ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ - ΜΑΡΤΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ

Transcript

1 N.E.A.N.Δ.Α. Περιοδικό Ένωσης Ασκούμενων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ - ΜΑΡΤΙΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 9 5o Nομικό Συνέδριο Ε.Α.Ν.Δ.Α. Επίκαιρα ζητήματα Φορολογικού Δικαίου Νέο Δ.Σ. της Ε.Α.Ν.Δ.Α. Αποτίμηση έργου

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Editorial...3 Xαιρετισμός της Προέδρου της ΕΑΝΔΑ... 4 Xαιρετισμός του Αντιπροέδρου της ΕΑΝΔΑ... 5 Επανάσταση στη Δικαιοσύνη του Ιωάννη Σ. Παγώνα... 6 Η Κοινωνική διάσταση της δικηγορίας της Γιούλη Ακριώτη... 7 Λάθη, ο καλύτερος σύμμαχος του Νικόλαου Σπ. Διαμαντόπουλου... 8 Η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος του Λάμπρου Αδάμου... 8 Aνάγκη για συλλογικές δράσεις του Χρήστου Ι. Θεοδωρόπουλου... 9 Κόκκινα Δάνεια: Το «αιώνιο» πρόβλημα φτάνει επιτέλους στην λύση του ; της Αριστέας Καζάκου Ήρθε τελικά η ελπίδα; του Κωνσταντίνου Καρέτσου Δικηγορία του «ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ» του Ανδρέα Α. Κυριακόπουλου Το δικαίωμα των ασκουμένων δικηγόρων σε ελάχιστη αμοιβή του Αλέξανδρου Μαντζούτσου Είμαστε οι δικηγόροι οι «κακοί του παραμυθιού»; της Γωγώς Δελογιάννη τρόποι για να μάθεις να πληρώνεσαι! του Ιωάννη Χ. Κάπου Τιμοκατάλογος από Πανεπιστημιακό Καθηγητή: Οι πειθαρχικές-ποινικές κυρώσεις και η ηθική απαξίωση του Γιώργου Αργυρόπουλου Ο Καλλιτέχνης ως εργαζόμενος του Γιάννη Βασιλείου Ο θεσμός της Διαμεσολάβησης της Φωτεινής-Παρασκευής Α. Θεοδωροπούλου To «Deal» or not to «Deal»? της Χριστιάνας Μητροπούλου Η σύμβαση LEASING (Έννοια και Λειτουργία) της Βικτωρίας Λ. Παπαναστασίου ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 ΤΕΥΧΟΣ 9 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ της ΕΑΝΔΑ ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σταμαδιάνου Κυριακή ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Σταυρόπουλος Ζώης ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Παγώνας Ιωάννης ΤΑΜΙΑΣ Ακριώτη Γιούλη ΜΕΛΗ Αδάμος Λάμπρος Διαμαντόπουλος Νικόλαος Θεοδωρόπουλος Χρήστος Καζάκου Αριστέα Καρέτσος Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος Ανδρέας Μαντζούτσος Αλέξανδρος ΕΝΩΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (Ε.Α.Ν.Δ.Α.) Ομάδα αρχισυνταξίας: Λάμπρος Αδάμος, Γιούλη Ακριώτη, Αριστέα Καζάκου, Ανδρέας Κυριακόπουλος Συντακτική ομάδα: Γιώργος Αργυρόπουλος, Γιάννης Βασιλείου, Γεωργία Δελογιάννη, Φωτεινή Θεοδωροπούλου, Ιωάννης Κάπος, Χριστιάνα Μητροπούλου, Βικτωρία Παπαναστασίου Επικοινωνία: neanda2015@gmail.com Εκδοτική Παραγωγή: ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ Α.Β.Ε.Ε.,

3 Editorial T ο παρόν τεύχος του Περιοδικού μας, του ένατου κατά σειρά, έρχεται ένα χρόνο αργότερα από την τελευταία έκδοσή του. Ένα χρόνο μέσα στον οποίο έλαβαν χώρα πολλές αλλαγές και σημαντικά γεγονότα στο χώρο της δικηγορίας. Οι αρχαιρεσίες του ΔΣΑ και η εκλογή νέου Προέδρου, του κ. Β. Αλεξανδρή, η «τρικυμία» με τη φορολόγηση των ασκουμένων δικηγόρων αλλά και του θεσμού της άσκησης στα Δικαστήρια, το νομοσχέδιο του νέου ΚΠολΔ, το δημοψήφισμα που ακολούθησε και η αποχή διαρκείας που αποφασίστηκε είναι μερικά από τα κομβικά σημεία. Κυρίως, όμως, το νέο τεύχος των ΝΕΑΝΔΑ βρίσκει την Ένωση με ανανεωμένο Διοικητικό Συμβούλιο, όπως αυτό προέκυψε από τις αρχαιρεσίες της 6ης Νοεμβρίου Η νέα σύνθεση έρχεται πολλά υποσχόμενη με φρέσκιες ιδέες να συνεχίσει το σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει η Ένωση τα τελευταία χρόνια. Ήδη, τα πρώτα δείγματα γραφής έχουν τύχει θερμής αποδοχής, όπως η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων, ενώ η παρούσα έκδοση θα κυκλοφορήσει (και) με αφορμή τη διοργάνωση του 5ου Νομικού Συνεδρίου μας με θέμα «Επίκαιρα Ζητήματα Φορολογικού Δικαίου» που θα πραγματοποιηθεί στο Ναύπλιο στις Μαρτίου Στην προσπάθεια που πραγματοποιεί η Ένωση είναι απαραίτητη η ηθική και έμπρακτη στήριξη όλων μας. Όσον αφορά το Περιοδικό, περιμένουμε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση neanda2015@gmail.com Καλή ανάγνωση!

4 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΑΝΔΑ Αγαπητοί συνάδελφοι, Eίναι αδιαμφισβήτητο ότι βρισκόμαστε σε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους για τον κλάδο μας. Με τα σημάδια της οικονομικής κρίσης που πλήττει την ελληνική κοινωνία κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας πιο εμφανή από ποτέ, η ανάγκη για συλλογική δράση κι ενιαία θεσμική έκφραση μέσω της Ένωσής μας φαντάζει πιο επιτακτική από ποτέ. Κατά το έτος , θεωρώ ότι έγιναν κάποια σημαντικά βήματα για τη βελτίωση της καθημερινότητάς μας: Η διατήρηση του Προγράμματος Άσκησης στα Δικαστήρια, παρά την έλλειψη κονδυλίων, Η ευνοϊκότερη φορολόγηση των Ασκούμενων Δικηγόρων, Η αύξηση της χρηματοδότησης του Προγράμματος Παροχής Δωρεάν Νομικής Βοήθειας για Νέους, Η εξασφάλιση ετήσιας κάρτας απεριορίστων διαδρομών με έκπτωση 23%, Η διοργάνωση επιστημονικών ημερίδων και συνεδρίου, Η αναβάθμιση της ιστοσελίδας και του περιοδικού της Ένωσής μας και Η εξασφάλιση υποτροφιών κι έκπτωσης σε νομικά συγγράμματα είναι μερικά από τα επιτεύγματα της Ε.Α.Ν.Δ.Α κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Δυστυχώς, όμως, το χαρακτηριστικότερο σημάδι των καιρών που διανύουμε είναι ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο κι ότι συνεχώς προσπαθούμε να επιλύσουμε το αυτονόητο. Παρά τις όποιες αντιξοότητες και τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί κι έχοντας ως μοναδικό στόχο την συνέχιση του έργου μας και την ακόμη πιο ουσιαστική συμβολή του νέου Δ.Σ. στη βελτίωση της καθημερινότητας του νέου και ασκούμενου δικηγόρου, δεσμευόμαστε ότι θα επιδιώξουμε: Την ένταξη του Θεσμού της Άσκησης στα Δικαστήρια στο νέο ΕΣΠΑ και την αναβάθμισή του με ουσιαστική δυνατότητα άσκησης στο πλευρό των Δικαστών, Εισαγγελέων και Ειρηνοδικών, Την κατάργηση της φορολόγησης των ασκούμενων δικηγόρων, Την περαιτέρω αναβάθμιση του Προγράμματος Παροχής δωρεάν Νομικής Βοήθειας για Νέους, Την επαναφορά της ελάχιστης αμοιβής των Ασκούμενων Δικηγόρων στο ποσό των 600 ευρώ. Συνάδελφοι, σ αυτήν τη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε ως κοινωνία και ως κλάδος, οφείλουμε να αντιτάξουμε από κοινού τη δημιουργικότητά μας και τη διάθεσή μας για ζωή. Φιλικά Κυριακή Σταμαδιάνου Δικηγόρος, Πρόεδρος ΕΑΝΔΑ 4 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

5 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΑΝΔΑ Παράδεισος και Κόλαση Eίναι πράγματι αλήθεια, πως δεν σταθήκαμε τυχεροί... Εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, στην αρχή της σταδιοδρομίας μας, τη στιγμή που θα βλέπαμε τα όνειρά μας να γίνονταν πράξη, ο προγραμματισμός μας ανατρέπεται, οι στόχοι μας αλλάζουν με μόνη και κύρια κατεύθυνση την επιβίωση... Καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε καθημερινά πληθώρα προβλημάτων, που ούτε καν μπορούσαν να διανοη θούν την ύπαρξη των κατά το παρελθόν, τότε που κάποιοι λάμβα ναν ένα πολύ σημαντικό εισόδημα μόνο από το εξάμηνο μέρισμα. Ζούμε όπως συχνά ακούμε σε μια κόλαση... Κι όμως είμαστε τόσο άτυχοι, όσο κάποιοι διαρκώς ισχυρίζονται; Είναι βέβαιο πως ο δρόμος αυτός της «κολάσεως» δεν έχει γυρισμό; Μπορεί ο καθένας από εμάς σήμερα να αισθάνεται πως βιώνει ήδη την δική του κόλαση και πως δύσκολα θα ξεφύγει από αυτήν..., ίσως όμως βρει την απάντηση σε μια μικρή ιστορία... Κάποτε θέλησε να μάθει κάποιος νεαρός πως είναι η κόλαση και πως ο παράδεισος... Παρακαλούσε συνέχεια τον Θεό να τον αξιώσει να δει τι γίνεται εκεί, έως ότου άγγελος τον πήρε να του δείξει πως ζουν όσοι βρίσκονται στην κόλαση και πως ζουν εκείνοι που βρίσκονται στον παράδεισο... οδήγησε το νεαρό μας φίλο μπροστά από μια σιδερένια πόρτα. Πίσω από αυτή βρισκόταν μια μεγάλη αίθουσα γεμάτη κόσμο. Είδε φτωχούς και πλούσιους ανθρώπους, οι μεν φορούσαν κουρέλια, οι δε ήταν ντυμένοι με ακριβά και στολισμένα ρούχα. Στο κέντρο της αίθουσας, πάνω από τη φωτιά στεκόταν ένα μεγάλο σκεύος όπου έβραζε η σούπα. Γύρω από το σκεύος μαζεύτηκαν πολλοί πεινασμένοι με βαθουλωμένα μάγουλα και άγρια μάτια. Ο καθένας προσπαθούσε να πάρει λίγη σούπα. Ο νεαρός, αντιλήφθηκε πως τα παράξενα κουτάλια τους με τα οποία προσπαθούσαν να φάνε, είχαν μήκος ίσα με τον άνθρωπο. Τα κουτάλια ήταν σιδερένια και μόνο ένα κοντό μέρος της λαβής ήταν ξύλινο, γι αυτό ήταν πυρακτωμένα από τη ζεστή σούπα. Οι πεινασμένοι, σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον, προσπαθούσαν να πάρουν με το κουτάλι σούπα. Με πολλές δυσκολίες μερικοί έβγαζαν τα βαριά κουτάλια τους γεμάτα σούπα, όμως επειδή ήταν τόσο μακριά, ακόμη και ο πιο δυνατός δε μπορούσε να φέρει το κουτάλι στο στόμα του. Ακόμα και οι πιο γρήγοροι έκαιγαν τα χέρια τους, το πρόσωπό τους ή έχυναν τη σούπα στους ώμους των άλλων. Με βρισιές και ουρλιαχτά ορμούσαν ο ένας στον άλλον και χτυπούσαν τον συνάνθρωπό τους με τα κουτάλια, με τα οποία θα μπορούσαν να χορταίνουν. Ο άγγελος πήρε το χέρι του νεαρού και του είπε: «Αυτή είναι η Κόλαση»... Βγήκαν από την αίθουσα και σε λίγο οι άγριες φωνές δεν ακούγονταν πια. Πέρασαν από πολλούς μακρινούς και σκοτεινούς διαδρόμους και τελικά βρεθήκανε σε μια άλλη αίθουσα. Και εδώ είχε πολύ κόσμο. Στη μέση της αίθουσας τα ίδια. Βρισκόταν ένα μεγάλο σκεύος με σούπα που έβραζε. Και εδώ ο καθένας είχε το ίδιο τεράστιο κουτάλι. Όμως εδώ οι άνθρωποι ήταν μια χαρά. Μιλούσαν μεταξύ τους, γελούσαν και επίσης ακουγόταν κι ο ήχος του κουταλιού καθώς το έβαζαν και το έβγαζαν από τη σούπα. Κάθε φορά δίπλα στο σκεύος βρισκόταν δυο άτομα. Ό ένας έβγαζε το κουτάλι με σούπα και ταΐζε τον άλλον που βρισκόταν απέναντί του. Αν κάποιος δυσκολευόταν να σηκώσει το κουτάλι, τον βοηθούσε κάποιος άλλος κι ο καθένας μπορούσε να φάει όσο ήθελε. Όταν το ένα ζευγάρι τελείωνε το γεύμα, ερχόταν το άλλο. Ο άγγελος πήρε το χέρι του νεαρού και του είπε: «Αυτός είναι ο Παράδεισος». Μπορεί πράγματι σήμερα να καλούμαστε να πληρώσουμε και να εξοφλήσουμε την ζημιά που επί έτη κατά το παρελθόν διεφθαρμένοι και βολεμένοι άρχοντες δημιούργησαν, μπορεί πράγματι η καθημερινότητά μας κι η αγωνία επιβίωσης για την επόμενη ημέρα να μας έχουν οδηγήσει σε απόγνωση, η οποία πολλές φορές και δικαιολογημένα μας δημιουργεί απόλυτη αδιαφορία για τον διπλανό μας, μπορεί πράγματι όλοι να παλεύουμε για τον ίδιο σκοπό, αυτόν την αναγνώρισης των κόπων μας και της αξίας μας, μπορεί πράγματι πολλές φορές να υπάρχει σύγκρουση στα θέλω εκάστου εξ ημών, ωστόσο η μόνη οδός στην αντιμετώπιση των δεκάδων προβλημάτων μας, είναι να επιλέξουμε τον δρόμο του «παραδείσου», τον δρόμο όπου ο καθένας από εμάς θα αναλάβει ως προσωπική του υποχρέωση να «ταϊσει» από την κουτάλα τη δική του τον συνάδελφό του, να τον τροφοδοτήσει με τις ιδέες του, να του μεταφέρει την εμπειρία του, να του παράσχει την αναγκαία για αυτόν πληροφορία... Στο δρόμο αυτό οφείλει κι η ΕΑΝΔΑ με τις ιδέες, τις δράσεις, τις προτάσεις και τις παρεμβάσεις της, χωρίς «ουρλιαχτά» έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο να συμβάλει στην αντιμετώπιση όλων αυτών των δεκάδων προβλημάτων μας. Μετά τιμής Ζώης Π. Σταυρόπουλος Αντιπρόεδρος ΕΑΝΔΑ NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 5

6 Επανάσταση στη Δικαιοσύνη T ην 23η Απριλίου του τρέχοντος έτους συμπληρώνονται πέντε χρόνια από την ένταξη της χώρας μας στο «μηχανισμό στήριξης» (ανεξαρτήτως της ονοματοδοσίας του με άλλους τίτλους), κατά τη διάρκεια των οποίων άλλαξε άρδην το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Ανεπηρέαστος, προφανώς, δεν έμεινε και ο δικηγορικός κλάδος, τόσο από την καθίζηση της οικονομίας και την συνακόλουθη μείωση της δικηγορικής ύλης, αλλά και από τα δεκάδες φορολογικά μέτρα και τις μεταβολές της νομοθεσίας με τις οποίες αυξήθηκαν οι οικονομικής φύσεως απαιτήσεις για την πρόσβαση του πολίτη στη δικαιοσύνη. Μέσα σε αυτή την πενταετία πέραν της τακτοποίησης των δημοσιονομικών μεγεθών της χώρας (μείωσης των δημοσίων δαπανών αύξησης των δημοσίων εσόδων) τέθηκε επανειλημμένως στο προσκήνιο και ο στόχος των περίφημων μεταρρυθμίσεων, της προσαρμογής της χώρας μας, σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού βίου, στα ισχύοντα σε διεθνές επίπεδο, της ανασυγκρότησης της παραγωγικής της βάσης. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, όπως αποτυπώθηκαν σε όλα τα θεσμικά κείμενα που συντάχθηκαν σε αυτή την περίοδο, πάντοτε αφορούσαν και τον χώρο της Δικαιοσύνης. Πέραν της αύξησης των οικονομικής, όμως, φύσεως μέτρων ουδέν βελτιώθηκε στον χώρο που όλοι διακονούμε καθημερινά. Η «επιτάχυνση» των δικών δεν επετεύχθη, η ηλεκτρονική δικαιοσύνη παραμένει ένα μακρινό όνειρο θερινής νυκτός, καθώς η πλειοψηφία των συναδέλφων δεν έχει ακόμη εξοικειωθεί με τα ήδη προσφερόμενα (περιορισμένα βέβαια) ηλεκτρονικά εργαλεία, ενώ ουδείς θίγει και το ζήτημα της ποιότητας στην απονομή της δικαιοσύνης. Οι δε εξαγγελθείσες αλλαγές δεν αποτελούν τίποτε περαιτέρω παρά ημίμετρα αντιμετώπισης επουσιωδών ζητημάτων του ήδη υπάρχοντος συστήματος απονομής της δικαιοσύνης, οι οποίες πολλές φορές προσκρούουν και στις δικαιολογημένες αντιρρήσεις του δικηγορικού σώματος, καθώς όχι μόνο καταλύουν τις απαραίτητες θεσμικές εγγυήσεις, αλλά κυρίως εισάγονται χωρίς να έχει προηγηθεί επαρκής διαβούλευση με τους εκπροσώπους όλων των φορέων της δικαιοσύνης. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μια πραγματική επανάσταση! Είναι αδήριτη ανάγκη να αλλάξουμε πλήρως το Σύστημα Απονομής της Δικαιοσύνης, λαμβάνοντας υπ όψιν μας, είναι η αλήθεια, κυρίως επιταγές ποιότητας και ταχύτητας, διασφάλισης των δικαιωμάτων των πολιτών και λιγότερο συντεχνιακές επιδιώξεις περί αύξησης της δικηγορικής ύλης. Ζητούμενο πρέπει να είναι η εξάλειψη της γραφειοκρατίας, η κατάργηση της προφορικότητας της διαδικασίας (για ορισμένες και μόνον περιπτώσεις, που δεν υφίσταται ανάγκη εξέτασης μαρτύρων), η επέκταση των ηλεκτρονικών εργαλείων σε όλα τα στάδια απονομής της δικαιοσύνης και για όλες τις διαδικασίες και κυρίως ο σεβασμός και η τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του πολίτη και η εμπέδωση του κράτους δικαίου. Το εγχείρημα δεν είναι δύσκολο, καθώς μπορούμε κάλλιστα να «αντιγράψουμε» - υιοθετήσουμε το σύστημα (τις νομοθετικές ρυθμίσεις) άλλων χωρών με πιο αποδοτικά και προηγμένα μοντέλα. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων Αθηνών θα προβάλλει τις θέσεις και προτάσεις της, ευελπιστώντας στην ύπαρξη της απαραίτητης πολιτικής βούλησης για την προώθηση ρηξικέλευθων μεταρρυθμίσεων. Ιωάννης Σ. Παγώνας Δικηγόρος Αθηνών & Ν. Υόρκης LLM (Berkeley) Γενικός Γραμματέας ΕΑΝΔΑ Απαιτούμενος χρόνος για την εκτέλεση μιας σύμβασης και την ολοκλήρωση μιας πτωχευτικής διαδικασίας. Πηγή: Economist 6 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

7 Η Κοινωνική διάσταση της δικηγορίας Η καθημερινότητα μας ως δικηγόροι και ως πολίτες είναι δύσκολη και σπάνια μας δίνει την ευκαιρία να σηκώνουμε το κεφάλι και να σκεπτόμαστε πως εκτός από τα συντεχνιακά μας προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα μας σαν δικηγόροι, έχουμε στην κοινωνία ένα ρόλο ευρύτερο, υπάρχει αυτό που συχνά ξεχνούμε, η κοινωνική διάσταση του επαγγέλματος μας. Σαν δικηγόροι καλούμαστε να λειτουργήσουμε μέσα στις παθογένειες της αγοράς της οικονομίας της κοινωνίας. Παρακολουθούμε καθημερινά απαθής σαν συλλογικός φορέας στις τηλεοράσεις, στο διαδίκτυο τον δημόσιο εξευτελισμό ανθρώπων, την καταπάτηση κάθε έννοιας αξιοπρέπειας, ευπρέπειας, ατομικού δικαιώματος, παρακολουθούμε κοινωνικά ζητήματα όπως είναι το μεταναστευτικό, όπως αδύναμες κοινωνικές ομάδες που καθημερινά πλήττονται χωρίς να μπορούν να έχουν την έκφρασή τους μέσα στην κοινωνία, οι δικηγορικοί σύλλογοι οφείλουν να θυμίζουν σε όλους μας πέραν από την ορθή διαχείριση των συντεχνιακών μας ζητημάτων και την προβολή τους, ότι απέναντι στην κοινωνία έχουμε ένα χρέος, πέρα από εκείνο που έχουμε απέναντι στους εαυτούς μας. Το χρέος αυτό είναι να είμαστε οι προστάτες των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών, να μην είμαστε παρατηρητές σε φαινόμενα της πιο βάναυσης καταπάτησης του νομικού μας πολιτισμού και για να γίνει αυτό πρέπει να πιστέψουμε στην ανθρωπιστική διάσταση της νομικής επιστήμης, στο απαραβίαστο των ατομικών δικαιωμάτων των συμπολιτών μας και στην ίδια την προστασία του νομικού μας πολιτισμού. Σε μια κοινωνία που το μεγαλύτερο μέρος των αποφάσεων που την αφορούν λαμβάνονται κυρίως ερήμην της, κλήθηκε ολόκληρος ο νομικός κόσμος της χώρας να συμμετάσχει στο δημοψήφισμα της 2ης και 3ης Δεκεμβρίου 2014 και να πάρει θέση άμεσα έναντι του Νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Συγκεκριμένα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 138 του ν. 4194/ 2013 για θέματα ιδιαίτερης και κρίσιμης σημασίας για το δικηγορικό λειτούργημα ή τη λειτουργία της δικαιοσύνης, με απόφαση των μελών της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων δύναται να προκηρυχθεί η διεξαγωγή πανελλαδικού δημοψηφίσματος δικηγόρων με μυστική ψηφοφορία. Σύμφωνα με το άρθρο 138 του ν. 4194/2013 (Κώδικας περί Δικηγόρων) και κατόπιν της από απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικηγορικού Συλλόγου της Αθήνας που πάρθηκε κατά πλειοψηφία, η συντονιστική επιτροπή της Ολομέλειας κάλεσε τους δικηγόρους όλης της χώρας να συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα, προκειμένου να δηλώσουν αφενός τη συμφωνία τους ή μη στο κατατεθέν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχέδιο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, και αφετέρου το είδος και τη μορφή των κινητοποιήσεων. Οι Δικηγόροι ως ανεξάρτητος παράγοντας στην απονοµή της Δικαιοσύνης έπρεπε να προσέλθουν στις κάλπες και να συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα, στα πλαίσια των καθηκόντων τους για την προώθηση του κράτους δικαίου, πράγμα το οποίο έγινε. Οι συνάδελφοι προσήλθαν μαζικά στις κάλπες, χαιρετίζοντας με ενθουσιασμό τις δημοκρατικές διαδικασίες που ακολουθήθηκαν και κατά αυτόν τον τρόπο εξέφρασαν τη βούλησή τους. Ο θεσμός του δημοψηφίσματος αποδεικνύεται περίτρανα ως ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος λήψεως αποφάσεων για σοβαρά ζητήματα που αφορούν άμεσα την κοινωνία μας. Στις ανακατατάξεις που ενίοτε προβλέπονται οι δικηγόροι δεν θα πρέπει να μένουμε απλοί παρατηρητές, χωρίς να αναλογιζόμαστε τις συνέπειες του να είναι κανείς αδιάφορος στις αλλαγές και δη σαρωτικές. Οι συνέπειες, όποιες και αν θα είναι κάθε φορά αυτές, θα επηρεάσουν ατομικά τον κάθε Συνάδελφο ως συλλειτουργό της δικαιοσύνης αλλά και συλλογικά ως πολίτη του κοινωνικού συνόλου. Δεν θα πρέπει να είμαστε ανεκτικοί, απαθείς και αδιάφοροι για θέματα που άπτονται της Δικαιοσύνης και μας αφορούν άμεσα! Στις δύσκολες στιγμές που βιώνει η Ελλάδα, ο Δικηγορικός Κόσμος πρέπει να κατέχει αποφασιστικό ρόλο υπερασπίζοντας δυναμικά τις απόψεις του, ως μέλος του Κράτους Δικαίου. Το δικηγορικό λειτούργημα είναι κυρίως κοινωνικό λειτούργημα και γι αυτό πρέπει να αποτελεί παράδειγμα έκφρασης της υψηλής Δικηγορικής και Κοινωνικής μας Συνείδησης!! Η ευθύνη ανήκει στον κάθε έναν μας ξεχωριστά για ένα καλύτερο αύριο!! Είναι ευθύνη μας να ζούμε σε ένα καλύτερο αύριο όχι μόνο για τα δικά μας δικαιώματα αλλά και των συμπολιτών μας. Γιούλη Ακριώτη, Δικηγόρος, Ταμίας ΕΑΝΔΑ NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 7

8 Λάθη, ο καλύτερος σύμμαχος M ετά από τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα σε κατάσταση κρατικής ανάγκης, άρα οικονομικής και κοινωνικής κρίσης πλέον είναι πιο εύκολο να σκεφτούμε θετικά, κυρίως με την έννοια της λήψης ξεκάθαρης θέσης για την τάση που πρέπει να δημιουργηθεί. Πλέον τα λάθη του παρελθόντος έχουν επαρκώς καταγραφεί, όσο και αν πολλοί εθελοτυφλούν και τα υποστηρίζουν με πάθος, γιατί απλά, χωρίς αυτά δε θα είχαν στον ήλιο μοίρα. Επίσης, τα λάθη των τελευταίων χρόνων δεν χρειάζονται να καταγραφούν, γιατί απλά κραυγάζουν καθημερινά με το που ανατέλλει ο ήλιος κάθε πρωί και τα διαπιστώνουμε όλοι. Η μίξη των παρελθόντων και σύγχρονων λαθών ορίζουν την εποχή μας, τείνουν δε να γίνουν, αν δεν έχουν γίνει ήδη, καθεστώς. Η λήψη θέσης απέναντι σε αυτά είναι, όχι μόνο ατομική, αλλά και συλλογική ανάγκη, μέσω αφενός της αναγνώρισής τους και αφετέρου της σύνθεσης νέων και δημιουργικών λογικών ακόμα και μέσω ετερόκλητων τάσεων. Ευχολόγια θα πει κάποιος αμέσως, πλαίσιο για δραστηριοποίηση θα ανταπαντήσω. Συζητώντας με ανθρώπους της γενιάς μου στα χρόνια της κρίση προκύπτει άμεσα, ότι έχουμε κοινούς προβληματισμούς, πολλές φορές ακριβώς ίδιους, ακόμα και όταν ανήκουμε σε διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους. Η πλέον καταρτισμένη και (εκ)παιδευμένη γενιάς της χώρας μας το 2015 έχει ένα πράγμα να την ενώνει, τη θηλιά που της έχουν βάλει στο λαιμό και αγωνίζεται σε μια σκληρή πραγματικότητα καθηλωμένη. Αντί να απασχολούμαστε καθημερινά για το πώς θα επεκταθούμε σε ένα υγιές ανταγωνιστικό περιβάλλον περιοριζόμαστε στη τήρηση απλά των κανόνων επιβίωσης. Κάποιοι, όμως δεν τα καταφέρνουν, γιατί η εκμετάλλευση πολλές φορές κυριαρχεί και οι υποχρεώσεις είναι αμείλικτες (εισφορές, φορολογία) και στο τέλος της ημέρας αντί να σκέφτεται ο καθένας νέος επαγγελματίας, τί είναι αυτό που θα τον κάνει καλύτερο, ανταγωνιστικότερο και πιο δημιουργικό, μετράει υποχρεώσεις και χαμένες ώρες χωρίς καμία ανταπόδοση. Όλα αυτά όμως μπορεί να γίνουν σύμμαχοι σε ένα πλαίσιο ενότητας και συλλογικής αντιμετώπισής τους. Οι εποχές δεν αλλάζουν από μόνες τους, μόνο ο καιρός αλλάζει. Η γενιά μας έχει την επιστημονική κατάρτιση κατέχουμε πλέον και την κοινωνική μόρφωση, καθώς μεγαλώσαμε απότομα λόγω των συνθηκών, το αξιακό μας σύστημα γαλουχείται σε εποχές πολύ δύσκολες για να υποκύψει στις σειρήνες του ατομισμού, των κανόνων της ζούγκλας και της διαφθοράς. Η σειρά μας έχει έρθει, ακόμα και αν χρειαστεί να παρακάμψουμε τις ουρές των προβλημάτων, αλλιώς μια ζωή θα αναρωτιόμαστε, τί θα γινόταν αν είχαμε συμπεριφερθεί αλλιώς. Είναι μονόδρομος η δραστηριοποίηση σε κάθε ευκαιρία με άξονα την καταπολέμηση όσων μας έδεσαν τη θηλιά στο λαιμό και τη δημιουργία οράματος το οποίο δεν μπορεί παρά να μας ενώσει και εμείς να επιδιώκουμε την εκπλήρωσή του. Συναδελφικά, Νικόλαος Σπ. Διαμαντόπουλος Δικηγόρος παρ Εφέταις - Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ Η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος Σ τις αρχές του χρόνου, οι πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις στα γραφεία της σατιρικής εφημερίδας CHARLIE HEBDO και σε ένα εβραϊκό παντοπωλείο στα προάστια των Παρισίων σόκαραν την υφήλιο και φώλιασαν στη συνείδηση των δυτικοευρωπαίων πολιτών την ιδέα της «ισλαμικής απειλής». Όπως ήταν φυσικό, πέρα από το προφανές στοιχείο του ισλαμικού φανατισμού, ελάχιστοι διείδαν ότι αυτές οι τρομοκρατικές ενέργειες εμπεριείχαν και ένα δεύτερο ανάγνωσμα, το οποίο σχετίζεται άμεσα με τον τόπο εκδήλωσής τους και την υπηκοότητα των τρομοκρατών. Άλλωστε, μόνο ως τυχαία σύμπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι όλοι ανεξαιρέτως οι δράστες των δύο τρομοκρατικών επιθέσεων ήταν Γάλλοι πολίτες μουσουλμανικής καταγωγής, οι οποίοι γεννήθηκαν στη Γαλλία και μετήλθαν της γαλλικής παιδείας και κουλτούρας. Παρόλο που υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες σύγχρονες αποικιοκρατικές δυνάμεις του σύγχρονου κόσμου, η Γαλλία ουδέποτε κατάφερε να ενσωματώσει και να αφομοιώσει πλήρως τις διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και φυλές που φιλοξενεί στα σπλάχνα της και να λειτουργήσει ως ένα πραγματικό «χωνευτήρι» λαών και πολιτισμών. 8 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

9 Έτσι, ακόμη και σήμερα, η μεγάλη πλειονότητα των αραβόφωνων Γάλλων αντιμετωπίζονται από την ίδια τη γαλλική κοινωνία ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, στους οποίους έχουν τύποις παραχωρηθεί τα ίδια δικαιώματα. Θέμα χρόνου ήταν μερικοί από τους αυτούς να γίνουν έρμαια ριζοσπαστικών ομάδων, να μεταστραφούν σε εχθρούς της κοινωνίας και να στρατολογηθούν από εξτρεμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις. Εξάλλου, όπως αποδείχθηκε πλέον και με τον ειδεχθή τρόπο, οι εκτεταμένες βίαιες συγκρούσεις μεταξύ νεαρών μεταναστών και της αστυνομίας στα υποβαθμισμένα παρισινά προάστια και σε μεγάλες πόλεις της Γαλλίας τον Νοέμβριο του 2005 αποτελούσαν ένα ηχηρό και ξεκάθαρο προμήνυμα των όσων ακολούθησαν. Τότε ήταν, μάλιστα, που ο όρος «γαλλική ιντιφάντα» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τόσο από τα Μ.Μ.Ε. όσο και από τους ίδιους τους εξεγερμένους. «Θα μπορούσαν, όμως, να είχαν αποφευχθεί οι τρομοκρατικές επιθέσεις μέσω της άσκησης μίας διαφορετικής μεταναστευτικής πολιτικής από τις εκάστοτε γαλλικές κυβερνήσεις;» αυτό είναι το ερώτημα των «χιλίων δολαρίων» που δεν είναι δυνατό να απαντηθεί με σιγουριά. Ωστόσο, αυτό που προκύπτει αβίαστα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι είναι η επιτακτική ανάγκη ορισμένων δυτικοευρωπαϊκών χωρών να υιοθετήσουν μία πιο αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική, εξετάζοντας τη δυνατότητα (μερικής έστω) εφαρμογής του «σκανδιναβικού μοντέλου», το οποίο βασίζεται στην ύπαρξη ενός εκτεταμένου κράτους πρόνοιας για όλους τους πολίτες και σε πρακτικές όπως ο συμβιβασμός μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, η συναίνεση στην αγορά εργασίας και η υψηλή φορολόγηση, σε συνδυασμό με τις υψηλές και ποιοτικές κρατικές υπηρεσίες. Ας μην ξεχνάμε ότι, σε ιδεολογικό επίπεδο, η αύξηση της δημοτικότητας των ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη (και όσων αυτά αντιπροσωπεύουν) δεν διαφέρει και πολύ από την έξαρση του ισλαμικού εξτρεμισμού. Είναι, απλώς, η άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος. Λάμπρος Αδάμος, Δικηγόρος, D.E.S.S., Μ.Δ.Ε. Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ Aνάγκη για συλλογικές δράσεις Z ούμε αναμφίβολα ιστορικές στιγμές. Τα τελευταία τουλάχιστον 4 χρόνια, η χώρα μας βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και δυστυχώς όχι για καλό λόγο. Ο ιστορικός χρόνος έχει πυκνώσει ασυνήθιστα και η συντριπτική πλειοψηφία των συνανθρώπων μας βλέπουν τις ζωές τους να αλλάζουν ριζικά επί τα χείρω. Μέσα σε αυτόν τον πραγματικό κυκεώνα σαρωτικών μεταβολών, η γενιά μας καλείται να παράξει, να δημιουργήσει και να αφήσει το δικό της στίγμα. Μέρος αυτής το πράττει ενός των τειχών, αρνούμενη ή μη δυνάμενη να αναζητήσει αλλού μια καλύτερη επαγγελματική τύχη. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν -το δίχως άλλο- οι περισσότεροι νέοι δικηγόροι και ασκούμενοι, οι οποίοι έχουν την ιδιομορφία να μην μπορούν -εξ αντικειμένου- να ενστερνιστούν το δόγμα «όπου γης και πατρίς». Κατάρα; Μπορεί ναι. Ίσως, όμως, και όχι. Θέλω να πιστεύω ότι ο μονόδρομος που αντιμετωπίζουμε να παραμένουμε στο ασφυκτικό -κατά τα λοιπά- οικονομικό περιβάλλον της σημερινής Ελλάδας μπορεί να αποδειχθεί ευλογία. Σε κάθε περίπτωση, οι σημερινές συνθήκες επιτάσσουν τις συλλογικές δράσεις. Τούτο, δε, έτι περισσότερο στον κλάδο μας, έναν κλάδο που έχει χάσει πολλά από το κύρος και την αίγλη του παρελθόντος. Οι συνθήκες άσκησης του επαγγέλματος δεν τιμούν κανέναν και οι οικονομικοί όροι είναι πολύ συχνά αναξιοπρεπείς. Από την άλλη οι νέοι δικηγόροι είναι επιστημονικά (υπερ)επαρκείς, εκπαιδεύονται και καταρτίζονται διαρκώς και αποτελούν ανθρώπινο δυναμικό εξαιρετικά υψηλής ποιότητας. Ως εκ τούτου, η αναντιστοιχία των δύο είναι ακόμα περισσότερο ορατή και -σίγουρα- αποθαρρυντική για όλους μας. Η δεινή οικονομική συγκυρία έχει δημιουργήσει εξόφθαλμες παθογένειες και στον δικό μας κλάδο, γεγονός που αποτυπώνεται εύγλωττα στη μαζική εκροή νέων συναδέλφων από τη μάχιμη δικηγορία προς αναζήτηση ασφαλεστέρων μέσων βιοπορισμού. Είναι, λοιπόν, στις σημερινές συνθήκες και στην τωρινή πρωτόφαντη συγκυρία που είναι αναγκαίες περισσότερο από ποτέ η συλλογικότητα, η αλληλέγγυα και συναδελφική συμπεριφορά και η ανιδιοτελής προσφορά. Κάθε φορά που με ρωτάει κάποιος νέος συνάδελφος ή ασκούμενος για την αναγκαιότητα ή -έστω- τη χρησιμότητα της Ένωσης Ασκουμένων και Νέων Δικηγόρων ελλείψει αποφασιστικής της αρμοδιότητας στα μείζονα που τον (μας) απασχολούν (φορολογία εισοδή- NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 9

10 ματος, ΦΠΑ, ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ.) πασχίζω να του μεταγγίσω την ανησυχία μου ότι κάθε συλλογικότητα, υπό οιονδήποτε νομικό μανδύα, υπό οιανδήποτε σύνθεση και υπό οιεσδήποτε καταστατικές αρμοδιότητες και εν τοις πράγμασι δυνατότητες είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία. Έχοντας, δε, ήδη την εμπειρία 2,5 ετών ως μέλος του ΔΣ της ΕΑΝΔΑ, μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι η συγκεκριμένη συλλογικότητα δίνει μάχες, δηλώνει παρούσα σε όσα επηρεάζουν την καθημερινότητα των νέων δικηγόρων και των ασκουμένων, συνδιαμορφώνει συνθήκες και αποτελεί μοχλό πίεσης προς τα αποφασίζοντα όργανα. Το εύκολο είναι να λέμε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξουμε κάτι, ότι οι συνθήκες μας ξεπερνούν και ότι θα υποστούμε όσα έρθουν «μοιραίοι και άβουλοι». Το δύσκολο είναι να δράσουμε, να προτάξουμε το «εμείς» από το «εγώ» και να διεκδικήσουμε με αξιοπρέπεια το περιβάλλον, στο οποίο θα κληθούμε να παράξουμε για την υπόλοιπη ζωή μας. Με αυτές τις σκέψεις χαίρομαι ιδιαίτερα που είμαι για δεύτερη συνεχή φορά μέλος του ΔΣ της Ένωσης και μέρος αυτής της συλλογικότητας. Γιατί θα συνεχίσω να συνδιαμορφώνω στο ποσοστό που μπορώ τις συνθήκες και να δίνω μάχες με συναδέλφους προς όφελος όλων. Σήμερα, στη δύσκολη εποχή που βιώνουμε και στο ασφυκτικό επαγγελματικά περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί. Παράλληλα, με αυτά τα ερεθίσματα κάλω όλους τους νέους συναδέλφους και ασκούμενους να διεκδικούν, να συμμετέχουν στις δράσεις της Ένωσης και να κρίνουν αυστηρά και δίκαια τους συναδέλφους που προέκριναν να τους εκπροσωπήσουν. Τούτο, δε, διότι είναι σπουδαίο να καταστεί κοινή συνείδηση ότι έχει έρθει επιτέλους ο καιρός για συνέργειες, για ευρείες συναινέσεις, για δρώσες συλλογικότητες και για πραγματική αλληλεγγύη. Με εκτίμηση, Χρήστος Ι. Θεοδωρόπουλος, Δικηγόρος, LL.M., ΜΔΕ, Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΔΑΝΕΙΑ Το «αιώνιο» πρόβλημα φτάνει επιτέλους στην λύση του ; Τ ο νέο πολυαναμενόμενο σχέδιο της νέας Κυβέρνησης προβλέπει ρυθμίσεις για «κόκκινα» δάνεια και ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία τόσο των νοικοκυριών όσο και των επιχειρήσεων. Το εν λόγω νομοσχέδιο βέβαια «παλεύει» να διαμορφωθεί τα τελευταία δύο έτη, παρά ταύτα, αυτή την στιγμή φαίνεται να βρίσκεται σε τελικό στάδιο. Φαίνεται δε να προβλέπεται ακόμη και διαγραφή μέρους της οφειλής για τις περιπτώσεις δανειοληπτών που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας. Για τις λοιπές περιπτώσεις/κατηγορίες οφειλετών στόχος είναι η αναπροσαρμογή των δόσεων τόσο προς τις τράπεζες όσο και προς το δημόσιο οι οποίες πιθανολογείται ότι θα ανέρχονται στο 1/3 του εισοδήματος. Το νομοσχέδιο είναι υπό την αρμοδιότητα του υπουργείου Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού ενώ λόγω και των οφειλών προς τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία αρμοδιότητα φαίνεται να αποκτούν και τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας. Σύμφωνα δε με πληροφορίες, προβλέπεται η δημιουργία ενός ενδιάμεσου φορέα ή οργανισμού διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων, ο οποίος θα διαχειρίζεται όλα τα προβληματικά χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Ο Οργανισμός που θα έχει δημόσιο χαρακτήρα θα εποπτεύει την εφαρμογή ενός νέου πλαισίου ρύθμισης που θα 10 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

11 λαμβάνει υπόψη τις ελάχιστες δαπάνες διαβίωσης (πιθανόν όπως ήδη έχουν διαμορφωθεί από την ΕΛΣΤΑΤ) σε συνδυασμό με το ποσοστό χρεών κάθε δανειολήπτη, Με στόχο να «διαγνωσθεί» η αντικειμενική δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Άλλωστε το μέχρι τώρα ζήτημα ήταν ακριβώς αυτό, ο διαχωρισμός των δανειοληπτών σε εκείνους που εκπληρώνοντας τις υποχρεώσεις τους διακύβευαν στην ουσία την «αξιοπρεπή» διαβίωσή τους ή ακόμη και χωρίς επιθετικό προσδιορισμό- και σε εκείνους που μη εκπληρώνοντας συνειδητά τις υποχρεώσεις τους, ηύξαναν κατά πολύ το επίπεδο διαβίωσης τους- γνωρίζοντας ενίοτε και τις συνέπειες αυτής τους της επιλογής. Βασικό ήταν και παραμένει, να δοθεί η δυνατότητα, μέσω του νομοσχεδίου και κατ επέκταση μέσω των φορέων που αυτό θα θεσπίσει, να εξετάζεται κάθε περίπτωση μεμονωμένα, ανάλογα με τα οικονομικά δεδομένα του εκάστοτε δανειολήπτη και η ρύθμιση που θα προκύψει να εμφανίζεται προσαρμοσμένη στις δικές του ανάγκες (διαφορετικά θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ο άνεργος, διαφορετικά ο έχων την υποχρέωση διατροφής προστατευόμενων μελών κ.ο.κ). Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου προβλέπεται ολική διαγραφή χρεών για τις περιπτώσεις αντικειμενικής μόνιμης αδυναμίας αποπληρωμής, δηλαδή για χρέη που δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να αποπληρωθούν, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, δηλαδή για ευπαθείς ομάδες (π.χ. ηλικιωμένοι πάνω από ένα ορισμένο όριο ηλικίας, ανίατα ασθενείς, κ.λπ.), και όσοι βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας. Θα ήταν τουλάχιστον στρουθοκαμηλισμός να παραγνωρίσει κανείς πως τα «νούμερα» έφτασαν σε τέτοια επίπεδα, ώστε να είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη για διακανονισμό οφειλών που «λιμνάζουν» τα τελευταία έτη. Το σύνολο των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα ξεπερνά τα 210 δις, με τα επιχειρηματικά δάνεια να ανέρχονται στο ποσό των 101,6 δις. Ευρώ και τα στεγαστικά στο ποσό των 69,2 δις. Ευρώ. Τα δε χαρτοφυλάκια των εμπορικών Τραπεζών φέρονται από την Τράπεζα της Ελλάδος να παρουσιάζουν σημαντική επιδείνωση ως προς την ποιότητα χορηγήσεων προς ιδιώτες. Το φερόμενο (σύντομα) προς ψήφιση νομοσχέδιο για τα «κόκκινα» δάνεια θα περιλαμβάνει ως προς το πρόγραμμα ρύθμισης, όχι μόνο τα στεγαστικά αλλά όλα τα «κόκκινα» δάνεια, που έχουν υποθήκη σε πρώτη κατοικία, αλλά και σε αγροτικές ιδιοκτησίες μικροκαλλιεργητών, και αφορά σε φυσικά πρόσωπα (ιδιώτες με στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια και αγρότες με μικρά αγροτικά δάνεια), εμπόρους, ελεύθερους επαγγελματίες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις κ.ο.κ. Παράλληλα, στο πρόγραμμα ρύθμισης θα υπαχθούν και οφειλές προς άλλους φορείς, όπως Δημόσιο, ΔΕΚΟ, κ.λπ. Μένει να αποδειχθεί η φαινομενική «κατανόηση» του προβλήματος, καθώς από το σχέδιο νόμου, φαίνεται το πρόβλημα να έχει γίνει αντιληπτό στο βαθμό που κατά την γνώμη μου επηρεάζει την ελληνική κοινωνία εν έτη 2015, ενώ παράλληλα ελπίδα όλων είναι να καταλήξει το εν λόγω νομοσχέδιο στον ορθό «διαχωρισμό» των δανειοληπτών και όχι στην μαζική αντιμετώπιση ενός προβλήματος που μόνο «μαζικά» δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αριστέα Καζάκου Δικηγόρος, Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 11

12 Ήρθε τελικά η ελπίδα; Σ υνάδελφοι, βιώνουμε όλοι μας εδώ και 5 έτη τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, μιας κρίσης που ανέτρεψε σε σημαντικό βαθμό τα όνειρα, τις προτεραιότητες και τους στόχους που ο καθένας από εμάς είχε θέσει. Όλοι μας δίνουμε καθημερινά όλα αυτά τα χρόνια την μάχη της επιβίωσης, με αξιοπρέπεια πάντοτε, σε ένα πολύ ανταγωνιστικό επαγγελματικό περιβάλλον έχοντας παράλληλα να αντιπαλέψουμε ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας που έχει κυριεύσει την κοινωνία μας. Αναμφίβολα, η οικονομική κρίση ήταν το επιστέγασμα κρίσης θεσμών και αξιών που επικρατούσε στην χώρα μας επί δεκαετίες. Ένα διεφθαρμένο και πελατειακό πολιτικό σύστημα εξουσίας συνεπικουρούμενο και εξαρτώμενο από παρασιτικά και άλλα οικονομικά συμφέροντα λάμβανε διαχρονικά αποφάσεις που μας οδήγησαν ένα βήμα πριν από την χρεωκοπία. Η πολιτική της «τιμωρητικής δημοσιονομικής λιτότητας» εφαρμόστηκε απολύτως και στον κλάδο μας καθώς βαφτιστήκαμε όλοι ανεξαιρέτως πλούσιοι και φοροφυγάδες. Σε καμία περίπτωση δεν ισχυριζόμαστε πως όλοι οι συνάδελφοι είναι «άγιοι», αλλά ένα ευνομούμενο κράτος δικαίου που λειτουργεί στη βάση αρχών και κανόνων οφείλει να μην βάζει όλους τους πολίτες, εν προκειμένω τους δικηγόρους, στο ίδιο τσουβάλι. Σε αυτό το πλαίσιο, οι δικηγόροι και ιδιαίτερα οι νέοι κλήθηκαν την τελευταία πενταετία να σηκώσουν φορολογικά δυσανάλογο βάρος σε σχέση με το εισόδημά τους. Η επιβολή φορολογίας με τον ίδιο συντελεστή σε κάθε συνάδελφο, ανεξαρτήτως εισοδήματος και ετών δικηγορίας, και χωρίς την ύπαρξη αφορολογήτου ορίου ήταν μια απόφαση άδικη. Εξώθησε πολλούς συναδέλφους στην ανεργία, ενώ άλλους τους υποχρεώνει να εργάζονται μόνο για την αποπληρωμή των πάγιων υποχρεώσεών τους. Περαιτέρω λαμβάνονται υπόψη και οι εξής επιβαρυντικοί παράγοντες: οι ασφαλιστικές μας εισφορές είναι δυσβάσταχτες και καθόλου ανταποδοτικές, η δικηγορική ύλη συνεχώς συρρικνώνεται, οι απολαβές μας βρίσκονται σε αναντιστοιχία τόσο με τα προσόντα όσο και με τις -διαρκώς αυξανόμενες- ώρες απασχόλησής μας. Εξάλλου, σημαντικό ποσοστό νέων και άξιων συναδέλφων, υπό το φάσμα της ανεργίας που πλήττει τον κλάδο, εγκαταλείπει τη χώρα για να αναζητήσει την τύχη του σε εύρωστες οικονομικά χώρες του εξωτερικού. Κατ αυτόν τον τρόπο η χώρα μας στερείται επιστημονικού δυναμικού που θα μπορούσε να συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στην ανασυγκρότησή της. Η χώρα μας προκειμένου να εξέλθει από την επιτήρηση που της έχει επιβληθεί απαιτείται να ακολουθεί πολιτικές συναινέσεων και διαβούλευσης αναφορικά με όλα τα ζητήματα που κάθε φορά ανακύπτουν. Τρανό παράδειγμα που αφορά και τον κλάδο μας ήταν η κατάθεση από πλευράς του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του νομοσχεδίου για τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας τον περασμένο Νοέμβριο, που στόχευε στην υιοθέτηση αλλαγών χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ενστάσεις, τις παρατηρήσεις και τις γόνιμες προτάσεις του συνόλου των φορέων της Δικαιοσύνης της χώρας μας. Η μη παραγωγική στάση του Υπουργείου οδήγησε τον κλάδο στην ακραία, πλην όμως αναγκαία, απόφαση μέσω δημοψηφίσματος περί αποχής διαρκείας. Να σημειωθεί ότι η εν λόγω απόφαση ήταν συνειδητή, στο βαθμό που ο κάθε συνάδελφος γνώριζε το σημαντικό οικονομικό κόστος που επακόλουθα θα επωμιζόταν. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι, ο ρόλος που θα κληθεί να διαδραματίσει το νέο διοικητικό συμβούλιο της Ε.Α.Ν.Δ.Α., στο οποίο μου κάνατε την τιμή να με εκλέξετε, οφείλει να είναι πρωταγωνιστικός και διεκδικητικός στο πλαίσιο πάντοτε των θεσμικών του δυνατοτήτων. Η αγωνιστική διάθεση του νέου συμβουλίου στη βάση επιχειρημάτων, ουσιαστικών προτάσεων και χωρίς λαϊκίστικες κορώνες σε συνδυασμό με την ανατροπή της έως τώρα ασκούμενης περιοριστικής πολιτικής δύνανται να αλλάξουν τα δεδομένα. Κρίνεται δε επιβεβλημένο να υπενθυμίζουμε στους νέους πλέον θεσμικούς μας συνομιλητές, με τους οποίους θα κληθούμε να διαπραγματευτούμε την επίλυση των προβλημάτων μας ότι αφενός μεν τα οικονομικά και ασφαλιστικά μας αιτήματά μας είναι δίκαια, διαιωνίζονται και ως εκ τούτου χρήζουν άμεσης επίλυσης, αφετέρου δε σε ζητήματα που αφορούν την υπόστασή μας ως επαγγελματίες, όπως αυτό του ΚΠολΔ, η συμμετοχή μας στην διαμόρφωση των αποφάσεων θεωρείται «εκ των ουκ άνευ». Για τους λόγους αυτούς οφείλουμε ως κλάδος να διατηρούμε την ενότητά, την ενιαία και συλλογική δράση μας καθώς τα προβλήματα είναι ίδια για όλους, ιδίως για εμάς τους νεότερους. Κωνσταντίνος Καρέτσος Δικηγόρος, LLM, Μ.Δ.Ε., Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ 12 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

13 Δικηγορία του «ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ» Σ χεδόν έναν χρόνο μετά, κι ενώ φαινομενικά έχουν λάβει χώρα «κοσμοϊστορικά» γεγονότα για την Ελλάδα και τη δικηγορία, δεν είμαι σίγουρος εάν έχουμε μετακινηθεί έστω και ένα βήμα από τη θέση που βρισκόμασταν στις αρχές του Είναι, ωστόσο, πιθανό κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της σύνταξης του παρόντος άρθρου και της έκδοσης του περιοδικού που κρατάτε να έχουμε απτά αποτελέσματα από όλες αυτές τις αλλαγές και διαδικασίες που παρακολουθούμε. Θα σταθώ, ωστόσο, σε τρία χαρακτηριστικά κατά τη γνώμη μου παραδείγματα για τα περίεργα που έχουμε ζήσει το τελευταίο έτος στο χώρο του επαγγέλματός μας: Φορολόγηση ασκουμένων: Είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι ασκούμενοι δικηγόροι, από τους πλέον υπο-αμοιβόμενους νέους επιστήμονες, λόγω της φύσης του θεσμού της άσκησης δεν είναι δυνατό να εργαστούν αυτόνομα αλλά είναι απαραίτητο να ασκηθούν στο πλάι κάποιου δικηγόρου. Παρ όλα αυτά, βάσει του χαρακτήρα του επαγγέλματος, θεωρούνται ως αυτόνομοι, ελεύθεροι επαγγελματίες -και κυρίως ασφαλίζονται και φορολογούνται ως τέτοιοι! Πέρυσι, εξαιτίας της κατάργησης του αφορολόγητου των ελευθέρων επαγγελματιών, τέθηκε το ζήτημα της εν τοις πράγμασι φορολόγησης των ασκουμένων. Χρειάσθηκε πραγματικά πολύς κόπος εκ μέρους της Ένωσης αλλά και δεκάδων συναδέλφων προκειμένου να ενημερωθεί και να πεισθεί η Διοίκηση (Γ.Γ. Δημοσίων Εσόδων) για τα αυτονόητα. Αποτέλεσμα,η έκδοση της σχετικής Εγκυκλίου (υπ αριθ. ΩΨΙΤΗ-Α3Θ) που έλυσε προσωρινά το πρόβλημα. Εκκρεμεί, ωστόσο, μέχρι και σήμερα η οριστική επίλυση του ζητήματος, με αποτέλεσμα να παραμένει αβέβαιο το καθεστώς φορολόγησης των ασκουμένων συναδέλφων και ο κίνδυνος οι περσινές ενέργειες να καταστούν πρακτικά άνευ ουσιαστικού αποτελέσματος. Δημοψήφισμα για τον νέο ΚΠολΔ: Κάπου στις αρχές του περασμένου φθινοπώρου και με αρκετά μεγάλη καθυστέρηση αντιλήφθηκε το σώμα της δικηγορίας το ιδιαίτερα αμφισβητήσιμο περιεχόμενο του νομοσχεδίου για την τροποποίηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ένα ν/σ που κινούμενο σε λάθος κατεύθυνση καταργούσε στην ουσία βασικά δικονομικά δικαιώματα των πολιτών. Η αντίδραση του σώματος ήταν δικαίως μαζική με ένα συντριπτικό αποτέλεσμα κατά του ν/σ στο σχετικό δημοψήφισμα που διεξήχθη για πρώτη φορά και με αποτέλεσμα να αποφασισθεί μία αποχή διαρκείας που κράτησε μέχρι την προκήρυξη των Εθνικών Εκλογών της 25ης Ιανουαρίου. Ο προβληματισμός έγκειται στα χαμηλά αντανακλαστικά των φορέων και το ανύπαρκτο lobbying που (δεν) έκαναν οι Σύλλογοι, δεδομένου ότι ένα πρώτο σχέδιο είχε ήδη δημοσιοποιηθεί μήνες πριν την πρώτη θεσμική αντίδραση. Δεδομένου ότι επανέρχεται πάλι στο προσκήνιο το ενδεχόμενο ψήφισης νέου Κώδικα, ευχής έργο θα ήταν οι κατ εξοχήν αρμόδιοι θεσμοί να λειτουργήσουν προληπτικά αυτή τη φορά, απαιτώντας ίσως και την ενεργό συμμετοχή τους στην κατάρτιση ενός νέου σχεδίου, αξιοποιώντας άλλωστε το έμψυχο επιστημονικό δυναμικό που διαθέτουν προς μία σωστή, ορθολογική κατεύθυνση. Εξετάσεις ασκουμένων δικηγόρων: Η δεύτερη περίοδος εξετάσεων του 2014 αποτελεί, ίσως, την πιο επεισοδιακή εξεταστική διαδικασία που έχει λάβει ποτέ χώρα. Η προσπάθεια εξυγίανσης του θεσμού (ορθώς) είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις και υπερβολική αυστηρότητα, στοιχεία που δεν συμβαδίζουν κατά τη γνώμη του γράφοντος με τον χαρακτήρα των εξετάσεων ως εξετάσεις γενικής δικηγορίας αλλά και που θέτουν ερωτηματικά ως προς τον σεβασμό απέναντι στους νέους συναδέλφους που παλεύουν καθημερινά και υποαμειβόμενοι. Ναι μεν ζητούμενο θα πρέπει να είναι η εξυγίανση του θεσμού, θα πρέπει όμως η προσπάθεια αυτή να γίνει προς μία κατεύθυνση ουσίας και όχι τύπων, να έχει ως στόχο όχι την άσκοπη ταλαιπωρία των εξεταζόμενων, αλλά την πραγματική αξιολόγηση και προετοιμασία για την καθημερινότητα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν. Τα παραπάνω αποτελούν προσωπικές σκέψεις και προβληματισμούς που, εντούτοις, περιέχουν ψήγματα αλήθειας. Το ζήτημα είναι με ποιο τρόπο και με πόση λογική θα προσπαθήσουμε όλοι μαζί, μέσα στα πλαίσια όχι μόνο της Ένωσης αλλά και στην προσωπική σφαίρα του καθενός, να υψώσουμε αναχώματα στα παράλογα και να αντιπαλέψουμε πραγματικά και όχι μέσω «προγραμματικών δηλώσεων» τις δυσκολίες που αντιμετώπιζουμε. Ανδρέας Α. Κυριακόπουλος Δικηγόρος, Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 13

14 Το δικαίωμα των ασκουμένων δικηγόρων σε ελάχιστη αμοιβή Σ ύμφωνα με το άρθρο 92Α παρ. 1 εδ. β του ΝΔ 3026/1954 (Κώδικας περί Δικηγόρων), όπως αντικαταστάθηκε με το Ν. 4093/2012 (Έγκριση Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής ), «η αμοιβή των ασκούμενων δικηγόρων δεν μπορεί να είναι κατώτερη του εκάστοτε ισχύοντος κατώτατου νόμιμου μισθού υπαλλήλου του ιδιωτικού τομέα». Η διάταξη αυτή ήταν ιδιαιτέρως επιτυχής: 1) Συσχέτιζε την αμοιβή των ασκουμένων δικηγόρων με τις εκάστοτε επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, χωρίς αναφορά σε πάγιο ποσό, το οποίο κάποια χρόνια αργότερα θα κατέληγε ενδεχομένως να έχει την αξία των «μεταλλικών δραχμών» του ΝΔ 3026/ ) Παρείχε αγώγιμη αξίωση στον ασκούμενο δικηγόρο, ο οποίος μπορούσε να την ασκήσει και μετά το πέρας της άσκησής του, η δε παρανομία θα μπορούσε να αποδειχθεί με τις υποχρεωτικές ενυπόγραφες βεβαιώσεις του δικηγόρου για την έναρξη και την ολοκλήρωση της άσκησης σε συνδυασμό με τη μη ύπαρξη αποδείξεων καταβολής της ελάχιστης προβλεπόμενης αμοιβής. Παρόλα αυτά, με το άρθρο 13 παρ. 10 του N. 4194/2013 (Κώδικας Δικηγόρων), ορίστηκε ότι «η αμοιβή των ασκουμένων δικηγόρων καθορίζεται με διάταξη τυπικού νόμου». Η ρύθμιση αυτή: 1) Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στρεψονομίας, δίνοντας την εντύπωση ότι παραπέμπει στη νομοθετική κατοχύρωση της ελάχιστης αμοιβής των ασκουμένων δικηγόρων με το Ν. 4093/2012, όμως ο εν λόγω νόμος δεν περιείχε τη σχετική διάταξη αυτοτελώς αλλά ως τροποποίηση του ΝΔ 3026/1954, το οποίο, με τη δημοσίευση του N. 4194/2013, έπαψε να ισχύει. 2) Δημιουργεί κενό δικαίου και μάλιστα με τρόπο που προσβάλλει την ίδια τη νομοπαραγωγική διαδικασία και το κύρος της Βουλής των Ελλήνων, αφού είναι εντελώς παράλογο ένα τόσο απλό ζήτημα να μη ρυθμίζεται κατά τρόπο συγκεκριμένο ούτε στον ίδιο το νέο Κώδικα Δικηγόρων ούτε κατ εξουσιοδότηση του νομοθέτη από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση, αλλά νόμος να παραπέμπει σε έκδοση (μεταγενέστερου) νόμου (!), με την πρόθεση βέβαια τέτοιος νόμος να μην εκδοθεί ποτέ. Σε κάθε περίπτωση, εξακολουθεί να ισχύει η από 4 Ιουλίου 2006 απόφαση του ΔΣ του ΔΣΑ, σύμφωνα με την οποία «για τους ασκούμενους δικηγόρους που εργάζονται σε δικηγορικά γραφεία, το ποσό αμοιβής δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 600 ευρώ», πλην όμως μία τέτοια απόφαση δεν μπορεί παρά να έχει ισχύ μόνο στην Αθήνα και να συνεπάγεται μόνο πειθαρχικές συνέπειες για τους δικηγόρους που δεν συμμορφώνονται. Δεδομένου δε ότι ο μέσος ασκούμενος δικηγόρος, φοβούμενος ότι μετά δεν θα μπορεί να γίνει δεκτός για άσκηση σε κανένα δικηγορικό γραφείο, δεν τολμά να υποβάλει έγγραφη αναφορά προκειμένου να ασκηθεί ο σχετικός πειθαρχικός έλεγχος, η ως άνω απόφαση, από την υιοθέτησή της μέχρι σήμερα, παραμένει κενό γράμμα. Εναπόκειται πλέον στη νέα κυβέρνηση και ειδικότερα στο νέο Υπουργό Δικαιοσύνης να προχωρήσει στην αντικατάσταση του άρθρου 13 παρ. 10 του N. 4194/2013, κατά τρόπο ώστε να κατοχυρωθεί εκ νέου το δικαίωμα των ασκουμένων δικηγόρων σε ελάχιστη αμοιβή, το ύψος της οποίας θα καθορίζεται μεν με ελεύθερη συμφωνία αλλά δεν θα μπορεί να υπολείπεται του εκάστοτε ισχύοντος κατώτατου νόμιμου μισθού υπαλλήλου του ιδιωτικού τομέα. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι, όπως είδαμε, τέτοια ρύθμιση είχε θεσπιστεί με το «μνημονιακό» Ν. 4093/2012, καθίσταται σαφές ότι αποκλειστικά υπεύθυνη για την κατάργηση του θεμελιώδους αυτού δικαιώματος των ασκουμένων δικηγόρων είναι η προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία επέλεξε συνειδητά την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων, και πάντως όχι η «τρόικα» (ή, με τη νέα ορολογία, οι «τρεις θεσμοί»). Αλέξανδρος Μαντζούτσος Δικηγόρος, Μέλος Δ.Σ. ΕΑΝΔΑ 14 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

15 Είμαστε οι δικηγόροι οι «κακοί του παραμυθιού»; Ε ίναι, σχεδόν αποστομωτικά, μεγάλη η μερίδα του κόσμου που συναναστρεφόμαστε καθημερινά, που λογίζει τους δικηγόρους, συλλήβδην, ως μια κάστα απατεώνων ή στην καλύτερη περίπτωση καιροσκόπων αρπακτικών. Ως μία επαγγελματική ομάδα, μια κλίκα, κλειστή και αλληλοϋποστηριζόμενη, έτοιμη να «καταπατήσει» πολλά για να μην χάσει τα κακώς εννοούμενακεκτημένα της. Είναι, επίσης, σχεδόν αποστομωτικά, μεγάλη η αδυναμία πολλών από εμάς να αντιτάξουμε όλους εκείνους τους λόγους, ή έστω μερικούς από αυτούς, που μπορούν να ανατρέψουν αυτή τη θεωρία. Είναι τέτοια η αδυναμία μας γιατί, κατά βάθος, ξέρουμε, ότι στην πρώτη δική μας διαφωνία, τουλάχιστον ένας συνομιλητής μας, θα φέρει στη συζήτηση μια εμπειρία του, όπου κάποιος συνάδελφός μας, παλιά, τον είχε εκμεταλλευτεί ή με δυο λόγια του είχε φερθεί πολύ άσχημα και αντιεπαγγελματικά. Την ιστορία αυτή συνήθως ακολουθούν παρόμοιες, γνωστών, φίλων, φίλων φίλων, ώσπου, ξαφνικά, οι ιστορίες γίνονται δεκάδες και ακόμα και η ίδια η δική μας η θέληση να υπερασπιστούμε τον κλάδο μας, έχει καμφθεί προ πολλού. Δεν λέω, ούτε για αστείο, ότι ως κλάδος αξίζουμε επαίνους και ευφήμους μνείες. Ίσα ίσα. Ούτε μπορώ -και ούτε θέλω, για να είμαι ειλικρινής- να μας εξισώσω όλους, αντιμετωπίζοντάς μας όπως όλοι οι υπόλοιποι, και να παραβλέψω πολλά μεγάλα παραδείγματα συναδέλφων που μας ενέπνευσαν έστω και για μια στιγμή, άλλους λίγο, άλλους πολύ. Δεν μπορώ να μας βάλω όλους στην ίδια μεγάλη κατηγορία και να παραβλέψω όλες εκείνες τις φορές που οι άνθρωποι που μας δίδαξαν, άλλοι με περισσότερη αγάπη και ζήλο κι άλλοι με λιγότερη, μας έκαναν να σκεφτούμε ότι ίσως, τελικά, θα άλλαζε λίγο τον κόσμο η συμβολή μας. Τολμώ όμως να πω, ότι η δική μας γενιά, χωρίς φυσικά να λείπουν οι εξαιρέσεις, δεν έχει ακόμα προλάβει να συμβάλει στην περαιτέρω παγίωση αυτής της ενδεχομένως, όχι και τόσο άδικης, τελικά- αφοριστικής θεωρίας. Τολμώ να πώ, πως αυτό που βλέπω από εμάς τους «νέας κοπής», είναι κάτι που με κάνει αισιόδοξη, είναι μια προσέγγιση διαφορετική από τις προηγούμενες γενιές, πιο κοντά στις ανάγκες των άλλων και μια πιο ανθρωποκεντρική θεώρηση της δουλειάς μας. Μιας δουλειάς που, νομίζω έχουμε κι εμείς την ανάγκη πια, να μην την αφήνουμε να μας αλλοτριώνει, να μας κάνει κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα. Τολμώ να πω, πως κάποιες φορές, σε πολλούς από μας, βλέπω λίγο από εκείνο που πρωτοβλέπαμε ο ένας στον άλλον στα πρώτα έτη του πανεπιστημίου. Λίγο από την αθωότητα ότι η δικαιοσύνη, και ειδικά η κοινωνική, θα περνάει από το χέρι μας, λίγο από την αφέλεια ότι θα μπορούσαμε για πάντα να τιμάμε τον όρκο μας. Κι αυτό με κάνει χαρούμενη και αισιόδοξη. Με κάνει να θέλω να πιστέψω στους δικούς μου, σε αυτούς που μεγαλώσαμε μαζί, σε αυτή τη γενιά που μεγαλώσαμε σαν τα «βασιλόπουλα», με χίλιες ανέσεις, προοπτικές, σχέδια για πολλά λεφτά, για μεγάλη ζωή, για να μάθουμε, γύρω στο 2010 και σε όλα τα χρόνια που ακολούθησαν, πως πρώτα και πριν από όλα πρέπει να είναι ο άλλος άνθρωπος. Ακόμα και στη δική μας δουλειά. Με τιμή και πάσα επιφύλαξη, Γωγώ Δελογιάννη Δικηγόρος Αθηνών NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 15

16 5+5 τρόποι για να μάθεις να πληρώνεσαι! Κ άποιος παλαιός, εμπειρότατος και αρκετά πετυχημένος Δικηγόρος, στο ξεκίνημα της δικής μου επαγγελματικής πορείας και στο τέλος της δικής του μου είπε: «Καλός δικηγόρος είναι εκείνος που ξέρει να πληρώνεται». Δεν γνωρίζω εάν κατέκτησα απόλυτα την «τέχνη» αυτή κατά τα έτη που μεσολάβησαν, όμως η καθημερινή τριβή κατέστησε σαφές το ότι η είσπραξη αμοιβής για την παροχή νομικών υπηρεσιών είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και συνήθως άχαρη διαδικασία. Ακολουθούν συμβουλές συνοδευόμενες από τη φιλοδοξία να κάνουν τη διαδικασία αυτή πιο ευχάριστη: 1. Όταν κάποιος υποψήφιος πελάτης ζητάει συνάντηση προκειμένου να λάβει συμβουλή για κάποια υπόθεση, καλό είναι να θέσεις το θέμα της αμοιβής από νωρίς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί λέγοντάς του ότι «η επίσκεψη χρεώνεται». Με αυτό τον τρόπο μπορείς να διαπιστώσεις -δίχως να προσβάλλεις- εάν ο ενδιαφερόμενος αξιολογεί ως σημαντική την υπόθεση που τον αφορά και ως εκ τούτου έχει προϋπολογίσει τη δαπάνη δικηγορικής αμοιβής ή εάν θέλει απλώς να «βολιδοσκοπήσει» κατά την αναζήτηση της πιο οικονομικής επιλογής. Σε περίπτωση που προκαλέσει έκπληξη στον ενδιαφερόμενο αυτής της μορφής η «οικονομική πολιτική» είναι δυνατό να του αντιτάξεις, πως σε περίπτωση ανάθεσης του δικαστικού χειρισμού της υπόθεσης του σε εσένα, από την αμοιβή για τη διεξαγωγή της δίκης θα αφαιρεθεί το ποσό που κατεβλήθη για τη νομική συμβουλή (επίσκεψη). Εάν πάλι αυτός ο χειρισμός δεν είναι δυνατός ή εάν κρίνεις ότι δεν πρέπει να ζητήσεις αμοιβή για συμβουλή ή για επίσκεψη, λόγω κάποιου ειδικού λόγου, καλό είναι ενημερώσεις τον ενδιαφερόμενο, με ευγενικό τρόπο, ότι μόνο κατ εξαίρεση δεν ζητήθηκε αμοιβή. 2. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο υπολογισμός του χρηματικού ποσού, το οποίο σε ικανοποιεί ηθικά για την παροχή των υπηρεσιών σου. Ενδείκνυται η συμβουλή του πίνακα «νόμιμων» αμοιβών. Ταυτόχρονα, απαραίτητη είναι η συνεκτίμηση της εκάστοτε κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, της φύσης της υπόθεσης, της τιμής που επικρατεί στην αγορά και της οικονομικής επιφάνειας του πελάτη. 3. Τα έξοδα στα οποία θα υποβληθείς για την περαίωση της εντολής πρέπει να υπολογίζονται σχολαστικά προς αποφυγή παρεξηγήσεων. Η πλειοψηφία των πελατών δεν ενδιαφέρονται για το ύψος των μεμονωμένων κονδυλίων αλλά προτιμούν να ακούσουν ένα συνολικό ποσό στο οποίο έχει συνυπολογιστεί η δικηγορική αμοιβή και τα έξοδα. Πλην όμως εάν ζητηθεί αναλυτικό κοστολόγιο η επίδειξη αυτού καταδεικνύει σοβαρότητα και υπευθυνότητα. 4. Ο τρόπος χρέωσης των υπηρεσιών και του τρόπου είσπραξης της αμοιβής (κατ αποκοπή, χρονοχρέωση ή με εργολαβικό δίκης) πρέπει να εξετάζονται κατά περίπτωση. Απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη η προσωπικότητα του πελάτη και η φύση της υπόθεσης. Οι «μεγάλες» επιχειρήσεις και εταιρείες προτιμούν τη χρονοχρέωση. Η πρόταση για χρονοχρέωση σε «μικρές» επιχειρήσεις και ιδιώτες, το πιο πιθανό είναι να προκαλέσει απορία. Εάν διακρίνεις με απόλυτη βεβαιότητα την ευδοκίμηση της υπόθεσης και την είσπραξη των επιδικασθέντων από τον αντίδικο, η εργολαβική αμοιβή μπορεί να αποτελέσει μια συνετή επιλογή. Καταρτίζεται εγγράφως και δημιουργεί σχέση αυξημένης εμπιστοσύνης μεταξύ δικηγόρου και εντολέα. 5. Μετά τη γνωστοποίηση στον ενδιαφερόμενο της απαιτούμενης για την εκτέλεση της εντολής αμοιβής, απόφυγε τις «εκπτώσεις». Αίτημα για μείωση της αμοιβής, δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτό πλην εξαιρέσεων. Εφόσον έχεις υπολογίσει με σύνεση το χρηματικό ποσό το οποίο θεωρείς ικανοποιητικό για την παροχή των υπηρεσιών σου, είναι βέβαιο ότι μείωση αυτού θα οδηγήσει σε απροθυμία εκτέλεσης ή και σε πλημμελή εκπλήρωση. Εάν τη μείωση ζητά πελάτης, στον οποίο δεν επιθυμείς να προκαλέσεις αίσθημα δυσαρέσκειας, λόγω διαρκούς συνεργασίας, είναι προτιμότερο να προτείνεις ότι στο μέλλον, κατά το χειρισμό μια άλλης υπόθεσης ή σε ένα άλλο στάδιο της συγκεκριμένης δίκης θα υπολογίσεις μικρότερη αμοιβή, λόγω του ότι δεν έκανες την έκπτωση κατά την παρούσα χρονική στιγμή. Ας μην ξεχνάμε ότι: 1. Οι νομικές υπηρεσίες δεν παρέχονται δωρεάν. Στις νομικές υπηρεσίες συγκαταλέγεται και η παροχή νομικών συμβουλών. 2. Η άσκηση δικηγορίας συνιστά λειτούργημα. Ο Δικηγόρος είναι συλλειτουργός στην απονομή της Δικαιοσύνης. 3. Ο «χρόνος» του Δικηγόρου είναι εξαιρετικά σημαντικός. Άσκοπη ενασχόληση με μια υπόθεση στερεί την απασχόληση από μια άλλη υπόθεση. 4. Όταν ο ενδιαφερόμενος απευθύνεται σε δικηγόρο «οικείο» σε αυτόν ή σε φιλικά του πρόσωπα δεν αποσκοπεί στην αποφυγή της αμοιβής αλλά στην «προνομιακή» μεταχείριση. 5. Η απόκτηση εμπειρίας συνεπάγεται αύξηση της αμοιβής. Η έλλειψη εμπειρίας δεν συνεπάγεται μη καταβολή αμοιβής. Ιωάννης Χ. Κάπος Δικηγόρος Αθηνών Μ.Δ.Ε. Αστικού Δικαίου Πανεπιστημίου Αθηνών 16 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

17 ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Οι πειθαρχικές-ποινικές κυρώσεις και η ηθική απαξίωση Η είδηση πως αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας είχε συντάξει τιμοκατάλογο με το χρηματικό ποσό που θα έπρεπε να περιέχει το φακελάκι, το οποίο θα έδιναν οι φοιτητές για να περάσουν το μάθημα, συντάραξε για άλλη μια φορά το χώρο της παιδείας. Ο καθηγητής για κάθε βαθμό είχε ορίσει συγκεκριμένα ποσά. Το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε τον καθηγητή σε ποινή φυλάκισης 18 μηνών για παθητική δωροδοκία κατ εξακολούθηση (236+98ΠΚ) και η ποινή επικυρώθηκε από τον Άρειο Πάγο, ενώ ο συνεργός διαμεσολαβητής του καθηγητή καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους για άμεση συνέργεια σε παθητική δωροδοκία κατ εξακολούθηση ( ΠΚ). Το πειθαρχικό συμβούλιο, μετά από την πειθαρχική δίωξη του πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, του επέβαλε την ποινή της οριστικής παύσης γιατί «με πράξεις που συνιστούν εξακολούθηση του ίδιου εγκλήματος διέπραξε το έγκλημα της παθητικής δωροδοκίας, για το οποίο καταδικάστηκε αμετάκλητα με απόφαση του αρμόδιου ποινικού δικαστηρίου, οι πράξεις του δε αυτές στοιχειοθετούν βαρεία παράβαση των υπηρεσιακών καθηκόντων του και καταδεικνύουν διαγωγή απάδουσα στην αξιοπρέπεια του πανεπιστημιακού λειτουργού». Στην περίπτωση αυτή υπήρξε ταυτόχρονη επέμβαση της ποινικής και της πειθαρχικής εξουσίας σχετικά με τη συμπεριφορά του καθηγητή. Η πειθαρχική, όμως, διακρίνεται από την ποινική εξουσία ενδεικτικά στα εξής: α) Προϋποθέτει την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου και απόλλυται κατά κανόνα με αυτήν (με εξαίρεση στο αρ.113 ΥΚ), ενώ η ποινική εξουσία ασκείται και μετά την απώλεια της εν λόγω ιδιότητας. β) Οι πειθαρχικές ποινές διαφέρουν από τις ποινικές ποινές και συμπίπτουν μόνο ως προς το πρόστιμο. γ) Επί των πειθαρχικών παραπτωμάτων δεν ισχύει η συνταγματική αρχή ότι «έγκλημα δεν υπάρχει χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης...» (άρθρο 7 1 Σ), διότι αυτά απαριθμούνται ενδεικτικά στο άρθρο 107 ΥΚ. δ) ακόμα, δεν ισχύει η αρχή «ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης», διότι είναι δυνατό να ρυθμιστεί η πειθαρχική εξουσία αναδρομικά. ε) Η πειθαρχική δίκη («διαδικασία») είναι αυτοτελής και ανεξάρτητη από κάθε άλλη δίκη, κυρίως όμως από την ποινική σύμφωνα με το αρ ΥΚ. Η αμετάκλητη όμως ποινική απόφαση ή το αμετάκλητο απαλλακτικό βούλευμα, δεσμεύουν το πειθαρχικό όργανο ως προς την ύπαρξη ή την ανυπαρξία πραγματικών γεγονότων ( 3) που στοιχειοθετούν την αντικειμενική υπόσταση πειθαρχικού παραπτώματος. Ο πειθαρχικός δικαστής, επομένως, δεσμεύεται αποκλειστικά και μόνο ως προς το πραγματικό μέρος της υπόθεσης, δηλ. του πειθαρχικού παραπτώματος, το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα και ποινικό αδίκημα, η) η ποινική δίκη δεν αναστέλλει την πειθαρχική. Είναι όμως δυνατό να διαταχθεί από το πειθαρχικό όργανο η αναστολή για «εξαιρετικούς λόγους» ( άρθρο ΥΚ). Όμως, η είδηση αυτή πέρα από τις ποινικές/πειθαρχικές ευθύνες του καθηγητή και την αλληλεπίδρασή τους καταδεικνύει και το επίπεδο της παιδείας σήμερα που βάλλεται ευθέως με τέτοιες συμπεριφορές. Στη ζοφερότερη κρίση οικονομίας, ιδεών και πολιτικής που ζει η χώρα εδώ και 40 χρόνια η παιδεία και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι πρέπει να είναι πρωτοπόροι και να διδάσκουν πάνω από όλα ήθος και αρχές. Η εφαρμογή του νόμου και η πίστη σε αυτόν υφίσταται όταν έχουμε διδαχθεί πρώτα την ηθική στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο όχι ως ένα κώδικα καταναγκαστικών αρχών του παρελθόντος αλλά ως σύνολο εσωτερικών και πηγαίων κανόνων που η τήρησή τους είναι αυτονόητη στο άτομο χωρίς επιφυλάξεις. Αυτά τα κρούσματα δυστυχώς υπάρχουν και δείχνουν με τον καλύτερο τρόπο πως το σημερινό μας πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό και η ενδεχόμενη πλήρης έξοδος από την οικονομική κρίση θα μας φέρει αντιμέτωπους με προβλήματα που προς το παρόν τίθενται «κάτω από το χαλί». Γιώργος Αργυρόπουλος Δικηγόρος NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 17

18 Ο Καλλιτέχνης ως εργαζόμενος Σ τη συνείδηση μας ο καλλιτέχνης του θεάματος είναι κάποιος που κοινωνεί την τέχνη, που εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο και προσπαθεί μέσω της φαντασίας και της δημιουργικότητας του να αποκωδικοποιήσει όλα εκείνα που απασχολούν την ανθρώπινη ύπαρξη και να κατευνάσει εκείνα που την ταλανίζουν. Στην πραγματικότητα είναι και κάτι ακόμα, που οι περισσότεροι αγνοούμε, όταν τον θαυμάζουμε στην σκηνή ή στην οθόνη. Είναι ένας εργαζόμενος. Θα υποστεί εξαντλητικές πρόβες, θα μοχθήσει σωματικά αλλά και πνευματικά, οδηγώντας σε ουκ ολίγες περιπτώσεις την συναισθηματική (αλλά και την σωματική) του ακεραιότητα σε κίνδυνο, προκειμένου να αποδώσει το έργο τέχνης, που έχει κληθεί να φέρει εις πέρας. Κι αν η άγνοια της εργασιακής του ιδιότητας από την πλευρά του θεατή δεν τον βλάπτει, η άγνοια από την μεριά της Πολιτείας είναι καταστροφική. Με την αντιμετώπιση του από την έννομη τάξη ως κάτι ολοσχερώς διάφορο του μισθωτού εργαζομένου, ο καλλιτέχνης του θεάματος θα μείνει οικονομικά και νομικά μετέωρος, δίχως την προστασία των ευεργετικών διατάξεων του εργατικού δικαίου, ενώ στην πραγματικότητα τελεί σε σχέση εξαρτημένης εργασίας, δίχως ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και με ελάχιστες πιθανότητες θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Πρόκειται, βέβαια, για μια ιδιαίτερη μορφή εργαζομένου. Λόγω των ειδικών τεχνικών του γνώσεων ο καλλιτέχνης αναπτύσσει πρωτοβουλία κατά την παροχή της εργασίας του, ο χρόνος εργασίας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, καθώς, πέραν της πρόβας και της παράστασης, εργάζεται και κατά το στάδιο της εσωτερικής προετοιμασίας, ενώ το αποτέλεσμα της είναι απρόβλεπτο. Η σχέση εξάρτησης με τον εργοδότη του είναι χαλαρότερη σε σχέση με εκείνη του μέσου εργαζομένου κι ίσως αυτό είναι το στοιχείο, που αποτρέπει τον νομοθέτη από την μέριμνα για την προστασία του. Σκεφτείτε πως η μόνη περίπτωση, που εντοπίζουμε στην νομοθεσία, όπου η σχέση ανάμεσα στον καλλιτέχνη και τον εργοδότη θεωρείται εκ του νόμου ως εκείνη της παροχής εξαρτημένης εργασίας, είναι στο αρθρ. 27 παρ.3 του ΝΔ 4208/61, στο οποίο ρητά αναφέρεται πως η σύμβαση παροχής εργασίας μεταξύ του παραγωγού κινηματογραφικών ταινιών και του σκηνοθέτη είναι εκείνη της εξαρτημένης εργασίας. Ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως, ενώ έχει καθιερωθεί τεκμήριο εξαρτημένης εργασίας για τους τεχνικούς κινηματογράφου και τηλεόρασης, που απασχολούνται στις σχετικές παραγωγές, δεν έχει θεσπιστεί κάτι ανάλογο για τους καλλιτέχνες, που συμμετέχουν στις αντίστοιχες παραγωγές. Αυτή είναι η κατεύθυνση στην οποία θα πρέπει να κινηθεί ο νομοθέτης, τουλάχιστον κατά την ταπεινή μου άποψη, ενόψει μιας επικείμενης κωδικοποίησης της εργατικής νομοθεσίας. Όποτε και αν αυτή ολοκληρωθεί -- οι κατά καιρούς απόπειρες περαίωσης του πολύπαθου αυτού έργου, θυμίζουν εκείνες στο παραδοσιακό «Γεφύρι της Άρτας» κι ας ελπίσουμε να μην χρειαστεί να δέσουν κάποιο νομικό στο οπισθόφυλλο, για να στεριώσει. Η θέσπιση ενός τεκμηρίου εξαρτημένης εργασίας των καλλιτεχνών, που συμμετέχουν σε ένα θέαμα, κατά τα πρότυπα της γαλλικής νομοθεσίας, είναι επιβεβλημένη. Ενώ στην πλειονότητα τους οι σχέσεις ανάμεσα στους καλλιτέχνες-εκτελεστές και τους εργοδότες - επιχειρηματίες είναι εκείνη της εξηρτημένης εργασίας, για να απολαύσει τα δικαιώματα που απορρέουν από το εργατικό δίκαιο ο καλλιτέχνης είναι αναγκασμένος να προσφύγει στην Δικαιοσύνη. Με αμφίβολα αποτελέσματα. Ο νομοθέτης πρέπει να αφουγκραστεί τα προβλήματα των ανθρώπων που εργάζονται σε ένα κλάδο ζωτικής σημασίας σε τούτη την περίοδο κρίσης. Μιας κρίσης όχι μόνο οικονομικής ή κοινωνικής, αλλά πρωτίστως ανθρωπιστικής. Ας μην ξεχνάμε δε, πως ο εργαζόμενος καλλιτέχνης, πέρα από τον σωματικό και πνευματικό μόχθο, υφίσταται μια πρόσθετη ταλαιπωρία. Σε κάθε του εμφάνιση καταθέτει ένα μέρος της ψυχής του. Μια απώλεια ανεκτίμητη. Και όσο κι αν το χειροκρότημα είναι εκείνο που τροφοδοτεί την ψυχή του, εκ των πραγμάτων βοηθά λιγότερο στην επιβίωση του. Γιάννης Βασιλείου Δικηγόρος 18 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9

19 Ο θεσμός της Διαμεσολάβησης Ο θεσμός της διαμεσολάβησης (Mediation), ως εναλλακτικός τρόπος επίλυσης της διαφοράς, εισήχθη στην Ελλάδα με το ν. 3898/2010 «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» κατ εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 2008/52/ ΕΚ. Στο άρθρο 4β του νόμου αυτού προβλέπεται ότι: «Ως Διαμεσολάβηση νοείται η διαρθρωμένη διαδικασία ανεξαρτήτως ονομασίας, στην οποία δύο ή περισσότερα μέρη μιας διαφοράς επιχειρούν εκουσίως να επιλύσουν με συμφωνία τη διαφορά αυτή με τη βοήθεια διαμεσολαβητή». Η Διαμεσολάβηση είναι εναλλακτική μέθοδος εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, στην οποία τα μέρη, με τη βοήθεια και συνδρομή του Διαμεσολαβητή, ενός τρίτου προς τα μέρη ουδέτερου προσώπου, διαπραγματεύονται (negotiation) προκειμένου να καταλήξουν σε μια βιώσιμη και αμοιβαία ικανοποιητική λύση της διαφοράς, χωρίς την ανάγκη να προσφύγουν σε μια χρονοβόρα και δαπανηρή δικαστική διαμάχη. Η Διαμεσολάβηση είναι οικειοθελής, εμπιστευτική και απόρρητη διαδικασία, που παράγει δεσμευτικές για τα μέρη συμφωνίες. Η Διαμεσολάβηση εφαρμόζεται για την επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών και ενεργοποιείται μόνο με τη συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων μερών. Η Διαμεσολάβηση είναι γρήγορη, άμεση και σημαντικά πιο οικονομική διαδικασία συγκριτικά με την προσφυγή στα δικαστήρια. Στη Διαμεσολάβηση, η τελική συμφωνία αποτελεί προϊόν της ελεύθερης βούλησης, προσέγγισης και διαπραγμάτευσης των ίδιων των μερών, τα οποία συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της τελικής συμφωνίας, η οποία είναι δεσμευτική, παράγοντας έννομα αποτελέσματα. Με τη Διαμεσολάβηση, καλλιεργείται μία νοοτροπία υγιούς προσέγγισης της διαφοράς με στόχο τη σύνθεση και όχι τη σύγκρουση, και παράλληλα επιτυγχάνεται η αποσυμφόρηση των δικαστηρίων. Επιπροσθέτως, με τη Διαμεσολάβηση εξοικονομείται χρόνος και χρήμα, τα οποία μπορούν να επενδυθούν σε προσοδοφόρες δραστηριότητες αντί σε χρονοβόρες δικαστικές διαμάχες. Η Διαμεσολάβηση εφαρμόζεται με πολύ μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό εδώ και δεκαετίες, ακριβώς γιατί είναι μία διαδικασία αμοιβαίου οφέλους για τα εμπλεκόμενα μέρη που οδηγεί σε οικειοθελή και επωφελή επίλυση των διαφορών, με πολύ μικρότερο κόστος για τον πολίτη ή τον επιχειρηματία και σε συντομότερο χρόνο από την προσφυγή στα δικαστήρια. Η Διαμεσολάβηση είναι η διαδικασία υποβοηθούμενης διαπραγμάτευσης. Σύμφωνα με τον ορισμό της Διαμεσολάβησης στο άρθρο 4 β του ν. 3898/2010, τα βασικά στοιχεία της Διαμεσολάβησης είναι τα εξης: διαρθρωμένη διαδικασία, εκουσίως, συμφωνία, βοήθεια Διαμεσολαβητή. Τα στάδια της διαδικασίας είναι οι κοινές συναντήσεις γύρω από το τραπέζι με όλους και μετά οι κατ ιδίαν συναντήσεις. Ο Διαμεσολαβητής είναι βοηθός διαπραγμάτευσης των μερών. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της διαμεσολάβησης είναι: η εμπιστευτική διαδικασία, η εκούσια διαδικασία, μη δεσμευτική, μη επικριτική και η ουδετερότητα. Ο ν. 3898/2010 τιτλοφορείται «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις» και στο άρθρο 2 ορίζει ότι: «Διαφορές ιδιωτικού δικαίου μπορούν να υπαχθούν σε διαμεσολάβηση με συμφωνία των μερών, αν αυτά έχουν την εξουσία να διαθέτουν το αντικείμενο της διαφοράς». Πρόκειται δηλαδή για τις διαφορές ιδιωτικού ενδοτικού δικαίου. Από το πεδίο εφαρμογής της διαμεσολάβησης αποκλείονται, επομένως, οι διαφορές δημοσίου δικαίου και από τις διαφορές ιδιωτικού δικαίου εκείνες για τις οποίες υφίσταται διάταξη αναγκαστικού δικαίου που ορίζει ότι για την επίλυσή τους τα μέρη πρέπει να προσφύγουν στα δικαστήρια. Για παράδειγμα, τα μέρη δεν μπορούν να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση για τη λύση του NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9 19

20 γάμου τους αλλά η διατροφή και τα αποκτήματα των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο της εν λόγω διαδικασίας. Ο Διαμεσολαβητής είναι ένα τρίτο προς τα μέρη και τη διαφορά πρόσωπο, το οποίο θα επιλέξουν εκείνα (τα μέρη) από κοινού και το οποίο θα τα βοηθήσει, με αμερόληπτο τρόπο, να φτάσουν σε συμφωνία για την επίλυση της μεταξύ τους διαφοράς. Ο καλός διαμεσολαβητής, με αμεροληψία, ουδετερότητα, εχεμύθεια και ισοτιμία, θα βοηθήσει τα μέρη να αντιληφθούν ότι το ζητούμενο είναι η εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης, να «διευρύνει δηλαδή την πίτα» ( expand the pie ). Κύρια χαρακτηριστικά της Διαμεσολάβησης είναι το εκούσιο της συμμετοχής (voluntary), η αμεροληψία του Διαμεσολαβητή, η ταχύτητα και η εμπιστευτικότητα (confidentiality). Κάθε μέρος μπορεί ανά πάσα στιγμή να εγκαταλείψει τη συμβιβαστική προσπάθεια. Kατά τη διάρκεια της Διαμεσολάβησης δεν τηρούνται πρακτικά και λόγω της εμπιστευτικότητας και του προσανατολισμού της προς την αποφόρτιση και το γόνιμο διάλογο μπορεί να συμβάλει στην αποκατάσταση και την ουσιαστική διατήρηση των σχέσεων ή της συνεργασίας των μερών ή ακόμα και στη διερεύνηση νέων πεδίων συνεργασίας μεταξύ τους. Η Διαμεσολάβηση είναι μια απλή, ανθρωποκεντρική διαδικασία που δεν είναι υποχρεωτική. Σ αυτή, ένα ανεξάρτητο, αμερόληπτο και ουδέτερο πρόσωπο, που ονομάζεται Διαμεσολαβητής, βοηθά πρόσωπα να διαπραγματευθούν σχετικά με διαφορές που έχουν για να καταλήξουν από μόνοι τους στις δικές τους συμφωνίες. Κύριο χαρακτηριστικό του καλού διαμεσολαβητή είναι η αποτελεσματική ακρόαση (effective listening). Σύμφωνα εξάλλου με τον Stephen Covey, Listen with the intention to understand instead of with the intention to reply (: «Άκουσε με σκοπό να καταλάβεις/ κατανοήσεις αντί με σκοπό να απαντήσεις»). Η Διαμεσολάβηση σε οικογενειακές διαφορές είναι μία από τις πιο εξειδικευμένες μορφές διαμεσολάβησης. Σε αντίθεση προς τη δικαστική διαδικασία και τη διαιτησία, στη διαμεσολάβηση το τρίτο πρόσωπο δεν αποφασίζει τη διαφορά αλλά ενορχηστρώνει τη διαπραγματευτική διαδικασία. Όταν η διαμεσολάβηση είναι επιτυχής, προωθούνται ταυτόχρονα δύο αλληλοσυνδεόμενες ενέργειες, η μια είναι κυκλική και η άλλη προοδευτική. Γίνεται βελτίωση της επικοινωνίας και συνάμα πρόοδος στη διαπραγμάτευση. Η λέξη «διαμεσολάβηση» προέρχεται από τη λέξη «διά» και «μεσολαβέω-ώ». Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος «mediation» και ο αντίστοιχος γαλλικός όρος «mediation» προέρχονται από το λατινικό medius, medium που σημαίνει το μέσο. Στο λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, η λέξη «διαμεσολαβώ» σημαίνει μεσολαβώ, βοηθώ δηλαδή στη συνεννόηση ή την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ διαφορετικών μερών. Παρ ότι ο θεσμός της διαμεσολάβησης θεωρείται ένας καινούργιος θεσμός, ωστόσο έχει μακρά ιστορία σε αρκετούς διαφορετικούς πολιτισμούς, όπως στην Κίνα και στην Ιαπωνία. Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 1 α του ν. 3898/2010 τα μέρη μπορούν να υπαγάγουν τη διαφορά τους στη διαμεσολάβηση πριν ή κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Την πρωτοβουλία μπορεί να έχει οποιοδήποτε εμπλεκόμενο μέρος το οποίο, συνήθως μέσω του πληρεξουσίου του δικηγόρου και παρουσία αυτού, έρχεται σε επαφή με ένα Διαπιστευμένο Διαμεσολαβητή του δημόσιου καταλόγου του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ο Διαμεσολαβητής αφενός παρέχει στο μέρος και το δικηγόρο του ενημέρωση για την διεξαγωγή της διαμεσολάβησης (διαδικασία, διάρκεια, κόστος, χαρακτηριστικά) και επιβεβαιώνει ότι έχει την πρόθεση να υπάγει τη διαφορά του σε αυτή, αφετέρου ενημερώνει ισότιμα την άλλη πλευρά και το δικηγόρο της προκειμένου να αποφασίσουν την υπαγωγή της διαφοράς στη διαμεσολάβηση. Ομοίως, το δικαστήριο που έχει επιληφθεί (ενδεχομένως) της διαφοράς, μπορεί να προτείνει την προσφυγή στη διαμεσολάβηση αλλά η τελική απόφαση εναπόκειται στα μέρη. Για να ολοκληρωθεί η υπαγωγή της διαφοράς στη διαμεσολάβηση, τα εμπλεκόμενα μέρη επιλέγουν από κοινού το διαμεσολαβητή τους, τον τόπο και το χρόνο διεξαγωγής της διαδικασίας και συναινούν στην υπαγωγή αυτή εγγράφως, με τη σύναψη σχετικού συμφωνητικού (υπαγωγής) που αποτυπώνει όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία (συμμετέχοντες, χρόνο και τόπο διενέργειας). Όταν γίνει αυτό, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι ενημερώνουν το διαμεσολαβητή για την υπόθεση, προκειμένου να προετοιμαστεί και κατά την ημέρα που έχουν επιλέξει προσέρχονται στο χώρο διεξαγωγής της Διαμεσολάβησης με τους εντολείς τους. Σύμφωνα με το άρθρο 9 του ν. 3898/2010, η έγγραφη συμφωνία επίλυσης της διαφοράς των μερών εντάσσεται στο πρακτικό επιτυχούς ολοκλήρωσης της διαμεσολάβησης, το οποίο, αν τουλάχιστον ένα από τα μέρη το ζητήσει, υποβάλλεται, με επιμέλεια του Διαμεσολαβητή, σε ειδική γραμματεία του αρμοδίου Μονομελούς Πρωτοδικείου (του τόπου διεξαγωγής της Διαμεσολάβησης) και με απλή πράξη κατάθεσης καθίσταται τίτλος εκτελεστός. Το δε ενδιαφερόμενο μέρος υποβάλλει παράβολο υπερ του Δημοσίου ποσού 100 ευρώ. Αν συμφωνηθεί από όλα τα μέρη, επιμερίζεται το εν λόγω κόστος. Υπό την προϋπόθεση ότι το προαναφερόμενο πρακτικό περιέχει συμφωνία των μερών για ύπαρξη αξίωσης δεκτικής αναγκαστικής εκτέλεσης, καθίσταται εκτελεστός τίτλος σύμφωνα με το άρθρο 904 παρ. 2 εδ. γ ΚΠολΔ. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ. 1 του ν. 3898/2010, στη διαδικασία της διαμεσολάβησης τα μέρη ή ο νόμιμος αντιπρόσωπος ή ο εκπρόσωπος τους, όταν πρόκειται για νομικά πρόσωπα, παρίστανται με πληρεξούσιο δικηγόρο. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ο δικηγόρος θα πρέπει να αποφεύγει στρατηγικές έντασης και να κατανοεί τη θέση της άλλης πλευράς. Είναι εν τέλει φανερό ότι τα πλεονεκτήματα του θεσμού της διαμεσολάβησης είναι πολλά. Ο διαμεσολαβητής δεν λύνει τη διαφορά αλλά βοηθά στο να λυθεί η διαφορά με αμεροληψία, αντικειμενικότητα, ουδετερότητα, εμπιστευτικότητα, ισοτιμία και γενικά με σωστό επαγγελματισμό και τη δεοντολογία του διαμεσολαβητή και σαφώς με λιγότερο κόστος και χρόνο από τη διαδικασία στα δικα- 20 NEANΔΑ ΤΕΥΧΟΣ 9