ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΝΕΑΣ ΙΡΑΝΙΚΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΟΥ: ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Transcript

1 ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΝΕΑΣ ΙΡΑΝΙΚΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΟΥΡΑΝΙΟΥ: ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Ματθαίος Γρ. Σκούρας, Υπτγος ε.α. Master s of Strategic Studies Λάμπρος Ε. Πιλάλης MPA, JD 26 Σεπτεμβρίου 2009 ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ Οι προγραμματισμένες διαπραγματεύσεις, για την 1 η Οκτωβρίου 2009, μεταξύ της Iρανικής κυβέρνησης και των μεγάλων δυνάμεων, για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αναμφίβολα θα επηρεασθούν από την αποκάλυψη ότι βρίσκεται σε εξέλιξη και δεύτερο, μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα, εν αγνοία της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ - International Atomic Energy Agency), προς την οποία το Ιράν, με σχετική επιστολή την 21 η Σεπτεμβρίου 2009 προς τον γενικό διευθυντή της ΙΑΕΑ, Mohamed El Baradei, γνωστοποίησε την ύπαρξη πυρηνικής εγκατάστασης την οποία χαρακτήρισε ως «υπό ανέγερση» και «πιλοτική» ( new pilot fuel enrichment plant under construction ) με ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου σε επίπεδο 5% (πολύ πιο κάτω από το απαιτούμενο 90%+ για την παραγωγή πυρηνικών κεφαλών με Ουράνιο 235 U235). 1 Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α., Barack Obama αποκάλυψε στο κοινό την ύπαρξη της νέας εγκατάστασης εμπλουτισμού ουρανίου στο Ιράν σε σχετική καταδικαστική ομιλία του, κατά 1 Michael D. Shear, Karen DeYoung, Iran Reveals Existence of Second Uranium Enrichment Plant, The Washington Post, (Washington, DC, Η.Π.Α., 25 Σεπτεμβρίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Το Ιράν Αποκαλύπτει την Ύπαρξη Δεύτερου Εργοστασίου Εμπλουτισμού Ουρανίου».)

2 την διάρκεια του διεθνούς οικονομικού συνεδρίου G20 την 25 η Σεπτεμβρίου 2005, στην πόλη Pittsburgh της Pennsylvania, Η.Π.Α. Σύμφωνα με πληροφορίες η τοποθεσία της εγκατάστασης βρίσκεται σε απόσταση 30 χλμ. βορείως της πόλης QOM (Κούμ) μεταξύ Τεχεράνης, Ισφαχάν, και Νατάνζ (όπου υπάρχουν και άλλες εγκαταστάσεις του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος συμπεριλαμβανομένης και της αρχικής εγκατάστασης παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου με φυγοκεντρικές συσκευές εκ των οποίων οι είναι σήμερα ενεργές). 2 Η Κούμ είναι το "θρησκευτικό κέντρο" των Ιρανών Σιιτών με πολλά θεολογικά πανεπιστήμια, θρησκευτικά ιδρύματα, κ.λ.π. Είναι τόπος σπουδών και θρησκευτικής και πολιτικής ανόδου φημισμένων Ιρανών αλλά και Ιρακινών Σιιτών κληρικών, π.χ., Αγιατόλλα Ρουχόλα Χομέϊνι ηγέτης της Ιρανικής Επανάστασης και αρχικός ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Η εγκατάσταση βρίσκεται εντός συστήματος σηράγγων στην πλευρά ενός όρους και εντός μίας βάσης του Ιρανικού Σώματος Επαναστατικών Φρουρών. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ γνώριζαν για την ύπαρξη της εν λόγω εγκατάστασης για πολλά χρόνια αλλά η πολιτική εκμετάλλευση, ως φαίνεται, επιφυλασσόταν για την εν Η.Π.Α. παρουσία του Ιρανού Προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Η διάνοιξη των σχετικών σηράγγων είχε επισημανθεί από δορυφορικά συστήματα και είχε κοινοποιηθεί στον διεθνή τύπο. Παρά την αποκάλυψη της εν λόγω εγκατάστασης, πηγές υπηρεσιών πληροφοριών Η.Π.Α. επιμένουν ότι αυτό δεν αλλάζει τα αρχικά συμπεράσματα ότι το Ιράν δεν πρόκειται να αναπτύξει πυρηνικές κεφαλές πριν από το χρονικό διάστημα Ο Αμερικανός Πρόεδρος καταδίκασε την κατασκευή αυτής της εγκατάστασης ως παραβίαση διεθνών κανόνων και ως "μη συμβατή με ένα ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα" και ζήτησε την διερεύνηση του θέματος από την ΙΑΕΑ. 4 Η Ρωσία χαρακτήρισε την αποκάλυψη της εν λόγω εγκατάστασης ως παραβίαση σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας ΟΗΕ και επίσης ζήτησε την σχετική διερεύνηση από την ΙΑΕΑ (με έμμεση υποστήριξη ενδεχόμενων επιπρόσθετων κυρώσεων εναντίον Ιράν). 5 Το Ιράν και ο Ιρανός Πρόεδρος διατείνονται ότι «δεν είχαν την νομική υποχρέωση να αποκαλύψουν την ύπαρξη της εν λόγω εγκατάστασης» για ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών πριν παραχθούν παρουσιασθούν σχάσιμα πυρηνικά υλικά στην εν λόγω εγκατάσταση. Ο Αμερικανικός τύπος κάνει μνεία για μία αλλαγή των κανόνων της ΙΑΕΑ στο 1992 όπου τα μέλη της Συνθήκης περί Μη Εξάπλωσης Πυρηνικών Όπλων (ΝΡΤ Nuclear Non-Proliferation Treaty - Ιράν συμπεριλαμβανομένου) υποχρεώνονται ν αναφέρουν στην ΙΑΕΑ την «σχεδιαζόμενη ανέγερση» πυρηνικών εγκαταστάσεων «όταν λαμβάνεται η απόφαση ανέγερσης». Η ίδια αρθρογραφία όμως επισημαίνει ότι επειδή το 2006 η ΙΑΕΑ είχε φέρει την υπόθεση του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος προ του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) ΟΗΕ, το Ιρανικό Κοινοβούλιο είχε αποφασίσει ν ακολουθεί τις προ του 1992 προδιαγραφές για αναφορές και ενημέρωση ΙΑΕΑ (6 μήνες προειδοποίηση περί καινούργιων 2 Shear κ DeYoung, The Washington Post, Shear κ DeYoung, The Washington Post, National Public Radio, All Things Considered, (Washington, DC, Η.Π.Α., 25 Σεπτεμβρίου 2009). Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας Η.Π.Α., εκπομπή «Επιθεώρηση Όλων των Γεγονότων», Shear κ DeYoung, The Washington Post, Σελίδα 2 εκ 6

3 πυρηνικών εγκαταστάσεων). Συνεπώς, υπάρχει ένα ερώτημα εάν το Ιράν έχει πραγματικά παραβιάσει τους διεθνείς κανονισμούς αναφοράς ενημέρωσης της ΙΑΕΑ. Η ΙΑΕΑ υποστηρίζει ότι οι καινούργιες και αλλαγμένες προδιαγραφές του 1992 είναι οι παρούσες με νομική ισχύ για όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες του Ιράν συμπεριλαμβανομένου. 6 Η καινούργια εγκατάσταση του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία εντός 1-1,5 ετών και σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές ΗΠΑ, η εγκατάσταση αυτή θα διαθέτει σύγχρονες φυγοκεντρικές συσκευές με δυνατότητα παραγωγής επαρκούς ποσότητας Ουρανίου 235 σε υψηλά επίπεδα εμπλουτισμού η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην απόκτηση μίας πυρηνικής κεφαλής ετησίως. 7 Το Ισραήλ φυσικά διατείνεται ότι η παρουσία της καινούργιας εγκατάστασης παρέχει «αποδείξεις» ότι το Ιράν προχωρεί στην παραγωγή πυρηνικών όπλων. ΣΧΟΛΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ Το Ιράν κατά πάσα πιθανότητα προέβη στην δήλωση της δεύτερης πυρηνικής του εγκατάστασης όχι ως ένδειξη καλής θέλησης στα πλαίσια των συνομιλιών της 1 ης Οκτωβρίου 2009 αλλά λόγω της δύσκολης θέσης στην οποία είχε περιέλθει καθώς οι μυστικές του υπηρεσίες μάλλον είχαν αντιληφθεί ότι είχαν διαρρεύσει πληροφορίες σχετικές με το μυστικό πρόγραμμα και ίσως εκτίμησαν και τις προθέσεις του Αμερικανού Προέδρου για αποκάλυψή του προγράμματος κατά την διάρκεια του διεθνούς οικονομικού συνεδρίου G20. Οι αποκαλύψεις Obama έχουν ως σκοπό την αύξηση της πολιτικής πίεσης στο Ιράν για το θέμα του πυρηνικού του προγράμματος και την ώθηση για πιο δυναμικές διαπραγματευτικές ενέργειες από ΗΠΑ Δύση Ρωσία. Αυτές θα χρησιμεύσουν και ως πιθανός φραγμός στα υπάρχοντα Ισραηλινά σχέδια μονομερούς επιθετικής προσβολής εναντίον πυρηνικού προγράμματος Ιράν, κατά την παρούσα περίοδο σην οποία οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τα γνωστά προβλήματα τόσο στο Ιράκ (χρονοδιάγραμμα αποχώρησης ΕΔ ΗΠΑ), όσο και στο Αφγανιστάν (μελλοντική δημοσιοποίηση απόφασης παραμονής υπό διάφορα εναλλακτικά σενάρια ενίσχυσης ή μη της εκεί παρουσίας ΕΔ ΗΠΑ, ή σταδιακής απαγκίστρωσης και αποχώρησης). 6 Shear κ DeYoung, The Washington Post, Helene Cooper και Mark Mazzetti, Cryptic Iranian Note Ignited an Urgent Nuclear Strategy Debate, The New York Times, (New York, NY, Η.Π.Α., 26 Σεπτεμβρίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Συγκεκαλυμμένο Ιρανικό Σημείωμα Εκτόξευσε μία Επείγουσα Αντιπαράθεση Πυρηνικής Στρατηγικής».) Σελίδα 3 εκ 6

4 Η εξάσκηση μεγαλύτερης πολιτικής πίεσης στο Ιράν, όταν θα επαναρχίσουν οι συνομιλίες για το πυρηνικό του πρόγραμμα στις 1 Οκτωβρίου 2009, αναμένεται να γίνει σε συνδυασμό με την ενδεχόμενη επιβολή επιπρόσθετων οικονομικών κυρώσεων. Δημιουργείται το πεδίο ενδεχόμενης "λύσης" η οποία είχε επισημανθεί σε σχετικά άρθρα της διεθνούς ειδησεογραφίας πριν από μερικούς μήνες και σύμφωνα με την οποία: Οι Η.Π.Α. Δύση Ρωσία "αποδέχονται" την συνέχιση του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος συμπεριλαμβανομένης και της συνέχισης εμπλουτισμού ουρανίου αλλά σε μειωμένη κλίμακα και υπό την συνεχή επίβλεψη της ΙΑΕΑ Η παραπάνω εξέλιξη παρέχει «πολιτικό διέξοδο» στην Ιρανική κυβέρνηση ότι «δεν θίγεται» το Ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα το οποίο θεωρείται ως «εθνικής σημασίας» ακόμα και από την Ιρανική αντιπολίτευση. Συνεπώς, η καινούργια υπό ανέγερση Ιρανική εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου μπορεί να μην τεθεί σε λειτουργία δίνοντας την «σχετική διαπραγματευτική κάλυψη» τόσο στην Ιρανική ηγεσία όσο και στον άξονα Η.Π.Α.-Δύσης-Ρωσίας. 8 Το «απροσδόκητο χαρτί της τράπουλας» συνεχίζει ν αποτελεί η στάση του Ισραήλ, καθώς η οποιαδήποτε συνέχιση του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και προπαντός των δραστηριοτήτων εμπλουτισμού ουρανίου θεωρείται απαράδεκτη, και η πιθανότητα μονομερούς επιθετικής του ενέργειας εναντίον του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος παραμένει. Παράδειγμα, η γρήγορη και αρχικά μυστική επίσκεψη του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Νετανυάχου στην Μόσχα στις αρχές Σεπτεμβρίου 2009 σχετικά με το ενδεχόμενο Ρωσικής πώλησης και μεταβίβασης συστημάτων αντιαεροπορικών Κ/Β Ε/Α S-300 PMU1 προς το Ιράν. 9 Οι δηλώσεις του Προέδρου και του Αντιπροέδρου των Η.Π.Α. τον Ιούλιο 2009 ότι το Ισραήλ είναι ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος και ότι οι Η.Π.Α. δεν μπορούν να επηρεάσουν την εξωτερική του πολιτική αναφερόμενοι στο ενδεχόμενο επιθετικής ενέργειας του Ισραήλ εναντίον των εγκαταστάσεων του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, δεν δίνουν το «πράσινο φώς» για μια τέτοια μονομερή Ισραηλινή ενέργεια. 10 Το Ισραήλ όμως διαθέτει την ελευθερία «ανεξάρτητης κίνησης» παρά την προτίμηση των Η.Π.Α. γιά την επίτευξη «διπλωματικής λύσης» του θέματος. 11 Μία μονομερής Ισραηλινή επιθετική ενέργεια εναντίον του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος έχει την δυναμική να συμπαρασύρει τις Η.Π.Α. σε μία πολεμική περιπέτεια λόγω της αναμενόμενης και πολυμέτωπης Ιρανικής αντίδρασης. 8 Βλέπε γενικώς Daniel Dombey και Najmeh Bozorgmehr, US may cede to Iran s nuclear ambition, Financial Times, (London, ΗΒ, 3 Απριλίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση 4 Απριλίου («Ενδεχόμενη υποχώρηση Η.Π.Α. προ των Ιρανικών πυρηνικών φιλοδοξιών».) 9 Sheera Frenkel, Richard Beeston, και Tony Halprin, Israel admits Binyamin Netanyahu s secret trip to Moscow, The Times, (London, ΗΒ, 11 Σεπτεμβρίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Το Ισραήλ παραδέχεται το μυστικό ταξίδι του Μπενυαμίν Νετανυάχου στην Μόσχα»). 10 Natasha Mosgovaya, Obama: U.S. did not give Israel green light to attack Iran, Haaretz, (Tel Aviv, Ισραήλ, 7 Ιουλίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Οι Η.Π.Α. δεν έδωσαν το πράσινο φώς στο Ισραήλ για να επιτεθεί στο Ιράν».) 11 Haaretz, U.S: Letting Israel act freely on Iran isn t policy change, (Tel Aviv, Ισραήλ, 6 Ιουλίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση Haaretz, U.S. distancing itself from Israel on Iran issue, (αναμετάδοση Associated Press, Tel Aviv, Ισραήλ, 8 Ιουλίου 2009). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Οι Η.Π.Α. απομακρύνονται από το Ισραήλ στο θέμα του Ιράν».) Σελίδα 4 εκ 6

5 Η σκλήρυνση της στάσης της κυβέρνησης Obama στο θέμα του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος δίνει προς το παρόν μία εκτονωτική απάντηση στα σχόλια των συντηρητικών πολιτικών κύκλων εντός των ΗΠΑ ότι η διαπραγματευτική προσέγγιση προς το Ιράν «διακυβεύει τόσο τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ όσο και την υπαρξιακή εθνική ασφάλεια του ιδίου του Ισραήλ». Η καινούργια διαπραγματευτική τακτική των ΗΠΑ σε ότι αφορά το Ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, σε συνδυασμό και με τις αποκαλύψεις Obama, εκ του ασφαλούς επίσης απομακρύνει / αποκλείει τις Ιρανικές αιτιάσεις που εμμέσως τίθενται επί τάπητος για την παρουσία του Ισραηλινού πυρηνικού οπλοστασίου στην Μέση Ανατολή. 12 Η κυβέρνηση Obama έχει επιτύχει ένα καινούργιο επίπεδο συνεργασίας με την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν παρά την εκτεταμένη Ρωσική οικονομικο-τεχνική ανάμιξη στο εν λόγω πρόγραμμα, π.χ., ανέγερση ηλεκτροπαραγωγικού εμπορικού πυρηνικού αντιδραστήρα Μπουσέρ. 13 Στην παραπάνω εξέλιξη συνέβαλε θετικά και η πρόσφατη απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ στις Σεπτεμβρίου 2009 σχετικά με την ακύρωση της εγκατάστασης αντιπυραυλικών συστημάτων στην Τσεχία Πολωνία, η οποία προκάλεσε άμεση θετική αντίδραση της Ρωσικής κυβέρνησης. Παρόλα ταύτα η Ρωσία θα συνεχίσει να επιμένει και να εργάζεται για την εξεύρεση πολιτικής λύσης του προβλήματος. Η ενδεχόμενη επιβολή περαιτέρω οικονομικών κυρώσεων επί του Ιράν λόγω των παρόντων εξελίξεων σχετικών με το πυρηνικό πρόγραμμά του, θα έχει αυξημένο αρνητικό αντίκτυπο για την Ιρανική οικονομία σε ότι αφορά ξένες επενδύσεις κεφαλαίου εντός του Ιράν. 14 Αρκεί να σημειωθεί ότι ενώ το Ιράν παράγει και εξάγει πετρέλαιο, λόγω του περιορισμένου αριθμού διυλιστηρίων που διαθέτει, αναγκάζεται να εισάγει από άλλες χώρες μεγάλες ποσότητες διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων για τις ανάγκες της εσωτερικής του οικονομίας. 15 Ταυτόχρονα γίνεται και χρήση περιοριστικών ηλεκτρονικών καρτοδελτίων αγοράς βενζίνης σε πρατήρια διανομής από Ιρανούς οδηγούς αυτοκινήτων. Ο τρόπος οικοδόμησης της καινούργιας εγκατάστασης επιβεβαιώνει την Ιρανική τακτική αμυντικής διασποράς και οχύρωσης του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος έναντι πιθανών επιθετικών ενεργειών με χρήση συμβατικών όπλων. Ενώ η εν λόγω εγκατάσταση θεωρητικά ανήκει στο πρόγραμμα ειρηνικής πυρηνικής ενέργειας του Ιράν, παρατηρείται η ανάμιξη του Ιρανικού Σώματος Επαναστατικών Φρουρών το οποίο έχει και τον άμεσο έλεγχο ανάπτυξης και επιχειρησιακής διαχείρισης προγραμμάτων 12 Dafna Linzer, Exclusive: Read Iran s New Proposal for Nuclear Talks, (Ιστοσελίδα ProPublica Η.Π.Α., 10 Σεπτεμβρίου, 2009), Cooperation for Peace, Justice and Progress Package of proposals by the Islamic Republic of Iran for Comprehensive and Constructive Negotiations, παράγραφοι Διαδίκτυο, πρόσβαση Helene Cooper και Mark Mazzetti, The New York Times, Βλέπε γενικά Carola Hoyos και Daniel Dombey, Total steps back from investing in Iran, Financial Times, (London, ΗΒ, 9 Ιουλίου 2008). Διαδίκτυο, b07658,dwp_uuid=be75219e , πρόσβαση 10 Ιουλίου («Η Τοτάλ κάνει πίσω από την επένδυσή της στο Ιράν».) Chip Cummins και Roshanak Taghavi, Iran Feels Bite of Sanctions, but Impact Is Unclear: Is Tehran Changing Tack, or Is It Just Buying Time?, The Wall Street Journal, (New York, NY, Η.Π.Α., 18 Ιουλίου 2008), σελίς Α5. («Το Ιράν Αισθάνεται το Δάγκωμα των Κυρώσεων, αλλά ο Αντίκτυπος Είναι Ακαθόριστος: Αλλάζει Πορεία η Τεχεράνη ή Απλώς Αγοράζει Χρόνο;».) 15 Βλέπε γενικά Jad Mouawad, An excess of problems for Iranian energy, International Herald Tribune, (New York- London, Η.Π.Α.-ΗΒ, 12 Φεβρουαρίου 2007). Διαδίκτυο, πρόσβαση («Ένα περίσσευμα προβλημάτων γιά την Ιρανική ενέργεια».) Σελίδα 5 εκ 6

6 και όπλων μαζικής καταστροφής του Ιράν όπως τα συστήματα κατευθυνόμενων βαλλιστικών βλημάτων επιφανείας-επιφανείας Shahab-3, Sejil-2 (ξηρών καυσίμων), κ.ά. Η κυβέρνηση του Ιράν αναμένεται να συνεχίσει να δηλώνει ότι δεν θα εγκαταλείψει το πυρηνικό της πρόγραμμα το οποίο αποβλέπει στον εμπλουτισμό ουρανίου μόνο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας και όχι για την απόκτηση πυρηνικών όπλων, τα οποία δεν έχει ανάγκη όπως τακτικά δηλώνει ο Κος. Αχμαντινετζάντ. Σελίδα 6 εκ 6