Ο ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ Διάλυση Βουλής- Εκλογές-Κυβερνήσεις

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΠΕ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ Ο ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ Διάλυση Βουλής- Εκλογές-Κυβερνήσεις Καθηγητής: Α.ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΛΥΖΩΙΔΗ ΉΛΙΑ ΑΜ: ΜΑΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3-4 1) ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ 5-6 Α) ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ..7-9 Β) ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Γ) ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ )ΕΚΛΟΓΕΣ )ΟΙ ΔΙΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Κ ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΠΟ )ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ )ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ )ΠΕΡΙΛΗΨΗ- ΛΗΜΜΑΤΑ )ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κοινοβουλευτικό σύστημα είναι το κυβερνητικό σύστημα στο οποίο η κυβέρνηση εξαρτάται από το κοινοβούλιο, δηλαδή αναδεικνύεται και διατηρείται από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ελεγχόμενη κατά τη διάρκεια του βίου της από τη μειοψηφία. Ο όρος κοινοβουλευτισμός υποδηλώνει μια συγκεκριμένη μορφή σχηματισμού πολιτικής θέλησης μέσω ενός εκλεγόμενου συλλογικού αντιπροσωπευτικού οργάνου. Ο κοινοβουλευτισμός υπήρξε το πολιτικό ιδεώδες του 19ου αιώνα. Ο αγώνας που διεξήχθη στα τέλη του 18ου αιώνα και στισ αρχές τοθ 19ου αιώνα ενάντια στην αυταρχία, ήταν ουσιαστικά αγώνας για την καθιέρωση του κοινοβουλευτισμού. Στην Ελλάδα η περίοδος του κοινοβουλευτισμού αρχίζει με την επανάσταση του 1843, με την ίδρυση δηλαδή και τη λειτουργία του πρώτου κοινοβουλίου και της Γερουσίας, με το Σύνταγμα του Η συνταγματική μεταρρύθμιση του 1864, με την καθιέρωση της «καθολικής διά σφαιριδίων ψηφοφορίας», αποτέλεσε καθοριστική τομή στις πρακτικές του Ελληνικού Βασιλείου. Η υιοθέτηση των βασικών κανόνων του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος με την αποδοχή της αρχής της δεδηλωμένης και η μεταρρύθμιση της εκλογικής νομοθεσίας το , με την πλήρη απάλειψη των περιορισμών για την ένταξη στο εκλογικό σώμα και την επιταγή της ταυτόχρονης διεξαγωγής των εκλογών σε μια μόνο ημέρα, διαμόρφωσαν το θεσμικό πλαίσιο πάνω στο οποίο άνθισε ο κοινοβουλευτισμός στη χώρα μας. Η εξάρτηση της Κυβέρνησης από το Κοινοβούλιο ολοκληρώθηκε με την ανάδειξη της Κυβέρνησης από τη Βουλή και κατέστησε την αρχή της δεδηλωμένης απαραίτητο στοιχείο του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Το κοινοβουλευτικό 3

4 σύστημα εγκαινιάστηκε στην Αγγλία και αργότερα διαδόθηκε με τη Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση. Γεγονός είναι ότι κάποιοι τοποθετούν την εισαγωγή του κοινοβουλευτικού συστήματος στην Ελλάδα το Στην πραγματικότητα όμως από το 1864 η διατήρηση του Κοινοβουλίου εξαρτάται από τη Βουλή. Το κοινοβουλευτικό σύστημα παίρνει την τέλεια μορφή του με το Σύνταγμα του Η δημιουργία του κοινοβουλευτισμού οφείλεται στην πολιτική αντίθεση μονάρχη- κοινοβουλίου. Αυτό άλλωστε εξηγεί και το γεγονός της σειράς εμφάνισης των τριών διαστάσεων εξάρτησης της κυβέρνησης από τη Βουλή : του ελέγχου, της διατήρησης και της ανάδειξης. Το κοινοβουλευτικό σύστημα, από σύστημα ελέγχου εξελίχθηκε σε σύστημα διατήρησης και τελικά διαμορφώθηκε και ως σύστημα ανάδειξης της κυβέρνησης. Με το Σύνταγμα του 1986 εισάγεται η τέλεια αρχή της δεδηλωμένης κατά την οποία δεν είναι πλέον δυνατό να διορισθεί κυβέρνηση μειοψηφίας. Σήμερα η Κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής (άρθρο 84 παρ.1 εδ α Συντάγματος) και υπόκειται στον κοινοβουλευτικό έλεγχο της Βουλής με τις διαδικασίες και τους όρους που ορίζει το Σύνταγμα (άρθρο 70 παρ.6) και ο Κανονισμός της Βουλής (άρθρο 124 και επόμενα). Τέλος το Σύνταγμα του 1986 αναφέρεται ρητά στην ανάδειξη της Κυβέρνησης, διακρίνοντας τις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει, από εκείνες που δεν υπάρχει δεδηλωμένη. Το γεγονός επομένως ότι η Κυβέρνηση πλέον δεν εξαρτάται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αλλά από το Κοινοβούλιο έβαλε γερά δημοκρατικά θεμέλια ώστε να οδηγηθούμε στη δημοκρατία με τη σύγχρονη μορφή της. 4

5 1) Η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Διάλυση της Βουλής είναι ο βεβαιούμενος με προεδρικό διάταγμα τερματισμός της θητείας των βουλευτών, που προσυπογράφεται αλλά και σε εξαιρετικές περιπτώσεις δεν προσυπογράφεται και που πραγματοποιείται είτε με τη λήξη της βουλευτικής περιόδου είτε σε προηγούμενο χρονικό σημείο, κατά τη διαδικασία και τους λόγους που ορίζει το Σύνταγμα και πάντοτε ταυτόχρονα με προκήρυξη εκλογών, προκειμένου να επέλθει ανανέωση της σύνθεσης του Κοινοβουλίου. Αυτό βεβαίως συμβαίνει έτσι ώστε το συντομότερο δυνατό να σχηματισθεί Κυβέρνηση που θα απολαμβάνει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της Βουλής και συνακόλουθα να υπάρχει κυβερνητική σταθερότητα. Η διάλυση της Βουλής κατάγεται από την Αγγλία, αλλά όπως συνέβη και με το κοινοβουλευτικό πολίτευμα έτσι και η διάλυση της Βουλής διέγραψε τη δική της πορεία στη χώρα μας. Στον ελληνικό συνταγματικό χώρο, ο θεσμός της διάλυσης ακολούθησε ιδιαίτερη ιστορική συνταγματική πορεία και συνδέεται άμεσα με τις κορυφαίες συνταγματικοπολιτικές κρίσεις της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας και τις επεμβάσεις του κληρονομικού αρχηγού του κράτους στη συνταγματικοπολιτική ζωή. Ο αναθεωρητικός νομοθέτης, προβαίνοντας στη συνταγματική αναθεώρηση του 1985/1986, είχε ως μέλημα τη ρύθμιση κατά τρόπο εξαντλητικό, ζητημάτων όπως η διάλυση της Βουλής και η ανάδειξη της Κυβέρνησης. Τα ζητήματα αυτά άλλωστε συνδέονται άμεσα με την ανανέωση της λαϊκής εντολής και επομένως είναι υψίστης σημασίας. Αφού η Βουλή δεν μπορεί να παυθεί τις εκλογές τις διενεργεί η εκάστοτε κυβέρνηση. Η απάντηση διαφοροποιείται ανάλογα με τον τρόπο 5

6 τερματισμού της θητείας της κυβέρνησης. Τη σημαντικότητα του ζητήματος αυτού καταδεικνύει μάλιστα και το παράδειγμα των εκλογών του 1981, όταν η Κυβέρνηση λίγο πριν την ομαλή λήξη της θητείας της Βουλής υπέβαλε παραίτηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας την έκανε ακολούθως δεκτή, διέλυσε την εθνική αντιπροσωπεία και ανέθεσε στην παραιτηθείσα κυβέρνηση πλειοψηφίας τη διενέργεια των εκλογών. Στη διάλυση της Βουλής θα οδηγήσει είτε η αδυναμία των κομμάτων να αναδείξουν βιώσιμη κυβέρνηση είτε η επιθυμία της κυβέρνησης που στηρίζεται σε μονοκομματική κοινοβουλευτική πλειοψηφία, να οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές. Το Σύνταγμα προβλέπει τη διάλυση με κυβερνητική πρόταση (δημοψηφισματική διάλυση), την κοινοβουλευτική διάλυση και μια ειδική περίπτωση, την «προεδρική» διάλυση που οφείλεται σε αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. Το Σύνταγμα επιβάλλει διάλυση όταν η Βουλή αποτυγχάνει να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας με αυξημένη πλειοψηφία και όταν η σύσκεψη των αρχηγών των κομμάτων αδυνατεί να σχηματίσει Κυβέρνηση με την εμπιστοσύνη της Βουλής. 6

7 Α) Κοινοβουλευτική διάλυση της Βουλής Είναι να γνωστό ότι παλιότερα η Βουλή μπορούσε διαλυθεί μόνο με πρωτοβουλία του μονάρχη, ο οποίος με αυτό τον τρόπο σταματούσε τη λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος με σκοπό να διορίσει κυβέρνηση που εξυπηρετούσε τα συμφέροντά του και τις βλέψεις του. Ήταν λοιπόν μία πράξη που έβλαπτε το κοινοβουλευτικό σύστημα, ενώ σαφέστατα ευνοούσε τη δράση του μονάρχη. Επίσης μπορούσε να αναστείλει τη λειτουργία της Βουλής όποτε το θεωρούσε σκόπιμο: «ο βασιλεύς έχει το δικαίωμα άπαξ μόνο να αναστέλλη τας εργασίας της Βουλευτικής Συνόδου, είτε αναβάλλων την έναρξιν είτε διακόπτων την εξακολούθησιν αυτών.» (Σύνταγμα 1911). Οι διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος προβλέπουν γενικά τη διάλυση της Βουλής για τέσσερις λόγους: 1) αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης 2) κυβερνητική αστάθεια 3) αντιμετώπιση εξαιρετικής σημασίας εθνικού θέματος 4 ) αδυναμία εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας, μετά την τρίτη ψηφοφορία. Αν συντρέχουν οι τρείς πρώτοι λόγοι, η διάλυση της Βουλής είναι υποχρεωτική (αν και στη δεύτερη περίπτωση είναι δυνατόν να αποφευχθεί). Στην τελευταία περίπτωση όμως η διάλυση της Βουλής είναι δυνητική (Σ 37,38,41). Η κοινοβουλευτική διάλυση συνδέεται πάντα με κρίση στο συνταγματικό και πολιτικό χώρο. Εμφανίζει τη μεγαλύτερη πολυπλοκότητα, καθώς για την πραγματοποίησή της πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορες παράμετροι. Αυτές εξαρτώνται από το μέγεθος της κρίσης, τις αποφάσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, της γενικότερες πολιτικές συνθήκες. Η κοινοβουλευτική διάλυση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια της βουλευτικής 7

8 περιόδου, πάντοτε όμως ταυτόχρονα με τη συνταγματικοπολιτική κρίση. Η διάλυση δεν υφίσταται αναδρομικά, δηλαδή για παλιότερες περιπτώσεις κυβερνητικής αστάθειας ή αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης, ούτε προσπαθεί να προλάβει το μέλλον. Πραγματοποιείται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του προβλήματος. Όπως αναφέρθηκε, οι βασικότεροι λόγοι που οδηγούν σε κοινοβουλευτική διάλυση είναι η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης (σοβαρότερος λόγος αφού εκλείπει η εμπιστοσύνη της Βουλής στην κυβέρνηση) και η κυβερνητική αστάθεια (ηπιότερος λόγος αφού δεν είναι υποχρεωτικό ότι θα διαλυθεί η Βουλή). Η πρώτη έχει να κάνει με τη δυνατότητα ανάδειξης της κυβέρνησης και η δεύτερη με τη διατήρησή της στην εξουσία. Ωστόσο και οι δύο αυτοί λόγοι συμβάλλουν αναμφίβολα στην ενίσχυση του κοινοβουλευτικού συστήματος, αφού δίνουν την ευκαιρία να ξεπεραστεί η κρίση διαμέσου των εκλογών. Η διάλυση της Βουλής και για τους δύο λόγους μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον εφόσον υφίσταται και λειτουργεί σε πληρότητα η αρχή της δεδηλωμένης, διαφορετικά δεν τίθεται ζήτημα διάλυσης. Η σχέση της δεδηλωμένης με τους λόγους κοινοβουλευτικής διάλυσης είναι η εξής: για την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης προϋποτίθεται η έλλειψη δεδηλωμένης (αλλιώς θα υπήρχε πλειοψηφία ενός κόμματος στη Βουλή). Αντίθετα, όσον αφορά την κυβερνητική αστάθεια, προϋπόθεση είναι η ύπαρξη δεδηλωμένης. Κι αυτό γιατί στην τελευταία περίπτωση υπάρχει κυβέρνηση, όμως δε διατηρείται ικανοποιητικό διάστημα στην εξουσία. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάλυση της Βουλής είναι η παραίτηση της προηγούμενης κυβέρνησης. Αυτό όμως δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα ακολουθήσει διάλυση, αφού καθώς ειπώθηκε η διάλυση είναι η τελευταία λύση για την υπέρβαση της κυβερνητικής κρίσης. Απλά υπάρχει πιθανότητα να συμβεί αυτό. Επίσης η στενή σχέση διάλυσης και κυβέρνησης διαφαίνεται και από το ότι η 8

9 διάλυση προκύπτει από δυσλειτουργία της κυβέρνησης, ενώ μετά σχηματίζεται νέα για να ξεπεραστεί η κρίση. Σε γενικές γραμμές, τα στάδια της διάλυσης είναι τα εξής: 1) παραίτηση της κυβέρνησης (τουλάχιστον δεύτερη αν πρόκειται για την περίπτωση της κυβερνητικής αστάθειας). 2) διερευνητική διαδικασία (ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητικές εντολές για να διακριβωθεί ο λόγος διάλυσης. Αν αυτές δεν καρποφορήσουν, περνάμε στο επόμενο στάδιο, που είναι η σύγκληση των αρχηγών. Εδώ διερευνάται η δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης πλειοψηφίας ή συνασπισμού. Αν αυτό το στάδιο επίσης δεν αποδώσει, τότε η Βουλή διαλύεται, δηλαδή: 3) Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαλλάσσει από τα καθήκοντά της την κυβέρνηση που υπέβαλε παραίτηση, διορίζει προεκλογική κυβέρνηση. 4) Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός προσυπογράφει το διάταγμα διάλυσης, το οποίο εκδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. 9

10 Β) Δημοψηφισματική διάλυση Η διάλυση της Βουλής προς ανανέωση της λαϊκής εντολής, μετά από πρόταση της κυβέρνησης που είχε λάβει ψήφο εμπιστοσύνης προκειμένου να αντιμετωπισθεί εθνικό ζήτημα εξαιρετικής σημασίας, αποτελούσε, πριν από την αναθεώρηση, ουσιαστικά ρυθμιστική αρμοδιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος «μπορούσε» κατά το γράμμα του νόμου να διαλύσει τη Βουλή. Αρμοδιότητα για τον τρόπο άσκησης της οποίας, δεν υπήρξε ομοφωνία της θεωρίας για το εάν όντως όφειλε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να διαλύσει τη Βουλή, μετά από σχετική πρόταση της Κυβέρνησης. Για την άρση της διχογνωμίας που είχε προκύψει, απαλείφθηκε με την επόμενη αναθεώρηση ο όρος «δύναται» και κατέστη υποχρεωτική πλέον για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας η διάλυση της Βουλής μετά από πρόταση της Κυβέρνησης κατά το άρθρο 4 1 παρ.2 του Συντάγματος. Στο πλαίσιο της λεγόμενης δημοψηφισματικής διάλυσης της Βουλής διαμορφώθηκαν δυο συγκεκριμένοι λόγοι επίκλησής της, η δυσαρμονία προς το λαϊκό αίσθημα και η ανανέωση της λαϊκής εντολής. Οι προϋποθέσεις για τη διάλυση της Βουλής είναι τρεις, όπως αναφέρονται και στο Σύνταγμα. Απαιτείται δηλαδή πρωτοβουλία της Κυβέρνησης «που έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης», συνεπώς πρόταση της Κυβέρνησης πλειοψηφίας. Η χρήση του ενεστώτα «διαλύει» κατά το γράμμα του νόμου σημαίνει ότι πρέπει απαραιτήτως να προταθεί από την Κυβέρνηση, δηλαδή το προεδρικό διάταγμα πρέπει να προσυπογραφεί από το υπουργικό συμβούλιο (άρθρο 41 παρ.3). Τέλος, κατά το Σύνταγμα η διάλυση με κυβερνητική πρόταση γίνεται για ανανέωση της λαϊκής εντολής προς το αντιπροσωπευτικό όργανο, «προκειμένου να αντιμετωπισθεί εθνικό 10

11 θέμα εξαιρετικής σημασίας». Το τι είναι «εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας» είναι ζήτημα, που ανάγεται στην κυβερνητική πολιτική, είναι δηλαδή από τη φύση του κυβερνητικό ζήτημα. Το εάν το θέμα που επικαλείται η Κυβέρνηση είναι όντως τέτοιο το ελέγχει μόνο πολιτικά ο λαός με τη ψήφο του. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όμως δεν το ελέγχει, διότι αυτό θα ισοδυναμούσε με χάραξη πολιτικής. Εντούτοις υποστηρίζεται ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι υποχρεωμένος να διαλύσει τη Βουλή, εφόσον όμως συντρέχουν οι συνταγματικές προϋποθέσεις. Αν αντίθετα δεν συντρέχουν μπορεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να αρνηθεί τη διάλυση της Βουλής για λόγους νομιμότητας. Σημειωτέον εξάλλου ότι ούτε με αίτηση ακυρώσεως είναι δυνατός ο έλεγχος της διάλυσης της Βουλής, καθόσον πρόκειται για κυβερνητική πράξη. Το Σύνταγμα επιπλέον απαγορεύει την εντός ενός έτους διάλυση της Βουλής που εκλέχθηκε μετά από διάλυση της προηγούμενης Βουλής. Η παρατήρηση αυτή αφορά δηλαδή έναν χρονικό περιορισμό που ρητά θέτει το Σύνταγμα στο άρθρο 41 παρ.4 και αφορά μόνο στη δημοψηφισματική διάλυση. Το Σύνταγμα ορίζει επίσης ότι «Αποκλείεται η διάλυση της νέας Βουλής για το ίδιο θέμα» (άρθρο 41 παρ.2) Εντούτοις δε λείπουν ακόμη οι φωνές που υποστηρίζουν ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να αρνηθεί την προτεινόμενη διάλυση της Βουλής, αν κατά την κρίση του το θέμα δεν είναι κρίσιμο θέμα υπό την έννοια της ερμηνευόμενης διάταξης (Α. ΔΕΡΒΕΝΑΓΑΣ, Η νέα συνταγματική ρύθμιση, Εκδ. Σάκκουλα Θεσσαλονίκη 1986, σελ.44) Αποκλείεται δηλαδή η διάλυση της Βουλής που έχει εκλεγεί ύστερα από την πρώτη διάλυση και μόνο με επίκληση του ίδιου θέματος. Βέβαια διαφορετικές φάσεις του ίδιου ευρύτερου θέματος είναι δυνατόν να αποτελέσουν ξεχωριστά εθνικά θέματα εξαιρετικής σημασίας. Πρέπει να επισημανθεί ότι στη συνταγματική ιστορία της 11

12 χώρας μας συναντάμε συχνά το «κυπριακό» ως εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας, το οποίο χρησιμοποιείται ουσιαστικά ως πρόσχημα για να οδηγηθούμε στις κάλπες. Γ )Η προεδρική διάλυση Προεδρική διάλυση είναι η ειδική περίπτωση διάλυσης της Βουλής για αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, εφόσον δεν επιτευχθεί στην τρίτη ψηφοφορία η αυξημένη πλειοψηφία των 3/5.Δυο ρυθμίσεις ως προς τη λήξη της προεδρικής θητείας περιγράφονται εν προκειμένω, τόσο η ομαλή λήξη δηλαδή της θητείας του Προέδρου όσο και η πρόωρη μπορεί να οδηγήσουν σε υποχρεωτική εκ του Συντάγματος διάλυση της Βουλής στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί η αυξημένη πλειοψηφία που απαιτείται. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, που καθιερώνει το άρθρο 32, είναι το ενδεχόμενο διάλυσης της Βουλής. Το Σύνταγμα για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας απαιτεί στην πρώτη ψηφοφορία πλειοψηφία 2/3του συνολικού αριθμού των βουλευτών και εφόσον αυτή δεν συγκεντρωθεί απαιτείται και πάλι πλειοψηφία 2/3του συνολικού αριθμού σε ψηφοφορία που διεξάγεται μετά από 5πλήρεις ημέρες (άρθρο 32 παρ.3 εδ. α ). Αν δεν επιτευχθεί και πάλι η οριζόμενη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται και πάλι μετά από 5 πλήρεις ημέρες αλλά αυτή τη φορά απαιτείται πλειοψηφία 3/5. Στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί ούτε σε αυτή τη φάση η απαιτούμενη πλειοψηφία τότε διαλύεται η Βουλή και προκηρύσσονται εκλογές ώστε η επόμενη Βουλή να μπορέσει να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η περίπτωση αυτή είναι σπανιότατη συνέβη για πρώτη φορά πριν τις εκλογές του Είναι σπάνια γιατί συνήθως τα πρόσωπα που 12

13 προτείνονται για την κατάληψη της θέσης του Προέδρου είναι εξέχουσες και αποδεκτές από το κοινό προσωπικότητες. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι και σε αυτή την περίπτωση, κατ εξαίρεση εφόσον το προεδρικό διάταγμα δεν το προσυπογράφει ο Πρωθυπουργός, δεν απαιτείται η προσυπογραφή του ( άρθρο 35 παρ. 2, εδ. γ ). 2) ΕΚΛΟΓΕΣ Το προεδρικό διάταγμα για τη διάλυση της Βουλής ακολουθείται πάντα από την προκήρυξη εκλογών, εντός το πολύ 30 ημερών. Αυτό συμβαίνει αρχικά για να μην είναι ιδιαιτέρως μεγάλη η προεκλογική περίοδος και κλυδωνιστεί η χώρα αλλά και γιατί η διενέργεια άμεσων εκλογών είναι απόρροια της κοινοβουλευτικής αρχής και του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Στην ελληνική συνταγματική ιστορία πολλές φορές το εκάστοτε ισχύον εκλογικό σύστημα έγινε αντικείμενο αντιπαραθέσεων, ιδίως από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η επιλογή ενός από τα εκλογικά συστήματα όντως μπορεί να είναι καθοριστική για την ανάδειξη κυβέρνησης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Τα βασικά εκλογικά συστήματα είναι αυτά της απόλυτης ή σχετικής πλειοψηφίας, το αναλογικό σύστημα και το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής. Το Σύνταγμα του 1975 αφιερώνει το άρθρο 54 στο εκλογικό σύστημα, τις εκλογικές περιφέρειες, τον αριθμό των βουλευτών και την ανάδειξη βουλευτών ενιαία σε ολόκληρη την Επικράτεια (τους αποκαλούμενους και βουλευτές Επικρατείας) 19. Σύμφωνα με το άρθρο 54 παρ.1 το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο. Η επιλογή αυτή δικαιολογείται και από την ελληνική συνταγματική ιστορία αφού ο καθορισμός του εκλογικού συστήματος ανατίθεται πάντα στο νομοθέτη. 13

14 Πολύ νωρίς είδε το φως στη χώρα μας ο πρώτος εκλογικός νόμος (της 9 ης Νοεμβρίου 1822) δείχνοντας την πρόθεση του νομοθέτη για ρύθμιση του εκλογικού συστήματος. Στη χώρα μας δεσπόζει επί μακρό χρονικό διάστημα το πλειοψηφικό σύστημα που εισήχθη με τον νόμο της 7/ Το μη εφαρμοσθέν Σύνταγμα όμως του 1925 εισήγαγε το αναλογικό σύστημα στη χώρα μας, που όμως αντικαταστάθηκε πολύ γρήγορα και πάλι, από το πλειοψηφικό σύστημα. Με την επαναφορά των δημοκρατικών θεσμών και την πτώση της δικτατορίας το 1974 εισάγεται από το Σύνταγμα του 1975 το αναλογικό σύστημα, το οποίο και κυριαρχεί έκτοτε. Όπως έχει καταστεί σαφές από την ιστορία, σταθερή επιδίωξη των κυβερνήσεων υπήρξε η ψήφιση εκλογικής νομοθεσίας ικανής να διασφαλίσει την παραμονή τους στην εξουσία, με συνέπεια να εμφανίζεται το φαινόμενο κυβερνήσεων που στηρίζονταν σε κοινοβουλευτική πλειοψηφία την οποία αναδείκνυε η μειοψηφία του εκλογικού σώματος. Τις υπερβολές και αδικίες, που θεωρούνται σύμφυτες του πλειοψηφικού συστήματος, μετρίασε η υιοθέτηση, κατά περιόδους, εκλογικών συστημάτων που θεσπίζονταν με άξονα την κατά το δυνατό αναλογικότερη εκπροσώπηση του εκλογικού σώματος, υπό το πρίσμα όμως πάντοτε και της επιδίωξης σχηματισμού κυβέρνησης. Μείζονος σημασίας είναι η ρύθμιση που εισήγαγε η αναθεώρηση του 2001, ότι το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, ώστε να μην αποτελούν στοιχείο της στρατηγικής της εκάστοτε κυβέρνησης πλειοψηφίας. Εντούτοις η σημασία της διάταξης μειώνεται καθώς προβλέπεται μια εξαίρεση. Ο εκλογικός νόμος δηλαδή μπορεί να 14

15 ισχύσει και από τις επόμενες εκλογές αν ψηφισθεί από τα 2/3 του συνόλου των βουλευτών. Μια άλλη χαρακτηριστική ρύθμιση του ισχύοντος Συντάγματος είναι η ενίσχυση του πρώτου κόμματος. Ως ratio της ρύθμισης αυτής προβάλλεται η εξασφάλιση της αναλογικότητας αλλά και ταυτόχρονα η ενίσχυση του σχηματισμού αυτοδύναμων σταθερών Κυβερνήσεων, κάτι που θα ήταν αδύνατο σχεδόν με ένα σύστημα απλής αναλογικής. Προς το σκοπό αυτό δεν διατίθενται όλες οι έδρες με την απλή αναλογική αλλά κρατείται ένας αριθμός ο οποίος και παραχωρείται ως ενίσχυση στο πρώτο κόμμα (πδ97/2007). Ο νόμος 3231/2004 προέβλεπε την αναλογική κατανομή των 260 εδρών από τις 300. Οι 40 παραχωρούνταν στο πρώτο σε αριθμό ψήφων κόμμα. Με τον νόμο 3636/2008 τροποποιήθηκε η παραπάνω ρύθμιση και πλέον το πρώτο κόμμα πριμοδοτείται με 50 συνολικά έδρες αντί

16 3)ΟΙ ΔΙΑΛΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ και ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 1975 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Στα χρόνια μετά τη δικτατορία των Συνταγματαρχών ( ), η Βουλή διαλύθηκε πάνω από 11 φορές με όλες τις μορφές διάλυσης.η διάλυση της Βουλής σε κάυε χρονική περίοδο ποθ πραγματοποιούνταν αντικατόπτριζε τις ανάγκες της εκάστοτε πολιτικής πραγματικότητας. Α.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 22ας ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1977 Στις 23 Ιουλίου 1974 η δικτατορία καταρρέει. Η κυβέρνηση Εθνικής ενότητας με Πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αναλαμβάνει τα ηνία του ελληνικού κράτους με σκοπό την σταθεροποίηση της κατάστασης και γι αυτό το λόγο είχε προσωρινή διάρκεια. Βασικός στόχος ήταν η ανάδειξη κυβερνήσεως που θα προέρχεται από την λαϊκή θέληση. Έτσι, η Βουλή διαλύεται στισ 22 Οκτωβρίου με βάση το άρθρο Σ 41 παρ.2 δηλαδή με δημοψηφισματική διάλυση.η διάλυση έγινε με το π.δ 975/1977 με το οποίο γινόταν δεκτή η υποβολή πρότασης από μέρους της κυβέρνησης για διεξαγωγή εκλογών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας(αν και ο χαρακτηρισμός αυτός οδήγησε σε αντιδράσεις σχετικά με τη συνταγματικότητα της άνωθεν πράξης).τελικά οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στισ 20 Νοεμβρίου 1977 υπό κυβερνήσεως Καραμανλή και προεδρίας Τσάτσου από τις οποίες προέκυψε αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία του νεοσύστατου κόμματος Νέα Δημοκρατία από τον Καραμανλή. 16

17 Β. ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 19ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1981 Η Βουλή διαλύεται βάσει του αρ.38 παρ.1σ πριν την αναθεώρησή του και το π. δ / 8 1. Η κυβέρνηση της ΝΔ με πρόεδρο τον Ράλλη,υποβάλλει την παραίτησή της η οποία και γίνεται δεκτή από τον Πρόεδρο αναθέτοντας στην ίδια κυβέρνηση τη διενέργεια των εκλογών.πρόκειται για την πλεόν χαρακτηριστική διάλυση τησ Βουλής που επικρίθηκε για την αμφίβολη συνταγματικότητα της καθώς φάνηκε ως μια συμφωνία ανάμεσα στην Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο.Οι εκλογέσ πραγματοποιήθηκαν στισ 18 Οκτωβρίου 1981 με την θριαμβευτική νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Γ. ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 7ης ΜΑΙΟΥ ΤΟΥ 1985 Στις 7 Μαϊου η Βουλή διαλύεται με το π.δ 216/1985 με σκοπό την αντιμετώπιση εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας (Δημοψηφισματική Διάλυση).Το θέμα αυτό ήταν η ανάδειξη της ΣΤ Αναθεωρητικής Βουλής για την αναθεώρηση του Συντάγματος, η οποία θα προερχόταν από τη βούληση του λαού. Οι εκλογές έγιναν τελικά στισ 2 Ιουνίου 1985 και λήγουν με την νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 11ης ΜΑΙΟΥ 1989 Στις 11 Μαϊου 1989 διαλύεται η Βουλή με βάση το αρ.53 παρ.1σ και με την έκδοση του π.δ 253/1989.Στην πραγματικότητα επρόκειτο για ομαλή λήξη της θητείας της Βουλής (γεγονός αρκετά σπάνιο). Οι εκλογές πραγματοποιούνται στισ 18 Ιουνίου 1989,με την νίκη της ΝΔ υπό την προεδρία Μητσοτάκη. Ωστόσο λόγω του ισχύοντος εκέινη την εποχή εκλογικού νόμου δεν δημιουργείται κοινοβουλευτική πλειοψηφία με αποτέλεσμα να σχηματιστει κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον Τζαννετάκη. 17

18 Ε.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 12ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1989 Στις 12 Οκτωβρίου 1989 πραγματοποιείται διάλυση της Βουλής με βάση το άρ.37σ λόγω προηγούμενης παραιτήσεως της κυβερνήσεως συνεργασίας και έκτοτε την αδυναμία σχηματισμού κυβερνήσεως από την σύνθεση της Βουλής (κοινοβουλευτική διάλυση) με το π.δ 557/1989.Η υπηρεσιακή κυβέρνηση του προέδρου του Α.Π Γρίβα διορίζεται με σκοπό ην διενέργεια των εκλογών στις 5 Νοεμβρίου 1989.Το αποτέλεσμα τςν εκλογών οδήγησε στο σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης από τον Ξενοφώντα Ζολώτα κατόπιν συνεργασίαςτων τριών πρώτων κομμάτων (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ,Συνασπισμός Αριστεράς) ΣΤ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 12ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1990 Πρόκειται για την μοναδική προεδρική διάλυση Βουλής λόγω αδυναμίας εκλογής ΠτΔ που σημειώνεται στην ελληνική συνταγματική ιστορία.δεν σημειώθηκε καμία επιτυχία συνεργασίας μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ με αποτελέσματα να ακολουθήσει η διαδικασία εκλογής του Προέδρου με βάση το άρθρο 32 του Συντάγματος χωρίς ωστόσο κανένα αποτέλεσμα. Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 8 Απριλίου 1990 με άμεσα αποτελέσματα την νίκη της ΝΔ και κατόπιν συνεργασίας με το κόμμα Δημοκρατική Ανανέωση Μητσοτάκη., την σύσταση κυβερνήσεως υπό τον Ζ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1993 Αυτή η διάλθση έγινε με βάση το αρ.41παρ.2σ κατόπιν εκδόσεως του π.δ 352/1993.Πρόκειται για τυπικά δημοψηφισματική διάλυση που ωστόσο στην πραγματικότητα τελέστηκε για την ανανέωση της λαϊκής εντολής λόγω της απώλειας της απώλειας της δεδηλωμένης εμπιστοσύνης στο κόμμα της ΝΔ. Οι εκλογές τελικά διεξήχθησαν στις 18

19 10 Οκτωβρίου 1993 με αποτέλεσμα την αυτοδύναμη νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Α.Παπανδρέου. Η. ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 24ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1996 Η διάλυση αυτή έγινε με το π.δ 268/1996 και τυπικά επρόκειτο για δημοψηφισματική διάλυση με σκοπό την ανανέωση της λαϊκής εντολής. Ο Παπανδρέου λόγω επιδείνωσης της υγείας του αντικαθίσταται από τον Κωνσταντίνο Σημίτη που αναλαμβάνει την προεδρεία του κόμματος.οι εκλογές τελικά διεξάγονται στις 22 Σεπτεμβρίου 1996 με άμεσο αποτέλεσμα την αυτοδύναμη πλειοψηφία και νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Σημίτη. Θ. ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 14ης ΜΑΡΤΙΟΥ 2000 Πριν το πέρας της τετραετίας της θητείας της Κυβερνήσεως Σημίτη ζητά την προκήρυξη εκλογών με σκοπό την ανανέωση της λαϊκής εντολής για την ανάδειξη της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής με σκοπό την αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001.Η διάλυση της Βουλής έγινε κατόπιν εκδόσεως του π.δ 97/2000.Οι εκλογές πραγματοποιούνται στισ 9 Απριλίου 2000 από τις οποίες προκύπτει και πάλιη νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Σημίτη. Ι.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 11ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2004 Η Βουλή διαλύεται βάσει του αρ.41 παρ.2 Σ και με την έκδοση του πδ 48/2004. Οι εκλογές έγινα στισ 7 Μαρτίου 2004 από τις οποίες προέκυψε αυτοδύναμη πλειοψηφία της ΝΔ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. 19

20 Κ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 18ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2007 Με την έκδοση του πδ 154/2007 διαλύεται η Βουλή έχοντας ως βασικό στόχο την σύγκληση της Η Αναθεωρητικής Βουλής για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι εκλογές έγιναν 16 Σεπτεμβρίου 2007 και προέκυψε η δεύτερη συνεχής νίκη της ΝΔ υπό τον Κ.Καραμανλή. Λ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 7ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2009 Πρόκειται για δημοψηφισματική διάλυση που πραγματοποιήθηκε με τον έκδοση του πδ 127/2009.Οι εκλογές διενεργούνται στις 4 Οκτωβρίου 2009 από τις οποίες προκύπτει η νίκη του ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του Γ.Παπανδρέου. Μ.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 11ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 Στις 11 Απριλίου 2012 θυροκκολήθηκε στην Βουλή, το π.δ 40/2012 για την διάλυση της Βουλής για εθνικά θέματα εξαιρετικής σημασίας.εκείνη την περίοδο παρατηρούνται έντονες πολιτικές εξελίξεις αφού στην πρωθυπουργία βρίσκεται ο Λουκάς Παπαδήμος λόγω προηγούμενης παραιτήσεως του Γ.Παπανδρέου που αποτελεί μια μεταβατική κυβέρνηση για την επίτευξη βασικών στόχων και συμφωνιών. Η κυβέρνηση αυτή μεταξύ άλλων είχε τον στόχο την προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη κυβερνήσεως προερχόμενης από την λαϊκή βούληση. Η διάλυση της Βουλής πραγματοποιήθηκε βάσει του αρ.41παρ.2 και 3 του Συντάγματος (δημοψηφισματική διάλυση ). Οι εκλογές διενεργήθηκαν στις 6 Μαϊου 2012 δηλαδή σε ιδιαίτερα σύντομο 20

21 χρονικό διάστημα με σκοπό την ανασυγκρότηση της εθνικής οικονομίας. Κανένα κόμμα όμως δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία. Ν.ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ 19ης ΜΑΙΟΥ 2012 Ο ΠτΔ ακολουθώντασ την διαδικασία της ανάδειξης της κυβέρνησης βάσει του αρ.37σ, κατόπιν αποτυχίας τον δοθεισών διερευνητικών εντολών, ανέθεσε στον Π.Πικραμμένο τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης με σκοπό τη διενέργεια των εκλογών. Επρόκειτο για κοινοβουλευτική διάλυση. Οι εκλογές διενεργήθηκαν 17 Ιουνίου 2012 από τις οποίες λόγω και της για δεύτερη φορά μη λήψης από κανένα κόμμα της απόλυτης πλειοψηφίας, ακολουθήθηκε η διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Μεσω αυτής σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και Δημοκρατικής Αριστεράς υπό την πρωθυπουργία του Αντωνίου Σαμαρά. 21

22 4)ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Άμεση και επιθυμητή απόρροια των εκλογών είναι ο σχηματισμός βιώσιμης και σταθερής κυβέρνησης. Στα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα, την εξουσία που ανάγεται στον προσδιορισμό και την άσκηση της γενικής πολιτικής της χώρας ασκεί η κυβέρνηση. Ο όρος «Κυβέρνηση» έχει δύο διαστάσεις την τυπική-οργανική (corpus) και την ουσιαστική-λειτουργική (animus), οι οποίες αποτελούν ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο. Με την πρώτη, την τυπική έννοια, αποδίδεται το συλλογικό κρατικό όργανο. Με την τυπική ή οργανική έννοια, ο όρος «Κυβέρνηση» σημαίνει το κρατικό όργανο, που απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό και τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου (και εφόσον ορίζει ο νόμος και τους Υφυπουργούς). Με την ουσιαστική ή λειτουργική έννοια ο όρος σημαίνει τη λειτουργία με την οποία πραγματοποιείται ο καθορισμός της γενικής πολιτικής της χώρας, αυτή την ίδια τη διαχείριση των πολιτικών πραγμάτων. Με αυτή την έννοια ο όρος «Κυβέρνηση» συμπίπτει με τον όρο «διακυβέρνηση». Η Κυβέρνηση είναι άμεσο συλλογικό όργανο, από νομική άποψη το ανώτατο όργανο της εκτελεστικής εξουσίας μαζί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Είναι επιπλέον όργανο γενικής αρμοδιότητας, καθόσον η αρμοδιότητά της δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο τομέα. Βεβαίως η χάραξη της γενικής πολιτικής της χώρας, όπως αυτή περιγράφεται στο άρθρο 82 παρ.1 του Συντάγματος πρέπει να ερμηνεύεται στο πλαίσιο που θέτουν και οι άλλες ερμηνευτικές διατάξεις αλλά και σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας. Ο διορισμός Πρωθυπουργού και ο σχηματισμός Κυβέρνησης αποτελούν μια από τις κορυφαίες στιγμές της λειτουργίας του πολιτεύματος, καθώς στη σύνθεσή της εκφράζεται, ή θα έπρεπε να εκφράζεται η βούληση της πλειοψηφίας του εκλογικού σώματος. 22

23 Είναι ωστόσο σύνηθες, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, λόγω του εκλογικού συστήματος να αναδεικνύεται Κυβέρνηση που έχει μεν την ψήφο εμπιστοσύνης της πλειοψηφίας των βουλευτών, η πλειοψηφία όμως αυτή να μην εκφράζει την απόλυτη αλλά τη σχετική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος. Η ανάδειξη της Κυβέρνησης από το λαό ήταν το τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσης του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα και ζήτημα βεβαίως ιδιαίτερης σημασίας. Η αρχή της δεδηλωμένης εμφανίζεται ρητά στο Σύνταγμα του Έχοντας ακόμη νωπές τις μνήμες της δικτατορίας ο συντακτικός νομοθέτης του 1975 και ο αναθεωρητικός του 1985/86, που ρύθμισε ακόμη λεπτομερέστερα τον τρόπο ανάδειξης της Κυβέρνησης, καταργώντας τις υπερεξουσίες και στερώντας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την ευχέρεια επιλογής του προσώπου του Πρωθυπουργού στην περίπτωση κατά την οποία είχε αποτύχει η δεύτερη διερευνητική εντολή, κατέστησαν την ανάδειξη της Κυβέρνησης μια απόλυτα τυποποιημένη διαδικασία, στην οποία ο αρχηγός του κράτους μετέχει με δέσμια αρμοδιότητα. Η αρχή της δεδηλωμένης παίρνει την τέλεια μορφή της στο Σύνταγμα του και πλέον δεν μπορεί να υπάρξει πρωθυπουργός μειοψηφίας. Την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης λαμβάνει ο διοριζόμενος ως Πρωθυπουργός, αρχηγός του κόμματος που διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή. Αν κανένα κόμμα δε διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή, που διαρκεί μέχρι τρεις ημέρες, στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία, προκειμένου να εξακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. 23

24 Στην περίπτωση αποτυχίας παρέχεται διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος και αν και αυτή αποτύχει του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Σε κάθε περίπτωση, έως τέσσερα κόμματα εν συνόλω μπορούν να λάβουν διερευνητική εντολή. 30 Σε περίπτωση που αποτύχουν όλες οι διερευνητικές εντολές ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων με σκοπό να σχηματισθεί οικουμενική κυβέρνηση. Και αν και αυτή η προσπάθεια αποτύχει, όπως είδαμε να συμβαίνει πολύ πρόσφατα, διορίζεται υπηρεσιακός Πρωθυπουργός ο Πρόεδρος ενός εκ των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας και διαλύει τη Βουλή. Σε κάθε όμως περίπτωση που σχηματισθεί κυβέρνηση με δεδηλωμένη πλειοψηφία, μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την ορκωμοσία του πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση υποχρεούται να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, σύμφωνα με το άρθρο 84 παρ. 1 εδ. β. Η Κυβέρνηση παρουσιάζει τις προγραμματικές της δηλώσεις, που συμπίπτουν με τις προεκλογικές εξαγγελίες της και ζητά ψήφο εμπιστοσύνης. Πρόταση εμπιστοσύνης δε μπορεί να γίνει δεκτή, αν δεν εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, η οποία όμως δεν μπορεί να είναι κατώτερη από τα 2/5 του όλου αριθμού των βουλευτών, δηλαδή από πλειοψηφία 120 βουλευτών σε σύνολο Εντούτοις οι εύθραυστες αυτές πλειοψηφίες δύσκολα αφήνουν την κυβέρνηση στην πράξη να κυβερνήσει, όπως άλλωστε συνέβη και με την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ούτως ή άλλως η Κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. 24

25 Ο βίος της Κυβέρνησης λήγει με την απαλλαγή από τα καθήκοντά της. Απαλλαγή από τα καθήκοντα είναι η τυπική πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας, με την οποία τερματίζεται η άσκηση των καθηκόντων των μελών συγκεκριμένου Υπουργικού Συμβουλίου μετά την υποβολή της παραίτησης της Κυβέρνησης ή και δίχως παραίτηση, στην εξαιρετική περίπτωση της καταψήφισής της από τη Βουλή. Ο πρωθυπουργός οφείλει να υποβάλει την παραίτηση της Κυβέρνυσής του αμέσως μετά τις εκλογές, ώστε να διορισθεί πρωθυπουργός σύμφωνα με τη νέα δεδηλωμένη, ακρογωνιαίο λίθο του κοινοβουλευτικού μας συστήματος. 25

26 5)ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ Η επάνοδος του Κ. Καραμανλή και η ορκωμοσία του ως πρωθυπουργού της Ελλάδας τα ξημερώματα της 24 ης Ιουλίου 1974 σήμανε το τέλος της δικτατορίας και την έναρξη της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας. Ο Καραμανλής σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας, στελεχώνοντάς τη με μέλη της ΕΡΕ, της Ένωσης Κέντρου, καθώς και με ορισμένα από τα στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα. Τα κύρια προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση ήταν η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τα γεγονότα στο μαρτυρικό νησί εξελίχθηκαν ραγδαία με τη δεύτερη εισβολή και η κυβέρνηση βρέθηκε προ τετελεσμένων. Στο εσωτερικό, μία από τις πρώτες ενέργειες ήταν η έκδοση «καταστατικής» Συντακτικής Πράξης την 1 η Απριλίου «περί αποκαταστάσεως της δημοκρατικής νομιμότητος». Με αυτήν επανήλθε σε ισχύ προσωρινά το Σύνταγμα του 1952, εκτός από τα άρθρα αυτά που αφορούσαν το πολίτευμα. Καταργήθηκαν όλες οι νομοθετικές πράξεις του δικτατορικού καθεστώτος, απελευθερώθηκαν οι πολιτικοί κρατούμενοι και τέθηκαν υπό έλεγχο 26

27 οι ένοπλες δυνάμεις. 1 Στη συνέχεια αναγνωρίστηκαν όλοι οι πολιτικοί σχηματισμοί που βρίσκονταν εκτός νόμου από το , συμπεριλαμβανομένου του Κ.Κ.Ε. Ο Καραμανλής, αφού ανασχημάτισε το κυβερνητικό σχήμα, αντικαθιστώντας 13 υπουργούς και υφυπουργούς που επρόκειτο να πολιτευθούν, εκτός των Αβέρωφ, Γκίκα και Καραμανλή, διεξήγαγε τις εκλογές της 17 ης Νοεμβρίου 1974, τις πρώτες μετά τη δικτατορία. Νικητής των εκλογών, με το επιβλητικό ποσοστό 54,2%, αναδεικνύεται ο Καραμανλής, με το νέο κομματικό σχηματισμό του, τη Νέα Δημοκρατία, την οποία ίδρυσε στις 28 Σεπτεμβρίου Στις 21 Νοεμβρίου 1974 ορκίζεται η νέα κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 διεξάγεται δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος, επιλύοντας οριστικά το πολιτειακό ζήτημα που είχε ταλανίσει την ελληνική πολιτική ζωή ολόκληρο τον 20ό αιώνα και εγκαθιδρύοντας το πολίτευμα της προεδρευομένης κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος εκλέγεται από τη Βουλή προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Μ. Δ. Στασινόπουλος, πρώην Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στις 9 Δεκεμβρίου άρχισαν οι εργασίες 1 Στο Σύνταγµα, και παρά την αντίσταση του στρατού, υιοθετήθηκε τροπολογία, µαζί µε νοµοθετικό διάταγµα, σύµφωνα µε τα οποία οι πολιτικές αρχές ήταν υπεύθυνες για τους διορισµούς στις κύριες διοικητικές θέσεις στο στρατό. Βερέµης, Θ., Ο στρατός στην Ελληνική Πολιτική. Από την Ανεξαρτησία έως τη Δηµοκρατία, Κούριερ εκδ, Αθήνα 1997, σελ

28 της Ε Αναθεωρητικής Βουλής, η οποία ψήφισε το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιουνίου Στις 19 Ιουνίου πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κ. Τσάτσος. Ο Καραμανλής επιλέγει την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες και στις 20 Νοεμβρίου 1977 διεξάγονται εκλογές με πιο αναλογικό εκλογικό σύστημα. Νικητής και πάλι είναι το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, η οποία συγκέντρωσε το 4 1, 8 % των ψήφων. Στη δεύτερη θέση παρουσιάζεται το ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα) του Ανδρέα Παπανδρέου με ποσοστό 25,3%. Οι κυβερνήσεις Καραμανλή προέταξαν την εξωτερική πολιτική, με πρώτιστο στόχο αφενός την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατική ομαλότητα και την οικονομική ευημερία, και αφετέρου την αντιμετώπιση του Κυπριακού, επιλέγοντας την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Στον οικονομικό τομέα, ο πρωθυπουργός επέλεξε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που είχαν προκύψει από την οικονομική κρίση του 1974 με απλόχερη εισοδηματική πολιτική, με παροχές και αυξήσεις σε μισθούς, και έντονος κρατικός παρεμβατισμός, με εθνικοποιήσεις (Ολυμπιακή, Εμπορική). 28

29 Στις αρχές Μαΐου 1980, με τη λήξη της θητείας του Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου, ο Κ. Καραμανλής εκλέγεται με οριακή πλειοψηφία 183 ψήφων στην Τρίτη ψηφοφορία Πρόεδρος της Δημοκρατίας. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Γ. ΡΑΛΛΗ Με την παραίτηση του Καραμανλή από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, αναδεικνύεται διάδοχός του με εσωκομματικές διαδικασίες ο Γ. Ράλλης, ο οποίος και κατέλαβε το πρωθυπουργικό αξίωμα, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 32 του Συντάγματος. Ο Ράλλης ακολούθησε την πολιτική του προκατόχου του, με αποκορύφωμα την έναρξη της συμμετοχής της Ελλάδας ως 10 μέλος της ΕΟΚ την 1 η Ιανουαρίου Στις 1 9 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση ανασχηματίζεται και προετοιμάζει τις εκλογές της 18 ης Οκτωβρίου ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Το εκλογικό αποτέλεσμα των εκλογών του ήταν ένας πραγματικός θρίαμβος του ΠΑΣΟΚ και προσωπικά του ηγέτη του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος πέτυχε το εντυπωσιακό αποτέλεσμα του 48,07% των ψήφων. Στο πρώτο κυβερνητικό σχήμα εντάχθηκαν τα ηγετικά στελέχη του κινήματος, όπως ο Ά. Τσοχατζόπουλος, Απ. 29

30 Κακλαμάνης, Κ. Σημίτης, Ευ. Γιαννόπουλος, Γ. Αρσένης, Θ. Πάγκαλος και άλλοι, οι οποίοι θα εναλλάσσονται και στις επόμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. Στην πρώτη του κυβέρνηση ο Παπανδρέου έλαβε μια σειρά από ρηξικέλευθα μέτρα, όπως η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, ο επαναπατρισμός των πολιτικών προσφύγων, η καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος γραφής, τροποποιήσεις του οικογενειακού δικαίου, με την κατάργηση της προίκας και της μοιχείας, καθιέρωση του πολιτικού γάμου κ.ά. Η "αλλαγή", που αποτέλεσε το κορυφαίο σύνθημα της εποχής, δεν αφορούσε τόσο την υλοποίηση πραγματικών εξαγγελιών όσο το αδιαμφισβήτητο γεγονός της εισαγωγής κοινωνικών μεταρρυθμίσεων και της ανάδειξης νέων στρωμάτων που άλλαξαν το προφίλ της ελληνικής κοινωνίας. Το 1985, και παρά τα όσα άφηνε να διαφανούν, ο Α. Παπανδρέου πρότεινε για Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον αρεοπαγίτη Χρ. Σαρτζετάκη, ο οποίος εξελέγη στο ύπατο αξίωμα της ελληνικής Δημοκρατίας. Στις 2 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς προκηρύσσονται εκλογές, οι οποίες διεξάγονται με το σύστημα της «λίστας». Το ΠΑΣΟΚ εκλέγεται και πάλι στην πρώτη θέση και η Νέα Δημοκρατία, υπό την ηγεσία του Κ. Μητσοτάκη, παραμένει στην αξιωματική αντιπολίτευση. Αμέσως μετά τις εκλογές του 1985, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. 30

31 εφάρμοσε ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας που αποσκοπούσε στη μείωση των τεράστιων σωρευμένων ελλειμμάτων, μέσα από την αποθάρρυνση των εισαγωγών, τις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και την αύξηση -κυρίως διά της φορολογίας- των κυβερνητικών εσόδων. Η κατάσταση βαίνει διαρκώς επιδεινούμενη και επιβαρύνεται περαιτέρω από τα προβλήματα υγείας του πρωθυπουργού και το ξέσπασμα σκανδάλων, με κυριότερο το λεγόμενο «σκάνδαλο Κοσκωτά». Στις εκλογές της 18 ης Ιουνίου 1989 επιβεβαιώνεται η ραγδαία πτώση της δύναμης του ΠΑΣΟΚ. Νικητής είναι το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας με ποσοστό 44% των ψήφων, το αναλογικό όμως εκλογικό σύστημα της στέρησε τη δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης, ενώ η ενωμένη Αριστερά του Συνασπισμού συγκέντρωσε το αξιοσημείωτο ποσοστό του 13% και κατέστη για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία προνομιακός πολιτικός εταίρος. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΖ. ΤΖΑΝΝΕΤΑΚΗ Η αδυναμία σχηματισμού αυτοδύναμου κυβερνητικού σχήματος εγκαινιάζει ένα γύρο διερευνητικών εντολών, διαπραγματεύσεων και διαβουλεύσεων ανάμεσα στον αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τους ηγέτες του Συνασπισμού της 31

32 Αριστεράς Χ. Φλωράκη και Λ. Κύρκο, με στόχο το σχηματισμό κυβέρνησης. Στις αρχές Ιουλίου 1989 αποφασίστηκε η δημιουργία μιας μεταβατικής «συγκυβέρνησης» των δύο κομμάτων, με επικεφαλής το στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας Τζαννή Τζαννετάκη. Στόχος της ιδιότυπης αυτής κυβέρνησης ήταν η «κάθαρση», όπως αναφερόταν της πολιτικής ζωής από τη διαφθορά και τα διάφορα σκάνδαλα. Με βάση το νόμο «περί ευθύνης υπουργών» παρέπεμψε στο Ειδικό Δικαστήριο τους θεωρούμενους ως υπεύθυνους και, έχοντας εκπληρώσει τον ειδικό της σκοπό, στις 12 Οκτωβρίου 1989 παραιτείται. ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ι. ΓΡΙΒΑ Η κυβέρνηση Τζαννετάκη αντικαθίσταται από μια αμιγώς υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου Ιωάννη Γρίβα. Αποτελούμενη από εξωκοινοβουλευτικές προσωπικότητες προετοιμάζει και διεξάγει τις εκλογές της 5 ης Νοεμβρίου 1989, των οποίων βασικό χαρακτηριστικό ήταν το πολωμένο κλίμα. 2 Πρώτο κόμμα αναδεικνύεται η Νέα Δημοκρατία αλλά και πάλι αδυνατεί, λόγω του εκλογικού νόμου, να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας οδηγούσε είτε σε 2 Χαρακτηριστικό είναι το εκλογικό αποτέλεσµα: Η Νέα Δηµοκρατία συγκέντρωσε το 46,19% των ψήφων και το ΠΑΣΟΚ το 40,69%. 32

33 τρίτη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε ένα χρόνο είτε την αναζήτηση μιας «τρίτης» λύσης. Η λύση αυτή ήταν ο σχηματισμός μιας «οικουμενικής» κυβέρνησης, με τη συμμετοχή των τριών κομμάτων που αντιπροσωπεύονταν στη Βουλή. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ξ. ΖΟΛΩΤΑ Επικεφαλής της «οικουμενικής» κυβέρνησης τέθηκε ο έγκριτος Ακαδημαϊκός, οικονομολόγος και επίτιμος διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφών Ζολώτας. Στις 23 Νοεμβρίου η κυβέρνηση ορκίστηκε, σύντομα όμως μετεξελίχθηκε, κατόπιν ανασχηματισμού, σε υπηρεσιακή, προκειμένου να διεξαχθούν εκλογές, 3 στις 8 Απριλίου ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Κ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ Νικητής των εκλογών είναι η Νέα Δημοκρατία και ο αρχηγός της Κ. Μητσοτάκης ορκίζεται πρωθυπουργός στις 11 Απριλίου Στο κυβερνητικό σχήμα συμμετείχαν κορυφαία στελέχη της παράταξης αλλά και ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης. Το Ο λόγος ήταν ότι η θητεία του Προέδρου της Δηµοκρατίας εξέπνεε και τα πολιτικά κόµµατα αδυνατούσαν να 3 συµφωνήσουν σε ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής. 33

34 πολιτικοϊδεολογικό κλίμα που επικράτησε στην κυβέρνηση σηματοδοτείται από την κυριαρχία φιλελεύθερων ιδεών και προσεγγίσεων. Σ' αυτές βασίστηκε το κυβερνών κόμμα προκειμένου να διαχειριστεί την οικονομία με τολμηρές προτάσεις (έμφαση στις αποκρατικοποιήσεις, μείωση του κράτους και των δαπανών του, απελευθέρωση της αγοράς εργασίας κ.ά.), που συναντούσαν ωστόσο έντονους κοινωνικούς κραδασμούς. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει στην εξωτερική πολιτική το «Σκοπιανό» ζήτημα, 4 το οποίο προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1993, ένα χρόνο πριν από την εκπνοή της κυβερνητικής θητείας, η κυβέρνηση χάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής και παραιτείται. Η Βουλή διαλύεται βάσει του άρθρου 41 παρ. 2 του Συντάγματος περί «ανανέωσης της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπισθεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας». 5 Στις εκλογές της 10 ης Οκτωβρίου 1993 επανέρχεται ως νικητής το ΠΑΣΟΚ με το 46,88% των ψήφων, αποκαθιστώντας έτσι την τραυματισμένη εικόνα και αξιοπιστία του κόμματος αλλά και του αρχηγού του. 4 Το «Σκοπιανό» σηµατοδοτεί την απαρχή του διχασµού στο εσωτερικό της Νέας Δηµοκρατίας. 5 Αναστασιάδης, Γ., Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας ( ): Το τέλος µιας «εποχής», εκδ. Αλέξανδρος, Θεσσαλονίκη 1999, σελ

35 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Στις 13 Οκτωβρίου 1993 ορκίζεται η τρίτη και τελευταία κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου. Στον οικονομικό τομέα γίνονται προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής, με στόχο την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, ενώ στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής το «Σκοπιανό» παγώνει. 6 Η υγεία του πρωθυπουργού επιδεινώνεται ραγδαία και στις 17 Ιανουαρίου 1996 παραιτείται από το αξίωμά του. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Κ. ΣΗΜΙΤΗ Διάδοχος του Παπανδρέου ορίστηκε ο Κ. Σημίτης, ο οποίος, μετά το θάνατο του Α. Παπανδρέου τον Ιούνιο του 1996, εκλέγεται στο 4 ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ αρχηγός του κόμματος. Ο Σημίτης ηγείται του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου 1996, στις οποίες και καταλαμβάνει την πρώτη θέση. 7 Η εκλογή του σηματοδοτεί δυναμικές αλλαγών και αναδιαρθρώσεων τόσο στην κυβερνητική πολιτική όσο και στη στελέχωση του διοικητικού μηχανισμού από νέα πρόσωπα. Η επικράτηση της "εκσυγχρονιστικής" πτέρυγας στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ συνδέθηκε με ένα νέο πρόγραμμα που έθετε εμφατικά το 6 Για την τελευταία κυβέρνηση Παπανδρέου, βλ. Αναστασιάδης, Γ, ό.π., σελ Οι θέσεις των πολιτικών κοµµάτων που συµµετείχαν στις εκλογές του 1996, τα αποτελέσµατα των εκλογών καθώς και οι εκλεγέντες βουλευτές περιέχονται στην έκδοση Η Γ Ελληνική Δηµοκρατία και οι θεσµοί της. Πρόεδροι Δηµοκρατίας, Πρωθυπουργοί, Κυβερνήσεις, Εκλογές, Πολιτικά Κόµµατα, εκδ. Παρατηρητής,

36 αίτημα της ανανέωσης και του εξορθολογισμού της ελληνικής κοινωνίας. Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης είχε έναν ξεκάθαρο στόχο, την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ. Πραγματικά, στις 19 Ιουνίου 2000 υπογράφεται η συνθήκη ένταξης της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Στις βουλευτικές εκλογές της 9 ης Ιουνίου 2000 το ΠΑΣΟΚ επανεκλέγεται οριακά. Η επιρροή του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ στην κοινωνία σύντομα ατονεί και στις επόμενες εκλογές της 7 ης Μαρτίου 2004 αναδεικνύεται πρώτη δύναμη η παράταξη της Νέας Δημοκρατίας, με αρχηγό τον Κ. Καραμανλή. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ Στις 2 2 Μαρτίου η κυβέρνηση Καραμανλή έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης. Κλήθηκε να χειριστεί δύο σημαντικά ζητήματα: Την επιτυχή διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 στην Αθήνα και τη συναινετική εκλογή ως Προέδρου της Δημοκρατίας του Καρόλου Παπούλια, ιστορικού στελέχους του ΠΑΣΟΚ. Στις 16 Σεπτεμβρίου 2007 διεξάγονται εκλογές που ανέδειξαν νικητή και πάλι τον Κ. Καραμανλή. Η νέα κυβέρνηση καρκινοβατεί, ενώ τα πρώτα σύννεφα της οικονομικής κρίσης, με την αύξηση του δημοσίου χρέους και των ελλειμμάτων να αποτελούν ζητήματα δύσκολα διαχειρίσιμα. 36

37 Μπροστά στο διαφαινόμενο αδιέξοδο, ο Κ. Καραμανλής προκηρύσσει εκλογές για τις 6 Οκτωβρίου 2009, οι οποίες δίνουν τη νίκη στο ΠΑΣΟΚ, του οποίου ηγείται ο Γιώργος Παπανδρέου, γιος του Ανδρέα και εγγονός του Γεωργίου Παπανδρέου. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Η κυβέρνηση Παπανδρέου έπρεπε να διαχειριστεί την ελληνική κρίση χρέους. Ως λύση επιλέχτηκε η καταφυγή της Ελλάδας στους μηχανισμούς στήριξης και διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, με την υπογραφή ενός Μνημονίου Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών πολιτικών. Η αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης εξώθησε τον πρωθυπουργό στην παραίτηση. Τον Νοέμβριο του 2011 οι αρχηγοί των κομμάτων Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ και Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός συμφωνούν στο σχηματισμό κυβέρνησης ευρείας αποδοχής υπό τον οικονομολόγο Λουκά Παπαδήμο. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Λ. ΠΑΠΑΔΗΜΟΥ Η κυβέρνηση Παπαδήμου θεωρήθηκε μεταβατική, με σκοπό την επίτευξη των στόχων που προέβλεπαν «οι συμφωνίες της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ευρωζώνης της 26ης Οκτωβρίου 2011», η «εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής που συνδέεται με τις 37

38 αποφάσεις αυτές» 8 Στις 11 Απριλίου 2012 η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές που διεξήχθησαν στις 6 Μαΐου Τα αποτελέσματα των εκλογών ανέδειξαν μεν νικήτρια τη Νέα Δημοκρατία, με το χαμηλό όμως ποσοστό του 18,85% και 108 έδρες, ενώ τη δεύτερη θέση καταλαμβάνει ο ΣΥΡΙΖΑ με 16,78% και 52 έδρες. ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Π. ΠΙΚΡΑΜΜΕΝΟΥ Μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες σχηματισμού κυβέρνησης, σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας Παναγιώτη Πικραμμένο. Λίγο αργότερα, στις 17 Ιουνίου 2012 διεξάγονται και πάλι εκλογές, από τις οποίες νικητής αναδεικνύεται η Νέα Δημοκρατία με 29,7%. Για άλλη μια φορά δεν υπάρχει δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης, μπροστά όμως στο πολιτικό αδιέξοδο και στον κίνδυνο οικονομικής κατάρρευσης της χώρας, αποφασίζεται η δημιουργία μιας κυβέρνησης συνεργασίας, με τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και της Δημοκρατικής Αριστεράς. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Α. ΣΑΜΑΡΑ Στις 21 Ιουνίου 2012 ανακοινώνεται ο σχηματισμός της κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Αντώνη Σαμαρά. 8 Συνέντευξη του Λουκά Παπαδήµου στην εφηµερίδα «Το Βήµα», 10 Νοεµβρίου

39 6)ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΛΗΜΜΑΤΑ Το κοινοβουλευτικό σύστημα, που γεννήθηκε στην Αγγλία μετά από μια ανορθόδοξη ιστορικά πορεία τελειοποιήθηκε στη χώρα μας. Το 1875 εισάγεται το κοινοβουλευτικό σύστημα και καθιερώνεται ότι ο βασιλιάς οφείλει να σχηματίζει κυβέρνηση στηριζόμενη στην εμπιστοσύνη της Βουλής, αρχή που για να λειτουργήσει ομαλά προϋποθέτει τη συνεχή παρουσία μιας κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και συνεπώς την ύπαρξη κομματικών σχηματισμών επαρκούς σταθερότητας. Από το 1975, οπότε και καθιερώθηκε πλέον ρητά η αρχή της δεδηλωμένης, μέχρι σήμερα ο κοινοβουλευτισμός τελειοποιήθηκε και το 1986 εισήχθη η απόλυτη αρχή της δεδηλωμένης, χαράσσοντας μια καινούρια σελίδα στην ελληνική συνταγματική ιστορία. Δημοκρατία άλλωστε σημαίνει επιβολή της πλειοψηφίας. Η εισαγωγή άλλωστε της τέλειας αρχής της δεδηλωμένης υπήρξε σταθμός για το κοινοβουλευτικό μας σύστημα. Σε συνδυασμό μάλιστα με τους εκάστοτε ισχύοντες νόμους η αρχή αυτή μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό κυβερνήσεων συνεργασίας. Η εν λόγω αρχή λοιπόν σε πολλές περιπτώσεις διαμόρφωσε τις σύγχρονες πολιτικές εξελίξεις. Μια τέτοια συγκυρία είναι και η σημερινή όπου βάσει της αρχής αυτής επιβάλλονται συνεργασίες μεταξύ πολιτικών κομμάτων προκειμένου να αποφευχθεί η αστάθεια και η εκ νέου προσφυγή των πολιτών στις κάλπες. Άλλωστε το πνεύμα 39

40 που επέβαλε την καθιέρωση της αρχής αυτής σκοπούσε στο σχηματισμό κυβερνήσεων, οι οποίες χαίρουν της εμπιστοσύνης του λαού και όχι στην πραγματοποίηση συνεχών εκλογικών αναμετρήσεων, οι οποίες συμβάλλουν στη δημιουργία κλίματος αβεβαιότητας. 40

41 7)ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γ.Αναστασιάδης, Συνταγματικοί θεσμοί και λειτουργία του πολιτεύματος- Ιδιομορφίες της ιστορικής εξέλιξης και της σύγχρονης πολιτικής ζωής, εκδ. Σάκκουλα Θεσσαλονίκη 1984 Δ. Τσάτσος, Συνταγματικό Δίκαιο τ.β, εκδ. Αντ.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1992 Ανδρέας Γ.Δημητρόπουλος, Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου, εκδ. Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2011 Κώστας Γ. Μαυριάς, Συνταγματικό Δίκαιο, εκδ.αντ.ν.σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 Ανδρέα.Γ. Δημητρόπουλος Η διάλυση της Βουλής,, εκδ.αντ. Ν.Σάκκουλα Αθήνα- Κομοτηνή 1992 Αντώνη Μ.Παντελή, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, εκδ. ΛΙΒΑΝΗ Αθήνα 2007, σελ.366 Φίλιππος Κ. Σπυρόπουλος Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο,, εκδ. Αντ. Ν.Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2006 Richard Clogg Σύντομη Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Α.ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ, Αθήνα 1999 Ηλίας Νικολακόπουλος, Των εκλογών τα πάθη, εκδ.το ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη Ευ.Βενιζέλος, Η διάλυση της Βουλής, Από το Σύνταγμα του 1975 στην αναθεώρηση του 1986 εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη