Α. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Transcript

1 Α. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Στο κεφάλαιο αυτό θα δίνεται μια μη τεχνική περίληψη του συνόλου της μελέτης. Β. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η παρούσα μελέτη αποτελεί την «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Ελλάδα Ιταλία », η οποία ανατέθηκε από την ΕΥΔ ΠΚΠ Interreg III του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (Λεωφ. Γεωργικής Σχολής 65, Τ.Κ Πυλαία, Θεσσαλονίκης) στην μελετητική εταιρεία SPEED Σύμβουλοι Ανάπτυξης ΑΕ, (Αβέρωφ 30, Αθήνα), κάτοχο Πτυχίου Γ τάξης στην κατηγορία 27 (Περιβαλλοντικές Μελέτες). Η ανάθεση της μελέτης έγινε με βάση την Α.Π /ΥΔ 5254/ απόφαση του Γενικού Γραμματέα Επενδύσεων και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών περί ανάθεσης του έργου «Παροχή υπηρεσιών για την εκπόνηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (SEA) του Προγράμματος ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ του Στόχου 3 Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία». Στην ομάδα του επιστημονικού προσωπικού που συμμετείχε στην εκπόνηση της μελέτης μετείχαν οι: Νικόλαος Διακουλάκης, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, με Μελετητικό Πτυχίο Γ τάξης στις κατηγορίες 27 (Περιβαλλοντικές Μελέτες) και 18 (Χημικοτεχνικές Μελέτες) Μαρία Μενούνου, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, Περιβαλλοντολόγος MSc Ισμήνη Κυριαζοπούλου, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc Γιάννα Νίκου, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ Γεωργία Διαμαντάκου, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc Σταύρος Τσούρτης, Περιβαλλοντολόγος Παν. Αιγαίου, MSc ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 1 από 208

2 Γ. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Γ1. Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό δίνεται μια σύντομη περιγραφή της περιοχής συνεργασίας του Διασυνοριακού Προγράμματος Ελλάδα Ιταλία, μια γενική επισκόπηση των αρχών σχεδιασμού του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Επιπλέον, αναλύονται η σκοπιμότητα και οι στόχοι του ΕΠ, προσδιορίζεται και αναλύεται το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την περιβαλλοντική προστασία και οι στόχοι / απαιτήσεις που απορρέουν από αυτό και σχετίζονται με την εφαρμογή του ΕΠ. Γίνεται ακόμη προσπάθεια συσχέτισης των στόχων / απαιτήσεων περιβαλλοντικής προστασίας και των περιβαλλοντικών παραμέτρων με τους στόχους και τις διαμορφωθείσες Προτεραιότητες του ΕΠ. Τέλος παρουσιάζεται η σχέση του ΕΠ με άλλα σχετικά σχέδια και προγράμματα, κυρίως ως προς την κάλυψη των στόχων της περιβαλλοντικής προστασίας. Γ2. Σύνοψη των βασικών χαρακτηριστικών της περιοχής συνεργασίας Η περιοχή συνεργασίας του Διασυνοριακού Προγράμματος Ελλάδα Ιταλία περιλαμβάνει τέσσερις χωρικές ενότητες NUTS II Ιόνια Νησιά, Ήπειρος και Δυτική Ελλάδα. Οι τρεις επιλέξιμες περιφέρειες από την ελληνική πλευρά, αλλά και η ευρύτερη περιφέρεια της Απουλίας στην οποία ανήκουν οι επιλέξιμες ιταλικές επαρχίες αποτελούν περιφέρειες αμιγούς στόχου Σύγκλισης (1). Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιοχής συνεργασίας όπως αποδελτιώνονται από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης είναι τα ακόλουθα: Η περιοχή συνεργασίας περιλαμβάνει 11 Νομούς (ελληνική πλευρά), οι οποίοι καταλαμβάνουν περίπου το 54% της συνολικής της έκτασης και 3 επαρχίες (ιταλική πλευρά), οι οποίες καταλαμβάνουν το υπόλοιπο 46%, αλλά με σημαντική ανισότητα κατανομής του πληθυσμού στο χώρο (από 4.04 εκατομμύρια κατοίκους στην ευρύτερη περιφέρεια της Απουλίας έως κατοίκους στα Ιόνια νησιά) και συνακόλουθη μεγάλη ανισοκατανομή στην πληθυσμιακή πυκνότητα (από 211,3 κατοίκους /Km 2 στην περιοχή της Απουλίας-ιταλικό τμήμα έως 37,6 κατοίκους /Km 2 στον νομό Ηπείρου-ελληνικό τμήμα). Στην Περιοχή συνεργασίας το ΑΕΠ εκπεφρασμένο σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) ανέρχεται σε Μ, που αντιστοιχεί στο 0,62% του συνολικού ΑΕΠ που παράγεται στην ΕΕ των 25 και εμφάνισε χαμηλή ετήσια αύξηση ( 0,4% από το 2002), ενώ το κ.κ. ΑΕΠ εκπεφρασμένο σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ), ανέρχεται στο 70% του μέσου ευρωπαϊκού κ.κ. ΑΕΠ. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 2 από 208

3 Η Περιοχή συνεργασίας χαρακτηρίζεται από χαμηλές επιδόσεις στην απασχόληση όπου το ποσοστό απασχόλησης είναι χαμηλότερο σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (ΕΕ25) για όλες τις ομάδες ηλικιών, με το πρόβλημα να γίνεται εντονότερο στους νέους (15-24 ετών) και στις γυναίκες ηλικίας ετών. Βασική αιτία για την χαμηλή επίδοση στο ποσοστό απασχόλησης αποτελεί ο ιδιαίτερα χαμηλός βαθμός συμμετοχής των γυναικών (47,8%), έναντι του στόχου για αύξηση του στο 60% το Η ανεργία κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα (12,8% έναντι του 9% στην ΕΕ-25), ενώ υψηλό είναι και ποσοστό της μακροχρόνιας ανεργίας (50% των ανέργων). Στην Περιοχή συνεργασίας ο τριτογενής τομέας παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής με 74%. Ο πρωτογενής τομέας υπολείπεται σε ποσοστό συμμετοχής (6%), ενώ ο τουρισμός αποτελεί τον σημαντικότερο κλάδο του τριτογενή τομέα λόγω του νησιωτικού και παράκτιου χαρακτήρα της περιοχής προγραμματισμού. Η περιοχή συνεργασίας χαρακτηρίζεται επίσης από ισχυρό επιχειρηματικό ιστό, όπου δραστηριοποιούνται επιχειρήσεις. Το επίπεδο εκπαίδευσης της περιοχής προγραμματισμού είναι χαμηλό ( 57,5% του πληθυσμού ηλικίας 25 έως 64 ετών έχει ολοκληρώσει μόνο τον πρώτο κύκλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), ενώ μόλις το 10,8% του πληθυσμού ηλικίας ετών της περιοχής προγραμματισμού, έχει αποκτήσει το ανώτατο επίπεδο σπουδών. Στην περιοχή εμφανίζεται μια ιδιότυπη εσωτερική εκπαιδευτική μετανάστευση για πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην περιοχή παρέμβασης (από τις ελληνικές Περιφέρειες στην ιταλική περιοχή). Στην περιοχή προγραμματισμού παρατηρείτε μια ανισοκατανομή όσον αφορά στις κλίνες του γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό. Στις νησιωτικές περιοχές αυτή η ανισοκατανομή είναι ακόμη εντονότερη. Επίσης στην ύπαιθρο παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα προσβασιμότητας στις υπηρεσίες υγείας και τα οποία είναι σοβαρότερα στις νησιωτικές περιοχές. Συνολικά υπάρχουν 137 νοσοκομεία και 41 κέντρα υγείας στην περιοχής προγραμματισμού με συνολικά κλίνες και υπάρχουν γιατροί. Η περιοχή προγραμματισμού συνδέεται με τους σημαντικότερους διευρωπαϊκούς άξονες που διέρχονται από την νοτιοανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Όσον αφορά στο οδικό δίκτυο η περιοχή της Απουλίας συνδέεται με τον Διάδρομο Ι (Μπάρι Νάπολη) και τον κλάδο της Θάλασσας της Αδριατικής του Διαδρόμου V (Μπάρι Τριέστη) και τον Διάδρομο VIII (Μπάρι Βαλόνα) ενώ οι ελληνικές περιοχές συνδέονται με την Εγνατία και τον ΠΑΘΕ με τον Διάδρομο Χ. Όλα τα λιμάνια την περιοχής είναι σημαντικά για τις θαλάσσιες μεταφορές στην Μεσόγειο. Σημαντική λιμενική σύνδεση και κίνηση επιβατών γίνεται ανάμεσα στα σημαντικά λιμάνια της περιοχής συνεργασίας, τα οποία αποτελούν σημαντική πύλη για την κίνηση από την Ευρώπη στην Ελλάδα. Όσον αφορά στο σιδηροδρομικό δίκτυο η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος διαθέτει ένα δίκτυο μήκους πάνω από 300 km το οποίο αποτελεί τμήμα της γραμμής Αθήνα- Πάτρα-Πύργος-Καλαμάτα και διασχίζει τους νομούς Αχαïας και Ηλείας. Η περιοχή της Απουλίας έχει ένα σιδηροδρομικό δίκτυο μήκους 841,1 km. Η ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 3 από 208

4 περιοχή προγραμματισμού διαθέτει 13 αεροδρόμια στα οποία περιλαμβάνονται τα διεθνή αεροδρόμια του Μπάρι και Πρίντεζι (ανήκουν στην ιταλική πλευρά) ενώ τα υπόλοιπα αεροδρόμια μπορούν να υποδεχτούν μόνο εμπορικές πτήσεις και τσάρτερ. Χαμηλή είναι η επίδοση της περιοχής συνεργασίας σε έρευνα και καινοτομία καθόσον η μέση δαπάνη για έρευνα και καινοτομία αντιστοιχεί περίπου στο 0,6% του ΑΕΠ της περιοχής προγραμματισμού (Eurostat, 2000) μη σημαντική διακύμανση (από 0,92% του ΑΕΠ στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έως 0,12% του ΑΕΠ στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, με την περιοχή της Απουλίας να βρίσκεται στο 0,51% του ΑΕΠ). Η περιοχή προγραμματισμού διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό αρχαιολογικών χώρων, μουσείων κλπ. Η περιοχή προγραμματισμού μια πλειάδα περιοχών που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών «Φύση 2000». Εκτός αυτών η περιοχή διαθέτει περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως αισθητικά δάση, Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους, Μνημεία της Φύσης, καθώς και Εθνικά Πάρκα. Η περιοχή προγραμματισμού χαρακτηρίζεται από την έλλειψη Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων και Χώρων Υγειονομικής Ταφής. Η παραγωγή ενέργειας στην περιοχή προγραμματισμού από ανανεώσιμες πήγές είναι χαμηλή σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο (ΕΕ-25) και η δυνατότητες της περιοχής δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως. Γ3. Το ευρύτερο προγραμματικό πλαίσιο Γ3.1 Ευρωπαϊκό Αναπτυξιακό Πλαίσιο Η πρόσφατη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με 10 νέα κράτη μέλη, και τελευταία με 2 πρόσθετα (με την προσχώρηση της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας στην Ένωση το 2007), έχει διπλασιάσει το χάσμα στην ανάπτυξη, μεταφέροντας κάποιους από τους παλιούς αποδέκτες πάνω από το όριο του 75%. Σαν συνέπεια, οι περισσότεροι ωφελούμενη από την πολιτική συνοχής τώρα βρίσκονται στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Έτσι η Επιτροπή πρότεινε μια νέα δέσμη νομοθετικών αποφάσεων ώστε να συγκεντρωθούν τα κεφάλαια που αφορούν στην Διαρθρωτική πολιτική και την Συνοχή που στοχεύουν στην επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και του Γκέτεμποργκ. Από το 2007, η Ευρωπαϊκή πολιτική Συνοχής θα επικεντρωθεί σε τρεις νέες προτεραιότητες ή «στόχους»: Σύγκλιση (στο παρελθόν στόχος 1): υποστήριξη για την αύξηση και δημιουργία θέσεων εργασίας στις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές και κράτη-μέλη. Οι περιοχές το των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι λιγότερο από 75% του μέσου όρου της ΕΕ θα είναι επιλέξιμες (κυρίως περιοχές από τα νέα κράτη μέλη), αλλά η προσωρινή υποστήριξη (έως το 2013) θα δοθεί στις περιοχές ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 4 από 208

5 όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι κάτω από 75% για την ΕΕ των 15 (η αποκαλούμενη «στατιστική επίδραση»). Ανταγωνιστικότητα και απασχόληση (στο παρελθόν στόχος 2): σχεδιασμένος για να βοηθήσει τα πλουσιότερα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν την οικονομική και κοινωνική αλλαγή, την παγκοσμιοποίηση και τη μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης. Οι πρωτοβουλίες απασχόλησης πρόκειται να βασιστούν στην Ευρωπαϊκή στρατηγική απασχόλησης (EES) (προσαρμοστικότητα του εργατικού δυναμικού, δημιουργία θέσεων εργασίας και προσβασιμότητα στην αγορά εργασίας για τα ευπαθή άτομα). Εδαφική συνεργασία: να παρακινήσει τη διασυνοριακή συνεργασία προκειμένου να βρεθούν οι κοινές λύσεις σε προβλήματα όπως η αστική, αγροτική και παράκτια ανάπτυξη, η ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων και η δικτύωση των ΜΜΕ. Μια νέα διασυνοριακή αρχή θα οργανωθεί για να διαχειριστεί τα προγράμματα συνεργασίας. Σύμφωνα με τις κοινοτικές στρατηγικές οδηγίες για τη συνοχή το και σύμφωνα με την ανανεωμένη στρατηγική της Λισσαβόνας, τα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται μέσω της πολιτικής συνοχής πρέπει να επιδιώκουν τη διάθεση πόρων για τις ακόλουθες τρεις προτεραιότητες: 1. Βελτίωση της ελκυστικότητας των κρατών μελών, των περιφερειών και των πόλεων μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης, της εξασφάλισης επαρκών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και της διατήρησης των περιβαλλοντικών τους δυνατοτήτων. 2. Ενθάρρυνση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της ανάπτυξης της οικονομίας της γνώσης μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, περιλαμβανομένων και των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας. 3. Δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας με την προσέλκυση περισσότερων ανθρώπων στην αγορά εργασίας ή την ενθάρρυνση για την ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, βελτίωση της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των επιχειρήσεων και αύξηση των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Γ3.2 Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ελλάδα Η αναπτυξιακή πολιτική της Ε.Ε βάσει της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβόνας εξειδικεύτηκε από την Ελλάδα στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) Ως βασικοί στόχοι του ΕΠΜ έχουν αναδειχθεί η ενίσχυση της Απασχόλησης, της Ανάπτυξης και της Κοινωνικής Συνοχής, ενώ περιλαμβάνει παρεμβάσεις που αφορούν στη δημοσιονομική εξυγίανση και τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, καθώς και διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές προϊόντων (βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, άνοιγμα αγορών και αύξηση του ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 5 από 208

6 ανταγωνισμού, δράσεις για την εξωστρέφεια). Επίσης αναφέρονται δράσεις για «την προώθηση της Κοινωνίας της Γνώσης, για την Έρευνα & Ανάπτυξη και την Καινοτομία». Επίσης δράσεις για τις «Αγορές Κεφαλαίου, το Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, την Περιφερειακή και Κοινωνική Συνοχή, καθώς και για την Επανίδρυση της Δημόσιας Διοίκησης». Επιπλέον, η Ελλάδα εξέδωσε το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) για την προγραμματική περίοδο που απεικονίζει την εθνική στρατηγική και περιγράφει τις συνδέσεις των κοινοτικών προτεραιοτήτων με το ΕΠΜ του Η εθνική στρατηγική εστιάζει στις πολιτικές, που θα επιτρέψουν στις περιφέρειες, αλλά και στις πόλεις της χώρας, να γίνουν ελκυστικές για τις επιχειρήσεις με τέτοιο τρόπο ώστε και να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο και θα αμβλύνουν τις διασυνοριακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες. Το θεμελιώδες όραμα ανάπτυξης για τη νέα προγραμματική περίοδο είναι: «η διεύρυνση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας, η επιτάχυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης και η αύξηση της παραγωγικότητας σε επίπεδα υψηλότερα από το μέσο όρο της ΕΕ, προκειμένου να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση και να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής για όλους τους πολίτες χωρίς αποκλεισμούς» Για το επίτευγμα του οράματος ανάπτυξης, η στρατηγική εστιάζει στην: προώθηση και η σύνδεση της καινοτομίας, της έρευνας και της επιχειρηματικότητας, επένδυση στις βιώσιμες υποδομές, επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό. Το ελληνικό ΕΣΠΑ θέτει πέντε (5) θεματικές προτεραιότητες, οι οποίες μεταφράζουν τη στρατηγική ως εξής: 1. επένδυση στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας 2. κοινωνία της γνώσης και της καινοτομίας. 3. απασχόληση και κοινωνική συνοχή. 4. θεσμικό περιβάλλον. 5. ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών, ως περιοχών επενδύσεων, εργασίας και ύπαρξης. Η αναπτυξιακή στρατηγική της χώρας ολοκληρώνεται με την εδαφική διάστασή της. Όσον αφορά στην εδαφική ανάπτυξη τρεις στόχοι υπάρχουν, οι οποίοι καθορίζουν το περιεχόμενο της εδαφικής ανάπτυξης: ανάπτυξη ενός ισορροπημένου και πολυκεντρικού αστικού συστήματος και μια νέα σχέση μεταξύ των πόλεων και της υπαίθρου, ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 6 από 208

7 ισότητα όλων στην πρόσβαση, βιώσιμη ανάπτυξη και ορθολογική διαχείριση και προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτοί οι στόχοι δίνουν έμφαση σε πέντε χωρικές προτεραιότητες: βιώσιμη αστική ανάπτυξη, ανάπτυξη των ορεινών περιοχών, ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών, ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και των περιοχών που συνδέονται στενά με την αλιεία, Διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, η Ελλάδα δίνει την ιδιαίτερη προσοχή στη διασυνοριακή συνεργασία, τόσο διμερή όσο και πολύπλευρη. Μέσα στο πλαίσιο της διμερούς συνεργασίας, η Ελλάδα αναπτύσσει τις συνεργασίες με τα παλαιά και νέα κράτη μέλη όπως η Ιταλία, η Κύπρος, καθώς επίσης και η Βουλγαρία (κράτος μέλος από ), με τα υποψήφια κράτη μέλη όπως η Τουρκία και με τα πιθανώς υποψήφια μέλη όπως η Αλβανία και η ΠΓΔΜ. Στο πλαίσιο της πολύπλευρης συνεργασίας η Ελλάδα θα έχει τη δυνατότητα της συνεργασίας με τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, της Μαύρης Θάλασσας και της Αδριατικής. Πιο συγκεκριμένα, οι προτεραιότητες που τέθηκαν στο επίπεδο της διασυνοριακής συνεργασίας είναι οι ακόλουθες: Επιχειρηματικότητα, τουρισμός και πολιτισμός κοινή προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος, των συστημάτων διαχείρισης ύδατος, των αποβλήτων και της ενέργειας προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης των δικτύων πληροφοριών και επικοινωνίας κοινή χρήση των υποδομών υγείας - εκπαίδευσης και συνεργασία στις ανθρώπινες δυνατότητες και στη διοικητική και δικαστική συνεργασία υπηρεσίες πρόσβασης μέσω της συνεργασίας σε ζητήματα τόσο στα χερσαία όσο και στα θαλάσσια σύνορα. Ιταλία Οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζονται από την ιταλική οικονομία πρέπει να ειδωθούν πρώτιστα απέναντι σε ένα μακροοικονομικό φόντο όπου η κύρια κυβερνητική υποχρέωση είναι να σταθεροποιηθεί η δημόσια οικονομική κατάσταση. Αυτό είναι θεμελιώδες τόσο για τα δημόσια έξοδα όσο και για την επαναφορά της ιταλικής οικονομίας στη σταθερότητα, χωρίς την οποία δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί η διαρκείς ανάπτυξη. Προκειμένου να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι, οι ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 7 από 208

8 προϋπολογισμοί της περιόδου αποτελούν περίπου 2.3% του ΑΕΠ, 1% του οποίου θα χρησιμοποιηθεί για την επανόρθωση της δημόσιων οικονομικών και το άλλο 1.3% για να υποστηρίξει την ανάπτυξη. Όσον αφορά στις διεθνείς προκλήσεις, που αντιμετωπίζονται από όλες τις οικονομίες της ΕΕ, η Ιταλία σκοπεύει να αποκριθεί μέσω μιας στρατηγικής που στοχεύει στην αύξηση του πιθανού ποσοστού ανάπτυξης της οικονομίας μέσω μέτρων που περιλαμβάνουν παράγοντες παραγωγικότητας, το οικονομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ίδιου του παραγωγικού συστήματος. Αυτό θα σημαίνει αυξημένη καινοτομία και έρευνα, αυξημένη δυνατότητα πρόσβασης σε κύριες αγορές, επιχειρήσεις που αυξάνονται στο μέγεθος, την υποστήριξη αυξημένες διεθνείς δράσεις, και την ικανότητα προσέλκυσης ξένων επενδύσεων. Προκειμένου να επιστρέψει σε ένα ρυθμό ανάπτυξης σύμφωνο με τις δυνατότητες της χώρας, η Ιταλία εδραιώνει τους πέντε ενδιάμεσους στόχους που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) , αλλά και σκοπεύει «να αλλάξει ταχύτητα» μέσω πέντε στόχων: Βελτίωση της αποδοτικότητας της αγοράς, μέσω του αυξανόμενου ανταγωνισμού και την απλούστευση της νομοθεσίας, μέσω ενεργειών με σκοπό την μείωση των εμποδίων εισόδου σε προστατευμένες αγορές, την φιλελευθεροποίηση των υπηρεσιών και την μείωση του χρόνου που απαιτείται για την απόκτηση εγκρίσεων από την διοίκηση. Ο στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η επιχειρηματική πρωτοβουλία και να αυξηθεί η ευημερία των καταναλωτών. Τα πολυάριθμα μέτρα που προτείνονται αναφορικά με τον καλύτερο κανονισμό και τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, π.χ. απλοποιώντας και μειώνοντας τα διοικητικά έξοδα, που επιδιώκεται να μειώσουν το φορτίο των δημόσιων εξόδων στο υπόλοιπο της οικονομίας και να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις ώστε να αυξηθούν σε μέγεθος, αποτελούν επίσης μέρος της ίδιας λογικής. Προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, με στοχευόμενα κίνητρα ώστε να ενισχυθεί η δημόσια και ιδιωτική συνεργασία. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί ένα ύψος επένδυσης στην έρευνα ίσο με 2,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2010, τα δύο τρίτα του οποίου θα χρηματοδοτηθούν από τον ιδιωτικό τομέα. Οι μηχανισμοί που δίδουν κίνητρα για ιδιωτική επένδυση, όπως οι φορολογικές ελαφρύνσεις για την έρευνα και τις επιχορηγήσεις στους ερευνητές, στοχεύουν στο να παρέχουν άμεση ώθηση στις ερευνητικές δραστηριότητες. Η πρόθεση της κυβερνήσεως είναι να επεκταθεί το πεδίο των τομέων για επένδυση, ιδιαίτερα σε τομείς προηγμένης ή υψηλής τεχνολογίας, και αναπτύσσοντας ένα πρόγραμμα που θα επιδράσει πληρέστερα στο ανθρώπινο δυναμικό, με στόχο την ίδρυση προηγμένων κέντρων και προσέλκυσης ειδικών με υψηλά προσόντα. Οι διεθνείς συμφωνίες ερευνητικών προγραμμάτων βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα του δημόσιου συστήματος έρευνας. Από κοινού με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και την Ιαπωνία συνολικά 56 προγράμματα ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 8 από 208

9 έχουν εγκριθεί, η πλειοψηφία των οποίων έχουν ήδη ξεκινήσει. Άλλες επιστημονικές συμφωνίες συνεργασίας με μεσογειακές χώρες (Μαρόκο, Τυνησία, Παλαιστίνη και Τουρκία) οριστικοποιούνται αυτήν την περίοδο. Άλλα προγράμματα με τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ινδία αξιολογούνται αυτήν την περίοδο. Οι πολιτικές έρευνας και καινοτομίας λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ιταλικών επιχειρήσεων είναι ΜΜΕ. αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας και ενθάρρυνση των επενδύσεων στο ανθρώπινο δυναμικό, μετατρέποντας κατά συνέπεια τις πολιτικές απασχόλησης σε πολιτικές που αυξάνουν την ποιότητα της εργασίας, ενίσχυση των προσπαθειών που αφορούν στην δια βίου εκπαίδευση, και στην ώθηση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Η κυβέρνηση στοχεύει στη μείωση των τομέων αδράνειας, αυξάνοντας το ποσοστό «καλής» απασχόλησης, κάνει την εργασία ελκυστικότερη και επιβραβεύοντας, και αντιμετωπίζοντας την παραοικονομία, μειώνοντας κατά συνέπεια την υποαπασχόληση του ανθρώπινου δυναμικού και των μορφών αβεβαιότητας εργασίας που συνεχίζουν να χαρακτηρίζουν την ιταλική οικονομία και την κοινωνία. Μέτρα έχουν ήδη ληφθεί προκειμένου να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση τόσο για τους υπαλλήλους όσο και για τους εργοδότες. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η γήρανση της ιταλικής κοινωνίας, οι νέοι και οι γυναίκες πρέπει να ενθαρρυνθούν στην εργασία μέσω ενεργών πολιτικών απασχόλησης, καθώς επίσης και οι πιο έμπειροι εργαζόμενοι να παραμείνουν στην αγορά εργασίας μέσω μιας σειράς κινήτρων επαναπρόσληψης, ενώ οι κοινωνικές πολιτικές πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρουν περισσότερες υπηρεσίες και βοήθεια. Μια πολιτική «flexicurity» που εξασφαλίζει επαρκή προστασία για τον εργαζόμενο ενάντια στην αυξανόμενη ευελιξία και τις συχνότερες αλλαγές εργασίας, μια μεταρρύθμιση του συστήματος συνταξιοδότησης με τέτοιο τρόπο ώστε να επεκταθεί βαθμιαία η μέση οικονομικά ενεργή ζωή, και μια ελεγχόμενη πολιτική μετανάστευσης θα συμβάλει σε μια πιο ενεργό και δικαιότερη κοινωνία με τη μείωση των μορφών κοινωνικού αποκλεισμού που εμφανίζονται αυτήν την περίοδο στην ιταλική κοινωνία. Βελτίωση υποδομών, μέσω της συγκέντρωσης των χρηματοδοτήσεων στα έργα που κρίνεται ότι αποτελούν προτεραιότητα για την οικονομία μας, με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας της χώρας Ο στόχος είναι να γεφυρωθούν οι διαφορές μεταξύ της κεντρικής/βόρειας Ιταλίας και της νότιας Ιταλίας. Τα κονδύλια κατευθύνονται τόσο στις υποδομές όσο και στην τεχνολογία των μεταφορών. Το πρόγραμμα για ένα «σχέδιο υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας», θα δώσει την Ιταλία μια πλατφόρμα για την Ευρώπη, θα επιτρέψει μια επέκταση των εμπορικών ροών που φθάνουν στη Μεσόγειο. Το εθνικό σχέδιο υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας εγκρίθηκε από τη διυπουργική επιτροπή ή το CIPE με τους ακόλουθους στόχους: ενθάρρυνση των επιχειρήσεων οδικών μεταφορών να αυξηθούν σε μέγεθος, επανισορρόπηση της ανταγωνιστικότητας των ιταλικών εταιριών οδικών ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 9 από 208

10 μεταφορών έναντι των μη-ιταλικών επιχειρήσεων, εξασφάλιση αποδοτικής κατανομής της κυκλοφορίας, ανανέωση του στόλου των κυκλοφορούντων οχημάτων, περάτωση των απορρυθμιστικών μέτρων και των μεταβολών στη νομοθεσία προκειμένου να καταργηθούν τα εμπόδια στην αγορά των οδικών μεταφορών. Συμφιλίωση της προστασίας του περιβάλλοντος με την τεχνολογική πρόοδο, μέσω της ανάπτυξης των τεχνολογιών ώστε να αυξηθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και να υποστηριχθεί η ανταγωνιστικότητα των ιταλικών επιχειρήσεων. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι μια ευκαιρία να αναπτυχθούν προηγμένες τεχνολογίες στην περιοχή όπως η ενεργειακή αποδοτικότητα, η αυξανόμενη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και η ανάπτυξη του υδρογόνου ως ενεργειακού φορέα. Είναι μια προτεραιότητα για την Ιταλία να επιταχύνει το διεθνή διάλογο μεταξύ των καταναλωτικών χωρών και των διμερών σχέσεων με τις χώρες παραγωγούς, δεδομένου ότι πρόκειται να αναπτύξει τα σχέδια διαδρόμων ενεργειακών υποδομών στην ευρω-μεσογειακή περιοχή και τις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η ιταλική περιφερειακή πολιτική, βασισμένη στη στενή συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης και των περιφερειών, θα παράσχει μια ουσιαστική συμβολή στην επίτευξη των στόχων της Λισσαβόνας. Ένα σημαντικό ποσοστό των μικροοικονομικών και πολιτικών απασχόλησης που περιγράφονται στην έκθεση του θα χρησιμοποιήσουν πηγές χρηματοδότησης, όπως τα διαρθρωτικά ταμεία και τα κεφάλαια για τις υποανάπτυκτες περιοχές, τα οποία έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τέτοιες περιπτώσεις. Η πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης, που θα οριστικοποιηθεί στο εθνικό στρατηγικό πλαίσιο του , αναμένεται έχει μια αυξημένη δέσμευση για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Γ4. Στρατηγική - Αναπτυξιακό Όραμα Εισροές για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής για το Διασυνοριακό Πρόγραμμα Ελλάδα Ιταλία είναι: Τα πορίσματα από την ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος της Περιοχής Συνεργασίας και οι προοπτικές ανάπτυξης. Η στρατηγική της Λισσαβόνας και του Γκέτεμποργκ. Οι Κανονισμοί για τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) της Ελλάδας και της Ιταλίας. Τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς για τις επιλέξιμες περιοχές και τα ΕΠ Δυτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων, Ηπείρου και Απουλίας. Άλλα προγράμματα που αφορούν την περιοχή συνεργασίας (Mediterranean, SEES, CBC-IPA Adriatic, URBACT II, INTERRG IVC, Trans MED, CBC ENPI MED). Για τη διαμόρφωση της στρατηγικής και του βασικού αναπτυξιακού οράματος λαμβάνονται υπόψη οι ακόλουθες παραδοχές: ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 10 από 208

11 Το Διασυνοριακό Πρόγραμμα είναι σχετικά μικρό (σε όρους δημόσιας δαπάνης) συγκρινόμενο με άλλα Περιφερειακά ή τομεακά προγράμματα τα οποία έχουν παρεμβάσεις στην περιοχή συνεργασίας. Ο στόχος του είναι η βελτίωση και ανάπτυξη των σχέσεων και της συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδος και της Ιταλίας. Συνεπώς το Πρόγραμμα πρέπει να εστιάσει στις διασυνοριακές ενέργειες και να λειτουργήσει συνεργατικά και συμπληρωματικά με τα άλλα Προγράμματα στην περιοχή. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη και να εστιάσει σε έναν περιορισμένο αριθμό στρατηγικών στόχων που δίνουν έμφαση στο θαλάσσιο χαρακτήρα των συνόρων. Επιπλέον, η στρατηγική για την περιοχή συνεργασίας εστιάζει και στη χρησιμοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της, και στην εξέταση των αδυναμιών της. Η εμπειρία που αποκτήθηκε στην προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού ( ) από το σχετικό διασυνοριακό πρόγραμμα συνεργασίας πρέπει να ληφθεί υπόψη στο τρέχον πρόγραμμα Η διαδικασία σχεδιασμού του παρόντος Προγράμματος υποστηρίχθηκε από ανοιχτές διαδικασίες διαβούλευσης και προς τούτο η στρατηγική ενσωματώνει τα αιτήματα τοπικών φορέων με γνώση της περιοχής δραστηριοποίησης τους και διαχειριστική εμπειρία από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Με βάση την προηγηθείσα ανάλυση ο γενικός σκοπός για την περιοχή συνεργασίας κατά την προγραμματική περίοδο είναι το ακόλουθο: Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής, της εδαφικής συνοχής και της αειφόρου ανάπτυξης μέσω της σύζευξης του δυναμικού εκατέρωθεν της θαλάσσιας διασυνοριακής γραμμής. Το πρόγραμμα υπό την έννοια αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει τον καταλύτη για την ενεργοποίηση του κοινωνικο-οικονομικού κεφαλαίου της περιοχής του προγράμματος παρέχοντας ένα πλαίσιο σύζευξης τους. Το πρόγραμμα θα επικεντρωθεί ειδικά στην σύνδεση των αγορών και των κοινωνιών με την βελτίωση της προσέγγισης τους. Μέσω της θεματικής του εξειδίκευσης, η οποία παρατίθεται στην επόμενη ενότητα, το πρόγραμμα θα συμβάλλει αφενός στην ομαλή διάχυση τεχνογνωσίας στην διασυνοριακή περιοχή και αφετέρου θα αποτελέσει το έδαφος επί του οποίου θα δομηθούν κοινές δράσεις αειφόρου ανάπτυξης. Η κοινή ενεργοποίηση του ανθρώπινου και οικονομικού κεφαλαίου των διασυνοριακών περιοχών θα επιφέρει ταχύτερη ολοκλήρωση της διασυνοριακής περιοχής στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, βελτιωμένη εσωτερική συνοχή, αυξημένη επενδυτική ελκυστικότητα, υψηλότερη παραγωγικότητα και καλύτερη ποιότητα περιβάλλοντος. Γ5. Στρατηγικοί στόχοι Η εδαφική συνεργασία για τις επιλέξιμες περιοχές αποτελεί και μια πρόκληση και μια ευκαιρία για την περίοδο προγραμματισμού Η πολυκεντρική εδαφική ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 11 από 208

12 ανάπτυξη με μια νέα σχέση μεταξύ της πόλης και της υπαίθρου, η ισότητα της πρόσβασης στην υποδομή και η γνώση μαζί με τη σωστή διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς αντιπροσωπεύουν ήδη σημαντικούς στόχους για την ισορροπημένη και βιώσιμη αύξηση, οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό χωρικό πρόγραμμα ανάπτυξης. Όσον αφορά τα θεμελιώδη στοιχεία της περιόδου προγραμματισμού , τα εξής πρέπει να τονιστούν: Η ενσωμάτωση της εδαφικής συνεργασίας μέσα στο γενικό στόχο της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής στην ΕΕ. Η παγιωμένη, πολύπλευρη εμπειρία, η οποία πρέπει να χρησιμοποιηθεί προς τη συνέχεια και την επέκταση της εδαφικής συνεργασίας και της προσαρμογής της μέσα στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνίας της γνώσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και στην εξυπηρέτηση του γενικού στόχου, αναπτύχθηκε μια σειρά στρατηγικών στόχων, οι οποίοι αποτελούν την περίληψη της πολιτικής για τη σύγκλιση στην περιοχή επέμβασης. Συγκεκριμένα, αυτοί οι στόχοι είναι: 1. Υποστήριξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης εστιάζοντας στα κοινά συγκριτικά πλεονεκτήματα. 2. Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα δίκτυα και τις υπηρεσίες στην περιοχή συνεργασίας ώστε να ενισχυθεί η κινητικότητα των ανθρώπων και των αγαθών. 3. Βελτίωση της ποιότητας ζωής, συντήρηση και αποτελεσματική διαχείριση του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής. Στρατηγικός Στόχος 1: Υποστήριξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης εστιάζοντας στα κοινά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτός ο γενικός στόχος εστιάζει στην ανάγκη ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας μέσω της δικτύωσης και της συνεργασίας, προκειμένου να μειωθούν οι αδυναμίες και επωφεληθεί από την δυναμική της περιοχής δίνοντας έμφαση στην εξωστρέφεια. Η υποστήριξη της επιχειρηματικότητας εστιάζοντας στη διαφοροποίηση των προϊόντων και στην αύξηση των εξαγωγών αναμένεται να υπερνικήσει τα εμπόδια και να βελτιώσει την πρόσβαση στην αγορά κυρίως στις ορεινές περιοχές και στα νησιά. Επιπλέον, η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας αναμένεται για να δώσει προτεραιότητα στις ενέργειες που ενισχύουν τις τουριστικές δραστηριότητες. Αυτός ο στόχος στοχεύει στην υποστήριξη της καινοτομίας και την ενθάρρυνση της ανάπτυξης που βασίζεται στην οικονομία μέσω των ευκαιριών στην έρευνα και την ανάπτυξη. Οι σχετικές επεμβάσεις θα στοχεύσουν στη χρησιμοποίηση των νέων τεχνολογιών και θα εστιάσουν στους τομείς της υγείας, του περιβάλλοντος, της ανανεώσιμης ενέργειας, του πολιτισμού και της εκπαίδευσης. Επιπλέον, οι προτεινόμενες δραστηριότητες θα ενισχύσουν την έρευνα και την καινοτομία, οι οποίες θα οδηγήσουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων που ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 12 από 208

13 αναλαμβάνουν τέτοιες ενέργειες. Η ύπαρξη διάφορων ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης στην περιοχή είναι ένα σημαντικό προτέρημα, προκειμένου να βελτιωθεί το ανθρώπινο δυναμικό πρέπει η παρεχόμενη εκπαίδευση να συνδέεται επίσης με τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας. Τέλος, οι δραστηριότητες δια βίου μάθησης θα ενθαρρυνθούν στα θέματα αμοιβαίου συμφέροντος, με έμφαση στους ανώτερους υπαλλήλους δημόσιας διοίκησης. Στρατηγικός στόχος 2: Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα δίκτυα και τις υπηρεσίες στην περιοχή συνεργασίας ώστε να ενισχυθεί η κινητικότητα των ανθρώπων και των αγαθών. Η προσπελασιμότητα, η εξασφάλιση δηλαδή δυνατότητας ασφαλούς, γρήγορης και άνετης μεταφοράς ανθρώπων (κατοίκων και επισκεπτών), προϊόντων και πληροφοριών, επηρεάζει σημαντικά την ελκυστικότητα ενός τόπου, έχοντας αντίκτυπο και στην εγκατάσταση ανθρώπων και δραστηριοτήτων. Από την άποψη της προσβασιμότητας για τις μεταφορές το ευρύ θαλάσσιο μέτωπο των συνόρων κάνει τη βελτίωση των θαλάσσιων μεταφορών, των συνδετήριων λιμένων και της αυξημένης ασφάλειας επιτακτική. Η βελτίωση της προσβασιμότητας στις μεταφορές έχει θετική επίδραση στον τουρισμό, ο οποίος είναι ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα στην περιοχή επέμβασης καθώς επίσης και στο εμπορικό ισοζύγιο μέσα στις διασυνοριακές περιοχές και στην εξαγωγή των εμπορευμάτων στις γειτονικές περιοχές και χώρες. Η προσβασιμότητα στα δίκτυα επιτρέπει τη βελτίωση της επικοινωνίας και της προώθησης των πληροφοριών και ασκεί θετική επίδραση στην αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρονται στους ανθρώπους (όπως η-υγεία, η-κυβέρνηση, κ.λπ.), στη βελτίωση της επικοινωνίας, η οποία είναι σημαντική για τις μακρινές ορεινές περιοχές και τα νησιά, και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Επιπλέον, θέτει τις προϋποθέσεις για κοινές ενέργειες και ενισχύει τις συνεργασίες κατά μήκος των συνόρων. Στρατηγικός στόχος 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής, συντήρηση και αποτελεσματική διαχείριση του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής. Η περιοχή του προγράμματος χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος και έναν μεγάλο αριθμό περιοχών φυσικής ομορφιάς. Επομένως, ο νέος στρατηγικός στόχος της περιοχής επέμβασης στρέφεται στην ανάπτυξη που βασίζεται στην προώθηση των φυσικών πόρων και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτός ο στόχος περιλαμβάνει επίσης επεμβάσεις που εστιάζουν στην πρόληψη και τη διαχείριση φυσικών και τεχνολογικών απειλών. Η γεωπολιτική θέση (καθημερινή μετακίνηση πολυάριθμων επιβατών και εμπορικών σκαφών), το ευαίσθητο οικοσύστημα μαζί με την ανάγκη βελτίωσης της πληροφόρησης επιβάλει την εφαρμογή των σχετικών επεμβάσεων, όποιοι συμβάλλουν στην προστασία και την αποτελεσματική διαχείρισή τους με διπλό στόχο την βελτίωση της ποιότητας της ζωής και την αύξηση της ελκυστικότητας της ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 13 από 208

14 περιοχής. Ένα συστατικό αυτού του στόχου είναι επίσης η εστίαση στην αύξηση της χρήσης ανανεώσιμης των πηγών ενέργειας (ηλιακών, αέρας) και υποστηρίζει την παραγωγή των βιο καυσίμων. Η προστασία, η αποτελεσματική διαχείριση και η προώθηση αυτών των φυσικών πόρων θα βελτιώσουν την ελκυστικότητα της περιοχής προγραμματισμού, μαζί με τη διατήρηση των περιβαλλοντικών δυνατοτήτων της. Η προστασία και η προώθηση της φυσικής κληρονομιάς, υποστηρίζουν έντονα την προσπάθεια για τη βελτίωση των υπηρεσιών στους τομείς του τουρισμού και του πολιτισμού αναπτύσσοντας έτσι τις προοπτικές της περιοχής προγραμματισμού. Η περιοχή προγραμματισμού έχει μια ευρεία πολιτιστική κληρονομιά και περιλαμβάνει έναν σημαντικό αριθμό διάσημων μνημείων και αρχαιολογικών περιοχών. Αυτό το πολιτιστικό δίκτυο είναι η βάση για την ανάπτυξη του τουρισμού και επομένως οι κοινές επεμβάσεις που θα τονίσουν τον πολιτιστικό πλούτο θα ενισχύουν έντονα την ελκυστικότητα της περιοχής και θα επιτρέψουν την οικονομική ανάπτυξη. Αυτός ο στόχος περιλαμβάνει επίσης τις ενέργειες της κοινωνικής συνεργασίας π.χ. υποδομές κοινωνικής ευημερίας που εστιάζουν στην ενίσχυση της απασχόλησης των γυναικών ή στην υποστήριξη ευάλωτων ομάδων. Αυτοί οι τρεις στρατηγικοί στόχοι μπορούν να εκφραστούν ως τρεις άξονες προτεραιότητας (συν τον άξονα τεχνικής υποστήριξης), οι οποίοι είναι: Άξονας προτεραιότητας 1: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας Άξονας προτεραιότητας 2: Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα βιώσιμα δίκτυα και τις υπηρεσίες Άξονας προτεραιότητας 3: Βελτίωση της ποιότητας της ζωής, προστασίας του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής Άξονας προτεραιότητας 4: Τεχνική υποστήριξη εφαρμογής Κάθε άξονας προτεραιότητας είναι δομημένος με συγκεκριμένους στόχους ως εξής: Άξονας προτεραιότητας 1: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας Ειδικός στόχος 1.1: Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας Ειδικός στόχος 1.2: Διασυνοριακή προώθηση προηγμένων νέων τεχνολογιών Άξονας προτεραιότητας 2: Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα βιώσιμα δίκτυα και υπηρεσίες Ειδικός στόχος 2.1: Προώθηση διασυνοριακής ολοκληρωμένης και αειφόρων διασυνδέσεων ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 14 από 208

15 Ειδικός στόχος 2.2: Βελτίωση των μεταφορών, των δικτύων ενημέρωσης και επικοινωνίας και των υπηρεσιών Άξονας προτεραιότητας 3: Βελτίωση της ποιότητας της ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και της αύξησης της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής Ειδικός στόχος 3.1: Προώθηση της κοινωνικής και πολιτιστικής ολοκλήρωσης Ειδικός στόχος 3.2: Προώθηση & βελτίωση της από κοινού προστασίας & διαχείρισης των φυσικών πόρων, πρόληψη των φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων Ειδικός στόχος 3.3: Προστασία της υγείας Άξονας προτεραιότητας 4: Τεχνική υποστήριξη εφαρμογής Ειδικός στόχος 4.1: Υποστήριξη για τη διαχείριση, παρακολούθηση, υλοποίηση και έλεγχο των δράσεων του προγράμματος Ειδικός στόχος 4.2: Υποστήριξη για την ευρεία δημοσιότητα και πληροφόρηση του προγράμματος Γ6. Ιεράρχηση προτεραιοτήτων Στην περιοχή συνεργασίας δεσμεύονται συνολικοί πόροι (δημόσιας δαπάνης) ύψους Η κατανομή των πόρων σε άξονες προτεραιότητας βασίστηκε στα ακόλουθα δεδομένα: την ενδεικτική απαίτηση συνεργασίας για έργα ανά κωδικό παρέμβασης από τους διάφορους συμμέτοχους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαβούλευσης και σχεδιασμού του προγράμματος την εμπειρία της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου , Η ιεραρχική σειρά των αξόνων προτεραιότητας βασισμένων στη κατανομή των πόρων (οικονομική στάθμιση) διευκρινίζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Άξονας προτεραιότητας 3 «Βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής» είναι ο σημαντικότερος, από άποψη οικονομική στάθμιση, δεδομένου ότι είναι ίσος με το 41% των συνολικών πόρων. Ο στόχος του άξονα προτεραιότητας 3 «Βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής» είναι να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των κατοίκων, με την ενίσχυση των τομέων της υγείας, του περιβάλλοντος, του πολιτισμού και του τουρισμού. Οι άλλοι δύο άξονες είναι σχεδόν ίσης σημασίας, με μια ελαφρά υπεροχή του άξονα προτεραιότητας 1" Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 15 από 208

16 καινοτομίας " που αποτελεί το 28% των συνολικών δημόσιων δαπανών, ενώ ο άξονας προτεραιότητας 2 «Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα βιώσιμα δίκτυα και τις υπηρεσίες» αποτελεί 26% των συνολικών δημόσιων δαπανών. Ο άξονας προτεραιότητας 1 «Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας» θα ενισχύσει την αλληλεπίδραση μεταξύ της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στην περιοχή του προγράμματος μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και ο άξονας προτεραιότητας 2 «Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα βιώσιμα δίκτυα και τις υπηρεσίες» θα προωθήσει και θα βελτιώσει τη μεταφορά, τις πληροφορίες, τα δίκτυα επικοινωνίας και τις υπηρεσίες. Πίνακας 1: Κατανομή χρηματοδότησης σε άξονες προτεραιότητας Τίτλος Προϋπολογισμός Στάθμιση =3/Σ Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Η προαγωγή των διασυνοριακών προωθημένων νέων τεχνολογιών Βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης στα βιώσιμα δίκτυα και τις υπηρεσίες Προώθηση των διασυνοριακών ενσωματωμένων και βιώσιμων συνδέσεων Βελτίωση της μεταφοράς, των δικτύων ενημέρωσης και επικοινωνίας και των υπηρεσιών Βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και αύξηση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής Προώθηση της κοινωνικής και πολιτιστικής ενοποίησης Προώθηση & βελτίωση της από κοινού προστασίας & διαχείρισης των φυσικών πόρων, της πρόληψης των φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων % % % % % % % % % Προστασία της υγείας % 4 Τεχνική υποστήριξη εφαρμογής , 58 6% Υποστήριξη για τη διαχείριση, παρακολούθηση, υλοποίηση και έλεγχο των δράσεων του προγράμματος Υποστήριξη για την ευρεία δημοσιότητα και πληροφόρηση του προγράμματος % % ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 16 από 208

17 Τίτλος Προϋπολογισμός Στάθμιση =3/Σ3 Σύνολο , % Γ7. Διεθνείς/ κοινοτικοί / εθνικοί στόχοι περιβαλλοντικής προστασίας Γ7.1 Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται συνοπτικά οι ευρωπαϊκοί στόχοι της προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και οι απαιτήσεις της Εθνικής Νομοθεσίας. Απώτερος σκοπός είναι να διαφανούν οι απαιτήσεις περιβαλλοντικής προστασίας που σχετίζονται με την εφαρμογή των παρεμβάσεων του ΔΠ Ελλάδα- Ιταλία Η επιλογή των νομοθετημάτων που παρουσιάζονται γίνεται ανά περιβαλλοντικά θέμα, από αυτά τα οποία προσδιορίζονται στην Οδηγία για τη ΣΠΕ και την αντίστοιχη ελληνική Απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ / Δηλαδή οι νομοθετικές απαιτήσεις παρουσιάζονται για τους παρακάτω τομείς: Ύδατα Έδαφος Ατμόσφαιρα και κλίμα Πανίδα, χλωρίδα και βιοποικιλότητα Τοπίο και πολιτιστική κληρονομιά Πληθυσμός και υγεία Οι σκοποί και στόχοι που προσδιορίζονται στις νομοθετικές απαιτήσεις (ευρωπαϊκές, εθνικές, αλλά και διεθνείς) συνοψίζονται ως «κύριοι σκοποί της ΣΠΕ». Από τους κύριους σκοπούς της ΣΠΕ θα προκύψουν και «Καθοδηγητικά Ερωτήματα» τα οποία θα καθορίσουν το πλαίσιο της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης. Γ7.2 Ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική Υπό το φως των αποτελεσμάτων και των εμπειριών που προέκυψαν από την εφαρμογή του 5ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον και στο πνεύμα της στρατηγικής για την ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις πολιτικές της Ε.Ε. (Κάρντιφ - Ιούνιος 1998), διαμορφώθηκε το 6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον: "Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή". Το Έκτο Πρόγραμμα Δράσης αποβλέπει στον καθορισμό των προτεραιοτήτων και των αντικειμενικών στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής της Κοινότητας μέχρι το έτος 2010 και μετέπειτα, καθώς και στην αναλυτική απαρίθμηση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για να συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 17 από 208

18 Βασική αρχή του προγράμματος είναι ότι για να αντιμετωπιστούν τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, θα χρειασθεί να υπερκερασθεί η αυστηρά νομοθετική στρατηγική και να τεθεί σε εφαρμογή μία ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η προσέγγιση αυτή οφείλει να αξιοποιήσει τους ποικιλόμορφους λειτουργικούς μηχανισμούς και τα αντίστοιχα μέτρα για να επηρεασθεί η διαδικασία λήψης των αποφάσεων στους επιχειρηματικούς κύκλους, αλλά και στο χώρο των καταναλωτών, της πολιτικής και των πολιτών. Προτείνεται να ακολουθηθούν πέντε πρωταρχικοί άξονες λήψης στρατηγικών μέτρων: η βελτίωση της υλοποίησης της ισχύουσας νομοθεσίας, η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις άλλες πολιτικές, η συνεργασία με τις δυνάμεις της αγοράς, η εμπλοκή και η τροποποίηση της συμπεριφοράς των πολιτών και ο συνυπολογισμός του περιβάλλοντος στις σχετικές αποφάσεις που αφορούν τη χωροταξική οργάνωση. Για καθένα από τους άξονες αυτούς προτείνεται η ανάληψη ειδικών δράσεων, ενώ προωθείται η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις άλλες πολιτικές. Στο επίκεντρο του έκτου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον βρίσκονται τέσσερις πρωταρχικοί τομείς δράσεις: οι κλιματικές μεταβολές, η βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και η υγεία, καθώς και η βιώσιμη διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων. Στον τομέα δράσης κλιματική αλλαγή, στόχος είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε επίπεδο που δεν θα προκαλεί τεχνητές μεταβολές του κλίματος στη γη. Οι προσπάθειες της Κοινότητας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από τις κλιματικές αλλαγές συνοψίζονται σε μια σειρά δράσεων που περιλαμβάνουν την εφαρμογή ενός σχήματος εμπορίας εκπομπών (emissions trading) CO 2 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Διερεύνηση και αναθεώρηση των ενεργειακών επιδοτήσεων στα Κράτη Μέλη, την υποστήριξη των ΑΠΕ μέσω της σχετικής Οδηγίας και της διασφάλισης της κατάλληλης υποστήριξης στην απελευθερωμένη αγορά ενέργειας, την αξιοποίηση των εργαλείων της αγοράς, την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια κ.α. Στον τομέα δράσης Φύση και βιοποικιλότητα, οι κύριοι στόχοι είναι: Η προστασία και, όταν είναι αναγκαίο, η αποκατάσταση της δομής και της λειτουργίας των φυσικών συστημάτων και η αναστολή της υποβάθμισης της βιοποικιλότητας, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και σε παγκόσμια κλίμακα Η προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και τη ρύπανση Στον τομέα δράσης Περιβάλλον και Υγεία, ο στόχος εστιάζεται στην επίτευξη τέτοιας ποιότητας του περιβάλλοντος όπου τα επίπεδα των ανθρωπογενών ρυπαντών, συμπεριλαμβανομένων και των διαφόρων ειδών ακτινοβολίας, να μην προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις ή κινδύνους στην ανθρώπινη υγεία. Τέλος, στόχος του Έκτου Προγράμματος στον τομέα της διαχείρισης φυσικών πόρων και αποβλήτων είναι η προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι η κατανάλωση των ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 18 από 208

19 ανανεώσιμων και των μη ανανεώσιμων πόρων δεν θα υπερβαίνει τη φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος και η αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων μέσω της βελτίωσης της αποδοτικότητας της εν λόγω χρήσης, της απεξάρτησης της οικονομίας από τους υλικούς πόρους και της πρόληψης της παραγωγής αποβλήτων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύθηκε από το Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον να προετοιμάσει επτά θεματικές στρατηγικές, μέσα από τις οποίες εξειδικεύονται οι στόχοι και τα προτεινόμενα μέσα σε κάθε τομέα προτεραιότητας και οι όποιες αντιπροσωπεύουν και προετοιμάζουν ουσιαστικά την επόμενη γενιά της πολιτικής για το περιβάλλον: Ατμοσφαιρική ρύπανση (υιοθετήθηκε στις 21/09/2005) Πρόληψη και ανακύκλωση των αποβλήτων (υιοθετήθηκε στις 21/12/2005) Προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος (προτάθηκε στις 24/10/2005) Έδαφος (υιοθετήθηκε στις 22/09/2006) Αειφόρος χρήση φυτοφαρμάκων (υιοθετήθηκε στις 12/07/2006) Αειφόρος χρήση των πόρων (υιοθετήθηκε στις 21/12/2005) Αστικό περιβάλλον (υιοθετήθηκε στις 11/01/2006) Στόχος της προσέγγισης αυτής ήταν να δημιουργηθούν θετικές συνέργιες μεταξύ των επτά στρατηγικών, όπως και να ενσωματωθούν στις υπάρχουσες τομεακές πολιτικές, στη στρατηγική της Λισσαβόνας και στη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης. Γ7.3 Κοινοτικοί και Εθνικοί Στόχοι και Απαιτήσεις ανά περιβαλλοντικό θέμα Στη συνέχεια αναφέρονται οι κοινοτικές και εθνικές απαιτήσεις και οι στόχοι ανά περιβαλλοντικό θέμα. Ύδατα Ο κύριος στόχος της ΕΕ για τα νερά είναι η προστασία των υδάτων, επιφανειακών και υπογείων σύμφωνα την Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό 2000/60 ΕΚ (EU Water Framework Directive). Η Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ ενοποίησε το θεσμικό πλαίσιο που καθορίζει την προστασία των υδάτινων αποδεκτών, περιλαμβάνοντας και τα θέματα που αφορούν στα υγρά απόβλητα. Η ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων και η βελτίωση της φυσικής, υδρολογικής, χημικής και βιολογικής κατάστασης των μολυσμένων υδροφορέων μέχρι το 2015 είναι οι στόχοι της Ευρωπαϊκής πολιτικής για την προστασία των υδάτων. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60 στηρίζει την επίτευξη του στόχου της σε ορισμένες βασικές αρχές, που συνοψίζονται ως ακολούθως: ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 19 από 208

20 Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση, Συντονισμός και αποκέντρωση των διοικητικών δομών, Συμμετοχή του κοινού στη διαμόρφωση του σχεδίου διαχείρισης, Εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» / ανάκτηση του κόστους, Αναλογία περιβαλλοντικών στόχων με την ανάλυση κόστους οφέλους, Εφαρμογή ειδικών στρατηγικών (επικίνδυνα απόβλητα, ευτροφισμός). Τα κράτη μέλη οφείλουν να διαμορφώσουν σχέδια διαχείρισης προκειμένου να επιτευχθεί "η καλή κατάσταση" που απαιτείται από την ΕΕ. Η Ελλάδα έχει ενσωματώσει στην εθνική της νομοθεσία τις διατάξεις που περιλαμβάνονται στην νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την εισαγωγή νόμου και μιας σειράς υπουργικών αποφάσεων. Άλλοι ευρωπαϊκοί κανονισμοί που συνδέονται έμμεσα με την κατάσταση των υδροφορέων αναφέρονται στη συνέχεια: Η Οδηγία για τα Νιτρικά (91/676/EEC) που σκοπό έχει τη μείωση των νιτρικών και της ρύπανσης από οργανική ύλη που προέρχεται από τα καλλιεργούμενα εδάφη, Η ρύπανση των υδάτων που προέρχεται από αστικά υγρά απόβλητα και από ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους αντιμετωπίζεται από την Οδηγία για την Επεξεργασία Αστικών Υγρών Αποβλήτων (91/271/EEC) «περί επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών λυμάτων», που αφορά στη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση αστικών λυμάτων και συγκεκριμένων βιομηχανικών υγρών αποβλήτων. Η Οδηγία καθορίζει άμεσα ή έμμεσα το απαιτούμενο επίπεδο επεξεργασίας, που πρέπει να παρέχεται από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, καθώς και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των απαιτούμενων έργων ανάλογα με τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό ή όπως αναφέρεται στην Οδηγία, με τις μονάδες ισοδύναμου πληθυσμού (Μ.Ι.Π.). Κύριος στόχος της Οδηγίας είναι η προστασία του υδατικού περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλεί η διάθεση ανεπεξέργαστων ή ανεπαρκώς επεξεργασμένων αστικών λυμάτων και των παραπροϊόντων τους (ιλύς), καθώς και η απόρριψη λυμάτων από ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους. Η εναρμόνιση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία έγινε με την ΚΥΑ 5673/400/ Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις επικίνδυνες ουσίες στα υγρά απόβλητα που επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα των υδάτινων αποδεκτών στηρίχθηκε αρχικά στην Κοινοτική Οδηγία-Πλαίσιο 76/464/ΕΟΚ, η οποία ορίζει το γενικό κανονιστικό πλαίσιο για την απόρριψη επικίνδυνων ουσιών σε υδατικούς αποδέκτες. Στόχος της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ είναι η εξάλειψη ή/και η μείωση της ρύπανσης που προκαλείται σε επιφανειακά, παράκτια και ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 20 από 208

21 υπόγεια ύδατα από την απόρριψη επικίνδυνων ουσιών. Μια σειρά από άλλες Οδηγίες έθεσαν τις οριακές τιμές για την απόρριψη συγκεκριμένων ουσιών και αποτελούν ουσιαστικά όλες τη στρατηγική για την αντιμετώπιση της χημικής ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων. Η Οδηγία τροποποιήθηκε με την Οδηγία 90/154/ΕΟΚ και καταργείται πλέον με την Οδηγία 2006/11/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τη ρύπανση που προκαλείται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες που εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον της Κοινότητας. Σε εφαρμογή του Άρθρου 7 της 76/464 ΕΟΚ, εκδόθηκε η ΚΥΑ 4859/726/2001 «Μέτρα και περιορισμοί για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος από απορρίψεις και ειδικότερα καθορισμός οριακών τιμών ορισμένων επικίνδυνων ουσιών (συμμόρφωση με το άρθρο 7 της 76/464/ΕΟΚ)». Η πρόσφατη Οδηγία 2006/11/ΕΚ δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο. Για τη ρύπανση των υπογείων υδάτων, σε εφαρμογή του άρθρου 4 της 76/464/ΕΟΚ, εκδόθηκε η Οδηγία 80/68/ΕΟΚ, με σκοπό την πρόληψη ή/και τη μείωση της ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα από την απόρριψη συγκεκριμένων ουσιών. Για να επιτευχθεί ο σκοπός της Οδηγίας, τα Κράτη- Μέλη καλούνται να απαγορεύσουν την απόρριψη κάποιων ουσιών, να θέσουν οριακές τιμές και ποιοτικούς στόχους για κάποιες άλλες, καθώς και να θέσουν σε εφαρμογή ένα σύστημα αδειοδοτήσεων για την απόρριψη ουσιών σε υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες. Ήδη υπάρχει νέα πρόταση για αναθεώρηση της Οδηγίας. Η Οδηγία ενσωματώθηκε στην Ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 26857/553/88 «Μέτρα και περιορισμοί για την προστασία των υπόγειων νερών από απορρίψεις ορισμένων επικίνδυνων ουσιών». Η Οδηγία για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (IPPC 96/61/ΕΟΚ) που στοχεύει στον έλεγχο και πρόληψη της ρύπανσης των νερών (καθώς του εδάφους και του αέρα) από τη βιομηχανία. Η Οδηγία για το Πόσιμο Νερό (98/83/EΚ) που ρυθμίζει τα θέματα ποιότητας του πόσιμου νερού ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με την ΚΥΑ Υ2/2600/ Ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, σε συμμόρφωση προς την οδηγία 98/83/ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 3ης Νοεμβρίου Η Θεματική Στρατηγική για την Προστασία και Διατήρηση του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος που αναφέρθηκε ως απόρροια του 6 ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον έχει ως στόχο την επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων της ΕΕ μέχρι το 2021 και την προστασία αυτού του πόρου, στον οποίο βασίζονται σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες (COM ). ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 21 από 208

22 Η Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω εναρμονίσθηκε με την Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό, με το Νόμο 3199/2003: Προστασία και Διαχείριση των Υδάτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23/20/2000. Σε εφαρμογή του Νόμου έχει εκδοθεί και η ΚΥΑ 43504/ «Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών». Η απαίτηση για καταγραφή των ποιοτικών χαρακτηριστικών και των πιέσεων των υδάτων στα υδατικά διαμερίσματα έχει υλοποιηθεί (Draft έκδοση απαίτηση του Άρθρου 5 της Οδηγίας). Σε εφαρμογή του Νόμου για τα Νερά αναφέρεται και η ΚΥΑ 47630/ «Διάρθρωση της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας», βάσει της οποίας πρέπει να συσταθεί άμεσα στην Περιφέρεια Διεύθυνση Υδάτων με συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Μετά την παραπάνω παρουσίαση, συνοπτικά οι στόχοι οδηγίες της ΕΕ και αντιστοίχως της Ελλάδας στον τομέα των υδάτων είναι: Προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, μεταβατικών, παράκτιων και υπόγειων υδάτων με επιμέρους στόχους την αποτροπή της περαιτέρω επιδείνωσης, προστασία και βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων καθώς και την προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού στη βάση της μακροπρόθεσμης προστασίας των υδατικών πόρων (2000/60/ΕΟΚ) Βελτίωση της ποιότητας του πόσιμου νερού θέτοντας προδιαγραφές (φυσικοχημικές και μικροβιολογικές) για το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης (98/83/ΕΟΚ) Διατήρηση της ποιότητας των καθαρών υπόγειων υδάτων, προστασίας τους από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες και καθαρισμός των μολυσμένων ώστε να αποκτούν την απαιτούμενη ποιότητα για την παραγωγή πόσιμου νερού (80/68/ΕΟΚ) Περιορισμός της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται από τα νιτρικά άλατα γεωργικής προέλευσης (91/676/ΕΟΚ) Σύνοψη των κυρίων στόχων της ΣΠΕ: Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στρατηγικοί στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα των υδάτων, τίθενται οι παρακάτω: Προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων με την ορθολογική, ισόρροπη χρήση των υδάτινων πόρων Βελτίωση της χημικής και βιολογικής κατάστασης των υδροφορέων Μείωση της ρύπανσης από τη γεωργία, την επεξεργασία λυμάτων και από τα απόβλητα ορισμένων Βιομηχανιών Παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 22 από 208

23 Έδαφος Ένας από τους στόχους του έκτου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον είναι η προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τη ρύπανση. Στην προστασία του εδάφους υπεισέρχονται διάφορες κοινοτικές πολιτικές, ιδιαιτέρως δε η περιβαλλοντική πολιτική και η γεωργική πολιτική (γεωργοπεριβαλλοντικά θέματα και καθεστώς πολλαπλής συμμόρφωσης). Εντούτοις, διατάξεις που αποβλέπουν στην προστασία του εδάφους βρίσκονται κατακερματισμένες σε πολλά θεματικά πεδία και, καθώς συχνά αποσκοπούν στη διαφύλαξη άλλων περιβαλλοντικών μέσων ή στην προώθηση άλλων στόχων, δεν συνιστούν μια συνεκτική πολιτική για την προστασία του εδάφους. Για τους λόγους αυτούς, το Σεπτέμβριο του 2006, η Επιτροπή υιοθέτησε τη Θεματική Στρατηγική για την προστασία των εδαφών (COM ). Ο απώτερος στόχος είναι η προστασία και αειφόρος χρήση του εδάφους με βάση τις ακόλουθες κατευθυντήριες αρχές: Πρόληψη της περαιτέρω υποβάθμισης του εδάφους και διατήρηση των λειτουργιών του o o όταν το έδαφος χρησιμοποιείται και οι λειτουργίες του αξιοποιούνται, πρέπει να αναλαμβάνεται δράση σχετικά με τη χρήση του εδάφους και τα διαχειριστικά σχήματα, και όταν το έδαφος λειτουργεί ως αποδέκτης των αποτελεσμάτων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ή περιβαλλοντικών φαινομένων, πρέπει να αναλαμβάνεται δράση στην πηγή. Αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών σε τέτοιο βαθμό λειτουργικότητας ώστε να εξυπηρετούνται τρέχουσες και μελλοντικές χρήσεις, ενώ παράλληλα θα συνεκτιμώνται οι επιπτώσεις ως προς το κόστος αποκατάστασης του εδάφους Με την ικανοποίηση της 1ης κατευθυντήριας αρχής συνδέεται άμεσα, η πολιτική για τη διαχείριση των αποβλήτων της ΕΕ, η οποία έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στη μείωση των συνολικών αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη χρήση των πόρων. Η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση των αποβλήτων βασίζεται σε τρεις αρχές: Πρόληψη αποβλήτων: Βασική αρχή σε οποιαδήποτε στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων. Εάν μπορεί να μειωθεί η ποσότητα των αποβλήτων που παράγεται αρχικά και να ελαττωθεί η επικινδυνότητά της με τη μείωση της παρουσίας επικίνδυνων ουσιών στα απόβλητα, θα είναι απλούστερη και η διαδικασία της διάθεσης. Η πρόληψη αποβλήτων συνδέεται με τη βελτίωση ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 23 από 208

24 των μεταποιητικών μεθόδων και επηρεάζει τους καταναλωτές προς την απαίτηση πράσινων προϊόντων με λιγότερη συσκευασία. Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση: Εάν δεν μπορεί να προληφθεί η παραγωγή των αποβλήτων, πρέπει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα υλικά αυτών να ανακτηθούν, κατά προτίμηση με ανακύκλωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καθορίσει διάφορα "ρεύματα αποβλήτων" κατά προτεραιότητα, με στόχο να μειωθεί η περιβαλλοντική τους επίπτωση. Περιλαμβάνονται τα απόβλητα συσκευασίας, τα οχήματα στο τέλος της ζωής τους, οι μπαταρίες, τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα. Συγκεκριμένες Οδηγίες της ΕΕ απαιτούν από τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν στην εθνική νομοθεσία τις απαιτήσεις για την αποκομιδή, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και τη διάθεση αποβλήτων αυτών των ρευμάτων. Βελτίωση και έλεγχος της τελικής διάθεσης: Όπου είναι δυνατόν, τα απόβλητα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ή επαναχρησιμοποιηθούν πρέπει να αποτεφρώνονται ακίνδυνα, με τη διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής να είναι η τελευταία λύση. Και οι δύο αυτές οι μέθοδοι τελικής διάθεσης χρειάζονται αυστηρό έλεγχο και παρακολούθηση λόγω της δυνατότητάς τους για την πρόκληση σημαντικής περιβαλλοντικής ζημίας. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της ΕΕ από την εφαρμογή της παραπάνω πολιτικής είναι να διαμορφωθεί μια «κοινωνία ανακύκλωσης» που αποφεύγει τη δημιουργία αποβλήτων και χρησιμοποιεί τα απόβλητα ως πόρο (COM ). Τα βασικά νομοθετικά κείμενα που υλοποιούν την παραπάνω πολιτική για τη διαχείριση των αποβλήτων αναφέρονται στη συνέχεια: Η βασική Οδηγία 2006/12/EC για τα απόβλητα (αναθεώρηση της Οδηγίας 75/442/EEC και των τροποποιήσεων της). Η παρούσα οδηγία ορίζει μέτρα που έχουν στόχο τη μείωση των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων στο πλαίσιο της χρήσης των πόρων. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν μέτρα, κατά προτεραιότητα, για την πρόληψη ή την μείωση της παραγωγής αποβλήτων και της βλαπτικότητάς τους και μέτρα για την ανάκτηση των αποβλήτων μέσω επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και άλλων μεθόδων ανάκτησης. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι οι αρμόδιες αρχές καταρτίζουν ένα ή περισσότερα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων, τα οποία αναθεωρούνται τουλάχιστον ανά πενταετία. Τα εν λόγω σχέδια καλύπτουν, από μόνα τους ή συνδυασμένα, ολόκληρη την γεωγραφική επικράτεια του οικείου κράτους μέλους. Τα κράτη μέλη εκπονούν προγράμματα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων. Τα εν λόγω προγράμματα ενσωματώνονται στα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων ή λειτουργούν ως ανεξάρτητα προγράμματα και εκπονούνται στο πλέον ενδεδειγμένο για την αποτελεσματική τους εφαρμογή γεωγραφικό επίπεδο. Οι οδηγίες 75/439/ΕΟΚ, 75/442/ΕΟΚ, 91/156/ΕΟΚ και 91/350/ΕΟΚ καταργούνται. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 24 από 208

25 Σε σχέση με την Ελληνική νομοθεσία, η Οδηγία 75/442/ΕΟΚ ενσωματώθηκε στην Ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 49541/1424/86: «Περί στερεών αποβλήτων». Οι Οδηγίες 91/156/ΕΟΚ και 96/350/ΕΚ που αναθεωρούν την Οδηγία 75/442/ΕΟΚ ενσωματώθηκαν στην Ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 69728/824/96, η οποία περιλαμβάνει τις γενικές κατευθύνσεις της πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων στην Ελλάδα. Σε συμμόρφωση με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία αναφέρονται και η ΚΥΑ /1997 «Κατάρτιση πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων» και ΚΥΑ 50910/2727/2003 «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης». Η νέα Οδηγία για τα απόβλητα 2006/12/ΕΕ δεν έχει ενσωματωθεί ακόμη στο εθνικό δίκαιο. Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), ο οποίος προδιαγράφεται στην ΚΥΑ 50910/2727/2003, προβλέπει την πρόληψη μείωση της ποσότητας, της βλαπτικότητας και της επικινδυνότητας των αποβλήτων, την αξιοποίηση των αποβλήτων με διάφορους τρόπους (ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση κλπ), την περιβαλλοντικά ασφαλή διαχείριση και εν γένει την ενθάρρυνση της ολοκληρωμένης διαχείρισης και την δημιουργία εθνικού δικτύου εγκαταστάσεων διάθεσης αποβλήτων. Ο ΕΣΔΑ εξειδικεύεται περαιτέρω με τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, τα οποία σκοπό έχουν την εξειδίκευση και τον καθορισμό μεθόδων διαχείρισης που θα εφαρμόζονται σε κάθε διαχειριστική ενότητα. Σε κάθε διαχειριστική ενότητα, την ευθύνη για τη μεταφόρτωση, αξιοποίηση και διάθεση των αποβλήτων την έχει ο Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ). Μέσα στις υποχρεώσεις του τελευταίου είναι και το κλείσιμο και η αποκατάσταση των ΧΑΔΑ (χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων) που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή ευθύνης του. Η διαχείριση των συσκευασιών καλύπτεται από την Οδηγία 2004/12/ΕΚ, που τροποποιεί την Οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας. Η Οδηγία 94/62/ΕΚ εναρμόνισε ουσιαστικά τα εθνικά μέτρα που αφορούν στη διαχείριση των συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και, ταυτόχρονα, διασφαλίζει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Η Οδηγία καλύπτει όλα τα είδη συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών που κυκλοφορούν στην αγορά, ανεξάρτητα από τη χρήση τους. Σύμφωνα με την Οδηγία, τα Κράτη-Μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν κατά προτεραιότητα την πρόληψη δημιουργίας απορριμμάτων συσκευασίας, την επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών ή την ανάκτηση και ανακύκλωσή τους. Όσον αφορά στην ανάκτηση και ανακύκλωση, τίθεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα με ποσοτικούς στόχους, οι οποίοι θα πρέπει να επιτευχθούν. Η Ελλάδα έχει εναρμονιστεί με την Οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες (αλλά όχι με την Οδηγία 2004/12/ΕΚ με τον Νόμο Ν.2939/2001 «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ίδρυση εθνικού οργανισμού ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 25 από 208

26 εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και άλλων προϊόντων ΕΟΕΣΔΑΠ και άλλες διατάξεις». Ο Νόμος αυτός ταυτόχρονα θεσπίζει και την ίδρυση του «Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων» (ΕΟΕΣΔΑΠ), ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εκπόνηση και εφαρμογή προγραμμάτων για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών. Η διαχείριση ειδικών κατηγοριών αποβλήτων ρυθμίζεται από: την Οδηγία 2003/108/ΕΚ σχετικά με τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), και το σε εναρμόνιση της Εθνικής Νομοθεσίας ΠΔ 15/2006 (ΦΕΚ Α 12/ ) «Τροποποίηση του Προεδρικού Διατάγματος 117/2004 (Α 82), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2003/108 «για την τροποποίηση της οδηγίας 2002/96 σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)» την Οδηγία 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, και το σε εναρμόνιση της Εθνικής Νομοθεσίας ΠΔ 116/2004 (ΦΕΚ Α 81/5.3.04) «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, των χρησιμοποιημένων ανταλλακτικών τους και των απενεργοποιημένων καταλυτικών μετατροπέων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/53/ΕΚ «για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους» το ΠΔ 109/2004 «Μέτρα και όροι για την εναλλακτική διαχείριση των μεταχειρισμένων ελαστικών των οχημάτων. Πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείρισή τους» την Οδηγία 2006/66/ΕΕ για τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα αυτών, σε αντικατάσταση παλαιότερης Οδηγίας με την οποία ήταν εναρμονισμένη η εθνική νομοθεσία, με το ΠΔ 115/2004 «Αντικατάσταση της 73537/148/1995 κοινής υπουργικής απόφασης «Διαχείριση ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών που περιέχουν ορισμένες επικίνδυνες ουσίες» και 19817/2000 κοινής υπουργικής απόφασης» την Οδηγία 75/439/ΕΟΚ περί διάθεσης χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων. Η Οδηγία 87/101/ΕΟΚ τροποποίησε την Οδηγία75/439/ΕΟΚ, περί διάθεσης χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων. Στο εθνικό πλαίσιο έχει εκδοθεί το ΠΔ 82/2004 «Αντικατάσταση της 98012/2001/ ΚΥΑ «Καθορισμός μέτρων και όρων για τη διαχείριση των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων»- «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των Αποβλήτων των Λιπαντικών Ελαίων» Η διαχείριση ορισμένων κατηγοριών αποβλήτων και συγκεκριμένα των αποβλήτων που θεωρούνται επικίνδυνα ρυθμίζεται μέσω της Οδηγίας 91/689/ΕΟΚ. Όλες οι διατάξεις της Οδηγίας 91/689 έχουν ενσωματωθεί στην Ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 13588/725/2006 (ΦΕΚ B 383/ ) «Μέτρα όροι και περιορισμοί για την διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 26 από 208

27 91/689/ΕΟΚ «για τα επικίνδυνα απόβλητα» του συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 1991» Η Οδηγία συμπληρώνεται από την Απόφαση 2000/532/ΕΕ που περιέχει καταλόγους επικινδύνων αποβλήτων. Η Οδηγία 96/59/EΚ για τη διάθεση των PCBs και PCTs και η εθνική ΚΥΑ 7589/731/2000 «Καθορισμός μέτρων και όρων για τη διαχείριση των πολυχλωροδιφαινυλίων και των πολυχλωροτριφαινυλίων (PCB/PCT)» Τέλος στην κατηγορία οδηγιών που αναφέρονται στην τελική διάθεση αναφέρονται: η Οδηγία 99/31/ΕΕ για τους χώρους διάθεσης απορριμμάτων, η οποία στο εθνικό δίκαιο ενσωματώθηκε με την ΚΥΑ 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» και με την ΥΠ Αριθμ. Η.Π. 4641/232/ «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών μικρών χώρων υγειονομικής ταφής αποβλήτων σε νησιά και απομονωμένους οικισμούς, κατ εφαρμογή του άρθρου 3 (παρ. 4) σε συνδυασμό με το άρθρο 20 (παράρτημα Ι) της υπ αριθμ /3508/2002 κοινή υπουργική απόφαση «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων»)» και η Οδηγία 2000/76/ΕΚ για την αποτέφρωση των αποβλήτων, που αντικατέστησε την παλαιότερη Οδηγία 94/67/ΕΚ. Η Ελλάδα έχει εναρμονιστεί Υ.Α /1117/ Μέτρα και όροι για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση των αποβλήτων Σύνοψη των κυρίων στόχων της ΣΠΕ: Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα του εδάφους, τίθενται οι παρακάτω: Προστασία ως προς στη διάβρωση και τη ρύπανση Μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που παράγονται από την χρήση των φυσικών πόρων σε μια συνεχώς αναπτυσσόμενη οικονομία. Εμμέσως: εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα: o o o Πρόληψη Ανάκτηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση Ασφαλής και ελεγχόμενη τελική διάθεση Ατμόσφαιρα, κλίμα Στο 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον προβλέπεται η διαμόρφωση θεματικής στρατηγικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση, με σκοπό την επίτευξη «επιπέδων ποιότητας του αέρα που δεν θα έχουν ουσιαστικές αρνητικές επιπτώσεις και κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Κατόπιν της ανακοίνωσής της σχετικά με το πρόγραμμα «Καθαρός αέρας για την Ευρώπη» (Clean Air For ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 27 από 208

28 Europe - CAFE), η Επιτροπή εξέτασε κατά πόσον η ισχύουσα νομοθεσία επαρκεί για την επίτευξη των στόχων του 6ου Προγράμματος Δράσης έως το Η Θεματική Στρατηγική για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση θέτει στόχους για ορισμένους ρύπους και ενισχύει το νομοθετικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με τη βελτίωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και ενσωματώνοντας τα θέματα της ποιότητας της ατμόσφαιρας στις σχετικές πολιτικές (COM ). Στην επιλεγείσα στρατηγική καθορίζονται υγειονομικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι καθώς και στόχοι σταδιακής μείωσης των εκπομπών για τους κυριότερους ρύπους, ώστε έως το 2020, οι πολίτες της ΕΕ να προστατευθούν από την έκθεση σε σωματίδια και όζον στην ατμόσφαιρα και τα οικοσυστήματα της Ευρώπης να προστατευθούν καλύτερα από την όξινη βροχή, το πλεόνασμα θρεπτικού αζώτου και το όζον. Για να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι, θα χρειασθεί να ελαττωθούν οι εκπομπές SO 2, οι εκπομπές NO x, οι εκπομπές Πτητικών Οργανικών Ενώσεων, Αμμωνίας και πρωτογενών ΑΣ 2,5 σε σχέση με τις εκπομπές το Μεγάλο μέρος του περιορισμού των εκπομπών θα είναι αποτέλεσμα μέτρων που έχουν ήδη εγκριθεί και εφαρμόζονται στα κράτη μέλη. Ένα μέρος της στρατηγικής θα τεθεί σε εφαρμογή μέσω αναθεώρησης της ισχύουσας νομοθεσίας για την ποιότητα του αέρα του περιβάλλοντος, που περιλαμβάνει δύο κύρια στοιχεία: (α) τον εκσυγχρονισμό των κειμένων διατάξεων και συγχώνευση πέντε νομοθετικών πράξεων σε μία και μόνη οδηγία (β) την εισαγωγή νέων προτύπων ποιότητας του αέρα για τα λεπτά σωματίδια (ΑΣ 2,5 ) στην ατμόσφαιρα. Θα αναθεωρηθεί επίσης η Οδηγία σχετικά με τα Εθνικά Ανώτατα Όρια Εκπομπών (ΕΑΟΕ), ώστε να εξασφαλισθεί περιορισμός των εκπομπών οξειδίων του αζώτου, διοξειδίου του θείου, πτητικών οργανικών ενώσεων, αμμωνίας και πρωτογενών σωματιδίων, που να συμβαδίζει με τους ενδιάμεσους στόχους οι οποίοι προτείνονται για το Προς το παρόν υπάρχουν μια σειρά από Κοινοτικές Οδηγίες για την ατμοσφαιρική ρύπανση, οι οποίες αναφέρονται σε συγκεκριμένους ρύπους και κάποιες αναφέρονται και σε συγκεκριμένες δραστηριότητες. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η Οδηγία-Πλαίσιο 96/62/ΕΚ για την παρακολούθηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας. Στόχος της Οδηγίας είναι η θέσπιση των βασικών αρχών μιας κοινής στρατηγικής, με σκοπό τον καθορισμό στόχων για την ποιότητα του περιβάλλοντος αέρα έτσι ώστε να αποφεύγονται, να προλαμβάνονται ή να μειώνονται τα επιβλαβή αποτελέσματα στην υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Επιπλέον, προβλέπεται η αξιολόγηση της ποιότητας του περιβάλλοντος αέρα στα κράτη μέλη και η ενημέρωση του κοινού με την ανακοίνωση, μεταξύ άλλων, κατωτάτων ορίων συναγερμού. Η Οδηγία ορίζει βασικές ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 28 από 208

29 αρχές παρακολούθησης της ποιότητας της ατμόσφαιρας και τις Οριακές τιμές και όρια συναγερμού για τους ρύπους: διοξείδιο του θείου, διοξείδιο του αζώτου και οξείδιο του αζώτου, σωματίδια και μόλυβδος, βενζόλιο και μονοξείδιο του άνθρακα, όζον, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, κάδμιο, αρσενικό, νικέλιο και υδράργυρο. Σε ότι αφορά στην προστασία της ποιότητας της ατμόσφαιρας, η Οδηγία πλαίσιο 96/62/ΕΚ ενσωματώθηκε στην Ελληνική Νομοθεσία με την ΥΑ 3277/209/00:«Καθορισμός γενικών αρχών και αρμόδιων υπηρεσιών για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος», ενώ μια σειρά από Νόμους και Υπουργικές Αποφάσεις ρυθμίζουν διάφορα θέματα και εναρμονίζουν την Ελληνική νομοθεσία με τις Κοινοτικές Οδηγίες. Η Οδηγία-Πλαίσιο εξειδικεύεται μέσω μιας σειράς θυγατρικών οδηγιών, που είναι: Η Οδηγία 99/30/EK, σχετικά με τις οριακές τιμές του διοξειδίου του θείου, του διοξειδίου του αζώτου και των οξειδίων του αζώτου, των σωματιδίων και του μολύβδου στον ατμοσφαιρικό αέρα ((και Απόφαση της Επιτροπής 2001/744/ΕΚ της 17ης Οκτωβρίου 2001, για την τροποποίηση του παραρτήματος V της οδηγίας 99/30/EΚ του Συμβουλίου, σχετικά με τις οριακές τιμές διοξειδίου του θείου, διοξειδίου του αζώτου, οξειδίων του αζώτου, σωματιδίων και μολύβδου στον αέρα του περιβάλλοντος). Η Π.Υ.Σ. 34/ Οριακές και κατευθυντήριες τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του θείου, διοξείδιο του αζώτου και οξειδίων του αζώτου, σωματιδίων και μολύβδου, αποτελεί την εθνική εναρμόνιση προς την Ευρωπαϊκή Οδηγία. Η Οδηγία 2000/69/ΕΚ, σχετικά με τις οριακές τιμές του βενζολίου και του μονοξειδίου του άνθρακα στον ατμοσφαιρικό αέρα, με στόχο να συμπληρώσει τις διατάξεις σχετικά με τις οριακές τιμές της Οδηγίας 96/62/ΕΚ, με τον καθορισμό ειδικών οριακών τιμών για δυο μεμονωμένες ρυπογόνες ουσίες (το βενζόλιο και το μονοξείδιο του άνθρακα). Η Υ.Α. Α.Η.Π. 9238/332/ Οριακές και κατευθυντήριες τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε βενζόλιο και μονοξείδιο του άνθρακα αποτελεί την εθνική εναρμόνιση της παραπάνω οδηγίας. Η Οδηγία 2001/03/ΕΚ, σχετικά με το όζον στον ατμοσφαιρικό αέρα, η τρίτη «θυγατρική» Οδηγία της Οδηγίας-Πλαίσιο για την ποιότητα του περιβάλλοντος αέρα που στοχεύει στον καθορισμό στόχων, σχετικά με τις συγκεντρώσεις όζοντος στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον στην Κοινότητα, την ενημέρωση του κοινού και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών με στόχο τον περιορισμό του όζοντος στον ατμοσφαιρικό αέρα. Για τις πτητικές οργανικές ενώσεις, η Οδηγία 2004/42/ΕΚ για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε χρώματα διακόσμησης και βερνίκια και σε προϊόντα ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 29 από 208

30 φανοποιΐας αυτοκινήτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/13/ΕΚ και η Οδηγία 94/63/ΕΚ σχετικά με τον περιορισμό των πτητικών οργανικών ενώσεων που προέρχονται από την αποθήκευση, διακίνηση και διάθεση της βενζίνης Σε εθνικό επίπεδο η εναρμόνιση έγινε με την ΥΑ 437/2005/ Εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την οδηγία 2004/42/ΕΚ όσον αφορά στον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε χρώματα διακόσμησης και βερνίκια και σε προϊόντα επαναβαφής (επισκευαστικής βαφής) αυτοκινήτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/13/ΕΚ. Η υφιστάμενη Οδηγία (2001/81/EC) για τα Εθνικά Όρια Εκπομπών για συγκεκριμένους ρύπους (NECD) θέτει ανώτατα όρια για κάθε κράτος μέλος για τις συνολικές εκπομπές αερίων ρύπων μέχρι το Τα όρια αφορούν στους 4 ρύπους που ευθύνονται για την οξίνιση, τον ευτροφισμό και την αύξηση του όζοντος στο επίπεδο του εδάφους (SO 2, NO X, VOCs και NH4). Σχετικά με την πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλείται από τις νέες εγκαταστάσεις καύσης αστικών απορριμμάτων (Οδηγία 89/369/ΕΟΚ) και για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων (μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης) (Οδηγία 2001/80/ΕΚ) Αναφέρεται τέλος ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2037/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2000, για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος. Ο Κανονισμός 2037/2000 αποβλέπει στη μείωση και στον έλεγχο της παραγωγής, της διάθεσης στην αγορά και της χρήσης ουσιών που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος, καθώς και της εξαγωγής των εν λόγω ουσιών προς τρίτες χώρες, προκειμένου να προστατευτεί η ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. (Τροποποιήσεις από τους ακόλουθους 2 Κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (28 Σεπτεμβρίου 2000): i) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2038/2000 και ii) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2039/2000. Σε εθνικό επίπεδο η νομοθεσία για τη μείωση των ουσιών που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος είναι ο Ν. 3425/ Κύρωση των τροποποιήσεων που έγιναν στο Μόντρεαλ στις Σεπτεμβρίου 1997 και στο Πεκίνο στις 29 Νοεμβρίου 3 Δεκεμβρίου 1999, του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ του 1987, που κυρώθηκε με το ν. 1818/1988 (253/Α), σχετικά με τις ουσίες που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος Όσον αφορά στα προγράμματα βελτίωσης της ποιότητας του αέρα, στην Ελλάδα σχετικά σχέδια έχουν εκπονηθεί για διάφορες πόλεις της Ελλάδας και ειδικότερα για την επιλέξιμη περιοχή, έχει εκπονηθεί σχέδιο για την πόλη της Πάτρας. Η Στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση χαρακτηρίζεται από συνέπεια και με τις πολιτικές για την αλλαγή του κλίματος. Η αλλαγή κλίματος εξετάζεται από τη Συνθήκη Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την αλλαγή κλίματος και το Πρωτόκολλο του Κιότο (UNFCCC 1997), που ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 30 από 208

31 θέτει στόχους μείωσης των εκπομπών σε σχέση με τα επίπεδα του (Decision 280/2004/EC). Το πρωτόκολλο του Κιότο είναι μόνο ένα πρώτο βήμα για να εξετάσει τη σοβαρή απειλή της αλλαγής κλίματος. Τα περαιτέρω μέτρα πρέπει να ληφθούν μετά από το 2012, μετά το τέλος της πρώτης περιόδου εφαρμογής του πρωτοκόλλου του Κιότο, Τον Ιανουάριο του 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε τις προτάσεις και τις επιλογές για την αλλαγή κλίματος στα εύχρηστα επίπεδα στην Ανακοίνωση που εξέδωσε με τίτλο: Περιορισμός της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου - Η πορεία προς το 2020 και μετέπειτα. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της πολιτικής για το κλίμα και των δεσμεύσεων των κρατών μελών που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο έχουν τεθεί σε ισχύ μια σειρά από πολιτικές και νομοθετικές ρυθμίσεις σε τομείς όπως η ενέργεια και οι μεταφορές. Συγκεκριμένα, στον ενεργειακό τομέα: η Οδηγία 2001/77/EΚ για την προώθηση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην εσωτερική αγορά ηλεκτρισμού, απαιτεί ώστε τα Κράτη Μέλη να λάβουν μέτρα για την ενθάρρυνση της αύξησης του ποσοστού της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ΑΠΕ μέχρι 22% μέχρι το έτος 2010 (ενώ για την περίπτωση της Ελλάδας η σχετική τιμή αναφοράς, περιλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών, είναι 20,1% από 8,6% το 1997). το σχέδιο δράσης για την ενεργειακή αποδοτικότητα της ΕΕ περιγράφει ένα πλαίσιο πολιτικών και μέτρων με σκοπό να επιτευχθεί ένα εκτιμώμενο ποσοστό εξοικονόμησης πάνω από 20% επί της ενεργειακής κατανάλωσης, στην ΕΕ το έτος 2020 (COM ). η Οδηγία 2002/91/EΚ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων εστιάζει στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων, εμπορικών και ιδιωτικών κτιρίων σε όλα τα κράτη μέλη Στον τομέα των μεταφορών, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών το 2010, ένα σύγχρονο σύστημα μεταφορών πρέπει να είναι βιώσιμο από οικονομική, κοινωνική καθώς και περιβαλλοντική άποψη. Ένα από τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης αναθεώρησης του 2001 της Λευκής Βίβλου για τις μεταφορές της ΕΕ ήταν ότι η κινητικότητα πρέπει να αποσυνδεθεί από τις αρνητικές επιπτώσεις της με την εφαρμογή μιας ευρείας σειράς εργαλείων / μέσων πολιτικής. Οι δυνατότητες της τεχνολογίας ώστε να γίνουν οι μεταφορές φιλικότερες προς το περιβάλλον πρέπει να ενισχυθούν, ειδικότερα σε σχέση με τις εκπομπές αερίου θερμοκηπίου. Επιπλέον, πρέπει να γίνει στροφή προς πλέον φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους όπου είναι εφικτό, ειδικά στις μεγάλες αποστάσεις, στις ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 31 από 208

32 αστικές περιοχές και στους κορεσμένους διαδρόμους (COM και COM ). Μετά τα παραπάνω, οι απαιτήσεις της νομοθεσίας συνοψίζονται: στη μείωση των αερίων εκπομπών από σταθερές πηγές, στη μείωση των εκπομπών από τη χρήση καυσίμων για θέρμανση, στη μείωση των εκπομπών αερίων από κινητές πηγές, στην ενίσχυση της υποδομής για την παρακολούθηση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, στα μέτρα βελτίωσης της ποιότητας των χρησιμοποιούμενων καυσίμων και σε ελέγχους των εκπομπών από κινητές ή σταθερές πηγές ρύπανσης. Σύνοψη των κυρίων στόχων της ΣΠΕ: Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα της ατμόσφαιρας και του κλίματος, τίθενται οι παρακάτω Μείωση των φαινομένων της όξινης βροχής, του ευτροφισμού και του όζοντος Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εκπομπών που ευθύνονται για τα φαινόμενα όξινης βροχής, πλεονάσματος θρεπτικού αζώτου και όζοντος Ενίσχυση των ΑΠΕ Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και επίτευξη του εκτιμώμενου ποσοστού ενεργειακής εξοικονόμησης Προώθηση αειφόρων συστημάτων κίνησης και μεταφοράς Πανίδα, χλωρίδα, βιοποικιλότητα Η Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη βιολογική ποικιλομορφία έχει θέσει στόχους σε διεθνές επίπεδο που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το Στη δήλωση της συνθήκης, τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύθηκαν σε μια αποτελεσματικότερη και πιο συνεπή εφαρμογή των τριών στόχων της Συνθήκης, έτσι ώστε να επιτευχθεί μέχρι το 2010 σημαντική μείωση του υφιστάμενου ποσοστού απώλειας βιοποικιλότητας σε διεθνές, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ως συμβολή στην ανακούφιση από τη φτώχεια και προς όφελος όλων των μορφών ζωής στη γη. Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένας στόχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ψήφισμα του Κίεβου σχετικά με τη βιοποικιλότητα) είναι να μειωθεί η απώλεια βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 (COM ). Οι βασικές επιταγές της στρατηγικής της ΕΕ ως προς την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και την προστασία οικοσυστημάτων υλοποιούνται από: την Οδηγία 79/409 για τη διατήρηση και αποκατάσταση φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας σε ευνοϊκές συνθήκες διατηρήσεως (προσαρμογή στην οδηγία περί της προστασίας των άγριων πτηνών) ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 32 από 208

33 την Οδηγία 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας μέσω της δημιουργίας ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών Η Οδηγία 92/43 ορίζει ένα κοινό πλαίσιο για τη διατήρηση των φυτών και των ζώων, πλην των πτηνών και των φυσικών ενδιαιτημάτων των βιολογικών ειδών. Προβλέπει τη δημιουργία ενός δικτύου ειδικών διατηρητέων περιοχών, επονομαζόμενο Natura 2000, που αποσκοπεί στην εξασφάλιση ενός καθεστώτος προστασίας, που θα ευνοεί τους φυσικούς οικοτόπους και τα είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος. Όταν ένας τόπος έχει επιλεγεί ως κοινοτικής σημασίας, το κράτος μέλος στην επικράτεια του οποίου βρίσκεται η εν λόγω περιοχή, την ορίζει ως ειδική ζώνη διατήρησης το ταχύτερο δυνατό και το αργότερο μέχρι το Για τις ειδικές ζώνες διατήρησης, τα κράτη μέλη της καθορίζουν τα αναγκαία μέτρα διατήρησης, όπως σχέδια διαχείρισης, κανονιστικά διοικητικά ή συμβατικά μέτρα που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διατήρησης και εξασφάλισης των οικολογικών χαρακτηριστικών των περιοχών αυτών. Στην Οδηγία 79/409 περιλαμβάνεται μια σειρά μέτρων που πρέπει να εφαρμοστούν από τις χώρες - μέλη της για την προστασία των πουλιών. Τα μέτρα αυτά αφορούν σε γενικές γραμμές προδιαγραφές προστασίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης της ορνιθοπανίδας, σε σχέση με διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες, και κυρίως ως προς το κυνήγι της, το εμπόριό της και την υποβάθμιση των βιοτόπων όπου διαβιώνει. Η προστασία και η ανασύνθεση των φυσικών συστημάτων για να διατηρήσουν την ποικιλία των ειδών που διαβιούν σε αυτά είναι επίσης ένας στόχος του 6ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον καθώς επίσης και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (COM ). Όσον αφορά στην εθνική νομοθεσία, σε εφαρμογή της ΚΥΑ για την εναρμόνιση της εθνικής μας νομοθεσίας με τις διατάξεις των κοινοτικών οδηγιών 92/43/ΕΚ (για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων) και 97/62/ΕΟΚ, συστάθηκε η Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000 για την αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων της Απόφασης. Η Επιτροπή, με βάση το Ν. 2742/99 ενεργεί και ως Εθνική Επιτροπή Προστατευόμενων Περιοχών με σκοπό το συντονισμό, την παρακολούθηση και αξιολόγηση των διαδικασιών προγραμματισμού, οργάνωσης και λειτουργίας του Εθνικού Συστήματος Διοίκησης και Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Πέραν των Οδηγιών η χώρα μας έχει κυρώσει και μια σειρά από συμβάσεις όπως τη Σύμβαση της Βόννης για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της άγριας πανίδας, τη Σύμβαση της Βέρνης αναφορικά με την διαφύλαξη της άγριας ζωής και των φυσικών οικοτόπων της Ευρώπης, τη Σύμβαση Ramsar (1975), η οποία προβλέπει τη γενική υποχρέωση της χώρας για τη διατήρηση και τη συνετή χρήση των υγροτόπων και την ειδικότερη διαφύλαξη των οικολογικών χαρακτηριστικών των υγροτόπων που έχουν ενταχθεί στον Κατάλογο των Υγροτόπων διεθνούς σημασίας ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 33 από 208

34 της Σύμβασης. Η Ελλάδα έχει εντάξει 11 υγρότοπους στην εν λόγω Σύμβαση και τέλος τη Σύμβαση για τη διατήρηση της Βιολογικής Ποικιλότητας (1992). Προβλέπει μηχανισμούς για την επίτευξη του στόχου διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο και την υποχρέωση να διαμορφώνει κάθε χώρα Εθνική Στρατηγική για το θέμα αυτό. Τέλος, με τον Νόμο 3044/2002: «Μεταφορά συντελεστή δόμησης και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων» ιδρύονται 25 Φορείς Διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών. Δύο από τους φορείς αυτούς τοποθετούνται γεωγραφικά και στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, ήτοι: ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού και ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Οίτης. Σύνοψη των κυρίων στόχων της ΣΠΕ: Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα βιοποικιλότητας, χλωρίδας και πανίδας τίθενται οι παρακάτω: Εξάλειψη της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 Προστασία και ανάπλαση / ανασύνθεση των φυσικών βιότοπων και οικολογικά σημαντικών περιοχών για διατήρηση της ποικιλίας των ειδών. Πληθυσμός, ανθρώπινη υγεία Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε το 2003 μια Στρατηγική για το Περιβάλλον και την Υγεία, με κύριο στόχο να μειωθούν οι ασθένειες που προκαλούνται από περιβαλλοντικά αίτια στην Ευρώπη. Το κείμενο της Στρατηγικής ακολουθήθηκε από ένα Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον και την Υγεία, , το οποίο προτείνει τη διαμόρφωση ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος πληροφοριών για το περιβάλλον και την υγεία καθώς επίσης και μια συντονισμένη προσέγγιση στον ανθρώπινο βιο-έλεγχο μεταξύ των κρατών μελών για να καταστήσει αποτελεσματικότερη την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής επίδρασης στην ανθρώπινη υγεία (COM ). Σήμερα πια είναι ξεκάθαρο ότι παράγοντες όπως τα αιωρούμενα σωματίδια στον αέρα, ο θόρυβος και το όζον βλάπτουν την υγεία χιλιάδων ανθρώπων κάθε χρόνο. Περιβαλλοντικοί ρύποι, συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων, των διοξινών και των PCBs παραμένουν στο περιβάλλον, συσσωρευμένοι με το πέρασμα του χρόνου και δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμη αρκετή γνώση για τη μακροπρόθεσμη επίδρασή τους στην υγεία μας. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω θεμάτων και άλλων σχετικών λαμβάνονται μια σειρά συγκεκριμένων ενεργειών πολιτικής με αποτέλεσμα πολλά προβλήματα σχετικά με το περιβάλλον και την υγεία να έχουν επιλυθεί. Εντούτοις, υπάρχουν περιοχές που απαιτούν περισσότερη έρευνα, ειδικότερα όσον αφορά την επίπτωση στην υγεία της χρόνιας έκθεσης σε ουσίες, όπως αναφέρεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) αλλά και ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 34 από 208

35 διάφορες εθνικές οργανώσεις. Η επίδραση του περιβάλλοντος στην υγεία είναι ένας από τους σημαντικούς προβληματισμούς της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες, ο μεταβαλλόμενος τρόπος ζωής, τα μοντέλα εργασίας και ζωής, παρουσιάζουν νέες και μερικές φορές απροσδόκητες επιπτώσεις στο περιβάλλον και την συνδεόμενη επίπτωσή του στην υγεία. Η έκθεση σε θόρυβο είναι μια σημαντική παράμετρος που εξετάζεται στο Θέμα: Πληθυσμός, ανθρώπινη υγεία, στο πλαίσιο της ΣΠΕ. Ένας από τους στόχους του 6ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον είναι να μειωθεί το ποσοστό του πληθυσμού που εκτίθεται προκαλείται ειδικά από τη δημόσια και ιδιωτική κυκλοφορία. σε μόνιμο θόρυβο, που Εξάλλου, η μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία που προκαλούνται από το θόρυβο είναι το αντικείμενο της Οδηγίας για τον περιβαλλοντικό θόρυβο (Οδηγία 2002/49/EK), η οποία θέτει θέματα αξιολόγησης και διαχείρισης του περιβαλλοντικού θορύβου. Οι εκπομπές θορύβου που προκαλούνται από την κυκλοφορία και τη βιομηχανία έχουν μεγάλη αρνητική επίπτωση στην ανθρώπινη υγεία. Έτσι με βάση εναρμονισμένους δείκτες πρέπει κάθε Κράτος Μέλος να διαμορφώσει "στρατηγικούς χάρτες θορύβου" για το κύριο οδικό δίκτυο, τους σιδηροδρόμους, τους αερολιμένες και τα αστικά κέντρα και να αναπτύξει κατάλληλα προγράμματα δράσης μείωσης του θορύβου. Η Ελλάδα έχει εναρμονιστεί με την Υ.Α /724/ Καθορισμός μέτρων, όρων και μεθόδων για την αξιολόγηση και τη διαχείριση του θορύβου στο περιβάλλον, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ «σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου». Σε αντικατάσταση της παραπάνω Οδηγίας εκδόθηκε η Οδηγία 2005/88/ΕΚ, για την τροποποίηση της Οδηγίας 2000/14/ΕΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την εκπομπή θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισμό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους. Ως προς το θόρυβο επομένως, ο βασικός στόχος βελτίωσης του ακουστικού περιβάλλοντος της χώρας θα επιτευχθεί με δράσεις που αφορούν: Στην καταπολέμηση του θορύβου που προέρχεται από τα μέσα μεταφοράς Στην παρακολούθηση της ποιότητας του ακουστικού περιβάλλοντος Στην εξασφάλιση του κατάλληλου ακουστικού «κλίματος» σε ειδικά κτίρια και χρήσεις Επίσης, υπάρχει η Οδηγία 2000/14/ΕΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών, σχετικά με την εκπομπή θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισμό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους, ενώ η εθνική εναρμόνιση έχει γίνει με την Υ.Α /2028/03- Μέτρα και όροι για τις εκπομπές θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισμό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 35 από 208

36 Σύνοψη των κυρίων στόχων της ΣΠΕ: Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα πληθυσμός και ανθρώπινη υγεία, τίθενται οι παρακάτω: Μείωση των ασθενειών που προκαλούνται από περιβαλλοντικά αίτια Μείωση του ποσοστού του πληθυσμού που εκτίθεται σε μόνιμο θόρυβο. Τοπίο και πολιτιστική κληρονομιά Ως Ευρωπαϊκό Κείμενο Πολιτικής για το Τοπίο και την Πολιτιστική Κληρονομιά αναφέρεται η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το Τοπίο (European Convention for Landscape). Η Συνθήκη είναι μέρος της εργασίας του Συμβουλίου για τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, τη χωροταξία, το περιβάλλον και την τοπική αυτοδιοίκηση σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο. Οι στόχοι της Συνθήκης είναι να προωθήσει την προστασία, τη διαχείριση και τη χωροταξία των Ευρωπαϊκών τοπίων, και να οργανώσει την ευρωπαϊκή συνεργασία στα ζητήματα τοπίων. Η προστασία, διαχείριση και χωροταξία των τοπίων επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση εθνικών μέτρων και παρεμβάσεων και με την καθιέρωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών. Στη σύμβαση υπογραμμίζονται τα ακόλουθα σημεία: ο στόχος του Συμβουλίου είναι να επιτύχει μια μεγαλύτερη ενότητα μεταξύ των μελών του με σκοπό την προστασία και την υλοποίηση των ιδανικών και των αρχών που είναι η κοινή κληρονομιά τους, και αυτός ο στόχος εξειδικεύεται μέσω συμφωνιών στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα η ανησυχία για τη βιώσιμη ανάπτυξη που εκφράστηκε στη διάσκεψη του Ρίο ντε Τζανέιρο διαμορφώνει το τοπίο ως μια ουσιαστική παράμετρο στην υιοθέτηση μια μέσης λύσης πολιτικής μεταξύ: της συντήρησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ως αντανάκλαση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της ποικιλομορφίας, και της χρησιμοποίησής του ως οικονομικού πόρου που δημιουργεί θέσεις απασχόλησης στα πλαίσια του βιώσιμου τουρισμού. Το τοπίο είναι σημαντικό συστατικό του περιβάλλοντος και του περιβάλλοντα χώρου του πληθυσμού και στην πόλη και στην εξοχή, είτε το εν λόγω τοπίο είναι συνηθισμένο ή σημαντικής ομορφιάς. Το κοινό ενθαρρύνεται αναλόγως για να συμμετέχει ενεργά στη διαχείριση τοπίων και την χωροθέτηση και για να αισθανθεί ότι έχει ευθύνη για ότι συμβαίνει στο τοπίο. Άλλα σχετικά έγγραφα είναι η Θεματική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον (COM ), η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη (COM ) και η αναθεώρηση της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 36 από 208

37 της ΕΕ (Συμβούλιο 10117/06). Οι στρατηγικές αυτές αντιμετωπίζουν τον περιορισμό της αγροτικής-αστικής μετατροπής χρήσης του εδάφους που είναι ένας από τους στόχους του 6ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον. Τέλος, σε διεθνές επίπεδο, ο εκπαιδευτικός, επιστημονικός και πολιτιστικός οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) ενθαρρύνει τις χώρες για να υπογράψουν τη Συνθήκη παγκόσμιας κληρονομιάς και για να εξασφαλίσουν την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς τους και για να ορίσουν τις περιοχές μέσα στο εθνικό έδαφός τους για το συνυπολογισμό στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς (UNESCO 1972). Άλλες σχετικές συμβάσεις της UNESCO που στοχεύουν στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η Συνθήκη σχετικά με την προστασία και προώθηση της ποικιλομορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων (2005), η Συνθήκη για την προστασία της άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς (2003), η καθολική Διακήρυξη σχετικά με την πολιτιστική ποικιλομορφία (2001). Σε εθνικό επίπεδο, η χώρα μας έχει υπογράψει, αλλά δεν έχει επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Συνθήκη για το τοπίο, ούτε υπάρχει νομοθεσία που να αναφέρεται στην Προστασία του Τοπίου. Άλλη γενικότερη νομοθεσία που περιλαμβάνει θέματα προστασίας, διαχείρισης, χωροταξίας κλπ του τοπίου είναι: Νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος (1650/86, Άρθρο 4), Νόμος 2742/1999 με τίτλο «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» που έχει ως σκοπό τη θέσπιση θεμελιωδών αρχών και τη θεσμοθέτηση σύγχρονων οργάνων, διαδικασιών και μέσων άσκησης χωροταξικού σχεδιασμού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, κατοχυρώνουν την παραγωγική και κοινωνική συνοχή και διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, και Γενικός Οικοδομικός Κώδικας (1577/85 και 4 τροποποιήσεις στο Ν. 2381/2000). Η πρόκληση, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει ο χωροταξικός σχεδιασμός (Νόμος 2742/99) με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη του ελληνικού χώρου, είναι η διάγνωση και επίλυση των προβλημάτων και η αντιμετώπιση των κινδύνων και απειλών καθώς και η αξιοποίηση αντίστοιχα των πλεονεκτημάτων και ευκαιριών που απορρέουν από τις αλλαγές στην οργάνωση του ελληνικού χώρου. Βασική επιδίωξη σε αυτήν την προσπάθεια είναι η συνεκτίμηση των χωρικών επιπτώσεων και ο συντονισμός των διαφόρων τομεακών πολιτικών που ασκούνται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, έτσι ώστε να ενισχυθούν σημαντικά οι δυνατότητες οικονομικής και κοινωνικής προόδου και συνοχής με την ισόρροπη κατανομή και την ανταγωνιστική ανάπτυξη όλων των περιοχών της χώρας. Κεντρική έννοια της χωροταξικής προσέγγισης είναι η αειφόρος εδαφική ανάπτυξη. Για την προώθηση της αειφόρου εδαφικής ανάπτυξης κρίσιμα είναι τρία πεδία ή ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 37 από 208

38 άξονες που θεωρούνται καθοριστικής σημασίας για τη χωροταξική οργάνωση της ευρωπαϊκής επικράτειας συνολικά, αλλά και για τις επιδόσεις κάθε εταίρου: η ισόρροπη πολυκεντρική ανάπτυξη και οι σχέσεις πόλης-υπαίθρου, η ισότητα πρόσβασης στα βασικά δίκτυα μεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών η συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στο νόμο ορίζονται τα μέσα χωροταξικού σχεδιασμού. Ειδικότερα ορίζονται: Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ως το σύνολο κειμένων ή και διαγραμμάτων με το οποίο: α) καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τη μακροπρόθεσμη εδαφική ανάπτυξη και διάρθρωση του εθνικού χώρου, β) αποτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών και γ) προσδιορίζονται, με προοπτική δεκαπέντε ετών, οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές κατευθύνσεις για την ολοκληρωμένη εδαφική ανάπτυξη και την αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου. Τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ως σύνολα κειμένων ή και διαγραμμάτων με τα οποία εξειδικεύονται και συμπληρώνονται οι κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου που αφορούν την ανάπτυξη και οργάνωση του εθνικού χώρου και ιδίως: o o o τη εδαφική διάρθρωση ορισμένων τομέων ή κλάδων παραγωγικών δραστηριοτήτων εθνικής σημασίας τη εδαφική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής ορισμένες ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου. Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης τα οποία καταρτίζονται για κάθε Περιφέρεια της χώρας. Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Στερεά Ελλάδα έχει ολοκληρωθεί. Ένας κίνδυνος που συνδέεται με την προστασία του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ο κίνδυνος των πλημμύρων. Στις 18/01/2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των πλημμύρων. Ο στόχος της Οδηγίας είναι να ελαττώσει και να διαχειριστεί τους κινδύνους που οι πλημμύρες δημιουργούν για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την υποδομή και την ιδιοκτησία. Στο πλαίσιο της προτεινόμενης οδηγίας τα κράτη μέλη θα πρέπει αρχικά να πραγματοποιήσουν μια προκαταρκτική αξιολόγηση για να προσδιορίσουν τις λεκάνες απορροής και τις σχετικές παράκτιες περιοχές σε κίνδυνο. Για τις προσδιορισμένες ζώνες θα πρέπει να καταρτιστούν χάρτες κινδύνου πλημμύρων και στη συνέχεια να διαμορφωθούν σχέδια διαχείρισης κινδύνου ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 38 από 208

39 πλημμύρων εστιασμένα στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα (COM ). Άλλος κίνδυνος για το τοπίο και την πολιτιστική κληρονομιά είναι και τα μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα. Το βασικό νομικό εργαλείο για τον έλεγχο της επικινδυνότητας και την πρόληψη μεγάλων χημικών ατυχημάτων στη βιομηχανία είναι η Κοινοτική Οδηγία Seveso ΙΙ (Οδηγία 96/82/ΕΚ), με την οποία έχει εναρμονιστεί η Ελλάδα. Η Οδηγία Seveso II ενσωματώθηκε στην Ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 5697/590/00. Η Οδηγία αφορά σε περίπου 100 βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε όλη τη χώρα. Μετά τα παραπάνω, ως κύριοι στόχοι της ΣΠΕ στον τομέα του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς τίθενται οι παρακάτω: Προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Συντήρηση της ποικιλίας και μοναδικότητας του τοπίου ως πηγή βιοποικιλότητας και αναψυχής. Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και της αγροτικός-αστικής μετατροπής χρήσεων γης. Προστασία από φυσικούς κινδύνους (π.χ. κίνδυνος πλημμυρών). Προστασία από τεχνολογικούς κινδύνους. Γ7.3.1 Σύνοψη των απαιτήσεων Μετά την παραπάνω ανάλυση στο παρόν εδάφιο παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι στόχοι περιβαλλοντικής προστασίας όπως απορρέουν από τις απαιτήσεις της ισχύουσας ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας. Πίνακας 2: Σύνοψη των κυρίων στόχων περιβαλλοντικής προστασίας Περιβαλλοντικός Παράγοντας Ύδατα Περιβαλλοντικός Στόχος Προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων με την ορθολογική, ισόρροπη χρήση των υδάτινων πόρων Βελτίωση της χημικής και βιολογικής κατάστασης των υδροφορέων Μείωση της ρύπανσης από τη γεωργία, τα λύματα και από τα απόβλητα ορισμένων Βιομηχανιών Παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων Έδαφος Προστασία ενάντια στη διάβρωση και τη ρύπανση Μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που παράγονται από την χρήση των φυσικών πόρων σε μια συνεχώς ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 39 από 208

40 Περιβαλλοντικός Παράγοντας Περιβαλλοντικός Στόχος αναπτυσσόμενη οικονομία. Εμμέσως: εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα: o o o Πρόληψη Ανάκτηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση Ασφαλής και ελεγχόμενη τελική διάθεση Ατμόσφαιρα, κλίμα Μείωση των φαινομένων της όξινης βροχής, του ευτροφισμού και του όζοντος Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εκπομπών που ευθύνονται για τα φαινόμενα όξινης βροχής, πλεονάσματος θρεπτικού αζώτου και όζοντος Ενίσχυση των ΑΠΕ Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και επίτευξη του εκτιμώμενου ποσοστού ενεργειακής εξοικονόμησης Προώθηση αειφόρων συστημάτων κίνησης και μεταφοράς Βιοποικιλότητα, χλωρίδα, πανίδα Πληθυσμός, ανθρώπινη υγεία Εξάλειψη της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 Προστασία και ανάπλαση / ανασύνθεση των φυσικών βιότοπων και οικολογικά σημαντικών περιοχών για διατήρηση της ποικιλίας των ειδών. Μείωση των ασθενειών που προκαλούνται από περιβαλλοντικά αίτια Μείωση του ποσοστού του πληθυσμού που εκτίθεται σε μόνιμο θόρυβο. Τοπίο και πολιτιστική κληρονομιά Προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς Συντήρηση της ποικιλίας και μοναδικότητας του τοπίου ως πηγή βιοποικιλότητας και αναψυχής Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης και της αγροτικής-αστικής μετατροπής χρήσεων γης Προστασία από φυσικούς κινδύνους (π.χ. κίνδυνος πλημμυρών) Προστασία από τεχνολογικούς κινδύνους ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 40 από 208

41 Γ8. Ενσωμάτωση των στόχων περιβαλλοντικής προστασίας στο ΕΠ Ελλάδα- Ιταλία Γ8.1 Συνάφεια στρατηγικής με εθνικές και Κοινοτικές Πολιτικές Οι γενικοί στόχοι και οι στρατηγικοί στόχοι του επιχειρησιακού προγράμματος είναι πλήρως σύμφωνοι και συμβάλλουν στις εθνικές και ευρωπαϊκές προτεραιότητες, όπως εκφράζονται στα αντίστοιχα κείμενα των Εθνικών Στρατηγικών Πλαισίων Αναφοράς (ΕΣΠΑ) των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), των Κοινοτικών Στρατηγικών Κατευθυντήριων Γραμμών (ΚΣΚΓ) για την Πολιτική Συνοχής, καθώς και των Ολοκληρωμένων Κατευθυντήριων Γραμμών (ΟΚΓ) για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση. Συγκεκριμένα το Αναπτυξιακό Όραμα της περιοχής συνεργασίας παρουσιάζει συνάφεια: 1) Ως προς το ΕΣΠΑ , με τις εξής προτεραιότητες της Αναπτυξιακής Στρατηγικής: Ελληνικό ΕΣΠΑ Θεματικές Προτεραιότητες Επένδυση στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας. Κοινωνία της γνώσης και καινοτομία. Απασχόληση και Κοινωνική Συνοχή. Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών της, ως τόπου επενδύσεων, εργασίας και διαβίωσης. Χωρικές προτεραιότητες Ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών. Ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών και των περιοχών που συνδέονται με την αλιεία, Διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία. ΕΣΠΑ Ιταλίας Θεματικές προτεραιότητες Βελτιωμένο και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Προώθηση, ενίσχυση και ενσωμάτωση της έρευνας και της καινοτομίας με στόχο την Ανταγωνιστικότητα. Βιώσιμη και αποδοτική χρήση των περιβαλλοντικών πόρων για την ανάπτυξη. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 41 από 208

42 Προώθηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων με στόχο την βελτίωση της ελκυστικότητας και την ενθάρρυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Συμπερίληψη του κοινωνικού συνόλου και των υπηρεσιών με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής/ βελτίωσης της ελκυστικότητας αύξησης της περιοχής. Δίκτυα και συνδέσεις για την κινητικότητα. Ανταγωνιστικότητα στα συστήματα παραγωγής και στην απασχόληση. Ανταγωνιστικότητα και ελκυστικότητα των πόλεων και των αστικών συστημάτων. Αυξανόμενη διεθνής εξωστρέφεια και προσέλκυση επενδύσεων, της ζήτησης και πόρων Διακυβέρνηση, θεσμικές ικανότητες και ανταγωνιστικές, αποτελεσματικές αγορές 2) Ως προς τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), με τις ακόλουθες προτεραιότητες: Ελληνικό ΕΠΜ (3): Διαρθρωτικές Αλλαγές στις Αγορές Προϊόντων και αναλυτικότερα: o o o (3.1): Επιχειρηματικό Περιβάλλον (3.1.3): Τουρισμός (3.3): Δράσεις για την εξωστρέφεια (4): Κοινωνία της Γνώσης και αναλυτικότερα: o (4.1): Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε & Α) Καινοτομία (6): Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη ΕΠΜ Ιταλίας επέκταση της περιοχής της ελεύθερης επιλογής για τους πολίτες και τις ομάδες βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, των πολιτικών απασχόλησης και των πολιτικών συνυπολογισμού του κοινωνικού συνόλου. ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής καινοτομίας προστασία του περιβάλλοντος βελτίωση των υποδομών ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 42 από 208

43 3) Ως προς τις Ολοκληρωμένες Κατευθυντήριες Γραμμές (ΟΚΓ), για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση, με τις εξής Κατευθυντήριες Γραμμές: (7): Επέκταση και εμβάθυνση της Εσωτερικής Αγοράς. (8): Εξασφάλιση ανοικτών και ανταγωνιστικών αγορών. (9): Δημιουργία ενός ελκυστικότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος. (13): Διευκόλυνση της Καινοτομίας και της χρήσης τεχνολογιών και ενημέρωσης και επικοινωνίας (ICT). (14): Ενθάρρυνση της βιώσιμης χρήσης των πόρων και ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης. Συνεπώς οι στρατηγικοί αναπτυξιακοί στόχοι που εξειδικεύουν το γενικό στόχο του Επιχειρησιακού Προγράμματος και αντιστοιχούν στους Άξονες Προτεραιότητας του, παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό συνάφειας με όλα τα προαναφερόμενα βασικά έγγραφα αναφοράς. Γ8.2 Περιβαλλοντικοί στόχοι ΕΠ Ελλάδα - Ιταλία Οι αναπτυξιακοί και περιβαλλοντικοί στόχοι του ΕΠ Ελλάδα Ιταλία συναρθρώνονται στους Άξονες προτεραιότητας, οι οποίοι είναι: Άξονας Προτεραιότητας 1: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας Άξονας Προτεραιότητας 2: Βελτίωση προσβασιμότητας σε βιώσιμα δίκτυα και υπηρεσίες Άξονας Προτεραιότητας 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και ανάπτυξη της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής Άξονας Προτεραιότητας 4: Τεχνική Υποστήριξη Εφαρμογής Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι προτεινόμενες παρεμβάσεις ανά Άξονα προτεραιότητας του ΕΠ Ελλάδα Ιταλία και οι Εθνικοί και Κοινοτικοί Στόχοι για το Περιβάλλον που ενσωματώνουν. Πίνακας 3: Προτεινόμενες παρεμβάσεις ανά Άξονα προτεραιότητας του ΕΠ Ελλάδα Ιταλία και οι Εθνικοί και Κοινοτικοί Στόχοι για το Περιβάλλον ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Άξονας Προτεραιότητας 1: Ενίσχυση ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας Δραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης σε ερευνητικά κέντρα Δεν έχουν περιβαλλοντική διάσταση ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 43 από 208

44 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Υποδομή Ε&ΤΑ (συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων, των οργάνων και των δικτύων υπολογιστών υψηλής ταχύτητας που συνδέουν τα ερευνητικά κέντρα) και κέντρα επιδεξιότητας σχετικά με τις συγκεκριμένες τεχνολογίες Μεταφορά της τεχνολογίας και βελτίωση των δικτύων συνεργασίας μεταξύ των μικρών επιχειρήσεων, μεταξύ των ΜΜΕ και άλλων επιχειρήσεων και πανεπιστημίων, των ιδρυμάτων μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οποιωνδήποτε είδους, των περιφερειακών αρχών, των ερευνητικών κέντρων, και των κέντρων της επιστήμης και της τεχνολογίας (επιστημονικά και τεχνολογικά πάρκα, τεχνοπόλεις κ.λπ.) Υποστήριξη των ΜΜΕ για την προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων και διαδικασιών παραγωγής (εισαγωγή αποτελεσματικού περιβαλλοντικού συστήματος διαχείρισης, υιοθέτηση και χρήση τεχνολογιών για την πρόληψη της o o o Προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων Προστασία ενάντια στη ρύπανση του εδάφους Εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα ρύπανσης, ενσωμάτωση καθαρών τεχνολογιών στην παραγωγή) o Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εκπομπών που ευθύνονται για τα φαινόμενα όξινης βροχής o Μείωση του ποσοστού του πληθυσμού που εκτίθεται σε μόνιμο θόρυβο. o Προστασία από τεχνολογικούς κινδύνους Άλλα μέτρα για την τόνωση της έρευνας, της καινοτομίας και της Δεν έχουν περιβαλλοντική διάσταση επιχειρηματικότητας των ΜΜΕ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 44 από 208

45 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μέτρα για τη βελτίωση της προσβασιμότητας στην απασχόληση και την ενδυνάμωση της βιώσιμης συμμετοχής στην εργασία και στην εξέλιξη των γυναικών, προκειμένου να μειωθεί η διάκριση μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας και την εναρμόνιση της εργασίας και της ιδιωτικής ζωής, μέσω των υποδομών που παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας των παιδιών, και φροντίδας για τα εξαρτώμενα πρόσωπα Άλλα Μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ στις ΤΠΕ και την αποτελεσματική χρήση τους από τις ΜΜΕ Άξονας Προτεραιότητας 2: Βελτίωση προσβασιμότητας σε βιώσιμα δίκτυα και υπηρεσίες Ευφυή συστήματα μεταφορών o Προώθηση αειφόρων συστημάτων κίνησης και μεταφοράς o Μείωση των αέριων εκπομπών Τεχνολογίες ενημέρωσης και επικοινωνιών (πρόσβαση, ασφάλεια, διαλειτουργικότητα, πρόληψη κινδύνου, έρευνα, καινοτομία, ηλεκτρονικά περιεχόμενα κ.λπ.) Δεν έχουν περιβαλλοντική διάσταση Τεχνολογίες ΤΠΕ-ΔΕΔ ενημέρωσης και επικοινωνιών (διευρωπαϊκό δίκτυο). Άξονας Προτεραιότητας 3: Βελτίωση ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και ανάπτυξη της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής Άλλη συνδρομή για τη βελτίωση των υπηρεσιών τουρισμού Προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής o o Προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς Συντήρηση της ποικιλίας και μοναδικότητας του τοπίου ως πηγή βιοποικιλότητας και αναψυχής κληρονομιάς o Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 45 από 208

46 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Άλλη βοήθεια για τη βελτίωση των ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ περιφερειακής ανάπτυξης πολιτιστικών υπηρεσιών Διαχείριση οικιακών και βιομηχανικών αποβλήτων o Μείωση της ρύπανσης από τα λύματα και τα απόβλητα ορισμένων Βιομηχανιών o Βελτίωση της χημικής και βιολογικής κατάστασης των υδροφορέων o o o o o Προστασία ενάντια στη ρύπανση των εδαφών Εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Προστασία των βιοτόπων Μείωση των ασθενειών που προκαλούνται από περιβαλλοντικά αίτια o Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης Διαχείριση και διανομή ύδατος (πόσιμο νερό) Προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων με την ορθολογική, ισόρροπη χρήση των υδάτινων πόρων Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης o Μείωση της ρύπανσης από τα απόβλητα ορισμένων Βιομηχανιών o Βελτίωση της χημικής και βιολογικής κατάστασης των υδροφορέων Προώθηση της βιοποικιλότητας και της προστασίας της φύσης (συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Natura 2000) o o o o o o Προστασία ενάντια στη ρύπανση των εδαφών Εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα (Πρόληψη, Ανάκτηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, Ασφαλής και ελεγχόμενη τελική διάθεση) Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Προστασία των βιοτόπων Τερματισμός της απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010 Προστασία και ανάπλαση / ανασύνθεση των φυσικών βιότοπων και οικολογικά σημαντικών ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 46 από 208

47 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ περιοχών για διατήρηση της ποικιλίας των ειδών. Προώθηση των φυσικών πόρων o Προστασία της φυσικής κληρονομιάς Προστασία και ανάπτυξη της φυσικής κληρονομιάς o Συντήρηση της ποικιλίας και μοναδικότητας του τοπίου ως πηγή βιοποικιλότητας και αναψυχής Άλλα μέτρα για τη διατήρηση του περιβάλλοντος και της πρόληψης κινδύνων. o o o o o Μείωση της ρύπανσης από τα απόβλητα ορισμένων Βιομηχανιών Προστασία ενάντια στη ρύπανση των εδαφών και υδάτων Εφαρμογή των αρχών της πολιτικής για τα απόβλητα (Πρόληψη, Ανάκτηση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση, Ασφαλής και ελεγχόμενη τελική διάθεση) Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Προστασία των βιοτόπων o Υποστήριξη της βιώσιμης αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης o o o Προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων με την ορθολογική, ισόρροπη χρήση των υδάτινων πόρων Μείωση του ποσοστού του πληθυσμού που εκτίθεται σε μόνιμο θόρυβο. Προστασία από τεχνολογικούς κινδύνους Υπηρεσίες και εφαρμογές για τον πολίτη (η-υγεία, η-διακυβέρνηση, η- εκμάθηση, η-ολοκλήρωση κ.λπ.). Δεν έχουν περιβαλλοντική διάσταση Άξονας Προτεραιότητας 4: Τεχνική υποστήριξη εφαρμογής Εξαιτίας της φύσεως του Άξονα αυτός δεν έχει περιβαλλοντική διάσταση ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 47 από 208

48 Γ9. Σχέση του Προγράμματος CBC Ελλάδας-Ιταλίας με άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα Το Πρόγραμμα CBC Ελλάδα-Ιταλία παρουσιάζει συνοχή και συμπληρωματικότητα με άλλα επιχειρησιακά προγράμματα μέσα στο στόχο της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας που αφορούν παρόμοια ζητήματα. Το «CBC IPA Διασυνοριακό Πρόγραμμα Συνεργασίας της Αδριατικής » περιλαμβάνει επτά άλλες χώρες και επιλεγμένες περιοχές από την Ελλάδα και την Ιταλία που συμπεριλαμβάνονται επίσης στο Πρόγραμμα CBC Ελλάδα-Ιταλία. Οι περιοχές που καλύπτονται και από τα δύο προγράμματα είναι 2 NUTS-3 περιοχές από την Ελλάδα (Κέρκυρα και Θεσπρωτία) και την περιοχή NUTS-2 της Απουλίας. Ο συνολικός στόχος του Προγράμματος CBC της Αδριατικής είναι η ενίσχυση της ικανότητας βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής της Αδριατικής και διακρίνεται σε τέσσερις στόχους (συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής βοήθειας) που είναι συναφείς προς τον άξονα προτεραιότητας του CBC Επιχειρησιακού Προγράμματος Ελλάδα- Ιταλία: Προτεραιότητα 1: «Οικονομική, κοινωνική και θεσμική συνεργασία» είναι συναφής προς τον πρώτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Προτεραιότητα 2: «Φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι και πρόληψη κινδύνου» είναι συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Προτεραιότητα 3: «Προσβασιμότητα και δίκτυα» είναι συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας που αφορά στην προσβασιμότητα και τον τρίτο άξονα προτεραιότητας που αφορά στην προώθηση των πολιτιστικών πόρων και της δικτύωσης. Η «Νοτιοανατολική Ευρώπη (SEE) διεθνικό πρόγραμμα συνεργασίας» περιλαμβάνει δεκαεπτά χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας σαν σύνολο και 12 περιοχών από την Ιταλία, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής της Απουλίας. Ο γενικός στόχος του προγράμματος είναι να ενθαρρυνθεί μια ισορροπημένη εδαφική ολοκλήρωση μέσα στην περιοχή συνεργασίας και οι άξονες προτεραιότητας του προγράμματος (συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής βοήθειας) είναι συναφείς προς εκείνους τουcbc ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία: Άξονας προτεραιότητας 1: «Διευκόλυνση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας» είναι συναφής προς τον πρώτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία.. Άξονας προτεραιότητας 2: «Προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος» είναι συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Άξονας προτεραιότητας 3: «Βελτίωση της προσβασιμότητας» είναι συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Άξονας προτεραιότητας 4: «Ανάπτυξη των διεθνικών συνεργασιών για βιώσιμες περιοχές αύξησης» είναι συναφής προς τον τρίτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Το «Διασυνοριακό πρόγραμμα συνεργασίας INTERREG IVC» επιτρέπει τη συνεργασία μεταξύ των περιφερειακών και τοπικών αρχών από τις διαφορετικές ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 48 από 208

49 χώρες της EE27, της Νορβηγίας και της Ελβετίας. Το πρόγραμμα είναι δομημένο γύρω από δύο θεματικές προτεραιότητες, ομαδοποιώντας τους τομείς δράσης που είναι ουσιαστικοί στην προσπάθεια να επιτευχθεί η συμβολή από τις περιοχές της Ευρώπης στη στρατηγική της Ένωσης για την αύξηση, την εργασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η προτεραιότητα 1 που αφορά στην καινοτομία και την οικονομία γνώσης είναι σχετική προς τον πρώτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Η προτεραιότητα 2, που εστιάζει στα περιβαλλοντικά ζητήματα και την πρόληψη κινδύνου είναι σχετική προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα- Ιταλία. Το «Πρόγραμμα αστικών δικτύων ανάπτυξης URBACT ΙΙ» είναι ένα πρόγραμμα ανταλλαγής και εκμάθησης για πόλεις με γενικό στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των βιώσιμων ολοκληρωμένων αστικών πολιτικών ανάπτυξης στην Ευρώπη και έχει δύο σημαντικές προτεραιότητες: Η πρώτη «Πόλεις, μηχανές της Ανάπτυξης και της Εργασίας» (σχετικά με την προαγωγή της επιχειρηματικότητας, της καινοτομία, της οικονομία γνώσης, της απασχόλησης και του ανθρώπινου δυναμικού) είναι σχετική προς τον πρώτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία.. Η δεύτερη «Ελκυστικές και συνεκτικές πόλεις ικανές για τη δημιουργία κοινωνικής συνοχής» (σχετικά με την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των στερημένων περιοχών, την κοινωνική ολοκλήρωση, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, την αστική στρατηγική και διακυβέρνηση) είναι σχετικές προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία σχετικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα και την ποιότητα της ζωής και τον τρίτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία σχετικά με την προώθηση των δικτύων-υπηρεσιών. Το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα MED » εστιάζει στη συνεργασία μεταξύ των περιοχών εννέα κρατών μελών της ΕΕ στη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων και των επιλέξιμων τομέων του Προγράμματος CBC Ελλάδα-Ιταλία. Η συνοχή μεταξύ των δύο προγραμμάτων αφορά τα ακόλουθα ζητήματα: Άξονας προτεραιότητας 1 του προγράμματος MED «Ενίσχυση των ικανοτήτων καινοτομίας» είναι συναφής προς τον πρώτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Άξονας προτεραιότητας 2 «Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση μιας βιώσιμης εδαφικής ανάπτυξης» είναι συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Άξονας προτεραιότητας 3 «Βελτίωση της κινητικότητας και της εδαφικής πρόσβασης» είναι επίσης συναφής προς το δεύτερο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία. Άξονας προτεραιότητας 4 «Προώθηση μιας πολυκεντρικής και ολοκληρωμένης ανάπτυξης του χώρου MED» είναι συναφής προς τον τρίτο άξονα προτεραιότητας του CBC ΕΠ Ελλάδα-Ιταλία αναφορικά με τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 49 από 208

50 Λαμβάνοντας υπόψη την επικάλυψη των επιλέξιμων περιοχών και τους τομείς επέμβασης, πρέπει από το αρχικό στάδιο να ληφθούν υπόψη οι πιθανές συμπράξεις και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των προγραμμάτων, προκειμένου να ενισχυθούν οι συνεργασίες, ώστε να εκμεταλλευτούν τις πιθανές συμπληρωματικότητες και προπάντων να αποφευχθεί η επανάληψη δραστηριοτήτων. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 50 από 208

51 Δ. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Δ1. Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται περιγραφή του σχεδίου του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ελλάδας-Ιταλίας με ιδιαίτερη αναφορά: α) στο γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του, β) στο περιεχόμενό του, γ) στα έργα και στις δραστηριότητες που ενδεχομένως να προκύψουν από την εφαρμογή του. Δ2. Γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του Η επιλέξιμη γεωγραφική περιοχή (περιοχή προγραμματισμού - συνεργασίας) αποτελείται από χωρικές ενότητες NUTS II Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (με επιλέξιμους νομούς: Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας), Περιφέρεια Ιονίων Νησιών (με επιλέξιμους νομούς: Κερκύρας, Λευκάδας, Κεφαλονιάς, Ζακύνθου), Περιφέρεια Ηπείρου (με επιλέξιμους νομούς: Ιωαννίνων, Πρέβεζας, Θεσπρωτίας, Άρτας), Περιφέρεια Απουλίας (με επιλέξιμες επαρχίες το Λέτσε, το Μπάρι και το Πρίντεζι). Ο νομός Ηλείας από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος και οι επαρχίες του Ταράντο και της Φότζια από την Περιφέρεια της Απουλίας δεν περιλαμβάνονται πλήρως στις επιλέξιμες περιοχές σύμφωνα με την απόφαση της ΕΕ 5144/2006 αλλά δεν παύουν να αντιπροσωπεύουν κομβικές περιοχές των Περιφερειών της Δυτικής Ελλάδος και της Απουλίας. Μάλιστα το ποσό που αντιστοιχεί σε αυτές τις περιοχές δεν θα υπερβεί το 20% των συνολικών δαπανών που παρέχονται από το ΕΠΤΑ για το πρόγραμμα. Η νέα και ευρύτερη περιοχή προγραμματισμού βρίσκεται σε μια καίρια γεωγραφική θέση στη Μεσόγειο, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική όσον αφορά στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των άλλων μεσογειακών χωρών στα πλαίσια της ευρω-μεσογειακής συνεργασίας, και στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ της ανατολής και της δύσης. Ο νομός Ηλείας ανήκει στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Ο νομός Ηλίας είναι σημαντικός για την περιοχή προγραμματισμού λόγω της πολιτιστικής κληρονομιάς, των παραδοσιακών προϊόντων και της τουριστικής ανάπτυξης του. Η αρχαία Ολυμπία, ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα και παγκοσμίως, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον Πύργο, την πρωτεύουσα του νομού Ηλείας. Άλλες σημαντικές πολιτιστικές περιοχές είναι το Κάστρο της Κυλλήνης, η λίμνη Καϊάφα κ.λπ. Τα κύρια προϊόντα στα οποία βασίζεται η οικονομία της Ηλείας είναι το σταφύλι, το ελαιόλαδο και το κρασί που αποτελούν τα παραδοσιακά προϊόντα του νομού. Επιπλέον παράγονται γεωργικά προϊόντα, κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 51 από 208

52 Οι επαρχίες της Φότζια και του Ταράντο βρίσκονται στην περιοχή της Απουλίας. Η οικονομία της επαρχίας της Φότζια βασίζεται στη γεωργία και την μεταποίηση τροφίμων καθώς επίσης και στους ποιοτικούς ελέγχους και την ασφάλεια τροφίμων ενώ η επαρχία του Ταράντο είναι ιδιαίτερα σημαντική για την περιοχή προγραμματισμού λόγω του ρόλου που διαδραματίζεί στις μεταφορές/τομέα προσβασιμότητας, που επικεντρώνεται γύρω από το λιμένα του Ταράντο. Οι περιοχές που περιλαμβάνονται στις επαρχίες του Ταράντο και της Φότζια διαδραματίζουν έναν θεμελιώδη ρόλο στην περιφερειακή ανάπτυξη της Απουλίας, ειδικά στους τομείς της κινητικότητας/των χερσαίων προσβάσεων (επαρχία Ταράντο) και της καινοτομίας/ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ (επαρχία Φότζια). Συνεπώς η συμπερίληψη των επαρχιών του Ταράντο και της Φότζια και του νομού Ηλείας στο πρόγραμμα θα συνέβαλλε σημαντικά στην αύξηση της συνοχής και της συνέχειας της δράσης συνεργασίας και θα αύξανε τον αντίκτυπο του προγράμματος στην τοπική περιοχή, επιτρέποντας μια πιο ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση στην επιδίωξη των στρατηγικών αναπτυξιακών στόχων της διασυνοριακής συνεργασίας. Τόσο οι τρεις επιλέξιμες περιφέρειες από την ελληνική πλευρά, όσο και η ευρύτερη περιφέρεια της Απουλίας αποτελούν περιφέρειες αμιγούς Στόχου Σύγκλισης (1), οπότε συνολικά η περιοχή προγραμματισμού αντιμετωπίζει χαμηλό κ.κ. ΑΕΠ. Η επιλέξιμη περιοχή παρουσιάζεται στο Σχήμα 1. Σχήμα 1: Χαρτογράφηση Επιλέξιμης Περιοχής Προγραμματισμού ΣΥΜΒΟΥΛΟΙΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σελ. 52 από 208