ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1992 ΩΣ ΤΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κος ΜΠΑΛΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΤΡΟΥΦΙΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΈΤΟΣ: ΈΤΟΣ: Δ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/9/2006 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Εισαγωγή σ.4 Μεθοδολογία σ.13 Άρθρα Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του παιδιού σ.17 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σ.92 Επίλογος σ.105 Βιβλιογραφία σ.106 2

3 «Τα παιδιά δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Δεν είναι ούτε ιδιοκτησία των γονέων τους, ούτε ιδιοκτησία της κοινωνίας. Δεν ανήκουν παρά στην μελλοντική τους ελευθερία. Στα παιδία ωστόσο, η ελευθερία αυτή δεν αποτελεί ακόμη πραγματικότητα, υπάρχει απλώς μέσα τους. Συνάγεται επομένως ότι η κοινωνία, της οποίας το μέλλον εξαρτάται από τη διαπαιδαγώγηση και την εκπαίδευση των παιδιών και η οποία, κατά συνέπεια, δεν έχει μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να τα συντηρήσει, είναι ο μόνος φύλακας των παιδιών και των δυο φύλων. Η συντήρηση, η αγωγή και η μόρφωση των παιδιών πρέπει να είναι ίσες για όλους, με έξοδα της κοινωνίας.» Μπακούνιν 1 1 «Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος» UNESCO, Εκδόσεις Βεργάδης ή Μπεργάδης, Αθήνα 1970 (Μαυρομιχάλη 4). Το 1968 εκδόθηκε στο Παρίσι. 3

4 Εισαγωγή Ήδη από τις αρχές του 20 ου αιώνα τόσο τα δικαιώματα του ανθρώπου όσο και του παιδιού υπήρξαν αντικείμενα έντονου προβληματισμού. Όμως η ανάγκη προάσπισης των δικαιωμάτων του παιδιού ήταν πιο επιτακτική γιατί η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υιοθετήθηκε το 1948 ενώ η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού μόλις το 1924 στη Γενεύη. Ο ΟΗΕ μέσω μιας σειράς από σημαντικά ζητήματα που διευθετούνται με σύμφωνα και πρωτόκολλα (π.χ. Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα 2 με το προαιρετικό πρωτόκολλο [1966], το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Πολιτικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα [1966], η Διεθνής Σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων [1969], η Διεθνής Σύμβαση για την καταστολή και την τιμωρία του εγκλήματος του Απαρτχάιντ [1973], η σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεως κατά των γυναικών [1979], η Σύμβαση κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Σύμβαση κατά των διακρίσεων στην εκπαίδευση [1960]) βοήθησε στην προστασία της ειρήνης, στην καταπολέμηση της φτώχειας και της δημοκρατικής οργάνωσης των κρατών. Όμως, υιοθετήθηκαν και γενικές και περιφερειακές συμβάσεις όπως η Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή Εγκλήματος της Γενοκτονίας (1948) ο Αφρικάνικος Χάρτης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών (1981) η Αμερικανική Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (1969) η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (1950), Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Πρωτόκολλα της Σύμβασης 1-6 τέθηκαν σε ισχύ από το 1953 έως το Πρωτόκολλα 7 2 Ανθρώπινα δικαιώματα ΟΗΕ και UNESCO. Βασικές Συμβάσεις Ελληνικό Τμήμα Διεθνούς Αμνηστίας, Αθήνα 1987, σελ

5 και 8 δεν έχουν τεθεί σε ισχύ. Διακήρυξη σύμφωνα με το άρθρο 25 (ατομική προσφυγή) τέθηκε σε ισχύ το Η Ελλάδα έκανε τη Διακήρυξη το 1985 και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (1963). Τέλος, υιοθετήθηκαν και συμβάσεις που κάλυπταν ορισμένα δικαιώματα, όπως α)δουλεία β)γυναίκες γ) εγκλήματα πολέμου δ)πρόσφυγες και άσυλο ε) πληροφόρηση, πνευματικά δικαιώματα στ) εργατικά ζ) κανόνες. Α) Οι συμβάσεις που καλύπτουν το δικαίωμα της μη ύπαρξης δουλείας είναι: 1)Η Σύμβαση περί εμπορίας των δούλων (1926) και τροποποιήθηκε με το Πρωτόκολλο του ) Η Πρόσθετος Συμφωνία σχετικά προς την κατάργηση της δουλείας, του δουλεμπορίου και 3) Η Σύμβαση για την Κατάργηση του Δουλεμπορίου και της Εκμετάλλευσης της Πορνείας (1949). Β) Οι συμβάσεις που καλύπτουν τα δικαιώματα των γυναικών είναι οι εξής: 1) Σύμβαση περί Πολιτικών Δικαιωμάτων της Γυναικός (1952). 2) Σύμβαση για την Ιθαγένεια των Παντρεμένων Γυναικών (1957). 3) Σύμβαση για το γάμο: συναίνεση, ελάχιστο όριο ηλικίας και καταχώρηση γάμου (1962). 4) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη Νομική κατάσταση Εξώγαμων Παιδιών (1975). 5) Διαμερικανική Σύμβαση για την Ιθαγένεια των Γυναικών (1953). 6) Διαμερικανική Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Γυναικών (1948). Και 7) Διαμερικανική Σύμβαση για τα Αστικά Δικαιώματα των γυναικών (1948). Γ) Οι συμβάσεις που αφορούν εγκλήματα πολέμου είναι: 1) Η Διεθνής Σύμβαση για τη μη εφαρμογή της παραγραφής σε εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας (1968) και 2) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη μη εφαρμογή της παραγραφής σε εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου (1974). Δ) Οι συμβάσεις που αφορούν πρόσφυγες και άσυλο είναι: 1) Σύμβαση περί του διέποντος τους πρόσφυγες καθεστώτος (1951). Πρωτόκολλο που τροποποιεί και συμπληρώνει τη Σύμβαση (1967). 2) Σύμβαση για την κατάσταση των απατρίδων προσώπων (1954). 3) Σύμβαση για τον περιορισμό των απατρίδων προσώπων (1961). 4) Ευρωπαϊκή Συμφωνία για 5

6 την κατάργηση των θεωρήσεων (visas) για τους πρόσφυγες (1959). 5) Ευρωπαϊκή Συμφωνία για την μεταφορά ευθύνης για τους πρόσφυγες (1980) 6) Διαμερικανική Σύμβαση για το Άσυλο (1928). 7) Διαμερικανική Σύμβαση για το Πολιτικό Άσυλο (1933). 8) Διαμερικανική Σύμβαση για το Διπλωματικό Άσυλο (1954). 9) Διαμερικανική Σύμβαση για το Εδαφικό Άσυλο (1954) και 10) Σύμβαση που διέπει τις ειδικές πλευρές των προβλημάτων των προσφύγων στην Αφρική (1966). Ε) Oι συμβάσεις που αφορούν πληροφόρηση και πνευματικά δικαιώματα είναι: 1) Η Σύμβαση για το Διεθνές Δικαίωμα Διόρθωσης (1953) και 2) Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ατόμων σχετικά με την αυτόματη επεξεργασία προσωπικών στοιχείων (1981). ΣΤ) Οι συμβάσεις που αφορούν τα εργατικά είναι: 1) Η Διεθνής Σύμβαση περί Συνδικαλιστικής Ελευθερίας και Συνδικαλιστικού Δικαιώματος (1948). 2) Η Διεθνής Σύμβαση περί εφαρμογής των αρχών του δικαιώματος οργάνωσης και συλλογικής διαπραγμάτευσης (1949). 3) Διεθνής Σύμβαση περί ισότητας της αμοιβής μεταξύ αρρένων και θηλέων για εργασία ίσης αξίας (1951). 4) Διεθνής Σύμβαση περί κατάργησης της αναγκαστικής εργασίας ( 1957). 5) Σύμβαση εργασίας για την διάκριση στην απασχόληση και στο επάγγελμα (1958) 6) Σύμβαση Εργασίας για την πολιτική απασχόλησης (1964). 7) Σύμβαση για τους αντιπροσώπους των εργατών (1971). 8) Σύμβαση για τους συλλόγους των εργατικών εργατών (1975). 9) Συμπληρωματική Σύμβαση για τους μετανάστες εργάτες ( 1975). 10) Σύμβαση για τις εργατικές σχέσεις σε δημόσιες υπηρεσίες (1978). 11) Σύμβαση για τη διοίκηση της εργασίας: ρόλος, καθήκοντα και οργάνωση (1983). 12) Ευρωπαϊκή για την κοινωνική ασφάλιση (1972) και 13) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη νομική κατάσταση των μεταναστών εργατών (1977). Ζ) Οι συμβάσεις που αφορούν κανόνες είναι: 1) Οι Βασικοί Κανόνες για τη Μεταχείριση των Φυλακισμένων (1955). 2) Ο Κώδικας Συμπεριφοράς των Αρμόδιων Οργάνων για την Εφαρμογή του Νόμου (1979). 3) Αρχές ιατρικής Δεοντολογίας σχετικά με το ρόλο του Υγειονομικού προσωπικού και ιδιαίτερα των γιατρών, για την προστασία των κρατούμενων και φυλακισμένων από τα 6

7 βασανιστήρια και άλλες μορφές σκληρής, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (1981). Ο ΟΗΕ 33, σεβόμενος πάντα τις παραπάνω διακηρύξεις και Διεθνείς Συμβάσεις δεν θα μπορούσε να παραλείψει τα δικαιώματα των ανηλίκων. Για την ακρίβεια, το θέμα των δικαιωμάτων του παιδιού απασχολεί συνεχώς τον ΟΗΕ από το 1959 και μετά ( από τότε που υιοθέτησε τη Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού). Γι αυτό τον Ιούλιο του 1989 στην Νέα Υόρκη 4 οργανώθηκε ειδική συνδιάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με αποτέλεσμα την Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία αποτελούσε την πρώτη διακήρυξη με υποχρεωτική, νομική υπόσταση. Η Διακήρυξη εισήγαγε για πρώτη φορά δικαιώματα πολιτικής συμμετοχής και πολιτικές ελευθερίες στα παιδιά 5. Όμως η αυξανόμενη αστάθεια στο κόσμο και η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας έφεραν στο φως καινούργιες μορφές καταπάτησης των δικαιωμάτων του παιδιού που οδήγησαν τον ΟΗΕ να εκδώσει επιπλέον πρωτόκολλα που αφορούν τα δικαιώματα του παιδιού, π.χ το 2000 εκδόθηκαν πρωτόκολλα με απώτερο σκοπό την αποτροπή της συμμετοχής των παιδιών σε ένοπλές συρράξεις 6, την απαγόρευση αγοραπωλησίας παιδιών, την πορνογραφία και την πορνεία 7. Επιπρόσθετα εκτός από τα μέτρα που υιοθετήθηκαν το 2000, ο ΟΗΕ οργανώνει μια καινούργια συνδιάσκεψη για τα δικαιώματα του παιδιού 8 με σκοπό να επαναπροσδιοριστούν καινούργια προβλήματα σχετικά με την υλοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού, αφού είχαν περάσει δέκα χρόνια ύστερα από την υιοθέτηση της αρχικής διακήρυξης untreaty.un.org/english/treatyevent2001/index.htn (σημείο 3) 5 Αναφορά Κόφι Ανάν για την Ειδική Συνέλευση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού: We the children ( Htn) 6 untreaty.un.org/english/treatyevent2001/index.htn (σημείο 4) 7 untreaty.un.org/english/treatyevent2001/index.htn (σημείο 5) 8 7

8 Από τη δική της πλευρά η UNICEF 9 δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις παρουσιάζοντας την «κατάσταση των παιδιών» εστιάζοντας την προσοχή της σε ζητήματα όπως η καταπολέμηση του υποσιτισμού, της βρεφικής θνησιμότητας και ο θάνατος των μητέρων, η πρόσβαση σε νερό, η εξασφάλιση υγιεινής, η «Εκπαίδευση για Όλους» και η προστασία ιδιαίτερα ευπαθών ομάδων παιδιών όπως τα παιδιά που εργάζονται, αυτά που είναι θύματα ένοπλων συγκρούσεων, τα παιδιά που είναι πρόσφυγες, αυτά που υπόκεινται κάθε είδους κακοποίηση και σεξουαλική εκμετάλλευση, τα παιδιά που είναι σκλάβοι, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και τα παιδιά από κοινωνικά στρώματα που μειονεκτούν. Εκτός από τον ΟΗΕ και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις όπως η Unicef, υπάρχουν παγκοσμίως Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, οι οποίες υπόκεινται στις «Αρχές του Παρισιού». Πρόκειται για ένα κείμενο αρχών που οφείλουν να διέπουν τη λειτουργία των εθνικών οργανισμών που υπερασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα 10. Το 2000 θεσμοθετήθηκε ένας Ευρωπαίος Συνήγορος του Παιδιού 11 από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης η οποία συστήθηκε στα πλαίσια μιας «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για το παιδί» και κάλεσε τα κράτη-μέλη να ορίσουν συνηγόρους του παιδιού που θα εγγυώνται την ανεξαρτησία που απαιτείται για να βελτιωθεί η ζωή των παιδιών και στην οποία θα έχει πρόσβαση στο κοινό. Ο θεσμός του Συνηγόρου του Παιδιού λειτουργεί ήδη σε δέκα χώρες της Ε.Ε. Οι Συνήγοροι των χωρών αυτών λειτουργούν είτε σε περιφερειακό είτε σε εθνικό επίπεδο είτε ως αυτόνομοι θεσμοί από το κράτος είτε Μ.Κ.Ο. Όπως και η Ευρώπη, έτσι και η χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει ευαισθητοποιηθεί σε ότι αφορά τα δικαιώματα του παιδιού. Η έκθεση της επιτροπής του ΟΗΕ σχετικά με την υλοποίηση της Διακήρυξης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Ελλάδα παρουσιάζει την επικύρωση της σύμβασης (182) της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας που σχετίζεται με την 9 Η ιστοσελίδα της Unicef βρίσκεται στο Η ιστοσελίδα της ελληνικής επιτροπής συνεργασίας με την Unicef παρουσιάζεται στο stars.coe-fr/ta/taoo/erec1460.htm 8

9 Απαγόρευση και Άμεση Δράση για την Εξάλειψη των Χειριστών Μορφών Παιδικής Εργασίας. Το Νόμο για την ανάπτυξη εθνικού συστήματος κοινωνικής μέριμνας (Ν.2646/98). Το Νόμο για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας (Ν.2716/01). Το Νόμο για τον εκσυγχρονισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Το νομοθετικό πλαίσιο για τη σεξουαλική εκμετάλλευση, το εμπόριο και την παιδική πορνεία 12. Επίσης παρατηρούμε θετικά βήματα σε ότι αφορά τον κοινωνικό αποκλεισμό, δηλαδή στα πλαίσια του Γ ΚΠΣ όπου αναλαμβάνονται μέτρα για την εξάλειψη της φτώχειας. Ακόμα, προωθούνται μέτρα για την κατάργηση των θρησκευτικών διακρίσεων, όπως η μη αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, η διαπολιτισμική εκπαίδευση (με έμφαση στη δημιουργία Διαπολιτισμικών Σχολείων όπως οι τάξεις υποδοχής και τα προγράμματα πρόσθετης διδακτικής υποστήριξης) και στα ΑΕΙ υπάρχει συγκεκριμένο ποσοστό πρόσβασης για τα παιδιά της μουσουλμανικής μειονότητας. Παρότι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν ξεπεραστεί οι αναχρονιστικές ξενόφοβες και ρατσιστικές αντιλήψεις πρέπει να γίνουν ορισμένες ενέργειες για την καθιέρωση και εγκαθίδρυση των δικαιωμάτων του παιδιού. Όσον αφορά την αναγνώριση-επικύρωση και παρακολούθηση των διεθνών συμβάσεων που προασπίζουν τα δικαιώματα του παιδιού χρειάζεται μια κατευθυντήριος πορεία με σκοπό η εσωτερική νομοθεσία να υιοθετήσει πλήρως τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ. Επίσης είναι αναγκαία η δημιουργία ενός μηχανισμού για την εφαρμογή της σύμβασης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών που θα βοηθά τα θύματα με καλύτερο τρόπο και θα ελέγχει αυστηρότερα τους υπεύθυνους για τέτοιες αξιόποινες πράξεις (σελ.5) 9

10 Όσον αφορά την έλλειψη οργανωτικής δομής του κράτους η οποία είναι υπαίτια για τη μειωμένη αποτελεσματικότητα στην προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, πρέπει η συνεργασία των υπουργείων να βελτιωθεί, η τοπική αυτοδιοίκηση να λάβει μέτρα για την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και ιδιαίτερα για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού να υπάρξει ενεργητικότερη συμμετοχή των ΜΚΟ στη διαμόρφωση και υλοποίηση της πολιτικής για τα δικαιώματα του παιδιού, να καταστεί δυνατή η διευκόλυνση στην πρόσβαση στις αρχές τόσο από τα ίδια τα παιδιά όσο και από ενδιαφερόμενους (είτε άτομα είτε φορείς) που θα έχει στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Δυστυχώς σε ότι σχετίζεται με την υλοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού στην Ελλάδα πρέπει να επιλυθούν ορισμένα ζητήματα που αφορούν τη συνεχή χρήση σωματικής βίας από το άμεσο περιβάλλον του παιδιού (οικογένεια), την εκτεταμένη διάδοση του καπνίσματος, του αλκοόλ και της κατανάλωσης ναρκωτικών ουσιών από τα παιδιά, τις διακρίσεις που σχετίζονται με την καταγωγή ή το θρήσκευμα των παιδιών και επηρεάζουν τη δυνατότητα εγγραφής σε ληξιαρχεία, την πρόσβαση στην εκπαίδευση ή την δυνατότητα για απόκτηση ονόματος που θα το επιλέξουν οι γονείς τους, την εκπαίδευση ορισμένων εθνοτικών ή κοινωνικών ομάδων, την παιδική εργασία των εθνοτικών ή κοινωνικά κατώτερων ομάδων και παιδιών που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές, την ελλιπή προσαρμογή του σωφρονιστικού συστήματος σύμφωνα με αυτά που ορίζει η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού, την προστασία της υγείας από ατυχήματα (τροχαία ή οικιακά) και κακή υγιεινή εθνοτικών ομάδων, την εκτεταμένη χρήση άμβλωσης ακόμα και από ανήλικους για τον έλεγχο των γεννήσεων, την αδικαιολόγητη εμμονή σε πρακτικές που δεν συμβαδίζουν με την Διακηρύξει των Δικαιωμάτων του Παιδιού, όπως η στράτευση από 17 ο έτος της ηλικίας των παιδιών ή διατάξεις του Ποινικού Κώδικα που σχετίζονται με την κατηγορία ή την κράτηση ανηλίκων, την υιοθέτηση από την Ελλάδα και την εφαρμογή όλων των κανονισμών λειτουργίας που προτείνονται από την Ε.Ε για τις παιδικές χαρές και τους βρεφονηπιακούς σταθμούς. 10

11 Όπως καταλαβαίνουμε η ανάγκη να δημιουργηθεί ο Έλληνας Συνήγορος του Παιδιού ήταν επιτακτική 13. Γι αυτό την «Ημέρα του παιδιού» (10/12/2001) μια αντιπροσωπεία παιδιών από ελληνικά και ξένα σχολεία της Αθήνας συμμετείχαν σε μια μεγάλη γιορτή στο Ζάππειο, όπου μια αντιπροσωπεία μαθητών συνοδευόμενη από τους οργανωτές και τους δασκάλους τους επισκέφτηκαν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο και του παρέδωσαν την πρώτη «Διακηρύξει του Ζαππείου». Από τότε ελήφθησαν πολλές ακόμα πρωτοβουλίες με αποκορύφωμα το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη θεσμοθέτηση Ευρωπαίου Συνηγόρου του Παιδιού. Παρατηρούμε ότι συζητάμε για τα δικαιώματα του παιδιού χωρίς να γνωρίζουμε ποια ακριβώς είναι. «Σύμφωνα με την Διακηρύξει των Δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ, στόχος είναι να διαφυλαχθεί η σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη (τους)» 14 Τα δικαιώματα του παιδιού αφορούν όλα τα παιδιά χωρίς καμία διάκριση και κατατάσσονται σε τέσσερις μεγάλες θεματικές ενότητες. 1) Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει τα δικαιώματα που αφορούν στην ομαλή και εποικοδομητική οικογενειακή ζωή, όπως το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και την ανάπτυξη, το δικαίωμα στη διαφύλαξη των οικογενειακών σχέσεων στη σχέση με τους γονείς, το δικαίωμα στο όνομα και την ιθαγένεια και την προστασία από τη βία, την προσβολή, τη σωματική κακοποίηση. 2) Η δεύτερη ενότητα εμπεριέχει δικαιώματα που αφορούν στην ομαλή κοινωνική ένταξη, όπως το δικαίωμα στη διατήρηση της καλύτερης δυνατής υγείας, στην υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση, στην προστασία από την πρόωρη επαγγελματική απασχόληση και την εργατική εκμετάλλευση, στην ελεύθερη έκφραση γνώμης, το δικαίωμα του συνεταιρίζεστε και του συνέχεστε, το δικαίωμα στην ειδική προστασία από το κράτος και την κοινωνική επανένταξη σε περίπτωση κοινωνικής, ψυχολογικής ή σωματικής μειονεξίας και στην προστασία της ανωνυμίας και του τεκμηρίου της αθωότητας σε περίπτωση δικαστικής 13 Το ζήτημα πρώτος είχε φέρει στην επικαιρότητα ο βουλευτής Λέσβου και ο πρώην Υφυπουργός Υγείας κ Φραγκλίνος Παπαδέλλης (σελ.3). 11

12 κατηγορίας. 3) Η τρίτη ενότητα αφορά δικαιώματα που έχουν σαν αντικείμενο την προστασία του παιδιού από κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, όπως π.χ η προστασία από τα βασανιστήρια και η προστασία από συμμετοχή σε πολέμους και πρόωρη στράτευση. 4)Τέλος, η τέταρτη ενότητα έχει ως αντικείμενο δικαιώματα που δίνουν έμφαση σε ιδιαίτερα επαχθείς και παράνομες οικονομικές δραστηριότητες που συχνά εμπλέκουν παιδιά, όπως η προστασία από την πορνογραφία, την πορνεία, τις πρακτικές εμπορίας οργάνων, τη δουλεία. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι ανεπτυγμένες χώρες ασχολούνται με νέες μορφές προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού όπως η προστασία του παιδιού από ακατάλληλα, τηλεοπτικά ή διαδικτυακά περιεχόμενα. Επίσης στις αναπτυγμένες χώρες εμφανίζονται κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες παιδιών, όπως τα παιδιά πρόσφυγες ή τα παιδιά που ζητούν άσυλο, τα παιδιά του δρόμου, τα παιδιά που φιλοξενούνται σε ιδρύματα, τα φυλακισμένα παιδιά, τα παιδιά-χρήστες ουσιών 15, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες 16 και τα παιδιά που βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Πάντως οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι όσο οι εγχώριες και οι διεθνείς οργανώσεις που προασπίζουν τα δικαιώματα των παιδιών προσπαθούν να τους προσφέρουν ένα καλύτερο αύριο (τόσο σε θέματα διαβίωσης όσο και σε θέματα εκπαίδευσης) τόσο οι καταπατητές και οι εκμεταλλευτές των παιδιών θα επινοούν καινούργιους τρόπους κακομεταχείρισης των παιδιών με σκοπό να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό κέρδος. Αυτή η εργασία έχει σαν σκοπό να παρουσιάσει αρχικά τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών (για να δούμε τις προσπάθειες που έχουν γίνει παγκοσμίως όσο και ελλαδικά για την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου που 15 Αυτές οι ουσίες δεν είναι μόνο τα παράνομα ναρκωτικά αλλά η βενζίνη, η κόλλα, το αλκοόλ και το τσιγάρο. Επίσης παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του φαινομένου του ντόπινγκ σε παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό καθώς και η πολυφαρμακία. (Πληροφορίες υπάρχουν στο sportsmedicine.about.com) 16 Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται και παιδιά με ειδικές ικανότητες, όπως τα παιδιάαθλητές ή τα παιδιά που συμμετέχουν στην show business, των οποίων τα δικαιώματα και η φυσιολογική τους ανάπτυξη δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον σε σχέση με τη μεγιστοποίηση του κέρδους. 12

13 κατοχυρώνει τα δικαιώματα των παιδιών) και σε αντιπαραβολή θα υπάρξουν αναφορές των διεθνών οργανισμών για την κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα αφού προηγουμένως αναφέρουμε λίγα λόγια για το έργο κάθε οργάνωσης μέχρι σήμερα. Αυτό είναι μια καλή ευκαιρία για να δούμε την ουσιαστική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στη θεωρεία και στην πράξη. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στα κράτη να θεσπίσουν καλύτερους νόμους για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να έχουν ένα καλύτερο μέλλον εφόσον οι νομοθετικές ρυθμίσεις, που θα ισχύσουν τα κράτη, θα εφαρμοστούν στις ανάλογες περιπτώσεις κατάργησης των δικαιωμάτων των παιδιών. Όμως ο καθένας από εμάς, για δικούς του λόγους, μπορεί να συμβάλει σε αυτή την προσπάθεια είτε ως εθελοντής είτε βοηθώντας οικονομικά τις οργανώσεις που προσπαθούν να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα για τα παιδιά σε όλα τα παιδιά. Αυτή η εργασία, όμως, θα περιοριστεί στις ανάγκες των παιδιών που ζουν στην Ελλάδα και θα προσπαθήσει να απεικονίσει την πραγματική κατάσταση όλων των παιδιών που ζουν στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από κάθε μορφή διάκρισης που πιθανόν να αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά στην ένταξη τους στην ελληνική κοινωνία. Είναι αρκετά δύσκολη η προσπάθεια, πιστεύω, αλλά αποτελεί μια πρόκληση για να δούμε τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος της υλοποίησης των δικαιωμάτων των παιδιών και να το αντιμετωπίσουμε. 2. Μεθοδολογία 17 Πρόκειται για μια εξελικτική έρευνα που θα εξετάσει την πραγματική υλοποίηση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών από τότε που θεσμοθετήθηκε μέχρι σήμερα. Έτσι, θα κατανοήσουμε τον βαθμό που εφαρμόζεται στην πράξη η συγκεκριμένη συνθήκη. 17 Louis Cohen, Lawrence Manion «Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας» Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1944,

14 Αυτό θα γίνει αν από τη μια πλευρά παρουσιάσουμε όσο το δυνατόν πιο περιληπτικά τα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών και από την άλλη αντιπαραβάλουμε τη σημερινή κατάσταση των παιδιών παρουσιάζοντας άρθρα διεθνών οργανώσεων που την αναδεικνύουν αρνητικά προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσουν τους αρμόδιους φορείς ώστε να πάρουν μέτρα επίλυσης των εκάστοτε προβλημάτων. Συγκεκριμένα πρόκειται για μια διαχρονική και μακροπρόθεσμη έρευνα η οποία πραγματοποιείται από το 1992 (οπότε θεσμοθετείται η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών στην Ελλάδα) μέχρι σήμερα (2005). Θα παρουσιαστούν μέσα από άρθρα, ηλεκτρονικές σελίδες στο διαδίκτυο και άλλη βιβλιογραφία, οι διαθέσιμες ετήσιες αναφορές και εκθέσεις για την κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα, των διεθνών οργανισμών καθώς και τα άλυτα προβλήματα που απασχολούν μέχρι σήμερα κάθε ειδική κατηγορία παιδιών που έχουν ανάγκη και δικαίωμα να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Επίσης, παρουσιάζεται μία ενδεχόμενη αλλά βάσιμη πηγή προέλευσης των προβλημάτων των παιδιών. Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να μάθουν οι αρμόδιοι τα πραγματικά και καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα και να βρουν τρόπο επίλυσης τους, καθώς και να συμβάλλουν στην ενίσχυση των διεθνών οργανώσεων και οργανισμών που δρουν στην Ελλάδα με σκοπό την καλυτέρευση της ζωής των παιδιών. Αυτή η μελέτη μπορεί να θεωρηθεί και σαν ένα είδος αρχείου αφού τα δεδομένα είναι πραγματικά (είναι απαλλαγμένα από αιτιακή ανάλυση) και θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με νεότερα δεδομένα επόμενων ετών. Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών Χρυσόγονος Κώστας «Η συνταγματική προστασία της παιδικής ηλικίας. Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα» Εκδ. Σάκκουλα

15 Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989, θεσμοθετήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1990 και στην Ελλάδα με τον Ν.2101 στις 3 Δεκεμβρίου του Παρόλο που η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών είναι διαδεδομένη και θεσμοθετημένη από πολλές χώρες δεν υλοποιείται στις υποανάπτυκτές ή αναπτυσσόμενες χώρες αλλά σε μικρότερο βαθμό ούτε στις αναπτυγμένες. Σε όλες τις χώρες κυριαρχούν τα προβλήματα της εκπαίδευσης, της περίθαλψης, της παιδικής εργασίας, επαιτείας και πορνείας. Είναι αναγκαία η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είτε από κάθε κράτος χωριστά είτε σε συνεργασία μεταξύ τους. Τα κράτη πρέπει να αναπροσαρμόσουν τη νομοθεσία τους και να ευαισθητοποιήσουν τη δικαστική εξουσία για τη σπουδαιότητα και την επίλυση των προβλημάτων των παιδιών. Όσον αφορά την Ελλάδα η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών, όχι μόνο δεν την γνωρίζει το ευρύ κοινό αλλά ούτε ο νομικός κόσμος. Όσον αφορά τη νομική της υπόσταση, αποτελεί μέρος των συνθηκών για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, οι οποίες θεωρούνται πολύ σημαντικότερες από άλλες διεθνείς συνθήκες που ασχολούνται με άλλα αντικείμενα. Έτσι, βοηθά στην κατανόηση και εφαρμογή παρεμφερών ή ιδίων διατάξεων του Συντάγματος. Ας εξετάσουμε τα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών και να προβληματιστούμε πάνω σε αυτά. Όπως αναφέραμε παραπάνω η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών συμπληρώνει το Σύνταγμα. Έτσι, σχεδόν κάθε φορά μπορεί να αναφέρουμε και τις αντίστοιχες διατάξεις του Συντάγματος. 15

16 Αρχικά, πρέπει να αναφέρουμε ορισμένες συντομογραφίες που είναι απαραίτητες για την κατανόηση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού 1921 την οποία θα ερμηνεύσουμε κατά άρθρο. Οι συντομογραφίες είναι: 1) ΑΚ- Αστικός Κώδικας, 2) α.ν.- αναγκαστικός νόμος, 3) Αρμ- Αρμενόπουλος, 4) ΑρχΝ- Αρχείο Νομολογίας, 5) ΑΣΔΑ- Αμερικανική Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 6) ΑφΧΔΑΛ- Αφρικάνικος Χάρτης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών, 7) ΑφΧΔΑΠ- Αφρικάνικος Χάρτης Για τα Δικαιώματα και την Ανάπτυξη του Παιδιού, 8) Δ- Δίκη, 9) ΔΔΠ- Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 10) ΔΕΚ- Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 11) ΔιΔικ- Διοικητική Δίκη, 12) ΔΟΕ- Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, 13) ΔΣΑΠΔ- Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, 14) ΔΣΔΠ- Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 15) ΔΣΟΚΜΔ- Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα, 16) ΔτΑ- Δικαιώματα του Ανθρώπου, 17) ΕΔΔΑ- Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 18) ΕΔΔΔ- Επιθεώρησης Δημόσιου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου, 19) ΕΔΚΑ- Επιθεώρησης Δικαίου Κοινωνικής Ασφαλίσεως, 20) ΕΕ- Ευρωπαϊκή Ένωση, 21) ΕΕΕυρΔ- Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 22) ΕΕΝ- Εφημερίς Ελλήνων Νομικών, 23) ΕεργΔ- Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου, 24) ΕευρΚ- Επιθεώρηση Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 25) ΕΚΧ- Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, 26) ΕλλΔνη- Ελληνική Δικαιοσύνη, 27) ΕΣΑΔΠ- Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Άσκηση Δικαιωμάτων του Παιδιού, 28) ΕΣΔΑ ή ΕυρΣΔΑ- Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 29) ΚΠΔ- Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 30) ΚπολΔ- Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, 31) ΚριτΕπιθ- Κριτική Επιθεώρηση Νομικής Θεωρίας και Πράξης, 32) ν.- νόμος, 33) ΝοΒ- Νομικό Βήμα, 34) ΟΔΔΑ- Οικουμενική Διακηρύξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 35) ΟΟΣΑ- Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, 36) π.δ.- προεδρικό διάταγμα, 37) ΠΚ- ποινικός Κώδικας, 38) 19 Κέντρο Διεθνούς Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου «Η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και η εσωτερική έννομη τάξη- ερμηνεία κατ άρθρο», Επιμέλεια: Π. Νάσκου- Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ. Ανθόπουλος, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα,

17 ΠοινΧρ- Ποινικά Χρονικά, 39) ππρ- πρόσθετο Πρωτόκολλο, 40) Πρ- Πρωτόκολλο, 41) ΣυλλΝομολ- Συλλογή Νομολογίας, 42) ΣυνθΕΚ ή ΣΕΚ- Συνθήκη Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 43) Συντ- Σύνταγμα, 44) ΤοΣ- Το Σύνταγμα, 45) Υπερ- Υπεράσπιση. «Άρθρο 1 Για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης, θεωρείται παιδί κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα, σύμφωνα με την ισχύουσα για το παιδί νομοθεσία. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) ΕΣΔΠ(άρθρο 1, παρ 1,). 2)ΑΚ άρθρα 35, , 133 επ. 3) ΚπολΔ άρθρα 62,63, παρ 1. 4) ΠΚ άρθρα 303, ) ν.1224/1981» 20. Όταν όμως σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο η παιδική ηλικία τελειώνει σε λιγότερο από δεκαοχτώ χρόνια τότε παύει και η προστασία από τη σύμβαση. Η δυνατότητα ενηλικίωσης επέρχεται με την ανάληψη ευθυνών από τον ανήλικο η οποία επέρχεται είτε με τη συγκατάθεση των γονέων του είτε με την ικανότητα του π.χ., να συνάπτει γάμο ή να υπηρετεί στις ένοπλες δυνάμεις. Όσον αφορά το σημείο έναρξης της παιδικής ηλικίας, η Διεθνής Σύμβαση σκοπίμως δεν παίρνει ανοιχτά θέση. Από τη μια πλευρά υπάρχει η ένατη παράγραφος του προοιμίου της Σύμβασης που υποστηρίζει ότι το παιδί έχει ανάγκη τόσο την φροντίδα όσο και τη νομική προστασία, τόσο πριν όσο και μετά την γέννηση του. Από την άλλη υποστηρίζεται από την ομάδα εργασίας που επεξεργάστηκε το κείμενο της Σύμβασης ότι δεν σκοπεύει (αυτή η ομάδα) να εξαναγκάσει τα κράτη να δεχτούν μια συγκεκριμένη ερμηνεία του άρθρου. Έτσι, μπορεί να υποστηριχθεί ακόμα και η ερμηνεία που σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα υποστηρίζεται ότι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων θεωρείται μόνο το βρέφος που θα γεννηθεί ζωντανό. 20 Κέντρο Διεθνούς Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου «Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού και η εσωτερική έννομη τάξη ερμηνεία κατ άρθρο», Επιμέλεια: Π. Νάσκου Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ. Ανθόπουλος, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2002, σ

18 Επιπλέον, μπορεί να υποστηριχθεί ότι από τη μια πλευρά το κυοφορούμενο έμβρυο προστατεύεται από το γενικό διεθνές δίκαιο για τα δικαιώματα του ανθρώπου στο οποίο από την άλλη πλευρά υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις ως προς την προστασία του κυοφορούμενου. Σε κάθε περίπτωση ακόμα και η τεχνητή διακοπή της κύησης ή οι μέθοδοι υποβοηθούμενης γονιμότητας αποτελούν αντικείμενο αντικρουόμενων δικαιωμάτων και συνταγματικών αξιών. Πρέπει να τονιστεί ότι ακόμα και τα παιδιά με κάθε είδους αναπηρία, προστατεύονται από τη Διεθνή Σύμβαση. Όσον αφορά την Ελλάδα, το πρόσωπο είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μόνο εφόσον γεννηθεί ζωντανό, σύμφωνα με το άρθρο 35 του Αστικού Κώδικα, ακόμα και αν θεωρείται γεννημένο ως προς τα κληρονομικά του δικαιώματα, αν αργότερα γεννηθεί ζωντανό. Όσον αφορά το συνταγματικό δίκαιο, το έμβρυο δεν αποτελεί αυτοτελές υποκείμενο συνταγματικών δικαιωμάτων, ενώ αμφισβητείται κατά πόσο το κυοφορούμενο έμβρυο απολαμβάνει την προστασία που του παρέχεται, (προστασία που παρέχεται στην ανθρώπινη ζωή), σύμφωνα με το άρθρο 5, παρ 2Σ. Όσον αφορά το Ποινικό Δίκαιο, Η τεχνητή διακοπή της κύησης δεν αποτελεί άδικη πράξη αν υπάρχει συναίνεση της εγκύου και πραγματοποιείται από κατάλληλο ιατρικό προσωπικό σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα και πριν την προέλευση δώδεκα εβδομάδων κύησης. Αυτό το διάστημα παρατείνεται σε άλλες περιπτώσεις όπως βιασμός, αποπλάνηση, αιμομιξία, κατάχρηση γυναίκας αδύναμης μα αντισταθεί, σοβαρή ανωμαλία του εμβρύου ή όταν υπάρχει μη ανατρέψιμος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή όταν διατρέχει κίνδυνο σοβαρής ή μόνιμης, σωματικής ή ψυχικής βλάβης. Αυτό γίνεται μετά από σχετική βεβαίωση του ιατρού. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης αποτελεί αξιόποινη πράξη. Ο χρόνος ενηλικίωσης του προσώπου διαφέρει στο αστικό, στο ποινικό και στο εκλογικό δίκαιο ανάλογα με τις εκτιμήσεις του νομοθέτη για την ωρίμανση του ατόμου και τους διαφορετικούς κοινωνικούς στόχους που επιτελούνται από τους παραπάνω κλάδους δικαίου. 18

19 Σύμφωνα με τον ΑΚ 127, το άτομο έχει ικανότητα για δικαιοπραξία με την συμπλήρωση του 18 ου έτους καθώς και να παρίσταται ενώπιον δικαστηρίου (63 παρ.1 ΚπολΔ) Όσον αφορά το Ποινικό Δίκαιο, η ενηλικίωση τοποθετείται με τη συμπλήρωση του 17 ου έτους του. Μετά από αυτή την ηλικία, το άτομο είναι ικανό για καταλογισμό (άρθρο 121 σε συνδυασμό με το άρθρο 126 ΠΚ). Όμως η συμπλήρωση του 17 ου έτους τελειώνει με την έναρξη του 18 ου έτους. Ο νόμος όμως, δεν αποδίδει ποινική ευθύνη σε άτομα που είναι μικρότερα των δώδεκα ετών γιατί δεν συνειδητοποιούν τι κάνουν. Όσα παιδία ηλικίας εφτά έως δώδεκα ετών προβούν σε αξιόποινες πράξεις υπόκεινται μόνο σε θεραπευτικά ή αναμορφωτικά μέτρα. Όμως, οι έφηβοι από δώδεκα ετών έως τη συμπλήρωση των δεκαεφτά ετών μπορούν να εκτίσουν την ποινή τους σε σωφρονιστικό κατάστημα αν το δικαστήριο το κρίνει απαραίτητο. Τέλος, όσον αφορά το εκλογικό δίκαιο, ο καθένας μπορεί να εκλέγει μόλις συμπληρώσει το 18 ο έτος της ηλικίας του και έχει το δικαίωμα να εκλέγεται μόλις συμπληρώσει το 25 ο έτος της ηλικίας του κατά την ημέρα της εκλογής του. «Άρθρο 2 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην παρούσα Σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, χωρίς καμία διάκριση φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων του παιδιού ή των γονέων του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή της εθνικής, εθνικιστικής ή κοινωνικής καταγωγής τους, της περιουσιακής τους κατάστασης, της ανικανότητάς τους, της γέννησής τους ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προστατεύεται αποτελεσματικά το παιδί έναντι κάθε μορφής διάκρισης ή κύρωσης, βασισμένης στη νομική κατάσταση, στις δραστηριότητες, 19

20 στις εκφρασμένες απόψεις ή στις πεποιθήσεις των γονέων του, των νόμιμων εκπροσώπων του ή των μελών της οικογένειάς του. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1,4 παρ 1,2,5 παρ1 2εδ. α παρ 3. 2) ΟΔΔΑ άρθρο 2 παρ. 1. 3) ΔΣΑΠΔ άρθρα 2 παρ 2, 19 παρ. 1,24 παρ. 1,26. 4) ΔΣΟΚΚΜΔ άρθρα 2, παρ. 2,10. 5) ΕΣΔΑ άρθρο 14, και 6) ΑΚ άρθρο 4» 21. Το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, κατοχυρώνεται νομικά σε πάρα πολλά κράτη είτε ως μορφή ισότητας, είτε ως καταπολέμηση των διακρίσεων. Για αυτό το άρθρο αποτελεί απαγόρευση των διακρίσεων και επαναλαμβάνει τη ρήτρα απαγόρευσης των διακρίσεων σε βάρος των παιδιών που κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 του ΔΣΑΠΔ αναφορικά με τα ειδικά μέτρα προστασίας της ανηλικιότητας που το Σύμφωνο επιτάσσει και είναι αντίστοιχο του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ. Άρα το άρθρο 2, παρ. 1 της Σύμβασης διευρύνει τον κύκλο των φορέων του δικαιώματος της ισότητας του άρθρου 4 παρ. 1 Συντ. 1975/86, γιατί περιλαμβάνει και αλλοδαπούς ανήλικους που τους καθιστά φορείς των εν λόγω δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τη διατύπωση της διάταξης, αυτή η αρχή εφαρμόζεται σε όλα τα παιδιά που υπάγονται στο κράτος και όχι μόνο όσα μένουν στην επικράτεια του. Αρνητικές διακρίσεις σε βάρος των παιδιών γίνονται όχι μόνο ως διακρίσεις ενήλικων-παιδιών, αλλά και κυρίως μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών παιδιών. Όμως, οι διακρίσεις δεν είναι μόνο αυτές που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο αυτού του άρθρου αλλά αφορούν και άλλες καταστάσεις του παιδιού, όπως π.χ το γενετήσιο προσανατολισμό του. Συνεπώς αυτό το άρθρο δεν είναι αυτόνομο αλλά τελεί σε άμεση συνάρτηση από τα άρθρα της παρούσας Σύμβασης που κατοχύρωναν δικαιώματα. Από αυτό το άρθρο προκύπτει επίσης ότι η προστασία κατά των διακρίσεων δεν ισχύει μόνο έναντι του κράτους, αλλά και ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα 21 όπ. π. σ

21 να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να προστατεύεται το παιδί όχι μόνο από την οικογένεια του αλλά και από οποιοδήποτε πρόσωπο ή θεσμό που του ασκεί εξουσία. Η δεύτερη παράγραφος του άρθρου συμπληρώνει την πρώτη παράγραφο σε δύο σημεία: 1) Καθιστά υποχρέωση των κρατών λήψη μέτρων για την προστασία του παιδιού από κάθε μορφή διάκρισης και 2) επεκτείνει και εξειδικεύει την προστατευτική δράση των κρατών για την καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των παιδιών οι οποίες προέρχονται από τη νομική κατάσταση, τις δραστηριότητες, τις απόψεις ή πεποιθήσεις των γονέων, των νόμιμων αντιπροσώπων ή μελών της οικογενείας τους. Συμπεραίνοντας, τα κράτη οφείλουν να δημιουργήσουν το κατάλληλο διοικητικό και νομοθετικό μηχανισμό για την υλοποίηση αυτού του άρθρου της Σύμβασης. «Άρθρο 3 1. Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρώτιστος υπόψη το συμφέρον του παιδιού. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να εξασφαλίζουν στο παιδί την αναγκαία για την ευημερία του προστασία και φροντίδα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των γονέων του, των επιτρόπων του ή των άλλων προσώπων που είναι νόμιμα υπεύθυνα γι' αυτό, και παίρνουν για το σκοπό αυτόν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε η λειτουργία των οργανισμών, των υπηρεσιών και των ιδρυμάτων που αναλαμβάνουν παιδιά και που είναι υπεύθυνοι για την προστασία τους να είναι σύμφωνη με τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τις αρμόδιες αρχές, ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας και σε ότι αφορά τον αριθμό και την αρμοδιότητα του προσωπικού τους, καθώς και την ύπαρξη μιας κατάλληλης εποπτείας. 21

22 Οι σχετικές διατάξεις είναι: Συντ. άρθρα 2, παρ. 1,4, παρ. 2,3, παρ. 1,25 παρ.1 ΑΚ άρθρο 1511, 1534 και ΠΚ άρθρα » 22. Υπάρχουν όμως και άλλες αρχές της Σύμβασης που έχουν την ίδια ισχύ και αξία με αυτό το άρθρο, όπως η αρχή της μη διάκρισης (άρθρο 2), το δικαίωμα του παιδιού στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη (άρθρο 6) και το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του παιδιού σχετικά με οποιοδήποτε θέμα το αφορά (άρθρο 12). Αυτές οι αρχές βοηθούν στο καθορισμό και στην ερμηνεία της αρχής της προστασίας του συμφέροντος του παιδιού. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο άρθρο 12 το οποίο ερμηνεύει το συμφέρον του παιδιού βασισμένο στον αυτό καθορισμό του ίδιου του παιδιού ανάλογα με το βαθμό της ωριμότητας του. Αυτή η ερμηνεία αυτομάτως καθιστά το παιδί όχι ένα ον προστατευόμενο αλλά ένα ον υποκείμενο θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η αρχή προστασίας του συμφέροντος του παιδιού αναφέρεται τόσο στα παιδιά ως κοινωνικό σύνολο όσο και στα μεμονωμένα παιδιά. Όσον αφορά τα παιδιά ως ιδιαίτερη κατηγορία της κοινωνίας, τα Συμβαλλόμενα Κράτη είναι υποχρεωμένα να εξασφαλίζουν το συμφέρον της κοινωνικής κατηγορίας των παιδιών, έναντι των άλλων κοινωνικών ομάδων με τους απαραίτητους κοινωνικούς πόρους για την προστασία του συμφέροντος των παιδιών ( για την υλοποίηση οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων του παιδιού). Όσον αφορά τα μεμονωμένα παιδιά, υπάρχουν διατάξεις που αναφέρονται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που είναι ανάγκη να ληφθεί υπόψη αποκλειστικά στο συμφέρον του παιδιού. Αυτές είναι: 1) άρθρο 9 που ορίζει ότι το παιδί πρέπει να αποχωρίζεται από τους γονείς του, όταν αυτό γίνεται για το συμφέρον του παιδιού (π.χ κακομεταχείριση, παραμέληση, όταν πρέπει να ληφθεί απόφαση για το χώρο διαμονής του παιδιού αν οι γονείς του ζουν χωριστά και δεν πρέπει να έχει επαφή με τον έναν ή και με τους δυο και αν 22 όπ. π. σ

23 αυτό είναι σύμφωνο με το συμφέρον του. 2) άρθρο 18 που ορίζει ότι οι γονείς κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων τους πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το συμφέρον του παιδιού. 3) άρθρο 20 που ορίζει ότι αν το παιδί δεν πρέπει να παραμείνει στο οικογενειακό του περιβάλλον, τότε δικαιούται ειδική προστασία από το κράτος. 4) άρθρο 21 σύμφωνα με το οποίο ο σκοπός της υιοθεσίας είναι η βελτίωση της θέσης του παιδιού, 5) άρθρο 37 που ορίζει ότι κάθε παιδί που στερείται την ελευθερία του πρέπει να χωρίζεται από της ενήλικες, εκτός και αν δεν είναι αναγκαίο για το συμφέρον του παιδιού και 6) άρθρο 40 σύμφωνα με το οποίο όταν ένα παιδί κατηγορείται για ένα ποινικό αδίκημα έχει δικαίωμα να δικάζεται σύμφωνα με μια δίκαιη κατά το νόμο διαδικασία και με την παρουσία γονέων ή νόμιμων εκπροσώπων του, εκτός και αν αυτό κριθεί αντίθετο προς το συμφέρον του παιδιού. Στο ελληνικό Σύνταγμα υπάρχει ένα ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον για το παιδί που διαμορφώνουν οι διατάξεις των άρθρων 2, παρ1 (προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας), 5 παρ. 1 (δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας), 25,παρ1 (προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως μέλος του κοινωνικού συνόλου) και η ειδική διάταξη του άρθρου 21, παρ.1 η οποία θέτει την παιδική ηλικία υπό την προστασία του κράτους. Μια άλλη διάταξη που σχετίζεται με το παιδί είναι εκείνη του άρθρου 96, παρ.3, σύμφωνα με την οποία στα δικαστήρια ανηλίκων επιτρέπεται να μην εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 93, παρ.2 (δημοσιότητα των συνεδριάσεων του δικαστηρίου) και 97 (εκδίκαση κακουργημάτων και πολιτικών εγκλημάτων από μικτά ορκωτά δικαστήρια) και να μην απαγγέλλονται δημόσια οι αποφάσεις τους. Αξίζει να σημειώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στο άρθρο 29, παρ.1 που αναγνωρίζει στους ανήλικους το δικαίωμα συμμετοχής στα τμήματα νέων των κομμάτων. Η νεότητα (18 με 30 ετών) προστατεύεται ξεχωριστά από την παιδική ηλικία (άρθρο 21, παρ.3, Συντ). Η αρχή προστασίας του συμφέροντος του παιδιού κατοχυρώνεται στο άρθρο 1511 ΑΚ. Το άρθρο αυτό ορίζει ότι οι γονείς πρέπει να ασκούν γονική μέριμνα σύμφωνα με το συμφέρον του παιδιού. Το συμφέρον του παιδιού πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και στην απόφαση του δικαστηρίου όταν αποφασίζει την ανάθεση και τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας. Η απόφαση οφείλει να 23

24 σέβεται την ισότητα των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις λόγω φύλου, φυλής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, ιθαγένειας, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή περιουσίας. Όταν η απόφαση αφορά το συμφέρον του παιδιού πρέπει να λαμβάνεται υπόψη (αν είναι δυνατόν) και η ωριμότητα του παιδιού με το να ζητείται και να εκτιμάται η γνώμη του σε ότι αφορά την γονική μέριμνα, αν και δεν είναι καθόλου εύκολο να υπάρξουν αντικειμενικά κριτήρια για τις σχέσεις του παιδιού με την οικογένεια του, αν το παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το συμφέρον του. Μια χαρακτηριστική έκφραση της αρχής προστασίας του συμφέροντος του παιδιού αποτελεί και η ρύθμιση του άρθρου 1534 ΑΚ σύμφωνα με την οποία σε κατεπείγουσα ανάγκη ιατρικής παρέμβασης για την αποτροπή κινδύνου ζωής ή υγείας του παιδιού, αν υπάρχει αδικαιολόγητη άρνηση των γονέων του για την πραγματοποίηση της (π.χ άρνηση μετάγγισης αίματος για λόγους θρησκευτικών πεποιθήσεων) ο εισαγγελέας πρωτοδικών μπορεί να δώσει την απαιτούμενη άδεια ύστερα από αίτηση του θεράποντος ιατρού. «Άρθρο 4 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να παίρνουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα που είναι αναγκαία για την εφαρμογή των αναγνωρισμένων στην παρούσα Σύμβαση δικαιωμάτων. Στην περίπτωση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, παίρνουν τα μέτρα αυτά μέσα στα όρια των πόρων που διαθέτουν και, όπου είναι αναγκαίο, μέσα στα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας. Οι σχετικές διατάξεις είναι: Συντ. άρθρο 28, παρ.1 και ΔΣΔΠ άρθρο 44, παρ.1» 23. Το εδ.α αυτού του άρθρου θα μπορούσε να ερμηνευτεί με δύο τρόπους. Είτε οι διατάξεις της Σύμβασης δεν μπορούν να εκτελεστούν άμεσα και για αυτό τα κράτη είναι υποχρεωμένα να τις υλοποιήσουν, είτε η υλοποίηση τους 23 όπ. π. σ

25 θεωρείται δεδομένη και τα κράτη οφείλουν μέσω των «μέτρων» να ενισχύσουν τη λειτουργία τους ως κανόνων αντικειμενικού δικαίου, όπου αυτό είναι απαραίτητο. Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι ο άμεσος εκτελεστός χαρακτήρας αφορά καθεμία από τις επιμέρους διατάξεις της Σύμβασης και όχι την ίδια συνολικά. Όμως ακόμα και οι διατάξεις που δεν μπορούν να θεωρηθούν άμεσα εκτελεστές ( με την έννοια ότι δεν μπορούμε να εξάγουμε από αυτές αγώγιμες αξιώσεις) διαθέτουν κανονιστικό περιεχόμενο που μπορεί να εκδηλωθεί με άλλες μορφές όπως π.χ σύμφωνη με τη Σύμβαση ερμηνεία διατάξεων της σχετικής εθνικής νομοθεσίας, περιορισμό της διακριτικής ευχέρειας της διοίκησης κ.α Σε πολλές χώρες τα εθνικά δικαστήρια έχουν ήδη αρχίσει να αξιοποιούν τη Σύμβαση είτε άμεσα, είτε έμμεσα (ως βοήθημα για την ερμηνεία του εσωτερικού δίκαιου) και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς να έχει ενσωματωθεί στην εσωτερική έννομη τάξη ή χωρίς να έχει καν επικυρωθεί. Το εδ.β του άρθρου 4 διευκρινίζει ότι εφόσον πρόκειται για οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, η ικανοποίηση των οποίων δεν απαιτεί μόνο θεσμικά μέτρα, αλλά και πολλούς οικονομικούς πόρους, η υποχρέωση των κρατών περιορίζεται στο διαθέσιμο χρηματικό ποσό που μπορούν να διαθέσουν. Αξιοσημείωτη αναφορά γίνεται στη «διεθνή συνεργασία» μεταξύ των κρατών, γεγονός που υπονοεί την παροχή οικονομικής βοήθειας για την υλοποίηση των εν λόγω δικαιωμάτων, από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες χώρες. Η υποβολή εκθέσεων των κρατών στην επιτροπή για τα δικαιώματα του παιδιού μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος για να ζητηθεί η βοήθεια αυτή και να εκτιμηθούν και να ιεραρχηθούν σε μια παγκόσμια προοπτική οι ανάγκες. Πάντως το άρθρο 4 εδ.β δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα αλλά τη μορφή μια εξαγγελίας για οικονομική βοήθεια στις πλουσιότερες χώρες προς τις φτωχότερες χώρες. «Άρθρο 5 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται την ευθύνη, το δικαίωμα και το καθήκον που έχουν οι γονείς ή, κατά περίπτωση, τα μέλη της διευρυμένης οικογένειας ή της κοινότητας, όπως προβλέπεται από τα 25

26 τοπικά έθιμα, οι επίτροποι ή άλλα πρόσωπα που έχουν νόμιμα την ευθύνη για το παιδί, να του παράσχουν, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του, τον προσανατολισμό και τις κατάλληλες συμβουλές για την άσκηση των δικαιωμάτων που του αναγνωρίζει η παρούσα Σύμβαση. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ. άρθρα 4, παρ.2 και 21, παρ.1. 2) ΟΔΔΑ άρθρο 25, 3) Σύμβαση ΟΗΕ για την εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, άρθρο 16. 4) ΔΣΔΠ άρθρα 2 και 3. 5) ΕΣΔΑ άρθρο 8. 6) ΑΚ άρθρα 1510,1511, παρ.1, 1518 εδ.1 και 7) ν.δ. 53/1974» 24. Σύμφωνα με αυτό το άρθρο καθιερώνεται η προστατευτική λειτουργία του θεσμού της γονικής μέριμνας στο μέτρο που προσδιορίζει τις σχέσεις γονέων-παιδιών με γνώμονα το «συμφέρον του παιδιού». Η ένταξη του άρθρου 5 στις γενικές διατάξεις εγγυάται τη γενική προστασία του παιδιού ( άρθρα 2 και 3). Η καθιέρωση της γονικής μέριμνας ως θεσμού για την προστασία της παιδικής ηλικίας αποτελεί καινοτομία της Σύμβασης επειδή η προστασία του παιδιού περιλαμβάνει διακηρύξεις «γενικών αρχών» που προστατεύουν το παιδί χωρίς το περιεχόμενο της προστασίας να ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες που παρουσιάζει το παιδί. Τέτοιες διακηρύξεις είναι το άρθρο 25, παρ.2 της ΟΔΔΑ ή το άρθρο της ΕΣΔΑ. Ο όρος «γονική μέριμνα» στη Σύμβαση δεν καλύπτει μόνο τα επιμέρους δικαιώματα και υποχρεώσεις των γονέων προς τα παιδιά αλλά και κάθε αρμόδιου φορέα που σύμφωνα με τη νομοθεσία των Συμβαλλόμενων Κρατών θα κληθεί να την ασκήσει με σκοπό την εξυπηρέτηση του συμφέροντος του παιδιού. Στην ελληνική έννομη τάξη το θεσμό της γονικής μέριμνας εγγυάται το Σύνταγμα του 1976 με τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ.2 και του άρθρου 21, παρ όπ. π. σ

27 «Άρθρο 6 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι κάθε παιδί έχει εγγενές δικαίωμα στη ζωή. 2. Τα Συμβαλλόμενα κράτη μέρη εξασφαλίζουν, στο μέτρο του δυνατού, την επιβίωση και την ανάπτυξη του παιδιού Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 5 παρ.2, 2) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 3, 3) Δ.Σ.Α.Π.Α. άρθρο 6 παρ.1, 4) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 2, 5) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 4, 6) ΑφΧΔΑΛ άρθρο 4, 7) ΑφΧΔΑΠ άρθρο 5, ΑΚ άρθρο 36, ΠΚ άρθρα 304, 305, 312» 25. Η επιβίωση αποτελεί πρωταρχικό δικαίωμα και προαπαιτούμενο για την υλοποίηση όλων των άλλων δικαιωμάτων. Αυτό το δικαίωμα περιλαμβάνει το δικαίωμα στη ζωή, στην τροφή, την υγεία και την εκπαίδευση. Περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να κάνει το κράτος ώστε να μειωθούν οι παιδικοί θάνατοι και κατ επέκταση να αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής και για την καλυτέρευση της ζωής των παιδιών μέσω της καλής διατροφής και των εμβολιασμών κατά των παιδικών ασθενειών. Επίσης, το δικαίωμα στην ανάπτυξη μπορεί να υποστηριχτεί ότι είναι το δικαίωμα όλων των ανθρώπων να απολαμβάνουν κάθε είδους ανάπτυξη(οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική) που είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων, και για την αρχή της ισότητας των ευκαιριών για όλους, ακόμα και για τα παιδιά. Όμως, αυτό δεν συμβαίνει σε όλα τα κράτη επειδή εξαιτίας χρεών αναγκάζονται να κόψουν κονδύλια που αφορούν την υγεία και την εκπαίδευση. Όμως, αν και το δικαίωμα στη ζωή προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες και από εθνικά συντάγματα, το άρθρο 2 της Ε.Σ.Δ.Α. υποστηρίζει ότι τα κράτημέλη είναι υποχρεωμένα μόνο νομοθετικά να εξασφαλίσουν την απαγόρευση 25 όπ. π. σ

28 αυθαίρετης αφαίρεσης ζωής και να εξασφαλίσουν τις αυθαίρετες δομές για την εφαρμογή αυτής της απαγόρευσης. Όσο αφορά την Ελλάδα η προστασία της ζωής προβλέπεται στο άρθρο 5.2 του Συντάγματος. Αυτό το δικαίωμα το απολαμβάνει μόνο ο κάθε ζωντανός άνθρωπος. Το κυοφορούμενο προστατεύεται από τη διάταξη του άρθρου 2 παρ.1, όμως τις πρώτες δώδεκα εβδομάδες της κύησης το δικαίωμα της ανάπτυξης της προσωπικότητας της μητέρας υπερισχύει της προστασίας του κυοφορούμενου. «Άρθρο 7 1. Το παιδί εγγράφεται στο ληξιαρχείο αμέσως μετά τη γέννησή του και έχει από εκείνη τη στιγμή το δικαίωμα ονόματος, το δικαίωμα να αποκτήσει ιθαγένεια και, στο μέτρο του δυνατού, το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του και να ανατραφεί από αυτούς. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν για τη θέση σε εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία τους και με τις υποχρεώσεις που τους επιβάλλουν οι ισχύουσες σ' αυτό το πεδίο διεθνείς συνθήκες, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες, ελλείψει αυτών, το παιδί θα ήταν άπατρις. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 15, 2) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρα 16,24 3) Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τη μείωση του αριθμού των ανιθαγενών, άρθρο 1, 4) Σύμβαση περί μειώσεως του αριθμού των περιπτώσεων ανιθαγένειας, άρθρο 1, 5) Απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για έναν Ευρωπαϊκό Χάρτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παράγραφοι 8.9, 8.10,1992, 6) ν. 535/1977, 7) ν.2462/1997» 26. Η Συνθήκη αναγνωρίζει το δικαίωμα του παιδιού στην ιθαγένεια με σκοπό να μην υπάρχουν παιδιά χωρίς ιθαγένεια. Όσο αφορά την Ελλάδα ιθαγένεια δεν αποκτούν μόνο τα παιδιά των Ελλήνων αλλά και όλοι όσοι γεννιούνται στην ελληνική επικράτεια. 26 όπ. π. σ

29 Το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του, κατ επέκταση και το όνομά του, όχι μόνο το επώνυμό του που εκφράζει την καταγωγή του και το ενώνει με την οικογένειά του αλλά και το όνομά του που το διακρίνει από τα άλλα μέλη της οικογένειάς του και το ο αναδεικνύει ως προσωπικότητα. Για τον καθορισμό του επωνύμου του παιδιού υπάρχουν ειδικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Για να προστατευτεί η ταυτότητα του παιδιού είναι φρόνιμο το παιδί να εγγράφεται στο ληξιαρχείο αμέσως μετά την γέννησή του. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση ώστε το παιδί να απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα όπως τροφή, στέγη, υγεία, εκπαίδευση αλλά και σύναψη γάμου, απόκτηση περιουσίας, δικαίωμα ψήφου κ.α. Επιπλέον με την εγγραφή στο ληξιαρχείο υπολογίζεται η ηλικία του ανηλίκου ώστε να αποφεύγεται η παιδική εργασία και να μπορούν όλα τα παιδιά να απολαμβάνουν όλα τα κυβερνητικά σχέδια που τα αφορούν. Το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του γιατί οι γονείς του το εκπροσωπούν σε οποιαδήποτε ενέργειά του (δικαιοπραξία ή παρουσία του στο δικαστήριο). Γενικότερα, το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του εκτός από ορισμένες περιπτώσεις που είναι απαραίτητη η δικαστική συναίνεση. «Άρθρο 8 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για διατήρηση της ταυτότητάς του, συμπεριλαμβανομένων της ιθαγένειάς του, του ονόματός του και των οικογενειακών σχέσεών του, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το νόμο, χωρίς παράνομη ανάμιξη. 2. Εάν ένα παιδί στερείται παράνομα ορισμένα ή όλα τα στοιχεία που συνιστούν την ταυτότητά του, τα Συμβαλλόμενα Κράτη οφείλουν να του παράσχουν κατάλληλη υποστήριξη και προστασία, ώστε η ταυτότητά του να αποκατασταθεί το συντομότερο δυνατόν. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 5 παρ.1, 2) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 18, 3) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 8, 4) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 24 παρ.2, 5) Σύμβαση της Χάγης για 29