EΡΓΟ:«Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση Πράσινων Προμηθειών για το Δημόσιο Τομέα»

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Αεροπόρου Παπαναστασίου 34, 1ος όροφος Αθήνα ΤΗΛ: EΡΓΟ:«Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση Πράσινων Προμηθειών για το Δημόσιο Τομέα» ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Παραδοτέο Γ : «Πρόταση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες» Ε.Π.Τ.Α. A.E. Ηνιόχου 16, Τ.Κ , Χαλάνδρι Τηλ , Fax ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

2 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΤΑ Α.Ε. 1

3 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΟΥ ΔΟΜΗ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΠΔΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΦΟΡΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Κατηγορία Συμβάσεων Κατηγορία Συμβάσεων Κατηγορία Συμβάσεων ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ενημέρωση δημοσίων οργανισμών Ενημέρωση ιδιωτικών φορέων Ενημέρωση κοινού ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι...55 ΕΠΤΑ Α.Ε. 2

4 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Περιεχόμενοι Πίνακες Πίνακας 1: Νομικό Πλαίσιο της ΕΕ που διέπει τις Δημόσιες Συμβάσεις... 9 Πίνακας 2: Συγκεντρωτική κατάσταση ΕΣΔ στην ΕΕ Περιεχόμενα Διαγράμματα Διάγραμμα 1: Ποσοστό επί του συνολικού κόστους των προμηθειών του Δημοσίου ανά χώρα (Δείκτης 1) Διάγραμμα 2: Ποσοστό των «πράσινων» προμηθειών σε σχέση με τις προμήθειες του Δημοσίου ανά χώρα (Δείκτης 2) Διάγραμμα 3: Ποσοστό επί του συνολικού κόστους των συμβάσεων ανά προϊόν για τις 7 χώρες Διάγραμμα 4 : Ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των συμβάσεων ανά προϊόν για τις 7 χώρες Περιεχόμενα Σχήματα Σχήμα 1: Λογότυπο Έρευνας Αγοράς ΕΠΤΑ Α.Ε. 3

5 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΝΑΘΕΣΗΣ Η παρούσα έκθεση περιλαμβάνει την πρόταση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων κι εντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης της από την 04/03/2011 Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών και από την 05/03/2012 τροποποίηση αυτής για το έργο «Σχέδιο Δράσης για την Ενσωμάτωση Πράσινων Προμηθειών για το Δημόσιο Τομέα» που ανατέθηκε από το ΥΠΕΚΑ στην ΕΠΤΑ Α.Ε. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί το κύριο παραδοτέο Γ της εν λόγω σύμβασης. 1.2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΟΥ Αντικείμενο των υπηρεσιών του Αναδόχου είναι η εκπόνηση πρότασης για το σχέδιο δράσης της χώρας για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις. Αναλυτικά οι εργασίες του Αναδόχου περιλαμβάνουν τις παρακάτω επιμέρους δράσεις - παραδοτέα: 1. Έρευνα Αγοράς Πράσινων Προϊόντων και Υπηρεσιών Το παραδοτέο αυτό περιλαμβάνει τα αποτελέσματα έρευνας για τον προσδιορισμό των πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών που διατίθενται στην ελληνική αγορά, τις ποσότητες, το κόστος, την πηγή προέλευσης τους, τα χαρακτηριστικά τους, την ύπαρξη ή την δυνατότητα πιστοποίησής τους καθώς και τον προσδιορισμό της σχετικής ανταγωνιστικότητάς τους στη διεθνή αγορά. 2. Καθορισμός περιβαλλοντικών κριτηρίων για δύο κατηγορίες συμβάσεων για χρήση κατά τη διαδικασία συμβάσεων από το δημόσιο Ένα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα της έρευνας αγοράς και σε συνεργασία με τη Διυπουργική Επιτροπή είναι η ανάδειξη δύο νέων κατηγοριών προϊόντων ή υπηρεσιών για περαιτέρω διερεύνηση αλλά και την ανάπτυξη περιβαλλοντικών κριτηρίων για ενσωμάτωση τους σε όλα τα στάδια της διαδικασίας δημοσίων συμβάσεων. Τα κριτήρια που θα αναπτυχθούν θα αφορούν όλα τα στάδια μίας δημόσιας σύμβασης. Για την ανάπτυξη των περιβαλλοντικών τεχνικών προδιαγραφών θα διεξαχθεί ανάλυση κύκλου ζωής για τις δύο αυτές κατηγορίες ώστε να εντοπιστούν οι σοβαρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών. Παράλληλα, στην ανάπτυξη των περιβαλλοντικών κριτηρίων θα ληφθεί υπόψη το κόστος κύκλου ζωής. ΕΠΤΑ Α.Ε. 4

6 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 3. Σύνταξη εγχειριδίου με οδηγίες για τη σύναψη πράσινων δημοσίων συμβάσεων Η εφαρμογή των περιβαλλοντικών κριτηρίων από τις δημόσιες αρχές απαιτεί τη σύνταξη εγχειριδίου το οποίο θα περιλαμβάνει ενδεικτικά: Τα οφέλη των πράσινων δημοσίων συμβάσεων Διαδικασίες για την ενσωμάτωση της Περιβαλλοντικής Διάστασης στις Διαδικασίες Σύναψης μίας Σύμβασης Ανάπτυξη περιβαλλοντικών κριτηρίων 4. Δείκτες παρακολούθησης του Σχεδίου Δράσης Για να καθίσταται εφικτή και αποτελεσματική η παρακολούθηση του σχεδίου δράσης θα χρησιμοποιηθούν μια σειρά από δείκτες οι οποίοι θα αντικατοπτρίζουν με τρόπο ποσοτικό την εκπλήρωση των συνολικών στόχων και δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. 5. Σύνταξη πρότασης Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων Η δράση αυτή ενδεικτικά περιλαμβάνει: Ανασκόπηση στοιχείων από τα σχέδια δράσης άλλων χωρών (περιλαμβάνεται σε ξεχωριστό παραδοτέο) Συγκριτική αξιολόγηση αυτών (περιλαμβάνεται σε ξεχωριστό παραδοτέο) Στόχους και άξονες προτεραιότητας του Σχεδίου Δράσης Δείκτες παρακολούθησης του Σχεδίου Δράσης ΕΠΤΑ Α.Ε. 5

7 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 2. ΔΟΜΗ Η Δομή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης προτείνεται να είναι η ακόλουθη: 1. ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ - ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΠΔΣ - ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ - ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ - ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ - ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ - ΦΟΡΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ - ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ - ΚΡΙΤΗΡΙΑ 3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ - ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ - ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Στις επόμενες ενότητες, αναλύεται περαιτέρω η προαναφερθείσα δομή και αναλύονται οι στόχοι, οι άξονες προτεραιότητες και τα μέτρα που προτείνονται να συμπεριληφθούν στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης. ΕΠΤΑ Α.Ε. 6

8 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 3. ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης περιβαλλοντικής πολιτικής που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πολλούς τομείς, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, για την παραγωγή, κατασκευή και διακίνηση προϊόντων πιο φιλικών προς το περιβάλλον εντάσσονται και οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ). Το μεγάλο δυναμικό των ΠΔΣ επισημάνθηκε ρητά στην Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων το 2003 (COM (2003) 302 final). Στην τότε ανακοίνωση, η Επιτροπή ενθάρρυνε όλα τα Κράτη Μέλη Κράτη μέλη να καταρτίσουν τριετή Εθνικά Σχέδια Δράσης (ΕΣΔ) και να περιγράψουν τον τρόπο με τον οποίο προτίθενται να αυξήσουν το επίπεδο των ΠΔΣ. Στη συνέχεια σε πλήθος άλλων κειμένων και ανακοινώσεων της ΕΕ 1 γινόταν αναφορά στις ΠΔΣ και το σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της καινοτομίας στην παραγωγή περιβαλλοντικά φιλικά προϊόντων. Στη συνέχεια και προκειμένου να οριστεί με ξεκάθαρο και σαφή τρόπο το καθεστώς που διέπει τις ΠΔΣ η ΕΕ εξέδωσε την ανακοίνωση COM(2008)400 της 16ης Ιουλίου 2008 της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος». Στόχος της ανακοίνωσης αυτής είναι η παροχή οδηγιών και κατευθύνσεων σχετικά με τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούνται από το Δημόσιο τομέα και τον αποτελεσματικότερο τρόπο ενσωμάτωσης των ΠΔΣ. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε θέσει ως ενδεικτικό στόχο μέχρι το 2010, το 50% του συνόλου των δημόσιων διαγωνισμών να είναι πράσινο, όπου το «πράσινο» σημαίνει να ανταποκρίνονται στα εγκριθέντα κοινά κριτήρια (common GPP criteria) που έχουν αποφασιστεί. Σύμφωνα με την ανακοίνωση COM(2008)400, Πράσινη Δημόσια Σύμβαση νοείται η: «διαδικασία με την οποία οι δημόσιες αρχές επιδιώκουν να συνάψουν συμβάσεις για αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση με αγαθά, υπηρεσίες και έργα που επιτελούν την ίδια πρωταρχική λειτουργία τα οποία θα αποτελούσαν το αντικείμενο της σύμβασης υπό άλλες συνθήκες.» Η εν λόγω προσέγγιση επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές να ενσωματώνουν συστηματικά την περιβαλλοντική διάσταση στα διάφορα στάδια προμηθειών: από την αναγνώριση της ανάγκης, μέχρι την ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών, κριτηρίων και την εκτέλεση της ανάθεσης. Το πλαίσιο των Πράσινων Δημόσιων Προμηθειών είναι θεσμικό και μη υποχρεωτικό όπου κάθε κράτος μέλος μπορεί να το επεκτείνει σε όποιους τομείς θεωρεί ότι μπορεί να το 1 Ενδεικτικά: Σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική (COM(2008) 397 τελικό), 6o Σχέδιο Δράσης για τις Περιβαλλοντικές Τεχνολογίες (6 th ETAP), ΕΥΡΩΠΗ 2020, Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιµη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (COM (2010) 2020 Τελικό) κα ΕΠΤΑ Α.Ε. 7

9 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ εφαρμόσει. Πιο συγκεκριμένα, οι δημόσιοι φορείς είναι οι κύριοι καταναλωτές στην Ευρώπη και σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία δαπανούν άνω των 2 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στο 19% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Αξιοποιώντας την αγοραστική τους δύναμη μπορούν να επιλέγουν προϊόντα ή/και υπηρεσίες με μικρότερη επιβλαβή επίπτωση στο περιβάλλον συμβάλλοντας έτσι στη συνεχόμενη και διαρκή βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση. Για την καθιέρωση των πράσινων δημοσίων συμβάσεων καταλυτικό ρόλο παίζει η εδραίωσή τους στην διεθνή και εγχώρια αγορά. Αναλυτικότερα, καθώς οι δημόσιες αρχές προμηθεύονται μεγάλες ποσότητες προϊόντων, αποτελούν τον κύριο καταναλωτή στον οποίο απευθύνονται πολλές επιχειρήσεις. Κατέχοντας μεγάλο μερίδιο της αγοράς οι δημόσιες αρχές μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ισχυρή αγοραστική τους δύναμη για να οδηγήσουν στην αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων, προωθώντας την πράσινη ανάπτυξη και ταυτόχρονα την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Συνεπώς, προάγοντας την προμήθεια περιβαλλοντικών προϊόντων δίνουν κίνητρα στις βιομηχανίες να αναπτύξουν πράσινες τεχνολογίες και πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος. Με βάση το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, οι διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος τομέας προμηθεύεται προϊόντα και υπηρεσίες, χρησιμοποιώντας πράσινα κριτήρια κατά την αξιολόγηση προσφορών προϋποθέτει ότι ταυτόχρονα ικανοποιούνται και οι βασικές αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης και της μη διάκρισης. 3.1 ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΠΔΣ Οι ΠΔΣ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μειώσουν τις άμεσες και έμμεσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δημοσίων δραστηριοτήτων, επηρεάζοντας την αγορά προς την κατεύθυνση της παραγωγής οικολογικότερων αγαθών, υπηρεσιών και έργων. Τα οφέλη των ΠΔΣ μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Συντελούν στην επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων και σκοπών για παράδειγμα, μειώσεις των εκπομπών CO 2, ενεργειακή απόδοση και διατήρηση των φυσικών πόρων Επιφέρουν αξιοσημείωτη εξοικονόμηση κόστους ειδικότερα αν ληφθεί υπόψη το κόστος κύκλου ζωής των προϊόντων Οδηγούν σε αυξημένη εμπιστοσύνη των πολιτών, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών απέναντι στη δημόσια διοίκηση Ενθαρρύνουν την καινοτομία και υποστηρίζουν την ανάπτυξη ανταγωνιστικών πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών και διευρύνουν τις αντίστοιχες αγορές Δημιουργούν υγιέστερες συνθήκες εργασίας για το προσωπικό Αναπτύσσουν τις ικανότητες και δεξιότητες των δημοσίων οργανισμών ούτως ώστε να ανταποκριθούν στα μελλοντικά προβλήματα πουθα αφορούν το περιβάλλον και τους πόρους ΕΠΤΑ Α.Ε. 8

10 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 3.2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Στις 31 Μαρτίου 2004, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησαν: Την Οδηγία 2004/18 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημόσιων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. Την Οδηγία 2004/17 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Οι ανωτέρω Οδηγίες επιτρέπουν ρητά την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις. Η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είχε ήδη υπογραμμίσει το γεγονός αυτό με σημαντικές υποθέσεις το 2002 (Concordia Bus) και το 2003 (EVN Wienstrom) με την οποία καθοριζόταν το πεδίο θέσπισης περιβαλλοντικών κριτήριων σε διαδικασίες υποβολής προσφορών. Το Δικαστήριο συμπέρανε ότι εφόσον τέτοια κριτήρια εφαρμόζονται κατά τρόπο δίκαιο και διαφανή, οι δημόσιες αρχές μπορούν να επιδιώξουν την εφαρμογή υψηλού επιπέδου περιβαλλοντικών προτύπων στις προμήθειές τους. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Νομοθεσία θεσπίζει όρους για τις προμήθειες σε ορισμένους τομείς για παράδειγμα, τον έλεγχο των επικίνδυνων ουσιών, αποβλήτων και της ανακύκλωσης, την αγορά καθαρών οχημάτων, γραφειακού εξοπλισμού ΤΠ και την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τον ρόλο των ΠΔΣ. Συνοπτικά, το Νομικό Πλαίσιο της ΕΕ που διέπει τις Δημόσιες Συμβάσεις παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1: Νομικό Πλαίσιο της ΕΕ που διέπει τις Δημόσιες Συμβάσεις Οδηγία 2009/33/ΕΚ Οδηγία 2010/31/ΕΕ (αναδιατύπωση της Οδηγίας 2002/91) Οδηγία 2004/18/ΕΚ Βάσει της οδηγίας για τα καθαρά και ενεργειακά αποδοτικά οχήματα οδικών μεταφορών (2009/33/ΕΚ), οι αναθέτουσες αρχές, οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη επιπτώσεις που αφορούν την κατανάλωση ενέργειας και το περιβάλλον καθ όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος, συμπεριλαμβανομένης της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών CO 2 και ορισμένων ρύπων, όταν αγοράζουν οχήματα οδικών μεταφορών. Κτίρια Από το 2014 το αργότερο, οι ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα νέα κτίρια και τα μείζονα έργα ανακαίνισης που διέπονται από την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (2010/31/ΕΕ). Όλα τα νέα κτίρια των οποίων η κυριότητα ή η χρήση ανήκει στο δημόσιο, πρέπει να καταναλίσκουν σχεδόν μηδενική ενέργεια μέχρι το του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημόσιων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών ΕΠΤΑ Α.Ε. 9

11 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Οδηγία 2004/17/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Mαρτίου 2004 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών Οδηγία 98/4/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 1998 για την τροποποίηση της οδηγίας 93/38/ΕΟΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών Οδηγία 97/52/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 1997 για την τροποποίηση των οδηγιών 92/50/ΕΟΚ, 93/36/ΕΟΚ και 93/37/ΕΟΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών, συμβάσεων προμηθειών και συμβάσεων δημοσίων έργων αντιστοίχως Οδηγία 93/36/EΟΚ του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 1993 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών Οδηγία 93/37/EΟΚ του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 1993 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων Οδηγία 93/38/EΟΚ του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 1993 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών Οδηγία 92/50/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου 1992 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Οδηγία 2007/66/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2007 για την τροποποίηση των οδηγιών 89/665/ΕΟΚ και 92/13/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών προσφυγής στον τομέα της σύναψης δημόσιων συμβάσεων Οδηγία 92/13/EΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Φεβρουαρίου1992 για τον συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων περί της εφαρμογής των διαδικασιών προσφυγής για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών Οδηγία 89/665/EΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1989 για τον συντονισμό των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων περί της εφαρμογής των διαδικασιών προσφυγής στον τομέα της σύναψης συμβάσεων κρατικών προμηθειών και δημοσίων έργων ΕΠΤΑ Α.Ε. 10

12 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 3.3 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Όπως ήδη αναφέρθηκε, από το 2003 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την υιοθέτηση της Ολοκληρωμένης Πολιτικής Προϊόντων - ΟΠΠ (COM/2003/0302 final) ως αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη στην ΕΕ, κάλεσε τα κράτη μέλη να καταρτίσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης (ΕΣΔ) για το πρασίνισμα των δημόσιων προμηθειών μέχρι τα τέλη του Τα Εθνικά Σχέδια Δράσης θα έπρεπε να περιλαμβάνουν αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, να θέτουν στόχους τριετίας και να καθορίζουν ποια μέτρα θα ληφθούν για την επίτευξή τους. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΟΠΠ, τα σχέδια δράσης δεν είναι νομικώς δεσμευτικά, πλην όμως προσδίδουν πολιτική δυναμική στη διαδικασία της εφαρμογής και ευαισθητοποίησης σε ό,τι αφορά το πρασίνισμα των δημόσιων προμηθειών και προβαίνουν στις επιλογές εκείνες που ταιριάζουν καλύτερα στο οικείο πολιτικό πλαίσιο και το επιτευχθέν από αυτά επίπεδο. Μέχρι τις αρχές του 2008, μόλις 14 κράτη μέλη ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υιοθέτησαν εθνικά σχέδια δράσης (ΕΣΔ). Σήμερα, 22 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ΕΣΔ, ενώ στα υπόλοιπα 5 κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η διαδικασία προετοιμασίας / έγκρισης του σχεδίου βρίσκεται σε εξέλιξη. Μια εποπτική εικόνα για τα ΕΣΔ των ΠΔΣ στην ΕΕ δίνεται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 2: Συγκεντρωτική κατάσταση ΕΣΔ στην ΕΕ Κράτος Μέλος Κωδ. Εθνικό Σχέδιο Δράσης Παρατηρήσεις Αυστρία AT Ιούλιος 2010 Από το 2007 υλοποιείται πιλοτικό σχέδιο για 5 κατηγορίες προϊόντων Βέλγιο BE Ιούλιος 2009 Υπάρχουν και περιφερειακά σχέδια, δύο εξ αυτών σε μορφή εγκυκλίου (Φλάνδρας, Βρυξελλών, Βαλλωνίας) Βουλγαρία BG - - Στάδιο διαβούλευσης για την υλοποίηση του σχεδίου Γαλλία FR Μάρτιος 2007 Υπό αναθεώρηση Γερμανία DE 1 ο : Αύγουστος ο : Απρίλιος 2009 Δανία DK 1 ο : ο : ο σχέδιο επικεντρώνεται στα ενεργειακά αποδοτικά προϊόντα και υπηρεσίες (κάλεσμα της ΕΕ για τις ενεργειακά αποδοτικές προμήθειες) 2 ο σχέδιο ΕΠΤΑ Α.Ε. 11

13 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Κράτος Μέλος Κωδ. Εθνικό Σχέδιο Δράσης Παρατηρήσεις Ελλάδα EL - - Διαδικασία εκπόνησης πρότασης σχεδίου Εσθονία EE - - Δεν υπάρχει εθνικό σχέδιο αλλά στρατηγική για την προώθηση των πράσινων συμβάσεων «Estonian Priorities for Environmental and Sustainable Public Procurements for » Ηνωμένο Βασίλειο UK Μάρτιος 2007 Υπάρχει ξεχωριστό εθνικό σχέδιο για την Εθνική Υπηρεσία Υγείας και ξεχωριστή εθνική στρατηγική για την τοπική κυβέρνηση. Επιπλέον υπάρχουν περιφερειακά σχέδια (Σκοτίας, Ουαλίας, Βόρειας Ιρλανδίας) Ιρλανδία IE Ιανουάριος 2012 Ισπανία ES Ιανουάριος 2008 Σχέδιο για Υπό εξέταση η περίοδος Ιταλία IT Απρίλιος 2008 Κάτω Χώρες NL 1 ο : ο : ο σχέδιο ο σχέδιο Κύπρος CY Μάρτιος 2007 Υπό οριστικοποίηση η αναθεώρηση σχεδίου για Λετονία LV 2004 Ισοδύναμο σχέδιο (Εθνικό Σχέδιο Περιβαλλοντικής Πολιτικής ) Υπό εκπόνηση το σχέδιο ΠΔΣ για Λιθουανία LT 1 ο : ο : Δεκέμβριος ο σχέδιο ο σχέδιο Λουξεμβούργο LU - Μάλτα MT Αύγουστος 2011 ΕΠΤΑ Α.Ε. 12

14 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Κράτος Μέλος Κωδ. Εθνικό Σχέδιο Δράσης Παρατηρήσεις Ουγγαρία HU - - Στάδιο έγκρισης του προσχεδίου Πολωνία PL 1 ο : Ιανουάριος ο : Ιούνιος ο σχέδιο ο σχέδιο Πορτογαλία PT Απρίλιος 2007 Ρουμανία RO - - Στάδιο έγκρισης του προσχεδίου Σλοβακία SK Νοέμβριο 2007 Υπό αναθεώρηση το σχέδιο για Σλοβενία SI Μάιος 2009 Σουηδία SE Μάρτιος 2007 Υπό αναθεώρηση το σχέδιο για 2011 και μετά Τσεχική Δημοκρατία CZ 2010 Ισοδύναμο σχέδιο με την Κυβερνητική Απόφαση 465/2010 Φινλανδία FI Απρίλιος 2009 Πηγή: & Τα εθνικά σχέδια δράσης των Κρατών Μελών διαφοροποιούνται σε πέντε κυρίως άξονες: Βασικές Αρχές Σχεδίου Στην πλειοψηφία τα σχέδια δράσης έχουν τριετή περίοδο εφαρμογής με αντικείμενο είτε τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις (ΠΔΣ) είτε τις βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις (ΒΔΣ), χωρίς απαραίτητα στα τελευταία να έχουν καθοριστεί εξαρχής τα κριτήρια κοινωνικής ευθύνης στα προϊόντα (Αυστρία, Γερμανία, Φινλανδία). Ο κεντρικός στόχος για τα περισσότερα σχέδια είναι καταρχήν 50% πράσινες δημόσιες συμβάσεις, σε συμφωνία με το στόχο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2. Ορισμένα από τα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρωτοπορία όσον αφορά τις ΠΔΣ θέτουν πιο αυστηρούς στόχους (Αυστρία) ή /και διαφοροποιούν το στόχο σε επίπεδο αυτοδιοίκησης ή χρονικής κλιμάκωσης (πχ Φινλανδία, Ολλανδία). Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, τα κράτη μέλη συνδέουν τα σχέδια για το πρασίνισμα των δημόσιων συμβάσεων με την εθνική στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Μάλιστα ορισμένα εθνικά σχέδια δράσης συναρτώνται στενά και ποσοτικοποιούν σειρά στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, όπως η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και η μείωση των στερεών αποβλήτων (πχ Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία). 2 COM 2008(400) Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος ΕΠΤΑ Α.Ε. 13

15 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη τα σχέδια απευθύνονται σε όλους τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για τις δημόσιες προμήθειες, με την κεντρική κυβέρνηση με τις υπηρεσίες της να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο ως προς την υποχρέωση και την επιτυχία εφαρμογής. Μάλιστα η Γαλλία εισαγάγει από το 2010 το σύστημα bonus-malus στα Υπουργεία της προκειμένου να εξασφαλίσει μεγαλύτερες πιθανότητες της επιτυχούς έκβασης του σχεδίου. Για την προώθηση των πράσινων προμηθειών στην τοπική αυτοδιοίκηση ορισμένα Κράτη Μέλη, όπως η Ολλανδία και η Δανία, συστήνουν την έννοια των εθελοντικών συμφωνιών των τοπικών αρχών. Ανάλογα με τη διοικητική οργάνωση και το σύστημα αυτοδιοίκησης, τα Κράτη Μέλη προτείνουν κεντρικά χωρίς να δεσμεύουν την υιοθέτηση του σχεδίου από τις τοπικές αρχές και σε άλλη περίπτωση προτείνουν τη διαμόρφωση από την Τοπική Αυτοδιοίκηση του δικού τους σχεδίου δράσης. Κατηγορίες / προϊόντα υπηρεσίες Τα Κράτη-Μέλη χρησιμοποίησαν παραπλήσια κριτήρια για την επιλογή των τομέων προτεραιότητας, σύμφωνα με τα οποία καλούνται να αξιολογήσουν τη βαρύτητα τριών βασικών ζητημάτων για κάθε ομάδα προϊόντος: - Ύψος δημόσιας δαπάνης - Περιβαλλοντική επίπτωση προϊόντος - Δυνατότητα αλλαγής παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων Πλέον των παραπάνω τίθενται και άλλα κριτήρια όπως η επάρκεια σε περιβαλλοντικά κριτήρια και η ετοιμότητα της αγοράς. Διαφοροποιήσεις απαντώνται σε ορισμένο αριθμό Κρατών-Μελών που έγκεινται είτε (α) στο εξαιρετικά διευρυμένο πεδίο ομάδων και ειδών προϊόντων (πχ Ολλανδία) επιχειρώντας να υπάρχει ευρύτητα της διάδοσης της πολιτικής και εφαρμογής στην αγορά είτε (β) στο σχετικά περιορισμένο πεδίο ομάδων και ειδών προϊόντων (πχ Ιρλανδία) επιλέγοντας συγκεκριμένους τομείς και υιοθετώντας μια σταδιακή προσέγγιση αρχίζοντας από τα προϊόντα και τις αγορές που υπάρχει εμπειρία. Σημειώνεται ότι τα σχέδια δράσης που υιοθετήθηκαν ή αναθεωρήθηκαν μετά το 2008 ενσωματώνουν σε μεγάλο βαθμό τις ομάδες προϊόντων με τα κριτήρια που εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (GPP toolkit). Υφίσταται μεγάλη ποικιλία και διαφοροποιήσεις μεταξύ των σχεδίων των Κρατών-Μελών τόσο στον αριθμό όσο και στα είδη και την κατηγοριοποίηση που επιλέγουν στα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Σε πολλές περιπτώσεις δεν ακολουθείται η ομαδοποίηση των προϊόντων που εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (πχ Γαλλία, Ολλανδία), πιθανά επειδή τα σχέδια αυτά υιοθετήθηκαν στα πρώιμα στάδια εφαρμογής της πολιτικής για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις. Ορισμένες φορές υφίστανται επικαλύψεις, όπως για παράδειγμα το προϊόν «απορριμματοφόρα» στις ομάδες προϊόντων «μέσα μεταφοράς» και «διαχείριση αποβλήτων» ή οι ομάδες προϊόντων δεν μπορούν να περιγραφούν ως ομάδες αλλά περισσότερο ως είδη προϊόντων (πχ κτίρια γραφείων, βερνίκια και χρώματα, ξύλο και προϊόντα ξύλου). Τα σχέδια ΕΠΤΑ Α.Ε. 14

16 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ των Κρατών-Μελών που συγκλίνουν με την κατηγοριοποίηση της ΕΕ είναι αυτά που θέσπισαν ή αναθεώρησαν τα σχέδια μετά τη δημοσίευση της εργαλειοθήκης της ΕΕ (GPP toolkit). Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται οι ομάδες προϊόντων και υπηρεσιών που ενσωμάτωσαν τα κράτη μέλη, για τις οποίες γίνεται διάκριση αυτών που περιλαμβάνονται στις ομάδες της εργαλειοθήκης της ΕΕ και αυτών που συνιστούν πρόσθετες κατηγορίες ομάδων προϊόντων. Στις ομάδες της εργαλειοθήκης της ΕΕ συμπεριλήφθηκαν και αυτές που δεν ταυτίζονται πλήρως, όπως για παράδειγμα α) ένα προϊόν μιας ομάδας που λείπει ή αποτελεί ξεχωριστή ομάδα προϊόντων «βερνίκια και χρώματα» και β) μια ομάδα που είναι ενσωματωμένη σε μια άλλη ομάδα προϊόντων «χαρτί για γραφή και για αντίγραφα». Οι ομάδες προϊόντων που συναντώνται σε όλα τα κράτη μέλη ανεξαιρέτως προέρχονται από τις ομάδες της εργαλειοθήκης της ΕΕ και είναι οι κάτωθι : - Χαρτί για γραφή και για αντίγραφα - Γραφειακός εξοπλισμός πληροφορικής Από τις ομάδες της εργαλειοθήκης της ΕΕ, οι πιο κοινές ομάδες προϊόντων που ακολουθούν (σε ποσοστό >70%) είναι κατά σειρά εμφάνισης οι παρακάτω: - Προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισμού - Κατασκευές - Μέσα Μεταφοράς - Επίπλωση - Κλωστοϋφαντουργία - Υπηρεσίες επισιτισμού και τροφοδοσίας - Προϊόντα και υπηρεσίες κηπουρικής Από τις πρόσθετες κατηγορίες, σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κατά σειρά εμφάνισης οι εξής: - Προμήθειες γραφείου - Ηλεκτρικές (κυρίως οικιακές) συσκευές - Χαρτί οικιακής χρήσεως Κριτήρια/ Στόχοι Επίτευξης Τα Κράτη-Μέλη χρησιμοποιούν παραπλήσια μέσα τεκμηρίωσης με κύρια τις μελέτες LCA, τα οικολογικά σήματα (ecolabels) και την έρευνα αγοράς. Άλλα μέσα τεκμηρίωσης με μικρότερη συχνότητα εμφάνισης είναι οι μελέτες LCC, η ενεργή συμβολή των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και για τα πιο πρόσφατα σχέδια η εργαλειοθήκη της ΕΕ (GPP toolkit). Στα καθορισθέντα για τις ΠΔΣ κριτήρια, δύο είναι οι πιο συχνά απαντώμενοι τύποι κριτηρίων στα σχέδια των κρατών μελών, διακρινόμενοι στα βασικά στοιχειώδη ελάχιστα κριτήρια περιβαλλοντικών επιδόσεων του προϊόντος και τα αναλυτικά κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη περισσότερες πτυχές ή υψηλότερα επίπεδα των περιβαλλοντικών επιδόσεων. ΕΠΤΑ Α.Ε. 15

17 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Διαφοροποιήσεις απαντώνται στα παρακάτω: - Σε τρία από τα δεκατέσσερα εξεταζόμενα κράτη μέλη (Γερμανία, Δανία, Γαλλία) υφίσταται μόνο ένας τύπος κριτηρίων με χρήση τους σε εθελοντική βάση από τις αναθέτουσες αρχές. - Σε δύο από τα δεκατέσσερα εξεταζόμενα κράτη μέλη (Βέλγιο, Σουηδία) υφίστανται τρεις τύποι κριτηρίων, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τις διαφορές ως προς το βαθμό φιλοδοξίας για τα πράσινα προϊόντα. Το είδος των κριτηρίων είναι κατεξοχήν τα περιβαλλοντικά με αρκετά κράτη μέλη (6 από τα 14) να έχουν εισαγάγει κοινωνικά κριτήρια σε ορισμένες ομάδες προϊόντων. Η ύπαρξη ή μη των κοινωνικών κριτηρίων συνδέεται κατά βάση με τα εθνικά σχέδια δράσης που αποσκοπούν στις βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις. Το επίπεδο εφαρμογής των κριτηρίων στη διαδικασία σύναψης των δημόσιων συμβάσεων διαφέρει αρκετά μεταξύ των κρατών μελών. Από το σύνολο των εξεταζόμενων σχεδίων, κυριαρχεί η διατύπωση κριτηρίων ΠΔΣ για τα κριτήρια ανάθεσης και τις ελάχιστες τεχνικές προδιαγραφές των προϊόντων. Τα εθνικά σχέδια δράσης που υιοθετούν έναν υποχρεωτικό χαρακτήρα στη χρήση των κριτηρίων, συνήθως θέτουν ως ελάχιστη απαίτηση τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων που να ανταποκρίνονται στα βασικά-στοιχειώδη κριτήρια ΠΔΣ, σε συμφωνία με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία τα θέτει ως βάση για τον καθορισµό στόχων και για τη συγκριτική αξιολόγηση, ώστε να προωθηθεί η υιοθέτηση των Π Σ σε ολόκληρη την ΕΕ. Σημειώνεται ότι δεν είναι λίγα τα εθνικά σχέδια δράσης (6 από τα 14) που αν και θέτουν συγκεκριμένους στόχους για την διείσδυση των πράσινων προϊόντων στις δημόσιες προμήθειες, υιοθετούν την εθελοντική χρήση των κριτηρίων, στοιχειωδών ή αναλυτικών. Οι επιμέρους στόχοι μέτρα για την εφαρμογή των σχεδίων διαφέρουν αρκετά ως προς το χαρακτήρα και τη μορφή τους. Στα περισσότερα κράτη μέλη τίθενται επιμέρους στόχοι επίτευξης για τις ομάδες προϊόντων με κλιμάκωση του χρονικού ορίζοντα εφαρμογής. Ένα άλλο είδος στόχου που απαντάται είναι η ανάπτυξη εθνικών κριτηρίων ΠΔΣ και η πιστοποίηση για περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες (πχ Βέλγιο, Γερμανία, Σουηδία, Πολωνία). Να σημειωθεί ότι εξειδικευμένα μέτρα τίθενται στη Δανία με την τυποποίηση συμφωνιών συμβάσεων για τα προϊόντα, την ανάπτυξη περιβαλλοντικών δηλώσεων με χρήση LCA και τη σύναψη εθελοντικών συμφωνιών με τους Δήμους. Ομοίως, η Γερμανία θέτει ως υποχρεωτική τη χρήση LCC για τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων καθώς και τη χρήση των προϊόντων ξύλου (νομική δέσμευση) και των ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων. Ενημέρωση/ Εκπαίδευση Ορισμένα κράτη μέλη έχουν προχωρήσει στη σύσταση γραφείου πληροφόρησης και συμβουλευτικής υπηρεσίας για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, ενώ κάποιες άλλες εγκαθιστούν διαδικτυακή πλατφόρμα ενημέρωσης, ανταλλαγής εμπειριών ή/ και online εκμάθησης. ΕΠΤΑ Α.Ε. 16

18 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Σχεδόν όλα τα σχέδια δράσης περιλαμβάνουν μέτρα για την εξασφάλιση της ενημέρωσης και διάδοσης της πληροφορίας για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις. Τα μέσα ενημέρωσης είναι παραπλήσια με πρωταγωνιστικό ρόλο να έχει το διαδίκτυο και ακολουθούν τα ενημερωτικά δελτία, οι συναντήσεις εργασίας/ ημερίδες / παρουσιάσεις και σε περιορισμένη χρήση το γραφείο πληροφόρησης. Οι δράσεις ενημέρωσης αφορούν συνήθως όλους τους εμπλεκόμενους φορείς: τους υπεύθυνους προμηθειών δημοσίου, τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στο δημόσιο, τους προμηθευτές, τους εκπροσώπους επιχειρηματιών και γενικότερα τον ιδιωτικό τομέα, τους καταναλωτές και το ευρύ κοινό. Παρακολούθηση Σχεδίου Η παρακολούθηση της προόδου εφαρμογής είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας της επιτυχούς έκβασης της όποιας πολιτικής ενός σχεδίου δράσης. Σε όλα τα σχέδια αναφέρονται τα στοιχειώδη μέτρα για την ανάπτυξη του προγράμματος παρακολούθησης, όπως τους υπόχρεους φορείς, την κεντρική υπηρεσία παρακολούθησης, την ανάγκη τυποποίησης της διαδικασίας (πχ έντυπα παρακολούθησης) και τη συχνότητα παρακολούθησης ή αναθεώρησης του σχεδίου. Μάλιστα σε ορισμένα σχέδια καθορίζονται και οι ενδιάμεσοι χρόνοι για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του προγράμματος παρακολούθησης. Σε πολλά Κράτη-Μέλη το πρόγραμμα παρακολούθησης είναι υπό ανάπτυξη και μέχρι τώρα τα όποια στοιχεία προέρχονται από τις αντίστοιχες έρευνες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιούνται για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανά πενταετία, με την πιο πρόσφατη που δημοσιεύτηκε αρχές του Για τα κράτη μέλη που υπάρχει διαδικασία παρακολούθησης, το πρόγραμμα συνήθως σχεδιάζεται σε ετήσια βάση βασιζόμενο στους στόχους που έχουν τεθεί στο σχέδιο. Παραλλαγές σημειώνονται σε σχέση με τον κεντρικό άξονα παρακολούθησης: στη Γαλλία η παρακολούθηση επικεντρώνεται στις συμβάσεις άνω των 90 χιλιάδων ευρώ και στη Σουηδία η πρόοδος μετράται στη βάση του ποσοστού θέσπισης περιβαλλοντικών απαιτήσεων στις δημόσιες συμβάσεις. Τα συνήθη μέσα παρακολούθησης είναι οι εκθέσεις προόδου που ετοιμάζουν οι υπόχρεες αναθέτουσες αρχές και μια συγκεντρωτική έκθεση προόδου από την κεντρική αρμόδια υπηρεσία. Οι δείκτες παρακολούθησης διαφοροποιούνται ανάλογα με την πολιτική του σχεδίου δράσης. Οι πιο κοινοί ποσοτικοί δείκτες σχετίζονται με την υιοθέτηση και την πορεία υλοποίησης του σχεδίου και είναι οι παρακάτω: - η αξία των πράσινων δημόσιων συμβάσεων (ΠΔΣ) σε σχέση με τη συνολική αξία των δημόσιων συμβάσεων 3 Centre for European Policy Studies (CEPS) & College of Europe (core team), The uptake of Green Public Procurement in the EU 27 (FWC B4/ENTR/08/006), Brussels, February 2012 ΕΠΤΑ Α.Ε. 17

19 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ - ο αριθμός των πράσινων δημόσιων συμβάσεων (ΠΔΣ) σε σχέση με το συνολικό αριθμό των δημόσιων συμβάσεων που έχουν συναφθεί σε τομείς δραστηριότητας για τους οποίους έχουν καθοριστεί κριτήρια ΠΔΣ στο σχέδιο δράσης. Οι δείκτες αυτοί είναι οι δείκτες που εξαρχής έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωση της το 2008 (COM 2008(400) Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος ). 3.4 ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η πλειοψηφία των κρατών μελών εφαρμόζουν «πράσινες» δημόσιες συμβάσεις είτε εξ ολοκλήρου στις προμήθειες προϊόντων και υπηρεσιών τους είτε σε κάποιους τομείς εισάγοντας τις νέες αυτές πρακτικές. Μακροπρόθεσμος στόχος των νομοθεσιών των «πράσινων» προμηθειών είναι η πλήρης ένταξη και αφομοίωση τους από τα κράτη μέλη σε όλο το φάσμα των προμηθειών τους. Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία τα οποία έχουν συλλεχθεί από μελέτη της PricewaterhouseCoopers για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, και η οποία στοχεύει στην αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης εναρμόνισης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας με την αντίστοιχη εθνική. Συνολικά Στοιχεία Σύμφωνα με την έκθεση της «Collection of statistical information on Green Public Procurement in the EU» που δημοσιεύτηκε το 2009, τα στατιστικά στοιχεία τα οποία δείχνουν το επίπεδο εφαρμογής των στοιχειωδών αλλά και των αναλυτικών κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις ανά χώρα παρουσιάζονται στα διαγράμματα που παραθέτονται παρακάτω. Για την αξιολόγηση των στοιχείων στα Διαγράμματα 2 και 3 χρησιμοποιούνται οι παρακάτω δείκτες: Δείκτης 1 (indicator 1): το ποσοστό των ΠΔΣ επί του συνολικού κόστους προμηθειών ανά χώρα Δείκτης 2 (indicator 2): το ποσοστό των ΠΔΣ σε σχέση με τον αριθμό των συναφθέντων συμβάσεων ΕΠΤΑ Α.Ε. 18

20 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Διάγραμμα 1: Ποσοστό επί του συνολικού κόστους των προμηθειών του Δημοσίου ανά χώρα (Δείκτης 1) Έτσι όπως φαίνεται και παραπάνω η Μ. Βρετανία είναι η πλέον κινητοποιημένη στο θέμα των «πράσινων» συμβάσεων και εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό επί του συνολικού κόστους της σε προμήθειες με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. Ακολουθεί η Σουηδία σε ποσοστό περίπου 50% και η Γερμανία με τη Δανία σε ποσοστό περίπου 41%, ενώ ο μέσος όρος τους είναι περίπου 45%. Αντίστοιχα για το δείκτη 2 η κατανομή γίνεται ως εξής: Διάγραμμα 2: Ποσοστό των «πράσινων» προμηθειών σε σχέση με τις προμήθειες του Δημοσίου ανά χώρα (Δείκτης 2) 4 Από το σύνολο των προμηθειών στις εξεταζόμενες χώρες, «πράσινες» είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό οι προμήθειες της Αυστρίας και της Σουηδίας (μεγαλύτερο από 60%) ενώ και το Ηνωμένο Βασίλειο αγγίζει το 60%. Συμπερασματικά από το Διάγραμμα 3 καταλήγουμε ότι όλες οι απεικονιζόμενες χώρες εμφανίζουν ποσοστά ΠΔΣ 50% και άνω, διαπίστωση που επιβεβαιώνει ότι οι δράσεις για τις ΠΔΣ εφαρμόζονται εκτενώς. Επιπλέον, ο μέσος όρος τους υπολογίζεται προσεγγιστικά στο 57-58%. 4 PricewaterhouseCoopers, Significant and Ecofys «Collection of statistical information on Green Public Procurement in the EU», 2009 ΕΠΤΑ Α.Ε. 19

21 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Ταυτόχρονα, με βάση τους παραπάνω δείκτες παρουσιάζονται τα αντίστοιχα διαγράμματα για τις 7 αναφερόμενες χώρες. Διάγραμμα 3: Ποσοστό επί του συνολικού κόστους των συμβάσεων ανά προϊόν για τις 7 χώρες Με βάση το παραπάνω διάγραμμα η πλέον ενσωματωμένη κατηγορία στις ΠΔΣ είναι το χαρτί καθώς σε αυτή δαπανάται το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού κόστους προμηθειών ενώ σε επίπεδο στοιχειωδών κριτηρίων είναι τα έπιπλα (80%) και ακολουθεί ο εξοπλισμός γραφείου περίπου 60%. Τα στατιστικά στοιχεία ολοκληρώνονται με την παράθεση του Διαγράμματος που αφορά το ποσοστό των ΠΔΣ ανά προϊόν επί των συνολικών προμηθειών όπως καταγράφεται για τις 7 χώρες. Διάγραμμα 4 : Ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των συμβάσεων ανά προϊόν για τις 7 χώρες ΕΠΤΑ Α.Ε. 20

22 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Συνοψίζοντας τα παραπάνω στοιχεία, και σύμφωνα με το πόρισμα της ΕΕ, συνολικά ο εξοπλισμός γραφείου, ο ηλεκτρισμός και τα έπιπλα συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά ενώ τα προϊόντα δομικών κατασκευών, τα είδη κηπουρικής και τα μέσα μεταφοράς τα χαμηλότερα. 3.5 ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Από την 23η Ιουνίου του 2010, με το Νόμο 3855/2010, ως επισπεύδον Υπουργείο για τη Χάραξη Εθνικής Πολιτικής και Εκπόνησης Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων ορίζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), το οποίο σε συνεργασία με άλλα Συναρμόδια Υπουργεία και φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την εφαρμογή των ΠΔΣ στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Με βάση το Νόμο αυτό συστήνεται ενδεκαμελής Διυπουργική Επιτροπή, με τις ακόλουθες αρμοδιότητες: α) την εκπόνηση Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων και την υποβολή προτάσεων για τη χάραξη εθνικής πολιτικής β) την έγκαιρη ενημέρωση των προμηθευτών του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και άλλων ενδιαφερομένων, γ) την εξέταση σύνταξης περιβαλλοντικών κριτηρίων ή την υιοθέτηση αυτών που έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δ) την επιλογή προϊόντων, υπηρεσιών και έργων στα οποία θα εφαρμοστούν περιβαλλοντικά κριτήρια, ε) την αξιολόγηση, παρακολούθηση της εφαρμογής και επικαιροποίηση της εθνικής πολιτικής και του Σχεδίου Δράσης στ) την εισήγηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και τον αρμόδιο Υπουργό κάθε αναγκαίας νομοθετικής ρύθμισης και τροποποίησης του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, όπου απαιτείται, καθώς και της λήψης των αναγκαίων μέτρων για την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις και την πραγματοποίηση του σκοπού τους, ζ) την εισήγηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και τον αρμόδιο Υπουργό της πρόσκλησης ειδικών εμπειρογνωμόνων και επιστημόνων οι οποίοι ασχολούνται με την έρευνα σε θέματα που άπτονται του σκοπού της Επιτροπής με σκοπό την τεχνική και επιστημονική υποστήριξή της, η) την εισήγηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και τον αρμόδιο Υπουργό, της ανάθεσης μελετών και προγραμμάτων, για την προώθηση της εφαρμογής των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων και του έργου της Επιτροπής, της οργάνωσης ή συμμετοχής σε σεμινάρια, προγράμματα, διαλέξεις ή δημόσιες συζητήσεις για την ενημέρωση, την ανάπτυξη και διάδοση των αρχών και εφαρμογών των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων. ΕΠΤΑ Α.Ε. 21

23 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Συνοπτικά παρουσιάζονται παρακάτω ενδεικτικοί σχετικοί νόμοι και τα Προεδρικά Διατάγματα που σχετίζονται με τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων (προϊόντα, υπηρεσίες, μελέτες, έργα) στο Δημόσιο και Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα: - 4 ο Μέρος Ν. 3982/2011, «Προώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών Εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας με την Οδηγία 2009/33/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Απριλίου 2009 (l 120)» - Ν. 4013/2011 «Σύσταση ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων και Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων» - N. 3886/10 «Δικαστική προστασία κατά τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1989 (L395) και την Οδηγία 92/13/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Φεβρουαρίου 1992 (L 76), όπως τροποποιήθηκαν με την Οδηγία 2007/66/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2007 (L 335)» - Υ.Α /2009 «Ενιαίος Κανονισμός Προμηθειών Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος (Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.) και τις Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων (Τ.Ε.Δ.Κ.)» - N. 3669/2008 «Κύρωση της Κωδικοποίησης της νομοθεσίας δημόσιων έργων και σχετική εγκύκλιος» - ΠΔ 118/07 «Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου» - ΠΔ 60/07 «Διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών & υπηρεσιών» - ΠΔ 59/07 Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ "περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών" - Ν. 3463/2006 «Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας» - Ν. 3316/2005 «Ανάθεση και Εκτέλεση Δημοσίων Συμβάσεων Εκπόνησης Μελετών Και παροχής Συναφών Υπηρεσιών και Άλλες Διατάξεις» - Νόμος 3310/2005 «Μέτρα για τη διασφάλιση της διαφάνειας και την αποτροπή καταστρατηγήσεων. κατά τη διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων» - Νόμος 2854/2000 «Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης συμβάσεων φορέων, οι οποίοι λειτουργούν στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, σύμφωνα με την οδηγία 92/13/ΕΟΚ» - Π.Δ. 346/1998 «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας σχετικά με τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών προς τις διατάξεις της Οδηγίας 92/50/ΕΟΚ της του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης» - Π.Δ. 394/1996 «Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου» - Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α. (Απόφ. Υπ. Εσ /93) ΕΠΤΑ Α.Ε. 22

24 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 3.6 ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Την περίοδο 19/05/2011 έως 31/07/2011 υλοποιήθηκε στην Ελληνική αγορά έρευνα για τη διαθεσιμότητα προϊόντων με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε η χρήση ερωτηματολογίων μέσω διαδικτύου και η έναρξη της έρευνας δημοσιοποιήθηκε ευρέως στον Ελληνικό τύπο, με σχετικά δελτία και από τις ιστοσελίδες των συναρμόδιων υπουργείων, χρησιμοποιώντας ένα χαρακτηριστικό λογότυπο, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Για τις κατηγορίες ερωτηματολογίων για τις οποίες δεν υπήρχαν στοιχεία διαθέσιμα για ανάλυση ή τα στοιχεία από τα ερωτηματολόγια δεν κρίθηκαν επαρκή, πραγματοποιήθηκε εκτενής αναζήτηση σε βάσεις δεδομένων των πιστοποιητικών και των οικολογικών σημάτων. Με τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε μια αντιπροσωπευτική εικόνα για τα διαθέσιμα προϊόντα με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά στην Ελλάδα. Σχήμα 1: Λογότυπο Έρευνας Αγοράς Η έρευνα αγοράς μετά από συνεννόηση με τη Διυπουργική Επιτροπή αφορούσε τα παρακάτω προϊόντα: 1. Φωτοαντιγραφικό χαρτί και χαρτί γραφής 2. Προϊόντα καθαρισμού 3. Εξοπλισμός Πληροφορικής Γραφείου 4. Προϊόντα κηπουρικής 5. Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα 6. Έπιπλα 7. Κουφώματα Υαλοπίνακες 8. Θερμομονωτικά υλικά 9. Σκληρές επενδύσεις 10. Πάνελ τοίχου 11. Οδοφωτισμός και Φωτεινοί σηματοδότες 12. Οδική Σήμανση - Ιστοί Οδοφωτισμού - Στηθαία Ασφαλείας ΕΠΤΑ Α.Ε. 23

25 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 13. Χρώματα-Βερνίκια 14. Προϊόντα δομικών κατασκευών 15. Υπηρεσίες καθαρισμού (κτηρίων) 16. Υπηρεσίες τροφοδοσίας 17. Υπηρεσίες κηπουρικής 18. Άλλα προϊόντα Στην ηλεκτρονική εφαρμογή των ερωτηματολογίων σημειώθηκαν συνολικά καταχωρήσεις (συμπληρωμένα και μερικώς συμπληρωμένα). Συνολικά όμως συμπληρώθηκαν πλήρως μόλις τα 355, ήτοι το 5,92%. Επιπλέον, από τις 18 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών για τις οποίες συντάχθηκαν ερωτηματολόγια καταχωρήσεις παρουσιάζονται στις 13, ενώ σε όλες τις κατηγορίες παρουσιάζονται μερικώς ή μη συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Όσο αφορά ξεχωριστά τις 18 κατηγορίες, οι περισσότερες καταχωρήσεις εντοπίζονται στον εξοπλισμό πληροφορικής γραφείου, και ακολουθεί η κατηγορία των χρωμάτων και τα άλλα προϊόντα με 20,28%. Οι κατηγορίες που έχουν επαρκή δεδομένα για στατιστική επεξεργασία είναι τα θερμομονωτικά προϊόντα, η κλωστοϋφαντουργία, ο οδοφωτισμός και τα προϊόντα δομικών κατασκευών. Οι υπόλοιπες κατηγορίες παρουσιάζουν πολύ μικρό αριθμό καταχωρήσεων και για αυτό όπως αναφέρθηκε αναζητήθηκαν δεδομένα από άλλες πηγές. Στις παρακάτω παραγράφους εμφανίζονται συνοπτικά τα συμπεράσματα για κάθε μία από τις 18 κατηγορίες προϊόντων που μελετήθηκαν: 1. Εξοπλισμός Πληροφορικής Γραφείου Σύμφωνα με τα συμπληρωθέντα ερωτηματολόγια και την αναζήτηση σε υπάρχουσες βάσεις δεδομένων οικολογικών σημάτων, συμπεραίνεται ότι προϊόντα αυτής της κατηγορίας με περιβαλλοντική πιστοποίηση είναι ευρέως διαθέσιμα στην Ελληνική αγορά Επιπρόσθετα, η διακύμανση στο κόστος των προϊόντων αυτών από αντίστοιχα συμβατικά προϊόντα κυμαίνονται κυρίως από 0-5% και 20-40%, ανάλογα με το προϊόν και τα χαρακτηριστικά του. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου το 25% των προϊόντων φέρει και άλλα πράσινα χαρακτηριστικά όπως η εκτύπωση διπλής όψης στα εκτυπωτικά μέσα, βιοπλαστικά μέρη και δυνατότητα ηλεκτρονικής διακίνησης εγγράφων. 2. Χρώματα Βερνίκια Χρώματα: Πληθώρα προϊόντων που παράγονται στην Ελλάδα, τα οποία είτε είναι πιστοποιημένα είτε πληρούν υψηλές περιβαλλοντικές προδιαγραφές σύμφωνα με τα ΕΠΤΑ Α.Ε. 24

26 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ερωτηματολόγια και την Βάση Δεδομένων του Ecolabel Σε ότι αφορά τη διακύμανση τιμών που παρουσιάζει η κατηγορία αυτή παρατηρείται ότι η πλειοψηφία των προϊόντων εμφανίζει τιμή υψηλότερη από τα συμβατικά προϊόντα περίπου της τάξης του 0-5% Βερνίκια: Υπάρχουν διαθέσιμα βερνίκια στην ελληνική αγορά τόσο από έλληνες όσο και από ξένους παραγωγούς που είτε πληρούν περιβαλλοντικές προδιαγραφές είτε είναι πιστοποιημένα Λόγω μεγάλης εγχώριας παραγωγής, θα είχε πιθανότατα νόημα η προώθηση της πιστοποίησης περισσότερων προϊόντων 3. Θερμομονωτικά Υλικά Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια, υπάρχουν Έλληνες παραγωγοί θερμομονωτικών προϊόντων που πληρούν περιβαλλοντικές προδιαγραφές σύμφωνα με τα GPP κριτήρια Στην Ευρώπη, υπάρχουν κι άλλα διαθέσιμα θερμομονωτικά υλικά από πρώτη ύλη η οποία υπάρχει διαθέσιμη στον ελληνικό χώρο (λινάρι, βαμβάκι, άργιλος) Βασικότερο συμπέρασμα για την κατηγορία αυτή είναι η ανάγκης ενημέρωσης των εγχώριων παραγωγών για τη δυνατότητα κατασκευής φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, ώστε να αποκτήσουν ανταγωνιστική θέση και στη διεθνή αγορά 4. Οδοφωτισμός φωτεινοί σηματοδότες Δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου πληροφορία σχετικά με τους φωτεινούς σηματοδότες Στην περίπτωση του οδοφωτισμού: o Δεν αναγνωρίστηκαν κατά την έρευνα αγοράς, έλληνες παραγωγοί o Δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση των ελλήνων προμηθευτών σχετικά με τις υφιστάμενες προδιαγραφές όπως πχ τα GPP κριτήρια Από τις απαντήσεις των ερωτηματολογίων, αναγνωρίστηκαν κάποιες βασικές περιβαλλοντικές προδιαγραφές μόνο Επειδή ο οδοφωτισμός αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ενεργειακής κατανάλωσης ειδικότερα σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι επιτακτική η ανάγκη ενημέρωσης τόσο των προμηθευτών όσο και των ίδιων των δημοσίων φορέων για τη δυνατότητα χρήσης περιβαλλοντικά φιλικών και ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων Το δημόσιο θα μπορούσε μόνο τμηματικά να προχωρήσει σε πρασίνισμα των δημοσίων συμβάσεων, με έμφαση στους λαμπτήρες οδοφωτισμού για τους οποίους υπάρχει διαθέσιμη τεχνογνωσία στην Ελληνική αγορά 5. Προϊόντα δομικών κατασκευών Ευρύ φάσμα υλικών διαθέσιμων στην Ελληνική αγορά από εγχώριους παραγωγούς Επειδή δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πιστοποιήσεις, δεν μπορεί να εξαχθεί ένα ασφαλές συμπέρασμα για την ύπαρξη ή μη διαθέσιμων περιβαλλοντικών προϊόντων ΕΠΤΑ Α.Ε. 25

27 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ στην ελληνική αγορά. Ωστόσο, σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια τα προϊόντα που δηλώθηκαν πληρούν κάποια περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά 6. Κλωστοϋφαντουργία Σύμφωνα με την αναζήτηση σε υφιστάμενες βάσεις δεδομένων και από τα ερωτηματολόγια, διαφαίνεται διαθεσιμότητα πιστοποιημένων προϊόντων από Έλληνες παραγωγούς Λόγω της εγχώριας παραγωγής τέτοιων προϊόντων αλλά και της υψηλής ζήτησης από τον δημόσιο τομέα προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας (είδη ρουχισμού), είναι σημαντική η προώθηση της πιστοποίησης και άλλων προϊόντων Το δημόσιο μπορεί να κινητοποιήσει και τους εγχώριους παραγωγούς για την πιστοποίηση των προϊόντων τους 7. Προϊόντα καθαρισμού Δεν υπήρχε επαρκές στατιστικό δείγμα από τα ερωτηματολόγια, ωστόσο από έρευνα σε υφιστάμενες βάσεις δεδομένων και αναζήτηση στην ελληνική αγορά, υπάρχει διαθεσιμότητα προϊόντων τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους παραγωγούς Ωστόσο, καθώς τα προϊόντα καθαρισμού στο δημόσιο συνήθως συμπεριλαμβάνονται στις συμβάσεις υπηρεσιών καθαρισμού, συνεπώς θα μπορούσαν να μπουν οικολογικά κριτήρια στις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών 8. Οδική σήμανση-ιστοί-στηθαία ασφαλείας Δεν υπήρχε επαρκές στατιστικό δείγμα από τα ερωτηματολόγια, ούτε μπόρεσαν να αναγνωριστούν στην ελληνική αγορά παρόμοια προϊόντα Ωστόσο, τα λίγα ερωτηματολόγια προήλθαν από Έλληνες παραγωγούς, συνεπώς θα μπορούσε σε επόμενη φάση να εξεταστεί η δυνατότητα ενημέρωσης αυτών για τα υφιστάμενα GPP κριτήρια, ώστε μελλοντικά να αποτελέσουν αντικείμενο των δημοσίων συμβάσεων 9. Προϊόντα κηπουρικής Τα ερωτηματολόγια αφορούσαν κυρίως μηχανήματα κηπουρικής διαφόρων τύπων, τα οποία όμως είναι στο σύνολο τους εισαγόμενα Τα προϊόντα αυτά πληρούν εν μέρει τα GPP κριτήρια, και φέρουν διάφορες πιστοποιήσεις Τα προϊόντα κηπουρικής στο δημόσιο συνήθως συμπεριλαμβάνονται στις συμβάσεις υπηρεσιών κηπουρικής, συνεπώς θα μπορούσε να εξεταστεί η χρήση κάποιων GPP κριτηρίων στις σχετικές δημόσιες συμβάσεις 10. Φωτοαντιγραφικό χαρτί και χαρτί γραφής Σύμφωνα με την αναζήτηση σε υπάρχουσες βάσεις δεδομένων οικολογικών σημάτων, συμπεραίνεται ότι προϊόντα αυτής της κατηγορίας με περιβαλλοντική πιστοποίηση είναι ευρέως διαθέσιμα στην Ελληνική αγορά ΕΠΤΑ Α.Ε. 26