίο είναι βασισμένο σε μια μελέτη αξιολόγησης του κύκλου ζωής που περιλαμβάνει: 1. Ορισμός του σκοπού και του σημείου ανάλυσης (ISO 14041); 2. Κατάσταση του καταλόγου των εισροών και των εκροών ενός συγκεκριμένου συστήματος (ISO 14041); 3. Η αξιολόγηση των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με αυτές τις εισροές και τις εκροές (ISO 14042); 4. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων (ISO 14043). Η στρατηγική του σημασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκφράζεται με την Πράσινη Βίβλο COM COM 2001/68/ΕΚ και 2003/302/ΕΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων, και 106

107 συνιστάται, τουλάχιστον έμμεσα, στα πλαίσια των κανονισμών της Ευρώπης: EMAS (761/2001 / ΕΚ) και για το Ecolabel 1980/2000/CE. Αντιπροσωπεύει μια ουσιαστική στήριξη για την ανάπτυξη των συστημάτων οικολογικής σήμανσης: ο ορισμός των περιβαλλοντικών κριτηρίων αναφοράς για μια δεδομένη ομάδα προϊόντων (τύπου Ι, τα οικολογικά σήματα Eco-label), ή ως βασικό εργαλείο για την επίτευξη των περιβαλλοντικών Δηλώσεων Προϊόντος: DAP (τύπου III eco-label). Δυνητικά μπορεί να εφαρμοστεί σε: Ανάπτυξη και βελτίωση των προϊόντων / διαδικασιών Περιβαλλοντική Διαχείριση Στρατηγικός Σχεδιασμός Εφαρμογή της Δημόσιας Πολιτικής Σήμερα όλο και περισσότερο η αναπτύσσονται εργαλεία για "απλουστευμένη ΑΚΖ" για να επιτρέπει την άμεση επαλήθευση του κύκλου ζωής των προϊόντων και σε εκείνους που δεν έχουν τη δυνατότητα, την τεχνογνωσία και τους πόρους για να πραγματοποιήσουν μια λεπτομερή μελέτη. Επίσης, προσπαθούν να αναπτύξουν τις διεθνείς και ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων, δημόσιες, προστατευμένες, συνεπής, διαφανής και αξιόπιστες, ώστε να υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία που απαιτούνται για την ΑΚΖ. 107

108 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Ποιές είναι οι περιβαλλοντικές ετικέτες? ISO Ορισμός: "Η δήλωση υποδεικνύει τις περιβαλλοντικές πτυχές ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας" Στόχοι: " Τόνωση της ζήτησης και της προσφοράς των προϊόντων και των υπηρεσιών με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις μέσω της ανακοίνωσης των λεπτομερών και επαληθεύσιμων πληροφοριών σχετικά με τις περιβαλλοντικές πτυχές των προϊόντων και των υπηρεσιών, με στόχο την τόνωση, τη χρήση των μέσων που βασίζονται στην αγορά και τη δυνατότητα συνεχούς βελτίωσης των περιβαλλοντικών προϊόντων " Τα περιβαλλοντικά σήματα είναι εμπορικά σήματα, που εφαρμόζονται άμεσα σε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία και παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις συνολικές περιβαλλοντικές επιδόσεις, ή σε μια ή σε πιο συγκεκριμένες περιβαλλοντικές πτυχές. Τύποι οικολογικής σήμανσης Υποχρεωτική ετικέτες: Κυρίως ισχύουν για τα τοξικά και επικίνδυνα προϊόντα, τις οικιακές συσκευές (π.χ. το Energy Label), και τις συσκευασίες (ετικέτα της συσκευασίας). Εθελοντικά μέσα της περιβαλλοντικής πολιτικής αντιμετωπίζει την επισήμανση των προϊόντων: βρίσκονται επί του παρόντος, σύμφωνα με την λειτουργική κατάταξη του ISΟ, σε τρεις κατηγορίες οικολογικών σημάτων, που ιδρύθηκε από την σειρά ISO 14020: ΤΥΠΟΣ I: Οικολογικά σήματα που βασίζονται σε ένα πολυκριτηριακό σύστημα, που θεωρεί ότι το σύνολο του κύκλου ζωής του προϊόντος, υπόκειται σε πιστοποίηση από ανεξάρτητο εξωτερικό φορέα (για παράδειγμα, το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα), (ISO 14024) ΤΥΠΟΣ II: Οικολογικά σήματα όπου οι αυτο-αναφερθείς περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί από τους κατασκευαστές, τους εισαγωγείς ή τους διανομείς των προϊόντων, χωρίς καμία παρέμβαση από έναν ανεξάρτητο φορέα πιστοποίησης (όπως: «Ανακυκλώσιμα", "λιπασματοποιήσιμα", κλπ...). (ISO 14021) ΤΥΠΟΣ III : Οικολογικές ετικέτες που φέρουν τις δηλώσεις με βάση τις καθιερωμένες παραμέτρους και περιέχουν μια ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζεται με τον κύκλο ζωής του προϊόντος, υπολογιζόμενη μέσω της ΑΚΖ. Υποβάλλεται σε ανεξάρτητο έλεγχο 108

109 και να παρουσιάζονται σαφή και συγκρίσιμα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, "περιβαλλοντικές δηλώσεις προϊόντων." (ISO 14025). ΤΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ Τι είναι το οικολογικό σήμα? Το οικολογικό σήμα της ΕΕ (κανονισμός ΕΚ αριθ.. 66/2010), είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία επιβραβεύει τα καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες από περιβαλλοντικής άποψης, ώστε να μπορούν να διαφοροποιηθούν από τους ανταγωνιστές στην αγορά, διατηρώντας παράλληλα την απόδοση υψηλών προδιαγραφών. Στην πραγματικότητα, η ετικέτα πιστοποιεί ότι το προϊόν ή η υπηρεσία έχει λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον καθ 'όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του. Το οικολογικό σήμα της ΕΕ, της οποίας το λογότυπο αντιπροσωπεύεται από ένα λουλούδι, είναι ένα εργαλείο: εθελοντικό επιλεκτικό διάχυτο σε ευρωπαϊκό επίπεδο Εθελοντικό μέσο Το αίτημα του οικολογικού σήματος της ΕΕ είναι απολύτως εθελοντικό. Οι κατασκευαστές, οι εισαγωγείς ή οι διανομείς μπορούν να απαιτήσουν το οικολογικό σήμα, αφού ελεγχθεί η συμμόρφωση με τα κριτήρια των προϊόντων. Επιλεκτικό μέσο Το οικολογικό σήμα είναι ένα πιστοποιητικό αριστείας, ως εκ τούτου, απονέμεται μόνο σε εκείνα τα προϊόντα που έχουν μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Τα οικολογικά κριτήρια και τα κριτήρια απόδοσης αναπτύχθηκαν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπουν την επίτευξη του οικολογικού σήματος της ΕΕ μόνο στα προϊόντα που έχουν επιτύχει περιβαλλοντική αριστεία. Τα κριτήρια αναθεωρούνται και περιορίζονται, όταν υπάρχει ανάγκη, έτσι ώστε να ανταμείβουν πάντα την αριστεία και να ενθαρρύνουν τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων του περιβάλλοντος. Εργαλείο με διάδοση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο Αναγκάζει το οικολογικό σήμα της ΕΕ είναι ευρωπαϊκής διάστασης. Το σήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στη Νορβηγία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν. Πως μπορώ να εφαρμόσω την ετικέτα: κατασκευή των προϊόντων και των παροχών υπηρεσιών χονδρική και λιανική πώληση των προϊόντων και υπηρεσιών που χρησιμοποιούν το δικό τους εμπορικό σήμα εισαγωγές. 109

110 Πλεονεκτήματα της ετικέτας: ανταγωνιστικό πλεονέκτημα λόγω της αύξησης της ορατότητας της αγοράς και τη διεύρυνση των πελατών-στόχων εγγυάται για τη δυνατότητα χρήσης ενός προϊόντος διακριτικό, συνώνυμο με την ποιότητα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, που αναγνωρίζονται σε όλη την Ευρώπη, που μπορεί να αναδείξει το προϊόν στην αγορά και να δελεάσει τον καταναλωτή να είναι προσεκτικός για την προστασία του περιβάλλοντος εγγύηση για τον καταναλωτή για την οικολογική ποιότητα και τη χρήση των προϊόντων, πέρα από το εμπορικό σήμα του κατασκευαστή, επιτρέπει να κάνετε επιλογές με στόχο την ελαχιστοποίηση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των βιομηχανικών προϊόντων. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ EPD Τι είναι η Περιβαλλοντική Δήλωση Προϊόντων (EPD)? είναι ένας τύπος ΙΙΙ της σήμανσης που έχει ως στόχο τη βελτίωση στο περιβάλλον της επικοινωνίας μεταξύ των παραγωγών, από τη μία πλευρά (business to business), και των διανομέων και των καταναλωτών από την άλλη (επιχειρήσεων και καταναλωτών) προβλέπεται από τις κοινοτικές περιβαλλοντικές πολιτικές, και προέρχεται από τις διατάξεις του ISO είναι ένα έγγραφο μέσω του οποίου μπορούν να επικοινωνούν αντικειμενικά, συγκρίσιμα και αξιόπιστα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων και των υπηρεσιών. χρήση της Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής (LCA - Ανάλυση Κύκλου Ζωής) ως μεθοδολογία για τον εντοπισμό και την ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σύμφωνα με τις διατάξεις της σειρά προτύπων ISO, προκειμένου να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα των πληροφοριών που περιέχονται στη δήλωση ισχύει για όλα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, ανεξάρτητα από τη χρήση ή την τοποθέτησή τους στην αλυσίδα παραγωγής, επιπλέον, η ταξινόμηση πραγματοποιείται σε σαφώς καθορισμένες ομάδες, προκειμένου να γίνουν συγκρίσεις μεταξύ των προϊόντων ή υπηρεσιών λειτουργικά ισοδύναμο έχει επαληθευθεί και επικυρωθεί από ανεξάρτητο όργανο που διασφαλίζει την αξιοπιστία και την ειλικρίνεια των πληροφοριών που περιέχονται στη μελέτη ΑΚΖ και στη δήλωση. Τα κύρια χαρακτηρίστηκα τα οποία στηρίζεται είναι: o o o αντικειμενικότητας συγκρισιμότητα αξιοπιστία Η δομή του προγράμματος βασίζεται στους ακόλουθους σημαντικούς πυλώνες: 1. Η ανάπτυξη και η έγκριση των Ειδικών Αναγκών του Προϊόντος (PSR), τα οποία περιέχουν τα τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά της ίδιας κατηγορίας προϊόντων ή υπηρεσιών, καθορίζουν τους κοινούς κανόνες για τη διεξαγωγή της μελέτης ΑΚΖ και προσκομούν τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την προετοιμασία EPD ίδιο. Αυτό καθιστά δυνατή τη 110

111 σύγκριση διαφορετικών ΠΔΠ, συγκρίνοντας τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων / υπηρεσιών που ανήκουν στον ίδιο όμιλο. 2. Η προετοιμασία του ΠΔΠ, περιέχει πληροφορίες που προέρχονται από τα αποτελέσματα της ΑΚΖ σύμφωνα με το πρότυπο ISO 14040, την επιστημονική μεθοδολογία που εξασφαλίζει την αξιοπιστία και την ακρίβεια της δήλωσης του. 3. Η επαλήθευση ενός ανεξάρτητου τρίτου μέρους, το οποίο εγγυάται την αλήθεια και την ορθότητα των πληροφοριών που περιέχονται σε μια ΠΔΠ. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Τι είναι Η ανάγκη για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών οδήγησε στην ανάπτυξη τεχνικών, προϊόντων, φιλικών προς το περιβάλλον υπηρεσιών, περισσότερο στις βιομηχανικές χώρες από ό, τι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές έχουν κινηθεί σε αυτό τον τομέα, μέσω: Πρόγραμμα για τις Περιβαλλοντικές Τεχνολογίες (ETAP), η οποία εκδόθηκε το 2004 και είναι η πρώτη ευρωπαϊκή παρέμβαση με στόχο την προώθηση της οικολογικής καινοτομίας Το σχέδιο δράσης για την οικολογική καινοτομία (EcoAP) που εγκρίθηκε το 2012, είναι μια λογική συνέχεια των ETAP: βασίζεται στην πολύτιμη εμπειρία που έχει αποκτηθεί μέχρι σήμερα, και στην προώθηση της ανάπτυξης και την υιοθέτηση της οικολογικής καινοτομίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, προωθεί ένα ευρύ φάσμα των διαδικασιών, οικο-καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών παρέχει καθοδήγηση για την πολιτική και τη χρηματοδότηση της οικολογικής καινοτομίας. Μέχρι το 2013, τα έργα οικολογικής καινοτομίας, χρηματοδοτούνταν στο πλαίσιο του έβδομου προγράμματος πλαισίου για το τεχνολογικό Πρόγραμμα Πλαίσιο Έρευνας και Ανάπτυξης για την καινοτομία (CIP) για την ανταγωνιστικότητα και την ΕΕ και LIFE +, καθώς και για τα διαρθρωτικά ταμεία και το ταμείο συνοχής. Από το 2014 μέχρι το 2020, η κύρια πηγή χρηματοδότησης θα είναι το Horizon 2020, ένα νέο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας που θα ενισχύσει τον ρόλο της οικολογικής καινοτομίας και θα παρέχει επίσης τους οικονομικούς πόρους που απαιτούνται για την υλοποίηση EcoAP. Για να στηρίξει τις οικο-καινοτόμες εταιρίες, η Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει νέα χρηματοδοτικά μέσα που προσφέρουν συμμετοχικούς τίτλους και στοχευμένα εργαλεία χρέους. Το σχέδιο δράσης για την οικολογική καινοτομία (EcoAP) περιλαμβάνει επτά δράσεις για την προώθηση της δημιουργίας ενός ζήτησης στην αγορά ισχυρότερο και πιο σταθερό για οικολογικές καινοτομίες. Οι δραστηριότητες αυτές θα επικεντρωθούν κυρίως στην προσφορά και τη ζήτηση της αγοράς, την έρευνα και τη βιομηχανία και πολιτικών και οικονομικών μέσων. Η υλοποίηση των παρεμβάσεων θα πρέπει να υποστηρίζεται από συνεργασίες μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 111

112 Δράση 1. Πολιτικές και κανονισμοί που αφορούν το περιβάλλον. Η νομοθεσία της ΕΕ για το περιβάλλον ήταν πάντα μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της ευρωπαϊκής βιομηχανίας προς την κατεύθυνση για μεγαλύτερη αειφορία. Ο στόχος τώρα είναι ότι η οικολογική καινοτομία είναι στο επίκεντρο της αναθεώρησης της νομοθεσίας της ΕΕ. Η Επιτροπή θα εξετάσει κατά επιλεκτικό τρόπο, τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, ώστε να αναπτύξουν συγκεκριμένες προτάσεις, που βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, και στη συνέχεια να προχωρήσουν στη δράση. Δράση 2. Έργα Επίδειξης Δεδομένου ότι μπορεί να φαίνεται υποσχόμενη στα χαρτιά, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ της διαθεσιμότητας των νέων τεχνολογιών και της εμπορευματοποίησής τους. Από το 2012, η Επιτροπή παρέχει υποστήριξη για έργα επίδειξης και επικεντρώνεται στην οικολογική καινοτομία. Η συμμετοχή είναι ανοικτή σε όλους τους κλάδους και σε όλα τα θέματα: τα απόβλητα από την κατεδάφιση και την αποκατάσταση του εδάφους με φυτοφάρμακα και την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος. Η προσέγγιση αυτή θα συνεχιστεί με το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, το επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο για την πολιτική της έρευνας και της καινοτομίας για την περίοδο Δράση 3. Πρότυπα Η οικολογική καινοτομία αντλεί οφέλη από τα πρότυπα και τους στόχους των φιλόδοξων στόχων και επιδόσεων. Σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και με τους διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης, η Επιτροπή θα ξεκινήσει μια διαδραστική διαδικασία που σχεδιάστηκε για να προσδιορίσει και να ταξινομήσει σε σειρά τομέων προτεραιότητας, όπου τα πρότυπα και οι στόχοι των επιδόσεων μπορεί να έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο. Ορισμένοι τομείς που θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη είναι η διαχείριση των αποβλήτων, το πόσιμο νερό, βιώσιμα δομικά υλικά και μόνωση των κτιρίων. Δράση 4. Χρηματοδότηση και υπηρεσίες υποστήριξης προς τις ΜΜΕ Η χρηματοδότηση από το δημόσιο τομέα είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιτάχυνση της οικολογικής καινοτομίας στον ιδιωτικό τομέα, ιδίως των ΜΜΕ (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις). Για την προσέλκυση νέων επενδυτών, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο, δανειστών της οικολογικής καινοτομίας. Επίσης θα ξεκινήσουν νέα χρηματοδοτικά μέσα, με σκοπό την παροχή ιδίων κεφαλαίων και χρέους προκειμένου να διευκολύνει στοχευμένες οικολογικές καινοτομίες δραστηριοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεκτείνει και άλλες υπηρεσίες προς τις ΜΜΕ, ώστε να αναπτύξει το σχήμα για την Εξακρίβωση της Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας (ETV) με τη βελτίωση της εμπιστοσύνης στις περιβαλλοντικές τεχνολογίες. Δράση 5. Διεθνής Συνεργασία Οι αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία έχουν σημαντικές ευκαιρίες στην αγορά και τις εταιρικές σχέσεις για την οικο-καινοτομία στην Ευρώπη. Για να μην αφήσει ανεξερεύνητες αυτές τις ευκαιρίες, η Επιτροπή θα προωθήσει τη δημιουργία επιχειρηματικών και τεχνολογικών κέντρων στήριξης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που επιθυμούν να διευρύνουν τις αγορές τους. Δράση 6. Δεξιότητες και γνώσεις Το «Πανόραμα δεξιοτήτων της ΕΕ" είναι μια πρωτοβουλία της Επιτροπής για την ανάπτυξη των σημερινών και μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες στην Ευρώπη, με έμφαση στις πράσινες θέσεις εργασίας. Σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής είναι να διευκολυνθεί η μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον και να δώσει στις επιχειρήσεις ένα εργατικό δυναμικό με τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται. Η Επιτροπή θα διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τα συστήματα κατάρτισης που στοχεύουν στην οικολογική καινοτομία. 112

113 Δράση 7. Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας Οι ευρωπαϊκές εταιρικές σχέσεις για τις πρωτοβουλίες καινοτομίας έχουν σχεδιαστεί για να φέρουν τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς από τους βασικούς τομείς στην οικολογική καινοτομία, που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη δημιουργία μιας πιο αποδοτικής χρήσης των πόρων. Οι συμπράξεις που δημιουργήθηκαν για τις πρώτες ύλες, τη βιώσιμη γεωργία και το νερό ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Τι είναι η έκθεση αειφορίας? Συνίσταται στη μέτρηση, την υποβολή εκθέσεων και την υπευθυνότητα (λογοδοσία) έναντι τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών ενδιαφερομένων σε σχέση με την επίδοση του οργανισμού με το στόχο της αειφόρου ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων τόσο των θετικών και των αρνητικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τις εργασίες του ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ: Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη για μια επιχείρηση σημαίνει ανάληψη δράσεων που υπερβαίνουν την απλή παραγωγή για το κέρδος, αλλά δεσμεύονται στην κοινωνία για την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία των εργαζομένων και την επιβεβαίωση της ηθικής των οικονομικών αρχών. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Εργαλείο Διαχείρισης, όπου η συμβολή των φυσικών και νομισματικών δεδομένων, αντιπροσωπεύει τη σχέση της εταιρείας με το πλαίσιο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι προϋπολογισμού όπως οι εξής: ΕΚΘΕΣΗ: εργαλείο επικοινωνίας, το οποίο χρησιμοποιεί τον προϋπολογισμό ως πηγή πληροφοριών, και το οποίο περιγράφει τη σχέση μεταξύ των επιχειρήσεων και του περιβάλλοντος μέσω ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ισορροπίας συμπεριλαμβανομένων: Κοινωνικός Απολογισμός εργαλείο αναφοράς που επιτρέπει στις εταιρείες να είναι υπολογίσιμες στα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) για τις πράξεις τους, επικοινωνώντας με διάφανα και κατανοητά μέσα και έξω από τα προγράμματα, δραστηριότητες και επιτεύγματα. Ως εκ τούτου έχει διπλή σημασία: o διαχείριση, διότι επιτρέπει σε σας για να μετρήσετε την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική οργάνωση o επικοινωνία, διότι μπορεί να ανιχνεύσει την εμπιστοσύνη, την ικανοποίηση και τη συναίνεση των ενδιαφερομένων, αυξάνοντας την ίδια στιγμή, την κατανόηση από τους διάφορους ενδιαφερόμενους της δραστηριότητας της εταιρείας. 113

114 Υπάρχουν πολλά μοντέλα της εκπόνησης των εθνικών και διεθνών, τα πιο δημοφιλή είναι: το Global Reporting Initiative (GRI), το πρότυπο Accountability 1000 (AA1000), η Ομάδα Μελέτης για την Κοινωνική Πληροφόρησης (GBS). Περιβαλλοντικός Απολογισμός εθελοντικό εργαλείο επικοινωνίας μέσω του οποίου οι εταιρείες μπορούν να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους για τα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με το σύστημα παραγωγής τους μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την εσωτερική διαχείριση, να αναδείξει τα «περιβαλλοντικά προβλήματα» και να επιτραπεί, μέσω της περιοδικής κατάρτισης, να παρακολουθεί με την πάροδο του χρόνου τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της εταιρείας και να ελέγχει την επίτευξη των στόχων της κάθε βελτίωσης. επιτρέπει να προσανατολίσουν τις αποφάσεις για τη διαχείριση και τον έλεγχο μιας εταιρείας στη μείωση του περιβαλλοντικού κόστους, ιδιαίτερα στον τομέα της κατανάλωσης ενέργειας, τη διαχείριση των αποβλήτων και τη συσκευασία των χρήσεων νερού και καθαρισμού του νερού είναι ένα σημαντικό εργαλείο επικοινωνίας με το κοινό, δηλαδή, προς τα εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη (τους καταναλωτές, τους πελάτες, την κοινή γνώμη, τα ιδρύματα) για να παρουσιάσουν την παραγωγική δραστηριότητα και να δείξουν τους στόχους βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεών τους, τη δέσμευση της εταιρείας για το περιβάλλον ο κοινωνικός, περιβαλλοντικός προϋπολογισμός, ασχολείται με ένα συγκεκριμένο τμήμα της επιχείρησης, αναλύοντας ειδικές παραμέτρους και μετά από οδηγίες που καθορίζονται από διάφορους διεθνείς οργανισμούς, όπως: CEFIC (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Χημικής Βιομηχανίας του) ή PERI (Δημόσια Περιβαλλοντική Πρωτοβουλία Αναφοράς). Έκθεση αειφορίας είναι ένα εθελοντικό εργαλείο που επιτρέπει στους οργανισμούς να επικοινωνούν και να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη, υπογραμμίζοντας τις επιπτώσεις που η εταιρεία δημιουργεί οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά. είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την εμπορία και την επικοινωνία με τους πελάτες και την αγορά, η οποία επιτρέπει να ενισχυθεί την εικόνα της εταιρείας είναι επίσης ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση των σχέσεων των εργαζομένων, των θεσμών και της κοινωνίας, δεδομένου ότι επιτρέπει τη μείωση των εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων που σχετίζονται με την εταιρεία, δεσμεύεται για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη σε ισορροπία με την ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνικής ανάπτυξης Σε διεθνές επίπεδο, το πρότυπο αναφοράς που χρησιμοποιείται για την κατάρτιση του Απολογισμού Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι η GRI (Παγκόσμια Εκθεση Πρωτοβουλίας). GRI (Παγκόσμια Έκθεση Πρωτοβουλίας) Τι είναι η Παγκόσμια Έκθεση Πρωτοβουλίας Η Παγκόσμια Έκθεση Πρωτοβουλίας είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που προωθεί την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη και παρέχει όλες τις ενδιαφερόμενες εταιρείες 114

115 και οργανισμούς ένα από τα πιο δημοφιλή πρότυπα του κόσμου για την υποβολή εκθέσεων αειφορίας. Η Παγκόσμια Έκθεση Πρωτοβουλίας προτείνει επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές που επιτρέπουν στους οργανισμούς να ενσωματώσουν τις οικονομικές καταστάσεις των δραστηριοτήτων της, με την περιβαλλοντική και κοινωνική αξιολόγηση. Έκθεση αειφορίας με βάση το πλαίσιο αναφοράς της Παγκόσμιας Έκθεσης Πρωτοβουλίας δείχνει τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς σε σχέση με τις δεσμεύσεις, τη στρατηγική και τις διαδικασίες διαχείρισης της οργάνωσης χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της απόδοσης της βιωσιμότητας ό, τι προβλέπεται από τους νόμους, κανόνες, κώδικες, τα πρότυπα επιδόσεων και τις εθελοντικές πρωτοβουλίες. χρησιμεύει για να καταδείξει πώς επηρεάζει την οργάνωση και επηρεάζεται από τις προσδοκίες για την αειφόρο ανάπτυξη χρησιμεύει για να συγκρίνουν τις επιδόσεις, τόσο εντός του ίδιου οργανισμού, όσο και μεταξύ των διαφόρων οργανώσεων, κατά τη διάρκεια του χρόνου στοχεύει στην επίτευξη συναίνεσης μέσω του διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, την επιχειρηματική κοινότητα, τους επενδυτές, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, την κοινωνία των πολιτών, την επαγγελματική λογιστική και τον λογιστικό έλεγχο, την ακαδημαϊκή κοινότητα, κλπ. Κατευθυντήριες γραμμές για την Έκθεση Αειφορίας αποτελούνται από: 1. Αρχές για τον προσδιορισμό του περιεχομένου της έκθεσης και τη διασφάλιση της ποιότητας των παρερχομένων πληροφοριών. 2. Το Πρότυπο Γνωστοποιήσεις που αποτελείται από τους δείκτες επιδόσεων αλλά και από άλλους, καθώς και καθοδήγηση σε ειδικά τεχνικά θέματα σχετικά με τη σύνταξη της έκθεσης. Μέρος1 Αρχές και οδηγός πληροφόρησης Περιγράφει τα κύρια στοιχεία της διαδικασίας υποβολής εκθέσεων 1. Περιεχόμενο που ορίζεται σύμφωνα με τις αρχές της: 2. Ποιότητας 3. Περιμέτρου Προκειμένου να βοηθήσει στον καθορισμό των θεμάτων που πρέπει να περιλαμβάνονται στην έκθεση, το τμήμα αυτό ασχολείται με τις αρχές της σημαντικότητας, της ένταξης των ενδιαφερομένων, το πλαίσιο της αειφορίας και της πληρότητας. Αυτό ακολουθείται από τις αρχές της ισορροπίας, τη συγκρισιμότητα, την ακρίβεια, την επικαιρότητα, την αξιοπιστία και τη σαφήνεια. Το κεφάλαιο κλείνει με τις αρχές για τον καθορισμό της περιμέτρου: την ικανότητα να ελέγχει, την επιρροή και τις σημαντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων. Δράση 2 Πρότυπο Γνωστοποίησης Περιέχει τα τυπικά Γνωστοποίησης που πρέπει να περιλαμβάνονται στην έκθεση βιωσιμότητας. Οι κατευθυντήριες γραμμές προσδιορίζουν τις σχετικές πληροφορίες και τα υλικά για να επικοινωνούν τα τρία είδη του προτύπου Γνωστοποιήσης: 115

116 Στρατηγική και Προφίλ: καθορίζει το γενικό πλαίσιο για την κατανόηση της οργανωσιακής απόδοσης, όπως η στρατηγική της, το προφίλ και η διακυβέρνηση της. Μέθοδοι διαχείρισης: δείχνει πώς ένας οργανισμός αντιμετωπίζει ένα δεδομένο σύνολο θεμάτων, προκειμένου να παρέχει το πλαίσιο για την κατανόηση των επιδόσεων σε μια συγκεκριμένη περιοχή Δείκτες απόδοσης: παρέχει συγκριτικά στοιχεία για την οικονομική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική οργάνωση. AA1000 Τι είναι το AA1000 Είναι διεθνώς αναπτυγμένο από ISEA (Ινστιτούτο Κοινωνικής και Ηθικής Ευθύνης), αποδεκτό και ελεύθερα διαθέσιμο, προβλέπει τις αρχές για τη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο οι οργανώσεις να μπορούν να κατανοήσουν, να διαχειρίζονται, κυβερνούν, να εφαρμόζουν, να αξιολογούν και να επικοινωνούν υπ ευθύνη τους. Προορίζεται ώστε να χρησιμοποιηθεί κυρίως από εκείνους τους οργανισμούς που αναπτύσσουν μια στρατηγική και υπεύθυνη προσέγγιση της βιωσιμότητας Παρέχει τη βάση για τον καθορισμό, την αξιολόγηση και την επικοινωνία της υπευθυνότητας ενός οργανισμού Επιτρέπει στον οργανισμό να επικεντρωθεί σε αυτό που είναι υλικό σύμφωνα με την άποψή του και να παρέχει ένα πλαίσιο για την αναγνώριση ευκαιριών και δράσεων, καθώς και τη διαχείριση των μη χρηματοπιστωτικών κινδύνων και της συμμόρφωσης Ζητά από έναν οργανισμό να επικοινωνεί με τα ενδιαφερόμενα μέρη, για να εντοπίσει και να κατανοήσει πλήρως τα θέματα αειφορίας που έχουν αντίκτυπο στις επιδόσεις τους και, ως εκ τούτου, να αξιοποιήσει αυτή την αντίληψη για την ανάπτυξη επιχειρηματικών στρατηγικών και στόχων επιδόσεων υπεύθυνη Η σειρά AA1000 αποτελείται από τρία πρότυπα: AA1000 Διασφάλιση (2008)Πρότυπο Διασφάλισης AA1000APS (2008) Αρχές Υπευθυνότητας AA1000SES (2005) Δέσμευση Ενδιαφερόμενων Προτύπων Ο σκοπός του AA1000APS (2008) είναι να παρέχει στους οργανισμούς ένα σύνολο διεθνώς αποδεκτών αρχών και ελεύθερα διαθέσιμων για το πλαίσιο και τη διάρθρωση του τρόπου με τον οποίο κατανοούν διέπουν, διαχειρίζονται, εφαρμόζουν, αξιολογούν και επικοινωνούν τις ευθύνες τους. Υπάρχουν τρείς αρχές υπευθυνότητας: 1) Η θεμελιώσης Αρχή της Σχετικότητας 2) Η αρχή της Ουσιαστικότητας 3)Η Αρχή της Ανταπόκρισης Συμμετοχικότητα είναι το σημείο εκκίνησης για τον προσδιορισμό της σημαντικότητας. Όντας χωρίς αποκλεισμούς, για μια εταιρεία σημαίνει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην ανάπτυξη και στην επίτευξη μίας υπεύθυνης και στρατηγικής ανταπόκρισης στη βιωσιμότητα. Η 116

117 διαδικασία προσδιορισμού της σημαντικότητας έχει ως στόχο να προσδιοριστούν τα ζητήματα κρίσιμα και σημαντικά για τόσο του οργανισμού όσο και για τους φορείς της. Ανταπόκριση είναι το σύνολο των αποφάσεων, ενεργειών και επιδόσεων που σχετίζονται με τα υλικά ζητήματα, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Οι αρχές της AA1000SES (2005) χρησιμοποιούνται για τη διεξαγωγή των ελέγχων της βιωσιμότητας σύμφωνα με το Πρότυπο Διασφάλισης AA1000 (2008) και τις διαδικασίες συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών με βάση τις AA1000SES (2005). ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αναγνωρίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο για τους πολίτες για την υλοποίηση των στρατηγικών και πολιτικών στον τομέα της αειφορίας. Το 1992, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη και οι εκπρόσωποι από 173 χώρες ενέκριναν την Ατζέντα 21 ως ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς για την αειφόρο ανάπτυξη στον εικοστό πρώτο αιώνα. Η Ατζέντα 21 προσδιορίζει μια σειρά οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής προστασίας, που πρέπει να επιτύχουν την ενεργό συμμετοχή του πληθυσμού και την ενίσχυση του ρόλου των τοπικών αρχών. Ειδικότερα, το κεφάλαιο 28 ασχολείται με τις μεμονωμένες κοινότητες, προκειμένου να επινοήσει μια τοπική έκδοση της Ατζέντας 21 (LA21), η οποίο μεταφράζει τους γενικούς στόχους της Agenda 21 σε συγκεκριμένες δράσεις και προγράμματα, ειδικά για κάθε πραγματικότητα. Η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποτελεί βασικό στοιχείο της Τοπικής Ατζέντας 21. Μέσω της κατάρτισης, της εκπαίδευσης και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, καθιστά δυνατή την άσκηση σε πιο βιώσιμες επιλογές, ευνοεί πραγματικά την αλλαγή στον τρόπο ζωής. Το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον με τίτλο. "Περιβάλλον 2010: Το μέλλον μας, η επιλογή μας», που καλύπτει την περίοδο από τις 22 Ιουλίου 2002 και στις 21 του Ιουλίου 2012, με τη χορήγηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για την προστασία και την ποιότητα της ζωής των μελλοντικών γενεών του περιβάλλοντος, απαιτεί ότι οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές που εμπλέκονται στην αναζήτηση για περιβαλλοντικές λύσεις, δίνουν έμφαση στην ανάγκη να τονωθεί η παροχή περιβαλλοντικών πληροφοριών προς τους πολίτες, επιμένοντας στην ποιότητα και την προσβασιμότητα των διοικήσεων, αλλά και για την ενδυνάμωση των πολιτών στις επιλογές και την καθημερινή συμπεριφορά. Τον Φεβρουάριο του 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη Λευκή Βίβλο για μια ευρωπαϊκή πολιτική επικοινωνίας, που σας προσκαλεί να διατυπώσει προτάσεις για τη μείωση του χάσματος μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών της. Ο κύριος στόχος της Λευκής Βίβλου είναι να κινητοποιήσει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη: τα όργανα και τους οργανισμούς της Επιτροπής, 117

118 τα κράτη μέλη, περιφερειακές και τοπικές αρχές, τα πολιτικά κόμματα και την κοινωνία των πολιτών. Μεταξύ των στόχων που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της στρατηγικής Ευρώπης 2020, υπάρχουν και εκείνοι που είναι αφιερωμένοι στον τομέα της εκπαίδευσης, και αποσκοπούν στην επίτευξη τους, έως το 2020: Μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου κάτω από 10% Αυξήθηκε στο 40% των ατόμων με ηλικίες ετών με τριτοβάθμια εκπαίδευση Το πρόγραμμα «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2020» (2020), είναι ένα επικαιροποιημένο στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, η οποία βασίζεται στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» (ET 2010). Ο κύριος στόχος του πλαισίου είναι να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν περαιτέρω τα συστήματά τους εκπαίδευσης και κατάρτισης. Τα συστήματα αυτά πρέπει να παρέχουν καλύτερα τα μέσα για όλους τους πολίτες να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να διασφαλίσουν τη βιώσιμη οικονομική ευμάρεια και απασχολησιμότητα. Το πλαίσιο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη ολόκληρο το φάσμα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε μια προοπτική δια βίου μάθησης, καλύπτοντας όλα τα επίπεδα και πλαίσια (συμπεριλαμβανομένης της μη-τυπικής και άτυπης μάθησης). Μεταξύ των στρατηγικών στόχων είναι επίσης η προώθηση της ισότητας, της κοινωνικής συνοχής και της ιθαγένειας. Σε πιο πρόσφατες εποχές, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει αναπτύξει ένα πακέτο διδασκαλίας αφιερωμένο στο Ευρωπαϊκό Έτος των Πολιτών 2013, με το επιχείρημα ότι ο κύριος στόχος του ευρωπαϊκού έτους θα πρέπει να είναι η ενεργός και συμμετοχική ιδιότητα του πολίτη. Το σετ αποτελείται από δέκα ενότητες που μαρτυρούν την οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική βιώσιμη και υπεύθυνη ιδιότητα του πολίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρώτη ενότητα περιγράφει τις βασικές έννοιες του, όπως η συμμετοχή, τη διακυβέρνηση, την ολοκλήρωση, integenerazionale αλληλεγγύης, της εκπαίδευσης. 118

119 6.6 Σχεδιασμός και βιώσιμη χρήση της γης Βιώσιμη Κινητικότητα Αειφόρος πολεοδομικός σχεδιασμός (Έξυπνες πόλεις) Ενεργειακός σχεδιασμός και υπολογισμός των εκπομπών Διαχείριση εδάφους και η υδρογεωλογική (χρήση γης) Φυσικές περιοχές και τη βιοποικιλότητα Η αειφόρος διαχείριση των δασών (κριτήρια και πρότυπα αναφοράς) Βιώσιμη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη Βιώσιμος τουρισμός 119

120 ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Έχει συμφωνηθεί ότι ένα μοντέλο κινητικότητας είναι βιώσιμο όταν επιτρέπει την κυκλοφορία των προσώπων και της μεταφοράς εμπορευμάτων με ελάχιστες περιβαλλοντικές και χωροταξικές επιπτώσεις, πράγμα που σημαίνει λιγότερη χρήση των μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς, η χρήση των μεταφορικών μέσων που καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και παράγουν λιγότερους ρύπους ανά χλμ., και η αποτελεσματικότητα στη χρήση των μεταφορικών μέσων (από κοινού οχήματα, μέγιστη χωρητικότητα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς...). Τα συστήματα μεταφορών έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 25% των εκπομπών CO2. Οι οδικές μεταφορές αποτελούν επίσης ένα σημαντικό παράγοντα στα τοπικά προβλήματα ρύπανσης του αέρα και της υγείας στις πόλεις. Για την προώθηση ενός μοντέλου βιώσιμης κινητικότητας τα ακόλουθα μέτρα πολιτικής θα πρέπει να επιβάλουν: a) καλύτερη εκμετάλλευση του καυσίμου (πρόγραμμα αυτοκινήτων-πετρελαίου, ανακαίνιση των οχημάτων, φόρος στα καύσιμα των αερόπλοιων, κλπ) b) Η μείωση των ατμοσφαιρικών εκπομπών και του θορύβου (ανακαίνιση του πάρκου οχημάτων, βελτίωση του εξοπλισμού, τη συντήρηση των οχημάτων, την απόδοση των κινητήρων, η αποτελεσματικότητα του πετρελαίου, οι νέες πηγές ενέργειας, όπως ηλεκτρικά, υβριδικά, υδρογόνου και άλλα, η μείωση του θορύβου αερόπλοιων εντός του πλαισίου της Oaci, μείωση των εκπομπών των πλοίων στο πλαίσιο της Σύμβασης MARPOL). c) Η βέλτιστη εκμετάλλευση των υφιστάμενων υποδομών (ηλεκτρονική διαχείριση της κυκλοφορίας, βελτίωση υλικοτεχνικής του φορτίου, την υλικοτεχνική ανάπτυξη της αστικών υλικών, κλπ) d) Για να είναι δυνατή η επιλογή των τρόπων μεταφοράς που είναι φιλικοί προς το περιβάλλον (ανάπτυξη της μεταξύ τροπικότητας, την προώθηση των δημόσιων μεταφορών, την προώθηση των σιδηροδρόμων). e) Για να τεθεί σε σχέση με το σχεδιασμό των μεταφορών και των υποδομών που σχετίζονται με την ευρωπαϊκή εδαφική στρατηγική και τα μέσα της ρύθμισης του εδάφους. f) Για τη μείωση των υφιστάμενων ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων τρόπων μεταφορών. g) Για την καθιέρωση δεικτών αειφορίας που εφαρμόζονται στις μεταφορές. h) Να ενισχυθεί η πρόοδος στο πλαίσιο του Προγράμματος Πλαισίου + D ΕΕ Ε Ι + D. 120

121 i) Για την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους στην τιμή των μεταφορών ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Το μοντέλο των μεταφορών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο που προκαλεί η οικονομική εξάρτηση από το εξωτερικό πηγές ενέργειας και τα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η κακή ποιότητα του αέρα στις πόλεις (προβλήματα υγείας) και εκπομπές CO2 (κλιματική αλλαγή). Οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν διαφορετικές λύσεις που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα, αλλά αυτή τη στιγμή η χρήση της νέας αυτής οχήματα και τα εναλλακτικά καύσιμα είναι περιορισμένες. Οι υπάρχουσες εναλλακτικές λύσεις είναι οι εξής: Οχήματα φυσικού αερίου. Το φυσικό αέριο κατά κανόνα βρίσκεται σε υπόγεια κοιτάσματα, συχνά με πετρέλαιο αλλά δεν είναι σαν ρύπος. Η υλικοτεχνική του αλυσίδα είναι πάνω κάτω η ίδια με του πετρελαίου, έτσι η εφαρμογή του είναι ευκολότερη από ό, τι άλλα εναλλακτικά καύσιμα. Το κύριο θετικό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι η μείωση των εκπομπών οξειδίων του αζώτου που συμβάλλουν στην επίλυση των προβλημάτων ποιότητας του αέρα στις πόλεις. - Υγροποιημένο πετρέλαιο. Το καύσιμο είναι ένα μίγμα από προπάνιο και βουτάνιο. Αυτά τα αέρια είναι λιγότερο ρυπογόνα από τα συμβατικά καύσιμα. - Bio αιθανόλη και το βιοντίζελ. Η βιοαιθανόλη παράγεται από τη ζάχαρη, κυτταρίνη, και άλλα, και το βιοντίζελ εξάγεται από φυτά, όπως η σόγια, κράμβη, το ηλιοτρόπιο, και άλλα. Αυτά τα καύσιμα θεωρούνται ανανεώσιμες πηγές, αλλά προκαλούνται κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα από τις εντατικές νέες καλλιέργειες σε μη ανεπτυγμένες χώρες προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη δημιουργία, την καθοδήγηση και την προφύλαξη για τη χρήση αυτού του καυσίμου. - Ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα. Ο πραγματικός κύριος στόχος της αυτοκινητοβιομηχανίας και των δημόσιων αρχών είναι η ανάπτυξη των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και ένα καλά αναπτυγμένο δίκτυο φορτιστή μπαταρίας. - Υδρογόνο. Το υδρογόνο μπορεί να γίνει από μεθάνιο ή άλλα ορυκτά καύσιμα, αλλά και με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή και με ηλεκτρόλυση του νερού. Η δεύτερη επιλογή είναι η κύρια πρόκληση της βιομηχανίας του υδρογόνου. Το κύριο πρόβλημα είναι η αποθήκευση του υδρογόνου. 121

122 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΕΡΑ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη θεματική στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση, το 2005 εξέτασαν τη δράσης στον τομέα των μεταφορών ως έναν από τους βασικούς τομείς για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Σημαντικές βελτιώσεις έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες όσον αφορά τον τομέα των μεταφορών, τόσο στα πρότυπα εκπομπών οχημάτων, αλλά και στην ποιότητα των καυσίμων. Οι εκπομπές ρύπων από τα οδικά οχημάτων ρυθμίζονται ξεχωριστά για τα ελαφρά οχήματα (επιβατικά αυτοκίνητα και ελαφρά φορτηγά), και για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα (φορτηγά και λεωφορεία). Για τα ελαφρά οχήματα, των αντίστοιχων κανονισμών του CO2, του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 510/2011 πρότυπα επιδόσεων για τις εκπομπές από τα καινούργια ελαφρά εμπορικά οχήματα και ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 443/2009 σχετικά με τα πρότυπα επιδόσεων για τις εκπομπές από τα καινούργια επιβατικά αυτοκίνητα που έχουν καθορίσει στόχους για το 2020 σε 95 g CO2/km για τα αυτοκίνητα και τα 147 g CO2/km για τα φορτηγά. Προς το παρόν, ο μέσος όρος του στόλου του κατασκευαστή του αυτοκινήτου της ΕΕ θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με 130g CO2/km - εν μέρει από το 2012 και πλήρως από το Όσον αφορά άλλους ρύπους μεταφορών (NOx και PM) νέα όρια εκπομπών (Euro 5 και Euro 6) έχει εισαχθεί για τα αυτοκίνητα και τα ελαφρά εμπορικά οχήματα. Το νέο πρότυπο Euro 5 εφαρμόζεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2009 για την έγκριση των οχημάτων και από την 1η Ιανουαρίου 2011, για την ταξινόμηση και την πώληση των νέων τύπων αυτοκίνητων και φορτηγών που πωλούνται στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρότυπο αυτό καθιστά επίσης την εισαγωγή φίλτρων σωματιδίων για πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα υποχρεωτικά. Το Euro 6 θα είναι δεσμευτικό για την έγκριση των οχημάτων από την 1η Σεπτεμβρίου 2014, καθώς και την καταγραφή και την πώληση των νέων τύπων οχημάτων και φορτηγών από την 1η Σεπτεμβρίου Το Euro 6 θα μειώσει τις εκπομπές NOx από τα αυτοκίνητα ντίζελ περισσότερο από 180mg / χλμ. 80mg/km. Η νομοθεσία που ισχύει σήμερα για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα Euro VI, με στόχο τη μείωση των εκπομπών οξειδίων του αζώτου και των αιωρούμενων σωματιδίων από τα φορτηγά και τα λεωφορεία, από τον Ιανουάριο του 2013 εκδόθηκε τον Ιούνιο του Υλοποιήθηκε και τροποποιήθηκε από τον ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (ΕΕ) αριθ. 582/2011. Το Euro VI προβλέπει μείωση κατά 80% των οξειδίων του αζώτου (NOx), από 2 έως 0,4 (g / kwh) και 66% σε αιωρούμενα σωματίδια (PM), από 0,03 έως 0,01 (g / kwh) σε σύγκριση με τα όρια Euro V Όσον αφορά την ποιότητα των καυσίμων, η οδηγία 2009/30/ΕΚ αφορά τις προδιαγραφές για τη βενζίνη, το ντίζελ και το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης και εισάγει έναν μηχανισμό για την παρακολούθηση και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η οδηγία θεσπίζει κριτήρια βιωσιμότητας που πρέπει να πληρούνται από τα βιοκαύσιμα. 122

123 Η οδηγία διευκολύνει επίσης την προσθήκη αιθανόλης στη βενζίνη μέσω της αύξησης της μέγιστης περιεκτικότητας σε αιθανόλη έως 10% και προβλέπει τη δυνατότητα των κρατών μελών να ζητούν παρέκκλιση από την μέγιστη επιτρεπόμενη πίεση ατμών βενζίνης. Την αποθήκευση και τη διανομή πετρελαίου προκαλεί επίσης διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η εκπομπή πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs), υψηλά επίπεδα βενζολίου στον αέρα του περιβάλλοντος και τον σχηματισμό φωτοχημικού όζοντος. Για να λύσει αυτό το πρόβλημα, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε οδηγία 2009/126/ΕΚ για τη διασφάλιση της ανάκτησης ατμών βενζίνης κατά τον ανεφοδιασμό των οχημάτων σε πρατήρια καυσίμων. ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) έχει ορίσει ένα μηχανισμό παρουσίασης πληροφοριών που σχετίζονται με την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις μεταφορές που εκφράζονται TERM. Ο Μηχανισμός Μεταφοράς και Περιβάλλοντος ορίζεται σε πρώτη φάση (1998) ένα σύνολο δεικτών για την αξιολόγηση της προόδου προς την ενσωμάτωση και την παροχή γενικών πληροφοριών στο κοινό σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ των μεταφορών και του περιβάλλοντος. Μετά όμως τη Λευκή Βίβλο για τις μεταφορές που δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2011 η προσαρμογή των εκθέσεων TERM απευθύνεται, στη μέτρηση της πρόοδος προς την κατεύθυνση των νέων στόχων και την πρόοδο προς την κατεύθυνση της μείωσης του 60% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) από τις μεταφορές έως το Το TERM έχει ένα βασικό σύνολο δεικτών (TERM ΚΔΑ) για να παρέχει αυτές τις πληροφορίες: 01 Μεταφορά τελικής κατανάλωσης ενέργειας από τη λειτουργία 02 Εκπομπές από τις μεταφορές των αερίων του θερμοκηπίου 03 Εκπομπές από τις μεταφορές των ατμοσφαιρικών ρύπων 04 Υπερβάσεις των στόχων ποιότητας του αέρα που οφείλονται στην κυκλοφορία 05 Έκθεση στον ενοχλητικό θόρυβο της κυκλοφορίας 12a/b όγκος επιβατικών μεταφορών και η διαίρεση τους 13a/b όγκος των μεταφορών και η διαίρεση τους 20 Πραγματική αλλαγή στις τιμές των μεταφορών από τη λειτουργία 21 Τιμή καυσίμων και φόροι 27 Η ενεργειακή απόδοση και οι ειδικές εκπομπές CO2 123

124 31 Η πρόσληψη των καθαρότερων και εναλλακτικών καυσίμων 34 Ποσοστό της συνεδρίασης του στόλου των οχημάτων προτύπων ορισμένων εκπομπών Ετήσιες Εκθέσεις TERM παρουσιάζουν τις πιο σχετικές και ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με τα κύρια θέματα που αφορούν τις μεταφορές και το περιβάλλον στην Ευρώπη. ΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Η αποτελεσματική και αποδοτική αστική μεταφορά μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης. Στις 25 Σεπτεμβρίου 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο με τίτλο «Προς μια νέα κουλτούρα για την αστική κινητικότητα». Με βάση τα αποτελέσματα της διαβούλευσης αυτής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα στις 30 Σεπτεμβρίου 2009, και πιο πρόσφατα, το 2011 με τίτλο «Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών» της Λευκής Βίβλου. Η Λευκή Βίβλος απευθύνει έκκληση για τη θέσπιση διαδικασιών και μηχανισμών οικονομικής στήριξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προετοιμασία Σχεδίων Αστικής Κινητικότητας, την ανάπτυξη μιας δέσμης για τον περιορισμό των συστήματα αστικής χρέωσης των οδικών τελών και την πρόσβαση και την εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών βέλτιστης πρακτικής για την καλύτερη παρακολούθηση και τη διαχείριση των αστικών εμπορευματικών ροών. Το σχέδιο δράσης της ΕΚ για την αστική κινητικότητα απαιτεί αύξηση της αφομοίωσης του βιώσιμου σχεδιασμού της αστικής κινητικότητας στην Ευρώπη. Ένα χρήσιμο εργαλείο για τα σχέδια αστικής κινητικότητας είναι η διαδικτυακή πύλη ELTIS η οποία ενεργεί ως παρατηρητήριο αστικής κινητικότητας, διευκολύνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών στον τομέα της αστικής κινητικότητας στην Ευρώπη. ELTIS παρέχει επίσης ένα τμήμα εκπαιδευτικού υλικού, με άριστη εκπαίδευση και εκπαιδευτικό υλικό. Ένα σχέδιο αειφόρου αστικής κινητικότητας είναι να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο σύστημα αστικών μεταφορών, με την αντιμετώπιση τουλάχιστον των ακόλουθων στόχων: Βεβαιωθείτε ότι το σύστημα μεταφορών είναι προσβάσιμο σε όλους Βελτίωση της ασφάλειας και της ασφάλειας των χρηστών του Μείωση του αέρα και της ηχορύπανσης, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η κατανάλωση ενέργειας Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας της μεταφοράς προσώπων και αγαθών Ενίσχυση της ελκυστικότητας και της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος. 124

125 Παροχή υποστήριξης για την αφομοίωση του αειφόρου σχεδιασμού κινητικότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συντάξει κατευθυντήριες γραμμές για τα σχέδια αστικών μεταφορών. ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ (ΕΞΥΠΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα περιβαλλοντικά προβλήματα στις πόλεις (η κακή ποιότητα του αέρα, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, ο θόρυβος, τα απόβλητα και τα λύματα...), είναι ιδιαίτερα περίπλοκες και η πρωτοβουλία για την επίλυση οποιουδήποτε από αυτά πρέπει να ληφθεί υπόψη μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, με μακροπρόθεσμα στρατηγικά σχέδια δράσης, συνεργασία και συντονισμός με άλλες πόλεις της γειτονιάς και τα διαφορετικά επίπεδα των δημόσιων Αρχών. Το 6ο Πρόγραμμα Δράσης της ΕΕ για το περιβάλλον ζήτησε την ανάπτυξη μιας θεματικής στρατηγικής για το αστικό περιβάλλον, με στόχο «να συμβάλλει σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης με επίκεντρο τις αστικές περιοχές» και να συμβάλει «σε ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας ζωής και κοινωνικής ευημερίας για τους πολίτες, παρέχοντας ένα περιβάλλον στο οποίο το επίπεδο ρύπανσης δεν θα επιφέρει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον και ενθαρρύνοντας την αειφόρο αστική ανάπτυξη». Αυτή η θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 11 Ιανουαρίου 2006 για τον καθορισμό του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν οι πόλεις και οι αστικές περιοχές στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, όπως οι χώροι όπου συγκεντρώνονται πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και οικονομικά και κοινωνικά αίτια. Η στρατηγική αναγνωρίζει την ανάγκη να στηριχθούν οι τοπικές αρχές στην υιοθέτηση τέτοιων τεχνικών διαχείρισης και πρότεινε να αναπτύξει τα ακόλουθα εργαλεία και ενέργειες: - Καθοδήγηση για μια ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση - Καθοδήγηση για σχέδια βιώσιμων αστικών μεταφορών - Υποστήριξη της ανταλλαγής των βέλτιστων πρακτικών της ΕΕ 125

126 - Επιτροπή Διαδικτυακής Πύλης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση - Πόροι και δράσεις κατάρτισης - Συνέργειες με άλλες πολιτικές - Η οικοδόμηση παρακολούθησης της προόδου ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Η πλατφόρμα και το κίνημα για βιώσιμες πόλεις, ξεκίνησε στη Γενεύη στο 7ο και τελευταίο Ευρωπαϊκό Βιώσιμων Πόλεων συνέδριο καμπάνιας. Στην πλατφόρμα αυτή παρέχει κάποια εργαλεία ή συστήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα για την προώθηση της βιώσιμης πόλης: Εταιρικές σχέσεις μεταξύ των τομέων για την προώθηση της αειφορίας Λύσεις πληροφορικής που παρέχουν ταυτόχρονα τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Συνεργασία του Πολίτη, η οποία συμβάλλει στην καλύτερη αξία για τα χρήματα, παρέχει κοινωνικές παροχές και υποστηρίζει το περιβάλλον. Ολιστικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του δημόσιου τομέα. Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στον ιδιωτικό τομέα. Οι πράσινες συμβάσεις 126

127 Ο χάρτης του Aalborg Ο «Χάρτης Aalborg» είναι μια πρωτοβουλία της βιωσιμότητας του αστικού περιβάλλοντος που εγκρίθηκε από τους συμμετέχοντες στο πρώτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για Βιώσιμες Πόλεις στην πόλη του Aalborg (Δανία) το 1994, υπογράφηκε από περισσότερες από τοπικές αρχές, από περισσότερες από 40 χώρες. Ο Χάρτης περιλαμβάνει τη δήλωση των ευρωπαϊκών βιώσιμων πόλεων και των πόλεων προς την αειφορία, τη δέσμευση της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Εκστρατείας για Βιώσιμες Πόλεις και μια δήλωση προθέσεων ότι οι τοπικές κυβερνήσεις θα επιδιώξουν να συμμετάσχουν στην Τοπική Ατζέντα 21. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του Χάρτη του Aalborg, μια ευρεία ποικιλία των συστημάτων και των κινημάτων για την τοπική αειφορία, έχουν ξεκινήσει ως Δεσμεύσεις του Aalborg, το Σύμφωνο των Δημάρχων, το Βραβείο Πράσινης Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το πλαίσιο αναφοράς της ΕΕ για την αειφόρο πόλη καθώς και το Βιώσιμη ιστοσελίδα πόλεις. Δέκα χρόνια μετά την κυκλοφορία του Χάρτη του Aalborg, το 4ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για Βιώσιμες Πόλεις και πάλι πραγματοποιήθηκε στο Aalborg (2004). Ο σκοπός της εκδήλωσης ήταν να αναπτυχθεί μια κοινή κατανόηση της αειφορίας, και ως εκ τούτου να αναπτύξει ένα πλαίσιο που θα χρησιμοποιηθεί σε τοπικό επίπεδο που θα αρθρώσει καλύτερα την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας σε όλους τους τομείς του δήμου. Με τη συναίνεση των συμμετεχόντων, οι Δεσμεύσεις του Aalborg είχαν συμφωνηθεί. Το 2004, οι συμμετέχοντες στο 4ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για Βιώσιμες Πόλεις συμφώνησαν τις δεσμεύσεις Άλμποργκ, έναν κατάλογο ποιοτικών στόχων που διοργανώνονται σε 10 ολιστικά θέματα (διακυβέρνηση, Αστική διαχείριση, Φυσικό κοινά αγαθά, Υπεύθυνη κατανάλωση, Προγραμματισμό και το σχεδιασμό, Καλύτερη κινητικότητα, τοπικής δράσης για την υγεία, βιώσιμη τοπική οικονομία, κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, και το τοπικό στο παγκόσμιο προσέγγιση. Το Ευρωπαϊκό Βραβείο Πράσινης Πρωτεύουσας είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2008, ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας που ανέλαβαν 15 ευρωπαϊκές πόλεις και η Ένωση Εσθονικών Πόλεων στις 15 Μαΐου 2006 στο Ταλίν (Εσθονία). Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα βραβείο για να αναγνωρίσει τις πόλεις, που οδηγούν στον τρόπο αστικής διαβίωσης φιλικού προς το περιβάλλον. Ως αξίωση σύνθημα του βραβείου, ο στόχος είναι να επικοινωνήσει ότι οι Ευρωπαίοι έχουν το δικαίωμα να ζουν σε υγιείς αστικές περιοχές μειώνοντας τις επιπτώσεις στο παγκόσμιο περιβάλλον. 127

128 ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Σημαντικός πόρος για τις τοπικές αρχές και για τις πόλεις, ώστε να βελτιώσουν τη δουλειά τους στην αειφόρο ανάπτυξη είναι το πλαίσιο αναφοράς για τις Ευρωπαϊκές Βιώσιμες Πόλεις (RFSC) σε απευθείας σύνδεση εργαλείων. Η εργαλειοθήκη RFSC είναι μια κοινή πρωτοβουλία των κρατών μελών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των ευρωπαϊκών οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, που επιδιώκει να δώσει σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις ένα δίκτυο για την ανταλλαγή πληροφοριών, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνουν πρακτική υποστήριξη στην ενσωμάτωση των αρχών της αειφορίας στις τοπικές πολιτικές και δράσεις. ΑΣΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ Η παρακολούθηση της προόδου για την Τοπική Ατζέντα 21 ήταν ένα σημαντικό συστατικό των διεθνών δεσμεύσεων που εγκρίθηκαν στη Διάσκεψη Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Ρίο ντε Τζανέιρο) και στη συνέχεια στο Γιοχάνεσμπουργκ. Το 1994, ο Χάρτη του Aalborg αντικατόπτριζε την ανάγκη για τη χρήση των δεικτών ως υποστηρικτικό εργαλείο για τη χάραξη πολιτικής, και για την περιγραφή και την παρακολούθηση της τρέχουσας κατάστασης και της προόδου. Μετά από αυτές τις δεσμεύσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Κοινοί δείκτες, με ένα σύνολο 10 ελάχιστων δεικτών αστικής βιωσιμότητας, έναν προαιρετικό δείκτη. Υπό τον συντονισμό της Eurostat και μετά από ένα πιλοτικό πρόγραμμα για τη συλλογή συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων και δεικτών για τις ευρωπαϊκές πόλεις, στην πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή κλίμακα, ένας αστικός έλεγχος εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από παρακολουθήσεις πάνω από 250 δεικτών που εφαρμόζονται στα ακόλουθα πεδία: δημογραφία, κοινωνικών και οικονομικών πτυχών, τη συμμετοχή στα κοινά, την κατάρτιση και την εκπαίδευση, το περιβάλλον, τα ταξίδια και τις μεταφορές, την κοινωνία της πληροφορίας, πολιτισμού και αναψυχής. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗΝ EU 128

129 Δεν είναι δυνατή η σχεδίαση κάθε ενεργητικής πολιτείας, χωρίς να εξεταστούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργεί. Δηλαδή, η ενέργεια και το περιβάλλον πρέπει να συνδέονται, διότι το σύνολο της παραγωγής και της κατανάλωσης της ενέργειας έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αντί να βλέπουμε την περιβαλλοντική πτυχή ως μειονέκτημα ή ως αιτία της αύξησης του κόστους πρέπει να θεωρηθεί ως ευκαιρία για τις επιχειρήσεις και να αναζητηθούν πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να πάρουν την ενέργεια μέσω μεθόδων για περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα όπου το περιβάλλον και η ενέργεια πάνε μαζί: Η ενεργειακή απόδοση και η μείωση της χρήσης ενέργειας: η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να συμβάλει στην αποφυγή των επιπτώσεων που συνδέονται με τις εξορυκτικές βιομηχανίες και με την παραγωγή ενέργειας, τη μετατροπή, τη διανομή και την κατανάλωση σε γενικές γραμμές. Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την ατμοσφαιρική ρύπανση, στις επιπτώσεις στα επιφανειακά και υπόγεια νερά, κατακερματισμός των οικοτόπων και η διατάραξη της βιοποικιλότητας μέσω των υποδομών και τη χρήση γης, κλπ. Η ΕΕ έχει υποβάλει μια σειρά μέτρων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας σε όλα τα στάδια της ενεργειακής αλυσίδας και είναι στόχο για μείωση κατά 20% της ετήσιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας στην Ευρώπη έως το Μέτρα για την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα μπορούν να μειώσουν τις συνολικές περιβαλλοντικές και κλιματικές πιέσεις σε σύγκριση με άλλες μορφές ενέργειας. Τα μέτρα αυτά μπορούν επίσης να συμβάλουν στη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων, οι οποίες οδηγούν σε μια πιο αποτελεσματική χρήση των μη ανακυκλώσιμων αποβλήτων. Μέτρα με στόχο την χρήση των πόρων με πιο αποτελεσματικό τρόπο συμβάλλουν επίσης στη μείωση της ζήτησης ενέργειας: αυτό συμβαίνει ιδίως στην περίπτωση κατά την οποία τα προϊόντα επαναχρησιμοποιούνται, ανακυκλώνονται τα υλικά και όταν όλες οι αλυσίδες παραγωγής και κατανάλωσης, οργανώνονται με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος είναι μία από τις πάνω από 40 Γενικές Διευθύνσεις και υπηρεσίες που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συνήθως αναφέρεται ως ΓΔ Περιβάλλοντος. Ο στόχος της Γενικής Διεύθυνσης είναι η προστασία, η διατήρηση και η βελτίωση του περιβάλλοντος για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Για να επιτευχθεί αυτό, προτείνει πολιτικές που διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι η διατήρηση της ποιότητας της ζωής των πολιτών της ΕΕ. Κάνει βέβαιος ότι τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν σωστά την περιβαλλοντική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι, επίσης, ένας οργανισμός που, σε ορισμένες περιπτώσεις, αντιπροσωπεύει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε θέματα περιβάλλοντος στις διεθνείς συναντήσεις, όπως η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα. 129

130 Για την επίτευξη του στόχου αυτών, η ΓΔ ENV έχει επεκτείνει τις γνώσεις της σε περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που προκύπτουν για την παραγωγή ενέργειας. Μπορούν επίσης να μελετήσει τις ενεργειακές πολιτικές μέσω μελετών και των εξωτερικών μοντέλων. Συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες στην παροχή συμβουλών για την ορθή εφαρμογή των πολιτικών και για τις διασυνδέσεις μεταξύ του περιβάλλοντος, της ενέργειας, της έρευνας και της καινοτομίας, της κλιματικής αλλαγή και της φορολογικής πολιτικής. Η περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ και η ατζέντα της Επιτροπής αποδοτικότητας των πόρων είναι για να εξασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της ΕΕ αξιοποιούν στο έπακρο όλες τις δυνατότητες για τη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων των πόρων και την κατανάλωση ενέργειας. Αυτό θα φέρει τις άμεσες και έμμεσες βελτιώσεις της υγείας και του περιβάλλοντος, θα μειώσει τις εισαγωγές και θα επιτρέψει στην ΕΕ να ανταγωνιστεί σε διεθνές επίπεδο έναν κόσμο περιορισμένων πόρων. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΕ Το Σχέδιο για την Ενεργειακή Απόδοση 2011 (EEP 2011) εκδόθηκε στις 8 Μαρτίου 2011 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι κατασκευασμένο με συγκεκριμένα μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το σύνολο των μέτρων που έχει ως στόχο την επίτευξη οφελών για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τις δημόσιες αρχές: το νοικοκυριό και η εξοικονόμηση χρημάτων, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και η δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ενεργειακή απόδοση βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής της ΕΕ Ευρώπη 2020 για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και της μετάβασης προς μια ενεργειακά αποδοτική οικονομία. Η ενεργειακή απόδοση είναι ένας από τα πιο οικονομικά αποτελεσματικούς τρόπους για την ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων. Με πολλούς τρόπους, η ενεργειακή απόδοση μπορεί να θεωρηθεί ως η μεγαλύτερη πηγή ενέργειας στην Ευρώπη. Αυτός είναι ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο για το 2020 την εξοικονόμηση 20% της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας (το 1990) σε σύγκριση με τις προβλέψεις, και γιατί αυτός ο στόχος που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την Ενέργεια 2020 ως σημαντικό βήμα προς την επίτευξη της διάρκειας της ενέργειας και των κλιματικών στόχων. Για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί, η ΕΕΡ 2011 θα ενεργήσει σε διάφορους τομείς: ΑΚΙΝΗΤΑ: το σχέδιο, θα επιτρέψει την ανανέωση των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των εξαρτημάτων και των συσκευών που χρησιμοποιούνται σε αυτά. Ο δημόσιος τομέας πρέπει να δώσει το παράδειγμα με την επιτάχυνση του ρυθμού ανακαίνισης των δημόσιων κτιρίων και την εισαγωγή κριτηρίων ενεργειακής απόδοσης στις δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Ο τομέας αυτός αντιπροσωπεύει το 36% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: ο τομέας αυτός αντιπροσωπεύει το 32% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Είναι ένας βασικός τομέας για την εξοικονόμηση ενέργειας. Είναι ο τομέας με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Η επικείμενη Λευκή Βίβλος για τις μεταφορές θα καθορίσει μια στρατηγική για τη 130

131 βελτίωση της αποδοτικότητας του τομέα των μεταφορών, που περιλαμβάνει την εισαγωγή προηγμένων συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας σε όλους τους τρόπους, επενδύσεις σε έργα υποδομής και η δημιουργία ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Μεταφορών για την προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών, έξυπνη τιμολόγηση και πρότυπα αποδοτικότητας για όλα τα οχήματα σε όλους τους τρόπους, καθώς και άλλα μέτρα για την προώθηση της καινοτομίας των οχημάτων ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ: Η ενεργειακή απόδοση στη βιομηχανία, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τις απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για βιομηχανικό εξοπλισμό, βελτίωση της παροχής πληροφοριών για τις ΜΜΕ και τα μέτρα για την εισαγωγή ενεργειακών ελέγχων και συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης. Επίσης προτάθηκαν οι βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, διασφαλίζοντας ότι το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Η διαδικασία «Ευρώπη 2020» έχει δημιουργηθεί, με την εφαρμογή του «ευρωπαϊκού εξαμήνου», ένα νέο πλαίσιο διακυβέρνησης και τα πρόσθετα εργαλεία για την ΕΕ κατευθύνουν τις προσπάθειές της για την ενεργειακή απόδοση. Η Επιτροπή παρουσίασε μια προσέγγιση δύο φάσεων με στόχο τη ρύθμιση: Ως πρώτο στάδιο, τα κράτη μέλη ήταν ο καθορισμός των εθνικών στόχων και των προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης. Αυτοί οι ενδεικτικοί στόχοι και οι προσπάθειες του κάθε κράτους μέλους εξετάζονται για να διαπιστωθεί αν θα μπορούσε να επιτευχθεί ο γενικός στόχος της ΕΕ και πόσο ο κάθε ένας θα μπορεί να συμβάλει. Το δεύτερο στάδιο, θα προκύψει εάν η επανεξέταση του 2013 δείχνει ότι ο συνολικός στόχος της ΕΕ είναι απίθανο να επιτευχθεί. Η Επιτροπή θα προτείνει νομικά δεσμευτικούς εθνικούς στόχους για το Όπως και στην περίπτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα ήταν απαραίτητο να ληφθούν υπόψη τα επιμέρους σημεία εκκίνησης των κρατών μελών, τις οικονομικές επιδόσεις τους και την έγκαιρη δράση που έχει αναληφθεί στον τομέα αυτό. Το σχέδιο αυτό βασίζεται στις συνεισφορές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και ιδίως την πρόσφατη έκθεση πρωτοβουλίας για την ενεργειακή απόδοση, από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς, καθώς και στην εμπειρία που αποκτήθηκε με το σχέδιο δράσης του 2006 για την ενεργειακή απόδοση. Η Επιτροπή εκτιμά ότι τα μέτρα που ήδη εφαρμόζονται, σε συνδυασμό με εκείνες που πρόσφατα παρουσιάστηκε σε αυτό το σχέδιο, θα πρέπει να διασφαλίσει την πλήρη επίτευξη του στόχου του 20%. Η βασική αρχή αυτού του σχεδίου είναι να προταθούν αυστηρά δεσμευτικά μέτρα χωρίς δεσμευτικούς εθνικούς στόχους. Στις 8 Μαρτίου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης ένα χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050, εντοπίζοντας την ανάγκη, από την άποψη αυτή να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ενεργειακή απόδοση. 131

132 Τι θέλουμε να πετύχουμε? Η ΕΕ στοχεύει σε μείωση κατά 20% της ετήσιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας στην Ευρώπη έως το 2020, η Επιτροπή πρότεινε διάφορα μέτρα για την αύξηση της αποδοτικότητας σε όλα τα στάδια της ενεργειακής αλυσίδας: παραγωγή, μεταποίηση, διανομή και την τελική κατανάλωση. Τα μέτρα επικεντρώνονται στις μεταφορές και τις κατασκευές των τομέων του δημόσιου, όπου το δυναμικό εξοικονόμησης είναι η μεγαλύτερο. Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν την εισαγωγή των έξυπνων μετρητών (που ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να διαχειρίζονται την ενεργειακή χρήση τους καλύτερα), και σαφέστερη σήμανση του προϊόντος. Η επιτυχία της Ένωσης για την εφαρμογή του σχεδίου αυτού θα εξαρτηθεί από τη στενή συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, τα κράτη μέλη και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Η Επιτροπή υπολογίζει τη συμμετοχή και τη δέσμευση όλων των εμπλεκομένων σε αυτή τη φιλόδοξη προσπάθεια κόμματα. Επί του παρόντος η κατάσταση Το 2012, οι υπολογισμοί έδειξαν ότι η ΕΕ δεν είναι σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου για το 2020 με εξοικονόμηση 20% της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι το τελευταίο «business-as-usual σενάριο πλημμύρισε ένα διάλειμμα στην τάση διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας, η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας υπολογίζεται ότι θα είναι μόνο περίπου 9% το 2020 (δηλαδή ένα κενό 204 εκατ. τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου (ΤΙΠ) στη χρήση πρωτογενούς ενέργειας. Βλέπε το παρακάτω σχήμα) Στο πλαίσιο αυτό ήταν αναγκαίο να επικαιροποιηθεί το νομικό πλαίσιο της Ένωσης για την ενεργειακή απόδοση με μια οδηγία που θα επιδιώκει τον γενικό στόχο του στόχου της ενεργειακής απόδοσης της εξοικονόμησης 20% της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ έως το 2020, καθώς και περαιτέρω βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση μετά το

133 Για το σκοπό αυτό, στις 25 Οκτωβρίου 2012, η ΕΕ εξέδωσε την Οδηγία 2012/27/EU για την ενεργειακή απόδοση. Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να θεσπίσει ένα κοινό πλαίσιο για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης εντός της Ένωσης και να θεσπίσει ειδικές δράσεις για την υλοποίηση ορισμένων από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ενεργειακής απόδοσης 2011 και να αξιοποιήσει το αξιόλογο ανεκμετάλλευτο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας που εντοπίζει. Συμβάλλει επίσης στην επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στον χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050, ιδίως με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τον ενεργειακό τομέα, καθώς και στην επίτευξη ηλεκτροπαραγωγής μηδενικών εκπομπών ρύπων μέχρι το Η οδηγία θεσπίζει διάφορα μέτρα για την επίτευξη των στόχων: ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ανακαίνιση του κτηρίου Αγοράζοντας από δημόσιους φορείς Καθεστώτα επιβολής της υποχρέωσης της ενεργειακής απόδοσης Συστήματα ενεργειακής διαχείρισης, ενεργειακών ελέγχων και μέτρησης Πληροφορίες χρέωσης Το κόστος της πρόσβασης σε πληροφορίες για τη μέτρηση και την τιμολόγηση Ενημέρωση των καταναλωτών και πρόγραμμα ενδυνάμωσης Κυρώσεις ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟ Προώθηση της απόδοσης στη θέρμανση και ψύξη. Ενεργειακής μετατροπής, μεταφοράς και διανομής 133

134 ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγείται του παγκόσμιου αγώνα κατά της αλλαγής του κλίματος, και έχει κορυφαία προτεραιότητα της έκανε. Η ΕΕ δεσμεύθηκε να μειώσει τις συνολικές εκπομπές της κατά τουλάχιστον 20% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το Οι τοπικές αρχές διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ. Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία με την οποία πόλεις και τις περιφέρειες δεσμεύονται εθελοντικά να μειώσουν τις εκπομπές CO2 τους πέρα από αυτό το στόχο του 20%. Αυτή η επίσημη δέσμευση θα πρέπει να επιτευχθεί μέσω της εφαρμογής των σχεδίων δράσης για βιώσιμη ενέργεια (ΣΔΑΕ). Σκοπός του οδηγού είναι να βοηθήσει το Σύμφωνο των Δημάρχων για την επίτευξη των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει με την υπογραφή του Συμφώνου, και ιδίως για την προετοιμασία εντός ενός έτους από την επίσημη προσχώρησή τους: Απογραφή εκπομπών (ΑΕ): βλέπε στο επόμενο κεφάλαιο Ένα Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Υπάρχει ένας οδηγός που έχει ως στόχο να βοηθήσει τις αρχάριες πόλεις / περιοχές για να ξεκινήσουν τη διαδικασία και να τους καθοδηγήσει. Θα πρέπει επίσης να παρέχουν έμπειρες τοπικές αρχές με απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα που αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων, και εάν είναι δυνατόν, με κάποιες φρέσκες και νέες ιδέες για το πώς να προχωρήσει. Αυτό το εγχειρίδιο έχει εκπονηθεί από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ), σε συνεργασία με την Ενέργεια και την Γενική Διεύθυνση Μεταφορών (DG TREN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμφώνου των γραφείων των Δημάρχων», και με την υποστήριξη και τη συμμετοχή πολλών εμπειρογνωμόνων δήμων, περιφερειακών αρχών, άλλων οργανισμών ή ιδιωτικών εταιρειών. Τι είναι το ΣΔΑΕ? Το Βιώσιμο Σχέδιο Δράσης για την Ενέργεια (ΣΔΑΕ) είναι ένα βασικό έγγραφο που δείχνει πώς ο υπογράφων του Σύμφωνου θα φτάσει τη δέσμευσή του από το Χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα της Απογραφής Εκπομπών Αναφοράς ώστε να εντοπίσει τα καλύτερα πεδία δράσης και τις ευκαιρίες για την επίτευξη της μείωσης του CO2 του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης. Καθορίζει συγκεκριμένα μέτρα μείωσης, μαζί με χρονοδιαγράμματα και καθορισμένες αρμοδιότητες, οι οποίες μετατρέπουν τη μακροπρόθεσμη στρατηγική σε δράση. Οι υπογράφοντες δεσμεύονται να υποβάλουν το ΣΔΑΕ τους εντός του έτους που ακολουθεί την πρόσφυση. Το ΣΔΑΕ δεν είναι ένα σταθερό και άκαμπτο έγγραφο, εξελίσσεται με βάση τα αποτελέσματα και τις εμπειρίες από την εφαρμογή του. 134

135 Πεδίο εφαρμογής του ΣΔΑΕ Το Σύμφωνο των Δημάρχων αφορά την ανάληψη δράσης σε τοπικό επίπεδο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι δεσμεύσεις του Συμφώνου καλύπτουν ολόκληρη την γεωγραφική περιοχή της τοπικής αρχής (την πόλη και την περιοχή). Ως εκ τούτου, το ΣΔΑΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν τον ιδιωτικό τομέα και το κοινό. Οι κύριοι τομείς-στόχοι είναι τα κτίρια, εξοπλισμός / εγκαταστάσεις και οι αστικές συγκοινωνίες. Αντίθετα, ο βιομηχανικός τομέας δεν αποτελεί βασικό στόχο του Συμφώνου των Δημάρχων, έτσι η τοπική αρχή μπορεί να επιλέξει να περιλαμβάνει δράσεις στον τομέα αυτό ή όχι. Χρονικός ορίζοντας Ο χρονικός ορίζοντας του Συμφώνου των Δημάρχων είναι το Ως εκ τούτου, το ΣΔΑΕ πρέπει να περιέχει ένα σαφές περίγραμμα των στρατηγικών ενεργειών που η τοπική αρχή προτίθεται να λάβει για την επίτευξη των δεσμεύσεων του Το ΣΔΑΕ μπορεί να καλύψει ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να περιλαμβάνει τους ενδιάμεσους στόχους και αξίες για το έτος Καθώς δεν είναι πάντα δυνατό να προγραμματίσουν συγκεκριμένα μέτρα λεπτομέρειες και προϋπολογισμούς για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, η τοπική αρχή μπορεί να διάκρινει μεταξύ: Ένα όραμα, με μακροπρόθεσμη στρατηγική και τους στόχους μέχρι το 2020, συμπεριλαμβανομένων τις σταθερές δεσμεύσεις σε τομείς όπως ο σχεδιασμός της χρήσης γης, οι μεταφορές και η κινητικότητα, οι δημόσιες συμβάσεις, τα πρότυπα για τα νέα / ανακαινισμένα κτίρια κλπ. Λεπτομερή μέτρα για τα επόμενα 3-5 χρόνια που μεταφράζουν τη μακροπρόθεσμη στρατηγική και τους στόχους σε δράσεις Η διαδικασία ΣΔΑΕ Στην επόμενη σελίδα θα μπορείτε να δείτε τα βήματα για να επεξεργαστεί κανείς και να βελτιώσει ένα επιτυχημένο σχέδιο. Δεν είναι μια γραμμική διαδικασία και ορισμένα στάδια ενδέχεται να αλληλεπικαλύπτονται χρονικά. Ανθρώπινοι και χρηματοοικονομικοί πόροι Το ΣΔΑΕ στην εκπόνηση και στην εφαρμογή του απαιτεί ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους. Οι τοπικές αρχές μπορούν να υιοθετήσουν διαφορετικές προσεγγίσεις: 135

136 Χρησιμοποιούμε τους εσωτερικούς πόρους, για παράδειγμα, την ενσωμάτωση των καθηκόντων σε ένα υπάρχον τμήμα της τοπικής αυτοδιοίκησης που συμμετέχουν στην αειφόρο ανάπτυξη (π.χ. τοπική Ατζέντα 21 το γραφείο, το περιβάλλον ή / και το τμήμα της ενέργειας) Η δημιουργία μιας νέας μονάδας στην τοπική διοίκηση (περίπου 1 άτομο/ κατοίκους) Εξωτερική προμήθεια (π.χ., ιδιωτικών συμβούλων, πανεπιστήμια...) Ανταλλαγή ενός συντονιστή μεταξύ των διαφόρων δήμων, στην περίπτωση των μικρότερων τοπικών αρχών Να λαμβάνουν υποστήριξη από περιφερειακούς οργανισμούς ενέργειας ή Δομές Υποστήριξης (βλ. κεφάλαιο 3 των κατευθυντήριων γραμμών ΣΔΑΕ). Σημειώστε ότι οι ανθρώπινοι πόροι που διατίθενται στο ΣΔΑΕ μπορεί να είναι ιδιαίτερα παραγωγικοί από οικονομική άποψη, μέσω εξοικονόμησης στους λογαριασμούς ενέργειας, την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την ανάπτυξη έργων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ. Επιπλέον, η εξαγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων πληροφοριών από το εσωτερικό προσφέρει τα πλεονεκτήματα μιας ανώτερης ιδιοκτησίας, που εξοικονομεί κόστος και υποστηρίζει την ίδια την υλοποίηση του ΣΔΑΕ. 136

137 Πίνακας!. Φάσεις για να επεξεργαστούν το ΣΔΑΕ 137

138 ΣΔΑΕ πρότυπο και ΣΔΑΕ διαδικασία υποβολής Υπογράφουν το Σύμφωνο, δεσμεύονται να υποβάλουν το ΣΔΑΕ τους εντός ενός έτους από την πρόσφυση και να υποβάλλουν περιοδικές εκθέσεις εφαρμογής που περιγράφουν την πρόοδο του σχεδίου δράσης τους. Το ΣΔΑΕ πρέπει να εγκριθεί από το δημοτικό συμβούλιο (ή ισοδύναμο όργανο λήψης αποφάσεων) και διανεμηθεί στην εθνική γλώσσα μέσω των Συμβαλλομένων (on-line χώρο με κωδικό πρόσβασης). Τα Συμβαλλόμενα μέρη του Συμφώνου θα πρέπει να απαιτούνται, ταυτόχρονα, να συμπληρώνουν ένα online πρότυπο ΣΔΑΕ στα αγγλικά. Αυτό θα τους επιτρέψει να συνοψίσουν τα αποτελέσματα της Απογραφής Εκπομπών Αναφοράς τους, καθώς και τα βασικά στοιχεία του ΣΔΑΕ τους. Επιπλέον, το πρότυπο είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που παρέχει ορατότητα στο ΣΔΑΕ που διευκολύνει την εκτίμηση της, καθώς και την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των υπογραφόντων του Συμφώνου. Τα κυριότερα σημεία των πληροφοριών που θα συλλέγονται θα εμφανίζονται on-line στο Σύμφωνο των Δημάρχων ιστοσελίδας ( Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το ΣΔΑΕ, να συμβουλευτείτε το έγγραφο που αναφέρεται στην υποσημείωση. 138

139 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα, για ΣΔΑΕ η επεξεργασία είναι αναγκαία και προηγείται της ΑΕ. Η Απογραφή των Εκπομπών ποσοτικοποιεί την ποσότητα του CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται εξαιτίας της κατανάλωσης της ενέργειας στο έδαφος και της τοπικής αυτοδιοίκησης στο έτος αναφοράς. Επιτρέπει να εντοπιστούν οι κύριες ανθρωπογενείς πηγές εκπομπών CO2 και να δώσουν προτεραιότητα στα ανάλογα μέτρα για τη μείωση. Για λόγους απλότητας, οι κατευθυντήριες γραμμές ΣΔΑΕ αναφέρονται σε CO2, αλλά μπορεί να νοείται, επίσης, άλλα αέρια του θερμοκηπίου, όπως CH4 και N2O και στην περίπτωση η τοπική αρχή να περιλαμβάνεται στη ΑΕ και στη ΣΔΑΕ γενικότερα. Η απογραφή θα είναι το μέσο που θα επιτρέπει την τοπική αρχή για να μετρηθεί ο αντίκτυπος των ενεργειών της που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος. Η ΑΕ ποσοτικοποιεί τις εκπομπές που σημειώθηκαν κατά το έτος αναφοράς. Εκτός από την απογραφή του έτους βάσης, απογραφές των εκπομπών θα πρέπει να καταρτίζονται κατά τα τελευταία έτη για την παρακολούθηση της προόδου στην επίτευξη του στόχου. 139

140 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Βασικές Έννοιες Έτος αναφοράς. Έτος αναφοράς είναι το έτος κατά το οποίο θα πρέπει να συγκριθούν τα επιτεύγματα της μείωσης των εκπομπών το Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές κατά 20% έως το 2020 σε σύγκριση με το 1990, και το 1990 είναι επίσης το έτος βάσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Για να είναι σε θέση να συγκρίνει την μείωση των εκπομπών της ΕΕ και των υπογραφόντων του Συμφώνου, ένα κοινό έτος βάσης είναι απαραίτητο, και ως εκ τούτου, το 1990 είναι το συνιστάμενο έτος αναφοράς της ΑΕ. Ωστόσο, εάν η τοπική αρχή δεν έχει στοιχεία για να καταρτίσει έναν κατάλογο για το 1990, τότε θα πρέπει να επιλέξετε το πιο κοντινό μεταγενέστερο έτος, για τις οποίες μπορούν να συλλέγονται τα πιο περιεκτικά και αξιόπιστα δεδομένα. Δεδομένα δραστηριότητας. Τα δεδομένα δραστηριότητας υπολογίζουν ποσοτικά την ανθρώπινη δραστηριότητα που σημειώνεται στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παραδείγματα των δεδομένων των δραστηριοτήτων είναι: Πετρέλαιο για θέρμανση σε κτήρια κατοικιών [MWhfuel]; Ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται σε δημόσια κτήρια[mwhe]; Η θερμότητα που καταναλώνεται από κτήρια κατοικιών[mwhheat]. Οι συντελεστές εκπομπών. Οι συντελεστές εκπομπών είναι οι συντελεστές που ποσοτικοποιούν την εκπομπή ανά μονάδα δραστηριότητας. Οι εκπομπές υπολογίζονται με τον πολλαπλασιασμό του συντελεστή εκπομπών με τα αντίστοιχα δεδομένα δραστηριότητας. Παραδείγματα των συντελεστών εκπομπής είναι: Ποσό CO2 που εκπέμπεται ανά MWh πετρελαίου που καταναλώνονται [t CO2/MWhfuel]; Ποσό CO2 που εκπέμπεται ανά MWh της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται [t CO2/MWhe]; Ποσό CO2 που εκπέμπεται ανά MWh της θερμότητας που καταναλώνεται [t CO2/MWhheat]. Όρια, το πεδίο εφαρμογής και οι τομείς Τα γεωγραφικά όρια της ΒΕΙ/ΜΕΙ είναι τα διοικητικά όρια της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η ΒΕΙ/ΜΕΙ ποσοτικοποιεί τις ακόλουθες εκπομπές που συμβαίνουν εξαιτίας της κατανάλωσης ενέργειας στο έδαφος της τοπικής αυτοδιοίκησης: a. Άμεσες εκπομπές από την καύση στο έδαφος στα κτίρια, εξοπλισμός / εγκαταστάσεις και των μεταφορών. b. (Έμμεσες) εκπομπές που σχετίζονται με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας ή κρύου που καταναλώνονται στην επικράτεια. 140

141 c. Άλλες άμεσες εκπομπές που συμβαίνουν στο έδαφος, ανάλογα με την επιλογή των τομέων ΑΕ (βλ. Πίνακα 2). Ο ορισμός του πεδίου εφαρμογής της BEI / ΜΕΙ εξασφαλίζει ότι όλες οι σχετικές εκπομπές που οφείλονται στην κατανάλωση ενέργειας περιλαμβάνονται στην περιοχή, όπου διπλός υπολογισμός λαμβάνει χώρα. Όπως απεικονίζεται στον Πίνακα 2, οι εκπομπές εκτός από αυτές που σχετίζονται με την καύση του καυσίμου μπορούν να συμπεριληφθούν στο ΒΕΙ / ΜΕΙ. Ωστόσο, η ένταξή τους είναι εθελοντική, διότι ο κύριος στόχος του Συμφώνου είναι ο τομέας της ενέργειας, καθώς και η σημασία του, εκτός από τους ενεργειακούς τομείς, οι εκπομπές μπορεί να είναι μικρές σε εδάφη πολλών τοπικών αρχών. Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει τη σύσταση των τομέων που πρέπει να περιληφθούν στο BEI / ΜΕΙ. Οι ακόλουθες ετικέτες χρησιμοποιούνται στον πίνακα ΝΑΙ: η ένταξη του τομέα αυτού στο BEI / ΜΕΙ συνιστάται έντονα. ΝΑΙ εάν στο ΣΔΑΕ: ο τομέας αυτός μπορεί να περιλαμβάνεται, εάν η ΣΔΑΕ περιλαμβάνει μέτρα για αυτόν. Ακόμη και αν τα μέτρα προβλέπονται για έναν τομέα στο ΣΔΑΕ, η συμπερίληψή του στην BEI / ΜΕΙ δεν είναι υποχρεωτική. Ωστόσο, συνιστάται, διότι διαφορετικά η τοπική αρχή δεν μπορεί να δείξει ποσοτικά τη μείωση των εκπομπών που πραγματοποιήθηκαν ως αποτέλεσμα ενός τέτοιου μέτρου. NO: η ένταξη του τομέα αυτού στο BEI / ΜΕΙ δεν συνιστάται. Η δέσμευση και η αποθήκευση του άνθρακα (CCS) και της πυρηνικής ενέργειας είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής του Συμφώνου, και ως εκ τούτου οποιαδήποτε μείωση των εκπομπών που σχετίζονται με τις δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να εξαιρεθεί από την BEI / ΜΕΙ. 141

142 Πίνακας 2. Τομείς που περιλαμβάνονται στο BEI / ΜΕΙ 142

143 143

144 Παράγοντες Εκπομπών Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις μπορούν να ακολουθούνται κατά την επιλογή των συντελεστών εκπομπής: 1. Χρησιμοποιώντας συντελεστές εκπομπών «Standard», σύμφωνα με τις αρχές της IPCC, που καλύπτουν όλες τις εκπομπές CO2 που προκύπτουν εξαιτίας της κατανάλωσης ενέργειας εντός της επικράτειας της τοπικής αυτοδιοίκησης, είτε άμεσα λόγω της καύσης καυσίμων στο εσωτερικό της τοπικής αυτοδιοίκησης είτε έμμεσα, μέσω της καύσης καυσίμων που σχετίζονται με την ηλεκτρική ενέργεια και θέρμανση / ψύξη χρήση εντός της περιοχής τους. Οι κατ 'αποκοπή συντελεστές εκπομπών βασίζονται στην περιεκτικότητα σε άνθρακα του κάθε καυσίμου, όπως και στις εθνικές απογραφές αερίων του θερμοκηπίου, στο πλαίσιο της UNFCCC και του πρωτοκόλλου του Κιότο. Σε αυτήν την προσέγγιση, το CO2 είναι το σημαντικότερο αέριο του θερμοκηπίου, και οι εκπομπές CH4 και N2O δεν χρειάζεται να υπολογιστούν. Επιπλέον, οι εκπομπές CO2 από τη βιώσιμη χρήση της βιομάζας / βιοκαυσίμων, καθώς και τις εκπομπές των πιστοποιημένων πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, θεωρούνται ότι είναι μηδενικές. Οι κατ 'αποκοπή συντελεστές εκπομπών που αναφέρονται στο εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές της IPCC του 2006 (IPCC, 2006). Ωστόσο, η τοπική αρχή μπορεί να αποφασίσει να χρησιμοποιήσει και άλλους παράγοντες εκπομπών, που σύμφωνα με τους ορισμούς της IPCC. 2. Χρησιμοποιώντας LCA (Life Cycle Assessment) συντελεστές εκπομπών, λαμβάνουν υπόψη το συνολικό κύκλο ζωής των φορέων ενέργειας. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει όχι μόνο τις εκπομπές 144

145 της τελικής καύσης, αλλά και όλες τις εκπομπές της αλυσίδας εφοδιασμού. Περιλαμβάνει τις εκπομπές από την εκμετάλλευση, τη μεταφορά και την επεξεργασία (π.χ. διυλιστήρια) μέτρα εκτός από την τελική καύση. Αυτό περιλαμβάνει κατά συνέπεια τις εκπομπές που λαμβάνουν χώρα έξω από την τοποθεσία όπου χρησιμοποιείται το καύσιμο. Στην προσέγγιση αυτή, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη χρήση της βιομάζας / βιοκαυσίμων, καθώς και τις εκπομπές των πιστοποιημένων πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, είναι υψηλότερο από το μηδέν. Στην περίπτωση αυτής της προσέγγισης, άλλα αέρια θερμοκηπίου από το CO2 μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Ως εκ τούτου, η τοπική αρχή που αποφασίζει να χρησιμοποιήσει την προσέγγιση ΑΚΖ μπορεί να αναφέρει εκπομπές ως ισοδύναμο CO2. Ωστόσο, εάν η μεθοδολογία / εργαλείο που χρησιμοποιείται μετρά μόνο τις εκπομπές CO2, τότε οι εκπομπές μπορεί να αναφερθεί ως CO2 (σε t). Η ΑΚΖ είναι μια διεθνώς τυποποιημένη μέθοδος (ISO series) και χρησιμοποιείται από μεγάλο αριθμό εταιρειών και κυβερνήσεων, καθώς και για το αποτύπωμα άνθρακα. Η ΑΚΖ είναι η επιστημονική βάση που χρησιμοποιείται συνήθως πίσω από π.χ. οι θεματικές στρατηγικές για τους φυσικούς πόρους και τα απόβλητα, η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό και το οικολογικό σήμα κανονισμού. Στο επίπεδο της ΕΕ αναπτύσσεται επί του παρόντος μια σειρά από έγγραφα τεχνικής καθοδήγησης με βάση την σειρά προτύπων ISO 14040, το οποίο συντονίζεται από το Κοινό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ερευνών (ΚΚΕρ): International Life Αναφοράς του Συστήματος Δεδομένων Κύκλου καλείται να γνωμοδοτήσει (ILCD) και θα συντονίζεται στο πλαίσιο της ΕΕ και επίσης, με τα εθνικά σχέδια ΑΚΖ εκτός της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Βραζιλίας), καθώς και μια σειρά από ευρωπαϊκές επιχειρηματικές ενώσεις. Ένα σχετικό Δικτύου Δεδομένων ILCD (ΚΚΕρ et al., 2009) είναι σήμερα υπό σύσταση (έναρξη προβλέπεται για τα τέλη του 2009), που θα είναι ανοικτή για όλους τους παρόχους δεδομένων να παρέχουν πρόσβαση σε συνεπή και εξασφαλισμένη ποιότητα των δεδομένων ΑΚΖ. Το δίκτυο μπορεί να φιλοξενήσει το κόστος χωρίς στοιχεία, άδεια τα δεδομένα, τα μέλη της-μόνο τα δεδομένα, κλπ. Οι συντελεστές εκπομπών LCA δίνεται σε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές με βάση μια βάση δεδομένων του κύκλου ζωής της Ευρωπαϊκής Αναφοράς (ELCD) (JRC, 2009). Η ELCD παρέχει δεδομένα ΑΚΖ για τα περισσότερα από τα καύσιμα και επίσης στα κράτη μέλη συγκεκριμένα δεδομένα μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας. Τόσο η ELCD και τα σύνολα δεδομένων ILCD συνεργαστεί με τους IPCC παράγοντες της υπερθέρμανσης του πλανήτη για τα μεμονωμένα αέρια. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένας δείκτης, που ορίζεται ως η περιοχή οικολογικής παραγωγικής γης (καλλιέργειες, λιβάδια, δάση ή υδάτινα οικοσυστήματα) που απαιτούνται για την παραγωγή των πόρων που χρησιμοποιούνται για να αφομοιώσουν τα απόβλητα που παράγονται από ένα συγκεκριμένο πληθυσμό με συγκεκριμένο τρόπο ζωής επ 'αόριστον. Η έννοια Οικολογικό Αποτύπωμα (CF) προκύπτει από την Οικολογική έννοια του αποτυπώματος, ως υποσύνολο του ίδιου. Μπορεί να οριστεί ως ο υπολογισμός των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) που εκπέμπεται από ένα άτομο, την οργάνωση, το γεγονός ή το προϊόν άμεσα και έμμεσα. 145

146 Το αποτύπωμα άνθρακα παρέχει μετρήσιμα στοιχεία των επιπτώσεων στην αλλαγή του κλίματος. Προσδιορίζει επίσης εργαλεία για τη μείωση τόσο των εκπομπών, όσο και του κόστος. Κοιτάζοντας το σχήμα 2, μπορεί να δει ότι υπάρχουν 2 τύποι του οικολογικού αποτυπώματος: Το εταιρικό και το προϊόν. CORPORATE FOOTPRINT ORGANIZATION raw materials production raw materials distribution product distribution consumption reuse, recycling, disposal PRODUCT CARBON FOOTPRINT Σχήμα 2: Τύποι οικολογικού αποτυπώματος Το εταιρικό οικολογικό αποτύπωμα, η μέτρηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από όλες τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται από έναν οργανισμό, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών από την κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια στα οποία στεγάζεται, εκείνων που προέρχονται από βιομηχανικές διεργασίες και αυτών που παράγονται από τα οχήματα που χρησιμοποιούνται. Το αποτύπωμα άνθρακα των προϊόντων μετρά τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται κατά τη διάρκεια ολόκληρου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, από την εξόρυξη των πρώτων υλών, μέσω της επεξεργασίας, της παραγωγής και της διανομής, στο στάδιο της τελικής χρήσης και της ζωής (καταθέσεις, επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση). Η έννοια του ΟΑ εκτείνεται πέρα από το μοναδικό κριτήριο μέτρησης εκπομπών CO2, διότι λαμβάνει υπόψη όλα τα αέρια του θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη, και στη συνέχεια να μετατρέπει το μεμονωμένο αποτέλεσμα κάθε αερίου σε ισοδύναμα CO2. Ο σωστός όρος του ΟΑ θα είναι ισοδύναμο με HC ή με τις εκπομπές CO2, αν και στην πράξη και για την απλούστευση χρησιμοποιούν τον όρο του άνθρακα. Στην πραγματικότητα, η κυστική ίνωση είναι μια απλοποιημένη έκδοση του Κύκλου Ανάλυσης Ζωής, γιατί εξετάζει μόνο την κατηγορία της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Δείτε τον Πίνακα 3. ENVIRONMENTAL IMPACT CATEGORY REFERENCE UNIT CHARACTERIZATION FACTOR GLOBAL WARMING Kg. Eq CO2 Potential of Global Warming CARBON FOOTPRINT LIFE CYCLE ANALYSIS 146

147 CONSUMPTION OF MJ Consumed amount ENERGY REDUCING OZONE Kg.Eq. CFC-11 Depletion potential OZONE EUTROPHICATION Kg.Eq de NO3 Eutrophication potential ACIDIFICATION Kg.Eq de SO2 Acidification potential CONSUMPTION OF Tm Consumed amount RAW MATERIALS PHOTOCHEMICAL OXIDANT FORMATION Kg.Eq de C2H4 Photochemical oxidant formation potential Πίνακας 3. Διαφορές ανάμεσα στο Οικολογικό Αποτύπωμα και στην Ανάλυση του κύκλου ζωής. Σχήμα 3. Ανάλυση κύκλου ζωής Η εκτίμηση του κύκλου ζωής (LCA, επίσης γνωστή ως η ανάλυση του κύκλου ζωής, οικολογική ισορροπία) είναι μια τεχνική για να αξιολογούν κάθε επίπτωση που συνδέεται με όλα τα στάδια της διαδικασίας από την αρχή μέχρι το τέλος (δηλαδή, από τις πρώτες ύλες μέσω της επεξεργασίας υλικών, την κατασκευή, τη διανομή, τη χρήση, την επισκευή και τη συντήρηση, και τη διάθεση ή την ανακύκλωση). Η ΑΚΖ είναι ένα δυνητικά ισχυρό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τις ρυθμιστικές αρχές για τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, να βοηθήσει τους κατασκευαστές να αναλύσει τις διαδικασίες τους και να βελτιώσει τα προϊόντα τους και ίσως να μπορούν οι καταναλωτές να κάνουν πιο συνειδητές επιλογές. Η ΑΚΖ είναι χρήσιμο εργαλείο στη : 147

148 Υποστήριξη της κατανόησης των σημαντικών διεργασιών στο πλαίσιο του κύκλου ζωής Προσδιορισμός των αδύνατων σημείων και βελτιστοποίηση των δυνατοτήτων που αναλύθηκαν στον κύκλο ζωής για την περαιτέρω μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αντίστοιχων προϊόντων Προσδιορισμός των μέτρων για την αποτελεσματική μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Πρόληψη τη μετατόπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων σε άλλα στάδια του κύκλου ζωής Ως εκ τούτου, όταν χρησιμοποιούμε τον υπολογισμό του ΤΣ, πρέπει να έχουμε επίγνωση ότι αναλύουμε μόνο μέρος του προβλήματος. Αυτό του περιβαλλοντικού οράματος, το οποίο θεωρεί ότι μόνο μια κατηγορία επιπτώσεων, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα ερμηνείας των αποτελεσμάτων, διότι παρέλειψε τις άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Είναι πιθανό ότι η ανάλυση του συστήματος, σε σχέση με την ισοδυναμία των εκπομπών CO2, δεν έχει ιδιαίτερα περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά ίσως έχει σε άλλες κατηγορίες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ένα παράδειγμα αυτού του προβλήματος είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας. Η νέα γενιά παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν έχει εκπομπές CO2, αλλά δημιουργεί πολλά απόβλητα επικίνδυνων πυρηνικών. Από την μεριά της μεθοδολογίας ΑΚΖ, μετρούν μόνο ισοδύναμες εκπομπές CO2, όπως το HC, η διαδικασία δεν θα είναι ρύπος. Εν κατακλείδι, ένα χαμηλότερο CF δεν είναι πάντα συνώνυμο με μια καλύτερη συνολική περιβαλλοντική διαδικασία. Είναι σκόπιμο να συμπληρώσει τη χρήση του HC με άλλα εργαλεία με ένα παγκόσμιο όραμα, όπως η ΑΚΖ. Ομαλοποίηση της μέτρησης των ΤΑ και μέτρηση αερίων του θερμοκηπίου: Η οικογένεια των προτύπων ISO, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ του ISO14064 και ISO14069, έχει ως στόχο να δώσει την αξιοπιστία και τη διασφάλιση των εκθέσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των δηλώσεων της μείωσης ή της κατάργησης των αερίων του θερμοκηπίου. Οι κανόνες αυτοί δεν είναι ευθυγραμμισμένοι με οποιοδήποτε συγκεκριμένο σύστημα, μάλλον είναι ανεξάρτητοι και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τις οργανώσεις που συμμετέχουν στο εμπόριο, σε έργα ή σε εθελοντικούς μηχανισμούς μείωσης των εκπομπών. Τα πρότυπα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα είδη ή τα αέρια του θερμοκηπίου, όχι μόνο στο CO2. 148

149 Μεθοδολογία μέτρησης του αποτυπώματος του άνθρακα ΦΑΣΕΙΣ 1. Μέτρηση των αερίων του θερμοκηπίου και των εκπομπών CO2 eq: Είναι απαραίτητη η απογραφή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η εκτίμηση των εκπομπών. Για τη μέτρηση του ΤΣ σχετικά με εκτιμώμενες εκπομπές για μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, υπάρχουν διαφορετικές μεθοδολογίες που απλοποιούνται με εργαλεία όπως αριθμομηχανές CF. 2. Μέτρα περιορισμού και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: με την εφαρμογή καθαρότερων τεχνολογιών ή άλλων στρατηγικών μειώσεων των εκπομπών) 3. Αποζημίωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: να εξουδετερώσει τις συνέπειες που δημιουργούνται. Η έννοια αυτή εστιάζει τη συμμετοχή σε έργα για την αντιστάθμιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται στο σύστημα που αναλύεται. 4. Αναφορά των αποτελεσμάτων: τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Για ένα να παρακινήσει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των εργαζομένων και από την άλλη να βελτιώσουν την εταιρική εικόνα. Εργαλεία για την εκτίμηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να ταξινομηθούν τα εργαλεία. ένας από αυτούς είναι να παρακολουθούν την πηγή εκπομπής στην οποία αναφέρονται. Με τον τρόπο αυτό εργαλεία έχουν σχεδιαστεί για να: Οργανισμοί: λαμβάνοντας υπόψη τις εκπομπές που προέρχονται από τη δραστηριότητα της οργάνωσης. Έργα: οι εκπομπές θεωρείται ότι προέρχονται από τα έργα που αναλαμβάνονται από τους οργανισμούς ή τους τελικούς χρήστες. Τα έργα αυτά μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν εκείνους που μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Δραστηριότητες: εάν οι εκπομπές που εξετάζονται προκύπτουν από ενέργειες γίνονται από τον τελικό χρήστη. Προϊόν: οι εκπομπές θεωρείται ότι οφείλονται σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους. Ένας άλλος τρόπος είναι ανάλογα με τους τομείς που αναλύουν: Τα εργαλεία μπορεί να περιέχουν δεδομένα από πολλαπλούς τομείς ή να είναι ειδικά για τη συγκεκριμένη εφαρμογή σε έναν τομέα. 149

150 Μερικές φορές δημιουργούνται εργαλεία για την εφαρμογή ειδικής νομοθεσίας ή κανονισμών. Άλλες φορές, ο σκοπός του εργαλείου είναι να δημιουργήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα προβλήματα της αλλαγής του κλίματος στους ανθρώπους και να φέρει τους ανθρώπους που δεν έχουν τεχνικές γνώσεις ή μεθοδολογίες για τον υπολογισμό του αποτυπώματος του άνθρακα, με τη δυνατότητα, σύμφωνα με εργαλεία αντιστάθμισης ίχνους. Συμπέρασμα, τα εργαλεία μέτρησης HC μπορεί να έχουν μια γενική ή τομεακή προσέγγιση της εφαρμογής, ή να αποτελούνται από απλά και διαισθητικά στη χρήση, σε απευθείας σύνδεση εργαλεία. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ Η ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΗΣ Θεματική στρατηγική του εδάφους της ΕΕ Το έδαφος ορίζεται ως το ανώτατο στρώμα του φλοιού της γης, το οποίο αποτελείται από ανόργανη και οργανική ύλη, νερό, αέρα και ζωντανούς οργανισμούς. Ο ρόλος της ψυχής είναι βασικός για πολλές ζωτικές λειτουργίες, όπως η παροχή τροφίμων, πρώτων υλών, καθώς και η αποθήκευση, διήθηση και μετατροπή πολλών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του νερού, του άνθρακα, του άζωτου, και είναι ένα ενδιαίτημα που υποστηρίζει τη ζωή των φυτών και των ζώων Το έδαφος απειλείται από διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως τα πιο προφανή: η μόλυνση, η διάβρωση ή οι κατολισθήσεις, αλλά και από την άλλη, λιγότερο ορατή η απώλεια των οργανικών υλών, της συμπύκνωσης, της αλάτωσης, ή της σφράγισης. Στο επίπεδο της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε το 2006 μια θεματική στρατηγική του εδάφους και μια πρόταση οδηγίας πλαισίου για το έδαφος, με στόχο την προστασία των εδαφών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στρατηγική καθορίζει κοινές αρχές για την προστασία των εδαφών και καθιερώνει ένα πρόγραμμα εργασίας δέκα ετών. Οι αρχές αυτές είναι οι ακόλουθες: - Πρόληψη της περαιτέρω υποβάθμισης του εδάφους και τη διατήρηση των λειτουργιών του: - Αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών σε τέτοιο βαθμό λειτουργικότητας ώστε να εξυπηρετούνται οι τρέχουσες και οι μελλοντικές χρήσεις, ενώ παράλληλα θα συνεκτιμώνται οι επιπτώσεις ως προς το κόστος αποκατάστασης του εδάφους. Η Πολιτική της χρήσης της γης 150

151 Τα πρώτα βήματα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση μιας προοπτικής της χρήσης της γης, της προώθησης, του κατάλληλου σχεδιασμού και της διαχείρισης της γης στην Ευρώπη έγιναν το 1999, από την Ευρωπαϊκή Προοπτική Χωροταξικής Ανάπτυξης (ΕΠΑΑ). Ως αποτέλεσμα αυτής της εργασίας, αρκετά χρόνια αργότερα εγκρίθηκε η Εδαφική Ατζέντα της ΕΕ, και πιο πρόσφατα το 2011, εγκρίθηκε η Εδαφική Ατζέντα 2020 "Προς μια χωρίς αποκλεισμούς, έξυπνη, βιώσιμη Ευρώπη διαφορετικών περιφερειών" Υποστηρίζοντας αυτό του μέσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σχεδιάσει την Πλατφόρμα Συνεργασίας για την εδαφική συνοχή (copta) για τη στήριξη της πληροφορίας και της επικοινωνίας μεταξύ των ενδιαφερομένων με την Εδαφική Ατζέντα της ΕΕ και τη διαδικασία εφαρμογής της. Οι κύριοι στόχοι της εδαφικής ευρωπαϊκής πολιτικής που σχετίζονται με το σχεδιασμό και τη διαχείριση της χρήσης γης είναι: την ανάλυση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των προτεινόμενων εξελίξεων να βελτιώσει τη γεωγραφική ροή πληροφοριών σχετικά με θέματα χρήσης γης την ανάπτυξη και την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για το αστικό περιβάλλον να βελτιώσει τον προγραμματισμό, τη διαχείριση και τη χρήση των παράκτιων ζωνών της Ευρώπης για τη βελτίωση μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού Παρακολούθηση της χρήσης της γης Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, μέσω του κέντρου περιβαλλοντικών δεδομένων για τη χρήση γης, παρέχει δεδομένα που σχετίζονται με τη χρήση γης, του εδάφους και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι πληροφορίες που παρέχονται σε διαφορετικές κλίμακες, χρησιμοποιώντας τους σχετικούς δείκτες για τη χρήση γης είναι η «δέσμευση γης», η κατάληψη γης από τις υποδομές και ο κατακερματισμός της γης και των δασών? άλλες που καλύπτουν τη χρήση του εδάφους είναι η διαχείριση των μολυσμένων χώρων και των εκπομπών της οργανικής ύλης. Αυτή η πληροφορία επίσης να χρησιμοποιήσετε την κάλυψη γης, όπως αυτές που παρέχονται από CORINE, το συντονισμό των πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον (CORINE), το ευρωπαϊκό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 1985 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ολοκληρωμένα από το 1994, στο πρόγραμμα εργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. 151

152 ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Η Διεθνής Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα ορίζεται ως «ποικιλότητα των ζώντων οργανισμών από όλες τις πηγές, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδάτινων οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων των οποίων αποτελούν μέρος. Περιλαμβάνει την ποικιλότητα εντός των ειδών, μεταξύ ειδών και οικοσυστημάτων ". Οικοσυστήματα είναι η βάση της ζωής στη Γη, και είναι ζωτικής σημασίας στοιχεία για να ρυθμίζουν το κλίμα, να παρέχουν καθαρό νερό ή τροφή, η δέσμευση του CO2 και η παράγωγή καθαρού αέρα ή η διατήρηση του εδάφους. Τα οικοσυστήματα έχουν επίσης μια οικονομική αξία παροχής πρώτων υλών και πόρων, αλλά έχουν και κοινωνική αξία που παρέχει ανοικτούς χώρους για αναψυχή, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι σήμερα ένα από τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα σε όλο τον κόσμο και έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες, από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, την κλιματική αλλαγή και τα ξένα είδη. Στην Ευρώπη το 42% των θηλαστικών της Ευρώπης απειλούνται με την εξαφάνιση, μαζί με το 15% των πτηνών και το 45% των πεταλούδων και ερπετών. 152

153 Η πρώτη ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιοποικιλότητα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1998 με στόχο να αντιστρέψει τις τάσεις όσον αφορά τη μείωση της βιοποικιλότητας και των ειδών και των οικοσυστημάτων σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Για την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε διάφορα σχέδια δράσης για το 2001 στους τομείς της διατήρησης των φυσικών πόρων, της γεωργίας, της αλιείας και της αναπτυξιακής και οικονομικής συνεργασίας. Το 2006, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε ένα νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο της ανακοίνωσης την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το και μετέπειτα. Και πιο πρόσφατα, το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια νέα στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020, με κύριο στόχο την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το Ο βασικός αυτός στόχος συνοδεύεται από έξι ειδικούς στόχους: η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα το 2020 περιλαμβάνει έξι αλληλοϋποστηριζόμενους και αλληλεξαρτώμενους στόχους: Η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ με σκοπό την προστασία της βιοποικιλότητας. Η καλύτερη προστασία των οικοσυστημάτων, και η μεγαλύτερη χρήση των πράσινων υποδομών Η πιο βιώσιμη γεωργία και δασοκομία. Καλύτερη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων Αυστηρότεροι έλεγχοι για τα χωροκατακτητικά ξένα είδη. Μια μεγαλύτερη συνεισφορά της ΕΕ στην αποτροπή της απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Natura 2000 Το βασικό στοιχείο της πολιτικής για τη βιοποικιλότητα της φύσης και της ΕΕ είναι το δίκτυο Natura 2000, το δίκτυο των sites που αντιπροσωπεύουν τους πιο σημαντικούς οικότοπους ή τα ειδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ρυθμίζόμενα από την οδηγία για τους οικότοπους, με στόχο να εξασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη κατάσταση διατήρησης των απειλούμενων ειδών και των οικότοπων. Natura 2000 αποτελείται από Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ), που ορίζονται από τα κράτη μέλη βάσει της οδηγίας για τους οικότοπους, και ενσωματώνει επίσης τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), που ορίζονται σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά. Οι Ειδικές Ζώνες Διατήρησης ορίζονται από τα κράτη μέλη, από έναν κατάλογο των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), όπου εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για κάθε μία από τις βιογεωγραφικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περιοχές αυτές είναι η Αλπική, Ατλαντική, Μαύρης Θάλασσας, Βόρεια, Ηπειρωτική, η Νήσοι των Μακάρων, η Μεσόγειος, η Παννονία και η Στεπική. 153

154 Το άρθρο 6 της οδηγίας περί οικότοπων. Ρυθμίζει τη διαχείριση και την προστασία των κανόνων που πρέπει να διασφαλίζονται από τα κράτη μέλη για ειδικές ζώνες διατήρησης. Τα κράτη μέλη πρέπει να καθιερώσουν τη διατήρηση αναγκαίων μέτρων μέσω των κατάλληλων ειδικών σχεδίων διαχείρισης που έχουν σχεδιαστεί για τους τόπους, είτε μέσω των μέτρων της ένταξης του σε άλλα σχέδια ανάπτυξης. Επίσης, τα κράτη μέλη πρέπει να εγγυηθούν την αποφυγή της υποβάθμισης των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των ειδών, καθώς και την ενόχληση των ειδών για τα οποία οι ζώνες δεν έχουν χαρακτηρισθεί, και να εγγυηθεί ότι κάθε σχέδιο ή έργο που ενδέχεται να έχει σημαντική επίπτωση κατά τη διάρκεια αυτή στους οικότοπους ή στα είδη του, πρέπει να υπόκειται σε κατάλληλη εκτίμηση των επιπτώσεών του στον τόπο αυτό, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκπονήσει διάφορα έγγραφα καθοδήγησης σχετικά με τη διαχείριση των περιοχών Natura 2000, πράγμα που σημαίνει ότι είναι χρήσιμα εργαλεία για τους διαχειριστές για το ευρύ κοινό, όπως είναι τα εξής επίσης: Διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000: Οι διατάξεις του άρθρου 6 της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα 92/43/ΕΟΚ Αξιολόγηση των σχεδίων και των έργων που επηρεάζουν σημαντικά τους τόπους Natura

155 το έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με το άρθρο 6 (4) της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικότοπους Και μερικοί στην τομεακή πολιτική καθοδήγησης στις ακόλουθες περιοχές: υδατοκαλλιέργεια, μη ενεργειακές εξορυκτικές βιομηχανίες, στην ανάπτυξη της αιολικής εκμετάλλευσης, στις εκβολές ποταμών και στις παράκτιες ζώνες, τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, και στις ειδικές Κλιματικές Αλλαγές και το δίκτυο Natura Βιοποικιλότητα Πληροφόρησης και Παρακολούθησης Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος έχει αναπτύξει διάφορα μέσα για την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Το Κέντρο Δεδομένων για τη βιοποικιλότητα, που δημιουργήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, σε στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Θεματικό Κέντρο για τη Βιοποικιλότητα και με την EIONET. Παρέχει πρόσβαση σε δεδομένα και πληροφορίες σχετικά με τα είδη, τους τύπους οικοτόπων και τα σημεία ενδιαφέροντος στην Ευρώπη και τους δείκτες βιοποικιλότητας. Υπάρχει ένα βασικό σύνολο δεικτών για τη βιοποικιλότητα, την παροχή πληροφοριών σχετικά με κατάληψη γης, των ειδών του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, και τον χαρακτηρισμό των προστατευόμενων περιοχών, της ποικιλότητας των ειδών και της βιολογικής γεωργίας. Ως μέρος αυτού του συστήματος πληροφοριών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ένα ΕΟΧ έχει ξεκινήσει το σύστημα πληροφοριών για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη (BISE), μια διαδικτυακή πύλη συγκέντρωσης πληροφοριών για την ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα σε μια ενιαία θέση. Και τα δύο όργανα έχουν αναπτυχθεί και επίσης η «αναφορά για τη βιοποικιλότητα» είναι μια έκθεση της τρέχουσας κατάστασης της βιοποικιλότητας χρήσιμη για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας. 155

156 Πράσινες Υποδομές Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε κατά το 2013 στρατηγική πράσινης υποδομής, «για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκού Φυσικού Κεφαλαίου " βελτιώνοντας τη συνδεσιμότητα μεταξύ των υφιστάμενων φυσικών περιοχών, της διαπερατότητας του τοπίου και τον εντοπισμό πολυλειτουργικών ζωνών. Η στρατηγική αυτή να αντιμετωπίζει το πρόβλημα του κατακερματισμού των οικοτόπων σε μια πυκνοκατοικημένη ήπειρο, στην οποία πολλές από τις γύρω προστατευόμενες φυσικές περιοχές είναι υπό πίεση και δεν συνδέονται μεταξύ τους, και επηρεάζονται από την φυσική λειτουργία των οικοσυστημάτων. Ο κατακερματισμός επηρεάζει τη βιοποικιλότητα, καθώς τα φυτά και τα ζώα πρέπει να είναι σε θέση να κινούνται, να μεταναστεύουν, να είναι διασκορπισμένα στους αγροτικούς πληθυσμούς και να εναλλάσσουν τις προστατευόμενες περιοχές και να είναι σε θέση να επιβιώσουν έξω από προστατευόμενες περιοχές. Οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την οικοδόμηση μιας πράσινης υποδομής είναι η υιοθετήσει μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση της γης μέσω του χωροταξικού σχεδιασμού ολοκληρώνοντας τα στοιχεία της οικολογικής συνδεσιμότητας σε νέα προγράμματα ανάπτυξης, την ανάπτυξη των υποδομών μακριά από ευαίσθητες περιοχές, τις προστατευόμενες περιοχές ή έργα ανάπτυξης, έργα αποκατάστασης ενδιαιτημάτων. Χωροκατακτητικά ξένα είδη Ένα επιπλέον πρόβλημα που συμβάλλει στην επιτάχυνση της απώλειας της βιοποικιλότητας είναι οι βιολογικές εισβολές μη ιθαγενών (εξωτικών) ειδών είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την οικολογική και οικονομική ευημερία του πλανήτη. Ξενικά είδη που εισήχθησαν είναι μη ιθαγενή είδη, που συμβαίνουν εκτός της περιοχής που καταλαμβάνουν φυσικά ή δεν μπορούν να καταλάβουν, χωρίς άμεση ή έμμεση εισαγωγή ή φροντίδα από τον άνθρωπο. Οι περιβαλλοντικές συνέπειες της εισβολής ξένων ειδών μπορεί να έχουν αλλαγές στα οικοσυστήματα, αλλάζοντας τις φυσικές δομές και τις λειτουργίες τους. που ανταγωνίζονται για τους πόρους, προγενέστερα των τοπικών ειδών, ή η υβριδοποίηση μεταξύ των δύο ειδών (μητρική και εξωτικά). Αλλά βιολογικές εισβολές έχουν και οικονομικές συνέπειες που προκαλούν ζημιές στη γεωργία, τη δασοκομία, την υδατοκαλλιέργεια και σε άλλους τομείς, καθώς και στην ανθρώπινη υγεία. Ένας από τους κύριους στόχους της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα είναι η πρόληψη των επιπτώσεων των ξενικών ειδών στους ευρωπαίους οικοτόπους και στα είδη. Η ΕΕ έχει αναπτύξει μια συγκεκριμένη ιστοσελίδα με πολλούς πόρους για την επίτευξη αυτού του στόχου, DAISIE (Παροχή αλλόχθονων χωροκατακτητικών ειδών στην Ευρώπη). Για την αντιμετώπιση του, θα δημιουργηθεί και θα δομηθεί μια απογραφή των χωροκατακτητικών ειδών, που θα συνοψίζει 156

157 την εκτίμηση των κινδύνων και των επιπτώσεων των χωροκατακτητικών ειδών, και θα κατανέμει τα δεδομένα και τις εμπειρίες των κρατών μελών. ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ (ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ) Η έννοια της αειφόρου διαχείρισης των δασών (SFM) ορίστηκε το 1993 στην πανευρωπαϊκή υπουργική διάσκεψη για την προστασία των Δασών στην Ευρώπη (MCPFE) ως εξής: "Η διαχείριση και η χρήση των δασικών εκτάσεων κατά τρόπο και σε βαθμό που υποστηρίζει την παραγωγικότητα, τη βιοποικιλότητα, την παραγωγικότητα, την ικανότητα αναγέννησης, η ζωτικότητά τους και η ικανότητά τους να εκπληρώσει τώρα και στο μέλλον σχετικά οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές λειτουργίες, σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο και δεν προκαλούν βλάβη σε άλλα οικοσυστήματα. " Οι οικολογικές λειτουργίες είναι, για παράδειγμα, η ρύθμιση του κλίματος, η πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, το ενδιαίτημα για τα φυτά και τα ζώα, η ρύθμιση του ύδατος, η προστασία της βιοποικιλότητας. Οι οικονομικές λειτουργίες είναι για παράδειγμα το ξύλο ως δομικό υλικό ή ως καύσιμο, το κυνήγι, ο τουρισμός. Οι κοινωνικές λειτουργίες είναι, για παράδειγμα, ο αθλητισμός και οι δραστηριότητες αναψυχής, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, οι δραστηριότητες της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το δάσος στην Ευρωπαϊκή Ένωση Το δάσος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολυποίκιλες και μαζί με άλλες δασικές εκτάσεις καταλαμβάνουν 177 μ εκτάρια (44% της επιφάνειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης), το περισσότερο από αυτό συγκεντρωμένο στις ορεινές περιοχές και στα βόρεια κράτη μέλη μ εκτάρια (8% της περιοχής) βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές και το δίκτυο Natura Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δασών αυτών είναι κατά μέσο όρο 40% δημόσια ιδιοκτησία (κρατικές ή τοπικές αρχές) και το υπόλοιπο σε ιδιώτες. Η ΕΕ υιοθέτησε το 1998 ένα ψήφισμα για τη δασική στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά των Δασών δεν ήταν μια ευρωπαϊκή πολιτική. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής της στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε ένα σχέδιο δράσης για τα δάση Το Σχέδιο Δράσης εστιάζει σε τέσσερις βασικούς τομείς: 1. Για τη βελτίωση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας μέσω της καινοτομίας και των ερευνητικών δραστηριοτήτων, καθώς και της κατάρτισης για τους ιδιοκτήτες δασών και δασεργατών, και την αύξηση της χρήσης των δασικών πόρων για την παραγωγή ενέργειας και μη ξυλώδη προϊόντα και υπηρεσίες. 2. Για τη βελτίωση και την προστασία του περιβάλλοντος, την αύξηση των γνώσεων σχετικά με τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στα δασικά οικοσυστήματα και των μέτρων 157

158 προσαρμογής, αυξάνοντας την παρακολούθηση των δασών και την ενίσχυση του ρόλου των δασικών οικοσυστημάτων, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας για την επίτευξη του στόχου της ανάσχεσης της απώλειας της βιοποικιλότητας στην ΕΕ. 3. Για να συμβάλλει στην ποιότητα της ζωής, την προώθηση των κοινωνικών και πολιτιστικών διαστάσεων των δασών και της δασοκομίας. Το σχέδιο δράσης ενθαρρύνει την περιβαλλοντική εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παρέχονται από τα δάση, και προτείνει να διερευνηθεί το δυναμικό των αστικών και σχεδόν τα αστικά δάση για να παρέχει ανέσεις, ψυχαγωγία και υπηρεσίες προληπτικής υγειονομικής περίθαλψης. 4. Για την προώθηση του συντονισμού και της επικοινωνίας. Πιστοποίηση της Αειφόρου Διαχείρισης των Δασών Υπάρχουν δύο κύρια ανεξάρτητα συστήματα πιστοποίησης για την αειφόρο διαχείριση των δασών που λειτουργούν στην ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο: Το Συμβούλιο Διαχείρισης Δασών Το πρόγραμμα για την έγκριση των συστημάτων πιστοποίησης των δασών Τα συστήματα πιστοποίησης βασίζονται στην ιδέα ότι η αειφόρου διαχείρισης των δασών, που είναι μια εξελισσόμενη διαδικασία, καθώς οι παράμετροι που καθορίζουν την αλλαγή με την πάροδο του χρόνου με βάση τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές γνώσεις και την κατανόηση της κοινωνίας της έννοιας, και πιστοποιήσεις πρέπει να προσαρμόζονται περιοδικά σε αυτές τις αλλαγές. Επίσης, με βάση τη ρύθμιση των προτύπων και κριτηρίων ενημερώνεται συνεχώς ώστε να προσαρμοστούν στις εθνικές συνθήκες. Αυτά τα πρότυπα και τα κριτήρια ακολουθούν τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Υπουργείο Δασών στο Ελσίνκι το 1993 και τις πανευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές επιχειρησιακού επιπέδου (PEOLG) που εγκρίθηκαν στη Λισαβόνα το Απαιτήσεις για τα συστήματα πιστοποίησης Κάθε σύστημα πιστοποίησης έχει εγκρίνει διάφορα έγγραφα και οδηγίες που περιέχουν τις απαιτήσεις και τα κριτήρια που πρέπει να πληρούν τα εθνικά συστήματα πιστοποίησης και τα δάση που πρέπει να είναι διαπιστευμένα. Τα πρότυπα πιστοποίησης έχουν σχεδιαστεί για χρήση στην πιστοποίηση των δασών από ανεξάρτητους οργανισμούς πιστοποίησης, ώστε να αποδείξουν ότι για τη διαχείριση ενός δάσους υπάρχει βιώσιμος τρόπος. Για παράδειγμα, τα PEFC INTERNATIONAL STANDARD. Οι απαιτήσεις για τα συστήματα πιστοποίησης (PEFC ST 1003:2010) καθορίζουν τις ακόλουθες Ειδικές απαιτήσεις για τα πρότυπα SFM: 158

159 Κριτήριο 1: Οι υπηρεσίες συντήρησης και η κατάλληλη βελτίωση των δασικών πόρων και η συμβολή τους στον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα. Ο σχεδιασμός της διαχείρισης των δασών είναι ζωτικής σημασίας για να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τα δάση και οι λοιπές δασικές εκτάσεις και να βελτιώσουν την ποιότητα των οικονομικών, οικολογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών αξιών των δασικών πόρων, όπως το έδαφος και το νερό. Η διαχείριση των δασών πρέπει να κάνει σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει τον κύκλο των αποθεμάτων και τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Κριτήριο 2: Διατήρηση της υγείας και της ζωτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων. Η υγεία και η ζωτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων πρέπει να διατηρήσει και να ενισχύσει, την ελαχιστοποίηση της χρήσης των φυτοφαρμάκων, καθιστώντας την υπεύθυνη χρήση των λιπασμάτων (εάν είναι απαραίτητο), ή αποφεύγοντας τη χρήση της φωτιάς. Επιπλέον, η αποκατάσταση της υποβάθμισης των δασικών οικοσυστημάτων πρέπει να ενισχυθεί και για να γίνει αναδάσωση και δάσωση θα πρέπει να χρησιμοποιούνται είδη δέντρων τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες. Κριτήριο 3: Συντήρηση και ενθάρρυνση των παραγωγικών λειτουργιών των δασών (ξυλεία και μη ξυλώδη). Τα δάση θα πρέπει να είναι σε θέση να παράγουν ξυλεία και μη ξυλώδη δασικά προϊόντα και υπηρεσίες σε σταθερή βάση, εγγυώνται ότι οι εν λόγω πράξεις διαχείρισης θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε χρόνο και με τρόπο που δεν μειώνει την παραγωγική ικανότητα και μπορούν να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. Κριτήριο 4: Συντήρηση, διατήρηση και τη βελτίωση της βιοποικιλότητας των δασικών οικοσυστημάτων Για να διατηρήσει ή να ενισχύσει τη δασική βιοποικιλότητα στο οικοσύστημα, τα είδη και τη γενετική επίπεδα πρέπει να είναι εγγυημένη, αλλά σε ειδικές οικολογικά σημαντικών δασικών εκτάσεων που περιέχουν σημαντικές συγκεντρώσεις των δασικών οικοσυστημάτων όπως οι παράκτιες περιοχές και βιότοπους υγροτόπων, περιοχές με ενδημικά είδη και ενδιαιτήματα των απειλούμενων ειδών, των γενετικών πόρων ή το τοπίο. Απειλούμενα είδη φυτών και ζώων δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για εμπορικούς σκοπούς και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για γενετικά τροποποιημένα δέντρα. Δραστηριότητες δάσωσης και αναδάσωσης πρέπει να ενισχύσουν τη διαχείριση που συμβάλλει στη βελτίωση και την αποκατάσταση της οικολογικής συνδεσιμότητας. Κριτήριο 5: Συντήρηση και κατάλληλη ενίσχυση των προστατευτικών λειτουργιών στη διαχείριση των δασών (κυρίως έδαφος και νερό) Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε δασοκομικές δραστηριότητες για τα ευαίσθητα εδάφη ADN σε δασικές περιοχές με λειτουργίες προστασίας των υδάτων. Υποδομής πρέπει να διεξάγονται κατά τρόπο που να ελαχιστοποιεί την έκθεση γυμνού εδάφους, να αποφεύγει την 159

160 εισαγωγή του εδάφους σε υδατορεύματα και διατηρεί το φυσικό επίπεδο και τη λειτουργία των υδάτινων και κοίτες ποταμών. Κριτήριο 6: Διατήρηση των άλλων κοινωνικοοικονομικών λειτουργιών και συνθηκών Η δασοκομία διαδραματίζει καίριο ρόλο στην αγροτική ανάπτυξη δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για την απασχόληση στις αγροτικές περιοχές. Οι δραστηριότητες διαχείρισης των δασών θα πρέπει να διεξάγεται σε αναγνώριση του καθιερωμένου πλαισίου των νομικών, των εθιμικών και παραδοσιακών δικαιωμάτων και την προώθηση της αποτελεσματικής επικοινωνίας και διαβούλευσης με τους τοπικούς ανθρώπους και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές εμπειρία και γνώση. Πρέπει να παρέχεται επαρκής δημόσια πρόσβαση στα δάση με σκοπό την αναψυχή Κριτήριο 7: Συμμόρφωση με τις νόμιμες απαιτήσεις Η διαχείριση των δασών πρέπει να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία που ισχύει για τα ζητήματα διαχείρισης των δασών συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών διαχείρισης των δασών, την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος, την προστασία των απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών, την ιδιοκτησία, την κατοχή και τη χρήσης γης των δικαιωμάτων για τον τοπικό πληθυσμό, τα θέματα υγείας, την εργασία και την ασφάλειας και την καταβολή των δικαιωμάτων και των φόρων, την επαρκή προστασία του δάσους από μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες. Η αλυσίδα της επιμέλειας τους Είναι ένα απαραίτητο μέρος των συστημάτων πιστοποίησης που διασφαλίζει ότι τα προϊόντα από την αειφόρο διαχείριση των δασών είναι αξιόπιστα και επαληθεύσιμα και χρησιμοποιούνται για να πιστοποιήσουν φορείς σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας των δασοκομικών προϊόντων. Η αλυσίδα πιστοποίησης της επιμέλειας επιτρέπει στις εταιρείες να χρησιμοποιούν το λογότυπο του συστήματος πιστοποίησης. Η Πιστοποίηση της Αλυσίδας Παρακολούθησης διεξάγεται από διαπιστευμένους φορείς πιστοποίησης που πληρούν τις απαιτήσεις που ορίζονται από τα πρότυπα ISO. Υπάρχουν δύο μηχανισμοί για τον εντοπισμό της προέλευσης των δασικών προϊόντων, προσαρμοσμένες στην κατάσταση και τις ανάγκες των πιστοποιημένων επιχειρήσεων. Αυτά περιλαμβάνουν: Το ποσοστό με βάση τη μέθοδο - ο μηχανισμός αυτός επιτρέπει την ανάμειξη πιστοποιημένων και μη πιστοποιημένων πρώτων υλών κατά την παραγωγή ή τη διαδικασία διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, το ποσοστό των πιστοποιημένων πρώτων υλών πρέπει να είναι γνωστό και να το κοινοποιεί στους πελάτες της εταιρείας (μέσο ποσοστό). Η φυσική μέθοδος διαχωρισμού - ο μηχανισμός αυτός απαιτεί τον διαχωρισμό πιστοποιημένων και μη πιστοποιημένων πρώτων υλών κατά τη διάρκεια όλων των φάσεων της διαδικασίας παραγωγής / εμπορίας της εταιρείας να εξασφάλισης ότι οι πιστοποιημένες πρώτες ύλες δεν έχουν αναμειχθεί με μη πιστοποιημένα πρώτων υλών. 160

161 ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Βιωσιμότητα της Ευρωπαϊκής Πολιτικής της Γεωργίας Η γεωργία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της γης, του τοπίου, της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό) υφιστάμενες σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της γεωργίας και του περιβάλλοντος. Η Γεωργία η κοινή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΚΑΠ) αναγνωρίζει τον σημαντικό αυτό ρόλο και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της γεωργίας και του περιβάλλοντος, παρά σε πρώτα βήματα της ΚΓΠ τους ήταν επικεντρωμένη στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας τροφίμων σε λογικές τιμές στο εσωτερικό της Κοινότητας, τη σταθεροποίηση των αγορών και τη διατήρηση του δικαιώματος σε βιοτικό επίπεδο για τους αγρότες. Η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ που εγκρίθηκε από το 1992 έχει ενσωματωθεί προοδευτικά στους περιβαλλοντικούς στόχους και έχει υποτίθεται μια μείωση των τιμών παρέμβασης και μεγαλύτερο βάρος των μέτρων προσανατολισμένων στην ανάπτυξη της υπαίθρου και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της παραχώρησης των αντισταθμιστικών πληρωμών, καθώς και την εμφάνιση των εκφρασμένων γεωργοπεριβαλλοντικών μέτρων, την πολλαπλή συμμόρφωση και πρασίνου. Η νέα αγροτική ανάπτυξη και η γεωργική πολιτική πρέπει να λάβει υπόψη του τη θετική όσο και αρνητική αλληλεπίδραση της γεωργίας με το περιβάλλον, ώστε να έχουμε μια βιώσιμη γεωργία. Η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην ΚΓΠ έχει ως στόχο να αποτρέψει τους κινδύνους υποβάθμισης του περιβάλλοντος (ρύπανση του εδάφους, των υδάτων και του αέρα, ο κατακερματισμός και η απώλεια των οικοτόπων και των άγριων ζώων, κυρίως με τη χρήση των αγροχημικών και εντατικές καλλιέργειες) και την ενίσχυση της βιωσιμότητας των γεωργικών - οικοσυστημάτων (εκτεταμένη ύπαιθρο, οι λειμώνες, οι υγρότοποι, τα δάση...) Η Κοινή Γεωργική Πολιτική έχει εντοπίσει τρεις τομείς προτεραιότητας για την ανάληψη δράσης για την προστασία και την ενίσχυση της αγροτικής κληρονομιάς της ΕΕ: 161

162 Βιοποικιλότητα, διατήρηση και ανάπτυξη της «φύσης» γεωργικών και δασοκομικών συστημάτων και παραδοσιακών αγροτικών τοπίων Διαχείριση νερού και χρήση Αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών Η Κοινή Γεωργική Πολιτική αντικατοπτρίζει τις δύο αρχές, την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και ο «πάροχος παίρνει αρχής", την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην πολιτική μέσω δύο μηχανισμών: Συνδέοντας το σεβασμό των επιλεγμένων κανονιστικών απαιτήσεων "πολλαπλή συμμόρφωση", υποχρεωτική από το 2005, στο πλαίσιο της ΚΓΠ πληρωμών και επιβολή κυρώσεων για μη συμμόρφωση με τις μειώσεις πληρωμών. Πληρώνοντας για την παροχή περιβαλλοντικών δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών πέραν των υποχρεωτικών απαιτήσεων (γεωργο-περιβαλλοντικά μέτρα). Η πολλαπλή συμμόρφωση είναι ένας μηχανισμός που συνδέει τις άμεσες πληρωμές προς την τήρηση από τους γεωργούς των βασικών κανόνων που αφορούν το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και των φυτών και την καλή διαβίωση των ζώων, καθώς και την απαίτηση διατήρησης της γης σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση που αναφέρεται σε μια εύρος των προτύπων που σχετίζονται με την προστασία του εδάφους, τη διατήρηση της οργανικής ύλης του εδάφους και τη δομή, την αποφυγή της υποβάθμισης των οικοτόπων, καθώς και της διαχείρισης των υδάτων. Η πολλαπλή συμμόρφωση αποτελεί το «βασικό» ή το «επίπεδο αναφοράς» για τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα. Το κόστος της εφαρμογής αυτών των απαιτήσεων (εάν υπάρχει) καταβάλλεται από τους αγρότες. Γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα προβλέπουν πληρωμές στους αγρότες που είναι συνδρομητές, σε εθελοντική βάση, τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της υπαίθρου. Οι γεωργοί δεσμεύονται, για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα τουλάχιστον πέντε ετών, να υιοθετήσουν φιλικές προς το περιβάλλον τεχνικές καλλιέργειας που υπερβαίνουν τις νομικές υποχρεώσεις που λαμβάνουν πληρωμές που προσφέρουν αποζημίωση για το πρόσθετο κόστος και το διαφυγόν εισόδημα. Παραδείγματα δεσμεύσεων που καλύπτονται από εθνικά / περιφερειακά καθεστώτα γεωργοπεριβαλλοντικών ενισχύσεων είναι: εκτατικοποίηση της γεωργίας οργανικές καλλιέργειες διαχείριση των εκτατικών συστημάτων βοσκής τη διαχείριση των βοσκοτόπων για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών υποστήριξη για τα φυτά και τα ζώα που απειλούνται με γενετική διάβρωση 162

163 διατήρηση του τοπίου διατήρηση των οικοτόπων υψηλής αξίας Γεωργία και Διαχείριση Εδάφους Η ποιότητα του νερού, τόσο των επιφανειακών όσο και των υπόγειων υδάτων, μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από την παρουσία των χημικών προϊόντων (φυτοφάρμακα) τα λιπάσματα και τα κατάλοιπά τους που χρησιμοποιούνται στη γεωργία, καθώς και ιζήματα από τη διάβρωση του εδάφους Η ποσότητα του νερού επηρεάζεται επίσης από τη γεωργική χρήση, κυρίως στη Νότια Ευρώπη η άντληση νερού σημαίνει κάτι περισσότερο από το 80% της ζήτησης νερού, ανάλογα με τα είδη των καλλιεργειών, τα χαρακτηριστικά του εδάφους και καλλιεργητικών πρακτικών. Η άρδευση είναι επίσης η αιτία των περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως η διάβρωση, η υπερεκμετάλλευση και η ρύπανση των υδροφόρων οριζόντων, η αλατότητα του εδάφους Ο κύριος κανονισμός της ΕΕ στην αποτροπή της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται από τη γεωργική δραστηριότητα είναι η νομοθεσία. Η παρουσία του νιτρικού άλατος και του φωσφόρου στο νερό και τον ευτροφισμό των υδάτων έχουν αυξηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας. Η οδηγία για τη νιτρορρύπανση εκδόθηκε το 1991 για τη μείωση της ρύπανσης των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης και την πρόληψη της περαιτέρω ρύπανσης με την εφαρμογή των συστημάτων παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων, τον καθορισμό ευπρόσβλητων στη νιτρορρύπανση ζωνών και με την εφαρμογή προγραμμάτων δράσης για τις ευπρόσβλητες ζώνες και τους εθελοντικούς κώδικες ορθών πρακτικών. Τα Προγράμματα δράσης για την ευπρόσβλητες στη νιτρορρύπανση ζώνες, πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά μέτρα όσον αφορά τις περιόδους απαγόρευσης της εφαρμογής ορισμένων τύπων λιπασμάτων, τη χωρητικότητα των δοχείων αποθήκευσης κοπριάς, περιορισμούς στην εφαρμογή λιπασμάτων, καθώς και άλλα μέτρα που καθορίζονται σε κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής. Η σωστή χρήση των φυτοφαρμάκων για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων του περιβάλλοντος και της υγείας είναι επίσης ένας βασικός στόχος της πολιτικής της ΚΑΠ της ΕΕ, αλλά όχι μόνο για την προστασία των υδάτων, και για το έδαφος, τη βιοποικιλότητα και την προστασία της υγείας του ανθρώπου από την άμεση ή έμμεση έκθεση. Το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, αναγνώρισε ότι «οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον, ιδίως από τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, θα πρέπει να μειωθούν περαιτέρω" περιγράφει δύο κύριους στόχους, την πλήρη εφαρμογή και αναθεώρηση του σχετικού νομικού πλαισίου και την ανάπτυξη μιας θεματικής στρατηγικής για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων. Επιπλέον η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών θεμάτων στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, με μέτρα όπως η πολλαπλή συμμόρφωση, γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων ή την κατάρτιση, 163

164 Το 2006, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, που αποτελείται από μια σειρά μέτρων που πρέπει να ενσωματωθούν σε υφιστάμενα μέσα και τα μέτρα που πρέπει να περιληφθούν σε νέα νομοθεσία. Μετά τη θεματική στρατηγική, η ΕΕ εξέδωσε νέους κανονισμούς της οδηγίας 2009/128/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής χρήσης των φυτοφαρμάκων και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά αγορά. Ορισμένα από τα μέτρα που εισήχθησαν με τις νέες ρυθμίσεις είναι οι εξής: Η κατάρτιση Εθνικών Σχεδίων Δράσης από τα κράτη μέλη. Η δημιουργία ενός συστήματος κατάρτισης των επαγγελματιών χρηστών φυτοφαρμάκων. Ευαισθητοποίηση του κοινού Τακτικός και υποχρεωτικός έλεγχος του εξοπλισμού εφαρμογής. Αυξημένη προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος από τη ρύπανση από φυτοφάρμακα Απαιτήσεις για τις πωλήσεις φυτοφαρμάκων Απαγόρευση των αεροψεκασμών. Μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων ή των κινδύνων σε συγκεκριμένες περιοχές Μέτρα για τη διασφάλιση ότι οι εργασίες από επαγγελματίες χρήστες, και ενδεχομένως από διανομείς, να μην θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον. Προώθηση της χαμηλής της διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών εισόδου, παρέχουν όσο το δυνατόν προτεραιότητα στις μη χημικές μεθόδους Ένα χρήσιμο εργαλείο για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων είναι η ΕΕ, στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα Γεωργο περιβαλλοντικών δεικτών Τον Ιανουάριο του 2000, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τα έγγραφο πολιτικής με τίτλο «Δείκτες για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην κοινή γεωργική πολιτική», η οποία προσδιόρισε μια πρώτη σειρά των γεωργο-περιβαλλοντικών δεικτών για την παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος στη γεωργία και την κατανόηση και την παρακολούθηση οι δεσμοί μεταξύ των γεωργικών πρακτικών και των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον, καθώς και την αναφορά της διαδικασίας βιωσιμότητα της γεωργίας. Μετά την ανακοίνωση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε το σχέδιο IRENA (Δείκτης που αναφέρεται στην ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στη γεωργική πολιτική) ως μια συλλογική προσπάθεια μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (ΓΔ AGRI), της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος (DG ENV), Eurostat, το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) 164

165 και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Τα αποτελέσματα της επιχείρησης IRENA ήταν σαν ένα σύνολο από 42 δείκτες και υπο-δείκτες και 40 δελτία (ΕΕ-15). Τέλος, το 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση με τίτλο «Ανάπτυξη αγροπεριβαλλοντικών δεικτών για την παρακολούθηση της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην κοινή γεωργική πολιτική», η οποία περιλαμβάνει 28 γεωργο-περιβαλλοντικών δεικτών για την αξιολόγηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της ΚΓΠ και το περιβάλλον. Οι δείκτες αυτοί παρακολουθούν τα ακόλουθα θέματα: πρακτικές διαχείρισης (υπηρεσίες κατάρτισης των γεωργών, η κατανάλωση ορυκτών λιπασμάτων, κατανάλωση φυτοφαρμάκων, η χρήση ενέργειας, την κάλυψη του εδάφους, τις πρακτικές οργώματος, την αποθήκευση κοπριάς). Συστήματα γεωργικής παραγωγής (Περικοπή πρότυπα, Κτηνοτροφία πρότυπα, άρδευσης, εντατικοποίηση / εκτατικοποίηση, εξειδίκευση, Εξειδίκευση, Έκταση βιολογικής γεωργίας, η παραγωγή ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Πιέσεις και κινδύνους για το περιβάλλον (αλλαγή χρήσης γης, του κινδύνου εγκατάλειψης της γης, το ακαθάριστο ισοζύγιο αζώτου, κίνδυνος ρύπανσης από φώσφορο, ο κίνδυνος φυτοφαρμάκων, των εκπομπών αμμωνίας, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η άντληση νερού, διάβρωση του εδάφους). Η κατάσταση των φυσικών πόρων (Γεωργικές περιοχές Natura 2000, χωράφια υψηλής φυσικής αξίας, Πληθυσμιακές τάσεις της γεωργικής γης Πουλιά, γενετική ποικιλότητα, την ποιότητα του εδάφους, την ποιότητα του νερού - Νιτρορύπανση, την ποιότητα του νερού - ρύπανση φυτοφαρμάκων, Τοπίο - κατάσταση και την πολυμορφία). Βιολογική Γεωργία Η βιολογική γεωργία είναι ένα αγροτικό σύστημα που επιδιώκει τους ακόλουθους γενικούς στόχους: (a) δημιουργία ενός συστήματος αειφόρου διαχείρισης της γεωργίας που: - Σέβεται τα συστήματα και τους κύκλους της φύσης και διατηρεί και βελτιώνει την υγεία του εδάφους, του νερού, των φυτών και των ζώων και την ισορροπία μεταξύ τους - Συμβάλλει σε ένα υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας - Κάνει υπεύθυνη χρήση της ενέργειας και των φυσικών πόρων, όπως το νερό, το έδαφος, οργανικές ύλες και ατμοσφαιρικό αέρα - Τηρεί υψηλά πρότυπα καλής μεταχείρισης των ζώων και ειδικότερα στα ανταποκρίνονται είδη των ιδιαίτερων αναγκών της συμπεριφοράς των ζώων (b) την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας: 165

166 Βιολογική παραγωγή και επισήμανση ρυθμίζεται στην ΕΕ από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91, που έχει τροποποιηθεί έκτοτε από τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 967/2008 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων. Ο κανονισμός της ΕΕ ορίζει τις γενικές αρχές της βιολογικής παραγωγής, καθώς και τις ειδικές αρχές που ισχύουν για τη γεωργία, Ειδικές αρχές της μεταποίησης των βιολογικών τροφίμων, και Ειδικές αρχές της μεταποίησης των βιολογικών ζωοτροφών. Ο κανονισμός θεσπίζει επίσης τους κανόνες παραγωγής που εφαρμόζονται στην γεωργική παραγωγή, την φυτική παραγωγή, τους κανόνες παραγωγής για τα φύκια, Κανόνες ζωικής παραγωγής, οι κανόνες παραγωγής για τα ζώα υδατοκαλλιέργειας, παραγωγής μεταποιημένων ζωοτροφών, παραγωγή μεταποιημένων τροφίμων και την παραγωγή βιολογικής μαγιάς. Υπάρχουν επίσης δύο ειδικές απαιτήσεις για τα βιολογικά τρόφιμα, η απαγόρευση Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) "ως τρόφιμα, ζωοτροφές, βοηθητικά μέσα επεξεργασίας, φυτοπροστατευτικά προϊόντα, λιπάσματα, βελτιωτικά εδάφους, σπόροι, αγενές φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό, μικροοργανισμοί και ζώα στη βιολογική παραγωγής»και η απαγόρευση της ιονίζουσας ακτινοβολίας για την" επεξεργασία βιολογικών τροφίμων ή ζωοτροφών, ή των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται σε βιολογικά τρόφιμα ή ζωοτροφές ". Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, οι παραγωγοί συσκευασμένων βιολογικών τροφίμων θα πρέπει να χρησιμοποιούν το λογότυπο της ΕΕ μετά από μετά από μια αυστηρή διαδικασία πιστοποίησης που πρέπει να τηρείται. 166

167 ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Εισαγωγή Η αειφορία του τουρισμού θα μπορούσε να οριστεί ως αυτή που ελαχιστοποιεί τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των τουριστικών δραστηριοτήτων (εκπομπές CO2, η παραγωγή αποβλήτων, η πίεση στο νερό, οι επιπτώσεις για το έδαφος, το τοπίο και τη βιοποικιλότητα), η προώθηση της υπεύθυνης χρήσης των φυσικών πόρων, η χρήση καθαρής ενέργειας και των μεταφορών και να φροντίζει για την πολιτιστική κληρονομιά και την ακεραιότητα των προορισμών. Το 2005 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) προσδιόρισε την ατζέντα 12, τους στόχους για τον βιώσιμο τουρισμό, μετά το παγκόσμιο κώδικα δεοντολογίας για τον τουρισμό, που εγκρίθηκε κατά τη δέκατη τρίτη Γενική Συνέλευση του ΠΟΕ το ) οικονομική βιωσιμότητα, για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας των τουριστικών προορισμών και επιχειρήσεων, έτσι ώστε να είναι σε θέση να συνεχίσει να ευημερεί και να παραδώσει τα οφέλη μακροπρόθεσμα. 2) τοπική ευημερία, για τη μεγιστοποίηση της συμβολής του τουρισμού στην ευημερία του προορισμού υποδοχής, συμπεριλαμβανομένης της αναλογίας των δαπανών του επισκέπτη που διατηρείται σε τοπικό επίπεδο. 3) την ποιότητα της απασχόλησης, να ενισχύσουν τον αριθμό και την ποιότητα των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται και υποστηρίζονται από τον τουρισμό, συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου των αμοιβών, τους όρους απασχόλησης και της διαθεσιμότητας για όλους χωρίς διακρίσεις με βάση το φύλο, τη φυλή, την αναπηρία ή με άλλους τρόπους. 4) την κοινωνική δικαιοσύνη, να αναζητήσει μια ευρεία διανομή των οικονομικών και κοινωνικών οφελών από τον τουρισμό καθ 'όλη τη δικαιούχο κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης των ευκαιριών, του εισοδήματος και των υπηρεσιών που διατίθενται στους φτωχούς. 5) εκπλήρωση των επισκεπτών, να παρέχει μια ασφαλή, ικανοποιητική και ολοκληρωμένη εμπειρία για τους επισκέπτες, που διατίθεται σε όλους χωρίς διακρίσεις με βάση το φύλο, τη φυλή, αναπηρία ή με άλλους τρόπους. 6) τοπικό έλεγχο, κινητοποίησης και ενδυνάμωσης των τοπικών κοινοτήτων στο σχεδιασμό και στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση και τη μελλοντική ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή τους, σε συνεννόηση με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. 7) την ευημερία της κοινότητας, να διατηρήσει και να ενισχύσει την ποιότητα της ζωής στις τοπικές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δομών και την πρόσβαση σε 167

168 πόρους, τις ανέσεις και συστήματα υποστήριξης της ζωής, αποφεύγοντας κάθε μορφή της κοινωνικής υποβάθμισης ή εκμετάλλευσης. 8) πολιτιστικό πλούτο, να σέβονται και να ενισχύουν την ιστορική κληρονομιά, την αυθεντική κουλτούρα, τις παραδόσεις και την ιδιαιτερότητα των κοινοτήτων υποδοχών. 9) σωματική ακεραιότητα, για τη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητας των τοπίων, τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές, και να αποφευχθεί η φυσική και οπτική υποβάθμιση του περιβάλλοντος 10) βιολογική ποικιλότητα, για την υποστήριξη της διατήρησης των φυσικών περιοχών, των οικοτόπων και της άγριας ζωής, και την ελαχιστοποίηση των ζημιών σε αυτά. 11) αποδοτικότητα των πόρων, να ελαχιστοποιηθεί η χρήση των λιγοστών και μη ανανεώσιμων πόρων για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των τουριστικών εγκαταστάσεων και υπηρεσιών. 12) καθαρότητα περιβάλλοντος, για την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα, των υδάτων και της γης και την παραγωγή αποβλήτων από τις τουριστικές επιχειρήσεις και τους επισκέπτες. Σε επίπεδο ΕΕ, τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση του αειφόρου τουρισμού ελήφθησαν με την ανακοίνωση «Βασικές κατευθύνσεις για την αειφορία του ευρωπαϊκού τουρισμού» που εξέδωσε η Επιτροπή το Το 2004, ιδρύθηκε η Ομάδα Αειφορίας του Τουρισμού (ΕΠΙΠ) καθώς και εμπειρογνώμονες από διεθνείς οργανισμούς, κυβερνήσεις των κρατών μελών, των περιφερειακών και τοπικών αρχών, της τουριστικής βιομηχανίας, επαγγελματικοί φορείς, περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς. Το 2006, η Επιτροπή εξέδωσε μια νέα ανακοίνωση με τίτλο «Η ανανεωμένη πολιτική της ΕΕ για τον τουρισμό: για μια ισχυρότερη σύμπραξη υπέρ του ευρωπαϊκού τουρισμού», συμπεριλαμβανομένης της πρότασης για την ανάπτυξη μιας Ατζέντας 21 για τον τουρισμό στην Ευρώπη. Τον Φεβρουάριο του 2007 η Ομάδα Αειφορίας του Τουρισμού δημοσίευσε την έκθεσή της δράσης της για αειφόρο ευρωπαϊκό τουρισμό. Η Επιτροπή ακολούθησε ένα πρόγραμμα δράσης για ένα πιο αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό. Η έκθεση TSG επεσήμανε επίσης βασικές προκλήσεις για τη βιώσιμη διαχείριση του τουρισμού ως εξής: Η μείωση της εποχικότητας ζήτησης Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων του τουρισμού μεταφορών Βελτίωση της ποιότητας των τουριστικών επαγγελμάτων Η διατήρηση και ενίσχυση της κοινότητας της ευημερίας και της ποιότητας ζωής, για την αντιμετώπιση της αλλαγής. Ελαχιστοποίηση χρήσης των πόρων και της παραγωγής αποβλήτων Διατήρηση και ανάδειξη της αξίας της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς Κάνοντας διακοπές στη διάθεση όλων Χρησιμοποιώντας τον τουρισμό ως ένα εργαλείο για την παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη 168

169 Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση Ευρώπη, στον κόσμο αριθ. 1 τουριστικός προορισμός - ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό, εφόσον τηρούνται οι ακόλουθες δράσεις έχουν προγραμματιστεί: - Ανάπτυξη ενός συστήματος δεικτών για την βιώσιμη διαχείριση των προορισμών - Να οργανώσουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τους ευρωπαίους τουρίστες όσον αφορά την επιλογή των προορισμών και των μεταφορικών μέσων, τις σχέσεις με τον τοπικό πληθυσμό στους προορισμούς επίσκεψης και την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης της γυναίκας και των παιδιών. - Ανάπτυξη του ευρωπαϊκού σήματος «Τουρισμός ποιότητας» - Διευκόλυνση της αναγνώρισης από την ευρωπαϊκή τουριστική βιομηχανία των κινδύνων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή - Πρόταση χάρτη για βιώσιμο και υπεύθυνο τουρισμό και θέσπιση ευρωπαϊκού βραβείου για τις τουριστικές επιχειρήσεις και προορισμούς που σέβονται τις αξίες που ορίζονται στον Χάρτη. - Θα προτείνει μια στρατηγική για βιώσιμο παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό. - Καθιέρωση ή ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις κύριες αναδυόμενες χώρες (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία) και τις χώρες της Μεσογείου για την προώθηση προτύπων βιώσιμης και υπεύθυνης τουριστικής ανάπτυξης. 169

170 Eco-Label και EMAS για τον τομέα του τουρισμού Άλλες δράσεις που έχουν εφαρμοστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που σχετίζονται με την αειφορία του τουρισμού είναι η έγκριση των οικολογικών κριτηρίων για την απονομή του οικολογικού σήματος της ΕΕ για τις υπηρεσίες τουριστικών καταλυμάτων και των υπηρεσιών Κάμπινγκ. Ο τομέας του τουρισμού έχει θεωρηθεί ως τομέας προτεραιότητας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανάπτυξη των εγγράφων αναφοράς για την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (EMAS). Οι πρωταγωνιστικοί στόχοι του είναι: οι τουριστικοί πράκτορες, η διαμονή και το φαγητό και το ποτό οι εγκαταστάσεις, και οι διαχειριστές προορισμών, όπως είναι οι τοπικές αρχές. Οι κύριοι κωδικοί NACE που καλύπτουν το πεδίο του εγγράφου είναι Ν 79 (Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων, υπηρεσιών κρατήσεων και συναφείς δραστηριότητες) και 55 (Διαμονή και Τροφίμων δραστηριότητες). Ευρωπαϊκό Σύστημα Δεικτών Τουρισμού Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Δεικτών Τουρισμού (ETIS) σχεδιάστηκε ως ένα χρήσιμο εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιείται από τουριστικούς προορισμούς για την παρακολούθηση, τη διαχείριση, τη μέτρηση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας επιδόσεις τους. ETIS είναι ένα σύστημα διαχείρισης για τουριστικούς προορισμούς που αποτελείται από: - Ένα Toolkit 2 - Μια σειρά βασικών δεικτών - Ένα πρόσθετο σύνολο προαιρετικών δεικτών - Ένα σύνολο δεδομένων για την καταγραφή και αποθήκευση των δεδομένων δείκτη ETIS έχει αναπτυχθεί σε ένα στάδιο 27 βασικών δεικτών και 40 προαιρετικών δεικτών, χωρίζεται σε 4 τμήματα κάθε ομάδα: Τμήμα Α: Δείκτες Διαχείρισης Προορισμού (4 κριτήρια: Αειφόρος Τουρισμός Δημόσια Πολιτική, Βιώσιμη Διαχείριση Τουρισμού Τουριστικών Επιχειρήσεων, Ικανοποίησης Πελατών, Ενημέρωσης και Επικοινωνίας). Τμήμα Β: Οικονομική αξία των δεικτών πυρήνα (5 κριτήρια: Τουρισμός ροής (όγκος και αξία) σε Προορισμός, απόδοση Τουριστικής Επιχείρησης (-ες), Ποσότητα και ποιότητα της απασχόλησης, Ασφάλεια και Υγεία, Τουρισμού Supply Chain)

171 Τμήμα Γ: Κοινωνικά και Πολιτιστικά βασικούς δείκτες επιπτώσεων (4 κριτήρια: Κοινότητα / Κοινωνικές Επιπτώσεις, Ισότητας των Φύλων, Ισότητα / προσβασιμότητα, Προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, Τοπική ταυτότητα και περιουσιακά στοιχεία). Τμήμα Δ: Δείκτες πυρήνα Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (9 κριτήρια: Μείωση των επιπτώσεων των μεταφορών, Κλιματικής Αλλαγής, Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, Επεξεργασίας Λυμάτων, Διαχείρισης Υδάτων, Χρήση ενέργειας, Τοπίο και Προστασία της Βιοποικιλότητας, Φως και διαχείρισης θορύβου, Ποιότητα των υδάτων κολύμβησης). Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης για τον αειφόρο τουρισμό σε προστατευόμενες περιοχές Ο ευρωπαϊκός χάρτης για τον αειφόρο τουρισμό σε προστατευόμενες περιοχές είναι ένα πρακτικό εργαλείο διαχείρισης για τη διασφάλιση ότι ο τουρισμός συμβάλλει στην ισόρροπη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη των προστατευόμενων περιοχών στην Ευρώπη. Ο Χάρτης είναι μια εθελοντική συμφωνία και θα έχει ως στόχο να ενθαρρύνει την ορθή πρακτική για την αναγνώριση προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες πληρούν τις συμφωνηθείσες απαιτήσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη διαχείριση του τουρισμού Οι Αρχές του Χάρτη είναι: Αρχή 1: να περιλαμβάνει όλους εκείνους που εμπλέκονται με τον τουρισμό μέσα και γύρω από την προστατευόμενη περιοχή στην ανάπτυξη και διαχείρισή του. Αρχή 2: να προετοιμάσει και να εφαρμόσει μια βιώσιμη στρατηγική για τον τουρισμό και το σχέδιο δράσης για την προστατευόμενη περιοχή. Αρχή 3: η προστασία και η ενίσχυση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, για λογαριασμό και μέσω του τουρισμού, και η προστασία από την υπερβολική ανάπτυξη του τουρισμού από: την παρακολούθηση των επιπτώσεων στη χλωρίδα και την πανίδα και τον έλεγχο του τουρισμού σε ευαίσθητες περιοχές ενθαρρύνοντας τις δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού χρήσεις, οι οποίες υποστηρίζουν τη διατήρηση της ιστορικής κληρονομιάς, του πολιτισμού και των παραδόσεων τον έλεγχο και τη μείωση των δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένου των επιπτώσεων του τουρισμού, η οποία: να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα των τοπίων, τον αέρα και το νερό, η χρήση μη-ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και τη δημιουργία περιττών αποβλήτων και θορύβου. ενθαρρύνοντας τους επισκέπτες και την τουριστική βιομηχανία να συμβάλει στη διατήρηση Αρχή 4: Για να παρέχουν σε όλους τους επισκέπτες με μια υψηλής ποιότητας εμπειρία σε όλες τις πτυχές της επίσκεψής τους, με: 171

172 ερευνά τις προσδοκίες και την ικανοποίηση των υφιστάμενων και των δυνητικών επισκεπτών κάλυψη των ειδικών αναγκών των μειονεκτούντων επισκέπτες στήριξη των πρωτοβουλιών για να ελέγξει και να βελτιώσει την ποιότητα των εγκαταστάσεων και υπηρεσιών Αρχή 5: Για να επικοινωνούν αποτελεσματικά με τους επισκέπτες σχετικά με τις ειδικές ιδιότητες της περιοχής, από: διασφαλίζοντας ότι η προώθηση της περιοχής βασίζεται σε αυθεντικές εικόνες, και είναι ευαίσθητη στις ανάγκες και στην ικανότητα των διαφορετικών εποχών και των διαφορετικών τοποθεσιών παρέχοντας άμεσα διαθέσιμες και καλής ποιότητας πληροφορίες στον επισκέπτη μέσα και γύρω από την περιοχή, και βοηθούν τις τουριστικές επιχειρήσεις να το πράξουν παρέχουν εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που ερμηνεύουν το περιβάλλον της περιοχής και της πολιτιστικής κληρονομιάς για τους επισκέπτες και τους ντόπιους, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων και των σχολείων Αρχή 6: Να ενθαρρύνει συγκεκριμένα προϊόντα τουρισμού που επιτρέπουν την ανακάλυψη και την κατανόηση της περιοχής, από: την παροχή και την υποστήριξη των δραστηριοτήτων, τα γεγονότα και τα πακέτα που αφορούν την ερμηνεία της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς Αρχή 7: Αύξηση της γνώσης της προστατευόμενης περιοχής και των θεμάτων αειφορίας μεταξύ όλων εκείνων που ασχολούνται με τον τουρισμό, με: την παροχή ή την υποστήριξη προγραμμάτων κατάρτισης για το προσωπικό της προστατευόμενης περιοχής, άλλους οργανισμούς και τουριστικές επιχειρήσεις, με βάση την αξιολόγηση των αναγκών κατάρτισης Αρχή 8: Για να εξασφαλιστεί ότι ο τουρισμός υποστηρίζει και δεν μειώνει την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της περιοχής, από: συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στο σχεδιασμό του τουρισμού στην περιοχή την εξασφάλιση καλής επικοινωνίας μεταξύ της προστατευόμενης περιοχής, ντόπιων και επισκεπτών τον εντοπισμό και επιδίωξη να μειώσουν τυχόν διενέξεις που μπορεί να προκύψουν Αρχή 9: Για να αυξήσει τα οφέλη από τον τουρισμό για την τοπική οικονομία, με: την προώθηση της αγοράς τοπικών προϊόντων (τρόφιμα, τέχνες, τοπικές υπηρεσίες) από τους επισκέπτες και τις τοπικές τουριστικές επιχειρήσεις ενθάρρυνση της απασχόλησης των κατοίκων της περιοχής στον τομέα του τουρισμού 172

173 Αρχή 10: Για την παρακολούθηση και την επιρροή των επισκεπτών για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων, από: τήρηση του αρχείου του αριθμού των επισκεπτών στην πάροδο του χρόνου και του χώρου, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών από τις τοπικές τουριστικές επιχειρήσεις δημιουργία και εφαρμογή ενός σχεδίου διαχείρισης επισκεπτών προώθηση της χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς, το ποδήλατο και το περπάτημα ως εναλλακτική λύση στα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης τον έλεγχο της συνεδρίασης και το ύφος της κάθε νέας τουριστικής ανάπτυξης Ο χάρτης χωρίζεται σε δύο μέρη, το μέρος I απευθύνεται σε προστατευόμενες περιοχές, και το μέρος II απευθύνεται σε τουριστικές επιχειρήσεις μέσα σε μια προστατευόμενη περιοχή έχουν ήδη λάβει το Χάρτη και εργάζονται σε στενή συνεργασία μπορεί να υπογράψει μια συμφωνία εταιρικής σχέσης με την προστατευόμενη περιοχή. 173

174 6.7 Εργαλεία και δημόσια πρωτοβουλία για την αειφορία Στρατηγικές αειφόρου ανάπτυξης Εκτίμιση επιπτώσεων Πράσινες δημόσιες συμβάσεις Η πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες Δείκτες αειφορίας Περιβαλλοντική ευθύνη Οικονομικά Περιβάλλοντος: Αγορακεντρικά Περιβαλλοντικές Επιθεωρήσεις ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Τι είναι μια στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη? Το 1992, τα Ηνωμένα Έθνη που εγκρίθηκε κατά την παγκόσμια διάσκεψη του Ρίο ντε Τζανέιρο για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, η Agenda 21 και των αρχών του Ρίο. Η Ατζέντα 21, αποτελεί το κύριο έγγραφο αναφοράς της πολιτικής για την αειφόρο ανάπτυξη, που καθορίζουν το χαρακτήρα των στρατηγικών SD ως έγγραφο "να στηριχθεί και να εναρμονίσει τις διάφορες τομεακές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πολιτικές και τα σχέδια που λειτουργούν"... σε μια περιοχή, σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Η Ατζέντα 21 και καταδικάζουν ότι στρατηγικές αειφόρου ανάπτυξης θα πρέπει "να εξασφαλίσουν μια κοινωνικά υπεύθυνη οικονομική ανάπτυξη με ταυτόχρονη προστασία της βάσης των πόρων και του περιβάλλοντος προς όφελος των μελλοντικών γενεών». Η Ατζέντα 21 ήταν επίσης το πρώτο έγγραφο που κάλεσε όλες τις χώρες να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές για την αειφόρο ανάπτυξη. Πέντε χρόνια αργότερα, η Ειδική Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του 1997 σημείωσε και πάλι τη σημασία της NSDS και έθεσε ως στόχο του 2002 για τη διατύπωση και την επεξεργασία τους. Επιπλέον, στη Διακήρυξη της Χιλιετίας που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το Σεπτέμβριο του 2000, υπάρχει μια κλήση κατά την ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στις πολιτικές και τα προγράμματα για να επιτευχθεί ο στόχος της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος της χώρας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τον Ιούνιο του 2001, η αναμονή Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, υιοθέτησε την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και κάλεσε «τα κράτη μέλη να καταρτίσουν τις δικές τους εθνικές στρατηγικές για την αειφόρο ανάπτυξη". Τον Ιούνιο του 2006, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε μια ανανεωμένη Στρατηγική της ΕΕ SD. ΟΟΣΑ / ΕΑΒ που ορίζει το NSDS ως «μια συντονισμένη σειρά της συμμετοχικής και συνεχή βελτίωση των διαδικασιών 174

175 ανάλυσης, συζήτησης, ικανότητα-ενίσχυση, το σχεδιασμό και τις επενδύσεις, η οποία ενσωματώνει τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της κοινωνίας, που αναζητούν την τήρηση ισορροπιών, όπου αυτό δεν είναι δυνατόν" Κατευθυντήριες γραμμές Αρκετοί Διεθνείς Οργανισμοί έχουν ετοιμάσει κατευθυντήριες γραμμές που διατίθενται για τους εθνικούς οργανισμούς και τις κυβερνήσεις ως καθοδήγηση για την τήρηση των δεσμεύσεων του Ρίο, όπως για παράδειγμα η ΟΟΣΑ / ΕΑΒ. πρακτικός οδηγός για την αναπτυξιακή συνεργασία, ή την καθοδήγηση των Ηνωμένων Εθνών. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές που παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες και προσεγγίσεις για την καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας SDS, τη βάση για την οικοδόμηση των εθνικών στρατηγικών για την αειφόρο ανάπτυξη, τα στοιχεία των αποτελεσματικών στρατηγικών, τις αρχές των στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης, προτάσεις για τη διαχείριση των κρίσιμων διαδικασιών, την αποτελεσματική συμμετοχή, βασικά στοιχεία για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της στρατηγικής, και πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της διαδικασίας στη μακροπρόθεσμη. Το Γραφείο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αειφόρου Ανάπτυξης έχει εντοπίσει τις ακόλουθες αρχές και τις προκλήσεις της διακυβέρνησης που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις πολιτικές SD σε γενικές γραμμές, καθώς και από τις στρατηγικές SD ιδίως: Αρχή Διακυβέρνηση πρόκλησης των στρατηγικών SD Μια στρατηγική SD θα πρέπει να καθορίσει ένα κοινό μακροπρόθεσμο όραμα για την SD Το όραμα για SD θα πρέπει να υλοποιηθούν με τους στρατηγικούς στόχους που είναι SMART, δηλαδή: (1) Κοινό όραμα και στρατηγικοί στόχοι o Ειδικά (ιδανικά δηλώνει ένα ποσοτικοποιημένο στόχο) o Μετρήσιμα (με τους δείκτες SD, βλ. παρακάτω) o Εφικτοί (ούτε πολύ εύκολο, ούτε πολύ απαιτητικές) (2) Υψηλού επιπέδου δέσμευση (3) Οριζόντια Ολοκλήρωση (4) Κάθετη ολοκλήρωση (5) Συμμετοχή o Ρεαλιστικοί (που πρέπει να επιτευχθούν με τους συγκεκριμένους πόρους και πολιτικές συνθήκες) o Χρονικά προσδιορισμένοι (αναφέρεται η ημερομηνία έναρξης και έτος στόχου). Μια στρατηγική SD θα πρέπει να υποστηρίζεται από υψηλού επιπέδου πολιτική δέσμευση (από το σύνολο της κυβέρνησης, από την επιρροή στα επικεφαλής ιδρύματα) Θα πρέπει να ληφθεί η ενσωμάτωση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων υπόψη o Στο έγγραφο στρατηγικής SD (π.χ. επισημαίνοντας συνδέσμους και τους συμβιβασμούς μεταξύ των τριών διαστάσεων της αειφόρου ανάπτυξης) o Στο διακυβέρνηση της στρατηγικής SD (π.χ. με τη θέσπιση διυπουργικών φορείς που είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή του SDS) Μια στρατηγική SD πρέπει να είναι σύμφωνη με τις προτεραιότητες και τις δραστηριότητες εφαρμογής σε άλλα επίπεδα διακυβέρνησης (ΕΕ, εθνικό / ομοσπονδιακό, περιφερειακό, τοπικό). Διαφορετικές ομάδες ενδιαφερομένων θα πρέπει να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και την εφαρμογή μιας στρατηγικής SD (συμμετοχικές δραστηριότητες μπορεί να είναι ενημερωτικό, συμβουλευτικό ή λήψης αποφάσεων, και μπορούν να κάνουν χρήση των 175

176 διαφόρων εργαλείων και μηχανισμών, όπως τα μόνιμα Συμβούλια για SD, ad-hoc διάλογο μεταξύ ενδιαφερομένων,, ενημερωτικό / συμβουλευτικό δράσεις διαδικτύου, κλπ). Οι στόχοι της στρατηγικής SD θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με: (6) Μηχανισμών εφαρμογής και την ενίσχυση των ικανοτήτων o Διατάξεις και μηχανισμούς εφαρμογής (του προϋπολογισμού, ετήσια ή διετή προγράμματα εργασίας / δράση) στην οποία οι πολιτικές ευθύνες είναι σαφώς καθορισμένες o επαρκής θεσμικές ή / και προσωπικές ικανότητες ή δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων που είναι απαραίτητες για την επίτευξη των στόχων o Η αποτελεσματικότητα μιας στρατηγικής SD στην επίτευξη των στόχων του θα πρέπει να είναι (7) Ανανέωση παρακολούθηση, αξιολόγηση και στρατηγική o Παρακολούθηση των συνεχώς με ένα σύνολο δεικτών SD (ως επί το πλείστον ποσοτικά) o Η κριτική / αξιολογούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα (κυρίως ποιοτικά) o Παρακολούθηση και επανεξέταση των αποτελεσμάτων / εκθέσεις θα πρέπει να εξεταστούν υπό τη συνεχή προσαρμογή και την κυκλική ανανέωση της στρατηγικής SD, τα αποδεικτικά στοιχεία της μάθησης με βάση την πολιτική που λαμβάνουν χώρα. Η Στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξης Η στρατηγική της ΕΕ για αειφόρο ανάπτυξη (SDS) εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001 και μιας ανανεωμένης ΣΑΑ της ΕΕ τον Ιούνιο του «Ο συνολικός στόχος της ανανεωμένης ΣΑΑ της ΕΕ είναι να προσδιορίσει και να αναπτύξει δράσεις για να μπορέσει η ΕΕ να επιτύχει συνεχή βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο των σημερινών όσο και για των μελλοντικών γενιών, μέσω της δημιουργίας βιώσιμων κοινοτήτων ικανών να διαχειρίζονται και να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τους πόρους και να αξιοποιούν το δυναμικό της οικολογικής και κοινωνικής καινοτομίας της οικονομίας, εξασφαλίζοντας ευημερία, προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική συνοχή» Η στρατηγική των συνολικών στόχων και συγκεκριμένες δράσεις για επτά βασικές προκλήσεις προτεραιότητας: Κλιματική αλλαγή και καθαρή ενέργεια (για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και το κόστος και τις αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και το περιβάλλον). βιώσιμες μεταφορές (για να εξασφαλιστεί ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες της κοινωνίας πληρούν τα συστήματα μεταφορών μας ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις ανεπιθύμητες επιπτώσεις τους στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον). Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή (για την προώθηση αειφόρων προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής). 176

177 Διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων (βελτίωση της διαχείρισης και αποφυγή της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, αναγνωρίζοντας την αξία των υπηρεσιών οικοσυστήματος). Δημόσια Υγεία (για την προώθηση της καλής δημόσιας υγείας επί ίσοις όροις και βελτίωση της προστασίας έναντι απειλών κατά της υγείας). Κοινωνική ένταξη, δημογραφία και μετανάστευση (να δημιουργήσει μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, λαμβάνοντας υπόψη την αλληλεγγύη μεταξύ και εντός των γενεών και την εξασφάλιση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών ως προϋπόθεση για τη διαρκή ατομική ευημερία). Παγκόσμια φτώχεια και προκλήσεις της αειφόρου ανάπτυξης (Ενεργός προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο και διασφάλιση ότι οι εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμβιβάζονται με την παγκόσμια αειφόρο ανάπτυξη και τις διεθνείς δεσμεύσεις της). Οι παρατηρήσεις του UE Συμβουλίου ως βασικά στοιχεία της ανανεωμένης ΣΑΑ αξιοποιούν συνεργίες μεταξύ της ΣΑΑ της ΕΕ και της στρατηγικής της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, η καλύτερη πολιτική / καλύτερη προσέγγιση ρύθμισης, ο ρόλος της πολλαπλής κοπής πολιτικών που συμβάλλουν στην κοινωνία της γνώσης (εκπαίδευση και κατάρτιση, έρευνα και ανάπτυξη), χρηματοδότηση και οικονομικών μέσων, καθώς και την παρακολούθηση και θέματα παρακολούθησης. Τον Ιούνιο του 2005, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις κατευθυντήριες αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, μια βασική αναφορά για την ΣΑΑ. : Προώθηση και προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων: ο ανθρώπινος τόπος στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ, με την προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την καταπολέμηση όλων των μορφών διακρίσεων και τη συμβολή στη μείωση της φτώχειας και στην εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αλληλεγγύη εντός και μεταξύ των γενεών: αντιμετώπιση των αναγκών των σημερινών γενεών χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αλλού. ανοικτή και δημοκρατική κοινωνία: να εγγυηθεί τα δικαιώματα των πολιτών όσον αφορά την πρόσβαση στις πληροφορίες και εξασφάλιση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Να αναπτυχθούν κατάλληλοι δίαυλοι διαβουλεύσεων και συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών και ενώσεων. Συμμετοχή των πολιτών: ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Προώθηση της εκπαίδευσης και της συνειδητοποίησης για την αειφόρο ανάπτυξη του δημόσιου. Ενημερώνουν τους πολίτες σχετικά με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και τις επιλογές τους για τη δημιουργία πιο βιώσιμες επιλογές. Συμμετοχή των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων: την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την προώθηση της συνεργασίας και οι κοινές ευθύνες για την επίτευξη βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής. Συμμετοχή των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων: την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την προώθηση της συνεργασίας και οι κοινές ευθύνες για την επίτευξη βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής. 177

178 Η συνοχή των πολιτικών και διακυβέρνηση: προωθηθεί τη συνοχή μεταξύ όλων των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συνοχή μεταξύ των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και παγκόσμιων δράσεων, προκειμένου να αυξηθεί η συμβολή τους στην αειφόρο ανάπτυξη. Η ενοποίηση της πολιτικής: η προώθηση της ενσωμάτωσης των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων, έτσι ώστε να είναι συνεπής και να αλληλοενισχύονται, με την πλήρη αξιοποίηση των μέσων για τη βελτίωση της νομοθεσίας, όπως η αξιολόγηση των επιπτώσεων, η ισορροπημένη και οι διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερομένους. Χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων γνώσεων: να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές αναπτύσσονται, αξιολογούνται και εφαρμόζονται βάσει των βέλτιστων διαθέσιμων γνώσεων και ότι είναι οικονομικά υγιείς και οικονομικά αποδοτικό. Αρχή της προφύλαξης: όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, εφαρμογή διαδικασιών αξιολόγησης και λήψη κατάλληλων προληπτικών μέτρων, ώστε να αποφεύγονται οι βλάβες στην υγεία του ανθρώπου ή για το περιβάλλον. Βεβαιωθείτε ρυπαίνοντες θα πληρώνουν: να εξασφαλιστεί ότι οι τιμές αντανακλούν το πραγματικό κόστος για την κοινωνία των δραστηριοτήτων κατανάλωσης και παραγωγής και μεριμνά ώστε οι ρυπαίνοντες να πληρώνουν για τις βλάβες που προξενούν στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η παρακολούθηση είναι ένα βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της ΣΑΑ της ΕΕ. Για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής της στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει εκθέσεις προόδου, και η Eurostat έχει δημοσιεύσει εκθέσεις παρακολούθησης με βάση τους δείκτες αειφόρου ανάπτυξης. Η αξιολόγηση του αντίκτυπου είναι επίσης ένα βασικό εργαλείο για την αειφόρο ανάπτυξη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο της βελτίωσης της ρυθμιστικής πολιτικής, Αϊόβα είναι μια διαδικασία που προετοιμάζει αποδείξεις για τους πολιτικούς ιθύνοντες σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των πιθανών επιλογών πολιτικής αξιολογώντας τις πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Η προσέγγιση αυτή ενισχύει τη συνεκτικότητα των πρωτοβουλιών στους διάφορους τομείς πολιτικής. 178

179 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Η αξιολόγηση του αντίκτυπου είναι η διαδικασία συστηματικής ανάλυσης του ενδεχόμενου αντίκτυπου της παρέμβασης των δημόσιων αρχών στον τομέα των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων, ως αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας σχεδιασμού προτάσεων πολιτικής και λήψης αποφάσεων των ιθυνόντων και του κοινού, και της επίγνωση των πιθανών επιπτώσεων. Η αξιολόγηση του αντίκτυπου ξεκίνησε, όπως είχε συμφωνηθεί στο Γκέτεμποργκ και του Λάκεν στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια, εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ το 2002 ως εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας και της συνοχής της διαδικασίας χάραξης πολιτικής στο πλαίσιο ενός καλύτερου ρυθμιστικού περιβάλλοντος και της εφαρμογής της στρατηγικής της ΕΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Ο σημαντικός ρόλος της αξιολόγησης των επιπτώσεων έχει παρατηρηθεί επίσης από την ανακοίνωση της νομοθεσίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την προώθηση του σχεδιασμού και της εφαρμογής εργαλείων καλύτερης ρύθμισης. Το Επίπεδο της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την αξιολόγηση των επιπτώσεων και την απλούστευση. Η ανακοίνωση αναγνωρίζει επίσης τη δέσμευση της Επιτροπής "στην ολοκληρωμένη αξιολόγηση του αντίκτυπου που βασίζεται στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και έχει σχεδιαστεί για τη χάραξη πολιτικής, ώστε να μπορούν να αποφασίζουν κατόπιν προσεκτικής ανάλυσης του δυνητικού οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου της νέας νομοθεσίας". Έτσι, στην υφιστάμενη διαδικασία αξιολόγησης του αντίκτυπου πριν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νέες πρωτοβουλίες, ώστε να αξιολογεί τις πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες που μπορεί να έχουν. Ως εκτίμηση των επιπτώσεων είναι ένα σύνολο λογικών βημάτων που προετοιμάζει τις αποδείξεις για τους πολιτικούς ιθύνοντες σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των πιθανών επιλογών πολιτικής αξιολογώντας τις πιθανές επιπτώσεις τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές που απευθύνονται στο προσωπικό της Επιτροπής στην προετοιμασία των αξιολογήσεων του αντικτύπου. Πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναπτύξει, στο πλαίσιο εθνικών σχεδίων δράσης για την καλύτερη ρύθμιση τους, τη διαδικασία της αξιολόγησης των επιπτώσεων ή της αξιολόγησης των επιπτώσεων στην αειφορία. Η ΟΟΣΑ δημοσίευσε μια έκθεση συγκριτικής αξιολόγησης "Ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις αξιολογήσεις των επιπτώσεων" με μια μελέτη αρκετών περιπτώσεων. 179

180 ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Τι είναι οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις? Η Πράσινη Προμήθεια είναι ένα σύστημα της αγοράς περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων και υπηρεσιών, δηλαδή, «τα εν λόγω προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν μικρότερη ή μειωμένη επίδραση στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από ό, τι άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό." Οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) είναι μια συγκεκριμένη περιοχή του συστήματος και αναφέρεται στις αγορές που γίνονται από την κυβέρνηση: 180

181 Συνίσταται στην ικανότητα να συμπεριλάβει το περιβαλλοντικό προσόν κατά το χρόνο της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών και με αυτόν τον τρόπο η ΡΑ μπορεί να παίξει, τότε το διπλό ρόλο της ως «πελάτης» και ως «καταναλωτής», και ως εκ τούτου μπορεί να έχει μια ισχυρή ικανότητα «προσανατολισμού προς την αγορά" Η προσφυγή στη χρήση του έχει ωθηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στην "Πράσινη Βίβλο για την Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων", στο έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Το έγγραφο COM (2001) 274 "το κοινοτικό δίκαιο περί δημοσίων συμβάσεων και οι δυνατότητες ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών παραγόντων στις δημόσιες συμβάσεις" είναι η διεύθυνση αναφοράς της Επιτροπής για τις ΠΔΣ, στην οποία προστέθηκε η οδηγία 2004/18/ΕΚ της 31 Μαρτίου του 2004 «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών, υπηρεσιών και έργων", η οποία εισήγαγε την περιβαλλοντική μεταβλητή εκτός από την απλούστευση της νομοθεσίας. Οι ΠΔΣ είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την προώθηση της ανάπτυξης μιας "πράσινης αγοράς" μέσω: η συμπερίληψη των κριτηρίων περιβαλλοντικής προτίμησης στις προμήθειες της δημόσιας διοίκησης στο πλαίσιο της πλέον συμφέρουσας από οικονομικής άποψης προσφοράς η δυνατότητα να εξετάσουμε τα συστήματα περιβαλλοντικής σήμανσης ως αποδεικτικά στοιχεία για την επαλήθευση των απαιτούμενων περιβαλλοντικών προτύπων. η πιθανότητα εξέτασης της πιστοποίησης των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (EMAS - ISO 14001) ως αποδεικτικά στοιχεία για την επαλήθευση της τεχνικής ικανότητας των προμηθευτών για την ορθή εκτέλεση της δημόσιας σύμβασης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει χρήσιμα εργαλεία για την προώθηση και την καθοδήγηση των πράσινων δημόσιων συμβάσεων, ως «Πράσινες αγορές" Εγχειριδίου, το οποίο περιλαμβάνει οδηγίες σχετικά με τον τρόπο των περιβαλλοντικών ζητημάτων που μπορούν να συμπεριληφθούν σε κάθε στάδιο της διαδικασίας προμηθειών και παραδείγματα που αντλούνται από τις αναθέτουσες αρχές σε όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει επίσης μια εργαλειοθήκη ΠΔΣ για να σχεδιαστεί για χρήση από τους αγοραστές του δημοσίου και για τους εκπαιδευτές ή για την ένταξη στα γενικά μαθήματα κατάρτισης των δημόσιων συμβάσεων και εργαστηρίων. Αποτελείται από 3 ανεξάρτητες ενότητες: - Μια στρατηγική μονάδα η οποία επιδιώκει να αυξήσει την πολιτική στήριξη για τις ΠΔΣ. - Μια νομική μονάδα η οποία επιδιώκει να διευκρινίσει νομικά ζητήματα. - Μια επιχειρησιακή μονάδα με στόχο την αγορά αξιωματικούς. Το εργαλείο της ΕΕ παρέχει κριτήρια ΠΔΣ που βασίζονται σε μια προσέγγιση κύκλου ζωής και στη βάση των επιστημονικών στοιχείων μετά τη διαδικασία προμηθειών (τεχνικές ή λειτουργικές προδιαγραφές, την ικανότητα αναδόχου, τα κριτήρια ανάθεσης και τα κριτήρια απόδοσης.) 181

182 Υπάρχουν επίσης τεχνικές εκθέσεις που διατίθενται για διάφορες κατηγορίες προϊόντων, καθώς και των κριτηρίων έχουν αναπτυχθεί για σχεδόν 18 ομάδες προϊόντων / υπηρεσιών (καθαρισμού προϊόντων και υπηρεσιών, συνδυάζουν παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού (CHP), Κατασκευή, Αντιγραφή και γραφής, Υπηρεσίες εστίασης και τροφοδοσίας, Ηλεκτρικής ενέργειας, επίπλων, προϊόντα και υπηρεσίες κηπουρικής? σκληρές επενδύσεις δαπέδου? κινητά τηλέφωνα? εξοπλισμού γραφείου IT, οδοποιίας και σηματοδότησης, φωτισμού των δρόμων και σήματα κυκλοφορίας, υφασμάτων, θερμομόνωσης, μεταφορών, πάνελ τοίχου, παράθυρα, τζάμια πόρτες και φεγγίτες. 182

183 ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Στη Διεθνή Σύμβαση του Aarhus, η οποία εγκρίθηκε με την απόφαση της ΕΚ στις 17 Φεβρουαρίου 2005, αναγνωρίστηκε το δικαίωμα πρόσβασης στις περιβαλλοντικές πληροφορίες που κατέχουν οι δημόσιες αρχές. Το 2003, η ΕΕ εξέδωσε δύο οδηγίες σχετικά με τη σύμβαση του Aarhus, η οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά με την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες και την οδηγία 2003/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Μαΐου 2003, για τη συμμετοχή του κοινού όσον αφορά την κατάρτιση ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων που αφορούν το περιβάλλον και με την τροποποίηση όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, των οδηγιών 85/337/ΕΟΚ και 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου Τι είναι μια περιβαλλοντική πληροφορία? Art. 2 της οδηγίας 2003/4/ΕΚ ορίζει περιβαλλοντικές πληροφορίες, όπως... "οποιαδήποτε πληροφορία σε γραπτή, οπτική, προφορική, ηλεκτρονική ή άλλη υλική μορφή, σχετικά με: (a) η κατάσταση των στοιχείων του περιβάλλοντος, όπως ο αέρας και η ατμόσφαιρα, το νερό, το έδαφος, η γη, το τοπίο και οι φυσικές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων των υδροβιότοπων, των παράκτιων και των θαλάσσιων περιοχών, η βιοποικιλότητα και τα συστατικά του, συμπεριλαμβανομένων των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, και η αλληλεπίδραση μεταξύ των στοιχείων αυτών (b) παράγοντες, όπως οι ουσίες, η ενέργεια, ο θόρυβος, οι ακτινοβολίες ή τα απόβλητα, συμπεριλαμβανομένων των ραδιενεργών αποβλήτων, οι εκπομπές, οι απορρίψεις και άλλες εκχύσεις στο περιβάλλον, που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν τα στοιχεία του περιβάλλοντος που αναφέρονται στο σημείο (α) (c) μέτρα (συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών μέτρων), όπως οι πολιτικές, η νομοθεσία, τα σχέδια, τα προγράμματα, οι περιβαλλοντικές συμφωνίες και οι δραστηριότητες που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν τα στοιχεία και τους παράγοντες που αναφέρονται στα (α) και (β), καθώς και μέτρα ή δραστηριότητες που αποσκοπούν στην προστασία των ως άνω στοιχείων (d) εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (e) κόστους-ωφέλειας και άλλες οικονομικές αναλύσεις και παραδοχές χρησιμοποιούμενες στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων και των μέτρων που αναφέρονται στο σημείο (γ) (f) την κατάσταση της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης της τροφικής αλυσίδας, όπου ενδείκνυται, τις συνθήκες της ανθρώπινης διαβίωσης, τις τοποθεσίες και τα οικοδομήματα πολιτισμικού ενδιαφέροντος στο μέτρο που επηρεάζονται ή ενδέχεται να επηρεασθούν από την κατάσταση των στοιχείων του περιβάλλοντος που αναφέρονται στο στο (α) ή, μέσω των στοιχείων αυτών, από τα θέματα που αναφέρονται στο σημείο (β) και (γ). " Το δικαίωμα της πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση 183

184 Η οδηγία της ΕΕ εγγυάται την πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες κατόπιν αιτήσεως, σε κάθε αιτούντα, χωρίς να υποχρεούται να επικαλεσθεί οιοδήποτε συμφέρον, καθώς επίσης και η συστηματική διάδοση στο κοινό των περιβαλλοντικών πληροφοριών από τις δημόσιες αρχές, ιδίως με την τεχνολογία επικοινωνιών μέσω υπολογιστή ή / και την ηλεκτρονική τεχνολογία, εφόσον υπάρχει. Οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται και να διαδίδονται, ενημερώνονται κατά περίπτωση και περιλαμβάνουν τουλάχιστον: (a) Κείμενα των διεθνών συνθηκών, συμβάσεων ή συμφωνιών, και της κοινοτικής, εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής νομοθεσίας που αφορούν στο περιβάλλον ή αναφέρονται σε αυτό (b) Πολιτικών, σχεδίων και προγραμμάτων που αφορούν το περιβάλλον (c) Εκθέσεις προόδου σχετικά με την εφαρμογή των στοιχείων που αναφέρονται στα (α) και (β) όταν εκπονούνται, ή τηρούνται σε ηλεκτρονική μορφή από τις δημόσιες αρχές (d) Οι εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος που αναφέρονται στην παράγραφο 3 (e) Δεδομένα ή περιλήψεις των δεδομένων που προκύπτουν από την παρακολούθηση δραστηριοτήτων που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν το περιβάλλον (f) Άδειες με ουσιαστικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τις περιβαλλοντικές συμφωνίες ή μια αναφορά για το πού μπορεί να αναζητηθούν ή να βρεθούν στο πλαίσιο του άρθρου 3, οι πληροφορίες αυτές (g) ) Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και αξιολόγηση των κινδύνων που αφορούν τα στοιχεία του περιβάλλοντος που αναφέρονται στο άρθρο 2 (1) (α) ή μια αναφορά για το πού μπορεί να αναζητηθούν ή να βρεθούν στο πλαίσιο του άρθρου 3, οι πληροφορίες.. Περιβαλλοντικές Πληροφορίες της ΕΕ Σε επίπεδο ΕΕ, πολλές υπηρεσίες, δίκτυα και εργαλεία, εγγυώνται την πρόσβαση στο δικαίωμα των περιβαλλοντικών πληροφοριών: Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος Ο ΕΟΠ είναι ένας οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ιδρύθηκε με ειδικό κανονισμό που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το Τέθηκε σε ισχύ στα τέλη του 1993 και εδρεύει στην Κοπεγχάγη. Το έργο του ΕΟΠ είναι να παράγει ευρωπαϊκών, πανευρωπαϊκών και περιφερειακών ολοκληρωμένων περιβαλλοντικών δεδομένων και σύνολα δεικτών, εκτιμήσεις και θεματικές αναλύσεις, προκειμένου να παράσχει μια σταθερή βάση απόφασης για τις περιβαλλοντικές πολιτικές. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφοριών και Παρατηρήσεων (EIONET): Το EIONET είναι ένα Δίκτυο Συνεργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και του μέλους της και των συνεργαζόμενων χωρών. Αποτελείται από τον ίδιο τον ΕΟΧ, έξι ευρωπαϊκά θεματικά κέντρα (ETC) και ένα δίκτυο περίπου εμπειρογνώμονες από 39 χώρες σε πάνω από 350 εθνικούς οργανισμούς περιβάλλοντος και άλλους φορείς που ασχολούνται με τις περιβαλλοντικές πληροφορίες. 184

185 Μέσω του ΕΔΠΠΠ, ο ΕΟΠ συντονίζει την παροχή έγκαιρων, εθνικά επικυρωμένων, υψηλής ποιότητας περιβαλλοντικών δεδομένων από τις επιμέρους χώρες, τη συλλογή και την οργάνωση και την παροχή διάδοσης πληροφοριών σε ευρωπαϊκό επίπεδο Eurostat: Είναι η στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που βρίσκεται στο Λουξεμβούργο και παρέχει στατιστικά στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο που επιτρέπουν συγκρίσεις μεταξύ χωρών και περιφερειών. Αυτό το γραφείο ενοποιεί τα δεδομένα που συλλέγονται και παρέχονται από τα κράτη μέλη και διασφαλιζεί ότι είναι συγκρίσιμα, με τη χρήση εναρμονισμένης μεθοδολογίας. Η Eurostat έχει επίσης ένα σύνολο δεικτών αειφόρου ανάπτυξης, που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη, και ένα συγκεκριμένο σύνολο των «βασικών δεικτών» για την Ευρώπη του 2020, η στρατηγική για την απασχόληση και την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. 185

186 ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ Οι κύριοι πάροχοι δεδομένων και στατιστικών στοιχείων για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη της ΕΕ είναι: Eurostat EEA EIONET Οι δείκτες αειφόρου ανάπτυξης (ΔΑΑ) χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη (ΣΑΑ της ΕΕ) σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε από την Eurostat κάθε δύο χρόνια. Τα προβλήματα αυτά παρουσιάζονται στους δείκτες δέκα, με θέματα (βλ. πίνακα παρακάτω) που έχουν εντοπιστεί ανάμεσα σε ένα σύνολο πάνω από 100 δείκτες. Each theme has one or several headlines indicators (Level 1), each one with several operational indicators (Level 2) and each one with explanatory variables (Level 3). Also contextual indicators can be included in a specific theme. ΘΕΜΑ Κοινονικο-οικονομική ανάπτυξη Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή Κοινωνική Ένταξη Δημογραφικές αλλαγές Δημόσια Υγεία ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ Ο ρυθμός ανάπτυξης του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ Παραγωγικότητα των πόρων Άνθρωποι σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού Ποσοστό απασχόλησης των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων Ετών υγιούς ζωής και το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, κατά φύλο Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου Κλιματικές αλλαγές και ενέργεια Μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας Βιώσιμες μεταφορές Κατανάλωση ενέργειας των μεταφορών σε σχέση με το ΑΕΠ Κοινός δείκτης των πτηνών Φυσικές πηγές ενέργειας Παγκόσμια συμμαχία Καλή διακυβέρνηση Αλιεύματα που λαμβάνονται από τα αποθέματα που βρίσκονται εκτός ασφαλών βιολογικών ορίων: Κατάσταση των αποθεμάτων ιχθύων που διαχειρίζεται η ΕΕ στο Βορειοανατολικό Ατλαντικό Επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος Δεν υπάρχουν δείκτες Δύο από αυτά τα θέματα αφορούν στην περιβαλλοντική αειφορία (στην αλλαγή του κλίματος και στην ενέργεια, στους φυσικούς πόρους), αλλά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη άλλοι σε ένα ευρύτερο ορισμό της αειφορίας. 186

187 Για παράδειγμα, το θέμα για την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή, περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενδείξεις: Η Ευρώπη του 2020, μια στρατηγική για την απασχόληση και την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, βασίζεται σε πέντε πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ, οι οποίοι αποτιμώνται σήμερα από οκτώ βασικούς δείκτες. Ενωσιακών και εθνικών στόχων είναι διαθέσιμα στους πίνακες δεδομένων Ένας από τους πέντε πρωταρχικούς στόχους της είναι «Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να μειωθούν κατά 20% σε σύγκριση με το (Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας θα πρέπει να αυξηθεί στο 20%. Ενεργειακή απόδοση θα πρέπει να βελτιωθεί κατά 20%)", και οι 3 βασικοί δείκτες που περιλαμβάνονται στο πλαίσιο του στόχου αυτού: Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (Δείκτης 1990 = 100) Μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας (%) Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας (τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου-toe-? Δείκτης 2005 = 100?% Των αποταμιεύσεων) 187

188 Περιβαλλοντικοί Συναφείς Δείκτες Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) έχει δημιουργήσει έναν πυρήνα δεικτών για την παροχή, τον διαχειρίσιμο και τη σταθερή βάση για την υποβολή εκθέσεων που βασίζονται σε δείκτες. Ο πλήρης κατάλογος του ΕΟΧ έχει 242 περιβαλλοντικούς δείκτες που σχετίζονται με διάφορα θέματα. Για παράδειγμα, στο θέμα της αλλαγής του κλίματος, περιλαμβάνει 55 δείκτες, η ενέργεια και οι μεταφορές θεμάτων 45 (το καθένα), τα περιβαλλοντικά θέματα 44 σενάρια, η βιοποικιλότητα (35) και το νερό (22). Άλλα θέματα είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση (18), η γεωργία (11), οι ακτές και οι θάλασσες (11), η βιομηχανία (8), το περιβάλλον και η υγεία (7), τα απόβλητα και οι υλικοί πόροι (7), και άλλοι (χημικά, η αλιεία, η πράσινη οικονομία, η κατανάλωση των νοικοκυριών, η χρήση γης, οι φυσικοί πόροι, ο θόρυβος, τα μέσα πολιτικής, το έδαφος, ο τουρισμός, το αστικό περιβάλλον). Οι δείκτες αυτοί χρησιμοποιούνται για την υποβολή εκθέσεων, σε παγκόσμια αξιολόγηση της ευρωπαϊκής κατάστασης του περιβάλλοντος, όπως οι «περιβαλλοντικοί δείκτες έκθεση 2012", ή οι θεματικές εκθέσεις. 188

189 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Με βάση την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, εξέδωσαν την οδηγία 2004/35/ΕΚ όσον αφορά την πρόληψη και αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών. (Τροποποίηση μέσω της οδηγίας 2006/21/ΕΚ σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας, μέσω της οδηγίας 2009/31/ΕΚ σχετικά με τη γεωλογική αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και μέσω της οδηγίας 2013/30/EU του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12, Ιουνίου 2013 σχετικά με την ασφάλεια των υπεράκτιων δραστηριοτήτων εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου). Η οδηγία καθιστά τον ορισμό της περιβαλλοντικής ζημίας ως «μετρήσιμη δυσμενής μεταβολή φυσικού πόρου ή η μετρήσιμη υποβάθμιση υπηρεσίας φυσικό πόρο που μπορεί να συμβεί άμεσα ή έμμεσα", και ιδίως: (a) ζημία προστατευόμενων ειδών και φυσικών οικοτόπων, ή οποιαδήποτε ζημία έχει σημαντικά δυσμενείς συνέπειες για την επίτευξη ή τη συντήρηση της ευνοϊκής κατάστασης, της διατήρησης αυτών των οικοτόπων ή ειδών. (b) ζημία στο νερό, ή οποιαδήποτε ζημία επηρεάζει σημαντικά δυσμενώς την οικολογική, χημική ή / και ποσοτική κατάσταση, ή / και το οικολογικό δυναμικό, όπως ορίζονται στην οδηγία 2000/60/ΕΚ, των συγκεκριμένων υδάτων, εξαιρουμένων των δυσμενών επιπτώσεων στις οποίες το άρθρο 4, (7) της εν λόγω οδηγίας ισχύει. (c) Ζημία του εδάφους, ή οποιαδήποτε ρύπανση του εδάφους η οποία δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο στην ανθρώπινη υγεία, επηρεάζεται αρνητικά ως αποτέλεσμα της άμεσης ή έμμεσης εισαγωγής εντός, πάνω ή κάτω από τη γη, ουσιών, παρασκευασμάτων, οργανισμών ή μικροοργανισμών. Αυτή η περιβαλλοντική ευθύνη βασίζεται σε μια διοικητική προσέγγιση διαφορετική από την αστική ευθύνη για ζημίες σε ακίνητα, σωματικές βλάβες και οικονομικές απώλειες. Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται: (a) Η περιβαλλοντική ζημία που προκαλείται από οποιαδήποτε από τις επαγγελματικές δραστηριότητες που απαριθμούνται στο παράρτημα III της οδηγίας (οδηγία IPPC εγκαταστάσεων, διαχείρισης αποβλήτων, λυμάτων, κτλ.), και σε οιαδήποτε επικείμενη απειλή τέτοιας ζημίας συνεπεία οποιασδήποτε εκ των δραστηριοτήτων αυτών (b) ζημία προστατευόμενων ειδών και φυσικών οικοτόπων προκαλεί οποιασδήποτε από τις επαγγελματικές δραστηριότητες πλην εκείνων που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ, και σε οιαδήποτε επικείμενη απειλή τέτοιας ζημίας, είναι συνεπεία οποιασδήποτε εκ των δραστηριοτήτων αυτών, είτε ο φορέας εκμετάλλευσης ενήργησε εκ δόλου είτε εξ αμελείας. Η οδηγία ζητά να εγγυηθεί η προληπτική δράση κατά του φορέα εκμετάλλευσης, όπου δεν έχει ακόμη συμβεί περιβαλλοντική ζημία αλλά υπάρχει επικείμενη απειλή να προκληθεί τέτοια ζημία, ο φορέας εκμετάλλευσης, χωρίς καθυστέρηση, θα λάβει τα αναγκαία προληπτικά μέτρα, και επίσης θα διασφαλίσει διορθωτικά μέτρα, όταν συμβεί η περιβαλλοντική ζημία. Στην περίπτωση αυτή, ο φορέας εκμετάλλευσης, χωρίς καθυστέρηση, ενημερώνει την αρμόδια αρχή και λαμβάνει όλα τα εφικτά μέτρα 189

190 για να περιορισθεί ή να προληφθεί η περαιτέρω περιβαλλοντική ζημία και οι δυσμενείς συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα. Το παράρτημα ΙΙ της οδηγίας καθορίζει ένα κοινό πλαίσιο που πρέπει να τηρείται προκειμένου να επιλέγονται τα καταλληλότερα μέτρα για να εξασφαλίζεται η αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών. Ο φορέας εκμετάλλευσης επιβαρύνεται με το κόστος των δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης και τα κράτη μέλη να λαμβάνουν μέτρα για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των χρηματοπιστωτικών μέσων και αγορών εκ μέρους των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών σε περίπτωση αφερεγγυότητας. 190

191 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: ΜΕΣΑ ΒΑΣΙΣΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Μέσα που βασίζονται στην αγορά (MBI), την παροχή κινήτρων προς τους πολίτες και τις οργανώσεις να λαμβάνουν φιλικές προς το περιβάλλον αποφάσεις που κατασκευάζουν ή ως καταναλωτές. ΤΟ MBI είναι επίσης ένα χρήσιμο εργαλείο για τις κυβερνήσεις, ώστε να ενισχύσουν την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Το MBI είναι, για παράδειγμα, οι φόροι, τα τέλη, οι εμπορεύσιμες άδειες, τα συστήματα επιστροφής καταθέσεων και των επιδοτήσεων, και βασίζονται στην αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει. Μέσα που βασίζονται στην αγορά θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να διορθώσουν τα σφάλματα της αγοράς με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, και να δικαιολογούνται όταν κανονιστικές ή διοικητικές προσεγγίσεις. Δεν παρέχουν επιτυχημένες λύσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Τα μέσα αυτά έχουν χρήση, κυρίως στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών, προκειμένου να μειωθούν τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή να πληρώσουν το κόστος της υγείας από ασθένειες που προκαλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το MBI έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για την περιβαλλοντική διαχείριση στον τομέα της επεξεργασίας νερού, τη διαχείριση των αποβλήτων ή τη βιομηχανία εκπομπών στον αέρα. Ο ρόλος της χρήσης των MBI έχει επίσης παρατηρηθεί από το 6ο πρόγραμμα δράσης της ΕΕ για το περιβάλλον, τη στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, καθώς και τη στρατηγική της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την Πράσινη Βίβλο σχετικά με τα μέσα που βασίζονται στην αγορά για την εξυπηρέτηση αντίστοιχων πολιτικών του περιβάλλοντος. Το έγγραφο αυτό διερεύνησε τις επιλογές για τη βελτίωση της προστασίας και της ανταγωνιστικότητας του περιβάλλοντος και της υγείας, ταυτόχρονα, εντοπίζοντας τα εξής πιο χρήσιμα εργαλεία: Φορολογία της ενέργειας Η τιμολόγηση του νερού Διαχείριση αποβλήτων Συνήθειες των τραπεζικών τομέων για την προστασία της βιοποικιλότητας Μέσα αντιμετώπισης για την τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση Μέσα για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μεταφορών Εμπειρίες με τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε πολλά κράτη μέλη 191

192 Η Πράσινη Βίβλος αναγνώρισε ότι το MBI χρειάζονται ένα σαφές κανονιστικό πλαίσιο το οποίο να λειτουργεί και συχνά να χρησιμοποιείται σε ένα μείγμα πολιτικής με άλλα μέσα. Επίσης, να εντοπίζει τα πλεονεκτήματα του MBI μέσω κανονιστικού χαρακτήρα: βελτιώνουν τα μηνύματα των τιμών, δίνοντας αξία στις εξωτερικές δαπάνες και τα οφέλη των οικονομικών δραστηριοτήτων, έτσι ώστε οι οικονομικοί παράγοντες να τα λαμβάνουν υπόψη και να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους για να μειώσουν τις αρνητικές - και να αυξήσουν τις θετικές - περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις. Επιτρέπουν στη βιομηχανία μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά την εκπλήρωση των στόχων και κατά συνέπεια χαμηλότερο συνολικό κόστος συμμόρφωσης. Δίνουν στις επιχειρήσεις ένα κίνητρο, μακροπρόθεσμα, της τεχνολογικής καινοτομίας για την περαιτέρω μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον («δυναμική αποτελεσματικότητα»). Υποστηρίζουν την απασχόληση, εφόσον χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής φορολογίας ή μεταρρύθμισης Ένα χρήσιμο εργαλείο είναι η βάση δεδομένων σχετικά με τη χρήση των μέσων που βασίζονται στην αγορά για την περιβαλλοντική πολιτική και διαχείριση των φυσικών πόρων που αναπτύχθηκε από τον ΟΟΣΑ και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Η βάση δεδομένων περιέχει πληροφορίες σχετικά με MBI χρησιμοποιούνται στην περιβαλλοντική πολιτική στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ ή της προσχώρησης, οι χώρες μέλη του ΕΟΧ και των χωρών με άλλο τρόπο συνεργασίας με τον ΕΟΧ, που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ. Μια σειρά από άλλες χώρες έχουν επίσης κληθεί να παράσχουν πληροφορίες για τη βάση δεδομένων, καθώς και πληροφορίες σχετικά με ορισμένα περιβαλλοντικούς φόρους στη Νότια Αφρική είναι διαθέσιμες. Καλύπτουν όχι μόνο το MBI, αλλά και εθελοντικές προσεγγίσεις. Ερωτήματα μπορεί να γίνουν με θέμα το περιβάλλον (ρύπανση του νερού, ατμοσφαιρική ρύπανση, κλιματική αλλαγή, ρύπανση του εδάφους, διαχείριση των αποβλήτων, διαχείριση των φυσικών πόρων, του θορύβου, την ενεργειακή απόδοση, Μεταφορών, Χωροταξίας) ή με τον τύπο του μέσου (φόροι, τέλη, εμπορεύσιμες άδειες, συστήματα καταβολής εγγύησης-επιστροφής, περιβαλλοντικά κίνητρα επιδοτήσεις, ή εθελοντικές προσεγγίσεις). Η Eurostat παρέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με τους περιβαλλοντικούς φόρους ως ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης τους "τάσεις της φορολογίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση". 192

193 Οι Κοινοτικοί Μηχανισμοί Εμπορίας Εκπομπών (EU-ETS) Το κύριο μέσο του MBI σε επίπεδο ΕΕ είναι το σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που εγκρίθηκε το Καλύπτει πάνω από εγκαταστάσεις και πτήσεις προς και από την ΕΕ και τα τρία κράτη ΕΟΧ-ΕΖΕΣ εντάσεως ενέργειας. Λειτουργεί στις 28 χώρες της ΕΕ και τα τρία κράτη ΕΟΧ-ΕΖΕΣ (Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία), που καλύπτουν περίπου το 45% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί με βάση ένα «ανώτατο όριο», ή το όριο, που για το συνολικό ποσό των ορισμένων φθοριούχων αεριών θερμοκηπίου που μπορεί να εκπέμπονται από τα εργοστάσια, τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και άλλες εγκαταστάσεις στο σύστημα. Αυτό πρέπει να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου με το έτος 2020, ως πραγματική προθεσμία. Εντός του καλύμματος, οι εταιρείες ή λαμβάνουν ή αγοράζουν ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπής. Οι εταιρείες μπορούν να συναλλάσσονται με αυτά τα επιδόματα, αλλά μπορούν επίσης να αγοράσουν περιορισμένα ποσά των διεθνών πιστωτικών μορίων από έργα μείωσης εκπομπών σε όλο τον κόσμο. Αν μια εταιρία δεν έχει αρκετά δικαιώματα για να καλύψει όλες τις εκπομπές της, λαμβάνει τα πρόστιμα. Αν μια εταιρεία μειώνει τις εκπομπές της, μπορεί να κρατήσει τα ανταλλακτικά επιδόματα για την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών της ή αλλιώς να τα πωλούν σε μια άλλη εταιρεία που είναι κοντά στα δικαιώματα της. Ο στόχος του συστήματος είναι να προωθήσει τις εταιρείες να μειώσουν τις εκπομπές τους. Λαμβάνεται υπόψη ότι η λήψη των προστίμων ή η αγορά των δικαιωμάτων πρέπει να είναι πιο ακριβή από ό, τι για να επενδύσουν στην ενεργειακή απόδοση, ή τις διαδικασιών χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες. Περιβαλλοντική Φορολογική Μεταρρύθμιση Περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση ορίζεται ως ένας συνδυασμός της περιβαλλοντικής φορολογικής μεταρρύθμισης με την μεταρρύθμιση των επιβλαβών για το περιβάλλον επιδοτήσεων. Η Περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση συνεπάγεται, αφενός, την εφαρμογή των περιβαλλοντικών φόρων, και από την άλλη πλευρά, τη μείωση άλλων φόρων, μέσα σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικής / φορολογικής ουδετερότητας. Η μεταρρύθμιση των επιβλαβών για το περιβάλλον επιδοτήσεων δεν είναι τόσο αμφιλεγόμενη, όπως η φορολογική μεταρρύθμιση και βασίζεται στην απόδειξη ότι ορισμένες επιδοτήσεις προωθούν τη χρήση των προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα ή διαδικασίες, ή οι αλλαγές στη χρήση της γης που συνεπάγονται την απώλεια της βιοποικιλότητας και των φυσικών οικοτόπων. Την ίδια στιγμή, μπορούν επίσης να εισάγουν στρεβλώσεις στην ενιαία αγορά. Η (ΟΟΣΑ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε αρκετές εκθέσεις και δημοσιεύσεις σχετικά με το θέμα άρχισε τις εργασίες για τη μεταρρύθμιση των περιβαλλοντικών επιβλαβών επιδοτήσεων στη δεκαετία του 1990 και δημοσίευσε αρκετές δημοσιεύσεις σχετικά με το θέμα. Και τα δύο όργανα έχουν επίσης αναπτύξει εργαλεία για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και τη μεταρρύθμιση των επιβλαβών για το περιβάλλον επιδοτήσεων. Δείτε το μεθοδολογικό διάγραμμα ροής που προτείνονται από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής παρακάτω 193

194 194

195 195