Διοικητικές προσφυγές (Γενικό Διοικητικό Δίκαιο-Διάγραμμα)

Transcript

1

2 Διοικητικές προσφυγές (Γενικό Διοικητικό Δίκαιο-Διάγραμμα) Οι διοικητικές προσφυγές Οι διοικητικές προσφυγές είναι αιτήσεις προς τη Διοίκηση με τις οποίες ζητείται η επανεξέταση δυσμενούς για τον διοικούμενο διοικητικής πράξης. Διακρίνονται στις άτυπες, των οποίων η άσκηση πηγάζει από το άρθρο 10 του Συντάγματος και ήδη θεμελιώνεται ρητώς στο άρθρο 24 ΚΔΔιαδ, και στις τυπικές που προβλέπονται και ρυθμίζονται από ειδική διάταξη νόμου (άρθρο 25 ΚΔΔιαδ). Α. Άτυπες προσφυγές Εάν από τις σχετικές διατάξεις δεν προβλέπεται η δυνατότητα άσκησης της κατά το άρθρο 25 ΚΔΔιαδ ειδικής διοικητικής ή ενδικοφανούς προσφυγής, τότε μπορεί να ασκηθεί, χωρίς υποχρέωση τήρησης κάποιας προθεσμίας, αίτηση θεραπείας ή ιεραρχική προσφυγή. 1.Αίτηση θεραπείας Απευθύνεται στη διοικητική αρχή που εξέδωσε την πράξη Εχει ως αίτημα την ανάκληση ή την τροποποίηση της πράξης 2. Ιεραρχική προσφυγή Απευθύνεται στην αρχή που προΐσταται εκείνης που εξέδωσε την πράξη Έχει ως αίτημα την ακύρωση της πράξης Κοινές προϋποθέσεις άσκησης αίτησης θεραπείας και ιεραρχικής προσφυγής Φύση προσβαλλομένων πράξεων: ατομικές (όχι κανονιστικές) (ΣτΕ 501/2009, 1818/2007, 2696/2003). Δεν είναι επιτρεπτή η άσκηση άτυπων προσφυγών κατά σιωπηρών πράξεων (αιτιολογική έκθεση ΚΔΔιαδ) Έννομο συμφέρον: αποκατάσταση υλικής ή ηθικής βλάβης των έννομων συμφερόντων του ενδιαφερομένου Μη πρόβλεψη, από τις σχετικές διατάξεις, ειδικής ή ενδικοφανούς προσφυγής (ΣτΕ εν συμβουλίω: 193/2010) Προθεσμία : δεν προβλέπεται Δεν εφαρμόζεται ο κανόνας της «άπαξ ασκήσεως» Προθεσμία ελέγχου από τη Διοίκηση: 30 ημέρες από την κατάθεση, με την επιφύλαξη τυχόν ειδικών διατάξεων. Συνέπειες 1. Από την άσκηση: α. Δικονομικές

3 Εάν ασκηθεί εντός της προθεσμίας άσκησης του ενδίκου βοηθήματος κατά της προσβαλλόμενης πράξης επιφέρει τη διακοπή της προθεσμίας αυτής (για μία μόνο φορά) επί 30 ημέρες ή μέχρι την κοινοποίηση ή την πλήρη γνώση της απάντησης της Διοίκησης, εάν επέλθει νωρίτερα (άρθρο 46 παρ. 2 του πδ18/1989. Βλ. και ΣτΕ 2485/2013, 4525/2009, 457/2008, 3576/2005, 2863/2003). Μετά την παρέλευση των 30 ημερών, ξεκινά νέα προθεσμία (60 ημερών) για την άσκηση του ενδίκου βοηθήματος. Η μη παραδεκτή άσκηση της αίτησης θεραπείας δεν διακόπτει την προθεσμία άσκησης ενδίκου βοηθήματος (ΣτΕ 3259/2011). Τέλος, η άσκηση αίτησης θεραπείας κατά απόφασης που αποφαίνεται επί ενδικοφανούς προσφυγής δεν επιφέρει διακοπή της προθεσμίας άσκησης του ενδίκου βοηθήματος (ΣτΕ 2920/2002, 1960/1987, Ολ 1498/1979). Σε άλλες αποφάσεις απαντά και η διατύπωση ότι «δεν χωρεί αίτηση θεραπείας κατά αποφάσεως που απορρίπτει ενδικοφανή προσφυγή» (ΣτΕ 3919/2007, 2231/1994). Με την απόφαση ΣτΕ 1787/2010, το ΣτΕ έκρινε ότι Σε περίπτωση ασκήσεως ενδικοφανούς προσφυγής στρεφόμενης κατά ορισμένου προσώπου που αφορά σε ζήτημα που κρίνεται βάσει αντικειμενικών δεδομένων, το πρόσωπο αυτό που βλάπτεται από τυχόν αποδοχή της ενδικοφανούς προσφυγής μπορεί να υποβάλει αίτηση θεραπείας για επανεξέταση της υποθέσεως, κατά τις γενικές διατάξεις (βλ. ΣτΕ 7μ 1111/2005). β. Ουσιαστικές Επανεξέταση της υπόθεσης Επί αίτησης θεραπείας: ουσιαστικός έλεγχος Επί ιεραρχικής προσφυγής: έλεγχος νομιμότητας (ΣτΕ 2869/2012). 2. Από την αποδοχή α. Επί αίτησης θεραπείας Ανάκληση ή τροποποίηση της πράξης (εν όλω ή εν μέρει) β. Επί ιεραρχικής προσφυγής Ακύρωση και αναπομπή της υπόθεσης για επανεξέταση στο αρμόδιο όργανο Αν από τις σχετικές διατάξεις επιτρέπεται η ιεραρχική υποκατάσταση, η προϊσταμένη αρχή δεν αναπέμπει, αλλά εξετάζει η ίδια την υπόθεση. 3. Από τη ρητή απόρριψη α. Επί αίτησης θεραπείας Εκτελεστή πράξη εάν εκδίδεται μετά από νέα έρευνα επί του πραγματικού της υπόθεσης (ΣτΕ 1793/2007, 907/2005, 4869/1988) εάν γίνεται επίκληση νέων και κρίσιμων για την υπόθεση πραγματικών στοιχείων (ΣτΕ 3949/2001, 1932/1990)

4 έαν επαναλαμβάνεται η διαδικασία έκδοσης της πράξης (ΣτΕ 868/2001, 1/2000, 2830/1999) εάν μεταβάλλεται η αιτιολογία της πράξης (ΣτΕ 1303/2001, 252/1997, 1878/1996) Μη εκτελεστή (βεβαιωτική) πράξη εάν εκδίδεται χωρίς νέα έρευνα της υπόθεσης ((ΣτΕ 5016/2012) εάν δεν κατατέθηκαν νέα πραγματικά στοιχεία ή τα νέα στοιχεία δεν ήσαν κρίσιμα (ΣτΕ 2366, 1470/2006, 2382, 663/2005, 2496/2001, 2/1991), ή τα επικληθέντα στοιχεία δεν ήσαν νέα, δηλαδή μεταγενέστερα της αρχικής πράξης (ΣτΕ 1190/2001, 554/1989) με την επίκληση αποκλειστικά νομικών ισχυρισμών (ΣτΕ 1175/2013, 3259/2011, 434/2007, 2683/2003), εκτός εάν γίνεται επίκληση νέου νομοθετικού καθεστώτος (ΣτΕ 2302/1989, 3895/1988) β. Επί ιεραρχικής προσφυγής Εκτελεστή πράξη εάν εκδίδεται μετά από νέα έρευνα της υπόθεσης. Σύμπροσβάλλεται με την αρχική, η οποία δεν χάνει την εκτελεστότητά της, επειδή η ιεραρχική προσφυγή επάγεται μόνον έλεγχο νομιμότητας (ΣτΕ 2869/2012, 2814/2011, ΣτΕ 804/2011, 3711/2010, ΣτΕ Ολ 1321/1976). Μη εκτελεστή (βεβαιωτική) πράξη εάν εκδίδεται χωρίς νέα έρευνα της υπόθεσης. Προσβάλλεται παραδεκτώς μόνον η αρχική πράξη. 4. Από τη σιωπηρή απόρριψη Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας (ΣτΕ 1979/2013, 1294/2011, 3207/2010, 4046/2008, 2819/2001). Β. Τυπικές προσφυγές Προβλέπονται από νομοθετική διάταξη, η οποία ρυθμίζει τα τυπικά στοιχεία της ασκήσεως τους και ασκούνται κατά εκτελεστών διοικητικών πράξεων αναλόγως των προβλέψεων του νόμου. Έτσι μπορεί να ασκηθούν τυπικές προσφυγές τόσο κατά κανονιστικής πράξης (άρθρο 15 του ΠΔ 118/2007, άρθρο 4 του Ν. 3886/2010) όσο καικατά παραλείψεων (άρθρο 76 του Ν. 3669/2008, άρθρο 227 του Ν. 3852/2010, ΣτΕ 1316/2001, 1551/2006). 1. Ειδική προσφυγή α. Εννοιολογικά στοιχεία Προβλέπεται από ειδικές διατάξεις Ασκείται κατά εκτελεστών πράξεων (ΣτΕ 235/1993) Κατ αρχήν, η νομολογία δέχεται ότι δεν ασκείται κατά σιωπηρών πράξεων (ΣτΕ 2517/2005). Πάντως, σύμφωνα με το άρθρο 227 παρ. 1 β του Ν. 3852/2010, προσφυγή νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτή Νομιμότητας επιτρέπεται και κατά παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας των συλλογικών ή μονομελών οργάνων των δήμων, των

5 περιφερειών, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου αυτών και των συνδέσμων εντός δεκαημέρου από την άπρακτη παρέλευση της ειδικής προθεσμίας που, τυχόν, τάσσει ο νόμος για την έκδοση της οικείας πράξης, διαφορετικά μετά την παρέλευση τριμήνου από την υποβολή της σχετικής αίτησης του ενδιαφερομένου. Aσκείται ενώπιον του προβλεπόμενου από τις σχετικές διατάξεις διοικητικού οργάνου Μέσα στην οριζόμενη από τις ίδιες προθεσμία Επάγεται έλεγχο νομιμότητας (ΣτΕ 1687/1998, 3704/1994, 2884/1982) β.το νομικό καθεστώς Δεν αποτελεί προϋπόθεση του παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος (ΣτΕ 2097/2000), με εξαίρεση την ειδική προσφυγή του άρθρου 227 του Ν. 3852/2010, η οποία αφορά την εποπτεία πράξεων των ΟΤΑ (βλ. σχετικό διάγραμμα. Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη προϋπόθεση θα είναι εφαρμοστέα όταν συσταθεί η ειδική Υπηρεσία Ελέγχου Νομιμότητας βλ. τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 238 παρ. 4 του Ν. 3852/2010). Προβλέπεται υποχρέωση ενημέρωσης εκ μέρους της διοικητικής αρχής για τη δυνατότητα άσκησής της (άρθρο 16 παρ. 1 ΚΔΔιαδ. Βλ. όμως ΣτΕ 2644/2011: καμμία διάταξη νόμου δεν επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να ενημερώνει τους διοικουμένους για τη δυνατότητα που έχουν να ασκήσουν κατά των νομαρχιακών πράξεων την διοικητική προσφυγή του άρθρου 18 παρ. 12 ν. 2218/1994 [άρθρου 69 κωδ. πδ 30/1996) ενώπιον του Γ.Γ. Περιφέρειας, καθόσον η άσκησή της συνιστά ευχέρεια του ενδιαφερομένου και όχι απαραίτητη, κατά νόμον, τήρηση προδικασίας για την παροχή δικαστικής προστασίας, όπως συμβαίνει με τις ενδικοφανείς προσφυγές). Σε περίπτωση αναρμοδίως ασκηθείσας ειδικής διοικητικής προσφυγής υφίσταται υποχρέωση παραπομπής της στο αρμόδιο όργανο εντός 5 ημερών (άρθρο 25 ΚΔΔιαδ). Η άσκησή της διακόπτει την προθεσμία άσκησης της αίτησης ακύρωσης (ΣτΕ 1669/2012). Ισχύει ο κανόνας της «άπαξ ασκήσεως» (ΣτΕ 3259/1998). Η ειδική προσφυγή θεωρείται απορριφθείσα αν παρέλθει η ειδικώς προβλεπόμενη προθεσμία, άλλως το 30ήμερο (άρθρο 25 ΚΔΔιαδ). Η προθεσμία είναι ανατρεπτική-αποκλειστική (ΣτΕ 1602/2008). Η απόφαση που εκδίδεται μετά την παρέλευση της οριζόμενης προθεσμίας είναι ακυρωτέα ως αναρμοδίως κατά χρόνον εκδοθείσα (ΣτΕ 174/2002). Η αρχική πράξη δεν ενσωματώνεται στην απόφαση επί της προσφυγής, δεδομένου ότι η προσφυγή επάγεται μόνον έλεγχο νομιμότητας, οπότε η

6 αρχική πράξη δεν χάνει την εκτελεστότητά της (ΣτΕ 3678/2007. Έτσι και ΣτΕ 1323/2011, 3408, 428/2008). Δεν επιτρέπεται η reformatio in pejus. Δεν απαιτείται ταυτότητα αιτιάσεων προσφυγής-αίτησης ακύρωσης (ΣτΕ 3526/2001). 2. Ενδικοφανής προσφυγή α. Εννοιολογικά στοιχεία Προβλέπεται από ειδικές διατάξεις Ασκείται κατά εκτελεστών πράξεων (ΣτΕ 3502/2011, 835/2010, 3693/2008, 3785/2006,577/2004) Ασκείται κατά σιωπηρών απορρίψεων στις διπλές ενδικοφανείς διαδικασίες υπό την προϋπόθεση της ενημέρωσης: ειδικώς εν όψει του ότι, κατά νόμον, εις την υπό του άρθρ. 12 του Ν. 1418/1984 διαγραφομένην διοικητικήν διαδικασίαν δεν υπόκειται μόνον η ρητή πράξις, δια της οποίας απορρίπτεται, εν λόγω ή μέρει, διοικητικόν μέσον ασκηθέν υπό του αναδόχου, αλλά, κατά ρητήν πρόβλεψιν της διατάξεως ταύτης, και η σιωπηρά απόρριψις, η οποία συντελείται δια μόνης της παρόδου απράκτου της αποκλειστικής προθεσμίας, εντός της οποίας το αρμόδιον διοικητικόν όργανον οφείλει να αποφανθή επί της υπό του αναδόχου υποβληθείσης ενδικοφανούς προσφυγής η κατά τα ανωτέρω εκ μέρους της Διοικήσεως ενημέρωσις του ενδιαφερομένου, προκειμένου περί πράξεως της Διευθυνούσης Υπηρεσίας, η οποία υπόκειται εις ένστασιν και, εν συνεχεία εις αίτησιν θεραπείας, χωρεί δια της πράξεως της Διευθυνούσης Υπηρεσίας, από της εκδόσεως της οποίας συντρέχει υποχρέωσις της Διοικήσεως προς γνωστοποίησιν προς τον ανάδοχον ότι η πράξις αυτή υπόκειται εις ένστασιν, η ρητή ή σιωπηρά απόρριψις της οποίας υπόκειται, ακολούθως, εις αίτησιν θεραπείας, το διοικητικόν όργανον, ενώπιον του οποίου ασκείται τόσον η ένστασις, όσον και η αίτησις θεραπείας, ως και την υπό του νόμου τασσομένην αποκλειστικήν προθεσμίαν προς άσκησιν εκατέρου των ενδικοφανών τούτων προσφυγών (ΣτΕ 1269/2004, 3324/98, 837/99, 1636/99) Ασκείται ενώπιον του προβλεπόμενου από τις οικείες διατάξεις διοικητικού οργάνου (ΣτΕ 3388/2009) Μέσα στην οριζόμενη από τις ίδιες προθεσμία (ΣτΕ 287/1993). Την νομολογία απασχόλησε ειδικά το ζήτημα της έναρξης της προθεσμίας άσκησης προσφυγής στο πλαίσιο της ενδικοφανούς διαδικασίας ενώπιον των Επιτροπών Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων (ΣτΕ 4064/2012, 2829/2012, 4304/2010). Το γεγονός που κινεί την προθεσμία άσκησης αντιρρήσεων κατά πράξης χαρακτηρισμού αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αίτησης τρίτου είναι, για τον επικαλούμενο ιδιοκτησιακά δικαιώματα στη χαρακτηρισθείσα έκταση, η κοινοποίηση της πράξης σ αυτόν ή η εκ

7 μέρους του πλήρης γνώση του περιεχομένου της και όχι η τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας της πράξης χαρακτηρισμού. Επάγεται έλεγχο νομιμότητας και ουσίας (ΣτΕ 4571/1987, 3834/1999) Αν απουσιάζει οποιοδήποτε από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, η προβλεπόμενη προσφυγή δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ενδικοφανής (ΣτΕ 5021/2012). β. Το νομικό καθεστώς Η ενδικοφανής προσφυγή αποτελεί προϋπόθεση του παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος (άρθρα 45 παρ. 2 ΠΔ 18/1989 και 63 ΚΔΔ, ΣτΕ 1641/1998). Επομένως, ως περιορισμός του δικαιώματος άσκησης ενδίκου βοηθήματος θα πρέπει να ερμηνεύεται στενά (ΣτΕ 4543/2012). Σε περίπτωση αναρμοδίως ασκηθείσας διοικητικής προσφυγής υφίσταται υποχρέωση παραπομπής της στο αρμόδιο όργανο εντός 5 ημερών (άρθρο 25 ΚΔΔιαδ). Σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ.1 του ΚΔΔιαδ στη διοικητική πράξη θα πρέπει να περιλαμβάνεται ενημέρωση για το αρμόδιο για την εξέτασή της όργανο, την προθεσμία, καθώς και τις συνέπειες παράλειψης της άσκησής της. Παράλειψη ενημέρωσης για τα παραπάνω στοιχεία δεν συνεπάγεται την ακυρότητα της πράξης (άρθρο 16 παρ.1 ΚΔΔιαδ), αλλά τη θεραπεία του απαραδέκτου του απευθείας ασκηθέντος ενδίκου βοηθήματος (ΣτΕ Ολ 2892/1993, ΣτΕ 2090/1999, 1992/2003, 1269/2004, 2756/2008, 3237, 3614/2009, 1592/2012). Κατ εξαίρεση, κρίθηκε προσφάτως ότι δεν απαιτείται ενημέρωση σε υποθέσεις συμβάσεων και, επομένως, δεν θεραπεύεται το απαράδεκτο του απευθείας ασκηθέντος ενδίκου βοηθήματος, δεδομένου ότι οι διατάξεις που προβλέπουν την ενδικοφανή προσφυγή, αφενός, χαρακτηρίζονται ως δικονομικές και, αφετέρου, απευθύνονται σε μικρό κύκλο αποδεκτών που οφείλουν να τις γνωρίζουν ενόψει της ιδιαιτερότητας του αντικειμένου (ΣτΕ Ολ 876/2013). Η ενημέρωση, όπου απαιτείται, γίνεται με την ίδια την πράξη ή με αυτοτελές έγγραφο, με το οποίο γνωστοποιείται η δυνατότητα αυτή, το οποίο αρκεί να είναι διατυπωμένο με σαφήνεια στην ελληνική γλώσσα, διατηρουμένου βεβαίως ακεραίου του δικαιώματος του αλλοδαπού σε περίπτωση μη κατανόησης του επιδιδομένου σε αυτόν εγγράφου ή του σχετικού αποδεικτικού επίδοσής του να αρνηθεί την παραλαβή του επικαλούμενος άγνοια της ελληνικής γλώσσας, την οποία και οφείλει να αποδείξει (ΣτΕ 1592/2012). Η άσκησή της διακόπτει την προθεσμία άσκησης του ενδίκου βοηθήματος (ΣτΕ 3228/2012). Η αρχική πράξη ενσωματώνεται στην απόφαση που εκδίδεται επί της προσφυγής (ΣτΕ 3366/2011, 1365, 1402, 2712/2010).

8 Η ενδικοφανής προσφυγή θεωρείται ότι απορρίφθηκε μετά την παρέλευση της οριζόμενης προθεσμίας απόφανσης, άλλως με την παρέλευση τριμήνου (άρθρο 25 ΚΔΔιαδ). Bλ. όμως και ΣτΕ 1787/2010, με την οποία κρίθηκαν τα εξής: οι διατάξεις του άρθρου 10 του Ν. 2643/1998 δεν καθορίζουν μεν προθεσμία, μέσα στην οποία οφείλει να αποφανθεί επί της ενδικοφανούς προσφυγής η Δευτεροβάθμια Επιτροπή και, ως εκ τούτου, εφαρμόζεται στην παρούσα περίπτωση η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 2 του ΚΔΔιαδ, κατά την οποία, σε περίπτωση ενδικοφανούς προσφυγής και εφόσον οι ειδικότερες διατάξεις δεν θέτουν συγκεκριμένη προθεσμία, το αρμόδιο όργανο οφείλει να γνωστοποιήσει στον προσφεύγοντα την απόφασή του το αργότερο μέσα σε τρεις μήνες, όμως δεν αποκλείεται η έκδοση αποφάσεως και μετά την πάροδο του τριμήνου αυτού, υπό την προϋπόθεση ότι το χρονικό διάστημα που παρήλθε για την έκδοση αποφάσεως δεν μπορεί, πάντως, να υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο (πρβλ. ΣτΕ 4190/1976, 3366/1990, 1216/1992, 155, 1723, 2815, 4695/1996, 807, 1775, 2771/1997, 2492/2000, 3456/2002, 247, 477/2004). Εν προκειμένω δε, η πάροδος χρόνου δύο περίπου ετών από την υποβολή της ενδικοφανούς προσφυγής της κατά της αποφάσεως της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής του άρθρου 9 του Ν. 2643/1998 μέχρι την έκδοση αποφάσεως της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής του άρθρου 10 του νόμου αυτού δεν υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο, εν όψει του μεγάλου αριθμού των εκκρεμουσών υποθέσεων στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή, η αρμοδιότητα της οποίας εκτείνεται σε όλη τη χώρα (βλ. ΣτΕ 4190/1976, 2815/1996, 477/2004). Η απόφαση που εκδίδεται μετά την παρέλευση της οριζόμενης προθεσμίας ή του τριμήνου, αλλά μέχρι τη συζήτηση του ενδίκου βοηθήματος κατά της τεκμαιρόμενης σιωπηρής απόρριψης θεωρείται συμπροσβαλλόμενη, ανεξαρτήτως του αν το ένδικο βοήθημα έχει ασκηθεί εμπροθέσμως κατά της τεκμαιρόμενης σιωπηρής απόρριψης (άρθρα 63 και 45 παρ. 2 ΠΔ 18/1989 και ΣτΕ 3492/2011). Μετά τη συζήτηση, θεωρείται αναρμοδίως εκδοθείσα (ΣτΕ 1382/2006). Ισχύει ο κανόνας της «άπαξ ασκήσεως» (ΣτΕ 134/2009). Υφίσταται δυνατότητα επανόδου του οργάνου επί της προσφυγής (ΣτΕ 1654/1998). Δεν επιτρέπεται η reformatio in pejus (ΣτΕ Ολ 927/1940, 19/62, 1067/1979, 4202/1986, 3424/2006, ΣτΕ ΕΑ 68/2009). Δεν απαιτείται, κατ αρχήν, ταυτότητα αιτιάσεων ενδικοφανούς προσφυγής και ενδίκου βοηθήματος, εκτός από ειδικά προβλεπόμενες περιπτώσεις: Άρθρο 5 του Ν. 3886/2010 για την προδικαστική προσφυγή και την ασκούμενη στη συνέχεια αίτηση ασφαλιστικών μέτρων (ΣτΕ ΕΑ 1001/2010)

9 Σύμφωνα με τη νομοθεσία περί αλλοδαπών, λόγοι που δεν περιλαμβάνονται στην ενδικοφανή προσφυγή δεν μπορούν να προβληθούν το πρώτον με το ένδικο βοήθημα, εκτός εάν είναι οψιγενείς ή δεν υπήρξε η κατάλληλη ενημέρωση για τις συνέπειες της μη προβολής των λόγων με την ενδικοφανή προσφυγή (ΣτΕ 3114/2010, 1394/2009). Στις διαφορές από την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων (ΣτΕ 2188/2009). Η απόφαση επι της ενδικοφανούς προσφυγής στηριζεται στο νομοθετικό καθεστώς που ισχύει κατά τον χρόνο έκδοσής της, εφόσον το αρμόδιο όργανο επιλαμβάνεται του συνόλου της υπόθεσης και εκδίδει νέα εκτελεστή πράξη (ΣτΕ 1435/2011, 2025/2009, 1176/1992, 859/1988). Δ. Διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της ενδικοφανούς προσφυγής Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η καθιέρωση ενδικοφανούς προσφυγής στο πεδίο των φορολογικών διαφορών με πρόσφατες νομολογιακές παρεμβάσεις και τροποποιήσεις του Ν. 2238/1994 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος), στον οποίο προστέθηκαν τα άρθρα 70Α και 70Β που ρύθμιζαν τη σχετική διαδικασία. Ο Ν. 2238/1994 καταργήθηκε και από την 1/1/2014 ισχύει ο νέος κώδικας φορολογίας εισοδήματος (Ν. 4174/2013), το άρθρο 63 του οποίου ορίζει τα εξής: Ειδική Διοικητική Διαδικασία Ενδικοφανής προσφυγή 1. Ο υπόχρεος, εφόσον αμφισβητεί οποιαδήποτε πράξη που έχει εκδοθεί σε βάρος του από τη Φορολογική Διοίκηση, «ή σε περίπτωση σιωπηρής άρνησης» οφείλει να υποβάλει ενδικοφανή προσφυγή με αίτημα την επανεξέταση της πράξης στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας από την Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης της Φορολογικής Διοίκησης. Η αίτηση υποβάλλεται στη φορολογική αρχή που εξέδωσε την πράξη και πρέπει να αναφέρει τους λόγους και τα έγγραφα στα οποία ο υπόχρεος βασίζει το αίτημα του. Η αίτηση πρέπει να υποβάλλεται από τον υπόχρεο εντός τριάντα (30) ημερών από την ημερομηνία κοινοποίησης της πράξης σε αυτόν. 2. Η Φορολογική Διοίκηση αποστέλλει την ενδικοφανή προσφυγή του υπόχρεου, συνοδευόμενη από σχετικά έγγραφα και τις απόψεις αυτής, εντός επτά (7) ημερών από την υποβολή, στην Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης της Φορολογικής Διοίκησης, προκειμένου η τελευταία να αποφανθεί. 3. «Με την άσκηση της ενδικοφανούς προσφυγής αναστέλλεται η καταβολή ποσοστού πενήντα τοις εκατό (50%) του αμφισβητούμενου ποσού, υπό την προϋπόθεση ότι έχει καταβληθεί το υπόλοιπο πενήντα τοις εκατό (50%).» 4. Ο υπόχρεος έχει δικαίωμα να υποβάλει, ταυτόχρονα με την ενδικοφανή προσφυγή και αίτημα αναστολής της καταβολής που

10 προβλέπεται στην παράγραφο 3. Η Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης δύναται να αναστείλει την εν λόγω πληρωμή, μέχρι την έκδοση της απόφασης της [στον υπόχρεο], μόνο στην περίπτωση κατά την οποία η πληρωμή θα είχε ως συνέπεια ανεπανόρθωτη βλάβη για τον υπόχρεο. Εάν δεν εκδοθεί απόφαση εντός είκοσι (20) ημερών από την υποβολή της αίτησης στη Φορολογική Διοίκηση, η αίτηση αναστολής θεωρείται ότι έχει απορριφθεί. Τυχόν αναστολή της πληρωμής δεν απαλλάσσει τον υπόχρεο από την υποχρέωση καταβολής των τόκων λόγω εκπρόθεσμης καταβολής του φόρου. 5. Εντός εξήντα (60) ημερών από την υποβολή της ενδικοφανούς προσφυγής στη Φορολογική Διοίκηση, η Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης εκδίδει απόφαση, την οποία κοινοποιεί στον υπόχρεο, λαμβάνοντας υπόψη την προσφυγή, τις πληροφορίες που έλαβε από τον υπόχρεο και τις απόψεις της αρμόδιας φορολογικής αρχής, καθώς και κάθε άλλη πληροφορία που είναι σχετική με την υπόθεση. Αν η Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης το κρίνει απαραίτητο, δύναται να καλέσει τον υπόχρεο σε ακρόαση. Σε περίπτωση που προσκομισθούν νέα στοιχεία στην Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης ή γίνει επίκληση νέων πραγματικών ριστατικών, ο υπόχρεος πρέπει να καλείται σε ακρόαση. «Αν, εντός της ανωτέρω προθεσμίας, δεν εκδοθεί απόφαση τότε θεωρείται ότι η ενδικοφανής προσφυγή έχει απορριφθεί από την Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης και ο υπόχρεος έχει λάβει γνώση αυτής της απόρριψης κατά την εκπνοή της προθεσμίας αυτής.» Στην περίπτωση των ενδικοφανών προσφυγών που υποβάλλονται στην αρμόδια φορολογική αρχή μέχρι τις η προθεσμία του πρώτου εδαφίου επεκτείνεται σε εκατόν είκοσι (120) ημέρες. 6. Αν με την απόφαση ακυρώνεται, μερικά ή ολικά, ή τροποποιείται η πράξη της φορολογικής αρχής, η Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης οφείλει να αιτιολογεί την απόφαση αυτή επαρκώς με νομικούς ή και πραγματικούς ισχυρισμούς. Σε περίπτωση απόρριψης της ενδικοφανούς προσφυγής, η αιτιολογία μπορεί να συνίσταται στην αποδοχή των διαπιστώσεων της οικείας πράξης προσδιορισμού φόρου. Σε κάθε περίπτωση η απόφαση πρέπει να περιέχει τουλάχιστον την οριστική φορολογική υποχρέωση του υπόχρεου, το καταλογιζόμενο ποσό και την προθεσμία καταβολής αυτού. «Η φορολογική αρχή, της οποίας η πράξη ακυρώνεται για τυπικές πλημμέλειες, εκδίδει νέα πράξη σύμφωνα με τα οριζόμενα στην απόφαση της Υπηρεσίας Εσωτερικής Επανεξέτασης.» 7. Η Φορολογική Διοίκηση δεν έχει δικαίωμα προσφυγής κατά της απόφασης της Υπηρεσίας Εσωτερικής Επανεξέτασης.

11 8. Κατά της απόφασης της Υπηρεσίας Εσωτερικής Επανεξέτασης ή της σιωπηρής απόρριψης της ενδικοφανούς προσφυγής λόγω παρόδου της προθεσμίας προς έκδοση της απόφασης, ο υπόχρεος δύναται να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Δικαστηρίου σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας. Προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια απευθείας κατά οποιασδήποτε πράξης που εξέδωσε η Φορολογική Διοίκηση είναι απαράδεκτη. 9. Ο Γενικός Γραμματέας δύναται να εκδίδει τις αναγκαίες κανονιστικές πράξεις για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου και ιδίως να καθορίζει τις λεπτομέρειες για τη λειτουργία της Υπηρεσίας Εσωτερικής Επανεξέτασης, την εφαρμοστέα διαδικασία και τον τρόπο έκδοσης των αποφάσεων της. Δ. Ενδικοφανής προσφυγή και δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης Η πρόβλεψη άσκησης ενδικοφανούς ή ειδικής προσφυγής δεν θεραπεύει την έλλειψη τήρησης του τύπου της προηγούμενης ακρόασης πριν την έκδοση της αρχικώς βλαπτικής πράξης (άρθρο 6 παρ.4 ΚΔΔιαδ). Κατά πάγια νομολογία, η παράλειψη τήρησης της διαδικασίας ακρόασης του ενδιαφερομένου συνιστά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, η οποία δεν καλύπτεται με την άσκηση εκ μέρους του ενδικοφανούς προσφυγής κατά της εκδοθείσας σχετικής διοικητικής πράξης (ΣτΕ 2180/2013, 2283/2012, 3489/2011, 2521/2011, 3114/2010, 2159/2009). Πάντως, το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει δεχθεί τελευταία, σε μια μάλλον προβληματική, ενόψει και του άρθρου 6 παρ. 4 του ΚΔΔιαδ, συλλογιστική, ότι, εφόσον προβλέπεται ενδικοφανής διαδικασία, το πέρας της οποίας ορίζει και το σημείο της λήξης της διοικητικής διαδικασίας, η παράλειψη της προηγούμενης ακρόασης του διοικουμένου «καλύπτεται», όταν βάσει της συγκεκριμένης ειδικής νομοθεσίας που διέπει την έκδοση της δυσμενούς διοικητικής πράξης προβλέπονται, πέραν της αρχικής προηγούμενης ακρόασης, και ένα ή περισσότερα στάδια ενδικοφανούς διαδικασίας ενώπιον ανωτέρων οργάνων και εφόσον ο ενδιαφερόμενος ασκήσει την ή τις ενδικοφανείς προσφυγές και προβάλει τους κρίσιμους, κατ αυτόν, ισχυρισμούς που δεν προέβαλε πριν την έκδοση της αρχικής πράξης (ΣτΕ Ολ 4447/2012, 4918/2012).Η μειοψηφία επίσημανε όμως ότι ο ουσιώδης τύπος της προηγούμενης ακρόασης δεν καλύπτεται από την άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής,η οποία τυχόν προβλέπεται στην ειδική κατά περίπτωση νομοθεσία, διότι σκοπός του κατά το άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος δικαιώματος της προηγούμενης ακρόασης, είναι να ακούσει η Διοίκηση τον ενδιαφερόμενο πριν από την έκδοση δυσμενούς εκτελεστής διοικητικής πράξης, η οποία φέρει το τεκμήριο νομιμότητος και παράγει έννομες συνέπειες, ανεξαρτήτως αν κατ αυτής μπορεί να ασκηθεί διοικητική προσφυγή οποιασδήποτε μορφής.

12 Ωστόσο, στις διαφορές ουσίας, στις οποίες δέχεται ότι ο ενδιαφερόμενος που επικαλείται την μη τήρηση του ουσιώδους τύπου της προηγούμενης ακρόασης όφειλε να αναφέρει τους λόγους που θα προέβαλλε ενώπιον της Διοίκησης, το ΣτΕ τονίζει ότι η υποχρέωση των ασφαλιστικών οργάνων να καλέσουν τον εργοδότη προς παροχή εξηγήσεων πριν από την έκδοση δυσμενών πράξεων (ΠΕΕ και ΠΕΠΕΕ), η επιβολή των οποίων συνδέεται κατά νόμον με την υποκειμενική συμπεριφορά του, δεν μπορεί να αναπληρωθεί από τη δυνατότητα που παρέχεται σ αυτόν να ζητήσει τη διοικητική επίλυση της διαφοράς, καθόσον η ακρόαση του ενδιαφερομένου πρέπει να λαμβάνει χώρα οπωσδήποτε πριν από τη λήψη του δυσμενούς εις βάρος του μέτρου, πριν από την έκδοση, δηλαδή, της αρχικής εκτελεστής απόφασης από το αρμόδιο διοικητικό όργανο (ΣτΕ 2180/2013, 3489/2011, 2521/2011, 2383/2012, πρβλ. ΔΕΕ της , C-277/11, M. κατά Ιρλανδίας). Ε. Αναστολή εκτέλεσης της διοικητικής πράξης από τη Διοίκηση (άρθρο 26 ΚΔΔιαδ) Η άσκηση των διοικητικών προσφυγών, αν δεν ορίζεται διαφορετικά στο νόμο, δεν συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης. Η άσκηση όμως διοικητικής προσφυγής επιτρέπει στη Διοίκηση τη χορήγηση ανασταλτικού αποτελέσματος είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν άσκησης αυτοτελούς αίτησης από τον προσφεύγοντα διοικούμενο, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ΚΔΔιαδ. Αρμόδιο όργανο για τη χορήγηση της αναστολής είναι το αρμόδιο για την εξέταση της διοικητικής προσφυγής όργανο. Προϋποθέσεις χορήγησης Άσκηση διοικητικής προσφυγής (αίτησης θεραπείας, ιεραρχικής, ειδικής ή ενδικοφανούς προσφυγής). Αίτηση του ενδιαφερομένου, που μπορεί να σωρευθεί στο δικόγραφο της διοικητικής προσφυγής ή να υποβληθεί χωριστά, ή και αυτεπαγγέλτως. Ανεπανόρθωτο ή δυχερώς επανορθώσιμο της βλάβης του ενδιαφερομένου σε περίπτωση ευδοκίμησης της διοικητιικής προσφυγής. Στάθμιση με το δημόσιο συμφέρον. Η άσκηση ενδίκου μέσου ή η αίτηση δικαστικής αναστολής δεν εμποδίζει τη Διοίκηση να χορηγήσει αναστολή εκτέλεσης. Διάρκεια ισχύος ανασταλτικού αποτελέσματος Το ανασταλτικό αποτέλεσμα διαρκεί μέχρι την έκδοση απόφασης επί της ασκηθείσας διοικητικής προσφυγής ή την παρέλευση της προθεσμίας απάντησης επί αυτής (δηλαδή 30 ημέρες από την άσκηση της αίτησης θεραπείας, της ιεραρχικής και της ειδικής διοικητικής προσφυγής και 3

13 μήνες από την άσκηση της ενδικοφανούς, εκτός εάν από ειδικές διατάξεις προβλέπεται ειδική προθεσμία). Η αναστολή αίρεται αυτοδικαίως μετά την απάντηση της Διοίκησης ή τη λήξη της προθεσμίας απάντησης. Ειδική βιβλιογραφία: Σ. Κυβέλος, Η ενδικοφανής προσφυγή, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2013 Μ.-Ε. Παναγοπούλου, Οι προσφυγές κατά πράξεων της Διοικήσεως ενώπιον των διοικητικών αρχών, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 1999 Όλ. Παπαδοπούλου, Η ενδικοφανής προσφυγή ως προϋπόθεση του παραδεκτού: από τη ΣτΕ 3596/1971 στην ΣΕ 2892/1993, ΤοΣ 1994, σ. 637 Χ. Πολίτης, Η ενδικοφανής προσφυγή. Έννοια της πρόσφατης τροποποίησης του άρθρου 45 παρ. 2 του ΝΔ 170/73, ΤοΣ 1978, σ. 42 Ευγ. Πρεβεδούρου, Οι ενδικοφανείς προσφυγές ως μέσον επιτάχυνσης της διοικητικής δίκης, ΘΠΔΔ 2013, σ. 193 Κ. Ρέμελης, Οι άτυπες διοικητικές προσφυγές, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 1987 Χ. Χρυσανθάκη(επιμ.) Διαγράμματα Γενικού και Ειδικού Διοικητικού Δικαίου, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, ΙΙI. Διοικητική Διαδικασία, Δ.Πυργάκης/Β. Γκέρτσος, σ. 164 επ. Σημειώσεις της Ευγενίας Πρεβεδούρου