[διατιθεται δωρεαν] issn σεπτεμβριοσ-οκτωβριοσ 2010 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ

Transcript

1 issn σεπτεμβριοσ-οκτωβριοσ 2010 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ [διατιθεται δωρεαν] IN TITOYTO O TIKOAKOY TIKøN ME øn η σύγκρουση Mediaset & News Corp. γνωρίζοντας το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο των γειτονικών χωρών της Ελλάδας οι μεγάλες τηλεοπτικές αγορές της ΕΕ η ψηφιακή μετατροπή του ραδιοφώνου στοιχήματα & τυχερά παιχνίδια στο διαδίκτυο παιδεία στα Μέσα & πολιτική ατζέντα

2 Οι μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο, το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο στις γειτονικές μας χώρες, οι τηλεοπτικές αγορές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και το ψηφιακό ραδιόφωνο είναι μερικά μόνον από τα άρθρα που φιλοξενούνται στο τεύχος αυτό των Συχνοτήτων. Η θεματολογία των άρθρων είναι ενδεικτική των εξελίξεων, των δεδομένων και των προβληματισμών που επικρατούν γύρω από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην Ευρώπη και διεθνώς. Την ίδια στιγμή που στην χώρα μας, με αφορμή την οικονομική κρίση, τα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν υπαρξιακά προβλήματα. Και τη στιγμή που η πορεία μας προς την πλήρως ψηφιακή εποχή, ως προς τα ΜΜΕ τουλάχιστον, μοιάζει να έχει περιέλθει σε κατάσταση βήματος σημειωτόν. Και στη μία (κατάσταση των ελληνικών ΜΜΕ) και στην άλλη (πορεία προς την ψηφιακή εποχή) περίπτωση, η οικονομική κρίση δεν αποτελεί αιτία, αλλά αφορμή εκδήλωσης των φαινομένων που παρακολουθούμε σήμερα (ζημιογόνος λειτουργία, διακοπή δραστηριότητας, απολύσεις εργαζομένων κλπ.). Τα ελληνικά ΜΜΕ, έντυπα και κυρίως, ηλεκτρονικά, στήθηκαν σε εποχές παχιών αγελάδων και μεγάλων προσδοκιών χωρίς να στηρίζονται και στις πιο απλές μελέτες βιωσιμότητας, χωρίς να ληφθούν υπ όψιν καν βασικά μεγέθη όπως, για παράδειγμα το πραγματικό μέγεθος της αγοράς: Όλοι γνώριζαν ότι η ελληνική (διαφημιστική) αγορά δε θα μπορούσε ποτέ να στηρίξει περισσότερα από τέσσερα τηλεοπτικά προγράμματα πανελλήνιας εμβέλειας. Δημιουργήθηκαν 10 (χωρίς να λογαριάζουμε τα δημόσια, τα οποία άλλωστε δεν περιμένουν να ζήσουν από τη διαφήμιση, αλλά απορροφούν μικρό μέρος της). Όλοι γνώριζαν, ή θα έπρεπε να γνωρίζουν, και το είδος και την ποιότητα των μηχανημάτων πάνω στα οποία θα στήριζαν την επένδυσή τους, αλλά αγόραζαν πομπούς των 10KW εκεί που χρειάζονταν 1KW. Όλοι δημιουργούσαν πολυπληθείς δομές υποστήριξης από ασχετοσύνη ή μεγαλομανία. Αυτά τα λάθη, την άγνοια και τη μεγαλομανία (η οποία, βεβαίως, σε κάποιες περιπτώσεις δεν συνδεόταν με προσωπικά και κοινωνικά συμπλέγματα, αλλά με εξυπηρέτηση άλλων στόχων, άσχετων με την τυπική λειτουργία των ΜΜΕ) πληρώνουν τώρα και οι ίδιοι αλλά και εργαζόμενοι που δεν έχουν καμία ευθύνη. Από την άλλη πλευρά, η πορεία προς τις πλήρως ψηφιακές μεταδόσεις δε φαίνεται να προχωρά, όχι γιατί δεν μπορούν να εξευρεθούν τα χρήματα που χρειάζονται, (επισήμως, εξ άλλου, δεν έχει υπολογισθεί το απαιτούμενο ποσό), αλλά διότι οι σχετικές αρμοδιότητες διαχέονται σε τρία ή, ίσως, και τέσσερα Υπουργεία διακανονισμός εξ αιτίας του οποίου το ένα Υπουργείο αναζητά συμβούλους έναντι αμοιβής τη στιγμή, που άλλο Υπουργείο τους διαθέτει χωρίς πρόσθετο κόστος. Στο τέλος της οικονομικής κρίσης, όποτε κι αν έρθει αυτό, θα διαπιστώσουμε ότι αντί να σταθεί αφορμή για ένα νέο ξεκίνημα, ούτε τα ΜΜΕ ούτε η Πολιτεία θα λειτουργούν πλέον πάνω σε υγιείς βάσεις. Γιατί ακόμη και σήμερα δεν λειτουργούμε με σχέδιο και στρατηγική, αλλά με αυτοσχεδιασμούς και μάλιστα ερασιτεχνικούς. Ροδόλφος Μορώνης Πρόεδρος Διευθυντής ΙΟΜ

3 Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ MEDIASET & NEWS CORP. Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ γνωριζοντασ το ραδιοτηλεοπτικο τοπιο των γειτονικων χωρων τησ ελλαδασ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ & ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡ Σ ΤΗΣ Ε.Ε ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ περιεχόμενα Eκδότης Ροδόλφος Μορώνης Αρχισυντάκτης Πολυδεύκης Παπαδόπουλος Επιστημονικός Σύμβουλος Στέλιος Παπαθανασόπουλος Σύμβουλος Έκδοσης Αλέξανδρος Πρίφτης Συντακτική Ομάδα Eιρήνη Ανδριοπούλου, Ελένη Ζώντου, Πέπη Καλογήρου, Χρυσούλα Λιάτσου, Κωνσταντίνος Παπαβασιλόπουλος, Δήμητρα Στεφανάτου Design & DTP Δημήτρης Στεβής (sidheog72@yahoo.com) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, Φραγκούδη 11 & Αλ. Πάντου, Καλλιθέα, Αθήνα τηλ.: fax: iom@iom.gr http:

4 4 8 13

5 4 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

6 τριγμοί στο βασίλειο της Google κοιτάζοντας από την κλειδαρότρυπα της Ειρήνης Ανδριοπούλου* «Η Google δεν είναι μια συμβατική εταιρία και δεν σκοπεύει να γίνει ποτέ». Με αυτήν την φράση ξεκίνησαν οι ιδρυτές του ομίλου της Google Inc., Lary Page και Sergey Brin, το γράμμα τους προς τους εν δυνάμει επενδυτές κατά την αναζήτηση κεφαλαίου το 2004, και με αυτήν την φράση συνεχίζει να πορεύεται μέχρι σήμερα η Google, 6 χρόνια μετά. Είναι αλήθεια ότι η εταιρία κολοσσός στην αγορά των τηλεπικοινωνιών και δικτύων έχει επεκταθεί με αλματώδεις ρυθμούς, έτσι ώστε από το δειλό ξεκίνημά της 12 έτη πριν (1998) να έχει κατορθώσει το ακατόρθωτο: να κυριαρχήσει στην αγορά των Μέσων σε παγκόσμια κλίμακα, να αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε καινοτομία και νέο προϊόν/υπηρεσία στον κυβερνοχώρο και να μεταμορφωθεί στο μεγαθήριο των $180 δισ. στην αγορά κεφαλαίου με την έδρα της στη Silicon Valley στην Καλιφόρνια, γνωστή πλέον και ως Googleplex. * Ερευνήτρια ΜΜΕ του ΙΟΜ 5

7 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ τριγμοι στο βασιλειο τησ google... Το φαινόμενο Google Όπως αναφέρει εύστοχα η εφημερίδα The Economist 1, η Google μοιάζει πλέον σαν μια γιγαντιαία αράχνη που περικλείει στον παγκόσμιο «ιστό» της, ηλεκτρονικές μηχανές αναζήτησης, , δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, software και πολυμεσικές πλατφόρμες. Η λίστα με τις συμφωνίες που συνάπτει η Google δεν έχει τέλος Μετά την εξαγορά της YouTube το 2006 προς $1,65 δισ., που θεωρήθηκε σημαντική κίνηση στρατηγικής για την περίοδο εκείνη, η εταιρεία επεκτάθηκε και στο χώρο της διαδικτυακής διαφήμισης μέσω της Double Click (για $3,1 δισ.) και της νεοαποκτηθείσας Groupon έναντι $33 δισ., με αντικείμενο το ηλεκτρονικό εμπόριο, ενδεικτικό των μελλοντικών της κατευθύνσεων. Παράλληλα με τις εξαγορές, η Google δεν επαναπαύεται αλλά συνεχίζει να καινοτομεί με νέα προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία θωρακίζει και προωθεί μέσα από νέες συμφωνίες στο διεθνή χάρτη των επικοινωνιών και δικτύων (βλ. Πίνακα 1). Η Google και το ηλεκτρονικό εμπόριο Χωρίς αμφιβολία το νέο στοίχημα για την Google είναι το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και η προσέλκυση και απορρόφηση μεγάλου τμήματος της διαφημιστικής αγοράς στο διαδίκτυο. Έτσι, μέσω της στρατηγικής του retargeting στοχεύει στην επαναπροσέγγιση του κοινού της στο διαδίκτυο. Ειδικότερα μέσα από την εφαρμογή Adwords, οι διαφημιστές παρακολουθούν μέσω Google cookies τους χρήστες και τις σελίδες που επισκέπτονται ή τα βίντεο στο YouTube και επιχειρούν επαναπροσέγγιση μέσω, σχετικής με τις επιλογές τους, διαφημιστικής πρακτικής με ομοειδή προϊόντα. H ίδια τακτική ακολουθείται και στην Google TV, την τηλεόραση στο διαδίκτυο που φιλοδοξεί να αποτελέσει το νέο, υβριδικό μέσο, σήμα-κατατεθέν της εταιρίας, που θα συνδυάζει τη λειτουργικότητα του διαδικτύου, το τηλεοπτικό και οπτικοακουστικό περιεχόμενο και τη διαδραστικότητα. Μέσω της Google TV οι διαφημιστές θα έχουν τη δυνατότητα να τοποθετούν τις διαφημίσεις τους στο καταλληλότερο για τους χρήστες σημείο προβολής στην οθόνη και να συλλέγουν πληροφορίες για τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι συνθήκες υπήρξαν αρκετά ευνοϊκές για την δημιουργία του φαινομένου της Google. H συνεχής και αυξανόμενη ροή νέου περιεχομένου στο διαδίκτυο μέσα από νέες εφαρμογές και αναβαθμίσεις αποτελούν πολύτιμη «καύσιμη ύλη» για την εξάπλωση της Google 2, ενώ, όπως προαναφέρθηκε, η μετακίνηση της διαφήμισης από τα παραδοσιακά ΜΜΕ στο διαδίκτυο λειτουργεί ήδη υπέρ της. Επιπλέον, η ανάπτυξη της ασύρματης ευρυζωνικότητας, μέσα από κινητά τηλέφωνα και άλλες πολυμεσικές πλατφόρμες συνιστούν μια επιπλέον θετική παράμετρο για την εξάπλωση της εταιρίας. Στο επίκεντρο βρίσκεται το Android Smartphone, η νέα συσκευή έξυπνου τηλεφώνου, που λειτουργεί ουσιαστικά ως πλατφόρμα διασύνδεσης με τις λοιπές εφαρμογές της Google ( , μηχανή αναζήτησης, Google books κ.ο.κ.). Φιλοδοξία του Android, που αποτελεί την μετεξέλιξη του λειτουργικού συστήματος Linux, είναι να αποτελέσει μια ισάξια απάντηση στο iphone της Apple με τους δείκτες να το κατατάσσουν σε ένα σημαντικό ήδη ανταγωνιστή της εν λόγω αγοράς. Συνεπώς, η φιλοσοφία της Google Inc. (σε ότι και αν κάνει) είναι η προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών προς τον χρήστη, προτού καν συνειδητοποιήσει ή εκφράσει την ανάγκη για αυτά. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο δεν είναι πλέον η εφεύρεση μιας νέας πρωτοποριακής τεχνολογίας, υπηρεσίας ή προϊόντος αλλά η ταχύτητα στη σύλληψη της ιδέας, την υλοποίηση και Πίνακας 1. Οι νέες εφαρμογές / υπηρεσίες της Google Τίτλος Περιγραφή URL Google Books Google blogs search Αναζήτηση & πρόσβαση σε ψηφιακά βιβλία & ψηφιακές βιβλιοθήκες Εξειδικευμένη Μηχανή Αναζήτησης Ιστολογίων Google Buzz Εφαρμογή Κοινωνικής Δικτύωσης Google Adwords Υπηρεσία Διαφήμισης βάσει λέξεωνκλειδιών Google TV Λειτουργία Διαδικτυακής Τηλεόρασης Google Editions Online βιβλιοπωλείο Σημείωση: Ενδεικτική αναφορά. 6

8 κυρίως, την προώθηση στην αγορά. Ανθηρό το μέλλον της Google; Σε μια προσπάθεια μιας πιο διεισδυτικής ματιάς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και εύκολα για την Google, όπως διαφαίνεται από την πρώτη ανάγνωση. Ήδη κάποιοι αναλυτές μιλούν για τον κίνδυνο μετάβασης της Google σε μια πορεία Δαρβινικής εξέλιξης, η οποία δύσκολα θα αποφέρει τα top talents στο χώρο της ηλεκτρονικής δικτύωσης που είχε μέχρι τώρα. Συχνά μάλιστα, οι επενδυτές επισημαίνουν ότι εάν δεν καταφέρει να εφεύρει νέες και πρωτότυπες, «μεγάλες ιδέες» θα καταλήξει με απαρχαιωμένες εφαρμογές, όπως η περίπτωση της Microsoft με τα προγράμματα Windows και Office. Ο παραλληλισμός με την Microsoft συνεχίζεται και στην περίπτωση των νομικών ζητημάτων και τη διαμάχη με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η καταστρατήγηση των πνευματικών δικαιωμάτων κυρίως στην ψηφιοποίηση βιβλίων και «ορφανών» έργων, οι πρακτικές αναζήτησης στο διαδίκτυο με τη δήθεν «τυχαία» εμφάνιση αποτελεσμάτων και η διαφήμιση έχουν φέρει πολλάκις το τελευταίο διάστημα την Google ενώπιον της Κομισιόν, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις. Ειδικό ενδιαφέρον έχουν τα ζητήματα της διαφήμισης από την Google, η οποία λόγω της θέσης της καθορίζει το ύψος των τιμών της διαφήμισης και επιβάλλει υποχρεωτικό «πέρασμα» από τη μηχανή αναζήτησης μεταξύ χρηστών και ιστοσελίδων. Εκτός από τα ζητήματα που αφορούν τη διερεύνηση της αρχής της ανταγωνιστικότητας στον τομέα της διαδικτυακής διαφήμισης, η Google αντιμετωπίζει και περαιτέρω κωλύματα που αφορούν το περιεχόμενο. Δυναμικοί αντίπαλοι όπως το Facebook και η Apple, σε μια προσπάθεια να ανακόψουν τη σαρωτική πορεία της Google στον κυβερνοχώρο, προχωρούν σε περιχαράκωση και «κλείσιμο» των δεδομένων των χρηστών τους προκειμένου να μην είναι διαθέσιμα στη μηχανή αναζήτησης της Google. Ο προβληματισμός για την τοποθέτηση των δεδομένων «κεκλεισμένων των θυρών» έχει ήδη εκφραστεί και δημόσια δια στόματος του Διευθύνοντος Συμβούλου της εταιρίας, Eric Schmidt, ο οποίος διαβλέπει μια πιθανή απειλή για την Google. Την κατάσταση δεν διευκολύνει και η απόφαση της FCC στις ΗΠΑ για την προστασία των χρηστών του διαδικτύου, με την οποία τους δίνει το δικαίωμα επιλογής, δηλ. αν επιθυμούν ή όχι την ηλεκτρονική παρακολούθηση των βημάτων τους στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον κώλυμα αποτελεί και η ανοδική τάση του ηλεκτρονικού Τύπου επί πληρωμή, που παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή και φαίνεται να προβληματίζει την Google καθώς το μοντέλο της συνδρομητικής ειδησεογραφίας σημαίνει υποχώρηση του ελεύθερου περιεχομένου στο διαδίκτυο. Αν και το μέλλον της εταιρίας που άλλαξε τα δεδομένα της πληροφορίας στο διαδίκτυο δεν κινδυνεύει άμεσα, η μονοπωλιακή της παρουσία σαφώς έχει υποστεί ρωγμές. Η εικόνα της στο διαδίκτυο δε θα πάψει να είναι ισχυρή και υπολογίσιμη. Ωστόσο, μπορεί να περάσει σε μια νέα φάση, με ισχυρούς παίκτες-αντιπάλους και σημαντικό, τροποποιητικό παράγοντα τη νέα κατάσταση, το νέο status quo που δημιουργήθηκε με την παγκόσμια οικονομική κρίση και το οποίο θα παραμείνει. Το αν η Google θα τα καταφέρει να παραμείνει ηγέτιδα δύναμη στην αγορά των δικτύων και της ηλεκτρονικής πληροφόρησης μόνο ο χρόνος θα δείξει. Το σίγουρο είναι όμως ότι πρέπει να πασχίσει διπλάσια σε σχέση με την πρώτη περίοδο του διαδικτύου, για να διατηρήσει το βασίλειό της ώστε να μην αναγκαστεί να αναφωνήσει τη γνωστή σεξπηρική ρήση: A horse, a horse! My kingdom for a horse! (William Shakespeare: Richard III, 1594). Tο νέο στοίχημα για την Google είναι το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και η προσέλκυση και απορρόφηση μεγάλου τμήματος της διαφημιστικής αγοράς στο διαδίκτυο. Ειδικότερα μέσα από την εφαρμογή Adwords, οι διαφημιστές παρακολουθούν μέσω Google cookies τους χρήστες και τις σελίδες που επισκέπτονται ή τα βίντεο στο YouTube και επιχειρούν επαναπροσέγγιση μέσω, σχετικής με τις επιλογές τους, διαφημιστικής πρακτικής με ομοειδή προϊόντα. H ίδια τακτική ακολουθείται και στην Google TV, την τηλεόραση στο διαδίκτυο που φιλοδοξεί να αποτελέσει το νέο, υβριδικό μέσο, σήμα-κατατεθέν της εταιρίας, που θα συνδυάζει τη λειτουργικότητα του διαδικτύου, το τηλεοπτικό και οπτικοακουστικό περιεχόμενο και τη διαδραστικότητα. Πηγές ΕνδιάΜΕΣΑ ΙΟΜ, Δεκαπενθήμερο Ενημερωτικό Δελτίο Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων, τεύχη 86, 88, 92 & 94. «Ηow long will Google s magic last?», The Economist, 2 Dec. 2010, San Francisco. BBCNews/Business, business/ stm. Gartner, Technology, Research & Business Leader Insight, ΣΗΜΕΙΩΣεις 1 «Ηow long will Google s magic last?», The Economist, 2 Dec. 2010, San Francisco. 2 Για παράδειγμα, το YouTube από 6 ώρες βίντεο που ελάμβανε ανά λεπτό, σήμερα λαμβάνει κατά μέσο όρο 35 ώρες περιεχόμενο βίντεο, ανά λεπτό. 7

9 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ η Yahoo! ασθενεί... η άνοδος και η πτώση της πρώτης μηχανής αναζήτησης της Χρυσούλας Λιάτσου* Δέκα μόλις μέρες πριν από τα Χριστούγεννα μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες παγκοσμίως και πρώην πρωτοπόρος στον χώρο του Διαδικτύου, η Yahoo προχώρησε στην απόλυση περίπου 600 υπαλλήλων. Η κίνηση αυτή μεταφράζεται σε ποσοστό 4% περίπου του ανθρώπινου δυναμικού της παγκοσμίως κι αποτελεί το τέταρτο κύμα απολύσεων στην εταιρεία μέσα στο διάστημα μίας τριετίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι τον Σεπτέμβριο του 2008 η Yahoo απασχολούσε άτομα, ενώ ο αριθμός αυτός πριν από τις τελευταίες απολύσεις έφτανε τους υπαλλήλους. Στο memo της Carol Bartz, που βρίσκεται στο τιμόνι της Yahoo από τον Ιανουάριο του 2009, χαρακτηρίζονται οι περικοπές αυτές αναγκαίες, προκειμένου η εταιρεία να είναι σε θέση να επενδύσει περισσότερους πόρους σε άλλα προϊόντα και υπηρεσίες που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη και αύξηση των εσόδων της. Ο άλλοτε γίγαντας του Διαδικτύου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τα τελευταία χρόνια και έχει βρεθεί στο επίκεντρο -αληθινών ή μη- σεναρίων εξαγορών, συγχωνεύσεων, συμφωνιών, αλλαγών στελεχών και, δυστυχώς, απολύσεων. 8 * Ερευνήτρια MME του ΙΟΜ

10 9

11 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ h yahoo! ασθενει... Ένας γίγαντας γεννιέται Ακριβώς 10 χρόνια πριν από τη δημιουργία του Facebook από έναν φοιτητή του Χάρβαρντ και περίπου 4 χρόνια πριν από τη δημιουργία της Google τον κύριο ανταγωνιστή της Yahooδύο νέοι διδακτορικοί φοιτητές στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ ξεκίνησαν ένα χόμπι που έμελλε να αλλάξει τα δεδομένα στο Διαδίκτυο. Το 1994 οι David Filo και Jerry Yang έφτιαξαν ένα ευρετήριο των αγαπημένων τους ιστοσελίδων, το οποίο συνεχώς εμπλούτιζαν και επέκτειναν με κατηγορίες και υποκατηγορίες, διαμορφώνοντας έτσι τη βάση πάνω στην οποία χτίστηκε η πρώτη μηχανή αναζήτησης στο Ίντερνετ. Έτσι γεννήθηκε η εταιρεία Yahoo, το ακρωνύμιο της οποίας αναλύεται σε Yet Another Hierarchical Officious Oracle. Σήμερα, η εταιρεία προσφέρει μία ευρύτατη γκάμα υπηρεσιών και προϊόντων και τον εξαιρετικά δημοφιλή της ιστότοπο επισκέπτονται περισσότεροι από 500 εκατομμύρια χρήστες. Η έδρα της είναι στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α., ενώ λειτουργεί γραφεία σε 25 χώρες στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική, στην Ασία, στην Αυστραλία, στον Καναδά και τις Η.Π.Α. Η πύλη αποτελεί την πιο γνωστή υπηρεσία της, όπου οι χρήστες μπορούν να βρουν πληροφορίες και τελευταίες ειδήσεις σε πολλές θεματικές κατηγορίες, αλλά και να αποκτήσουν πρόσβαση σε πολυάριθμες υπηρεσίες και ιστοσελίδες, όπως μεταξύ άλλων: Yahoo! Mail, Yahoo! Maps, Yahoo! Finance, Yahoo! Groups Yahoo! Messenger, Yahoo! Video και, βεβαίως, στην ομώνυμη μηχανή αναζήτησης. Αν και η επισκεψιμότητα την κατατάσσει στις πρώτες θέσεις δημοφιλίας, οι οικονομικοί δείκτες της Yahoo εμφανίζονται προβληματικοί τα τελευταία χρόνια. Το 2009 έκλεισε με έσοδα 6,46 δισ. δολάρια και πτώση 10% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το πρώτο εξάμηνο του 2010 τα έσοδα ανήλθαν στα 3,2 δισ. δολάρια, σημειώνοντας αύξηση μόλις 1%. Η μερίδα του λέοντος αυτών των χρημάτων προέρχεται από την online διαφήμιση, κυρίως από τη λεγόμενη «display advertising», όπως τα μπάνερς, η οποία δεν απέδωσε αρκετά πέρυσι, σε αντίθεση με την αυξημένη διαφημιστική κίνηση στο πεδίο της αναζήτησης, δηλ. της «search advertising», όπου πρωτοστατεί η Google. Η εταιρεία χρειάστηκε να διαχειριστεί κρίσιμα ζητήματα, όπως το 2008, όταν, ούσα σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, η Microsoft επιχείρησε να την εξαγοράσει με μία επιθετική πρόταση της τάξης των 47,5 δισ. δολαρίων, η οποία ωστόσο έπεσε στο κενό, αφού όμως προηγήθηκε μία τετράμηνη επώδυνη μάχη. Το 2009 οι δύο κολοσσοί αποφάσισαν να ενώσουν τελικά τις δυνάμεις τους στο πεδίο της αναζήτησης, προφανώς για να δημιουργήσουν ένα ισχυρό δίπολο απέναντι στην κυρίαρχη μηχανή αναζήτησης της Google. Πάντως ακόμη κι έτσι, οι δύο παίκτες δεν κατόρθωσαν να «πετάξουν» τη Google από τον θρόνο της, καθώς αυτή εξακολουθεί να ελέγχει τα 2/3 της αγοράς ηλεκτρονικής αναζήτησης. Όπως απεικονίζεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα τα ποσοστά για τον μήνα Οκτώβριο της Google ανήλθαν στο 66.3% (από Μερίδιο μηχανών αναζήτησης στο Διαδίκτυο Οκτώβριος 2010 Πηγή: ComScore (από bgr.com, ) 10

12 Οι οικονομικοί δείκτες της Yahoo εμφανίζονται προβληματικοί τα τελευταία χρόνια. Το 2009 έκλεισε με έσοδα 6,46 δισ. δολάρια και πτώση 10% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το πρώτο εξάμηνο του 2010 τα έσοδα ανήλθαν στα 3,2 δις δολάρια, σημειώνοντας αύξηση μόλις 1%. Η μερίδα του λέοντος αυτών των χρημάτων προέρχεται από την online διαφήμιση. 11

13 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ h yahoo! ασθενει % τον Σεπτέμβριο), της Yahoo στο 16.5%, (από 16.7% τον προηγούμενο μήνα), της Bing στο 11.5% (από 11.2% τον Σεπτέμβριο), της Ask.com στο 3.6% και της AOL στο 2.1%. Αξίζει να επισημανθεί ωστόσο ότι τον Αύγουστο η Yahoo είχε βρεθεί, για πρώτη φορά, στην τρίτη θέση της κατάταξης πίσω από την Bing, όπως αποτυπώνεται και στο παρακάτω σχήμα. Την ίδια στιγμή τα στοιχεία που έρχονται στο φως δείχνουν πτώση της Yahoo και στον χρόνο παραμονής των επισκεπτών στη σελίδα της. Οι Αμερικανοί φαίνεται να πέρασαν τον περασμένο Αύγουστο 41,1 εκατ. λεπτά στο Facebook, ξοδεύοντας εκεί το 9,9% του συνολικού χρόνου πλοήγησής τους στο Διαδίκτυο. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Google ήταν 9,6%, ενώ στην τρίτη θέση βρέθηκε η Yahoo με 9,1%. Οι απολύσεις του Δεκεμβρίου πυροδότησαν τα σενάρια για επικείμενη συρρίκνωση των υπηρεσιών της Yahoo. Η εταιρεία τα επιβεβαίωσε, χωρίς όμως να προβεί σε λεπτομέρειες. Πάντως οι πληροφορίες κάνουν λόγο για την απόφαση της διοίκησης να προχωρήσει σε σταδιακή περικοπή υπηρεσιών και σελίδων, όπως των: Delicious, MyBlogLog, Yahoo Buzz, Yahoo Picks και Yahoo Bookmarks και να στρέψει το ενδιαφέρον της εντός του 2011 προς τις mobile υπηρεσίες στον τομέα των επικοινωνιών και στο τοπικό περιεχόμενο. Φαίνεται, όμως, παρά τις προσπάθειες που γίνονται για να ορθοποδήσει η Yahoo, πως οι φήμες για απόπειρες εξαγοράς της, καθώς και για συγχωνεύσεις, συνεχίζονται έως σήμερα. Μάλιστα, πρόσφατο δημοσίευμα του Reuters έκανε λόγο για ενδεχόμενη συγχώνευση της Yahoo με την AOL, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μια ιδέα σε αρχικό στάδιο που προφανώς έχει τις ρίζες της σε προγενέστερες συνομιλίες που έκαναν το 2008 οι δύο εταιρείες, χωρίς ωστόσο να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία τότε. Σε αναζήτηση θεραπείας Η Yahoo έχει διανύσει αρκετό δρόμο από τα φοιτητικά χρόνια των δύο ιδρυτών της έως σήμερα. Εξελίχθηκε, αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε σε πολλούς τομείς. Αυτήν την επέκταση φωτογραφίζουν ορισμένοι ως μία βασική αιτία των δυσχερειών που αντιμετωπίζει σήμερα, καθώς υποστηρίζουν πως δεν έγινε με κάποιο συγκροτημένο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Απλώθηκε σε αρκετά προϊόντα και υπηρεσίες, οδηγώντας έτσι σε διασπορά το δυναμικό της και σε απώλεια της ταυτότητάς της. Μολονότι το όραμα της Yahoo, όπως αναγράφεται στην ιστοσελίδα της είναι να βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικτυακής ζωής των ανθρώπων, οι επικριτές της μιλούν για απουσία οράματος από πλευράς της. Κι αυτό γιατί πιστεύουν πως η εταιρεία πάσχει από έλλειψη αποφασιστικότητας και σαφούς προσανατολισμού. Επιπλέον, αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως δεν κατόρθωσαν οι επικεφαλής της Yahoo να κεφαλοποιήσουν την πρωτοπορία της στον χώρο του Διαδικτύου και να προσαρμοστούν γρήγορα και εύκολα στις ταχύτατες εξελίξεις γύρω τους. Δεν μπόρεσαν να ενσωματώσουν επιτυχώς τα νέα δεδομένα της ψηφιακής εποχής και να αντιμετωπίσουν επαρκώς τον νέο ανταγωνισμό από το Facebook ή την Google, γεγονός που αποτυπώνεται στην αδυναμία της Yahoo να ανακόψει το «ροκάνισμα» του μεριδίου που της αναλογεί στην αγορά από αυτές τις εταιρείες. Πάντως η Yahoo δεν έχει μόνο επικριτές αλλά και πολλούς υποστηρικτές. Υπάρχουν εκείνοι που την υποστηρίζουν για συναισθηματικούς λόγους, υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε για τη διάδοση του Διαδικτύου στο ευρύ κοινό, όταν έκανε τα πρώτα του βήματα. Όπως, επίσης, υπάρχουν εκείνοι που την στηρίζουν γιατί θεωρούν πως αποτελεί τον αντίθετο πόλο απέναντι στη Google και το ανάχωμα σε ένα ενδεχόμενο μονοπώλιο αυτής. Το βέβαιο είναι ότι υπάρχουν μισό δισεκατομμύριο χρήστες που επισκέπτονται την πύλη της Yahoo παγκοσμίως, δηλαδή περισσότερο από το 30% του συνόλου των χρηστών. Υπάρχουν, επίσης, περίπου 280 εκατομμύρια άτομα που χρησιμοποιούν την υπηρεσία του ηλεκτρονικού της ταχυδρομείου. Εξαιρετικά μεγάλοι αριθμοί που προφανώς δεν μεταφράζονται σε εξαιρετικά μεγάλα έσοδα. Οι επικεφαλής της εταιρείας το γνωρίζουν και εργάζονται με στόχο να αλλάξουν τη σημερινή της εικόνα. Αν θα το καταφέρουν θα το δείξουν τα νούμερα. Μερίδιο μηχανών αναζήτησης στο Διαδίκτυο Αύγουστος 2009 Αύγουστος 2010 Πηγή: Nielsen (από bgr.com, ) 12

14 Η Yahoo έχει διανύσει αρκετό δρόμο από τα φοιτητικά χρόνια των δύο ιδρυτών της έως σήμερα. Εξελίχθηκε, αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε σε πολλούς τομείς. Αυτήν την επέκταση φωτογραφίζουν ορισμένοι ως βασική αιτία των δυσχερειών που αντιμετωπίζει σήμερα, καθώς υποστηρίζουν πως δεν έγινε με κάποιο συγκροτημένο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Απλώθηκε σε αρκετά προϊόντα και υπηρεσίες, οδηγώντας έτσι σε διασπορά το δυναμικό της και σε απώλεια της ταυτότητάς της. Μολονότι το όραμα της Yahoo, όπως αναγράφεται στην ιστοσελίδα της, είναι να βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικτυακής ζωής των ανθρώπων, οι επικριτές της μιλούν για απουσία οράματος από πλευράς της. Πηγές Associated Press, «Yahoo to close more services after cutting 600 jobs», Michael Liedtke, 17/12/2010 Reuters, «Yahoo Will Lay Off 600, or 4% of Work Force», 14/12/2010 newscode.gr, «AOL: Nέα σενάρια με Yahoo», 6/12/2010 bgr.com, «October search engine numbers: Google, Bing up; Yahoo, Ask, AOL down», Andrew Munchbach, 17/11/2010 New York Times, «Yahoo in Four Words», Verne G. Kopytoff, 16/11/2010 Ενδιάμεσα ΙΟΜ, Τεύχος 96, 16 31/10/2010 New York Times, «Even Under New Captain, Yahoo Seems Adrift», Verne G. Kopytoff, 17/10/2010 bgr.com, «Nielsen: Bing overtakes Yahoo! as #2 search provider in U.S.», Andrew Munchbach, 14/9/2010 ΕνδιάΜΕΣΑ ΙΟΜ, Τεύχος 90, 16 30/6/2010 IDG News Service, «Update: Yahoo s revenue drops in Q4 and for the full 2009 year», Juan Carlos Perez, 26/1/2010 The Economist, «New strategies at AOL and Yahoo!», 10/12/2009 Business Week, «Yahoo s Search for a Vision», Robert Hof, 22/1/2008 TIME, «How Yahoo! Aims To Reboot», Jeffrey Ressner, 2/2/2007 info.yahoo.com 13

15 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Google Street View μια αμφιλεγόμενη υπηρεσία της Πέπης Καλογήρου * Είναι το Google Street View μια νέα εφαρμογή Big Brother; Πλήττεται η ιδιωτική μας ζωή όταν μας φωτογραφίζουν εν αγνοία μας; Αρκεί η «θόλωση»; Έχω δικαίωμα στην εικόνα της πολυκατοικίας μου; Τα ηλεκτρονικά μηνύματα είναι προσωπικά. Ωστόσο, ούτε αυτά είναι ασφαλή 14 * Ερευνήτρια ΜΜΕ του ΙΟΜ

16 15

17 ΘΕΜΑ: ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ google street view Το Google Street View Το Google Street View είναι μια τεχνολογία προσβάσιμη μέσω Google Maps και Google Earth, η οποία παρέχει πανοραμική άποψη από διάφορα σημεία πολλών δρόμων του κόσμου. Ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 25 Μαΐου 2007, αρχικά σε μερικές πόλεις στις ΗΠΑ και από τότε έχει επεκταθεί σε περισσότερες πόλεις ακόμη και αγροτικές περιοχές παγκοσμίως. Το Google Street View παρουσιάζει εικόνες που παίρνουν ειδικά διαμορφωμένα αυτοκίνητα. Περιοχές που δεν είναι προσβάσιμες από αυτοκίνητο, όπως πεζόδρομοι ή χιονοδρομικά κέντρα, καλύπτονται ορισμένες φορές από Google Trikes ή snowmobile. Κάθε όχημα διαθέτει εννέα κατευθυντικές κάμερες λήψης για σκόπευση 360 σε ύψος περίπου 2,5 μέτρων, μονάδες GPS και τρεις σαρωτές λέιζερ για τη λήψη σε ύψος άνω των 50 μέτρων και σε εύρος 180 οπτικού πεδίου μπροστά από το όχημα. Διαθέτει ακόμα κεραίες 3G/GSM/Wi-Fi. Πρόκειται για μια υπηρεσία που έχει ανοίξει μεγάλη συζήτηση στους κόλπους των αρχών προστασίας προσωπικών δεδομένων, καθώς το Google Street View μπορεί να μεταδώσει εικόνες πολύ προσωπικές Παράδειγμα η γέννηση ενός μωρού στη μέση ενός δρόμου του Βερολίνου 1 Στο στόχαστρο των αρμόδιων αρχών : έρευνες και λήψη μέτρων Η υπηρεσία Steet View έχει γίνει αντικείμενο ερευνών σε Ευρώπη, Η.Π.Α. και Αυστραλία από την πρώτη στιγμή της εφαρμογής της, ενώ οι νέες έρευνες ξεκίνησαν μετά τον Μάιο του 2010, οπότε η Google παραδέχθηκε δημόσια τη συλλογή προσωπικών δεδομένων. Στον Καναδά, η Επίτροπος για την προστασίας της ιδιωτικής ζωής, κατέληξε ότι η Google συλλέγει παράνομα προσωπικά δεδομένα χιλιάδων ατόμων, καθώς από έρευνα προέκυψε ότι συνέλεξε αλληλογραφία, ηλεκτρονικές διευθύνσεις, κωδικούς χρήστη, ονόματα και αριθμούς τηλεφώνων, ακόμα και πληροφορίες για ιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ορισμένα άτομα. Ζητήθηκε δε η λήψη μέτρων ώστε να αποτραπεί η επανάληψη της ίδιας πρακτικής στο μέλλον. Πιο πρόσφατα, έρευνα ξεκίνησε και στις ΗΠΑ από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών, για το ενδεχόμενο συλλογής δεδομένων από ανοιχτά ασύρματα δίκτυα στο πλαίσιο της προεργασίας για τη λειτουργία του Street View. Αντίστοιχη έρευνα είχε ξεκινήσει η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου. Η ίδια η Google φαίνεται να γνωστοποίησε ότι τα χρησιμοποιούμενα για τη λήψη φωτογραφιών οχήματα συνέλεξαν κωδικούς, s και άλλα προσωπικής φύσης στοιχεία. Στη Γερμανία, νέες καταγγελίες αφορούν σημεία των οποίων είχε απαγορευθεί η προβολή στις συσκευές ipad και iphone. Η εταιρεία είχε συμφωνήσει να μην εμφανίζονται συγκεκριμένες τοποθεσίες και να απαλειφθεί οποιαδήποτε φωτογραφία τους από τα αρχεία της Google. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι δεν είχε γίνει διαγραφή των εικόνων, ενώ η απόπειρα απόκρυψής τους ήταν ελλιπής. Στην Τσεχία, η υπηρεσία προστασίας προσωπικών δεδομένων τοποθετήθηκε κατά της λειτουργίας της εν λόγω υπηρεσίας που πλήττει την ιδιωτικότητα των πολιτών. Σύμφωνα με τη νομοθεσία κάθε εταιρεία που συλλέγει δεδομένα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διατηρεί έδρα εκτός Ε.Ε. υποχρεούται να ορίζει έναν εκπρόσωπο, κάτι που η Google δεν έχει πράξει. Μετά από αυτή την τοποθέτηση τον Σεπτέμβριο του 2010 της τσεχικής υπηρεσίας προσωπικών δεδομένων, απαγορεύθηκε στην εταιρεία η συλλογή εικόνων για την παροχή της υπηρεσίας. Στη Βρετανία, μετά από σχετική έρευνα, το γραφείο του Επιτρόπου Πληροφόρησης επιβεβαίωσε τη διαγραφή των παρανόμως συλλεγέντων προσωπικών δεδομένων. Στην Ελλάδα, τα αυτοκίνητα της Google έγιναν αντιληπτά από τον Απρίλιο του 2009 σε Αθήνα και Πειραιά. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είχε εκδώσει άμεσα μια ανακοίνωση με επιφυλάξεις σχετικά με τη νομιμότητα της επεξεργασίας και την ανάγκη υποβολής συμπληρωματικών στοιχείων από την εταιρεία. Η αρχή ζητούσε, μάλιστα, να υποδειχθούν τα μέτρα ενημέρωσης των πολιτών που αφορούσαν τα συλλεγόμενα στοιχεία. Το καθεστώς αυτό προσωρινής απαγόρευσης έληξε από τις αρχές του 2010, οπότε η ανεξάρτητη αρχή έκρινε νόμιμη την εικονική περιήγηση στα αστικά κέντρα της χώρας μέσω του Google Street View, με την προϋπόθεση ότι θα καλύπτονται με «θόλωση» τα πρόσωπα και οι πινακίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Αντίθετα, δεν επιβάλλεται θόλωση της εικόνας των κτιρίων. Στην Ελλάδα, τα αυτοκίνητα της Google έγιναν αντιληπτά από τον Απρίλιο του 2009 σε Αθήνα-Πειραιά. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είχε εκδώσει άμεσα ανακοίνωση με επιφυλάξεις σχετικά με τη νομιμότητα της επεξεργασίας και την ανάγκη υποβολής συμπληρωματικών στοιχείων από την εταιρεία. Η αρχή ζητούσε, μάλιστα, να υποδειχθούν τα μέτρα ενημέρωσης των πολιτών που αφορούσαν τα συλλεγόμενα στοιχεία. Το καθεστώς αυτό προσωρινής απαγόρευσης έληξε από τις αρχές του 2010, οπότε η ανεξάρτητη αρχή έκρινε νόμιμη την εικονική περιήγηση στα αστικά κέντρα της χώρας μέσω του Google Street View, με την προϋπόθεση ότι θα καλύπτονται με «θόλωση» τα πρόσωπα και οι πινακίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Αντίθετα, δεν επιβάλλεται θόλωση της εικόνας των κτιρίων. 16

18 Παραδοχή από την Google αλλά η συλλογή φωτογραφιών συνεχίζεται. Σύμφωνα με την εταιρεία, η εν λόγω υπηρεσία εικονικής πλοήγησης «κατά λάθος» συγκέντρωνε επί 3 χρόνια προσωπικά δεδομένα χρηστών μέσω ανοιχτών ασύρματων δικτύων. Σημειώνεται ότι η Google αποδίδει το ατόπημά της στη χρήση λογισμικού παλιάς τεχνολογίας. Ωστόσο οι αρμόδιες αρχές δε φαίνεται να έχουν πειστεί, καθώς θεωρείται απίθανη η εκ παραδρομής αλίευση τέτοιων πληροφοριών. Το όποιο λάθος μπορεί να επικαλεστεί ο αμερικάνικος κολοσσός προϋποθέτει έλλειψη ελέγχου. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η έρευνα που διενεργήθηκε στον Καναδά. Η καναδική αρχή προτείνει καταστροφή των δεδομένων, επιμόρφωση των εργαζομένων και βελτίωση των κανόνων διαχείρισης σε θέματα απορρήτου. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Καταναλωτή κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και απευθύνει έκκληση στη Google να δημοσιοποιήσει το ακριβές περιεχόμενο των πληροφοριών που έχει συλλέξει, αφού ενδέχεται η εταιρεία να έχει υποκλέψει προσωπικά δεδομένα μελών του Κογκρέσου και να έχει πλέον πρόσβαση σε πληροφορίες σε θέματα κρατικής ασφάλειας. Παρά το δυσμενές κλίμα παγκοσμίως, η εταιρεία συνεχίζει ακάθεκτη τη λήψη φωτογραφιών σε Νορβηγία, Σουηδία, Ιρλανδία και Ν. Αφρική, όπου και έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες για το ζήτημα της παράνομης συλλογής προσωπικών δεδομένων. Ανάλογη συνέχεια αναμένεται να δρομολογηθεί και στις υπόλοιπες χώρες, εφόσον ολοκληρωθούν οι αντίστοιχες έρευνες. Προς το παρόν, για το συγκεκριμένο θέμα εκκρεμούν κατά της εταιρείας εννέα μηνύσεις, ενώ υπάρχουν βάσιμες πιθανότητες άσκησης σχετικών διώξεων εναντίον της σε περισσότερες από 17 χώρες. Στην Ισπανία εκκρεμεί αγωγή κατά της Google με ενδεχόμενο να επιβληθεί πρόστιμο έως 2,4 εκατ.. Το θέμα φαίνεται να παίρνουν στα χέρια τους και ιδιώτες, καθώς μια γυναίκα στην Ιαπωνία μήνυσε την Google για την μετάδοση της εικόνας της σπιτιού της στο Street View με τα απλωμένα στην ταράτσα εσώρουχά της. Επιπλέον η μηνύτρια ζητάει αποζημίωση για ψυχική οδύνη ύψους περίπου 6.000, λόγω του φόβου μήπως γίνει θύμα σεξουαλικής επίθεσης που της προκλήθηκε, ενώ άλλαξε δουλειά και κατοικία. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1 Η φωτογραφία ελήφθη στο Βερολίνο και αποτυπώνει τη γέννηση ενός μωρού στο δρόμο. Προς το παρόν η Google αντικατέστησε την επίμαχη εικόνα με νέα του ίδιου σημείου, χωρίς άλλη εξήγηση. 17

19 η σύγκρουση Mediaset & News Corp. Τιτανομαχία στην Ιταλία μεταξύ των..άσπονδων φίλων Μπερλουσκόνι και Μέρντοχ της Χρυσούλας Λιάτσου* Ο ανταγωνισμός σε κάθε επιχειρηματικό τομέα στις ελεύθερες οικονομίες δεν είναι μόνο θεμιτός αλλά προστατευόμενος και ευνοούμενος, καθώς τα οφέλη είναι μεγάλα με πολλαπλούς αποδέκτες. Τι συμβαίνει όμως όταν δύο κολοσσοί ανταγωνίζονται με τρόπο που κατά πολλούς ξεπερνά τα θεμιτά όρια του καλού, υγιούς ανταγωνισμού; Τι γίνεται όταν ο ένας εκ των δύο επιχειρηματιών διατηρεί παράλληλα τον πρωθυπουργικό θώκο στη χώρα στην οποία έχει επιχειρηματική δραστηριότητα και ο άλλος; Εύλογα δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα, το οποίο, όπως γλαφυρά έχουν διαπιστώσει ορισμένοι, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη «Μητέρα όλων των μαχών» ή σε «Τιτανομαχία» σε έναν εξ ορισμού ανταγωνιστικό χώρο, όπως είναι αυτός των Μέσων Επικοινωνίας. 18 * Ερευνήτρια ΜΜΕ του ΙΟΜ

20 Οι δύο επιχειρηματίες περί ων ο λόγος είναι ο ιταλός Πρωθυπουργός και ιδιοκτήτης της Mediaset, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, και ο αυστραλός μεγιστάνας και ιδιοκτήτης της News Corporation (συγκεκριμένα στην Ιταλία της Sky Italia), Ρούπερτ Μέρντοχ. Σήμερα οι σχέσεις των δύο ανδρών είναι πολεμικές. Όμως αυτό δεν ήταν πάντα έτσι. Όσο και αν φαίνεται αδιανόητο, η απαρχή αυτής της γνωριμίας μπορεί να χαρακτηριστεί ακόμη και ως φιλία ή τουλάχιστον ως μία φιλική συναδελφική σχέση. Αν ανατρέξει κανείς στον Τύπο της δεκαετίας του 90, θα διαπιστώσει ότι οι συναντήσεις των δύο ανδρών ήταν συχνές και ότι συνεργάστηκαν σε αρκετές περιπτώσεις. Π.χ, ήταν και οι δύο επενδυτές στο πολύ γνωστό γερμανικό Kirch Group, πριν από τη διάλυσή του το Ωστόσο, αυτή η σχέση έμελλε να εξελιχθεί σε μία από τις σκληρότερες συγκρούσεις που έχει γνωρίσει ο κόσμος των ΜΜΕ. Μάλιστα, θυμίζει αρκετά τηλεοπτικό σίριαλ από το οποίο δεν λείπουν όλα εκείνα τα συστατικά που εξασφαλίζουν μία σίγουρη εμπορική επιτυχία. Ίντριγκες, λίβελοι, βαρύγδουπες καταγγελίες, σκάνδαλα πολιτικά και προσωπικά, προσφυγές στη δικαιοσύνη, θεωρίες συνωμοσίας, μεταγραφές και άλλα πολλά που δεν γράφτηκαν ωστόσο από το χέρι κάποιου σεναριογράφου αλλά αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των δύο «πρωταγωνιστών». Ο Ρούπερτ Μέρντοχ γεννήθηκε το 1931 στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Ο πατέρας του υπήρξε πολύ γνωστός πολεμικός ανταποκριτής κι εκδότης. Από εκείνον ο νεαρός Μέρντοχ κληρονόμησε την πρώτη του εφημερίδα (μία μικρή εφημερίδα της Αδελαΐδας) στις αρχές της δεκαετίας του 50. Είχαν προηγηθεί σπουδές στην Οξφόρδη και η πρακτική του στη λονδρέζικη εφημερίδα Daily Express, όπου λέγεται ότι έμαθε τα μυστικά για την αύξηση της κυκλοφορίας στον Τύπο. Πολύ γρήγορα ο Ρούπερτ Μέρντοχ αναβίωσε την εφημερίδα που κληρονόμησε και άρχισε να αγοράζει κι άλλους εκδοτικούς τίτλους, αυξάνοντας κατακόρυφα την αναγνωσιμότητά τους, ενώ εξέδωσε την πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε εθνικό επίπεδο με τίτλο «The Australian». Kαι ήδη το 1969 κάνει την πρώτη του εμφάνιση στην αγγλική αγορά με την εξαγορά της κυριακάτικης «News of the World», της μεγαλύτερης αγγλόφωνης εφημερίδας της εποχής παγκοσμίως, ενώ λίγο αργότερα γίνεται ιδιοκτήτης της «Sun», την οποία μετατρέπει σε ναυαρχίδα του λεγόμενου «tabloid press» και στην πιο προσοδοφόρα εκ των επιχειρήσεών του. Το 1981 αγοράζει τους -εγνωσμένου κύρους- «Times» του Λονδίνου. Η είσοδός του στην αγορά των Η.Π.Α. πραγματοποιείται το 1973 με την απόκτηση κάποιων εφημερίδων στο Τέξας, όμως 19

21 η συγκρουση mediaset και newscorp 3 χρόνια αργότερα αιφνιδιάζει τον εκδοτικό κόσμο, αγοράζοντας τη «New York Post», της οποίας, αλλάζοντας το φιλελεύθερο προφίλ της, διπλασιάζει την κυκλοφορία. Ακολουθούν τα αμέσως επόμενα χρόνια οι εξαγορές των περιοδικών εκδόσεων της «New York Magazine Corp» και οι εφημερίδες «Boston Herald» και «Chicago Sun-Times». Στις αρχές της δεκαετίας του 80 στρέφει το ενδιαφέρον του στα ηλεκτρονικά Μέσα, αγοράζοντας την κινηματογραφική εταιρεία «Twentieth Century Fox» αρχικά και στη συνέχεια έξι τηλεοπτικούς σταθμούς, φιλοδοξώντας να δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο δίκτυο με την επωνυμία «Fox Television». Η αμερικανική νομοθεσία δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο σε μη Αμερικανούς πολίτες, οπότε το 1985 ο Μέρντοχ αποκτά την αμερικανική υπηκοότητα για να υλοποιήσει το σχέδιό του. Δύο χρόνια μετά γίνεται ιδιοκτήτης του σημερινού εκδοτικού οίκου «Harper Collins». Παράλληλα, συνεχίζει την επέκταση της επιχειρηματικής του δραστηριότητας στην Αγγλία, την Αυστραλία και αλλού. Τη δεκαετία του 90 δημιουργεί το δορυφορικό BSkyB, το οποίο κυριαρχεί στο πεδίο της βρετανικής συνδρομητικής τηλεόρασης έως σήμερα, αναπτύσσει δίκτυο συνδρομητικών τηλεοπτικών υπηρεσιών στην Αυστραλία και στην Ευρώπη, αγοράζει το δορυφορικό «Star TV» στην Ασία και εισέρχεται στην αμερικανική καλωδιακή τηλεοπτική αγορά εγκαινιάζοντας το 24ωρο ειδησεογραφικό κανάλι «Fox News», καταφέροντας πλήγμα στο CNN. Το 2004 μεταφέρει την έδρα της εταιρίας του News Corporation από την Αυστραλία στις Η.Π.Α., ενώ το 2007, σε μια κίνηση ματ, εξαγοράζει την εταιρεία Dow Jones, ιδιοκτήτρια της εφημερίδας «Wall Street Journal». Το 2010, σύμφωνα με το Forbes, ο Ρούπερτ Μέρντοχ βρίσκεται στην 38η θέση της λίστας των 400 πλουσιότερων Αμερικανών και στην 117η του κόσμου, καθώς η περιουσία του υπολογίζεται στα 6,2 δισ. δολάρια. Τον έχουν αποκαλέσει πραγματικό «Πολίτη Κέιν», τον έχουν κατηγορήσει για ακατάσχετη σκανδαλοθηρία, απληστία, απουσία αναστολών, επιθετικές επιχειρηματικές κινήσεις, αθέμιτο ανταγωνισμό και εξαιρετικά σκληρή στάση απέναντι στους εργαζόμενους. Κατέχει πάντως τη 13η θέση μεταξύ των ισχυρότερων ανθρώπων του πλανήτη, μόλις μία θέση δηλαδή πάνω από τον άσπονδο φίλο του, Σίλβιο Μπερλουσκόνι που τον ακολουθεί στη 14η θέση. Όμως στη λίστα των πλουσιότερων, ο Ιταλός Πρωθυπουργός φαίνεται πως ξεπερνά τον Αυστραλό μεγιστάνα, αφού τα υπάρχοντα εισοδήματά του φτάνουν τα 9 δισ. δολάρια, τοποθετώντας τον έτσι στην 74η θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Σύμφωνα με το Forbes, ο Ρούπερτ Μέρντοχ βρίσκεται στην 38η θέση της λίστας των 400 πλουσιότερων Αμερικανών και στην 117η του κόσμου, καθώς η περιουσία του υπολογίζεται στα 6,2 δισ. $. Κατέχει πάντως τη 13η θέση μεταξύ των ισχυρότερων ανθρώπων του πλανήτη, μόλις μία θέση δηλαδή πάνω από τον άσπονδο φίλο του, Σίλβιο Μπερλουσκόνι που τον ακολουθεί στη 14η θέση. Όμως στη λίστα των πλουσιοτέρων, ο Ιταλός Πρωθυπουργός φαίνεται πως ξεπερνά τον Αυστραλό μεγιστάνα, αφού τα υπάρχοντα του φτάνουν τα 9 δισ. $, τοποθετώντας τον έτσι στην 74η θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Και οι δύο ανταγωνιστές πάντως έχουν χαρακτηριστεί αδίστακτοι επιχειρηματίες, ικανοί να καταφύγουν σε τακτικισμούς και αμφιλεγόμενες μεθόδους προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να προασπίσουν τα συμφέροντά τους. 20

22 Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι γεννήθηκε το 1936 στο Μιλάνο της Ιταλίας. Ο πατέρας του εργαζόταν σε τράπεζα. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο του Μιλάνου και ασχολήθηκε επαγγελματικά με τα κτηματομεσιτικά, που αποδείχθηκαν εξαιρετικά προσοδοφόρα για τον νεαρό Ιταλό επιχειρηματία. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 70, οπότε και ανακόπηκε η άνθιση στον κατασκευαστικό τομέα ο Μπερλουσκόνι είχε ήδη επενδύσει μέρος των πλούσιων εισοδημάτων του σε επιχειρηματικές δράσεις στον χώρο της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, των εκδόσεων και της διαφήμισης. Η πρώτη επαφή του με τα ΜΜΕ έρχεται το 1973 με τη δημιουργία ενός μικρού καλωδιακού τηλεοπτικού σταθμού ονόματι «Telemilano», για να ακολουθήσει η αγορά δύο ακόμη καναλιών και λίγο αργότερα, το 1978, η ίδρυση της πρώτης μιντιακής του εταιρείας με την επωνυμία «Fininvest», από την οποία φέρεται πως αποκόμισε -μόλις σε μία πενταετία- κέρδη που ανέρχονται στα 58,3 εκ. ευρώ! Το 1980 εγκαινιάζει το πρώτο ιδιωτικό ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο, το «Canale 5», το 1982 εξαγοράζει το «Italia 1» και το 1984 το «Rete 4». Αν και στενός φίλος του σοσιαλιστή Μπετίνο Κράξι, ο Μπερλουσκόνι αποφασίζει να κατέλθει ο ίδιος ενεργά στον πολιτικό στίβο το 1993, δημιουργώντας το κόμμα «Forza Italia». Εκλέγεται Πρωθυπουργός της Ιταλίας το 1994, όμως η θητεία του έχει διάρκεια ολίγων μηνών. Παραμένει ενεργός στα πολιτικά δρώμενα, ενισχύοντας ταυτόχρονα τα επιχειρηματικά του συμφέροντα στα ΜΜΕ, τα οποία χρησιμοποιεί στους εκλογικούς τους αγώνες. Το 2001 κερδίζει τις εκλογές, για να τις χάσει το 2006 από τον Ρομάνο Πρόντι. Το 2008 εκλέγεται για 3 η φορά Πρωθυπουργός, για να βρεθεί για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο καταγγελιών για περιστατικά λογοκρισίας και απόπειρα άσκησης κυβερνητικού ελέγχου στο κρατικό δίκτυο της RAI. Σήμερα η εταιρεία του Μπερλουσκόνι «Mediaset», περιλαμβάνοντας τρεις (από τους συνολικά 7) τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας, καλύπτει περίπου το 50% του εθνικού τηλεοπτικού τοπίου της Ιταλίας. Αν σ αυτό συνυπολογιστούν τα κανάλια της RAI, υπολογίζεται πως ελέγχει περίπου το 88% της διαφημιστικής δαπάνης της ιταλικής τηλεοπτικής αγοράς. O Ιταλός Πρωθυπουργός έχει στην κατοχή του, επίσης, τον μεγαλύτερο εκδοτικό οίκο της χώρας, από τον οποίο κυκλοφορεί ένα από τα πλέον δημοφιλή ειδησεογραφικά περιοδικά, το «Panorama», ο αδερφός του Πάολο Μπερλουσκόνι είναι ιδιοκτήτης της κεντροδεξιάς εφημερίδας «il Giornale» και η πρώην γυναίκα του, Βερόνικα Λάριο, έχει μερίδιο στην εφημερίδα «il Foglio» με ισχυρή επιρροή στους ψηφοφόρους της δεξιάς πτέρυγας. Ο ίδιος ο Μπερλουσκόνι έχει επιχειρηματικά συμφέροντα στον κινηματογράφο αλλά και σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς εντός κι εκτός των ΜΜΕ, ενώ είναι και ιδιοκτήτης μιας από τις κορυφαίες ποδοσφαιρικές ομάδες της Ευρώπης («Milan»). Τον έχουν κατηγορήσει για αδιαφάνεια και διαφθορά, για σχέσεις με τη μαφία, για προσπάθεια φίμωσης των δημοσιογράφων, εκκρεμούν δικαστήρια σε βάρος του, τον έχουν χαρακτηρίσει, μεταξύ άλλων, αρχομανή, αυταρχικό κι εγωπαθή, ενώ αδιάκοπα είναι τα σκάνδαλα -πολιτικά και προσωπικά- στα οποία εμπλέκεται. Και οι δύο ανταγωνιστές πάντως έχουν χαρακτηριστεί αδίστακτοι επιχειρηματίες, ικανοί να καταφύγουν σε τακτικισμούς και αμφιλεγόμενες μεθόδους προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να προασπίσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα. 21

23 η συγκρουση mediaset και newscorp Το χρονικό της αψιμαχίας Η αφετηρία της αψιμαχίας των δύο ισχυρών ανδρών φαίνεται πως τοποθετείται το 1998, όταν ο Μπερλουσκόνι απορρίπτει την προσφορά που υποβάλλει ο Μέρντοχ για την αγορά του τηλεοπτικού ομίλου Mediaset, καθώς, όπως λέγεται, δεν συμφωνούν στο ποσό. Ο Αυστραλός μεγιστάνας κατορθώνει, τελικά, να εισέλθει το 2003 στην ιταλική αγορά με τη δημιουργία της Sky Italia, του μοναδικού δορυφορικού παροχέα συνδρομητικών υπηρεσιών στη χώρα. Το νέο εγχείρημα του Μέρντοχ εμφανίζει δυναμικό ξεκίνημα, κυρίως λόγω της απόκτησης των δικαιωμάτων των ποδοσφαιρικών αγώνων των κορυφαίων ιταλικών ομάδων. Όμως ο Μπερλουσκόνι, ως Πρωθυπουργός, περνά στη Βουλή νόμο, σύμφωνα με τον οποίο οι τρεις μεγαλύτερες ποδοσφαιρικές ομάδες της Ιταλίας θα μπορούσαν να πουλήσουν τα δικαιώματα των εντός έδρας αγώνων τους στη νέα επίγεια ψηφιακή πλατφόρμα ελεύθερης λήψης της Mediaset, που εγκαινιάζει με τη σειρά του το Ευνόητο είναι ότι τα δικαιώματα των ποδοσφαιρικών αγώνων αποτελούν σημείο τριβής και έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των δύο εταιρειών μέχρι σήμερα. Το 2005 η Mediaset κάνει τα πρώτα της βήματα στον χώρο των συνδρομητικών τηλεοπτικών υπηρεσιών με τη δημιουργία της επίγειας ψηφιακής Mediaset Premium, ανταγωνιζόμενης ευθέως τη Sky Italia, και προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο ένα παράδοξο για την Ευρώπη, καθώς στις περισσότερες χώρες οι συνδρομητικές τηλεοπτικές υπηρεσίες είναι είτε δορυφορικές είτε καλωδιακές και η επίγεια ψηφιακή λήψη είναι εν γένει δωρεάν. Κομβικό σημείο στην κόντρα των δύο επιχειρηματιών αποτέλεσε η απόφαση της ιταλικής κυβέρνησης το 2004 να επιδοτήσει με 110 εκ. την προμήθεια των ιταλικών νοικοκυριών με ψηφιακούς αποκωδικοποιητές, στο πλαίσιο της προσπάθειας επιτάχυνσης της ψηφιακής μετάβασης. Βεβαίως, εκτός από την τηλεόραση της RAI, ελεύθερα ψηφιακά εξέπεμπαν τα κανάλια της Mediaset και από το 2005, όπως προαναφέρθηκε, και το ψηφιακό συνδρομητικό της πακέτο. Η Sky Italia, λοιπόν, κατέφυγε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού καταγγέλλοντας αυτήν την πρακτική και το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πράγματι, ζήτησε την επιστροφή των χρημάτων αυτών, χαρακτηρίζοντας παράνομη την κρατική επιχορήγηση, από την οποία είχε ωφεληθεί κυρίως η επίγεια ψηφιακή πλατφόρμα της Mediaset. Η ιταλική εταιρεία προσέφυγε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο του Λουξεμβούργου, το οποίο ωστόσο απέρριψε την έφεσή της τον περασμένο Ιούνιο και επέμεινε στην Οδηγία της Κομισιόν. Τα προβλήματα και οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο δε σταματούν όμως με αυτήν την απόφαση. Όταν το 2003 ο αρμόδιος Επίτροπος της ΕΕ για τα θέματα ανταγωνισμού, ο Ιταλός Mario Monti έδινε το πράσινο φως στον Ρούπερτ Μέρντοχ να δραστηριοποιηθεί στην ιταλική αγορά το έκανε επιβάλλοντας και κάποιους περιοριστικούς όρους, μεταξύ των οποίων την αποκλειστική χρήση δορυφορικών και καλωδιακών υπηρεσιών έως το τέλος του Την άρση αυτού του περιορισμού ζή- 22

24 τησε πρόσφατα ο Μέρντοχ από την Επιτροπή, προκειμένου να εισέλθει κι εκείνος στην προσοδοφόρα αγορά της επίγειας ψηφιακής πλατφόρμας. Βεβαίως, η Ρώμη αντέδρασε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και αυτό, όπως ήταν αναμενόμενο, έβαλε περισσότερο νερό στον μύλο της διαμάχης των δύο μεγιστάνων. Οι Βρυξέλλες μετά από εξέταση του αιτήματος -διάρκειας ορισμένων μηνών- αποφάσισαν τον περασμένο Ιούλιο να επιτρέψουν στην εταιρία Sky Italia να συμμετάσχει στη διαγωνιστική διαδικασία για την απόδοση μίας εκ των πέντε αδειών επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης στην Ιταλία, επιβάλλοντας ωστόσο την υποχρέωση μετάδοσης από την επίγεια ψηφιακή συχνότητα μόνο ελεύθερου προγράμματος και όχι συνδρομητικού, τουλάχιστον έως το Φυσικά αυτό δεν θα είναι το τελευταίο επεισόδιο στο συγκεκριμένο σίριαλ, μιας και οι αντιδράσεις του ομίλου Μπερλουσκόνι είναι έντονες. Από το 2003 έως σήμερα οι σχέσεις Μπερλουσκόνι Μέρντοχ αποτελούν ένα ιδιότυπο πολιτικό και οικονομικό μπρα ντε φέρ. Μία κρίσιμη καμπή στις σχέσεις τους αποτέλεσε, επίσης, η απόφαση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι με την επανεκλογή του στο αξίωμα του Πρωθυπουργού το 2008 να διπλασιάσει τον ΦΠΑ στην παροχή συνδρομητικών τηλεοπτικών υπηρεσιών, φτάνοντας έτσι στην επιβολή φόρου της τάξης του 20%, ενώ την ίδια στιγμή εξασφαλίστηκε ότι τα ελεύθερα επίγεια κανάλια (προφανώς και της Mediaset) δεν θα επιβαρύνονταν από την αύξηση. Ο διπλασιασμός του ΦΠΑ στη Sky Italia άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου. Ο Ρούπερτ Μέρντοχ μετέβη στη Ρώμη, για να διαμαρτυρηθεί ο ίδιος προσωπικά και αντέδρασε με την προβολή μίας τηλεοπτικής ταινίας με τον όχι και τόσο διακριτικό- τίτλο «Σκοτώνοντας τον Σίλβιο», όπου απεικονίζεται το σχέδιο ενός άνδρα να δολοφονήσει τον Μπερλουσκόνι. Η αύξηση μετακύλησε στο κόστος της συνδρομής και οι Ιταλοί τηλεθεατές είδαν τον λογαριασμό τους, κατά 10% φουσκωμένο, ενώ τον Φεβρουάριο του 2010 η Sky Italia δήλωσε πως σημείωσε απώλεια πελατών και ζημία 30 εκατ. $ κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου του 2009, σε αντίθεση με την προηγούμενη χρονιά που είχε κλείσει με πλεόνασμα 10 εκατ $. Η ιταλική κυβέρνηση παρ όλα αυτά αποφάσισε να προχωρήσει σε νέες ρυθμίσεις και περιορισμούς στη συνδρομητική τηλεόραση, όπως σταδιακή μείωση των διαφημίσεων, χρονικά όρια σε συγκεκριμένα είδη προγράμματος κ.λπ., με παράλληλη λήψη ευνοϊκών μέτρων για τα κανάλια άνευ συνδρομής. Ακολούθησαν τα δημοσιεύματα στους Times και New York Post για τα σκάνδαλα οικονομικής και σεξουαλικής φύσης- του Ιταλού Πρωθυπουργού, στα οποία απάντησε ο ίδιος με κατηγορίες για ύφανση συνομωσίας και με απειλές για μηνύσεις. Με τη σειρά της, η News Corp, επιπλέον των καταγγελιών που κατά καιρούς έχει κάνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προσέφυγε σε ιταλικό δικαστήριο εναντίον δύο εταιρειών του Μπερλουσκόνι για παραβίαση των κανονισμών περί ελεύθερου ανταγωνισμού της Επιτροπής. Αν θέλουμε να «μεταφράσουμε» σε αριθμούς τη διαμάχη αυτή θα διαπιστώσουμε ότι: σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ρυθμιστικής αρχής επικοινωνιών, το 2009 η Sky Italia με Η αφετηρία της αψιμαχίας των δύο ισχυρών ανδρών φαίνεται πως τοποθετείται το 1998, όταν ο Μπερλουσκόνι απορρίπτει την προσφορά που υποβάλλει ο Μέρντοχ για την αγορά του τηλεοπτικού ομίλου Mediaset, καθώς, όπως λέγεται, δεν συμφωνούν στο ποσό. Ο Αυστραλός μεγιστάνας κατορθώνει, τελικά, να εισέλθει το 2003 στην ιταλική αγορά με τη δημιουργία της Sky Italia, του μοναδικού δορυφορικού παροχέα συνδρομητικών υπηρεσιών στη χώρα. 23

25 η συγκρουση mediaset και newscorp 4,75 εκατ. συνδρομητές είχε έσοδα της τάξης των 2,71 δισ. (3,41 δισ. $) σε σύγκριση με την ανταγωνίστριά της Mediaset που εμφάνισε έσοδα 2,51 δισ., ενώ για την ίδια χρονιά τα έσοδα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης RAI ανήλθαν στα 2,73 δισ., με τη μερίδα του λέοντος να προέρχεται από την είσπραξη του ανταποδοτικού τέλους. Η Mediaset ελέγχει περίπου το 65% της τηλεοπτικής διαφημιστικής δαπάνης στην Ιταλία, ενώ η Sky Italia ελέγχει σχεδόν το 90% της συνδρομητικής τηλεόρασης στην ιταλική αγορά. Οι προοπτικές Σύμφωνα με τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας, η τηλεοπτική αγορά της Ιταλίας θα έχει μια σταθερή ανάπτυξη της τάξης του 3,4% ετησίως, φτάνοντας σε αξία τα 9,2 δισ. έως το 2012, κυρίως λόγω της αύξησης της διαφημιστικής δαπάνης. Η διαφημιστική δαπάνη, η οποία σημείωσε μείωση λόγω της οικονομικής κρίσης την προηγούμενη χρονιά προβλέπεται ότι θα γνωρίσει αύξηση της τάξης του 2,8%, φτάνοντας τα 4,2 δισ. εντός της διετίας, ενώ τα έσοδα από τη συνδρομητική τηλεόραση θα αυξηθούν 5,6% κατ έτος, οπότε θα ανέλθουν στα 3,3 δισ. μέχρι το Ειδικότερα, η Sky Italia αναμένεται να κόψει από τη μεγάλη διαφημιστική πίτα της Mediaset ένα σημαντικό κομμάτι, αφού οι προβλέψεις κάνουν λόγο για αύξηση των διαφημιστικών της εσόδων από τα 100 εκατ που είναι σήμερα στα 350 εκατ. μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Έως το 2012, στο ιταλικό τηλεοπτικό τοπίο θα κυριαρχήσουν οι συνδρομητικές υπηρεσίες (πρωτίστως οι επίγειες ψηφιακές), ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει ο χώρος της IPTV, ο οποίος αναμένεται να αναπτύξει μία δυναμική τα αμέσως επόμενα χρόνια, όπως και άλλες νέες τηλεοπτικές υπηρεσίες. Πάντως σε γενικές γραμμές, η μάχη για την πρωτιά στην ιταλική τηλεόραση φαίνεται πως θα συνεχιστεί μεταξύ των Sky και Mediaset με παρόμοια μερίδια στην αγορά και έσοδα που θα κυμαίνονται γύρω στα 3 δισ.. Ο πόλεμος μεταξύ των δύο επιχειρηματιών φαίνεται, λοιπόν, πως θα μας απασχολεί για καιρό ακόμα. Το ερώτημα είναι αν προκύπτουν παράπλευρες απώλειες. Υπάρχουν από τη μία πλευρά εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο ανταγωνισμός των δύο αποβαίνει προς όφελος των καταναλωτών, καθώς οι τιμές μειώνονται και οι προσφορές αυξάνονται, και, παράλληλα, επισημαίνουν ως θετική την ύπαρξη ενός τρίτου πόλου στην ιταλική τηλεόραση απέναντι στο δίπολο Μπερλουσκόνι/Mediaset-RΑΙ. Από την άλλη πλευρά είναι εκείνοι που εκφράζουν ανησυχία και αγωνία για τις ευρύτερες επιπτώσεις της σκληρής αυτής μονομαχίας, την οποία χαρακτηρίζουν τουλάχιστον αντιδεοντολογική και η οποία πιστεύουν πως δυναμιτίζει τις αρχές της δημοκρατίας και του πλουραλισμού, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα «επικίνδυνο» παράδειγμα για όλες τις άλλες ευρωπαϊκές τηλεοράσεις. Το βέβαιο πάντως είναι, πως σε αντίθεση με όσα πιστεύουν ορισμένοι, τους δύο άνδρες ενώνουν περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν. Πολύ εύγλωττα ο συντάκτης του NewStatesman σημείωσε ότι πολλοί είναι εκείνοι που θα μπουν στον πειρασμό να επαναλάβουν τη γνωστή δήλωση που έκανε ο Henry Kissinger για τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ ( ) «Είναι κρίμα που δεν μπορούν να χάσουν και οι δύο» για τον σημερινό πόλεμο Μπερλουσκόνι-Μέρντοχ. Πηγές Reuters, Ad pickup, broadband to revive Italy TV market: study, Danilo Masoni, 2/11/2010 Bloomberg, Murdoch s Sky says Berlusconi s Mediaset Unfairly Dominates Local Market, Steve Scherer, 20/9/2010 ΕνδιάΜΕΣΑ ΙΟΜ, Τεύχος 93, 16-31/8/2010 Bloomberg, Sky Italia TV Sales Beat Mediaset for Second Year, Regulator Calabro Says, Chiara Remondini, 6/7/2010 EuBusiness.com, EU court gives Murdoch a win over Berlusconi TV company, 15/6/2010 Euractiv, Italy: Digital dividend sparks media tycoon battle, 4/6/2010 Los Angeles Times, Media titans Murdoch, Berlusconi do battle in Italy, Jeffrey Fleishman, 15/5/2010 BusinessWeek Magazine, Berlusconi vs. Murdoch: Porn as a Pawn - Rules that limit adult programming are just one way Italian regulators are helping Silvio and hurting Rupert, Carol Matlack, 15/2/2010 Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, «Ο Μπερλουσκόνι δεν αφήνει την εξουσία!», Συνέντευξη Διευθυντή της «Repubblica», Έτζιο Μάουρο στον Χρήστο Ξανθάκη, 22/11/2009 NewStatesman, The Berlusconi-Murdoch war continues, George Eaton,9/10/2009 Kathimerini.gr, Τηλεμαχία Μέρντοχ-Μπερλουσκόνι, 17/9/2009 New York Times, Berlusconi Spars With Murdoch Over Pay TV, Eric Pfanner, 16/9/2009 New York Times, Murdoch-Berlusconi Feud Plays Out in the Media, Eric Pfanner, 15/6/2009 Followthemedia.com, It s A Battle Royal Between Media Titans Berlusconi and Murdoch And They re Not Taking Any Prisoners, Philip Stone, 10/6/2009 The Sunday Times, Silvio Berlusconi attacks The Times over friendship with model, Richard Owen, 5/6/2009 TIME Magazine, Berlusconi vs. Murdoch: Italy s Real Reality TV, Jeff Israely, 18/2/2009 Euractiv, Berlusconi s media empire sparks fresh controversy, 4/12/2008 TIME Magazine, Exclusive: Rupert Murdoch Speaks, Eric Pooley, 28/1/2007 New York Times Murdoch Makes Gains in Italian Media Market, Peter Kiefer, 27/11/2006 TIME Magazine, Berlusconi Rules the Waves, Jeff Israely, 18/2/2002 New York Times, Billion Here, Billion There: One Italian s Big Problem, John Tagliabue, 7/5/