Ενδικοφανής προσφυγή Δικαίωμα ακρόασης. Σύνθεση Δημοσίου Δικαίου Αικατερίνη Ηλιάδου

Transcript

1 Ενδικοφανής προσφυγή Δικαίωμα ακρόασης Σύνθεση Δημοσίου Δικαίου Αικατερίνη Ηλιάδου

2 Ά. 25 ΚΔΔ Έννοια Προβλέπεται από ειδικές διατάξεις (όργανα προθεσμία) τυπική προσφυγή Ασκείται κατά εκτελεστών διοικητικών πράξεων κατά σιωπηρών: προβλέπεται στο νόμο Ασκείται άπαξ Ενώπιον του οργάνου που καθορίζεται στο νόμο Εντός της προθεσμίας που καθορίζεται στο νόμο Προθεσμία απάντησης: ό,τι ορίζεται ειδικά, άλλως 3 μήνες

3 Έλεγχος Πλήρης έλεγχος (νομιμότητας και ουσίας) ακύρωση, τροποποίηση ή απόρριψη Οι αποφάσεις που εκδίδονται είναι πάντοτε εκτελεστές διοικητικές πράξεις Απαγόρευση reformatio in peius πλην αντίθετης ρύθμισης Εφαρμογή νομικού πλαισίου που ισχύει κατά την έκδοση απόφασης επί της ενδικοφανούς

4 Σημασία Προϋπόθεση του παραδεκτού των ενδίκων βοηθημάτων (ά. 45 παρ. 2 ΠΔ 18/1989, 63 ΚΔΔικον) = περιορισμός δικαιώματος δικαστικής προστασίας Τυχόν άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας απάντησης = παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας (κατ άλλη άποψη = σιωπηρή απόρριψη) ελέγχεται δικαστικώς Ά. 16 ΚΔΔ: υποχρέωση ενημέρωσης

5 ΣτΕ (Ολ) 2892/1993 Ερμηνεία προϋπόθεσης παραδεκτού Υποχρέωση της Διοίκησης να γνωστοποιεί στο πρόσωπο, το οποίο αφορά η υποκείμενη σε ενδικοφανή προσφυγή εκτελεστή πράξη: ότι κατά της πράξεως αυτής προβλέπεται από το νόμο ενδικοφανής προσφυγή την προθεσμία εντός της οποίας πρέπει να ασκηθεί η ενδικοφανής προσφυγή το όργανο ενώπιον του οποίου πρέπει να ασκηθεί η προσφυγή Ενημέρωση με την πράξη που υπόκειται σε προσφυγή ή με το έγγραφο με το οποίο κοινοποιείται Εάν δεν ενημερώσει: αίρεται το απαράδεκτο, δεν θίγεται το κύρος της πράξης

6 Μειοψηφία Δεν αίρεται το απαράδεκτο Εκκινεί εκ νέου από την κοινοποίηση ή γνώση της απορριπτικής δικαστικής απόφασης η προθεσμία για την υποβολή της ενδικοφανούς προσφυγής Μεταγενέστερη δυνατότητα δικαστικής προσβολής της απόφασης επί της ενδικοφανούς

7 ΣτΕ (Ολ) 876/2013 Σύμβαση κατασκευής δημοσίου έργου Απόρριψη αιτήματος αναδόχου για καταβολή αποζημίωσης Ά. 12 & 13 Ν.1418/1984: Πράξεις της διευθύνουσας υπηρεσίας που θίγουν έννομο συμφέρον του αναδόχου υπόκεινται σε ένσταση ενώπιον της Προϊσταμένης Αρχής εντός 15 ημερών (ανατρεπτική προθεσμία), η οποία αποφασίζει εντός 2 μηνών σε δεύτερο στάδιο «αίτηση θεραπείας» ενώπιον Υπουργού (προθεσμία προς απάντηση 3 μήνες) ρητή πρόβλεψη ότι αποτελεί προϋπόθεση του παραδεκτού η αίτηση θεραπείας για την δικαστική προστασία Δεν προβλέπεται ρητά υποχρέωση ενημέρωσης για την ενδικοφανή διαδικασία

8 Ισχύει η νομολογία ΣτΕ (Ολ) 2892/1993; Όχι, όταν η ίδια δικονομική διάταξη η οποία προβλέπει την άσκηση συγκεκριμένου ειδικού ενδίκου βοηθήματος, επιτάσσει ρητώς την προηγούμενη τήρηση της οριζόμενης με αυτήν ενδικοφανούς διαδικασίας ως προϋπόθεση του παραδεκτού του εν λόγω ενδίκου βοηθήματος Μόνο όταν εφαρμόζεται ο γενικός δικονομικός κανόνας του ά. 45 παρ. 2 ΠΔ 18/1989 και η ενδικοφανής σε άλλο νόμο Σκοπός: πραγματική ανάγκη ενημέρωσης διοικούμενου Άλλωστε, δεν μπορεί η ανάδοχος εταιρεία να αγνοεί τον ειδικό νόμο! (ιδιαιτερότητα αντικειμένου μικρός κύκλος αποδεκτών) Διαφορετική εκδοχή: υπερακοντίζει το σκοπό της ενημέρωσης καταστρατηγεί τις διατάξεις του Ν.1418/1984 Πρόβλεψη σε συμβατικό κείμενο (ΣτΕ 1988, 1985/2014)

9 Περαιτέρω σημεία της απόφασης Άποψη μειοψηφίας: αλλεπάλληλες τροποποιήσεις νομοθεσίας = υποχρέωση ενημέρωσης, εκτός εάν αποδεικνύεται ότι ο διοικούμενος γνωρίζει Επιχείρημα μεταστροφής νομολογίας ασφάλεια δικαίου & προστατευόμενη εμπιστοσύνη δεν γίνεται δεκτό επειδή δεν είχε παγιωθεί η νομολογία Τμημάτων ΣτΕ για τη νομοθεσία ΔΕ Σε κάθε περίπτωση γνώριζε τις οικείες διατάξεις Μειοψηφία: αποτελεσματική δικαστική προστασία / ασάφεια νομολογίας μετά ΣτΕ Ολ 2892/1993 Αποτέλεσμα: αναιρεί την απόφαση Εφετείου και δικάζει, απορρίπτει λόγω απαραδέκτου

10 Δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης

11 Έννοια Πριν από τη λήψη μέτρων ή ενέργειες σε βάρος δικαιωμάτων ή συμφερόντων συγκεκριμένου προσώπου, πρόσκληση για γραπτή ή προφορική έκθεση απόψεων να παρέχεται η ευκαιρία Φύση: Ατομικό διαδικαστικό δικαίωμα (άμεσης εφαρμογής) - ουσιώδης τύπος της διαδικασίας Σκοπός: Προληπτική παρέμβαση του διοικούμενου για υποστήριξη συμφερόντων του πριν τη λήψη επαχθούς μέτρου Πληροφόρηση Διοίκησης αποτελεσματικότητα

12 Κατοχύρωση διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος Γενική αρχή του διοικητικού δικαίου Ά. 20 παρ. 2 Σ: «Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης του ενδιαφερομένου ισχύει και για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή συμφερόντων του.» Ά. 41 ΧΘΔΕΕ : ρητή κατοχύρωση προηγούμενης ακρόασης ως τμήμα χρηστής διοίκησης, πριν τη λήψη ατομικών μέτρων σε βάρος διοικουμένου Συναφής διάταξη: ά. 6 ΕΣΔΑ

13 Συνέπειες προστασίας με διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος Δεν μπορεί η άσκησή του να αποκλεισθεί με νόμο αντισυνταγματικότητα ανίσχυρη διάταξη Ισχύει εκ του Συντάγματος, ακόμη και όταν δεν προβλέπεται στο νόμο ειδικά ή ρητώς αποκλείεται, (πχ. Παράσταση με δικηγόρο σε πειθαρχική διαδικασία) Εξαίρεση για αντιμετώπιση έκτακτης κατάστασης κινδύνου βλ. άρ. 6 παρ. 3 ΚΔΔ Δεν ελέγχεται αυτεπαγγέλτως πρέπει να προβληθεί σχετικός λόγος μέχρι τη συζήτηση!

14 Επιμέρους εκφάνσεις Αξίωση ενδιαφερομένου για έγγραφη κλήση Αξίωση ενημέρωσης από το αρμόδιο όργανο για την υπόθεση, η οποία μπορεί να οδηγήσει στη λήψη δυσμενούς μέτρου σε βάρος του Αξίωση ενδιαφερομένου για λυσιτελή και αποτελεσματική διατύπωση απόψεών του Αξίωση ενδιαφερομένου να ληφθούν υπόψη οι ισχυρισμοί που διατύπωσε

15 Νομοθετική ρύθμιση - Ά. 6 ΚΔΔ «1. Οι διοικητικές αρχές, πριν από κάθε ενέργεια ή μέτρο σε βάρος των δικαιωμάτων ή συμφερόντων συγκεκριμένου προσώπου, οφείλουν να καλούν τον ενδιαφερόμενο να εκφράσει τις απόψεις του, εγγράφως ή προφορικώς, ως προς τα σχετικά ζητήματα. (...)» Παρ. 2: Διαδικαστικά θέματα 6 παρ. 4 ΚΔΔ τυχόν δυνατότητα προσφυγής δεν διορθώνει την έλλειψη ακρόασης, ακόμη και εάν προβλέπεται διοικητική προσφυγή (άσκηση δικαιώματος ΠΡΙΝ από την έκδοση της πράξης) Καλύπτεται η μη τήρηση της διαδικασίας εάν ο διοικούμενος εκφράσει τις απόψεις του με υπόμνημα προς τη Διοίκηση πριν την έκδοση της πράξης, γνωρίζοντας το φάκελο της υπόθεσης

16 Διαδικασία Έγγραφη κλήση 5 πλήρεις ημέρες πριν από την ημέρα ακρόασης / τόπος, χρόνος, αντικείμενο μέτρου Προαπαιτείται γνωστή διεύθυνση! Η τήρηση της διαδικασίας και η συνεκτίμηση των απόψεων του διοικουμένου πρέπει να προκύπτουν από την αιτιολογία της πράξης Αν δεν προκύπτει κλήση σύμφωνα με ΚΔΔ: πράξη ακυρωτέα - παράνομη Το μέτρο πρέπει να λαμβάνεται σε εύλογο χρόνο Αν ο διοικούμενος εκφράσει απόψεις προφορικά συντάσσεται έκθεση από Υπηρεσία + συνυπογράφεται ΣΔΕ: Αρκεί η ακρόαση πριν από την τελική πράξη Όταν προβλέπεται έκδοση πράξης και άσκηση ελέγχου νομιμότητας από άλλο όργανο (π.χ. ΕΣΡ ΥΠ Τύπου), τότε ακρόαση πριν την έκδοση της πράξης που υπάγεται σε έλεγχο αρκεί (λυσιτελές δέσμευση οργάνου με αποφασιστική αρμοδιότητα)

17 Προϋποθέσεις εφαρμογής (συσταλτική εφαρμογή)

18 1. Είδος πράξης Ατομικές διοικητικές πράξεις και όχι για κανονιστικές (πολυάριθμο, καθυστέρηση διαδικασίας) εκτός εάν προβλέπεται ρητώς Όχι γενικές ατομικές Όχι προπαρασκευαστικές πράξεις Αφορά μόνον τον φορέα δικαιώματος ή συμφέροντος και όχι τρίτους Όμως: ακρόαση οικολογικών οργανώσεων πριν λήψη μέτρων για ρύθμιση θήρας ορισμένης κυνηγετικής περιόδου

19 2. Είδος αρμοδιότητας Πράξεις κατά διακριτική ευχέρεια Αν δέσμια αρμοδιότητα: τότε αλυσιτελής Πχ. Όταν καταλείπονται εκ του νόμου περιθώρια επιμέτρησης προστίμου Θετική βλάβη και αυτεπάγγελτη ενέργεια Όχι σε περιπτώσεις όταν η Δ παραλείπει ή αρνείται να δημιουργήσει νέα κατάσταση ή να χορηγήσει δικαίωμα Όχι όταν υπάρχει αίτηση του διοικουμένου (εκτός αντίθετης ρητής πρόβλεψης στο νόμο)

20 3. Υποκειμενική συμπεριφορά Απαίτηση για συνδρομή υποκειμενικής συμπεριφοράς που αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την έκδοση της δυσμενούς πράξης Μη μονιμοποίηση δοκίμου υπαλλήλου, απόλυση λόγω υπηρεσιακής ανεπάρκειας Δεν εφαρμόζεται όταν η απόφαση της Διοίκησης διαμορφώνεται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων - πάγια νομολογία / δεν προβλέπεται στο νόμο Πχ ανάκληση οικοδομικής άδειας λόγω αυθαίρετης οικοδομής, κήρυξη απαλλοτρίωσης, χαρακτηρισμός διατηρητέου παραδοσιακού οικήματος Περιπτώσεις όπου δύσκολα μπορεί να γίνει διάκριση (πχ αναδάσωση λόγω εκχέρσωσης)

21 ΣτΕ (Ολ) 4447/2012

22 Ιστορικό Αιτών: ατομική επιχείρηση συνεργείου καθαρισμού Υπαγωγή σε πρόγραμμα επιχορηγήσεως εργοδοτών για νέες θέσεις εργασίας με απόφαση Δ/ντή Γραφείου ΟΑΕΔ Πάτρας (1995) Διακοπή προγράμματος και αναζήτηση ποσού (1997) «επειδή δεν τήρησε το πρόγραμμα» χωρίς κλήση σε ακρόαση, παρότι αυτό προβλέπεται ρητά στο νόμο Υποβολή ένστασης ενώπιον Περιφερειακού Δ/ντή ΟΑΕΔ: μη νόμιμη αιτιολογία / στέρηση δικαιώματος ακρόασης Απόρριψη ένστασης με αιτιολογία Υποβολή προσφυγής ενώπιον ΔΣ ΟΑΕΔ και απόρριψη Προσφυγή στο ΔΠρωτΠατρ παραπομπή στο ΣτΕ κατ ορθή ερμηνεία του δικογράφου ΣτΕ (Δ Τμ.) 1785/2009 (πενταμ.), 3382/2010 (επταμελ.)

23 Σκεπτικό 1. Για το λυσιτελές της προβολής από τον διοικούμενο λόγου ακυρώσεως περί μη τηρήσεως του δικαιώματος προηγουμένης ακροάσεως πριν την έκδοση της δυσμενούς γι αυτόν πράξεως απαιτείται και παράλληλη αναφορά και των ισχυρισμών που αυτός θα προέβαλε ενώπιον της Διοικήσεως αν είχε κληθεί. 2. Όταν προβλέπεται ενδικοφανής διαδικασία ενώπιον ανωτέρων οργάνων η μη τήρηση του προβλεπομένου τύπου της προηγουμένης ακροάσεως κατά την διαδικασία εκδόσεως της αρχικής πράξεως καλύπτεται, εφόσον ο ενδιαφερόμενος ασκήσει την ή τις ενδικοφανείς προσφυγές και προβάλει τους κρίσιμους, κατ αυτόν, ισχυρισμούς που δεν προέβαλε πριν την έκδοση της αρχικής πράξεως.

24 Πρβλ. 3382/2010 (παραπεμπτική) Για το σημείο 1 παραπομπή σε «ΣτΕ 3546/1994, 879/1998, 2002/2000, βλ και ΔΕΚ απόφαση της , C-142/87, Βέλγιο κατά Επιτροπής, Συλλ. 1990, σελ. Ι-959, σκέψη 48, ΔΕΚ απόφαση της , C-288/96 Γερμανία κατά Επιτροπής, Συλλ. 2000, σελ. Ι-8237, σκέψη 101, διάταξη του Προέδρου ΔΕΚ της , C- 404/04P-R, Technische Glaswerke Ilmenan κατά Επιτροπής, σκέψη 50, με τις οποίες κρίθηκε ότι η έκδοση της βλαπτικής για το πρόσωπο πράξης κατά παράβαση του δικαιώματος της προηγούμενης ακρόασης, δεν συνεπάγεται ακυρότητα της πράξης παρά μόνον εάν, χωρίς την πλημμέλεια αυτή, η οικεία διοικητική διαδικασία μπορούσε να καταλήξει σε διαφορετικό αποτέλεσμα» Μειοψηφία: ουσιώδης τύπος της διαδικασίας αυτοτελής λόγος ακυρώσεως Μειοψηφία 2: διάκριση μεταξύ επιβολής κυρώσεων και ανάκλησης ευμενούς δπ, λόγω μη τήρησης όρου μόνο στη δεύτερη περίπτωση για το λυσιτελές απαιτείται επίκληση στοιχείων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη διοίκηση σε διαφορετικό αποτέλεσμα