Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος

Transcript

1 Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία (ΔΕ) Δημιουργός: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

2 Σημείωση Το παρόν έγγραφο αποτελεί προϊόν αυτόματης δημιουργίας και εκτύπωσης του Ψηφιακού Διδακτικού Σεναρίου με Τίτλο: «Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος». Δημιουργήθηκε στις 29/01/ :41:38 και έχει υποστηρικτικό ρόλο στο έργο του εκπαιδευτικού. Δεν αντικαθιστά το Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο, το οποίο περιέχει όλο το Διαδραστικό Περιεχόμενο και αξιοποιεί τις ψηφιακές δυνατότητες της Πλατφόρμας «Αίσωπος». Το σενάριο αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως «Υποδειγματικό» ύστερα από εργασία επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικός Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλος ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Το Διαδραστικό Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο με το πλήρες ψηφιακό περιεχόμενό του βρίσκεται στον σύνδεσμο: Επισημαίνεται ότι τα σενάρια της Πλατφόρμας «Αίσωπος» διακρίνονται σε: Υποδειγματικά Σενάρια: Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια που έχουν προκύψει από επιστημονικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικοί Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλη ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Βέλτιστα Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία άνω των 70 μονάδων. Επαρκή Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία από 50 έως 70 μονάδες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Ανάπτυξη Mεθοδολογίας και Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων για τα Γνωστικά Αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» - MIS: , ΣΑΕ: 2014ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ και υλοποιείται σε σύμπραξη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Η Πλατφόρμα Ανάπτυξης, Σχεδίασης, Υποβολής, Αξιολόγησης και Παρουσίασης Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος», αναπτύχθηκε με ίδια μέσα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του Υποέργου 2: «Ψηφιακό Σύστημα Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Υποβολής, Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ψηφιακών Σεναρίων καθώς και καθοδήγησης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών» της Πράξης. Ομάδα Επιστημονικής και Διοικητικής Εποπτείας της Πράξης: Επιστημονικός Υπεύθυνος Πράξης για τις Δράσεις που αφορούν το Ι.Ε.Π: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 1: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 2: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Υπεύθυνος Υποέργου 3: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Επιστημονική Συντονίστρια των ειδικών επιστημόνων του Υποέργου 1: Βασιλική Καραμπέτσου, Φιλόλογος, Εισηγήτρια Ι.Ε.Π. Σελίδα 2/30

3 Φύλλα Εργασίας Σεναρίου Το παρόν ψηφιακό σενάριο περιέχει φύλλα εργασίας, τα οποία είναι συννημένα στο αρχείο «PDF» και μπορείτε να τα ανοίξετε κάνοντας διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιο. 1η Φάση: Δεν υπάρχει 2η Φάση: 3η Φάση: Δεν υπάρχει 4η Φάση: Δεν υπάρχει Σελίδα 3/30

4 Γενική Περιγραφή Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία (ΔΕ) Θεματική ταξινομία: Γεωγραφία (ΔΕ) -> Φυσικό περιβάλλον -> Υδρόσφαιρα Εκπαιδευτικό πρόβλημα: Την κατανόηση από τους μικρούς μαθητές της Α' Γυμνασίου: α) της σημασίας του φυσικού περιβάλλοντος για τον άνθρωπο και β) της ύπαρξης αλληλεπίδρασης μεταξύ φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου Γενική περιγραφή περιεχομένου: Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Τα ποτάμια της Αφρικής Η σημασία του Νείλου Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Γεωγραφία-Γεωλογία Τάξεις στις οποίες απευθύνεται: Α' Τάξη Γυμνασίου Χρονική διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα: Στο σχολικό βιβλίο προβλέπεται η διδασκαλία του μαθήματος "Τα ποτάμια της Αφρικής" στην Ενότητα Β' "Φυσικό Περιβάλλον", στο κεφάλαιο "Β3.7". Στο κεφάλαιο Β1.2 («Χωρίζοντας το φυσικό περιβάλλον σε ενότητες»), στη σελ. 38, στο ένθετο «Παραμύθι πάνω σε μια εικόνα», υπάρχει εκτενής αναφορά μιας ολόκληρης σελίδας στις επιπτώσεις από την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Στο κεφάλαιο "Α1.5" στην Ενότητα A "Ανακρίνοντας τους χάρτες" μελετώνται ο γεωμορφολογικός χάρτης, ο χάρτης των κλιματικών ζωνών, ο χάρτης των θερμικών ζωνών, και ο χάρτης κατανομής των βροχοπτώσεων της Αφρικής. Για το συγκεκριμένο κεφάλαιο προβλέπονται δύο (2) διδακτικές ώρες στο ΑΠΣ. Εξάλλου, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών [Φ.Ε.Κ. 304 τεύχος Β' ], στη "Β" Ενότητα: Το φυσικό περιβάλλον" του μαθήματος της Γεωγραφίας - Γεωλογίας Α Γυμνασίου, προβλέπονται οκτώ (8) διδακτικές ώρες για τη διδασκαλία την υποενότητας "Η υδρόσφαιρα" που αναφέρεται στις λίμνες, τα ποτάμια, τις θάλασσες, τα παγοκαλύμματα και τη σημασία του γλυκού νερού για τον άνθρωπο. Στο ΑΠΣ, μεταξύ άλλων προβλέπεται ότι οι μαθητές πρέπει: Να διακρίνουν τη γεωγραφική κατανομή του γλυκού νερού στην επιφάνεια της Γης, να αναγνωρίζουν και να περιγράφουν τα προβλήματα που προκαλεί η άνιση γεωγραφική κατανομή του. Να διακρίνουν τους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία και το μέγεθος ενός ποταμού. Να κατηγοριοποιούν και να συγκρίνουν τους μεγάλους ποταμούς και λίμνες του πλανήτη με διάφορα κριτήρια όπως η παροχή, η επίδραση στη ζωή των ανθρώπων και η ευρύτερη οικολογική σημασία τους. Να διακρίνουν την επίδραση και να αναγνωρίζουν τη σημασία του γλυκού νερού στη ζωή των ανθρώπων. Να αξιολογούν την επίδραση των παραγόντων του φυσικού περιβάλλοντος (κλίμα, ανάγλυφο) που επηρεάζουν το μέγεθος ενός ποταμού. Με τη βοήθεια πινάκων και χαρτών να εντοπίζουν τη θέση των μεγαλύτερων ποταμών και λιμνών και να διακρίνουν τις πηγές και τις εκβολές των ποταμών. Να αξιολογούν τη σημασία των ποταμών και των λιμνών στη ζωή των ανθρώπων ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες. Να εξετάζουν χώρες ή περιοχές της Γης στις οποίες οι ποταμοί και οι λίμνες παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη ζωή των κατοίκων τους. Επίσης, ένα από τα τρία (3) προτεινόμενα από το ΑΠΣ διαθεματικά σχέδια εργασίας για τα οποία μπορεί να αφιερωθεί έως και το 10% του διδακτικού χρόνου της Γεωγραφίας της Α γυμνασίου, είναι το θέμα «Ποτάμια και άνθρωποι». Στο θέμα αυτό προτείνεται να εκπονηθούν εργασίες οι οποίες θα εξετάζουν συγκεκριμένα παραδείγματα που αποδεικνύουν την εξάρτηση των ανθρώπων από το γλυκό νερό και θα περιγράφουν το είδος των δραστηριοτήτων που προσπαθούν να εξασφαλίσουν την Σελίδα 4/30

5 επάρκειά του. Μέσα από ένα τέτοιο θέμα μπορούν να διαπραγματευθούν οι θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες «Διάσταση», «Αλληλεπίδραση», «Αλληλεξάρτηση» και «Μεταβολή». Τον πυρήνα αυτού του θέματος μπορεί να αποτελέσει η μελέτη της αλληλεπίδρασης Νείλου-Αιγυπτίων που αποτελεί κεντρικό θέμα του προτεινόμενου σεναρίου. 6. Γνώσεις-αντιλήψεις μαθητών: 1. Γνώσεις: Οι μαθητές θα πρέπει να: 1. μπορούν να αναγνωρίζουν στο χάρτη την ήπειρο της Αφρικής όπως και τις ηπείρους Ασία, Ευρώπη, Αμερική αλλά και τους ωκεανούς/θάλασσες που την περιβάλλουν. Αυτή η γνώση θα πρέπει να έχει κατακτηθεί στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού όπου και διδάχθηκε 2. είναι εξοικειωμένοι με την χρήση (πλοήγηση) του λογισμικού Google Earth όπως και με την χρήση ενός φυλλομετρητή (browser), δηλαδή να μπορούν να προσπελάσουν κάποια δικτυακή διεύθυνση στο διαδίκτυο. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να αφιερωθεί επιπλέον χρόνος από αυτόν που προβλέπεται για την εφαρμογή του σεναρίου για την εξοικείωση με το λογισμικό Google Earth 3. να μπορούν να «διαβάζουν» γενικούς αλλά και θεματικούς χάρτες βασιζόμενοι στα σύμβολα του υπομνήματός τους. Αυτή είναι γνώση που επίσης αναμένεται να έχει κατακτηθεί στο δημοτικό. 2. Αντιλήψεις: Βασισμένοι στη διδακτική μας εμπειρία αλλά και σε βιβλιογραφικές πηγές όπως: μπορούμε να πούμε ότι αρκετοί μαθητές: 1. Δεν αντιλαμβάνονται ότι το μέγεθος ενός ποταμού (μήκος, παροχή ή πλάτος) εξαρτάται ταυτόχρονα από πολλούς παράγοντες (μέγεθος λεκάνης απορροής, κλίμα, σύσταση πετρωμάτων της περιοχής που διασχίζει) 2. Δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος της επίδραση που το φυσικό περιβάλλον μπορεί να έχει στον άνθρωπο. Για παράδειγμα θεωρούν ότι ένα ποτάμι ή ένα δάσος όταν είναι μολυσμένα ή περιέχουν σκουπίδια-ρύπους απλά ενοχλούν τους περαστικούς από την περιοχή τους επειδή εκπέμπουν μια ενοχλητική εικόνα ή απλά επηρεάζουν μόνο τους οργανισμούς (π.χ. ψάρια) που βρίσκονται μέσα σε αυτά. 3. Δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η σημασία των ποταμών για τον άνθρωπο εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ανάγλυφο, κλίμα, βλάστηση) της περιοχής που διασχίζουν. Για παράδειγμα, δεν αντιλαμβάνονται την μεγάλη σημασία που έχει η παρουσία ενός ποταμού για μια άνυδρη ερημική περιοχή στην τροπική κλιματική ζώνη. Συχνά θεωρούν ότι μία μόνο παράμετρος του μεγέθους του ποταμού (π.χ. η παροχή του) καθορίζει και τη σημασία του για τον άνθρωπο 4. Δεν αντιλαμβάνονται τον βαθμό της αλληλεπίδρασης μεταξύ ποταμού (φυσικού περιβάλλοντος) και ανθρώπου. Δηλαδή δεν συνειδητοποιούν ότι οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον μπορούν έμμεσα να έχουν μεγάλες επιπτώσεις και στον ίδιο 7. Στόχοι: Στο τέλος του μαθήματος οι μαθητές πρέπει: Γνωστικοί στόχοι: 1. Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερεις μεγαλύτερους (σε παροχή και μήκος) ποταμούς της Αφρικής 2. Να γνωρίσουν ότι η παροχή ενός ποταμού εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι το κλίμα και η σύσταση των πετρωμάτων της περιοχής που διασχίζουν 3. Μέσα από τη μελέτη των ποταμών της Αφρικής, να αντιληφθούν ότι οι ποταμοί είναι σημαντικοί για τους ανθρώπους που κατοικούν στις περιοχές που αυτοί διασχίζουν και ότι η παρουσία κάποιου ποταμού μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στις δραστηριότητες, στη συμπεριφορά και στα προβλήματα των ανθρώπων 4. Να αντιληφθούν ότι η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον στην περίπτωσή μας στους ποταμούς - μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε αυτό αλλά και κατά συνέπεια στον ίδιο (αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος) 5. Να μπορούν να εξηγούν τη μεγάλη σημασία του ποταμού Νείλου για τους κατοίκους της Αιγύπτου Στόχοι ως προς τις ΤΠΕ: 1. Να εξοικειωθούν με την χρήση του λογισμικού Google Earth και να αντιληφθούν τις πολλές δυνατότητες που μπορεί να τους προσφέρει το λογισμικό στην μελέτη της γεωγραφίας (άπειρο αριθμό δορυφορικών λήψεων, στρώματα (layers) πληροφορίας, κ.α.) 2. Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου και του φυλλομετρητή (browser), και να εκτιμήσουν αντιληφθούν ότι το διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει πρακτικά απεριόριστη ποσότητα πληροφορίας Σελίδα 5/30

6 Στάσεις-αξίες-δεξιότητες: 1. Να κοινωνικοποιηθούν στο επίπεδο της ομάδας και της ολομέλειας της τάξης 2. Να αποκτήσουν την δεξιότητα/ικανότητα να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους, να επιχειρηματολογούν για να στηρίξουν τις απόψεις τους και να παρουσιάζουν τις απόψεις τους στο κοινό (τάξη). 3. Να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση και να στοχάζονται πριν αποφασίσουν να παρέμβουν στο περιβάλλον είτε ατομικά είτε ως μέλος της κοινότητας 8. Οργάνωση της τάξης και υλικοτεχνική υποδομή Το προτεινόμενο σενάριο σχεδιάστηκε για εφαρμογή στην καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας. Η μόνη απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή που απαιτείται είναι η παρουσία ενός συστήματος Η/Υ-βιντεοπροβολέα, η σύνδεση στο διαδίκτυο, ο σχολικός γεωμορφολογικός επιτοίχιος χάρτης της Αφρικής και το σχολικό βιβλίο. Τα προτεινόμενα ΦΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τρεις διαφορετικούς τρόπους: α) μπορούν να δοθούν σε έντυπη μορφή στους μαθητές και το κάθε μορφής ψηφιακό υλικό (βίντεο, προσομοιώσεις, έγχρωμες εικόνες, κ.α.) να προβάλλεται μέσω του βιντεοπροβολέα στον πίνακα μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα ΑΙΣΩΠΟΣ, β) να προβάλλονται στην ψηφιακή τους μορφή μέσα από την πλατφόρμα και οι μαθητές να γράφουν τις απαντήσεις στο τετράδιό τους, και γ) εναλλακτικά, σε περίπτωση που η διδασκαλία γίνει σε «1 προς 1» περιβάλλον διδασκαλίας, να χρησιμοποιηθούν από τους μαθητές στην ψηφιακή τους μορφή (ΨΦΕ). Στην τελευταία (3 η) περίπτωση, οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στα ΨΦΕ είτε μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας είτε τα ΨΦΕ να μεταφερθούν στους υπολογιστές των μαθητών με κάποιο άλλο τρόπο π.χ. μέσω τοπικού δικτύουενσύρματα ή ασύρματα. Επειδή ως χώρος διεξαγωγής της προτεινόμενης διδασκαλίας προβλέπεται η χρήση της καθημερινής αίθουσας διδασκαλίας που είναι εξοπλισμένη με ένα σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα, προτείνεται η χρήση των ΦΕ να γίνει με έναν από τους δύο πρώτους από τους παραπάνω τρόπους. Ήδη σε πολλά σχολεία υπάρχουν αίθουσες διδασκαλίας εξοπλισμένες με συστήματα Η/Υ-βιντεοπροβολέα και σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχουν και συστήματα Διαδραστικών Πινάκων (ΔΠ). Ακόμη και σε σχολεία όπου αυτή η διευθέτηση δεν υπάρχει, μπορεί να επιτευχθεί σχετικά εύκολα (με σχετικά μικρό κόστος). Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, για να γίνει περισσότερο ενδιαφέρον το μάθημα για τους μαθητές και για να συμμετέχει περισσότερο ενεργά η τάξη, προτείνεται οι μαθητές να πλησιάζουν τον πίνακα ως δυάδες και να πλοηγούνται στο υλικό που προβάλλεται. Αυτή η επιλογή καθιστά το προτεινόμενο σενάριο υλοποιήσιμο από πολλούς εκπαιδευτικούς και ανοίγει το δρόμο για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στην καθημερινή διδασκαλία. Εναλλακτικά, η διδακτική πρόταση θα μπορούσε να υλοποιηθεί ίσως καλύτερα - σε περιβάλλον πολλών υπολογιστών όπου ο κάθε μαθητής διαθέτει πρόσβαση στο Google Earth (περιβάλλον «1 προς 1») όπως είναι το εργαστήριο της πληροφορικής. Σε ένα τέτοιο αναβαθμισμένο ΤΠΕ περιβάλλον διδασκαλίας η μαθητοκεντρική διάσταση της διδασκαλίας θα είναι μεγαλύτερη επειδή οι μαθητές θα πλοηγούνται οι ίδιοι στο λογισμικό αλλά και στο ΨΦΕ.. Όμως ένα τέτοιο περιβάλλον είναι δύσκολο να βρεθεί στο υφιστάμενο πλαίσιο του ελληνικού γυμνασίου επειδή το εργαστήριο πληροφορικής το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει ένα τέτοιο περιβάλλον είναι λίγες μόνο φορές διαθέσιμο για τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το μάθημα της Γεωγραφίας-Γεωλογίας. Για αυτό το λόγο, η περιγραφή του σεναρίου αναφέρεται στο περιβάλλον Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Για το προτεινόμενο σενάριο προτείνεται διάταξη τάξης σε σχήμα «Π» όπως φαίνεται στην Εικόνα 1 «Διάταξη Π». Οι μαθητές κατά κανόνα εργάζονται σε διμελείς ομάδες (δυάδες). Έτσι στις περισσότερες δραστηριότητες, το κάθε «θρανίο» λειτουργεί ως μία ομάδα μαθητών. Προτείνεται η εργασία σε διμελείς ομάδες (εταιρική μορφή συνεργατικής μάθησης) επειδή στον περιορισμένο πρακτικά διαθέσιμο χρόνο της μίας διδακτικής ώρας (περίπου 35 λεπτά), αυτή η οργάνωση φαίνεται να λειτουργεί αποτελεσματικότερα από άποψη χρόνου και από άποψη διευθέτησης του χώρου, σε σχέση με την εργασία σε μεγαλύτερες ομάδες (π.χ. τετραμελείς). Υπάρχουν όμως και φάσεις της διδασκαλίας στις οποίες όλοι οι μαθητές λειτουργούν ως μέλη μιας ενιαίας ομάδας της ολομέλειας της τάξης. Ως διάταξη αίθουσας προτείνεται είτε η μορφή «Π» (βλ. Εικόνα 1) είτε η «αμφιθεατρική» (βλ. Εικόνα 2). Στις περιπτώσεις μεγάλων (πλατιών) αιθουσών διδασκαλίας και για τάξεις με περιορισμένο αριθμό μαθητές (<22) όπου οι μαθητές μπορούν να χωρέσουν σε διάταξη «Π», προτείνεται η διάταξη «Π». Για τις περιπτώσεις όπου η διάταξη «Π» είναι ανέφικτη είτε λόγω των διαστάσεων της αίθουσας διδασκαλίας είτε λόγω του πλήθους των μαθητών προτείνεται η «αμφιθεατρική» διάταξη. Προτείνεται η διάταξη «Π» επειδή σε αυτήν τη διάταξη όλοι οι μαθητές μπορούν να δουν όλους τους υπόλοιπους και ταυτόχρονα μπορούν να δουν οτιδήποτε προβάλλεται στον πίνακα μέσω του βιντεοπροβολέα. Ως δεύτερη επιλογή προτείνεται η αμφιθεατρική διάταξη επειδή, σε σύγκριση με την παραδοσιακή διάταξη διευκολύνει την διεξαγωγή της συζήτησης στην ολομέλεια της τάξης η οποία γίνεται σε κάθε δραστηριότητα καθώς οι περισσότεροι μαθητές βλέπουν τους υπόλοιπους χωρίς να χρειαστεί να γυρίσουν το κεφάλι τους προς τα πίσω. Εικόνα 1: Διάταξη αίθουσας σε μορφή «Π» Σελίδα 6/30

7 Εικόνα 2: Αμφιθεατρική διάταξη αίθουσας Είναι καλό να υπάρχει γρήγορη (broadband) πρόσβαση στο ιντερνέτ ιδίως στην περίπτωση που το μάθημα γίνει σε «1 προς 1» περιβάλλον διδασκαλίας, γιατί έτσι θα εξοικονομηθεί πολύτιμος διδακτικός χρόνος. Στο προτεινόμενο περιβάλλον της καθημερινής αίθουσας διδασκαλίας, ακόμη και σε περίπτωση που η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι περιορισμένου εύρους, ο εκπαιδευτικός μπορεί α λύσει το πρόβλημα της γρήγορης πλοήγησης μέσα από το λογισμικό Google Earth εκτελώντας την πτήση πάνω από την κοιλάδα του Νείλου πριν το μάθημα. Το λογισμικό αποθηκεύει την διαδρομή στην μνήμη «cache» και έτσι όταν η πτήση γίνει μέσα στο μάθημα, η ταχύτητα πρόσβασης στο διαδίκτυο δεν είναι απαραίτητο να είναι μεγάλη. 9. Η προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ: Στο προτεινόμενο σενάριο οι ΤΠΕ που χρησιμοποιούνται είναι: Το λογισμικό Google Earth, το διαδίκτυο, το λογισμικό κειμενογράφου «Word» και η δικτυακή πλατφόρμα κατασκευής σεναρίων «ΑΙΣΩΠΟΣ». Το Word χρησιμοποιήθηκε για να γραφεί το σενάριο στην ψηφιακή του μορφή. Το δικτυακό περιβάλλον κατασκευής σεναρίων «ΑΙΣΩΠΟΣ» χρησιμοποιήθηκε για να στηθεί το σενάριο στο διαδίκτυο. Στο προτεινόμενο σενάριο, το διδακτικό όφελος (προστιθέμενη αξία) από τη χρήση του Google Earth είναι η δυνατότητα on line δορυφορικής πτήσης πάνω από την Αίγυπτο και την κοιλάδα του Νείλου. Αυτή η πτήση δίνει τη δυνατότητα να παρατηρηθούν συγκεκριμένα στοιχεία του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος. Οι μαθητές μπορούν να δουν τα ανθρωπογενή και φυσικά στοιχεία του εδάφους και να τα συσχετίσουν μεταξύ τους πολύ καλύτερα από ότι μπορεί να γίνει βλέποντας απλά κάποιες εικόνες της περιοχής. Με την προτεινόμενη χρήση του λογισμικού μπορεί να παρατηρηθεί η αντίθεση μεταξύ της ερήμου και τη εύφορης κοιλάδας του Νείλου, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην κοιλάδα του, να μετρηθούν αποστάσεις και να συγκριθεί το εμβαδόν των παρατηρούμενων εκτάσεων με το εμβαδόν γνωστών πεδιάδων στην Ελλάδα. Μέσα από τις δορυφορικές εικόνες του λογισμικού (Google Earth) μπορεί να προβλεφθεί και να εντοπισθεί η θέση του φράγματος του Ασουάν, να παρατηρηθούν οι οικισμοί-πόλεις, οι Πυραμίδες, αλλά και τα όρια των χωρών που διαρρέονται από το Νείλο. Οι παροχές αυτές του λογισμικού ισοδυναμούν με πολλούς ψηφιακούς χάρτες της περιοχής που δεν είναι εφικτό να βρεθούν στην κλασική (αναλογική) αίθουσα διδασκαλίας χωρίς την συνδρομή των ΤΠΕ. Η δυνατότητα να παρατηρούμε την επιφάνεια της γης από το επιθυμητό κάθε φορά ύψος και κατά βούληση να επιλέγουμε τα στοιχεία που θα απεικονίζονται, είναι ίσως η σημαντικότερη παροχή του. Στο προτεινόμενο σενάριο, η χρήση του διαδικτύου εστιάζεται στην πρόσβαση που αυτό προσφέρει στο «φωτόδενδρο» ( και στην εύρεση ψηφιακών φωτογραφιών οι οποίες δείχνουν πλωτά μεταφορικά μέσα να πλέουν στο Νείλο. Ειδικότερα, το «φωτόδενδρο» χρησιμοποιείται για να προσπελαστούν ψηφιακοί χάρτες της Αφρικής οι οποίοι μπορούν να θεαθούν σε διαφορετικές κλίμακες, πράγμα ανέφικτο στο κλασικό εργαστήριο/αίθουσα διδασκαλίας με τους αναλογικούς χάρτες. Η προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ συνίσταται και στο ότι το μάθημα με τη χρήση των ΤΠΕ που αναφέρθηκαν παραπάνω, γίνεται περισσότερο ενδιαφέρον με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Η συγκεκριμένη χρήση των ΤΠΕ προσφέρει μαθησιακό υλικό το οποίο δημιουργεί αυθεντικές μαθησιακές συνθήκες (περιβάλλοντα) τα οποία ευνοούν τη διερευνητική μάθηση, τη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας και ολομέλειας (τάξης) και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών. 10. Η διδακτική προσέγγιση: Η διδακτική προσέγγιση είναι κυρίως η «καθοδηγούμενη ανακάλυψη». Η ανακάλυψη επιβάλλεται να είναι ως ένα βαθμό καθοδηγούμενη (κατευθυνόμενη) επειδή ο διαθέσιμος διδακτικός χρόνος σε κάθε διδακτική ώρα είναι περιορισμένος (λιγότερος από 45 ) αλλά και επειδή υπάρχουν συγκριμένοι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν. Η ύπαρξη του Φύλλου Εργασίας παίζει ακριβώς αυτόν το ρόλο του «οδηγού». Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η προτεινόμενη διδασκαλία σε πολλές περιπτώσεις περιλαμβάνει και εισηγητικές παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού, τότε θα μπορούσαμε να την εντάξουμε και στις μικτές μορφές διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 1999, σ.427). Επειδή το προτεινόμενο σενάριο, σε αρκετές περιπτώσεις προβλέπει εργασία των Σελίδα 7/30

8 μαθητών σε ομάδες (δυάδες), η διδασκαλία ως ένα βαθμό εμπίπτει στην κατηγορία των συνεργατικών μορφών διδασκαλίας που είναι μια υποκατηγορία των μαθητοκεντρικών διδασκαλιών (βλ. Ματσαγγούρας 1999, σ.467). Η προτεινόμενη διδακτική προσέγγιση βασίζεται στις γνωστικές θεωρίες μάθησης και ειδικότερα στον εποικοδομισμό (κονστρουκτιβισμό), σύμφωνα με τον οποίο η γνώση δεν μεταφέρεται/μεταδίδεται αλλά κατασκευάζεται/οικοδομείται από τον ίδιο το μαθητή, εδράζεται πάνω σε προγενέστερες γνώσεις και απαιτεί την ενεργή συμμετοχή του. Στην προτεινόμενη διδασκαλία, οι προϋπάρχουσες αντιλήψεις/ ιδέες των μαθητών λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό της διδασκαλίας. Είναι επίσης σύμφωνη με τη θεωρία του κοινωνικού εποικοδομισμού (κονστρουκτιβισμού) σύμφωνα με την οποία η γνώση δημιουργείται από τον ίδιο το μαθητή καθώς αυτός δρα και επικοινωνεί μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια. Στην περίπτωσή μας, το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον περιλαμβάνει τους συμμαθητές του, τον εκπαιδευτικό και το μαθησιακό υλικό. Η εργασία των μαθητών σε ομάδες (εταιρικό σχήμα δυάδες), η μεταξύ τους συνεργασία, όπως και η συνεργασία τους με τον εκπαιδευτικό αλλά και τους υπόλοιπους μαθητές στην τάξη κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στην ολομέλεια, είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν όλες τις προτεινόμενες δραστηριότητες. Πέραν της επίτευξης των γνωστικών στόχων, η ομαδοκεντρική οργάνωση της διδασκαλίας προάγει την κοινωνικοποίησή των μαθητών, τη θετική στάση τους προς το σχολείο, τον εκδημοκρατισμό τους, αλλά και τη νοητική και τη γλωσσική τους ανάπτυξη (Ματσαγγούρας, 2000, σελ ). Το προτεινόμενο σενάριο δεν αποσκοπεί μόνο στην κατάκτηση της γνώσης αλλά και στην κατανόηση της επιστημονικής πρακτικής (επιστημονικής μεθόδου έρευνας και σκέψης). Δηλαδή στόχος δεν είναι μόνο το γνωστικό αποτέλεσμα (η συγκεκριμένη γνώση όπως οριοθετείται από τους στόχους του συγκεκριμένου μαθήματος) αλλά και η μύηση του μαθητή στη διαδικασία της απόκτησης της γνώσης δηλαδή να «να μαθαίνει πώς να μαθαίνει». 11. Βιβλιογραφικές Αναφορές Linn, M.C., Davis E.A. & Bell, P.L. (2004) Inquiry and Technology. In M.C. Linn, E.A. Davis & P.L. Bell (Eds.), Internet environments for science education. (pp 3-27). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Tamir, P. (1985). Content analysis focusing on inquiry. Journal of Curriculum Studies, 17(1), pp ΕΑΙΤΥ (2010)- Υλικό επιμόρφωσης κλάδου ΠΕ04. Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης. Τεύχος 5: Κλάδος ΠΕ04, Β Έκδοση, ΕΑΙΤΥ, Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης, Πάτρα, Δεκέμβριος 2010 Θεοφιλίδης, Χ. (1987). Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας. Λευκωσία. Καραμπάτσα Α., Κλωνάρη Α., Κουτσόπουλος Κ., Μαράκη Κ., & Τσουνάκος Θ., (2000). έκδοση Δ', Αθήνα Γεωγραφία Α' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Ματσαγγούρας, Γ. Η. (2000) Θεωρία και Πράξη της διδασκαλίας, Τ.Β. Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η κριτική σκέψη στη διδακτική πράξη. Αθήνα: Gutemberg, Ματσαγγούρας, Γ. Η. (1999) Θεωρία και Πράξη της διδασκαλίας. Η Σχολική Τάξη. Χώρος. Ομάδα. Πειθαρχία. Μέθοδος. Αθήνα: Γρηγόρης. Φρυδάκη, Ε. (2009). Η διδασκαλία στην τομή της νεωτερικής και της μετανεωτερικής σκέψης. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική ΑΕ, Χρυσαφίδης, Κ. (1991). Σύγχρονοι διδακτικοί προβληματισμοί, Σελίδα 8/30

9 Διδακτικοί Στόχοι: Να Να Να Να Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερεις μεγαλύτερους (σε παροχή και μήκος) ποταμούς της Αφρικής γνωρίσουν ότι η παροχή ενός ποταμού εξαρτάται από παράγοντες όπως το κλίμα κ.α. αντιληφθούν τη οι ποταμοί είναι σημαντικοί για τους ανθρώπους και τις δραστηριότητές τους αντιληφθούν την δυνατότητα αλληλεπίδρασης ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (ποταμού) μπορούν να εξηγούν τη μεγάλη σημασία του ποταμού Νείλου για τους κατοίκους της Αιγύπτου Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: Φυσικό περιβάλλον αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος υδρόσφαιρα ποτάμια Αφρική Υλικοτεχνική υποδομή: Πρόσβαση στο ίντερνετ, Google Earth, σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα, Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής, σχολικό βιβλίο Γεωγραφίας Α γυμνασίου Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικές ώρες για δουλειά εντός του σχολείου: 3 ώρες Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί: ΟΧΙ Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Μέτριας δυσκολίας Τύπος διαδραστικότητας : Ενεργός μάθηση Επίπεδο διαδραστικότητας : Υψηλό Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Γυμνάσιο Σελίδα 9/30

10 Σύνοψη φάσεων σεναρίου: 1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Η σχετική θέση της Αφρικής Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Ενημέρωση για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος Εδώ τελειώνει η 1η φαση 2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Χρονική Διάρκεια: 65 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Αριθμός φύλλων εργασίας: 3 Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Η θέση των 4 μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Εικόνα 2: Πολιτικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Εικόνα 3: Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης Αφρικής-φωτόδενδρο Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου Πίνακας παροχής ποταμών Εικόνα 4: Χάρτης ζωνών βλάστησης - Αφρική & ποτάμια Εικόνα 5: Χάρτης κλιματικών ζωνών - Αφρική & ποτάμια Εικόνα 6: Χάρτης βροχοπτώσεων - Αφρική & ποτάμια Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση Νείλου-Αιγυπτίων Η σημασία των ποταμών Νίγηρα, Κόγκου και Ζαμβέζη Σελίδα 10/30

11 3η Φάση: Αξιολόγηση Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Που βρίσκονται οι 4 κυριότεροι ποταμοί της Αφρικής και ποιες χώρες διασχίζουν Επιδράσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (Νείλου) Σε ποιους από τους παρακάτω παράγοντες οφείλεται η μειωμένη παροχή του Νείλου σε σχέση με τον ποταμό Κόνγκο? 4η Φάση: Ανάθεση εργασίας για το σπίτι Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Σελίδα 11/30

12 1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Σελίδα 12/30

13 1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Ο σκοπός της δραστηριότητας είναι η εστίαση της προσοχής των μαθητών στην υπό μελέτη ήπειρο (Αφρική), η πρόκληση του ενδιαφέροντός τους και η σύνδεση με τα μαθήματα που προηγήθηκαν 1. Η σχετική θέση της Αφρικής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Περιγραφή της διδασκαλίας Ο πίνακας που ακολουθεί συνοψίζει τη δομή της προτεινόμενης διδασκαλίας Α/Α Διάρκεια (λεπτά) 1 10 Υποενότητα διδασκαλίας Στόχος/ Δραστηριότητα προσδοκώμενα αποτελέσματα Εισαγωγή στο Προσέλκυση Εισαγωγή μάθημα ενδιαφέροντος, Σύνδεση με τα προκαταβολικός προηγούμενα οργανωτής 1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Διδακτικό/ εποπτικό υλικό Η/Υ-βιντεοπροβολέας & ψηφιακοί χάρτες από το «Φωτόδενδρο» (διαδίκτυο) Η θέση των 4 ποταμών και παράγοντες που επιδρούν στην παροχή (30 ) Κυρίως διδασκαλία Κυρίως διδασκαλία Στόχος 1ος 1η Δραστηριότητα Στόχος 2ος «Που βρίσκονται στο χάρτη οι 4 σημαντικότεροι ποταμοί της Αφρικής» 2η Δραστηριότητα «Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου» 2Ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Η/Υ-βιντεοπροβολέας & ψηφιακοί χάρτες από το «Φωτόδενδρο» (διαδίκτυο) Η/Υ-βιντεοπροβολέας & εικόνες του Νείλου από το διαδίκτυο Η σημασία του Νείλου και η αλληλεπίδρασή του με τους Αιγυπτίους (45 ) Κυρίως διδασκαλία Κυρίως διδασκαλία Στόχοι 3ος & 5ος 3η Δραστηριότητα Στόχος 4ος «Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων» 4η Δραστηριότητα Η/Υ-βιντεοπροβολέας, λογισμικό Google Earth και υλικό (εικόνες) από το διαδίκτυο Η/Υ-βιντεοπροβολέας, λογισμικό Google Earth και Σελίδα 13/30

14 «Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση ΝείλουΑιγυπτίων» 3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: 6 20 υλικό (κείμενο) από το σχολικό βιβλίο Η σημασία των ποταμών Νίγηρα, Κόνγκου και Ζαμβέζη (20 ) Κυρίως 5η Δραστηριότητα Χρήση κειμένου από το διδασκαλία σχολικό βιβλίο και Φύλλου Στόχοι 1ος & 3ος «Η σημασία των ποταμών Εργασίας Νίγηρα, Κόνγκου και Ζαμβέζη» Αξιολόγηση (10 ) 7 10 Αξιολόγηση Τελική αξιολόγηση Αξιολόγηση Η/Υ-βιντεοπροβολέας ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΡΓΑΣΊΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ (10 ) 8 10 Εργασία για το Ευρύτερη & διαθεματική Project μικρής διάρκειας σπίτι οδηγίες προσέγγιση στην αλληλεπίδραση Νείλου Αιγυπτίων Διαδίκτυο και άλλες πηγές που θα επιλέξουν οι μαθητές (ελευθερία επιλογής πηγών) Εισαγωγή στο μάθημα σύνδεση με τα προηγούμενα μαθήματα (10 λεπτά) Για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των μαθητών, να προσανατολίσει τους «μικρούς» μαθητές της Α γυμνασίου στην στο χώρο (στην Αφρικανική ήπειρο) αλλά και για να συνδέσει το μάθημα με τις προηγούμενες δύο ενότητες που διδάχθηκαν (ποτάμια Αμερικής & ποτάμια Ασίας), ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει έναν γεωμορφολογικό χάρτη της Αφρικής και ζητάει από την ολομέλεια της τάξης να απαντήσουν ποια ήπειρος απεικονίζεται και ποια είναι η σχετική της θέση με τις ηπείρους Ασία, Ευρώπη και Αμερική και με ποιες θάλασσες-ωκεανούς συνορεύει. Για την παρουσίαση του Χάρτη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ο επιτοίχιος γεωμορφολογικός χάρτης του σχολείου είτε να προβληθεί κάποιος από τους πολλούς ψηφιακούς χάρτες που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν οι χάρτες του «φωτόδενδρου» στη διεύθυνση l. Εναλλακτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι χάρτες στις σελίδες 25, 26 και 66 του σχολικού βιβλίου από τους μαθητές, οι οποίοι όμως μειονεκτούν λόγω του μικρού μεγέθους τους (μικρή κλίμακα). Δίνεται αρκετός χρόνος ώστε να μπορέσουν όλοι οι μαθητές να αφομοιώσουν τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, μέσα από τη συζήτηση στην τάξη. Σχόλιο: Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην παρουσίαση, απαντώντας στα ερωτήματα που υποβάλει ο εκπαιδευτικός και δείχνοντας/περιγράφοντας και οι ίδιοι στο χάρτη την σχετική θέση της Αφρικής 2. Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): l Σελίδα 14/30

15 3. Ενημέρωση για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός ενημερώνει τους μαθητές για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος. Δηλαδή εξηγεί ότι ο σκοπός του μαθήματος είναι, μέσα από τη μελέτη των σημαντικότερων ποταμών της Αφρικής, να γνωρίσουν γενικότερα τη σημασία των ποταμών για τους ανθρώπους που ζουν στις περιοχές που διασχίζουν και πως τα ίδια - ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος - επηρεάζονται από τις ανθρώπινες ενέργειες. Ενημερώνει τους μαθητές ότι η διδασκαλία θα εστιαστεί περισσότερο στον ποταμό Νείλο γιατί εκεί η αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (ποταμού) είναι εμφανέστερη και αφορά μια χώρα (την Αίγυπτο) για την οποία ήδη γνωρίζουν αρκετά ιστορικά στοιχεία. Στη συνέχεια ακολουθούν οι κύριες δραστηριότητες με τη σειρά που περιγράφονται. Οι μαθητές εργάζονται με βάση τα ΦΕ που δίνονται σε αυτούς σε έντυπη μορφή. Παρά τα μειονεκτήματα των έντυπων ΦΕ σε σχέση με τα ψηφιακά Φύλλα Εργασίας, στο συγκεκριμένο σενάριο αυτά επιλέγονται επειδή το προτεινόμενο σενάριο προορίζεται για υποδομή Η/Υ-βιντεοπροβολέα που συνήθως είναι εφικτή σε πολλές τάξεις στα περισσότερα σχολεία. Αντίθετα η χρήση Ψηφιακών ΦΕ απαιτεί την ύπαρξη πολλών υπολογιστών, δηλαδή υποδομή που σπανίως είναι εφικτή στο υφιστάμενο πλαίσιο του δημόσιου ελληνικού σχολείου. Το διδακτικό πλεονέκτημα της χρήσης των προτεινόμενων ΤΠΕ δεν μειώνεται σημαντικά επειδή και στην περίπτωση των έντυπων ΦΕ το ψηφιακό υλικό (ΤΠΕ) προβάλλεται στον πίνακα και οι μαθητές το αξιοποιούν και εργάζονται με βάση αυτό. Η συνέπεια της εστίασης της εργασίας των μαθητών στο ψηφιακό υλικό που προβάλλεται είναι ο περιορισμός του κειμένου αλλά και γενικότερα του μαθησιακού υλικού (εικόνες, πίνακες, χάρτες, κ.α.) στα έντυπα ΦΕ. Σχόλιο: Το περιεχόμενο και οι στόχοι παρουσιάζονται σε ανοιχτή συζήτηση στην τάξη και όχι ως μονόλογος του εκπαιδευτικού. Οι μαθητές μπορούν να ζητούν διευκρινήσεις ή να θέτουν ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο ή τους στόχους 4. Εδώ τελειώνει η 1η φαση: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Στη συνέχεια ακολουθούν οι κύριες δραστηριότητες με τη σειρά που περιγράφονται. Σχόλιο: Οι κύριες δραστηριότητες περιγράφονται στη 2η (επόμενη) φάση του σεναρίου Σελίδα 15/30

16 2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Σελίδα 16/30

17 2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Χρονική Διάρκεια: 65 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Φύλλα εργασίας: Τα φύλλα εργασίας είναι συνημμένα στην 3η σελίδα του εγγράφου. Εναλλακτικά μπορείτε να τα μεταφορτώσετε εκ νέου από τις παρακάτω διαδικτυακές θέσεις. Φύλλο Εργασίας 1 Φύλλο Εργασίας 2 Φύλλο Εργασίας 3 Περιγραφή των δραστηριοτήτων 1. Η θέση των 4 μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Περιγραφή - 1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η θέση των 4 ποταμών και παράγοντες που επιδρούν στην παροχή (30 ) Δραστηριότητα 1η: «Που βρίσκονται στο χάρτη οι 4 σημαντικότεροι ποταμοί της Αφρικής» (15 λεπτά) Στόχος 1: Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερεις μεγαλύτερους (σε παροχή και μήκος) ποταμούς της Αφρικής Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν τη θέση των ποταμών Νείλου, Ζαμβέζη, Κόνγκου και Νίγηρα στο χάρτη όπως και να ονομάσουν 1-2 χώρες που διασχίζει ό κάθε ποταμός. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν οι τρεις παρακάτω ψηφιακοί χάρτες από το «Φωτόδενδρο», ο γεωπολιτικός, ο γεωφυσικός και ο «Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης» της Αφρικής, οι οποίοι μπορούν να θεαθούν στην επιθυμητή κλίμακα, στις διευθύνσεις: και Οι ψηφιακοί χάρτες προβάλλονται στον τοίχο/πίνακα μέσω του βιντεοπροβολέα. Οι ομάδες των μαθητών (δυάδες) μπορούν να πλησιάζουν διαδοχικά τον πίνακα και να πλοηγούνται/μελετούν στους τρεις χάρτες. Στην περίπτωση που υπάρχει διαδραστικός πίνακας η πλοήγηση στους χάρτες θα είναι ακόμη ευκολότερη. Στην περίπτωση που οι μαθητές έχουν άμεση πρόσβαση σε υπολογιστές και στο διαδίκτυο (περιβάλλον «1 προς 1»), οι μαθητές μπορούν να διαχειρίζονται οι ίδιοι τους ψηφιακούς χάρτες. Μπορεί επίσης, σε συνδυασμό ή εναλλακτικά να χρησιμοποιηθεί και ο γεωπολιτικός χάρτης του σχολείου. Όταν όλες οι ομάδες εντοπίσουν τους τέσσερεις ποταμούς, και γράψουν στο Φύλλο Εργασίας τα ονόματα 1-2 χωρών που οι ποταμοί διασχίζουν, ο εκπαιδευτικός ζητάει από κάποιες ομάδες των μαθητών να έρθουν στον πίνακα για να δείξουν στον ψηφιακό ή τον αναλογικό χάρτη τη θέση των 4 ποταμών και τις χώρες που ο κάθε ποταμός διασχίζει. Για κάθε ποταμό καλείται διαφορετική ομάδα μαθητών. Ειδικότερα για τον ποταμό Νείλο, ο εκπαιδευτικός ζητάει από την Σελίδα 17/30

18 ομάδα που θα αναλάβει να τον παρουσιάσει να ακολουθήσει (με το δάχτυλο) τη ροή του ποταμού και να δείξει το περίγραμμα των χωρών που αυτός διασχίζει (Σουδάν & Αίγυπτο. Οι μαθητές δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία στο χάρτη, σε ανοιχτή συζήτηση με όλη την τάξη. Στο τέλος της δραστηριότητας, όλοι οι μαθητές σημειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 2 χώρες που διασχίζει ο κάθε ποταμός. Σχόλιο: Οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά. Ο εκπαιδευτικός φροντίζει ώστε να δίνεται ο λόγος και στους μαθητές που είναι "αδύνατοι" ή που διστάζουν να συμμετέχουν 2. Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): l 3. Εικόνα 2: Πολιτικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): 4. Εικόνα 3: Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης Αφρικής-φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): 5. Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Δραστηριότητα 2η: «Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου» (15 λεπτά) Στόχος 2: Να γνωρίσουν ότι η παροχή ενός ποταμού εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι το κλίμα και η σύσταση Σελίδα 18/30

19 των πετρωμάτων της περιοχής που διασχίζουν Ο εκπαιδευτικός προβάλει μέσω του βιντεοπροβολέα τρεις (3) χάρτες της Αφρικής που αφορούν την κατανομή της βλάστησης, των κλιματικών ζωνών και των βροχοπτώσεων έχοντας πάνω τους τα ίχνη των τεσσάρων μεγάλων ποταμών. Είναι οι δύο χάρτες του βιβλίου στις σελίδες 26 και 27 και ένας χάρτης (βλάστησης- δορυφορική λήψη) από το «Φωτόδενδρο» ( Σε κάθε χάρτη, ο εκπαιδευτικός απλά επισημαίνει τη θέση των ποταμών σε σχέση με τις αντίστοιχες ζώνες χωρίς όμως να δίνει εξηγήσεις. Οι συγκεκριμένοι χάρτες παραμένουν στη διάθεση των μαθητών μέχρι το τέλος της δραστηριότητας. Μετά το τέλος της παρουσίασης των χαρτών, οι μαθητές συνεργαζόμενοι στην ομάδα τους, εργάζονται με βάση τα ερωτήματα του Φύλλου Εργασίας τα οποία καλούνται να απαντήσουν γραπτώς. Αρχικά ζητείται από τους μαθητές να βασισθούν στις πληροφορίες που κυρίως περιέχουν οι ψηφιακοί πίνακες που προβάλλονται και να προβλέψουν ποιος ποταμός μεταφέρει περισσότερο νερό (έχει μεγαλύτερη μέση παροχή) και στη συνέχεια να ελέγξουν την πρόβλεψή τους συγκρίνοντας την απάντησή τους με τα στοιχεία ενός πίνακα που περιέχει τις παροχές των τεσσάρων ποταμών και ο οποίος προβάλλεται στον πίνακα από τον εκπαιδευτικό. Ένας τέτοιος πίνακας υπάρχει στο προηγούμενο σχολικό βιβλίο της Α Γυμνασίου (Καραμπάτσα και συν., 2000, σελ. 64). Ο εκπαιδευτικός δίνει χρόνο (2-3 λεπτών) στους μαθητές να συζητήσουν στην ομάδα τους, να προβλέψουν και να γράψουν την πρόβλεψή τους στο ΦΕ. Στη συνέχεια προβάλει τον παραπάνω πίνακα. Από τον πίνακα θα φανεί ότι ο Νείλος μεταφέρει περίπου 15 φορές λιγότερο νερό από τον Κόνγκο. Στην τελευταία φάση της δραστηριότητας ζητείται από τους μαθητές, με βάση τους χάρτες που παρατήρησαν και οι οποίοι προβάλλονται ξανά, να αιτιολογήσουν/εξηγήσουν προφορικά γιατί ο Νείλος, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός του κόσμου, έχει πολύ μικρότερη παροχή από τον Κόνγκο. Οι μαθητές συνεργαζόμενοι στην ομάδα τους καταλήγουν σε πιθανές εξηγήσεις. Όταν όλες οι ομάδες καταλήξουν στις δικές τους εξηγήσεις ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης την οποία κατευθύνει ο εκπαιδευτικός και μέσα από την οποία θα προκύψει ότι η κυριότερη εξήγηση για την μεγάλη παροχή του Κόνγκου είναι το γεγονός ότι η λεκάνη απορροής τους βρίσκεται ολόκληρη μέσα στην τροπική ζώνη με τις άφθονες βροχοπτώσεις που συνεχώς τον τροφοδοτούν με νερό ενώ αντίθετα ο Νείλος διατρέχει την μεγαλύτερη διαδρομή του μέσα σε ερημικές περιοχές όπου δεν τροφοδοτείται με νερό αλλά αντίθετα χάνει μέρος από αυτό επειδή α) τροφοδοτεί τους υπόγειους υδροφορείς μέσα από υδροπερατά πετρώματα, β) λόγω της μεγάλης εξάτμισης που υφίσταται το νερό του και γ) λόγω της έντονης χρήσης του νερού του για άρδευση των αγροτικών εκτάσεων. Σχόλιο: Η συζήτηση μπορεί να συμπεριλάβει και απαντήσεις σε άλλες σχετικές απορίες-ερωτήματα των μαθητών 6. Πίνακας παροχής ποταμών: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Διευκρίνιση: Πηγή: Προηγούμενο σχολικό βιβλίο της Α Γυμνασίου (Καραμπάτσα και συν., 2000, σελ. 64) Ποταμός Ήπειρος Μήκος Έκταση λεκάνης (σε χλμ.) Νείλος Μισσισσίππι Γιανκ Τσε Αμαζόνιος Κόνγκο Νίγηρας Αφρική Αμερική Ασία Ν. Αμερική Αφρική Αφρική (τετρ. χλμ.) Μέση παροχή (κυβ.μ./sec) Σελίδα 19/30

20 Τα μεγαλύτερα ποτάμια σε μήκος της γης. Πηγή Καραμπάτσα και συν., Εικόνα 4: Χάρτης ζωνών βλάστησης - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: 8. Εικόνα 5: Χάρτης κλιματικών ζωνών - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Σελίδα 20/30

21 9. Εικόνα 6: Χάρτης βροχοπτώσεων - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Σελίδα 21/30

22 Υπερσύνδεσμος: 2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η σημασία του Νείλου και η αλληλεπίδρασή του με τους Αιγυπτίους (45 ) Δραστηριότητα 3η: «Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων» (20 λεπτά) Στόχος 3: Μέσα από τη μελέτη των ποταμών της Αφρικής, να αντιληφθούν ότι οι ποταμοί είναι σημαντικοί για τους ανθρώπους που κατοικούν στις περιοχές που αυτοί διασχίζουν και ότι η παρουσία κάποιου ποταμού μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στις δραστηριότητες, στη συμπεριφορά και στα προβλήματα των ανθρώπων Στόχος 5: Να μπορούν να εξηγούν τη μεγάλη σημασία του ποταμού Νείλου για τους κατοίκους της Αιγύπτου Ο εκπαιδευτικός, χρησιμοποιεί το λογισμικό Google Earth, και σε ανοιχτή συζήτηση με όλη την τάξη, παρουσιάζει στον πίνακα/τοίχο μια πτήση πάνω από την κοιλάδα του Νείλου. Η παρουσίαση γίνεται μέσω του βιντεοπροβολέα. Αρχικά η πτήση γίνεται σε τέτοιο ύψος ώστε να φαίνεται το ίχνος του Νείλου ως μια σκούρα πράσινη γραμμή που διασχίζει την έρημο Σαχάρα και την Αίγυπτο. Στη συνέχεια η πτήση γίνεται σε μικρότερο ύψος ώστε να διακρίνεται η κοίτη του ποταμού, οι πεδινές αγροτικές εκτάσεις που καλύπτουν την κοιλάδα αλλά και οι κατοικημένες περιοχές (χωριά-πόλεις) των Αιγυπτίων. Έχει σημασία κατά την παρουσίαση και μέσα από τη συζήτηση να: Γίνει εμφανής η αντίθεση ανάμεσα στην ερημική έκταση της Σαχάρας και στην εύφορη-υδροδοτούμενη κοιλάδα του Νείλου. Δηλαδή η αντίθεση μεταξύ της άγονης και ακατοίκητης ερήμου και της εύφορης και κατοικήσιμης στενής λωρίδα του Νείλου Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι η «στενή» κοιλάδα του Νείλου δεν είναι και «τόσο στενή» αλλά έχει μέσο πλάτος περίπου 20km και πολύ μεγάλο μήκος, περίπου 800km, από το φράγμα του Ασουάν μέχρι το Δέλτα του. Επίσης θα πρέπει να γίνει πρόχειρη σύγκριση της εύφορης λωρίδας κατά μήκος της κοιλάδας του Νείλου και της εύφορης περιοχής του Δέλτα με αντίστοιχες περιοχές και αποστάσεις της Ελλάδας για να γίνει κατανοητό στους μαθητές το πόσο σημαντικός είναι ο Νείλος για την Αίγυπτο. Για παράδειγμα, η κοιλάδα και η πεδιάδα του Δέλτα του Νείλου είναι αντίστοιχα περίπου 2 και 20 φορές μεγαλύτερες από το μέγεθος της Θεσσαλικής πεδιάδας Να γίνει σαφές ότι οι θέσεις όλων των πόλεων είναι μέσα στην κοιλάδα του Νείλου και ότι τα ιστορικά μνημεία (Πυραμίδες, κ.α.) είναι πολύ κοντά στο Νείλο και να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές να αναστοχαστούν και να εξηγήσουν αυτές τις παρατηρήσεις. Ενδεικτικές ερωτήσεις που ο εκπαιδευτικός μπορεί να απευθύνει (προφορικά) στους μαθητές κατά την διάρκεια της παρουσίασης και της συζήτησης είναι οι παρακάτω: Τι νομίζετε ότι είναι η λεπτή σκούρα (πράσινη) γραμμή που διακρίνεται από ψηλά; Υπάρχει βλάστηση-ζωή δεξιά και αριστερά της κοιλάδας του Νείλου; Πόσο πλατιά είναι περίπου η κοιλάδα του Νείλου; Πως συγκρίνεται η έκταση της κοιλάδας και του Δέλτα με την έκταση των πεδιάδων της χώρας μας; Η Αίγυπτος είναι μια σχετικά πτωχή και αγροτική χώρα με πληθυσμό περίπου 75 εκ. κατοίκους και η οικονομία της τώρα αλλά και στην αρχαιότητα βασίζονταν στην αγροτική παραγωγή της. Πως καταφέρνει μια χώρα που βρίσκεται μέσα στη έρημο Σαχάρα να παράγει τόσα πολλά γεωργικά προϊόντα κυρίως βαμβάκι του οποίου η καλλιέργεια απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού; Που προβλέπετε ότι θα βρίσκονται οι μεγάλες πόλεις (Κάιρο & Αλεξάνδρεια) της Αιγύπτου; Γιατί; Που προβλέπετε ότι θα βρίσκονται οι ιστορικές Πυραμίδες της Αιγύπτου οι οποίες χτίστηκαν από μεγάλους ογκόλιθους οι οποίοι έπρεπε να μεταφερθούν από μακριά; Μετά από κάθε ερώτηση, ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να αιτιολογήσουν με επιχειρήματα την απάντησή τους και στη συνέχεια χρησιμοποιείται το λογισμικό Google Earth για να ελεγχθεί η πρόβλεψη/απάντηση των μαθητών. Δίνεται χρόνος ώστε τα επιχειρήματα των μαθητών να συζητούνται στην τάξη. Για την μέτρηση αποστάσεων (πλάτοςμήκος της κοιλάδας και του Δέλτα του Νείλου) θα χρησιμοποιηθεί το εργαλείο μέτρησης του λογισμικού. Στη συνέχεια, για να γίνει καλύτερα αντιληπτή από τους μαθητές χρησιμότητα του Νείλου ως «μεταφορική αρτηρία», προτείνεται να παρουσιάσει ο εκπαιδευτικός μερικές εικόνες που να δείχνουν πλοία που να μεταφέρουν εμπορεύματα ή ανθρώπους στο Νείλο. Επαφίεται στον εκπαιδευτικό να βρει και να επιλέξει τις εικόνες. Τέτοιες εικόνες μπορούν να αναζητηθούν μέσω των μηχανών αναζήτησης π.χ. μέσω της ή και μέσα από το λογισμικό Google Σελίδα 22/30

23 Earth όπου υπάρχουν εικόνες που έχουν αναρτηθεί από τους χρήστες και έχουν επισυναφθεί κατά μήκος του ποταμού. Στο τέλος της παρουσίασης-συζήτησης, καλείται η τάξη να συμμετέχει σε σύνοψη/ανακεφαλαίωση των σημαντικότερων συνεισφορών του Νείλου και της επίδρασής του στη ζωή, στις επιλογές αλλά και στις δραστηριότητες των Αιγυπτίων. Η συζήτηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι γενικότερα το φυσικό περιβάλλον μπορεί να επηρεάσει σημαντικά στην περίπτωσή μας ένας ποταμός τη ζωή των ανθρώπων, ιδίως σε περιοχές που υπάρχει έλλειψη νερού. Σχόλιο: Αν το μάθημα γίνει στο εργαστήριο πληροφορικής όπου ο κάθε μαθητής μπορεί να έχει πρόσβαση σε υπολογιστή (στο περιβάλλον Google Earth και στο διαδίκτυο, τότε η πλοήγηση (πτήση) της κάθε ομάδας πάνω από τον Νείλο γίνεται αυτόνομα 11. Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση Νείλου-Αιγυπτίων: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: Δραστηριότητα 4η: «Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση ΝείλουΑιγυπτίων» (25 λεπτά) Στόχος 4: «Με βάση την περιγραφή των συνεπειών από την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν, να αντιληφθούν ότι η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον στην περίπτωσή μας στους ποταμούς - μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε αυτό αλλά και κατά συνέπεια στον ίδιο (αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος)» Αρχικά ο εκπαιδευτικός απευθύνεται στην τάξη και ζητάει την βοήθεια των μαθητών να εντοπίσει τη θέση του μεγάλου φράγματος του Ασουάν. Ο εντοπισμός του φράγματος στο χάρτη είναι σημαντικός επειδή στη διδασκαλία της Γεωγραφίας δεν νοείται η μελέτη κάποιου γεωγραφικού στοιχείου χωρίς να γνωρίζουμε που αυτό βρίσκεται στο χάρτη. Αρχικά ζητείται από τους μαθητές, σε συνεργασία στην ομάδα τους, να εντοπίσουν τη θέση του φράγματος στη ροή του ποταμού Νείλου. Οι προβλέψεις των μαθητών συζητούνται στην τάξη. Μέσα από την συζήτηση γίνεται φανερό ότι «πίσω» από το φράγμα πάντα σχηματίζεται μια λίμνη. Ο εκπαιδευτικός εστιάζει την προσοχή των μαθητών στο ότι η εύφορη κοιλάδα του Νείλου βρίσκεται μετά το φράγμα κατά μήκος της ροής του Νείλου. Δίνει έμφαση στο ότι η κατασκευή του φράγματος αποτελεί μια σημαντική παρέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον (στον ποταμό Νείλο). Στη συνέχεια οι μαθητές εργαζόμενοι σε ομάδες με βάση τις οδηγίες του Φύλλου Εργασίας καλούνται να μελετήσουν τα δύο «παραθέματα» του Tyler Miller που βρίσκονται στη σελ. 67 του σχολικού βιβλίου και το ένθετο με τίτλο «Παραμύθι πάνω σε μια εικόνα» στη σελ. 38. Το 1ο παράθεμα από αυτά αναφέρεται στα οφέλη (παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αποθήκευση του πολύτιμου νερού) αλλά και στις αρνητικές οικολογικές επιπτώσεις (έλλειψη φερτών υλών στην εύφορη κοιλάδα του Νείλου και την ανάγκη χρήση λιπασμάτων, την εμφάνιση θανατηφόρου νόσου λόγω των σαλιγκαριών). Στο Φύλλο Εργασίας γίνεται επίσης αναφορά στην μεγάλη μείωση των αλιευμάτων στο Δέλτα του Νείλου λόγω της έλλειψης των φερτών υλικών εξαιτίας της κατασκευής του φράγματος (ΟΕΔΒ, 2000). Το 2ο παράθεμα περιγράφει τις αρνητικές επιπτώσεις για του Αιγύπτιους από την πιθανή κατασκευή ενός άλλου τέτοιου φράγματος από το Σουδάν ή την Αιθιοπία και αναδεικνύει την πιθανότητα να υπάρχει ένταση ή ακόμη και πολεμική σύρραξη μεταξύ αυτών των γειτονικών χωρών. Οι μαθητές αφού μελετήσουν προσεκτικά όλα τα κείμενα καλούνται να αναλογιστούν, να συζητήσουν/συνεργαστούν στην ομάδα τους και να προετοιμαστούν να παρουσιάσουν/σχολιάσουν στην ολομέλεια της τάξης τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον ίδιο τον άνθρωπο η παρέμβασή του στο φυσικό περιβάλλον στη συγκεκριμένη περίπτωσή, στον ποταμό Νείλο. Σελίδα 23/30