Χριστιανισµός και Τέχνη

Transcript

1 Χριστιανισµός και Τέχνη Αποστόλης Καψής 8 ο Λύκειο Νίκος Πετρόπουλος Σχ. Έτος Σωκράτης Κουτσοκώστας Συντονίστρια : Γλαρού Άννα Νικολία Σκέντζου Αλέξανδρος Ασηµακόπουλος

2 Περίληψη ιαβάζοντας την εργασία µας θα βρείτε πληροφορίες σχετικά µε: Την Βυζαντινή Τέχνη οι απαρχές, Παλαιοχριστιανική περίοδος, Παλαιοχριστιανική ναοδοµία, Παλαιοχριστιανική ψηφιδογραφία, Όψιµα πρωτοβυζαντινά ψηφιδωτά, Μεσοβυζαντινή περίοδος, Υστεροβυζαντινή περίοδος. Την Βασιλική του Αγίου Πέτρου Ιστορία ( Νεκρόπολη του Βατικανού, η Βασιλική του Κωνσταντίνου, η ανέγερση της νέας Βασιλικής, η Πλατεία του Αγίου Πέτρου. Τις Κατακόµβες Η προέλευση της ονοµασίας, η προέλευση του, η κατασκευή των κατακοµβών.

3 Πρόλογος Μέσα στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας µε γενικό θέµα «Θρησκεία και Τέχνη» η οµάδα µας επέλεξε να επεξεργαστεί τα εξής συγκεκριµένα Θέµατα. Την Βυζαντινή Τέχνη, την Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Επίσης θα βρείτε στοιχεία για τις κατακόµβες. Τέλος η εργασία µας περιέχει ιστορικά γεγονότα από την Παλαιοχριστιανική εποχή µέχρι και σήµερα.

4 Εισαγωγή Για να έρθει εις πέρας η εργασία µας κάθε παιδί από την οµάδα µας ανέλαβε να βρει πληροφορίες για κάποιο συγκεκριµένο θέµα και έπειτα τις παρουσιάζαµε όλοι µαζί στην τάξη µας για να δούµε αν είναι σωστές. Τις πληροφορίες µας τις βρήκαµε ψάχνοντας στο διαδίκτυο και ποιο συγκεκριµένα στην Παγκόσµια Ψηφιακή Εγκυκλοπαίδεια την Βικιπαίδεια. Στο τέλος συγκεντρώσαµε όλες τις πληροφορίες και δηµιουργήσαµε την εργασία µας.

5 Βυζαντινή τέχνη Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βυζαντινή τέχνη ονοµάζεται πρωτίστως η καλλιτεχνική παραγωγή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 4ο αιώνα ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, και κατ' επέκταση η τέχνη που ακολούθησε τις ίδιες αρχές έξω από το χωροχρονικά όρια της συγκεκριµένης κρατικής οντότητας. ιαχρονικά σηµαντικότερο κέντρο της βυζαντινής τέχνης ήταν η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη, η ακτινοβολία της βυζαντινής τέχνης όµως απλώθηκε σε µεγάλο µέρος του µεσογειακού κόσµου και στην ανατολική Ευρώπη ως τη Ρωσία και την Αρµενία. Επίσης συναντήθηκε δηµιουργικά µε τη µεσαιωνική τέχνη της ύσης και του ισλαµικού κόσµου συµβάλλοντας στην εµφάνιση υβριδικών καλλιτεχνικών ρευµάτων. Με την επικράτηση του Χριστιανισµού και την εδραίωση της χριστιανικής αυτοκρατορικής εξουσίας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η βυζαντινή τέχνη έγινε το κατεξοχήν µέσο για την οπτικοποίηση του υπερβατικού κόσµου και τη διάδοση των µηνυµάτων της νέας θρησκείας και της νέας κονωνικοπολιτικής ιδεολογίας. Για τον σκοπό αυτό, η βυζαντινή τέχνη συνέχισε, αφενός, την αρχαία ελληνική παράδοση της ιδιαίτερης προτίµησης στην ανθρώπινη µορφή και στράφηκε, αφετέρου, προς τον µυστικισµό και την εσωτερικότητα της Ανατολής. Τελικά όµως δηµιούργησε τη δική της, ιδιαίτερη φυσιογνωµία που της επέτρεψε να κυριαρχήσει στην ορθόδοξη χριστιανική Ανατολή για σχεδόν µιάµιση χιλιετία εκφράζοντας την πνευµατικότητα και τη θρησκευτική συγκίνηση πλατειών στρωµάτων του πληθυσµού της.

6 Στα νεότερα χρόνια, η βυζαντινή τέχνη εκτιµήθηκε µε καθυστέρηση, καθώς ο θαυµασµός της ιταλικής Αναγέννησης για την αρχαιότητα και του γαλλικού ιαφωτισµού για τον ορθολογισµό προκάλεσαν γενικότερη αποστροφή για τον Μεσαίωνα και το Βυζάντιο. Με «µούµιες» έµοιαζαν οι «ασκητικές και µε γεροντικά χαρακτηριστικά προσώπου µορφές» της βυζαντινής τέχνης για τον θεωρητικό την τέχνης Friedrich Theodor Vischer. «Απίστευτο πείσµα στη συνεχή επανάληψη απαρχαιωµένων µοτίβων» διέκρινε τη βυζαντινή τέχνη και λογοτεχνία κατά τον ιστορικό της αναγεννησιακής τέχνης Jacob Burckhardt. Ακόµα και στην Ελλάδα το κλίµα άρχισε να αλλάζει µόλις στα τέλη του 19ου αι. µε την ίδρυση της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (1884). Ακολούθησαν η σύσταση θέσης ειδικού Εφόρου Χριστιανικών Μνηµείων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία (1910) και η ίδρυση του Βυζαντινού Μουσείου στην Αθήνα (1914). Κλειδί για την προσέγγιση της βυζαντινής τέχνης σήµερα είναι η κατανόηση των συνθηκών δηµιουργίας της, που είναι βέβαια πολύ διαφορετικές από τις συνθήκες της νεότερης καλλιτεχνικής δηµιουργίας. Τα έργα της βυζαντινής τέχνης δεν φτιάχτηκαν απλώς για να τα θαυµάζουν. Οι «ζωγραφιές που καταγοητεύουν τα µάτια» θεωρούνταν µάλιστα ανήθικες και απαγορεύτηκαν από την Πενθέκτη Οικουµενική Σύνοδο] Τα έργα της βυζαντινής τέχνης φτιάχτηκαν για να καλύψουν ένα ευρύ φάσµα πρακτικών αναγκών (λατρευτικών, διδακτικών, κοινωνικοπολιτικών και ιδιωτικών). Η επιδίωξη καλλιτεχνικής αρτιότητας δεν ήταν απλό παιχνίδι µε τις φόρµες που αποσκοπούσε στην αισθητική απόλαυση αλλά µέσο για να καταστήσει τις εικόνες αποτελεσµατικές στη χρηστική λειτουργία που υπηρετούσαν. Με αυτή την έννοια, η βυζαντινή τέχνη είναι «στρατευµένη».

7 Οι απαρχές Μετά από µια αρχική περίοδο αποστροφής προς απεικονίσεις κάθε είδους από αντίδραση στον ειδωλολατρικό εικαστικό πολιτισµό, οι πρώτοι Χριστιανοί άρχισαν να χρησιµοποιούν την καθιερωµένη κλασική τέχνη της εποχής τους ως όχηµα για τα µηνύµατα της θρησκευτικής τους πίστης, ιδιαίτερα την υπαρξιακή ελπίδα για σωτηρία (βλ. πιο κάτω). Η απήχηση του εγχειρήµατος ανανοηµατοδότησης παραδοσιακών εικόνων ήταν εντυπωσιακή λόγω της αµεσότητας των οπτικών µέσων ως διδακτικών εργαλείων, µε αποτέλεσµα στα µέσα του 3ου αι. η τέχνη µε χριστιανικό περιεχόµενο να έχει διαδοθεί σε ολόκληρη τη Ρωµαϊκή αυτοκρατορία, χωρίς κατά τα άλλα να διαφοροποιείται από τη σύγχρονη καλλιτεχνική γλώσσα. Την ανάπτυξη της πρώτης χριστιανικής τέχνης ευνόησαν ιδιαίτερα η γενικά ανεκτική θρησκευτική πολιτική των Σεβήρων και των διαδόχων τουςκαι τελικά η νοµιµοποίηση της χριστιανικής θρησκείας µε το ιάταγµα των Μεδιολάνων το 313 µ.χ. Ήδη η υποστήριξη του Κωνσταντίνου Α στον Χριστιανισµό και πολύ περισσότερο η αναγνώρισή της νέας θρησκείας ως επίσηµης θρησκείας της αυτοκρατορίας από τον Θεοδόσιο Α το 380 δηµιούργησαν την ανάγκη για νέα οικοδοµήµατα και εικαστικά έργα. Ο 4ος αιώνας πρέπει συνεπώς να ήταν εποχή ραγδαίων εξελίξεων για τη χριστιανική τέχνη, τις οποίες ωστόσο µόνο ελλιπώς µπορούµε να παρακολουθήσουµε µε βάση τα ελάχιστα και αποσπασµατικά διατηρηµένα µνηµεία που χρονολογούνται µε ασφάλεια σε εκείνα τα χρόνια.

8 Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 324 από τον Κωνσταντίνο Α συνδέθηκε µε τη δηµιουργία ενός νέου µεγάλου καλλιτεχνικού κέντρου για το ανατολικό µισό της αυτοκρατορίας, ενός κέντρου µε έντονα χριστιανικά χαρακτηριστικά αστικής συγκρότησης. Τότε για πρώτη φορά στην ιστορία χτίστηκε, σύµφωνα µε την παράδοση, ρωµαϊκή πόλη µε καθεδρικό ναό και επισκοπική κατοικία στο κέντρο της, δίπλα στο αυτοκρατορικό ανάκτορο, και µε άλλους χριστιανικούς ναούς σε καίρια σηµεία.από τον 4ο αι. τεκµηριώνεται µε έµµεσες µαρτυρίες και η χρήση φορητών εικόνων, δείγµατα των οποίων σώζονται όµως από τον 6ο αι. και εξής.

9 Από την αρχαία στη βυζαντινή αισθητική Οι χαρακτηριστικές αντιρεαλιστικές φόρµες της βυζαντινής τέχνης άρχισαν να δηµιουργούνται µε την υποχώρηση της κλασικής αισθητικής. Τούτη η αλλαγή φαίνεται ωστόσο πως ήταν ένα γενικότερο φαινόµενο στην τέχνη της Ύστερης Αρχαιότητας, όπως υποστήριξε ο Ιταλός ιστορικός τέχνης Ranuccio Bianchi Bandinelli, και όχι αποτέλεσµα της εµφάνισης του Χριστιανισµού[9]. Το θεωρητικό υπόβαθρο της αλλαγής επίσης είναι ριζωµένο στα φιλοσοφικά ρεύµατα της εποχής και κυρίως στον Νεοπλατωνισµό του Πλωτίνου (3ος αι.). Στις Εννεάδες του, ο Πλωτίνος προωθεί την ιδέα της απόκτησης ουσιαστικής γνώσης µέσα από την ενορατική προσέγγιση του άλογου πυρήνα των πραγµάτων, ο οποίος κρύβεται πίσω από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της ύλης. Η διαφάνεια των πραγµάτων επιτυγχάνεται, κατά τον Πλωτίνο, µε την εξάλειψη του χώρου, της προοπτικής, της γραµµής του ορίζοντα, του στοχευόµενου φωτισµού και του όγκου των µορφών. Τις ίδιες τεχνικές άρχισε να εφαρµόζει και η χριστιανική τέχνη για να υπερβεί τη σωµατικότητα και την αισθητηριακή σχέση µε τον φυσικό κόσµο. Όσο όµως και αν η βυζαντινή τέχνη, αξιοποιώντας και εξελίσσοντας τις τάσεις της εποχής της, αποµακρύνθηκε από τον νατουραλισµό της κλασικής παράδοσης για να προσεγγίσει το νοητό ποτέ δεν απέκοψε ολοκληρωτικά τους δεσµούς της µε το κλασικό παρελθόν αντίθετα επέστρεφε συχνά στις κατακτήσεις και τα διδάγµατά του, ιδιαίτερα µετά από βαθιές τοµές στην οµαλή εξέλιξή της. Έτσι, η ιστορία της βυζαντινής τέχνης είναι διάσπαρτη από «κλασικισµούς», «αναβιώσεις» και «αναγεννήσεις»[12], που έχουν τα ανάλογά τους σε πολιτικές στρατηγικές προβολής του Βυζαντίου ως συνεχιστή της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας.

10 Εκεί όµως που φαίνονται καθαρά οι οφειλές στην Αρχαιότητα, που φαίνεται ότι «το νέο κρασὶ χύνεται σε παλαιοὺς ασκούς»,είναι στην προσήλωση της βυζαντινής τέχνης στην ανθρώπινη µορφή, προσήλωση που άντεξε στη σκληρή δοκιµασία της Εικονοµαχίας και θεµελιώθηκε το 787 από τη Ζ Οικουµενική Σύνοδο και θεωρητικά στο δόγµα της έλευσης του Θεού στον κόσµο ως ανθρώπου.στην ισχυρή επενέργεια κλασικών αισθητικών αξιών οφείλεται επίσης το γεγονός ότι το Βυζάντιο, σε αντίθεση µε τη ύση, απέδωσε συγκρατηµένα ακόµα και την ασχήµια της φρίκης και των σκοτεινών δυνάµεων Με αυτή την έννοια, η βυζαντινή τέχνη είναι βαθειά ανθρωποκεντρική και διακρίνεται π.χ. από την ισλαµική τέχνη, που είναι ανεικονική και καλλιγραφική, ή από την κινεζική, που εστιάζει περισσότερο στο τοπίο. Η συνέχιση της αρχαίας εικαστικής παράδοσης στην απόδοση της ανθρώπινης µορφής αποτελεί και την πιο καθοριστική συµβολή της βυζαντινής τέχνης στην ευρωπαϊκή. Η κλασική Αρχαιότητα επιβίωσε στο Βυζάντιο περισσότερο από οπουδήποτε αλλού] και χωρίς τη µεσολάβηση του Βυζαντίου είναι αµφίβολο αν η λεγόµενη Καρολίγεια αναγέννηση (µέσα 8ου -µέσα 9ου αι.), η Ροµανική τέχνη (11ος-12ος αι.) και τελικά η Ιταλική Αναγέννηση (από τον 14ο αι.) θα είχαν ξαναβρεί το νήµα της κλασικής τέχνης, που είχε σχεδόν κοπεί στη ύση µετά την κατάρρευση της υτικής Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας το 476 και τις Μεγάλες Μεταναστεύσεις.

11 Ιστορική εξέλιξη ύο σηµαντικές τοµές στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και στην εξέλιξη της τέχνης της, η Εικονοµαχία ( και ) και η Λατινική Κατοχή της Κωνσταντινούπολης ( ), έχουν θεωρηθεί ορόσηµα, µε βάση τα οποία διακρίνουµε τρεις µεγάλες περιόδους : Παλαιοχριστιανικήή Πρωτοβυζαντινή ή Πρώιµη Βυζαντινή περίοδος (3ος αι.-726) συµπεριλαµβανοµένης και της Πρωτοχριστιανικής τέχνης (3ος αι.). Η ορολογία αυτή χρησιµοποιείται κυρίως από βυζαντινολόγους, ιστορικούς τέχνης και ιστορικούς του Μεσαίωνα. Οι ιστορικοί της Αρχαιότητας και οι κλασικοί αρχαιολόγοι ονοµάζουν την ίδια, περίπου, περίοδο Ύστερη Αρχαιότητα. Η συνύπαρξη τόσο διαφορετικών όρων και οπτικών γωνιών αντανακλά τη συνύπαρξη του παλιού µε το νέο, που χαρακτηρίζει αυτή τη µεταβατική περίοδο. Εικονοµαχία και Μεσοβυζαντινή περίοδος ( ). Πρόκειται για την κλασική περίοδο της βυζαντινής τέχνης κατά την οποία ωριµάζουν τα εκφραστικά της µέσα: καθιερώνεται ο εγγεγραµµένος σταυροειδής ναός µε τρούλο ως κυρίαρχος αρχιτεκτονικός τύπος, το εικονογραφικό πρόγραµµα συνολικής διακόσµησής του και η εικονογραφία των σηµαντικότερων επιµέρους θρησκευτικών σκηνών. Υστεροβυζαντινή περίοδος ( )

12 Για την τέχνη που συνέχισε την καλλιτεχνική παράδοση του Βυζαντίου µετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) από τους Τούρκους και ως την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους (1830) έχει επικρατήσει ο όρος «Μεταβυζαντινή τέχνη». Η τέχνη γειτονικών λαών που αναπτύχθηκε υπό την επιρροή του Βυζαντίου ονοµάζεται παλαιορωσική, παλαιοβουλγαρική κ.τ.ό. Η τέχνη των Χριστιανών της Αιγύπτου, των Κοπτών, που συγκέρασε τις βυζαντινές επιρροές µε τις εγχώριες αρχαίες αιγυπτιακές και ελληνιστικές παραδόσεις, ονοµάζεται κοπτική. Παλαιοχριστιανική περίοδος Τελώντας υπό την αιγίδα της αυτοκρατορικής εξουσίας και την προστασία ισχυρών κρατικών και εκκλησιαστικών αξιωµατούχων από την εποχή του Κωνσταντίνου Α και εξής, η βυζαντινή αρχιτεκτονική και εικαστική παραγωγή άρχισε να αποκτά χαρακτηριστικά επίσηµης τέχνης: µνηµειακότητα, πολυτέλεια, εκλεκτικότητα και συστηµατικότητα[23]. Με την εκτέλεση φιλόδοξων µνηµειακών προγραµµάτων διαµορφώθηκαν οι εικονογραφικοί και τεχνοτροπικοί κώδικες στους οποίους βασίστηκε η απόδοση των θεµελιωδών χριστιανικών δογµάτων και των βασικών ιδεολογικών αρχών της χριστιανικής αυτοκρατορικής εξουσίας, καθώς και η προβολή της ηγεµονικής φυσιογνωµίας του βυζαντινού αυτοκράτορα. Τέτοια προγράµµατα εκτελέστηκαν σε µεγάλες µητροπόλεις όπως

13 η Κωνσταντινούπολη (Μονή Στουδίου, Παναγία των Χαλκοπρατείων, Αγία Ειρήνη, Άγιοι Σέργιος και Βάκχος, Αγία Σοφία), η Θεσσαλονίκη (Άγιος Γεώργιος Ροτόντας, Αχειροποίητος, Όσιος αβίδ, Άγιος ηµήτριος) η Ραβέννα (Μαυσωλείο της Γάλλας Πλακιδίας, Βαπτιστήριο των Ορθοδόξων, Βαπτιστήριο των Αρειανών (Ραβέννα), Άγιος Απολλινάριος ο Νέος, Άγιος Απολλινάριος in Classe, Άγιος Βιτάλιος), η Ρώµη (Άγιος Πέτρος, Santa Pudenziana, Santa Maria Maggiore, ναός Αγίων Κοσµά και αµιανού), αλλά και σε µικρότερες επαρχιακές πόλεις, όπως τα Γέρασα και η Μαδηβά στη σηµερινή Ιορδανία, σε σηµαντικά προσκυνήµατα, όπως η Ιερουσαλήµ και η Βηθλεέµ, και τέλος σε µοναστικά κέντρα, όπως το Σινά (Αγία Αικατερίνη). Παλαιοχριστιανική ναοδοµία Με τη ριζική στροφή της χριστιανικής λατρείας προς τη Θεία Ευχαριστία κατά τη διάρκεια συνεστίασης σε κλειστό χώρο προέκυψε η ανάγκη ναϊκών οικοδοµηµάτων που θα µπορούσαν να φιλοξενήσουν ευάριθµες συναθροίσεις πιστών και όχι απλώς το άγαλµα της θεότητας, και ενίοτε τον θησαυρό της πόλης, όπως οι αρχαίοι ελληνικοί ναοί.όταν οι λατρευτικές ανάγκες δεν µπορούσαν πια να ικανοποιηθούν στις ιδιωτικές οικίες εύπορων µελών της κοινότητας, οι πρώτοι Χριστιανοί στράφηκαν στη ρωµαϊκή αίθουσα δηµόσιων συγκεντρώσεων ορθογώνιας κάτοψης, τη λεγόµενη βασιλική (ενν. Στοά).Πλεονέκτηµα του συγκεκριµένου αρχιτεκτονικού τύπου ήταν επίσης ότι προσφερόταν για οικοδοµήµατα µνηµειακών διαστάσεων, όπως η Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώµη (329) ή οι ναοί που

14 αποδίδει η παράδοση στον Κωνσταντίνο Α οικοδοµήµατα ικανά να προβάλουν τη νέα πολιτικοθρησκευτική ιδεολογία. Έτσι, µε τις κατάλληλες τροποποιήσεις που επέβαλλε η χριστιανική λατρεία, γεννήθηκε η χριστιανική βασιλική. Ο νέος αρχιτεκτονικός τύπος κυριάρχησε στην Παλαιοχριστιανική ναοδοµίασε τέσσερις βασικές παραλλαγές: την απλή δροµική και τη σταυρική, που ήταν ξυλόστεγες, την καµαροσκέπαστη ή θολωτή και, από την εποχή του Ιουστινιανού, την τρουλαία. Ο τελευταίος τύπος εισήγαγε τον καινοτόµο συνδυασµό ορθογώνιου κτηρίου, που ως τότε έφερε κατά κανόνα δίριχτη στέγη, και τρούλου, που ως τότε είχε χρησιµοποιηθεί µόνο σε περίκεντρα κτήρια µε κυκλική κάτοψη. Ο συνδυασµός έγινε εφικτός στην ιδιαίτερη παραλλαγή της σταυρικής βασιλικής, όπου ο τρούλος µπορούσε να στηριχθεί στο κεντρικό τετράπλευρο, εκεί που τέµνονταν τα κάθετα κλίτη. Η καινοτοµία της τρουλαίας βασιλικής απαντάται για πρώτη φορά το στον καθεδρικό ναό της Κωνσταντινούπολης, την Αγία Σοφία. Ο ηµισφαιρικός τρούλος της στηρίζεται σε τέσσερις ογκώδεις πεσσούς µε τη βοήθεια τεσσάρων ηµικυκλικών τόξων. Έργο του Ανθεµίου και του Ισιδώρου υπό την αιγίδα του Ιουστινιανού, η Αγία Σοφία αποτέλεσε το κορυφαίο επίτευγµα του πρώιµου βυζαντινού πολιτισµού, πηγή έµπνευσης για γενιές αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών, αλλά και σύµβολο της αυτοκρατορικής εξουσίας του Βυζαντίου και της µεγαλοπρέπειάς του. Άλλα σηµαντικά κτίσµατα επί βασιλείας Ιουστινιανού είναι η βασιλική της Αγίας Ειρήνης και οι ναοί των Αγίων Αποστόλων και Αγίου Ιωάννη στην Έφεσο

15 Στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης αποτυπώνονται οι νέες αντιλήψεις της βυζαντινής αρχιτεκτονικής για τον χώρο. Κύριος φορέας νοήµατος γίνεται τώρα το εσωτερικό του ναού, που φιλοξενεί τους πιστούς και τους υποβάλλει την ιδέα του άπειρου σύµπαντος στο οποίο κατοικεί ο Θεός.Την αίσθηση του απείρου ενισχύει ιδιαίτερα ο τρούλος, που ελκύει το βλέµµα προς τα πάνω και εξαίρει την κατακόρυφη διάσταση έναντι της οριζόντιας των δροµικών κτηρίων. Την αίσθηση του απείρου ενισχύει και ο διάκοσµος µε τη ρυθµική του οµοιογένεια. Το εσωτερικό καθορίζει, τέλος, τη µορφή που παίρνει το εξωτερικό κέλυφος του κτίσµατος, και όχι το αντίθετο, όπως στον αρχαίο ελληνικό ναό. Παλαιοχριστιανική µνηµειακή ζωγραφική Η πρωιµότερη βυζαντινή ζωγραφική συνεχίζει την ελληνιστική και ρωµαϊκή παράδοση της τοιχογραφίας αλλά επενδύει τα κλασικά θέµατα µε αλληγορικό χριστιανικό περιεχόµενο: κοινές απεικονίσεις ψαρέµατος απέδωσαν την αλίευση ψυχών, και απεικονίσεις βοσκών που κουβαλούν τα ζώα τους (εικονογραφικός τύπος µοσχοφόρου) απέδωσαν τον Καλό Ποιµένα που επαναφέρει τους παραστρατηµένους στον δρόµο της πίστης. Χαρακτηριστικά δείγµατα κλασικής τέχνης στην υπηρεσία της νέας θρησκείας είναι, µεταξύ άλλων, οι τοιχογραφίες του Καλού Ποιµένα, των Πρωτόπλαστων και άλλων χριστιανικών θεµάτων σε βαπτιστήριο ιδιωτικής οικίας στη ούρα Ευρωπό της Συρίας (περ. 240 ),οι τοιχογραφίες του Καλού Ποιµένα στην Κατακόµβη της οµιτίλλας στη Ρώµη (τέλη 2ου-αρχές 3ου αι.), η τοιχογραφία των Τριών Παίδων εν Καµίνω στην Κατακόµβη της Πρισίλλας στη Ρώµη (µέσα 3ου αι.)[33] και τα µαρµάρινα αγαλµατικά πορτρέτα και συµπλέγµατα από τη Μικρά Ασία, π.χ. µε θέµα τον Ιωνά και το Κήτος[34]. Την πλήρη ανάπτυξη της παλαιοχριστιανικής τοιχογραφίας από τον 6ο αι. και µετά αντιπροσωπεύουν τοιχογραφικά σύνολα που σώζονται στη Santa Maria Antiqua της Ρώµης, στη Santa Maria του Castelseprio στη Βόρεια Ιταλία, στον Άγιο ηµήτριο

16 Θεσσαλονίκης καθώς και στη Νάξο (Παναγία Πρωτόθρονη στο Χαλκί και Παναγία ροσιανή). Παλαιοχριστιανική ψηφιδογραφία Μετά την πρώτη περίοδο της ζωγραφικής σε κατακόµβες και ιδιωτικές κατοικίες όσο ο Χριστιανισµός παρέµενε στην αφάνεια, η εκδήλωση της αυτοκρατορικής εύνοιας προς τον Χριστιανισµό µε τον Κωνσταντίνο έστρεψε την εικαστική έκφραση κυρίως προς την τέχνη του ψηφιδωτού. Το ψηφιδωτό ανθούσε στην ελληνιστική Ανατολή και τη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία ήδη από τα προχριστιανικά χρόνια και είχε δηµιουργήσει παράδοση στην πολυτελή διακόσµηση ανακτόρων, επαύλεων και λουτρικών συγκροτηµάτων. Ενώ όµως στον ελληνορωµαϊκό κόσµο τα ψηφιδωτά χρησιµοποιούνταν συνήθως για την κάλυψη δαπέδων, οι Βυζαντινοί ψηφιδογράφοι τα χρησιµοποίησαν και στη διακόσµηση εσωτερικών τοίχων. Στη βυζαντινή τέχνη, το ψηφιδωτό φθάνει στη µεγαλύτερη ακµή του. Η λαµπρότητα, η αντοχή του στην υγρασία και τον χρόνο και το υψηλό κόστος των υλικών και της εκτέλεσής του θεωρήθηκαν ότι εξασφάλιζαν την ποιότητα που άρµοζε στη µνηµειακή τέχνη της θριαµβέυουσας αυτοκρατορίας και της εκκλησίας της.

17 Τα σηµαντικότερα µνηµειακά σύνολα εντοίχιων ψηφιδωτών του 5ου και 6ου αι., της εποχής ακµής της Παλαιοχριστιανικής ψηφιδογραφίας, σώζονται στη Ρώµη, τη Ραβέννα και τη Θεσσαλονίκη. Το πνεύµα µεγαλοπρέπειας της κωνσταντίνειας µνηµειακής τέχνης στη εικαστική γλώσσα της κλασικής παράδοσης απηχεί ένα από τα πρωιµότερα βυζαντινά εντοίχια ψηφιδωτά, ο Χριστός µε τους Αποστόλους και τις προσωποποιήσεις των δύο Εκκλησιών στην αψίδα του ιερού της Santa Pudenziana στη Ρώµη. Η απόδοση της ουράνιας Ιερουσαλήµ σαν µια υπαρκτή πόλη µε τείχος και αναγνωρίσιµα κτήρια κάτω από τον νεφελώδη γαλανό ουρανό βασίζει την πειστικότητά της στη νατουραλιστική προσέγγιση µιας γήινης πραγµατικότητας, στην οποία εισέρχονται και τα υπερβατικά στοιχεία του Σταυρού του Γολγοθά και των αποκαλυπτικών συµβόλων των Ευαγγελιστών (άγγελος, λιοντάρι, µόσχος, αετός).οι προσωποποιήσεις, η πλούσια ενδυµασία και η ποικιλία στάσεων στις µορφές, που συµβάλλουν στη ζωηρότητα της σκηνής, αποτελούν επίσης στοιχεία της κλασικής αισθητικής. Παλαιοχριστιανική µικροτεχνία Παράλληλα µε την αρχιτεκτονική και την ζωγραφική, αναπτύσσεται και η µικροτεχνία µε βάση υλικά όπως το ελεφαντόδοντο, το χρυσάφι ή το ασήµι, αν και δεν διασώζεται σήµερα µεγάλο µέρος δηµιουργιών αυτού του είδους.

18 Μεσοβυζαντινή περίοδος Η µεσοβυζαντινή περίοδος είναι η κλασική περίοδος της βυζαντινής τέχνης, κατά την οποία συστηµατοποιούνται τα εκφραστικά της µέσα και αναπτύσσεται η θεωρητική σκέψη γύρω από αυτά. Οι εξελίξεις της µεσοβυζαντινής περιόδου προέκυψαν κυρίως ως απάντηση σε µια από τις µεγαλύτερες πολιτικές, θρησκευτικές και καλλιτεχνικές προκλήσεις που αντιµετώπισε ο βυζαντινός κόσµος, την έριδα της εικονοµαχίας.

19 Βασιλική του Αγίου Πέτρου Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Συντεταγµένες: N E Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου (ιταλ. Basilica di San Pietro in Vaticano) βρίσκεται στο Βατικανό και είναι χτισµένη πάνω από το σηµείο ταφής του Αποστόλου Πέτρου. Μπορεί να χωρέσει άτοµα ενώ µε την συνολική έκταση ολόκληρου του αρχιτεκτονικού συγκροτήµατος αποτελεί και µία από τις µεγαλύτερες εκκλησίες του κόσµου. Ιστορία Η νεκρόπολη του Βατικανού Τον 1ο αιώνα µετά Χριστό ο λόφος πάνω στον οποίον είναι χτισµένο σήµερα το Βατικανό βρισκόταν έξω από την αρχαία Ρώµη, στην αντίπερα όχθη του Τίβερη ποταµού. Ο αυτοκράτορας Καλιγούλας έστησε εκεί ένα ιπποδρόµιο. Αργότερα στα χρόνια του αυτοκράτορα Νέρωνα χτίστηκε και µία γέφυρα που συνέδεε τον λόφο του Βατικανού µε την απέναντι όχθη του Τίβερη. Σύµφωνα µε µαρτυρίες το 64 µ.χ ο Απόστολος Πέτρος σταυρώθηκε µε το κεφάλι προς τα κάτω στην κορυφή του λόφου του Βατικανού.

20 Η βασιλική του Κωνσταντίνου Αρχές του 4ου αιώνα, και πιο συγκεκριµένα το 324 µ.χ. ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α ο Μέγας έχτισε πάνω σε ένα πολύ µικρό µνηµείο στο σηµείο µαρτυρίου του Απόστολου Πέτρου µία αρκετά µεγάλη, πεντάκλιτη βασιλική. Στους επόµενους αιώνες η βασιλική υπέστη αρκετές ζηµιές λόγω των συνθηκών της εποχής, και των πολλαπλών λεηλασιών. Παρόλα αυτά όµως οι Πάπες φρόντιζαν να γίνονται συχνά ανακαινίσεις. Η ανέγερση της νέας βασιλικής Ο Πάπας Ιούλιος Β αποφάσισε πως η σχεδόν 1200 ετών βασιλική του Κωνσταντίνου δεν αποτελούσε κατάλληλο µέρος ταφής για τον ίδιο, και έτσι έγιναν διαπραγµατεύσεις για µια επέκταση της βασιλικής. Επειδή όµως σε πολλά σηµεία ήταν ετοιµόρροπη, αποφασίστηκε να αρχίσει µία µνηµειακή ανέγερση µιας νέας πολύ µεγαλύτερης βασιλικής. Στις 18 Απριλίου 1506 ξεκίνησε η ανέγερση της µεγαλοπρεπούς βασιλικής, η οποία ολοκληρώθηκε το 1614 από τον Πάπα Παύλο Ε. Για τη χρηµατοδότηση αυτού του τεράστιου επιχειρήµατος επιβλήθηκε πολύ βαριά φορολογία στους πιστούς, ενώ και η πώληση συγχωροχαρτιών ειδικά στην Γερµανία τον 16ο αιώνα συνέβαλλε αποφασιστικά στην κάλυψη των υπέρογκων εξόδων.

21 Το πρώτο αρχιτεκτονικό σχέδιο της νέας βασιλικής προέρχεται από τον αρχιτέκτονα Μπραµάντε (Bramante), ο οποίος ήταν ως το 1514 εργολάβος του φιλόδοξου αυτού επιχειρήµατος. Από το 1515 ως το 1546 η διεύθυνση του σχεδίου άλλαζε συχνά χέρια, ενώ στους κυριότερους καθοδηγητές της ανέγερσης ανήκε και ο Ραφαήλ. εν είχε αποφασιστεί ακόµη η τελική µορφή, ενώ οι γνώµες διίσταντο σχετικά µε την χρήση λατινικού ή ελληνικού σταυρού για την µορφή της βασιλικής. Το 1547 την διεύθυνση του εγχειρήµατος ανέλαβε ο Μιχαήλ Άγγελος, ο οποίος σχεδίασε και τον τεράστιο τρούλο της βασιλικής, ο οποίος βρίσκεται ακριβώς πάνω από το σηµείο που µαρτύρησε ο Απόστολος Πέτρος. Στο χρονικό διάστηµα από το 1607 ως το 1614 η βασιλική άρχισε να τελειοποιείται, ενώ ολοκληρώθηκε και το χτίσιµο της πρόσοψης σε ρυθµό µπαρόκ. Στις 18 Νοεµβρίου 1626 εγκαινιάστηκε πανηγυρικά η µεγαλοπρεπής βασιλική.

22 Η πλατεία του Αγίου Πέτρου Ακριβώς µπροστά από την επιβλητική πρόσοψη της βασιλικής, απλώνεται η πλατεία του Αγίου Πέτρου, η οποία πλαισιώνεται από τους δύο ηµικυκλικούς βραχίονες της βασιλικής. Τη δηµιουργία της την οφείλουµε στον Ιταλό αρχιτέκτονα και γλύπτη Μπερνίνι. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1655 και ολοκληρώθηκε το Έχει µέγιστο πλάτος 240 µέτρων, ενώ το µέγιστο µήκος της φτάνει τα 340 µέτρα. Οι ελλειπτικές κιονοστοιχίες που πλαισιώνουν την πλατεία αποτελούνται από συνολικά 284 κίονες σε δωρικό ρυθµό, ο καθένας 15 µέτρα ψηλός. Στο κέντρο της πλατείας ορθώνεται ένας 25 µέτρα ψηλός οβελίσκος, που προέρχεται από το τσίρκο του Νέρωνα, στο οποίο µαρτύρησε ο Απόστολος Πέτρος. Λέγεται ότι στη βάση του οβελίσκου υπάρχει στάχτη του Καίσαρα, ενώ στην κορυφή του λέγεται ότι βρίσκονται κοµµάτια από τον Τίµιο Σταυρό. Ο οβελίσκος ζυγίζει 322 τόνους. Αρχιτεκτονική Η εσωτερική επιφάνεια της 211,5 µ. µήκους και 132,5 µ. ύψους της βασιλικής καταλαµβάνει συνολική έκταση m² και µπορεί να χωρέσει άνετα άτοµα. Το εγκάρσιο κλίτος έχει πλάτος 138 µέτρων. Ο χρόνος ανέγερσης ξεπέρασε τα 120 χρόνια.

23 Κατακόµβες Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Οι Κατακόµβες ήταν υπόγεια νεκροταφεία και οστεοθήκες των χριστιανών και γενικά, κάθε βαθύς και σκοτεινός υπόγειος χώρος. Η προέλευση της ονοµασίας Ο όρος κατακόµβη παράγεται από την ελληνική πρόθεση κατά και τη λατινική λέξη cuba, η οποία είναι δάνειο από την ελληνική κύµβη, που σηµαίνει τύµβος, τάφος.] Η αρχική έννοια της λέξεως δεν σχετιζόταν µε τους τόπους ταφής, αλλά αποτελούσε ονοµασία συγκεκριµένης περιοχής στην Ρώµη: στον ποταµό Τίβερη συγκεκριµένα, υπήρχε τοποθεσία µε πολλές κοιλότητες στο έδαφος που χρησίµευε ως σταθµός πλοίων.η ονοµασία αυτή χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά για το υπόγειο κοιµητήριο του Αγίου Σεβαστιανού της Αππίας Οδού, στη Ρώµη:«cimeterium catecumbas ad St. Sebastianum Via Appia».Σ' αυτό απ' ότι πιστεύεται, φύλαξαν και τα λείψανα των αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κατ' επέκταση χρησιµοποιήθηκε για όλα τα υπόγεια κοιµητήρια, γύρω από τη Ρώµη. Οι υπόγειοι τάφοι δεν είναι χριστιανική εφεύρεση, αλλά εντοπίζονται στην Ετρουρία και στο Λάτιο, αλλά και στην Παλαιστίνη φτιαγµένοι από τους Φοίνικες. Οι Ιουδαίοι είχαν κατακόµβες πριν τους Χριστιανούς στη Ρώµη.

24 H προέλευσή τους Άποψη πολλών αρχαιολόγων στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνων ήταν πως οι κατακόµβες χρησιµοποιήθηκαν τα υπόγεια λατοµεία που οι Εθνικοί γύρω από τη Ρώµη είχαν κατασκευάσει.η άποψη όµως πως οι πρώτες κατακόµβες ήταν πρώην λατοµεία αµφισβητείται για τους εξής λόγους: α) διαφέρουν στο εδαφικό στρώµα στο οποίο βρίσκονται τα µεν από τις δε: τα λατοµεία σκάπτονταν σε λιθοειδή στρώµατα, ενώ οι κατακόµβες σε κοκκοειδή στρώµατα, ακατάλληλα για οικοδοµική χρήση. β)διαφέρουν ως προς την κατασκευή µεταξύ τους: οι διάδροµοι των λατοµείων ήταν ευρύχωροι, ενώ των κατακοµβών πολύ στενότεροι. Επίσης οι διάδροµοι στα λατοµεία ήταν δηµιουργηµένοι όχι βάσει κάποιου σχεδίου αλλά ακανόνιστα, κάτι που δεν ίσχυε για τις κατακόµβες. Τέλος, η µετατροπή ορυχείου σε κατακόµβη απαιτούσε επιπλέον εργασίες. Οι κατακόµβες χρησιµοποιούνταν ως τόποι ταφής των κατώτερων τάξεων που δεν ήταν σε θέση να αγοράσουν γη για το σκοπό αυτό -και αποτελούν από αυτήν την άποψη φαινόµενο οικονοµικό: συγκέντρωσαν έναν µεγάλο αριθµό τάφων σε µικρό χώρο. Η κατασκευή των κατακοµβών Οι κατακόµβες λαξεύονταν σε πορώδες έδαφος περιέχοντας περίπλοκα συµπλέγµατα διαδρόµων και κεντρικών θαλάµων στα τοιχώµατα των οποίων ανοίγονται τάφοι σε επάλληλες σειρές και σε διάφορα σχήµατα. Οι κοπιάτες (fessores) ήταν αυτοί οι οποίοι είχαν την επιµέλεια (εκσκαφή, συντήρηση, διαφύλαξη) των κατακοµβών και ήταν ειδικευµένοι τεχνίτες που µε το πέρασµα του χρόνου αποτέλεσαν και συντεχνίες.επρόκειτο για λαβύρινθο υπόγειων διαδρόµων και αλλεπάλληλων

25 επιπέδων αποτελώντας διάφορα πατώµατα ή ορόφους (piani) (έχουµε πέντε, έξι ή ακόµα και επτά ορόφους) Η µετάβαση από τον ένα στον άλλο όροφο γινόταν µε εσωτερική κλίµακα κι όχι µε βαθµιαία κλίση των διαδρόµων. Τα κατώτερα πατώµατα είναι και τα µεταγενέστερα, χωρίς να αποκλείεται οι ανώτεροι όροφοι να είναι µεταγενέστεροι. Συχνά οι κοπιάται, από φόβο µήπως καταρρεύσει το έδαφος, άφηναν αρκετά συµπαγές έδαφος ενδιάµεσα από δύο ορόφους, αλλά διαπιστώνοντας στη συνέχεια τη στερεότητα του εδάφους, διάνοιγαν εκ των υστέρων εκεί άλλο διάδροµο. Οι διάδροµοι (ambulacra) δεν διανοίγονταν βάσει κάποιου συστήµατος. Οι διάδροµοι αποτελούσαν αυτό το ίδιο το κοιµητήριο και δεν οδηγούσαν σε κάποιο υπόγειο κοιµητήριο: εκατέρωθεν οι κατακόρυφοι τοίχοι ήταν τάφοι (loculi). Αυτοί διανοίγονταν στο βάθος του βράχου σε σχήµα µικρών παραθύρων, σε σειρές επάλληλες που έφταναν τους 5, 6 µέχρι και 12 (παροµοιάζονται µε κουκέτες καµπινών πλοίων. Το βάθος κάθε τέτοιου τάφου και κατ επέκταση η χωρητικότητά του ποικίλε: από ένα νεκρό, µέχρι δύο (bisomi),τρεις (trisomi), ή τέσσερις (quadrisomi). Το σχήµα τους ήταν ορθογώνιο παραλληλόγραµµο ή τραπέζιο. Μετά την τοποθέτηση του νεκρού ο τάφος έκλεινε µε πλάκα µαρµάρινη (tabula)µε επίχρισµα ασβέστου. Είδος µεταγενέστερων τάφων είναι οι σε σχήµα τραπεζιού τάφοι (Spolcro a mensa)και τα αρκοσόλια (arcosolium): τα τελευταία ήταν αψιδωτοί τάφοι όπου τοποθετούνταν κατά κύριο λόγο οι µάρτυρες ή οι διακριθέντες ή οι επίσηµοι χριστιανοί. Οι τάφοι αυτοί ανοίγονταν σαν σαρκοφάγοι και σκάβονταν κάθετα προς τα κάτω.

26 Πολλές αψίδες καταστράφηκαν επειδή αργότερα διάφοροι χριστιανοί επιθυµώντας να ταφούν κοντά σε µάρτυρες, άνοιγαν τάφους (loculi) στα τοιχώµατα των αψίδων. Αρκοσόλια βρίσκονται κυρίως όχι τόσο στους διαδρόµους αλλά στους νεκρικούς θαλάµους (cubiculum): οι θάλαµοι αυτοί ήταν προορισµένοι για οικογενειακούς τάφους κατ' επίδραση των εθνικών. Το σχήµα τους ήταν τετράγωνο ή τριγωνικό, ή πεντάγωνο ή εξάγωνο ή οκτάγωνο, κυκλικό ή ηµικυκλικό.ως προς τον αερισµό τους κατά διάφορες αποστάσεις υπήρχαν αεραγωγοί που επικοινωνούσαν µε την επιφάνεια, ενώ για το φωτισµό υπήρχαν λυχνίες από αργυρό ή ορείχαλκο: µάλιστα µε τη χρήση αυτών των λυχνιών συνδέεται η συνήθεια καύσης καντηλιών ή ανάµατος κεριών στις εκκλησίες σε ανάµνηση των δοκιµασιών των πρώτων χριστιανών. Η χρήση τους Οι κατακόµβες δεν ήταν τόπoι µυστικής σύναξης των χριστιανών, λατρείας ή τόποι καταφυγής σε περιόδους διωγµών. Προορίζονταν αποκλειστικά για τόποι ταφής. Οι εσφαλµένες αντιλήψεις σχετικά µε τη χρήση τους καλλιεργήθηκαν από λογοτεχνικά και κινηµατογραφικά έργα όπως Φαβιόλα, Κβό Βάντις και Χιτώνας. Λόγω της κατασκευής τους ήταν ακατάλληλοι χώροι για απόκρυψη µεγάλου αριθµού χριστιανών: στενότητα χώρου, έλλειψη αερισµού, ανεπαρκής φωτισµός. Ενώ η µαζική προσφυγή χριστιανών σε αυτές αυτοµάτως θα κινούσε την περιέργεια των Ρωµαϊκών διωκτικών αρχών.ως προς την εποπτεία τους αυτή είχε ανατεθεί σε επτά διακόνους και ισάριθµους υποδιακόνους (liber pontificalis), καθώς όµως αυξάνονταν αυτές, αρµόδιοι ήταν οι εντεταλµένοι για τις ιεραπραξίες εφηµέριοι. Στην Ρώµη υπήρχαν τόσες ενορίες όσες και οι κατακόµβες. Στα χρόνια µετά τους διωγµούς οι κατακόµβες απετέλεσαν τόπους προσκυνήµατος για τους Χριστιανούς, ενώ τα οστά των κατακοµβών µεταφέρονται στις ανεγειρόµενες εκκλησίες και τα Μαρτύρια.

27 Ο Πάπας Μιλτιάδης ήταν ο τελευταίος που ετάφη σε κατακόµβη Λόγω των εισβολών των Οίνων και Βησιγότθων, στην Ιταλική χερσόνησο οι κατακόµβες υπέστησαν καταστροφές και απογυµνώθηκαν από λείψανα νεκρών και αφιερώµατα. Ο Πάπας Γρηγόριος Γ προσπάθησε να αναθερµάνει το ενδιαφέρον των Χριστιανών γητευτές µε την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας κατά την επέτειο του µαρτυρίου των εκεί θαµµένων µαρτύρων. Η εισβολές των Λογγοβαρδών επίσης συνέβαλαν στην ενίσχυση της άποψης πως έπρεπε να µεταφερθούν τα οστά των µαρτύρων σε νεοαναγειρόµενες εκκλησίες. Στον Μεσαίωνα µετατρέπονται σε κρησφύγετα ληστών και εγκληµατιών. Μόλις το 1578 ανακαλύφθηκε η κατακόµβη της Αγίας Πρίσκιλλας από εργάτες που έψαχναν πορσελάνη γη. Η ζωγραφική των κατακοµβών συνιστά την πρώτη µνηµειακή ζωγραφική του Χριστιανισµού].Τα θέµατα της ζωγραφικής των κατακοµβών είναι εθνικά και χριστιανικά. Εντοπίζονται στις οροφές των νεκρικών θαλάµων και στα µεταξύ των τάφων διαστήµατα Όλες οι απεικονίσεις είναι νωπογραφίες. Τα θέµατα είναι συµβολικά και αντλούνται από την εθνική και χριστιανική παράδοση. Από την πρώτη έχουµε φυτικά και ζωικά θέµατα: η ελιά (δηλώνει την ειρήνη), το αµπέλι (ο Χριστός, εγώ ειµί η άµπελος, Ιω.15, 1, αλλά και το µυστήριο της Θείας Ευχαριστίας), το πτηνό φοίνικας (νίκη κατά του θανάτου), το ελάφι (ο πόθος της ψυχής προς τον Χριστό). Αντικείµενα: ο φάρος (σωτηρία από το ναυάγιο της ζωής), το πλοίο (η Εκκλησία), η άγκυρα (σύµβολο ελπίδας). Αλλα πάλι ζωικά θέµατα απλά έχουν διακοσµητικό χαρακτήρα (άλογα, κριάρια).

28 Εξωβιβλικά σύµβολα είναι ακόµα: η εοµένη Μορφή σε στάση προσευχής (πρβλ. Μινωική θεά µε υψωµένα χέρια). Ο Ιχθύς, σύµβολο προϋπάρχων στη Συρία όπου και ιχθυολατρεία (στο Χριστιανισµό: η ακροστιχίδα Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ δηλώνει τη χριστιανική πίστη. Είναι σύµβολο ευχαριστίας και του Βαπτίσµατος. Χριστιανικά θέµατα διακρίνονται σε Παλαιοδιαθηκικά και Καινοδιαθηκικά: και στα µεν πρώτα ανήκουν τα :Αµάρτηµα και πτώση των πρωτοπλάστων, ο Νώε στην Κιβωτό, η θυσία του Αβραάµ, ο Μωυσής και καιόµενη βάτος, ο Μωυσής που χτυπά το βράχο και βγάζει νερό, η διατροφή των Ιουδαίων στην Έρηµο, η Ανάληψη του προφήτη Ηλία, ο Ιώβ, οι Τρεις Παίδες στην κάµινο, ο ανιήλ στα λιοντάρια, η Σωσάννα και οι Κριτές, η ιστορία του Ιωνά (πάνω από 130 τοιχογραφίες, αφοί ο Ιωνάς συµβολίζει την προτύπωση της τριήµερης ταφής και ανάστασης του Ιησού). Στα δε δεύτερα, έχουµε: την Προσκύνηση των Μάγων, τη Βάπτιση του Ιησού, το Θαύµα της Κανά, τη διατροφή των Πεντακισχιλίων, ο Χριστός και η Σαµαρείτιδα, η παραβολή των έκα Παρθένων, η θεραπεία του Παραλυτικού, η ανάβλεψη του τυφλού, η αιµορροούσα, η Ανάσταση του Λαζάρου, η άρνηση του Πέτρου, ο Χριστός και οι Απόστολοι, ο Χριστός και οι Κορυφαίοι Πέτρος και Παύλος. Οι κυριότερες κατακόµβες Υπάρχουν 36 µεγάλες στη Ρώµη. Επίσης στη Νάπολη, στη Σικελία (Συρακούσες, Παλέρµο), στην Αίγυπτο και Βόρειο Αφρική, στη Συρία, στη Μικρά Ασία και στα νησιά Μάλτα, Κύπρο και Μήλο.

29 Συµπεράσµατα Ξεκινώντας την εργασία µας θέσαµε κάποιους στόχους. Ο κύριος στόχος µας είναι ο αναγνώστης της εργασίας µας να βγάζει κάποιο νόηµα που να τον καλύπτει και να του δίνει κάποιες επαρκής πληροφορίες σε σχέση µε την Βυζαντινή Τέχνη, τις Κατακόµβες και την βασιλική του Αγίου Πέτρου. Θέσαµε κάποια ερωτήµατα µε σκοπό να διευκολύνουµε την σύνταξη των πληροφοριών: Πως ξεκίνησε η Βυζαντινή Τέχνη και πώς συνδέετε µε την Παλαιοχριστιανική τέχνη; Βυζαντινή Τέχνη ονοµάζεται πρωτίστως η καλλιτεχνική παραγωγή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τον 4οαι. έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και κατ επέκταση η τέχνη που ακολούθησε τις ίδιες αρχές έξω από τα χωροχρονικά όρια της συγκεκριµένης κρατικής οντότητας. Ποια είναι η ιστορία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ποια είναι τα κύρια και ξεχωριστά χαρακτηριστικά της κατασκευής του; Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου βρίσκεται στο Βατικανό και είναι χτισµένη πάνω από το σηµείο ταφής του Απόστολου Πέτρου. Επίσης πάνω σε αυτό το ερώτηµα η απάντηση µας αναπτύσσει κάποιες πληροφορίες σχετικά µε την νεκρόπολη του Βατικανού, για την ανέγερση της νέας Βασιλικής και για την πλατεία του Αγίου Πέτρου. Ποια είναι η ιστορία των κατακοµβών και πως συνδέονται µε την Χριστιανική Τέχνη. Οι κατακόµβες ήταν υπόγεια νεκροταφεία και οστεοθήκες και γενικά κάθε βαθύς και σκοτεινός υπόγειος χώρος. Οι πληροφορίες µας περιέχουν την προέλευση της ονοµασίας, την κατασκευή τους, την χρήση τους, την Χριστιανική τέχνη στις κατακόµβες και τις κυριότερες κατακόµβες.

30 Επίλογος Με αρκετή προσπάθεια καταφέραµε να λύσουµε όλες τις απορίες που είχαµε. Με οµαδική δουλειά και αναλαµβάνοντας ο καθένας να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του καταφέραµε να συλλέξουµε όλα τα στοιχεία που µας ήταν χρήσιµα ώστε να τελειοποιήσουµε την εργασία µας.

31 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ www. Wikepedia.com Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια