ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑΣ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ Ορισμός Χρησιμοποιούμενα εργαλεία για τις μετρήσεις Σωματικό μέγεθος Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του σώματος Σωματότυποι Σωματικές αναλογίες Λέξεις-Κλειδιά Μέτρηση Κινανθρωπομετρία Σωματικό μέγεθος Ύψος Βάρος Δείκτης Ponderal A C A D E M Y INTERNATIONAL FEDERATION ER OF FITNESS AND BODYBUILDING

2 Κεφάλαιο V - Σκοποί Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του παρόντος κεφαλαίου, ο αναγνώστης θα πρέπει να είναι σε θέση να: Να περιγράφει: 1- Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για μετρήσεις στην Ανθρωπομετρία. 2- Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του σώματος. 3- Τις βασικές σωματικές αναλογίες. Να προσδιορίζει: 1- Την έννοια ανθρωπομετρία. 2- Τις πιο σημαντικές ανθρωπομετρικές μετρήσεις στην προπόνηση με βάρη. 3- Το δείκτη Ponderal. 4- Την επίδραση της Ανθρωπομετρίας στην Ανάλυση της Κίνησης 2

3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑΣ Η γνώση των βασικών αρχών της Ανθρωπομετρίας είναι θεμελιώδους σημασίας για τη σωστή συνταγογράφηση ασκήσεων προπόνησης με βάρη. Είναι πάντα απαραίτητο να θυμόμαστε την αρχή της βιολογικής ατομικότητας ώστε να κατανοήσουμε τη σημασία της επαλήθευσης των ανθρωπομετρικών διαφορών μεταξύ των ατόμων και τις επιπτώσεις αυτών των διαφορών στη συνταγογράφηση ασκήσεων προγραμμάτων προπόνησης με βάρη. Ορισμένοι άνθρωποι δε μπορούν να προσαρμοστούν σε ορισμένες ασκήσεις απλά και μόνο λόγω των ανθρωπομετρικών μετρήσεων τους, αλλά αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι επωφελούνται από άλλες ασκήσεις ακριβώς λόγω των ανθρωπομετρικών μετρήσεων τους. Το πιο σημαντικό όλων θα πρέπει να είναι το γεγονός ότι τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά κάθε ατόμου πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν τη στιγμή του προγραμματισμού των ασκήσεων και των αλληλουχιών των κινήσεων με ελεύθερα βάρη καθώς και με τα μηχανήματα προπόνησης με βάρη. Η βασική πρόθεση αυτού του μαθήματος δεν είναι να διδάξει πώς να παίρνονται οι ανθρωπομετρικές μετρήσεις, αλλά να εγγυηθεί ότι η γνώση των διαφορών των βιολογικών ατομικοτήτων θα ληφθούν υπόψιν κατά τη συνταγογράφηση των ασκήσεων προπόνησης με βάρη. Ορισμός Η Ανθρωπομετρία είναι η επιστήμη που μελετά τις μετρήσεις μεγεθών, τις αναλογίες και τη σύσταση του ανθρώπινου σώματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι το μέγεθος που μετράται απευθείας και εκείνες οι απευθείας μετρήσεις μπορούν να συνδυαστούν για να υποδείξουν τη μορφή του σώματος ως ολότητα ή κατά τμήματα. Η σωματική σύσταση γενικά περιλαμβάνει τη χρήση απευθείας ανθρωπομετρικών μετρήσεων για την πρόβλεψη της σχετικής ποσότητας ενός συγκεκριμένου συστατικού του σώματος. Το καλύτερα γνωστό παράδειγμα είναι η χρήση των πτυχών του δέρματος για την πρόβλεψη του λίπους του σώματος. Η κινανθρωπομετρία είναι ένας εξειδικευμένος κλάδος της ανθρωπομετρίας με ιδιαίτερη σημασία για τη μελέτη της ανθρώπινης κίνησης. Ο ορισμός της κινανθρωπομετρίας από τη Διεθνή Εταιρεία για την Πρόοδο της Κινανθρωπομετρίας (ISAK) είναι «η επιστημονική ειδικότητα που ασχολείται με τις μετρήσεις του ανθρώπινου σώματος σε μια ποικιλία μορφολογικών προοπτικών και των εφαρμογών τους στην κίνηση». Μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν την κίνηση, συμπεριλαμβάνονται: *Στοιχεία του σώματος, σωματικές μετρήσεις, αναλογίες, σύσταση, μορφές και κορεσμός, *Κινητικές ικανότητες και καρδιοαναπνευστική χωρητικότητα, *Φυσική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων σωματικών δραστηριοτήτων καθώς και της εκτέλεσης αθλημάτων υψηλής εξειδίκευσης. Χρησιμοποιούμενα εργαλεία για τις μετρήσεις Στην ανθρωπομετρία, χρησιμοποιούνται σταδιόμετρα για τη μέτρηση του ύψους, ανθρωπόμετρα για τη μέτρηση του μήκους των τμημάτων του σώματος, ταινίες για τη μέτρηση της περιφέρειας των τμημάτων του σώματος, καμπυλοσκελείς διαβήτες για τη μέτρηση των κόνδυλων και των πτυχών του δέρματος προκειμένου να προσδιοριστεί το πάχος του δέρματος και το υποδόριο λίπος αντίστοιχα. Επίσης, χρησιμοποιούνται απλοί ή πιο περίπλοκοι μαθηματικοί υπολογισμοί για να εξαχθούν δείκτες για την περιγραφή της μορφής ενός τμήματος του σώματος. Η μορφή της εγκάρσιας τομής του θώρακα (θωρακικός δείκτης) μπορεί να προκύψει από τη διαίρεση της πρόσθιας-πλάγιας διαμέτρου και της εγκάρσιας διαμέτρου. Για μια καλή ανθρωπομετρική αξιολόγηση, εκτός της καλής γνώσης ορισμένων θεμάτων ανατομίας και βιο-μηχανικής, είναι απαραίτητη και μια κατάλληλη τεχνική. Σωματικό μέγεθος Ουσιαστικά η ποσότητα των πιθανών μετρήσεων για εκτίμηση των σωματικών διαστάσεων είναι απεριόριστη. Τα περισσότερα από τα εγχειρίδια ανθρωπομετρίας συστήνουν έναν ικανοποιητικό 3

4 αριθμό επιλογών μετρήσεων. Η επιλογή θα πρέπει να καθορίζεται απο τους σκοπούς της αξιολόγησης των μετρήσεων. Το σωματικό μέγεθος περιλαμβάνει το ύψος και τη μάζα και το μέγεθος των τμημάτων περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο το μήκος, την περιφέρεια και τη διάμετρο. Στην προπόνηση με βάρη, οι πιο σημαντικές ανθρωπομετρικές μετρήσεις είναι εκείνες που καθορίζουν τη σωματική διάσταση και το μήκος των τμημάτων του σώματος και τις μεταξύ τους αναλογίες. Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του σώματος Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην επιτυχία ή την αποτελεσματικότητα σε ένα άθλημα, μια καθημερινή δραστηριότητα ή στην απόδοση στη δουλειά. Μεταξύ αυτών βρίσκονται η κινητοποίηση, η διατροφή, το ενδιαφέρον, η ικανότητα και η ευκαιρία για πρακτική εξάσκηση. Επιπλέον, το μέγεθος ενός ατόμου, το βάρος, οι αναλογίες και η σωματική του διάπλαση συμβάλλουν επίσης στην αποτελεσματική επίδοση σε πολλές κινήσεις.παραδείγματος χάριν, ένας επαγγελματίας μπασκετμπολίστας θεωρείται μεγαλύτερος σε μέγεθος από το μέσο όρο και αντίστοιχα μια αθλήτρια γυμναστικής, μικρότερη. Η ανθρωπομετρία αποτελεί ένα μέρος της μελέτης της Φυσιολογίας που ασχολείται με τη μέτρηση του μεγέθους, του σχήματος και των αναλογιών του ανθρώπινου σώματος και των τμημάτων του. Ο τομέας μελέτης που ασχολείται με τις φυσικές μετρήσεις του ανθρώπινου σώματος και το πως συσχετίζονται με τη φυσική ανάπτυξη, την άσκηση και την αθλητική επίδοση ονομάζεται κινανθρωπομετρία (Hebbelinck & Ross, 1974). Επειδή η συγκέντρωση ανθρωπομετρικών στοιχείων είναι συχνά χρονοβόρα, οι μελέτες που χρησιμοποιούν ανθρώπινες μετρήσεις δεν εκμεταλλεύονται τις ακριβείς μετρήσεις κάθε ατόμου αλλά κάνουν περισσότερο χρήση ενός μέσου όρου στοιχείων που συγκεντρώνονται από πληθυσμούς παρόμοιων ατόμων. Τα άτομα συνήθως κατηγοριοποιούνται ανά φύλο, ηλικία, ή ανά πραγματοποιούμενη δραστηριότητα. Οι αθλητές κατηγοριοποιούνται ανά αθλητικό γεγονός. Οι πιο συνήθεις γενικεύσεις είναι αυτές που αφορούν τη σύγκριση ανθρώπων μιας ομάδας με μια άλλη, όπως π.χ. τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά ταχυδρομικών υπαλλήλων και καθηγητών πανεπιστημίου. Πολλοί ερευνητές συγκρίνουν ανθρωπομετρικές μετρήσεις εντός του ίδιου φύλου και μεταξύ αθλητικών ομάδων, όπως μεταξύ γυναικών αλτριών και γυναικών σπρίντερ ή μεταξύ ανδρών αρσιβαριστών και ανδρών παλαιστών.πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν λαμβάνονται υπόψιν τιμές από ομαδοποιημένα στοιχεία εξαιτίας των παραπλανητικών στερεότυπων που μπορούν να αναπτυχθούν για τα φυσικά χαρακτηριστικά μιας ομάδας από τους μέσους όρους ή τα πρότυπα. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι μέσοι όροι δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα παραπάνω από μια γενική εντύπωση μιας ομάδας ατόμων, καθένα εκ των οποίων μπορεί να διαφέρει στην πραγματικότητα αρκετά από το άλλο. Πράγματι, συχνά εμφανίζονται μεγάλες διαφορές μεταξύ των ατόμων που μετριούνται. Συνεπώς, είναι σημαντικό να σημειώνονται οι τυπικές αποκλίσεις αυτών των ομάδων. Η σύγκριση του ύψους ανδρών και γυναικών είναι ένα τυπικό παράδειγμα της λανθασμένης χρήσης των μέσων όρων των ομάδων. Το να πιστεύει κάποιος ότι όλοι οι άνδρες είναι ψηλότεροι από όλες τις γυναίκες επειδή ο μέσος του ύψους των ανδρών είναι μεγαλύτερος από εκείνον των γυναικών είναι προφανώς λάθος. Παρόμοιες στερεοτυπικές περιγραφές του βάρους, του σωματικού λίπους, της μυϊκής αντοχής, της δύναμης και άλλων φυσικών χαρακτηριστικών μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν με λάθος τρόπο. Τα φυσικά χαρακτηριστικά των ατόμων ενός πληθυσμού ποικίλουν απο το μεγαλύτερο έως το μικρότερο με μια λογική συνεχούς, και η διαίρεση του πληθυσμού σε δύο ή περισσότερες ομάδες συνήθως καταλήγει σε σημαντική αλληλεπικάλυψη των ομάδων. Το ύψος ανδρών και γυναικών υπολογίζονται ότι αλληλεπικαλύπτονται κατά 60%, δηλαδή, το ανώτερο 60% των γυναικών αλληλεπικαλύπτεται με το κατώτερο 60% των ανδρών. Ένα δεύτερο στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν όταν χρησιμοποιούνται ανθρωπομετρικά δεδομένα είναι η ασάφεια του σε τι βαθμό εξαρτάται αυτή η μέτρηση από γενετικούς παράγοντες και πόσο πολύ επηρεάζει την 4

5 προπονητική ικανότητα του ατόμου στο πέρασμα του χρόνου. Παρόλο που η προπόνηση δεν επηρεάζει το ύψος ενός ανθρώπου, επηρεάζει το βάρος του. Τα στοιχεία της εξέτασης του συνολικού βάρους του σώματος ή ορισμένων τμημάτων του επηρεάζονται από την προπονητική κατάσταση του ατόμου. Ο devries περιέγραψε το 1980, έναν Αμερικανό αρσιβαρίστα, ο οποίος εγκατέλειψε την καριέρα του στην άρση βαρών και ξεκίνησε μια νέα στο τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων. Μετά από τρία χρόνια, είχε χάσει 30 κιλά σωματικού βάρους και το συνολικό βάρος άρσης αρασέ και επολέ ζετέ είχε μειωθεί κατά 90 κιλά περίπου. Όταν η άρση του μετρήθηκε ανά μονάδα βάρους σώματος, ωστόσο, ήταν πιο δυνατός μετά από τρία χρόνια τρεξίματος σε σχέση με όταν συμμετείχε σε αγώνες άρσης βαρών. Όσο αγωνιζόταν σήκωνε 1,46kg ανά μισό κιλό σωματικού βάρους, αλλά σήκωσε 1,5kg ανά μισό κιλό σωματικού βάρους σαν δρομέας αποστάσεων. Άλλες μετρήσεις που επηρεάζονται από την προπόνηση είναι η περιφέρεια των τμημάτων, το άλιπο σωματικό βάρος και οι αναλογίες των τμημάτων. Ένας τρίτος παράγοντας που σχετίζεται με τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά αφορά το βιο-μηχανικό πλεονέκτημα που μπορεί να έχει ένα άτομο ως αποτέλεσμα μιας δεδομένης ανθρωπομετρικής μέτρησης. Οποιοδήποτε βιο-μηχανικό πλεονέκτημα πρέπει να αξιολογείται εντός του πλαισίου άλλων χαρακτηριστικών όπως οι φυσιολογικές ικανότητες. Επιπροσθέτως, ορισμένες ανθρωπομετρικές μετρήσεις είναι πιο σημαντικές για την επιτυχία αθλητικών γεγονότων από άλλες. Παραδείγματος χάριν, το σωματικό βάρος είναι πιο σημαντικό για την επιτυχία ενός αμυντικού ποδοσφαιριστή από ότι ενός ακοντιστή. Για ένα συγκεκριμένο αθλητικό γεγονός, υπάρχουν ορισμένες ανθρωπομετρικές μετρήσεις που συμβάλλουν περισσότερο στην επιτυχία του ατόμου από ότι άλλες. Παραδείγματος χάριν, για τον άλτη ύψους, το ύψος του κέντρου βαρύτητας είναι πιο σημαντικό για να μπορέσει να περάσει τη μπάρα από ότι το μήκος του χεριού. Ύψος και Βάρος Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μετρήσεις και εκείνες που συγκεντρώνονται πιο εύκολα είναι το ύψος και το βάρος του σώματος. Υπάρχουν αναμενόμενες διαφορές στο ύψος και το βάρος αθλητών διαφορετικών αγωνισμάτων. Οι άνδρες μπασκετμπολίστες είναι οι πιο ψηλοί, οι αθλητές που ασχολούνται με άρση βαρών οι πιο βαρείς. Οι γυναίκες που ασχολούνται με την ενόργανη γυμναστική και οι καταδύτες είναι μεταξύ των πιο κοντών και αδύνατων. Οι Hebbelinck και Ross (1974), αναφέρουν ότι στα αθλήματα όπου το μεγαλύτερο ύψος έχει βιο-μηχανικό πλεονέκτημα,το μέσο ύψος των αθλητών τείνει να αυξάνεται με την πάροδο των ετών. Εξαιτίας της διαδικασίας επιλογής, το μέσο ύψος των αθλητών του μπάσκετ, των κωπηλατών και των αρσιβαρίστων ως ομάδα, αυξάνεται ενώ το μέσο ύψος των αθλητών που συμμετέχουν σε αγωνίσματα όπου το ύψος δεν προσφέρει κάποιο πλεονέκτημα, όπως η γυμναστική, παραμένει σταθερό. Η σχέση ύψους-βάρους είναι σημαντική στην πάλη αφού οι περιορισμοί του βάρους υπάρχουν στις ταξινομήσεις. Παρόλο που ένας ψηλός παλαιστής με μακριά άκρα, έχει πλεονέκτημα στο να πιάσει ή και να ξεπεράσει το μέγεθος της βάσης του για αυξημένη σταθερότητα, ένας κοντός αντίπαλος είναι πιο πιθανό να είναι πιο δυνατός παλαιστής. Το βάρος του κοντύτερου παλαιστή αποτελείται από περισσότερη μυϊκή μάζα σε σχέση με τον ψηλό παλαιστή, ο οποίος αποτελείται απο περισσότερο σκελετικό βάρος. Δείκτης Ponderal Ο δείκτης ponderal (PI, δείκτης παχυσαρκίας) είναι ένα μέτρο του αναστήματος ή του πάχους. Καθορίζεται από μια συγκεκριμένη αναλογία του ύψους και του βάρους ενός ατόμου. Δύο άνθρωποι με ίδιο ύψος και βάρος έχουν ίδιο ανάστημα ή δείκτη PI. Με το ίδιο βάρος, ένας ψηλός άνθρωπος έχει μικρότερο ανάστημα ή δείκτη PI, από ότι ένας κοντός άνθρωπος. Από την άλλη πλευρά, εάν δύο άνθρωποι έχουν το ίδιο ύψος, οι δείκτες PI διαφέρουν ανάλογα με τις διαφορές ύψους τους. Το άτομο με το μεγαλύτερο βάρος έχει το μεγαλύτερο δείκτη PI. 5

6 Οι δείκτες PI των μεγάλων αθλητών δε διαφέρουν σημαντικά απο το ένα αθλητικό γεγονός στο άλλο. Οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων και οι μπασκετμπολίστες τείνουν να έχουν τους μικρότερους δείκτες PI, ενώ οι αρσιβαρίστες τους μεγαλύτερους. Παραδόξως, οι μαραθωνοδρόμοι έχουν ελαφρώς μεγαλύτερο δείκτη PI από τους δρομείς 5 και μ. Όπως αναμένεται, οι μαραθωνοδρόμοι είναι πιο αδύνατοί αλλά επίσης και πιο κοντοί. Επομένως, οι μαραθωνοδρόμοι είναι κοντύτεροι από ότι έιναι αλαφρύτεροι σε σχέση με τους δρομείς μεγάλων αποστάσεων. Συνεπώς, οι δείκτες PI τους είναι ελαφρώς μεγαλύτεροι. Πριν από την εποχή όπου οι μπασκετμπολίστες ενθαρρύνθηκαν να κάνουν προπόνηση με βάρη, ήταν ψηλοί, αδύνατοι και είχαν σχετικά μικρή μυϊκή μάζα. Οι δείκτες PI τους ήταν μικροί επειδή ήταν σχετικά αδύνατοι. Από τότε που η προπόνηση με βάρη ενσωματώθηκε στα προγράμματα φυσικής ικανότητας του μπάσκετ, οι παίκτες έχουν αυξήσει την μυϊκή μάζα τους και «έχουν γίνει πιο βαρείς». Παρόλο που σαν ομάδα έχουν επίσης γίνει και πιο ψηλοί, οι δείκτες PI τους έχουν αυξηθεί επειδή το μέσο βάρος τους έχει αυξηθεί περισσότερο από το μέσο ύψος τους. Ο δείκτης PI δε διαχωρίζει το βάρους του λίπους από το μυϊκό βάρος. Σωματότυποι Σχετική με τη μέτρηση του αναστήματος ενός αθλητή είναι η μέτρηση του τύπου σώματος ή η διαμόρφωση. Παρόλο που η ποιοτική αξιολόγηση των τύπων των σωμάτων χρησιμοποιήθηκε ήδη από τους Αρχαίους Έλληνες, το πιο γνωστό σύστημα ταξινόμησης, οι σωματότυποι, ονομάστηκαν και αναπτύχθηκαν από τον Sheldon τη δεκαετία του Οι σωματότυποι χρησιμοποιούν τρεις ταξινομήσεις: τον ενδόμορφο, το μεσόμορφο και τον εκτόμορφο. Ο εκτόμορφος περιγράφεται ως ψηλός και αδύνατος, ο ενδόμορφος ως κοντός και χοντρός και ο μεσόμορφος ως χοντρός και μυώδης. Ο μεσόμορφος είναι αυτό που πιο συχνά ονομάζουμε «αθλητική διάπλαση» (Morehouse & Rasch, 1963). Οι στερεότυποι των σωμάτων που αναπαριστούν τους σωματότυπους παρουσιάζονται παρακάτω: Εικόνα: Τυπικοί Σωματότυποι: α) Ενδόμορφος, β) Μεσόμορφος, γ) Εκτόμορφος Η διαδικασία κατηγοριοποίησης σε ένα σωματότυπο έχει εξελιχθεί σημαντικά. Επειδή δεν υπάρχουν απόλυτες οριοθετήσεις μεταξύ των τύπων, ένα άτομο μπορεί να έχει ένα σωματότυπο που αποτελείται από συστατικά και των τριών τύπων. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος αξιολόγησης (βαθμολογίας) είναι η μέθοδος σωματότυπων Heath-Carte. 6

7 Η βαθμολογία είναι μια ποσοτική αξιολόγηση του αριθμού και των τριών συστατικών. Το ενδόμορφο συστατικό είναι το σχετικό "πάχος" του σώματος, το μεσόμορφο συστατικό είναι μια μυοσκελετική βαθμολογία ανά μονάδα ύψους του σώματος και το εκτόμορφο συστατικό είναι η «γραμμικότητα» του σώματος. Σε μια μελέτη όπου χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος Heath-Carter, οι αθλητές βαθμολογήθηκαν υψηλότερα στα μεσόμορφα χαρακτηριστικά και χαμηλότερα στα ενδόμορφα απο ότι οι μη-αθλητές. Οι αθλητές διαφορετικών αγωνισμάτων έχουν διαφορές στους βαθμούς ενδομορφίας και εκτομορφίας, αλλά όλοι οι αθλητές έχουν υψηλά μεσόμορφα χαρακτηριστικά. Σωματικές Αναλογίες Τα απόλυτα μέτρα το ύψος του σώματος και το μήκος των τμημάτων του- είναι πιο σημαντικά από τα μεγέθη των τμημάτων σε σχέση το ένα με το άλλο. Το μπάσκετ, το άλμα εις ύψος, τα αθλήματα ρίψης και το βόλεϊ είναι αθλήματα, στα οποία το απόλυτο ύψος του σώματος είναι σημαντικό για την επιτυχία: όσο περισσότερο ύψος, τόσο καλύτερα. Εάν συγκριθούν δύο αθλητές του ίδιου ύψους, ωστόσο, οι μετρήσεις μπορούν να αποκαλύψουν αρκετά διαφορετικές αναλογίες, ή σχετικά μήκη, των τμημάτων που αποτελούν αυτό το ύψος. Ένα άτομο μπορεί να έχει πολύ μακριά άκρα και σχετικό κοντό κορμό, το άλλο άτομο μπορεί να έχει πολύ μακρύ κορμό και κοντά κάτω άκρα, ενώ ένα τρίτο άτομο να έχει φυσιολογική αναλογία άκρων και κορμού. Όλοι θα έχουν το ίδιο ύψος όταν θα στέκονται. Όταν κάθονται όμως, το άτομο με το μακρύτερο κορμό θα είναι ψηλότερο από το άτομο με τον κοντύτερο κορμό. Εάν αυτά τα ίδια άτομα ήταν καθισμένα σε έναν τοίχο με τα πόδια τους να εκτείνονται προς τα έξω του τοίχου, τα μήκη των ποδιών τους θα αντικατόπτριζαν την αντίθετη διαφορά του ύψους τους όταν κάθονται. Αυτές οι διαφορές μπορούν να εκφραστούν ως ποσοστό του συνολικού ύψους. Η παρακάτω εικόνα δείχνει τις αναλογικές διαφορές στα άτομα παρόμοιου μήκους. Εικόνα: Αναλογικές διαφορές μεταξύ ατόμων με το ίδιο ύψος α) ύψος σε όρθια θέση, β) ύψος σε καθιστή θέση, γ)μήκος κάτω άκρων 7

8 Μήκος Χεριών Τα μακριά άνω άκρα είναι πιο σημαντικά για τους αθλητές που ασχολούνται με αθλήματα που απαιτούν ικανότητες ρίψης και χτυπήματος επειδή ένας μακρύς μοχλός προσφέρει μεγαλύτερο εύρος (ROM) κινήσεων από έναν μικρότερο. Ένας μποξέρ, παλαιστής ή αθλητής πολεμικών τεχνών με μακριά χέρια έχει ένα προφανές πλεονέκτημα σε θέματα πιασίματος σε σχέση με κάποιον που έχει κοντά χέρια. Στην προπόνηση με βάρη, παραδείγματος χάριν, τα μακριά χέρια ενδέχεται να υποδηλώνουν ότι χρειάζονται να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες στις ασκήσεις που χρησιμοποιούνται αυτά τα άκρα. Μήκος Ποδιών Οι αναλογικές διαφορές ενδέχεται να προσδίδουν σε ορισμένους αθλητές ένα βιο-μηχανικό πλεονέκτημα στο άθλημα τους. Ως αθλητές με το μεγαλύτερο μήκος ποδιών αναφέρονται οι μπασκετμπολίστες, οι ρίπτες βάρους, οι κωπηλάτες και οι αθλητές του στίβου. Τα κοντύτερα μήκη ποδιών απαντώνται στους γυμναστές, τους καταδύτες, τους παλαιστές και τους μποξέρ. Ο Μηριαίος Δείκτης, η αναλογία του μήκους του κάτω μέρους της κνήμης προς εκείνη του μηρού, χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις αναλογίες του ποδιού. Αναλογία με τιμή μεγαλύτερη του 1, υποδεικνύει ότι η κνήμη είναι μακρύτερη απο το μηρό, αναλογία μικρότερη του 1, υποδεικνύει ότι η κνήμη είναι κοντύτερη απο το μηρό. Ο μηριαίος δείκτης ενδέχεται να έχει μεγάλη σημασία όταν συνταγογραφούνται ασκήσεις και όταν ρυθμίζονται τα μηχανήματα της προπόνησης με βάρη, όπως τα μηχανήματα για τις εκτάσεις και τις κάμψεις των ποδιών, όπου το ύψος των κάτω άκρων και οι ρυθμίσεις του μηχανήματος πρέπει να ταιριάζουν μεταξύ τους ώστε να γίνεται μια ασφαλής και αποτελεσματική άσκηση. Τα μακριά κάτω άκρα είναι μειονέκτημα για έναν γυμναστή, ο οποίος πρέπει να σηκώνει, να κρατά και να στριφογυρίζει αυτά τα τμήματα. Τα μακριά πόδια προσφέρουν μεγαλύτερη αντίσταση από τα κοντά, και επομένως είναι συχνά απαγορευτικά για την αποτελεσματική εκτέλεση ορισμένων γυμναστικών ασκήσεων. Μήκος Κορμού Το μήκος του κορμού ακολουθεί τις τάσεις που τίθενται για τις μετρήσεις του μήκους χεριών και ποδιών. Οι ρίπτες βάρους έχουν πιο μακριούς κορμούς από τους μπασκετμπολίστες, ωστόσο, και οι δύο αυτές ομάδες έχουν μεγαλύτερο μήκος κορμών από άλλους αθλητές. Οι γυμναστές, οι καταδύτες και οι μποξέρ έχουν τους πιο κοντούς κορμούς. Η παραγωγή δύναμης, η ταχύτητα της κίνησης, το βάρος που σηκώνεται και άλλες μεταβλητές των ασκήσεων της προπόνησης με βάρη μπορούν να επηρεαστούν από το μήκος του κορμού. Οι επιπτώσεις της Ανθρωπομετρίας στην Ανάλυση της Κίνησης Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά των ατόμων χρησιμοποιούνται συχνά ως δικαιολογία για την επιτυχία ή την αποτυχία μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας. Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά σίγουρα λαμβάνονται υπόψιν από τους προπονητές κατά την επιλογή αθλητών για συγκεκριμένα αθλήματα. Παρόλο που τα φυσικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου ενδέχεται να του παρέχουν πλεονέκτημα, η αποτελεσματικότητα των μοτίβων κίνησης που χρησιμοποιούνται για την πραγματοποίηση των ασκήσεων καθορίζονται επίσης από το βαθμό στον οποίο χρησιμοποιούνται οι αρχές της μηχανικής, η κινητική ικανότητα και η κινητοποίηση. Για παράδειγμα, τα άτομα με μακριά τμήματα σώματος παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυσκολία στην πραγματοποίηση πολλών γυμναστικών ασκήσεων σε σχέση με τα άτομα χαμηλού αναστήματος ωστόσο, η ποιότητα (αποτελεσματικότητα) μιας γυμναστικής επίδοσης εξαρτάται επίσης από τη χρήση και την εφαρμογή των αρχών της μηχανικής και την κινητική ικανότητα του αθλητή, τη μυϊκή του δύναμη και τα χαρακτηριστικά αντοχής του. Τα φυσικά χαρακτηριστικά ενδέχεται να δίνουν μηχανικό πλεονέκτημα στην πραγματοποίηση ορισμένων ασκήσεων, ιδιαίτερα σε εκείνα τα αγωνίσματα στα οποία το ύψος ή το βάρος είναι βασικοί 8

9 παράγοντες επιτυχίας. Επομένως, οι μαθητευόμενοι δε θα πρέπει να υποβάλλονται σε εργαλεία αξιολόγησης (δοκιμές δεξιοτήτων), στα οποία η επιτυχημένη επίδοση εξαρτάται εν μέρει από τα φυσικά χαρακτηριστικά του αθλητή. Παραδείγματος χάριν, η ικανότητα κάθετου πηδήματος δε θα πρέπει να αξιολογείται μετρώντας το ύψος που θα επιτευχθεί απο το πάτωμα. Είναι προτιμότερο να αξιολογείται μετρώντας την απόσταση από ένα αρχικό ύψος που έφτασε ενώ στεκόταν στο έδαφος για να πηδήσει, καθώς αυτή η μέθοδος εξαλείφει την επίδραση των διαφορετικών φυσικών αναστημάτων στη βαθμολογία. Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά ενδέχεται να επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της επίδοσης στις ασκήσεις προπόνησης με βάρη και επίσης να καθορίζουν την πιθανότητα τραυματισμού. Κινήσεις καθημερινότητας όπως η οδήγηση ενός αυτοκινήτου, η μαγειρική ή το να καθόμαστε σε ένα γραφείο απαιτούν την αλληλεπίδραση μας με ανθρώπους διαφορετικά ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και με ένα περιβάλλον αντικειμένων των οποίων το μέγεθος, το ύψος, το σχήμα και οι αναλογίες διαφέρουν. Υπάρχουν ειδικά δύο σενάρια εργασίας που είναι επικίνδυνα: εκείνα που εμπεριέχουν δραστηριότητες άρσης και πραγματοποίηση εργασιών πάνω σε τραπέζι, ταινιόδρομο ή μηχάνημα. Στην άρση δεν εμπλέκονται μόνο το βάρος του ανυψούμενου αντικειμένου και η δύναμη του αθλητή, αλλά και άλλοι ανθρωπομετρικά σχετιζόμενοι παράγοντες επηρεάζουν την επίδοση. Το ύψος του αθλητή, η αναλογία του μήκους των κάτω άκρων ως προς το μήκος των κορμού, η απόσταση του αντικειμένου που πρόκειται να ανυψωθεί και η αρχική και τελική θέση της άρσης σε σχέση με το σώμα του αθλητή, όλα επηρεάζουν όχι μόνο την αποτελεσματικότητα της επίδοσης αλλά και την πιθανότητα τραυματισμού του αθλητή. Εικόνα Τμήματα σχετιζόμενα με την ανθρωπομετρία που είναι σημαντικά για την ασφαλή ανύψωση βάρους Κεφάλι και λαιμός Άνω βραχίονας Αντιβράχιο Κάτω άκρα Aνω άκρα 9

10 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 1- Ορίστε την Ανθρωπομετρία και τη σημασία της στη γνώση της προπόνησης με βάρη. 2- Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κίνηση; 3- Αναφέρετε τα βασικά εργαλεία μετρήσεων στην ανθρωπομετρία. 4- Εξηγήστε τη σημασία της γνώσης των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών του σώματος κατά τη συνταγογράφηση ασκήσεων προπόνησης με βάρη. 5- Ορίστε το δείκτη Ponderal. 6- Ποια είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος αξιολόγησης για το σωματότυπο; Περιγράψτε την. 7- Δώστε μερικά παραδείγματα αναλογικών διαφορών που υπάρχουν συνήθως μεταξύ ατόμων του ίδιου ύψους. 8- Περιγράψτε τις επιπτώσεις της Ανθρωπομετρίας στην ανάλυση της κίνησης. A C A D E M Y INTERNATIONAL FEDERATION ER OF FITNESS AND BODYBUILDING Τα κείμενα που περιέχονται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ΙFBB Academy είναι πνευματικώς κατοχυρωμένα και συνεπώς απαγορεύεται η αναδημοσίευση ολοκλήρου ή μέρους των κειμένων αυτών με οποιοδήποτε τρόπο. 10