Καινοτομία Προϊόντος

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών Καινοτομία Προϊόντος

2 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 1 Ή δη στο χώρο της βιομηχανίας έχουν γίνει ορισμένα βήματα προς τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς των προϊόντων. Οι περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες επικεντρώνονται σε επιμέρους περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και βελτιώσεις στα ήδη εφαρμοζόμενα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, αλλά πάντα περιορίζονται στο λειτουργικό επίπεδο και στην ανάπτυξη συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Το βασικό κίνητρο για αυτές τις επεμβάσεις ήταν πάντα η συμμόρφωση με τη νομοθεσία. Η ωριμότητα και η περιβαλλοντική ευαισθησία που τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει η βιομηχανία της δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξει μια πιο καινοτόμο περιβαλλοντική πολιτική η οποία δεν στηρίζεται πλέον στην ανάπτυξη μόνο συστημάτων ελέγχου της περιβαλλοντικής απόδοσης της βιομηχανίας, αλλά εστιάζει στον «Οικολογικό Σχεδιασμό» (eco - design) των προϊόντων της εταιρίας. Ο «Οικολογικός Σχεδιασμός» προϊόντων ή με άλλα λόγια η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στην ήδη εφαρμοζόμενη παραγωγική διαδικασία προσφέρει πλεονεκτήματα για τη βιομηχανία και από περιβαλλοντική άποψή αλλά και από επιχειρηματική. Η εφαρμογή τέτοιων πρακτικών στη διεθνή εμπειρία έχει δείξει ότι εκτός από την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων στις περισσότερες των περιπτώσεων έχει οδηγήσει και σε αξιοσημείωτα οικονομικά οφέλη για την επιχείρηση. Συγκεκριμένα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια προωθείται μια νέα πολιτική, η «Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντος» (Integrated Product Policy - IPP) που αναφέρεται στη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων. Κύριος στόχος της είναι η βελτίωση των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των προϊόντων σε όλο τον κύκλο της ζωής τους, κυρίως με την προώθηση ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [1]

3 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 2 της ζήτησης και της παραγωγής πιο οικολογικών προϊόντων μέσω διαφόρων εργαλείων. Σύμφωνα με την Επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον, κα Margot Wallstrom, η προώθηση της Ολοκληρωμένης Πολιτικής Προϊόντος βασίζεται σε δύο επιμέρους προσεγγίσεις, στην «οριζόντια» και στην «κάθετη» προσέγγιση των οποίων η συνύπαρξη μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά στην επίτευξη των περιβαλλοντικών προκλήσεων, όπως αυτές που περιέχονται στο 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον. Η οριζόντια προσέγγιση, η οποία περιγράφεται και στην Πράσινη Βίβλο σχετικά με την Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων, που υιοθετήθηκε το Φεβρουάριο του 2001, περιλαμβάνει μια σειρά εργαλείων τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν σε πλήθος προϊόντων. Χαρακτηριστικά οριζόντια εργαλεία είναι το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα (ecolabel) και το EMAS. Η σπουδαιότητά τους έγκειται στην οριζόντια εφαρμογή τους και μπορούν έτσι να επιδράσουν σχεδόν σε όλα τα προϊόντα. Η κάθετη προσέγγιση ενός προϊόντος είναι συγκεκριμένη και απευθύνεται κυρίως σε προϊόντα τα οποία κατά τον κύκλο ζωής τους προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Η διαφορά της με την οριζόντια προσέγγιση είναι ότι εξετάζει απευθείας το προϊόν. Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην προσέγγιση αυτή είναι και ο «Οικολογικός Σχεδιασμός». Βελτιώνοντας το σχεδιασμό των προϊόντων και εφαρμόζοντας τις αρχές του «οικολογικού Σχεδιασμού» οι βιομηχανίες πραγματοποιούν ένα μεγάλο και καινοτόμο βήμα προλαμβάνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων τους και κατ επέκταση προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη. Με τον όρο «Οικολογικό Σχεδιασμός» εννοούμε την πλήρη ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στην ανάπτυξη και το σχεδιασμό των προϊόντων, η οποία περιλαμβάνει εξίσου και την τεχνική αλλά και τη διαχειριστική διάσταση του προϊόντος. Για το σχεδιασμό ενός οικολογικού προϊόντος χρησιμοποιούνται διάφορες στρατηγικές οι οποίες βασίζονται είτε στη βελτίωση της παραγωγικής ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [2]

4 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 3 διαδικασίας του προϊόντος και την ανάπτυξη «οικολογικών προϊόντων» είτε ακόμη και στη δημιουργία νέων καινοτόμων προϊόντων που βασίζονται στις νέες τάσεις και κοινωνικές αλλαγές διεθνώς. Οι στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον οικολογικό σχεδιασμό ενός προϊόντος περιλαμβάνουν: - Επιλογή υλικών φιλικών προς το περιβάλλον. - Μείωση της χρήσης των υλικών. - Βελτιστοποίηση των τεχνικών της παραγωγικής διαδικασίας. - Βελτιστοποίηση του δικτύου διανομής του προϊόντος στην αγορά. - Μείωση των επιπτώσεων κατά τη διάρκεια της χρήσης του προϊόντος. - Αύξηση του χρόνου ζωής του προϊόντος. - Βελτιστοποίηση του τέλους του κύκλου ζωής του προϊόντος. - Δημιουργία νέων προϊόντων - καινοτομία (new concept development). Οι στρατηγικές αυτές αναλύονται στη συνέχεια. 1. Επιλογή υλικών φιλικών προς το περιβάλλον Η στρατηγική αυτή επικεντρώνεται στην επιλογή των υλικών κατασκευής του προϊόντος με σκοπό να χρησιμοποιούνται πάντα τα φιλικότερα προς το περιβάλλον υλικά. Η δυνατότητα εφαρμογής της στρατηγικής αυτής εξαρτάται άμεσα από τον κύκλο ζωής του προϊόντος. Η στρατηγική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί με τις ακόλουθες παρεμβάσεις: - Χρήση καθαρών υλικών. Είναι προτιμότερο να επιλέγονται υλικά τα οποία δεν περιέχουν επικίνδυνες ουσίες και να προωθούνται βιοαποδομήσιμα υλικά. - Χρησιμοποίηση στην παραγωγική διαδικασία πρώτων υλών οι οποίες ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [3]

5 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 4 ανανεώνονται σε μικρό χρονικό διάστημα (αποφυγή χρήσης ξυλείας από τροπικά δάση κ.λπ.). - Χρήση υλικών τα οποία δεν απαιτούν υψηλή κατανάλωση ενέργειας κατά την πρωτογενή επεξεργασία τους. Η χρήση ενεργοβόρων υλικών προτείνεται μόνο στην περίπτωση που προκύπτουν ανταποδοτικά οφέλη από τη χρήση τους (για παράδειγμα, το αλουμίνιο το οποίο είναι ενεργοβόρο κατά την παραγωγή του αλλά είναι ελαφρύ και κατάλληλο για ανακύκλωση). - Χρήση ανακυκλωμένων και ανακυκλώσιμων υλικών. Για παράδειγμα, τα πλαστικά μέρη ενός προϊόντος που δεν απαιτούν ιδιαίτερες τεχνικές ή αισθητικές προδιαγραφές μπορούν να κατασκευαστούν από ανακυκλωμένα πλαστικά. 2. Μείωση της χρήσης των υλικών Η μείωση της χρήσης των υλικών στην κατασκευή ενός προϊόντος μπορεί να εννοηθεί με δύο τρόπους: είτε να σημαίνει την παραγωγή των ίδιων προϊόντων με όσο το δυνατόν λιγότερο υλικό, είτε σχεδιάζοντας προϊόντα με το μικρότερο δυνατό όγκο, με αποτέλεσμα το προϊόν να απαιτεί λιγότερο χώρο για τη μεταφορά και αποθήκευση του. Φυσικά, πάντα κάθε επέμβαση στο προϊόν θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη διατήρηση των αρχικών τεχνικών προδιαγραφών. Η χρήση λιγότερου υλικού μπορεί άμεσα να μειώσει και την ασκούμενη πίεση στο περιβάλλον. Λιγότερο υλικό σημαίνει λιγότερη χρήση φυσικών πόρων, και κατ επέκταση μικρότερη περιβαλλοντική πίεση κατά τη διανομή και χρήση του. 3. Βελτιστοποίηση των τεχνικών της παραγωγικής διαδικασίας Η στρατηγική αυτή στοχεύει στην «καθαρή παραγωγή» (cleaner production) μέσω βελτιώσεων στην παραγωγική διαδικασία, η οποία είναι μια πρακτική με την οποία η βιομηχανία εξοικειώνεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Η βελτίωση της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς της βιομηχανίας είναι ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [4]

6 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 5 ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στην εφαρμογή ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η διαδικασία της καθαρής παραγωγής θα πρέπει να εφαρμόζεται όχι μόνο στη βιομηχανία αλλά και στους προμηθευτές της. Είναι πολύ καλή πρακτική για την εξασφάλιση της καθαρής παραγωγής να απαιτείται από τους προμηθευτές να είναι πιστοποιημένοι με ένα αναγνωρισμένο σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (ISO14000, EMAS). Η περιβαλλοντική βελτιστοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας μπορεί να επιτευχθεί με τους ακόλουθους τρόπους: - Χρήση εναλλακτικών τεχνικών παραγωγής (Best Available Techniques). - Μείωση των σταδίων παραγωγής, όπως συνδυασμός των επιμέρους λειτουργιών σε μια συνιστώσα και χρήση υλικών που δεν απαιτούν εκτεταμένη επεξεργασία. - Εξοικονόμηση ενέργειας ή εκτεταμένη χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας. - Ελαχιστοποίηση των στερεών αποβλήτων της παραγωγικής διαδικασίας με ορθολογική χρήση των πρώτων υλών. - Επιλογή των αναλώσιμων της παραγωγικής διαδικασίας με κριτήριο την επικινδυνότητα. 4. Βελτιστοποίηση του δικτύου διανομής του προϊόντος στην αγορά Η ανάπτυξη της στρατηγικής αυτής εξασφαλίζει την περιβαλλοντικά ορθολογικότερη διανομή των προϊόντων από τον κατασκευαστή στο εμπόριο. Ο σκοπός αυτός μπορεί να επιτευχθεί με τους ακόλουθους τρόπους: - Μείωση ή αντικατάσταση με ανακυκλωμένα υλικά των υλικών συσκευασίας - Ανάπτυξη συστήματος logistics με γνώμονα την ενεργειακή απόδοση. 5. Μείωση των επιπτώσεων κατά τη διάρκεια της χρήσης του προϊόντος Η στρατηγική στοχεύει στο σχεδιασμό των προϊόντων με τέτοιο τρόπο ώστε ο ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [5]

7 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 6 τελικός χρήστης να μην απαιτείται να καταναλώνει επιπλέον υλικά και αναλώσιμα κατά τη χρήση. Αναλύσεις του κύκλου ζωής διαφόρων προϊόντων καταδεικνύουν ότι σχετικά με τα προϊόντα τα οποία καταναλώνουν ενέργεια κατά τη χρήση τους (ηλεκτρικές συσκευές, οχήματα, κ.λπ.) το στάδιο της χρήσης τους είναι αυτό που επιφέρει και τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η στρατηγική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί με επεμβάσεις στις ακόλουθες παραμέτρους: - Χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση του προϊόντος. - Επιλογή πηγών «καθαρής» ενέργειας (fuel cells, ηλιακούς συλλέκτες κ.λπ.) - Σχεδιασμό του προϊόντος έτσι ώστε να απαιτεί αναλώσιμα με μικρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. - Βέλτιστη χρήση ενέργειας και αναλώσιμων. 6. Αύξηση του χρόνου ζωής του προϊόντος Στόχος της στρατηγικής αυτής είναι η παράταση του χρόνου ζωής του προϊόντος από τεχνική αλλά και από αισθητική άποψη προκειμένου το προϊόν να χρησιμοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι αρχές που πρέπει να υιοθετηθούν προκειμένου να επιτευχθεί η παραπάνω στρατηγική είναι οι ακόλουθες: - Αξιοπιστία και ανθεκτικότητα. Η αύξηση της αξιοπιστίας και της ανθεκτικότητας του προϊόντος είναι μια γνωστή πρακτική στους σχεδιαστές και εξασφαλίζει με αυτόν τον τρόπο τη μακροβιότητα του προϊόντος. - Εύκολη συντήρηση και επισκευή. - Σχεδιασμός και κατασκευή του προϊόντος σε διακριτά κομμάτια προκειμένου να είναι εύκολη η αντικατάσταση των παλαιών ή και η προσθήκη νέων σε περίπτωση αναβάθμισης του προϊόντος. Η παράμετρος αυτή στη σχεδίαση του προϊόντος μπορεί επίσης να ληφθεί υπόψη και στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του προϊόντος έτσι ώστε με μια απλή αντικατάσταση να ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [6]

8 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 7 μπορεί να ακολουθήσει τις τάσεις της μόδας, χωρίς να απαιτείται η εξ ολοκλήρου αντικατάστασή του. - Κλασικός σχεδιασμός, προκειμένου το προϊόν να αντέχει στο χρόνο και να μη θεωρείται εύκολα ξεπερασμένο από τις νέες τάσεις της μόδας που αλλάζουν ταχύτατα. - Ανάπτυξη ισχυρών δεσμών του καταναλωτή με το προϊόν προκειμένου ο καταναλωτής να ενδιαφέρεται για το προϊόν και να το συντηρεί με σωστό τρόπο. 7. Βελτιστοποίηση του τέλους του κύκλου ζωής του προϊόντος Το τέλος του κύκλου ζωής ενός προϊόντος αναφέρεται στο τι γίνεται με το προϊόν αμέσως μετά το στάδιο της χρήσης του. Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην επαναχρησιμοποίηση ορισμένων χρήσιμων συστατικών του αρχικού προϊόντος και στην εξασφάλιση της βέλτιστης διαχείρισης των αποβλήτων. Απώτερος σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι η πλήρης ανάκτηση του προϊόντος προκειμένου να κλείσει ο κύκλος των υλικών και της ενέργειας του προϊόντος. Η ενεργειακή και υλική ανάκτηση του προϊόντος μπορεί να επιτευχθεί με τους παρακάτω τρόπους: - Επαναχρησιμοποίηση του προϊόντος ή ορισμένων συστατικών του - Ανακατασκευή /ανακαίνιση του προϊόντος. Είναι πάγια τακτική τα προϊόντα να οδηγούνται στους ΧΥΤΑ ή σε μονάδες αποτέφρωσης παρ όλο που πολλά εξαρτήματά τους δεν έχουν υποστεί καμία αλλοίωση από τη χρήση τους. Είναι προτιμότερο τα συστατικά αυτά να επαναχρησιμοποιούνται για τον αρχικό σκοπό κατασκευής τους ή ακόμη και για την παραγωγή εναλλακτικών προϊόντων. - Ανακύκλωση των επιμέρους συστατικών. Τεράστιες ποσότητες υλικών καταστρέφονται καθημερινά ενώ θα μπορούσαν κάλλιστα να ανακυκλωθούν. Βασική προϋπόθεση είναι να ληφθεί υπόψη του σχεδιαστή η παράμετρος της ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [7]

9 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 8 εύκολης αποσυναρμολόγησης του προϊόντος. Η παράμετρος αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί από την αποσυναρμολόγηση εξαρτάται η βιωσιμότητα του συστήματος ανακύκλωσης (χαμηλές απαιτήσεις σε εργατοώρες αλλά και παραγωγή «καθαρών» υλικών). 8. Δημιουργία νέων προϊόντων - καινοτομία (new concept development) Τέλος, η ανάπτυξη και εφαρμογή της στρατηγικής αυτής απαιτεί ριζική αλλαγή στον τρόπο σκέψης και λήψης αποφάσεων σε μια επιχείρηση, καθώς το προϊόν προσεγγίζεται εντελώς διαφορετικά. Η ανάπτυξη της στρατηγικής δεν επικεντρώνεται πλέον στη φυσική υπόσταση του προϊόντος αλλά στη λειτουργικότητά του και στις ανάγκες που αυτό εξυπηρετεί. Εξετάζεται η χρηστικότητα και οι ανάγκες που το προϊόν εξυπηρετεί και ελέγχεται ή δυνατότητα αλλαγής κατεύθυνσης και αντικατάστασής του από ένα νέο σύστημα προϊόντων ή υπηρεσιών, το οποίο στο μέλλον θα μπορεί να καλύπτει τις ίδιες ανάγκες καλύτερα. Η στρατηγική αυτή απαιτεί αλλαγή κατεύθυνσης από το προϊόν στην υπηρεσία που θα καλύπτει τις ίδιες ανάγκες ή και ευρύτερο φάσμα αναγκών με το αρχικό προϊόν. Η επιχείρηση οδηγείται στην καινοτομία, ανοίγοντας νέους επιχειρηματικούς ορίζοντες. Με τον τρόπο αυτό η επιχείρηση αλλάζει την προσέγγισή της στην αγορά και οδηγείται στην ανάπτυξη ενός νέου επιχειρηματικού τομέα παρά στην παραγωγή ενός νέου προϊόντος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης μιας τέτοιας στρατηγικής είναι οι ταχυδρομικές υπηρεσίες που παρέχει το Internet δημιουργώντας έτσι ένα νέο μηχανισμό επικοινωνίας ο οποίος εξαλείφει τη χρήση χαρτιού. Από την παραπάνω ανάλυση των στρατηγικών είναι εύκολα διακριτό ότι ορισμένες από τις στρατηγικές αυτές είναι ήδη κοινός τόπος στο χώρο της βιομηχανίας και ήδη εφαρμόζονται από πολλές επιχειρήσεις. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [8]

10 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 9 Η διαφορά είναι ότι το αρχικό κίνητρο για την εφαρμογή αυτών των πρακτικών είναι καθαρά οικονομικό. Αναπτύσσοντας λοιπόν μια περιβαλλοντική στρατηγική οι επιχειρήσεις επιτυγχάνουν διττό κέρδος. Αφενός βελτιώνουν το περιβαλλοντικό τους προφίλ και καρπώνονται την προστιθέμενη αξία από την πολιτική αυτή, και αφετέρου επιτυγχάνουν σημαντική μείωση των λειτουργικών τους δαπανών. Kαινοτομία Ο πληρέστερος ορισμός για τον όρο της καινοτομίας δίνεται από τον Chris Freeman: "η βιομηχανική καινοτομία περιλαμβάνει τις δραστηριότητες τεχνικού σχεδιασμού, παραγωγής, διοίκησης και εμπορίας που σχετίζονται με την εισαγωγή ενός νέου (ή βελτιωμένου) προϊόντος ή με την πρώτη εμπορική εφαρμογή μιας νέας (ή βελτιωμένης) διαδικασίας ή εξοπλισμού" (C. Freeman, 1982, The Economics of Industrial Innovation, 2nd ed, Pinter) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή οικονομία. Το 1990 εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο για την Καινοτομία, όπου ορίζεται η καινοτομία ως: "η επιτυχής δημιουργία, αφομοίωση και εκμετάλλευση, κάτι καινούργιου, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο" Με άλλα λόγια, η καινοτομία μπορεί να ορισθεί και ως η αξιοποίηση της τεχνολογίας με σκοπό την ικανοποίηση της χρήσης (της ζήτησης) ή για την επίλυση ενός προβλήματος, το οποίο δεν είναι απαραίτητο να έχει γίνει αντιληπτό εκ των προτέρων. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [9] Σύμφωνα με το αντικείμενο:

11 Καινοτομία προϊόντος υπηρεσίας: Καινοτομία διαδικασίας: ή ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 10 αφορά την ανάπτυξη νέου ή βελτιωμένου προϊόντος ή υπηρεσίας στοχεύει σε νέα παραγωγική διαδικασία ή τη βελτίωση υφιστάμενης Καινοτομία πρώτης ύλης: Καινοτομία αγοράς: Οργανωτική καινοτομία: υποκατάσταση υλικού, από νέο ή βελτιωμένο, σε παραγωγική διαδικασία ή αγαθό εισαγωγή προϊόντος ή υπηρεσίας σε νέα αγορά (γεωγραφική ή χρήσης ή δημογραφική κλπ.) μετασχηματισμός ή βελτίωση οργανωτική δομής. H ταξινόμηση των καινοτομικών έργων γίνεται συνήθως σε δύο 'διαστάσεις': Σύμφωνα με την ένταση και το εύρος μεταβολής-καινοτομίας Οριακή ή βηματική ή σταδιακή καινοτομία: αναφέρεται στη βελτίωση ενός υφιστάμενου προϊόντος, παραγωγικού συστήματος, πρώτης ύλης ή εξαρτήματος, την επέκταση σε παρόμοια αγορά κλπ. Ριζική καινοτομία: αναφέρεται στη ριζική αναδιάρθρωση ενός παραγωγικού συστήματος με την εκ νέου σύλληψή του, στην ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος ή παραγωγικής διαδικασίας, την είσοδο σε μια αγορά με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά κλπ. Διαρθρωτική καινοτομία αναφέρεται σε αλλαγές ή βελτιώσεις που ή αλλάζουν τη δομή της αρχιτεκτονικής ενός ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [10]

12 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 11 καινοτομία αρχιτεκτονικής: Αλλαγές 'τεχνολογικό σύστημα': στο συστήματος (προϊόντος, παραγωγής, οργάνωσης κλπ), αλλάζοντας εσωτερικούς ρόλους και βαρύτητες και τις σχέσεις μεταξύ των στοιχείων, π.χ. η μετάβαση από τη μαζική παραγωγή σε ευέλικτα συστήματα. όταν η τεχνολογική αλλαγή επηρεάζει ένα ευρύ σύνολο δραστηριοτήτων (προϊόντα, παραγωγικά συστήματα κλπ), π.χ. η υποκατάσταση του ατμού από τον ηλεκτρισμό έδωσε ευκαιρίες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά άλλαξε και τη μορφή των εργοστασίων και τη δομή της απασχόλησης σε αυτά. Αλλαγές στο 'τεχνοοικονομικό "συνδυασμός αλληλοσχετιζόμενων συμβαίνουν όταν πραγματοποιείται παράδειγμα': καινοτομιών προϊόντος, διαδικασίας, οργανωτικών και διοικητικών, που ενσωματώνει ένα κβαντικό άλμα στη δυνατή παραγωγικότητα για ολόκληρη ή το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας και ανοίγει ένα ασυνήθιστα ευρύ φάσμα ευκαιριών για επενδύσεις και κέρδη". Σήμερα, για παράδειγμα, μιλούμε για το τεχνο-οικονομικό παράδειγμα της τηλε-πληροφορικής και τις επιπτώσεις του σε κάθε έκφανση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [11]

13 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 12 Όμως, η διάκριση δεν είναι πάντα σαφής. Η ταξινόμηση εξυπηρετεί καταρχήν ερευνητικούς, αναλυτικούς σκοπούς και δευτερευόντως τον επιχειρησιακό σχεδιασμό, χάρη στον εποπτικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει. Διαφορετικές μορφές καινοτομίας Μέχρι πρόσφατα η καινοτομία αντιμετωπίζονταν ως το μέσο της μετατροπής των αποτελεσμάτων έρευνας σε εμπορικώς επιτυχημένα προιόντα και υπηρεσίες. Σήμερα, ενώ η έρευνα εξακολουθεί να παιζει καίριο ρόλο ως μέγιστος συμβαλλόμενος στην καινοτομία,νέες μορφές καινοτομίας έχουν αναδυθεί. Αυτές περιλαμβάνουν την προσέγγιση των συστημάτων στην ολοκλήρωση των νέων τεχνολογιών και διαδικασιών από διαφορετικά πεδία, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και τρόπους επιχειρηματικότητας καθώς και νέους τρόπου προσέγγισης και εξυπηρέτησης των πελατών. Η καινοτομία μπορεί να έχει διαφορετικά: εστίαση: τεχνολογία, οργανισμός ή εξωτερικές σχέσεις. είδη: προσαυξανόμενα ή ριζικά. πηγές: μεταφορά της τεχνολογίας ή ανάπτυξη νέων επιχειρησιακών μοντέλων/ εννοιών. Νέα συστηματική προσέγγιση της καινοτομίας Μέχρι πρόσφατα η καινοτομία αντιμετωπίζονταν ως το μέσο της μετατροπής των αποτελεσμάτων έρευνας σε εμπορικά επιτυχημένα προϊόντα, αλλά όλη η έρευνα δεν οδηγεί σε καινοτομία και όλη η καινοτομία δεν βασίζεται στην έρευνα. Σίγουρα η έρευνα συνεισφέρει τα μέγιστα στην καινοτομία, παράγει μια ροή τεχνικών ιδεών και συνεχώς ανανεώνει την δεξαμενή των τεχνικών επιδεξιοτήτων. Θα έπρεπε να είναι ζωτικό συστατικό της επιχειρησιακής στρατηγικής, συγκεκριμένα μακροπρόθεσμα, εάν πρόκειται να διατηρηθεί η ροή των ανταγωνιστικών προϊόντων στην αγορά. Αν και η έρευνα είναι σημαντική ως η πηγή της ανακάλυψης, η καινοτομία περικλείει περισσότερα από την επιτυχημένη εφαρμογή των αποτελεσμάτων ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [12]

14 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 13 έρευνας. Η καινοτομία μπορεί επίσης να ανθίσει από την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών ή διαδικασιών από άλλα πεδία, από νέους τρόπους επιχειρηματικότητας ή από νέους τρόπους στο μάρκετινγκ των προιόντων και υπηρεσιών. Η εξέλιξη της καινοτομικής ιδέας από το γραμμικό μοντέλο έχοντας την έρευνα και ανάπτυξη (R&D) ως σημείο αναφοράς, στο συστηματικό μοντέλο με το οποίο η καινοτομία αναδύεται από πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων,οργανισμών και του λειτουργικού τους περιβάλλοντος αποδεικνύεται ότι οι καινοτομικές αρχές και πρακτικές πρέπει να επεκτείνουν την εστίασή τους πέρα από την σύνδεση με την έρευνα. Επιχειρησιακή καινοτομία Η επιχειρησιακή καινοτομία περικλείει ένα μεγάλο φάσμα αυθεντικών ιδεών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέων επιχειρησιακών μοντέλων, καινοτομίας του οργανισμού, επιχειρησιακής εφαρμογής της τεχνολογίας και των επικοινωνιών, νέων τεχνικών διοίκησης, περιβαλλοντικής αποτελεσματικότητας, νέων μορφών συμμετοχής των μετόχων, μεταφοράς και χρηματοδότησης. Στρατηγική καινοτομία Η στρατηγική καινοτομία είναι το να προκαλείς τις υπάρχουσες βιομηχανικές μεθόδους της δημιουργίας καταναλωτικής αξίας με σκοπό να συναντήσεις τις νέες, αναδυόμενες καταναλωτικές ανάγκες, να προσθέσεις την προστιθέμενη αξία και να δημιουργήσεις νέες αγορές και νέες ομάδες καταναλωτών για τις εταιρίες χορηγούς. Είναι να βοηθάς την εταιρία να αναπτύξει νέες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, νέες μεθόδους διανομής, εισχώρηση σε νέες αγορές, δημιουργία νέων κατηγοριών αγοράς και νέες μορφές εξυπηρέτησης πελατών και συνεργασίας με πελάτες. Καινοτομία προιόντος/ υπηρεσίας Η καινοτομία προιόντος/ υπηρεσίας είναι το αποτέλεσμα της πραγματοποίησης νέου τρόπου λύσης του καταναλωτικού προβλήματος μέσω της ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών που ωφελεί και τον πελάτη και την χορηγό εταιρία. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [13]

15 Καινοτομία διαδικασίας ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 14 Η καινοτομία διαδικασίας αυξάνει την συμπερασματική κερδοφορία,μειώνει τα κόστη, βελτιώνει την επάρκεια, αυξάνει την παραγωγικότητα και αυξάνει την ικανοποίηση του εργαζόμενου από την εργασία του. Επίσης, παραδίδει βελτιωμένη αξία προιόντος και υπηρεσίας στον πελάτη. Για τις κατασκευαστικές εταιρίες,η καινοτομία της διαδικασίας περιλαμβάνει ολοκληρωμένες νέες μεθόδους παραγωγής και τεχνολογίας που οδηγούν σε βελτιωμένη επάρκεια, ποιότητα και υπηρεσίες που πωλούνται με αυτά τα προϊόντα. Για τις εταιρίες υπηρεσιών, η καινοτομία της διαδικασίας τους καθιστά ικανούς να εισάγουν την υπηρεσία πελατών μπροστινό γραφείο, βελτιώσεις και να προσθέσουν νέες υπηρεσίες. Καινοτομία τεχνολογίας Η τεχνολογική καινοτομία καλύπτει την καινοτομία που προέρχεται από την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη τα οποία είναι ανεξάρτητα από την πρωτοβουλία προϊόντων/ υπηρεσιών. Οι καλύτερες εταιρίες υποστηρίζουν τους οδικούς χάρτες που προσδιορίζουν τις νέες τεχνολογίες που θα επιδιωχθούν και τον επιτακτικό συγχρονισμό του καθενός. Αυτοί οι τεχνολογικοί οδικοί χάρτες ταιριάζουν με τους οδικούς χάρτες προϊόντων για να εξασφαλίσουν τον συγχρονισμό μεταξύ τους. Καθώς η τεχνολογική ανάπτυξη παίρνει περισσότερο από τις βραχύτερες πρωτοβουλίες προϊόντων και υπηρεσιών, ξεχωρίζοντας την έρευνα και ανακάλυψη από την ανάπτυξη προιόντων και υπηρεσιών,οι εταιρίες μπορούν να πετύχουν την επέκταση χωρίς να πάρουν πολλά ρίσκα. Οργανωτική καινοτομία Η οργανωτική καινοτομία αντικατοπτρίζει την αναγνώριση ότι νέοι τρόποι οργάνωσης της εργασίας σε τομείς όπως διοίκηση εργατικού δυναμικού (όπως είναι η εξουσιοδότηση των εργαζομένων, η θετική δράση στο να εμπλέκονται όλοι οι εργαζόμενοι με σκοπό να γίνει ο εργαζόμενος οργανισμός ένας συγκεντρωτικός πόρος καινοτομίας ),διοίκηση γνώσης, διοίκηση της αλυσίδας της αξίας, πελατειακή συνεργασία, διανομή, χρηματοδότηση, κατασκευή κ.α. μπορούν να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [14]

16 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 15 Καινοτομία παρουσίασης Η οργανωτική καινοτομία είναι ένας περιεκτικός όρος που περιλαμβάνει την καινοτομία σε τομείς όπως ο σχεδιασμός και το μάρκετινγκ. Επιχειρηματική δράση Ενώ η έρευνα και ανακάλυψη συνεισφέρουν τα μέγιστα στην καινοτομία, αν δεν υπάρχει επιχειρηματική δράση δεν υπάρχει δημιουργία αξίας. Η καινοτομία ως μηχανή οικονομικής ανάπτυξης Η ταχύτητα και αποτελεσματικότητα της διάχυσης της καινοτομίας μέσω της οικονομίας είναι βασική για την παραγωγικότητα και οικονομική ανάπτυξη. Μπορεί να φωτογραφηθεί ως διαδικασία καταρράκτης. Μέσω των δυνάμεων του ανταγωνισμού και απομίμησης,η αρχική καινοτομία αναπτύσσεται και βελτιώνεται έτσι ώστε η επίδραση στην οικονομία είναι πολλές φορές μεγαλύτερη από αυτής που προκλήθηκε από την πρώτη εφαρμογή της καινοτομίας. Οι ηγέτες της ανάπτυξης τεχνολογίας δεν είναι απαραίτητα ηγέτες στην υιοθέτηση τεχνολογίας. Η πιο σημαντική οικονομική συνεισφορά δεν προέρχεται απαραίτητα από αυτόν που την υιοθέτησε πρώτος αλλά από αυτόν που την ακολούθησε γρήγορα ο οποίος υιοθετεί το καινοτομικό σχέδιο που συλλαμβάνει τη διεθνή αγορά. Όπως ο Jack Welch της General Electric το θέτει: Η διαχειριστική υπόθεση σήμερα είναι ότι κάποιος, κάπου έχει μια καλύτερη ιδέα και η διαχειριστική παρόρμηση είναι να ανακαλύψουμε ποιος έχει την καλύτερη ιδέα,να την μάθουμε και να την κάνουμε πράξη γρήγορα. Σε γρήγορα κινούμενους τομείς, είναι οι νέες επιχειρήσεις με ενδεχόμενο ανάπτυξης που είναι συχνά οι πιο καινοτομικές, πιέζοντας τις καθιερωμένες επιχειρήσεις να ανταποκριθούν στην αλλαγή με το να γίνονται οι ίδιες περισσότερο καινοτομικές. Ενθαρρύνοντας την αναγκαιότητα νέων εταιριών είναι μια δυνατή ώθηση για καινοτομία σε πολλούς τομείς. Καινοτομία ενάντια στη δημιουργικότητα ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [15]

17 Δημιουργικότητα βρίσκοντας νέες ιδέες. Καινοτομία πραγματοποιώντας τις νέες ιδέες. ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 16 Καινοτομούμε σε: βελτίωση προϊόντων και υπηρεσιών. διατήρηση των υπαρχόντων και έλκυση νέων πελατών. βρίσκουμε νέους τρόπους να λύσουμε το πρόβλημα ή να κάνουμε κάτι. εξοικονομούμε χρήματα. βελτιώνουμε την εργασία. κάνουμε την δουλειά ευκολότερη, γρηγορότερη και/ή πιο διασκεδαστική. αυξάνουμε την προώθηση. πετυχαίνουμε θεαματικά αποτελέσματα και διασκεδάζουμε. Μορφές και πηγές καινοτομίας o Η καινοτομία μπορεί να είναι προσαυξανόμενη ή ριζική. o Η καινοτομία μπορεί να προκύπτει από μεταφορά τεχνολογίας ή μέσω της ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών μοντέλων και αντιλήψεων. o Η καινοτομία μπορεί να είναι τεχνολογική, οργανωτική ή παρουσιαστική. Ποικίλες διαδρομές καινοτομίας Ο νεωτερισμός που είναι βασικός στην καινοτομία μπορεί να προκύψει από πολλούς τρόπους: Ανακάλυψη. Η εκμετάλλευση της ανακάλυψης προκύπτει από τα εργαστήρια έρευνας ή από ξεχωριστούς εφευρέτες. Υιοθέτηση. Παίρνουμε την ιδέα από άλλους επιχειρηματικούς τομείς και την υιοθετούμε για χρήση στις δικές μας διαδικασίες παραγωγής ή αγορά. Καινοτομία αξίας. Παρουσιάζοντας μια ριζική αλλαγή που θα διαβλεφθεί από τους πελάτες σαν προσφορά καλύτερης ή περισσότερης αξίας. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [16]

18 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 17 Νέα επιχειρησιακά μοντέλα. Εισαγωγή μίας πλήρως νέας προσέγγισης στην επιχείρηση με τον αντικειμενικό στόχο δημιουργίας νέου χώρου αγοράς ή αυξανόμενη κερδοσκοπία της υπάρχουσας αγοράς. Επτά τομείς καινοτομίας: 1 Στρατηγική καινοτομία o Ανακαλύπτουμε ξανά την στρατηγική της επιχείρησης. o Καινοτομικές, συλλογικές στρατηγικές ανάπτυξης. o Βελτιωμένες στρατηγικές ανταγωνισμού. 2 Επιχειρησιακή καινοτομία o Νέα επιχειρησιακά μοντέλα. o Νέα διοικητικά μοντέλα. o Νέα προσέγγιση στην διοίκηση αλυσίδας της αξίας. o Νέα προσέγγιση στην πληροφορία, ιδέα και διοίκηση γνώσης. o Νέες μορφές στρατηγικής συνεργασίας. o Νέες μορφές πώλησης και εξυπηρέτησης πελατών. 3 Οργανωτική καινοτομία o Νέα συνεργασία ανθρώπων. o Καλύτερο εσωτερικό κλίμα, παρακίνηση και επικοινωνία. o Νέες μορφές συμμετοχής εργαζομένων και μετόχων. o Καλύτερη κουλτούρα καινοτομίας και καινοτομικών συστημάτων. o Πιο αποτελεσματικά μετρικά καινοτομίας. 4 Καινοτομία προιόντος o Καίριοι σταθμοί. o Βελτιώσεις ποιότητας και αποτελεσματικότητας. o Γραμμικές προεκτάσεις. o Βελτιωμένα προϊόντα ή υπηρεσίες. 5 Καινοτομία διαδικασίας o Νέες διαδικασίες και τεχνικές παραγωγής. o Βελτιώσεις ποιότητας και αποτελεσματικότητας. o Καινοφανείς ισχνές και καθαρότερες μέθοδοι παραγωγής. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [17]

19 6 Τεχνολογική καινοτομία ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 18 o Τεχνολογική στρατηγική και οδική χαρτογράφηση. o Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. o Νέοι τρόποι εμπορικοποίησης τεχνολογίας και εκμετάλλευσης. 7 Καινοτομία μάρκετινγκ o Καινοτομικός σχεδιασμός και τεχνικές παρουσίασης. o Νέες μορφές διαφοροποίησης, τοποθέτησης και διαφήμισης. o Καινοτομική διανομή και μέθοδοι εξυπηρέτησης πελατών. Ο χαρακτηρισμός μιας καινοτομίας διαφέρει ανάλογα με το πεδίο αναφοράς. Έτσι, ο παραγωγικός εξοπλισμός ή το λογισμικό που παράγει μια επιχείρηση αποτελεί για την ίδια καινοτομία προϊόντος, ενώ για τους πελάτες της αποτελεί καινοτομία διαδικασίας, ή ακόμα και οργανωτική καινοτομία. Η αλλαγή στη λειτουργία ενός τμήματος της επιχείρησης εκλαμβάνεται ως καινοτομία προϊόντος από τους 'εσωτερικούς πελάτες' του, τα τμήματα της επιχείρησης τα οποία τροφοδοτεί με εξαρτήματα, υπηρεσίες κλπ. Η ανάπτυξη μιας νέας τεχνητής ίνας είναι ταυτόχρονα καινοτομία διαδικασίας και προϊόντος, καθώς απαιτούνται αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία για να παραχθεί η ίνα που σχεδιάσθηκε. Εδώ ο όρος προϊόν θα χρησιμοποιείται με τη γενικότερη σημασία του ως αγαθό, υπηρεσία, εξοπλισμός, εξάρτημα ή πρώτη ύλη για εσωτερικούς ή εξωτερικούς χρήστες. Η σημασία της καινοτομίας Η τεχνολογική εξέλιξη και οι παράλληλες αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι συντελούνται μέσω της υλοποίησης καινοτομιών. Η ικανότητα μιας κοινωνίας να καινοτομεί αποτελεί, σε ένα βαθμό, μηχανισμό ανανέωσης και εξέλιξης. Η καινοτομία αφορά κάθε πλευρά της οικονομικής ή παραγωγικής διαδικασίας. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [18]

20 ΕΠΕΑΕΚ β «Υποστήριξη Επιχειρηματικών 19 Στο επίπεδο της επιχείρησης ή του οργανισμού η καινοτομία συντελείται κύρια είτε με την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών είτε με την αλλαγήαναδιάρθρωση των διαδικασιών παραγωγής-λειτουργίας. Συνολικά η συνεχής καινοτομική προσπάθεια για νέα προϊόντα-υπηρεσίες ή νέες παραγωγικές διαδικασίες δημιουργούν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε τρεις κρίσιμες περιοχές: Στην αξιοποίηση των πόρων: ανάπτυξη δραστηριοτήτων Έρευνας και Ανάπτυξης, εφαρμογή νέας τεχνολογίας, παραγωγικότητα πωλήσεων, παραγωγής κλπ., νέες παραγωγικές επενδύσεις και επέκταση σε νέες αγορές ή της πελατειακής βάσης. Στην ανάπτυξη και ανανέωση του οργανισμού: επενδύσεις και μεγέθυνση, ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης για το ανθρώπινο δυναμικό, νέες προσλήψεις και αισιοδοξία, υψηλό φρόνημα και ηθικό. Στην επιχειρηματική επιτυχία: φήμη και προσέλκυση νέων πελατών, εικόνα δυναμικής επιχείρησης, προϊόντα διακριτά από του ανταγωνισμού, συνεχής ανάπτυξη και δυσχέρεια για των ανταγωνισμό να ακολουθήσει. Συνεπώς, η συνεχής καινοτομία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της επιχειρηματικής επιτυχίας και συνεπώς της οικονομικής ανάπτυξης. Η έμφαση δίνεται στην καινοτομική προσπάθεια (στην καινοτομική διαδικασία) παρά στο προϊόν της (την καινοτομία). Η καινοτομία δεν είναι συνώνυμη της επιτυχίας. Είναι συχνή η παρεξήγηση ότι καινοτομία είναι η επιτυχής εισαγωγή ενός προϊόντος στην αγορά ή μιας τεχνολογίας στην παραγωγή. Η παρανόηση αυτή ίσως εντείνεται από το γεγονός ότι, για εποπτικούς λόγους ή λόγους προβολής, τα περισσότερα παραδείγματα στην έρευνα και τη διδασκαλία αντλούνται από επιτυχημένες περιπτώσεις. Εντούτοις, οι περιπτώσεις αποτυχίας είναι δυνατό να προσφέρουν εξίσου χρήσιμα συμπεράσματα, ιδωμένες με τα κατάλληλα αναλυτικά εργαλεία ή σε σύγκριση με αντίστοιχες επιτυχίες. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ [19]