ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων Βρυξέλλες, 16 Μαρτίου 2009 Έκθεση της αντιπροσωπείας της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στη Σενεγάλη Εισηγήτρια: Roselyne LEFRANÇOIS Αντιπροσωπεία της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) επισκέφθηκε τη Σενεγάλη από τις 24 έως τις 28 Νοεμβρίου Στην εν λόγω αντιπροσωπεία μετείχαν έξι ευρωβουλευτές: ο κ. Agustín DÍAZ DE MERA, αρχηγός της αποστολής, η κ. Roselyne LEFRANÇOIS, εισηγήτρια, καθώς και ο κ. Simon BUSUTTIL, ο κ. Patrick GAUBERT, ο κ. Javier MORENO SANCHEZ και ο κ. Ιωάννης ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ (βλ. παράρτημα 1). Η επίσκεψη εντασσόταν στο πλαίσιο σειράς επισκέψεων τις οποίες πραγματοποίησαν μέλη της επιτροπής LIBE μεταξύ του 2005 και του 2008 με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο υποδοχής των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ: στην Ιταλία (Λαμπεντούσα), την Ισπανία (Θέουτα και Μελίγια, Κανάριοι Νήσοι), τη Γαλλία (Παρίσι), τη Μάλτα, την Ελλάδα (Σάμος και Αθήνα), το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Κάτω Χώρες, τη Δανία, την Πολωνία και την Κύπρο. Προτού μεταβούν στη Σενεγάλη, τα μέλη της αντιπροσωπείας έλαβαν πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τα χαρακτηριστικά της χώρας, την κατάσταση στον τομέα της μετανάστευσης, τα υφιστάμενα προγράμματα συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα, καθώς και τις δραστηριότητες του FRONTEX. Το πρόγραμμα της επίσκεψης περιελάμβανε (βλ. παράρτημα 2): συναντήσεις με τον πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης της Σενεγάλης, Εξοχότατο κ. Mamadou SECK, και με μέλη της Εθνοσυνέλευσης της Σενεγάλης ακρόαση από τον Εξοχότατο κ. Cheikh Hadjibou SOUMARE, πρωθυπουργό της Σενεγάλης, και τους συναρμόδιους υπουργούς για θέματα μετανάστευσης συνάντηση με τον κ. Saliou DIALLO, γενικό διευθυντή Εθνικής Ασφάλειας της Σενεγάλης και επίσκεψη στον «μηχανισμό» καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης που λειτουργεί με έδρα το υπουργείο Εσωτερικών συναντήσεις με πρέσβεις κρατών μελών της ΕΕ PV\ doc PE v01-00

2 συναντήσεις με το Front Siggil Sénégal (σενεγαλέζικη αντιπολίτευση) συνάντηση με την Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODCCP), την Αφρικανική Συνέλευση για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (RADDHO), την Επιτροπή ΜΚΟ για την Ανάπτυξη (CONGAD), την Πλατφόρμα μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, τον Εθνικό Οργανισμό Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την οργάνωση RADI, τον Αφρικανικό Οργανισμό Ανάπτυξης και Συνεργασίας (OFADEC), την οργάνωση PAN Sénégal, καθώς και την M.A.I.S. επίσκεψη στις λιμενικές εγκαταστάσεις που είναι υπεύθυνες για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων ελέγχου των μεταναστευτικών ροών, στο «κέντρο» συντονισμού που χρηματοδοτείται από τον FRONTEX, και επίσκεψη περιπολικού σκάφους της ισπανικής Guardia Civil επιτόπια επίσκεψη, με σκοπό την πραγματοποίηση συνάντησης με τον σύλλογο γυναικών για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης / Gie Natangué του Pikine και της περιφερειακής κοινότητας Thiaroye-sur-mer, και με τον σύλλογο εξαφανισθέντων και επαναπατρισθέντων παράνομων μεταναστών και των οικογενειών τους στο Thiaroye-sur-mer επιτόπια επίσκεψη στην Khombole συναντήσεις με τον Σύλλογο Επαναπατρισθέντων Ντακάρ και Περιχώρων και με πρώην μετανάστες. Η αντιπροσωπεία συνοδευόταν από την οπτικοακουστική υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία συνεργάστηκε με τοπικό τηλεοπτικό συνεργείο. Στόχος ήταν να παρουσιαστεί η συγκεκριμένη ευρωπαϊκή δραστηριότητα μέσω του δικτύου Europe by Satellite (EbS). Οι ευρωβουλευτές διοργάνωσαν συνέντευξη Τύπου την τελευταία ημέρα της αποστολής. Η αντιπροσωπεία της επιτροπής LIBE που επισκέφθηκε τη Σενεγάλη από τις 24 έως τις 28 Νοεμβρίου 2008 είχε ως στόχο να προσπαθήσει να κατανοήσει με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό και λεπτομερή τρόπο το ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης, και ειδικότερα να αναλύσει τα αίτια του φαινομένου, το πώς αυτό γίνεται αντιληπτό από τη σενεγαλέζικη κοινωνία και τις εθνικές αρχές της Σενεγάλης, την κατάσταση όσον αφορά την τρέχουσα συνεργασία με την Ευρώπη και τη διεθνή κοινότητα, καθώς και τον ρόλο που διαδραματίζει ο FRONTEX στην εν λόγω χώρα. Ως εκ τούτου, η αντιπροσωπεία συναντήθηκε με πολλούς και διάφορους συνομιλητές: με πολιτικούς ιθύνοντες της πλειοψηφίας που ασκεί την εξουσία στη χώρα και με το Μέτωπο SIGGIL, που αποτελεί την κύρια αντιπολιτευόμενη δύναμη με εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) με εκπροσώπους του FRONTEX και της ισπανικής Guardia Civil με πρωτεργάτες μικρών έργων τοπικής ανάπτυξης καθώς και με τους πρέσβεις ορισμένων κρατών μελών της Ένωσης. Επιπλέον, ενώ δεν είναι πάντα εύκολο να πραγματοποιηθούν συζητήσεις με παράγοντες δικτύων παράνομης μετανάστευσης, η αντιπροσωπεία επεδίωξε παράλληλα να ανταλλάξει απόψεις με νέους Σενεγαλέζους οι οποίοι επαναπατρίστηκαν ενώ επιχειρούσαν να μεταναστεύσουν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έως προσφάτως, υπήρχαν μόνο δύο τόποι επιβίβασης παράνομων μεταναστών με προορισμό την Ευρώπη: η Λιβύη για το ιταλικό νησί Λαμπεντούσα και για τη Μάλτα, και το Μαρόκο για τις Καναρίους Νήσους. Καθώς αυτοί εντοπίστηκαν και εξουδετερώθηκαν από τις χώρες PE v /18 PV\ doc

3 της Αφρικανικής Ένωσης, κυρίως χάρη στην εντατικοποίηση της συνεργασίας μεταξύ της Ισπανίας και του Μαρόκου, τα κύρια σημεία αναχώρησης είναι πλέον η Μαυριτανία, η Γουινέα-Μπισσάου, τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου και η Σενεγάλη. Για μια χώρα όπως η Σενεγάλη, η παράνομη μετανάστευση είχε στο παρελθόν και συνεχίζει να έχει συνέπειες εμφανείς και πολύ συχνά τραγικές. Η πρώτη από τις συνέπειες αυτές είναι φυσικά το σημαντικό κόστος όσον αφορά τις απώλειες ανθρώπινων ζωών. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο αριθμός των ατόμων που έχουν χάσει τη ζωή τους στη θάλασσα καθώς προσπαθούσαν να προσεγγίσουν τις ακτές των Καναρίων Νήσων, όμως ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού ορισμένων περιοχών. Το συγκεκριμένο φαινόμενο παρατηρείται λόγου χάρη σε δύο χωριά τα οποία επισκέφθηκε η αντιπροσωπεία: το Thiaroye-sur-mer, το οποίο μετρά έως σήμερα περίπου 400 νέους άνδρες οι οποίοι εξαφανίστηκαν στη θάλασσα, και το Khombole, ο πληθυσμός του οποίου μειώθηκε από 3000 σε 250 κατοίκους εντός λίγων ετών. Σε αυτό το ανθρώπινο δράμα προστίθενται οι οικονομικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι οι μετανάστες είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα νέοι σε ηλικία εργασίας. Έτσι, ορισμένοι τομείς, όπως η αλιεία ή οι μεταφορές, έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα λόγω της μαζικής αναχώρησης ενεργών νέων προς την Ισπανία. Ένα μέλος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Εθνοσυνέλευσης της Σενεγάλης συνόψισε άλλωστε σε μια φράση τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργεί αυτή η κατάσταση: «Οι νέοι μας αποτελούν το μελλοντικό μας εργατικό δυναμικό και φεύγουν για χώρες στις οποίες δεν τους χρειάζονται». Διότι, όπως υπογράμμισαν τόσο οι αρχές της Σενεγάλης όσο και οι ΜΚΟ, ο μεγάλος αριθμός των Σενεγαλέζων που καταφεύγουν στην παράνομη μετανάστευση οφείλεται στο γεγονός ότι η νόμιμη μετανάστευση έχει πλέον καταστεί σχεδόν αδύνατη λόγω των πολύ περιοριστικών πολιτικών θεωρήσεων που εφαρμόζουν οι ευρωπαϊκές χώρες και της σκλήρυνσης των διατάξεων σχετικά με τις προϋποθέσεις για την επανένωση οικογενειών, τις συνέπειες των οποίων έχει εντείνει, κατά τη γνώμη τους, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Οι πολυάριθμες επιτόπιες επισκέψεις και συναντήσεις που διοργανώθηκαν με την πολύτιμη βοήθεια της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ντακάρ κατέστησαν δυνατό να εντοπιστούν με πιο συγκεκριμένο και λεπτομερή τρόπο οι λόγοι που ωθούν τόσους νέους από τη Σενεγάλη να ριψοκινδυνεύουν τις ζωές τους ταξιδεύοντας πάνω σε πιρόγες, καθώς και τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν στην προσπάθεια να τεθεί τέρμα σε αυτό το τραγικό φαινόμενο. 1. Η παράνομη μετανάστευση: ένα φαινόμενο που συνδέεται με σειρά ποικίλων παραγόντων Είναι ασφαλώς δύσκολο να προσπαθήσει κανείς να περιγράψει με ακρίβεια τα αίτια ενός πολύ σύνθετου φαινομένου όπως η παράνομη μετανάστευση, όμως οι συζητήσεις που διεξήχθησαν στο πλαίσιο του έργου αυτής της αντιπροσωπείας επέτρεψαν τον εντοπισμό μιας σειράς παραγόντων με χαρακτηριστικά συγχρόνως οικονομικά, κοινωνικά, ακόμη και ψυχολογικά, τα οποία, όταν συνδυαστούν, δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξή του. 1.1 Διαρκής επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης PV\ doc 3/18 PE v01-00

4 Η οικονομία της Σενεγάλης, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγή αραχίδων και την αλιεία, υπέστη σοβαρότατα πλήγματα λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι δύο αυτοί καίριοι τομείς. Στον τομέα της γεωργίας, οι ξηρασίες της δεκαετίας προκάλεσαν σημαντική μείωση της παραγωγής αραχίδων, οδηγώντας έτσι σε κρίση τις βιομηχανίες μεταποίησης που συνδέονται με αυτή τη δραστηριότητα. Για τους εκπροσώπους του Μετώπου SIGGIL, εντούτοις, η υποβάθμιση της σενεγαλέζικης γεωργίας οφείλεται πρωτίστως στην αποτυχία των μεταρρυθμίσεων που εφάρμοσε η παρούσα κυβέρνηση, τόσο μέσω του σχεδίου «επιστροφή στη γεωργία» (Retour vers l'agriculture - REVA), το οποίο εγκαινιάστηκε το 2006, όσο και μέσω της «μεγάλης γεωργικής εκστρατείας για τον επισιτισμό και την αφθονία» (Grande offensive agricole pour la nourriture et l'abondance - GOANA) του Κατά τη γνώμη τους, τα συγκεκριμένα μέτρα, τα οποία επιβλήθηκαν στους γεωργούς χωρίς να έχει προηγηθεί καμία σοβαρή μελέτη, δεν ωφέλησαν καθόλου τα λιγότερο ευνοημένα στρώματα του πληθυσμού, ενώ, απεναντίας, οδήγησαν σε αύξηση των τιμών των βασικών προϊόντων διατροφής (ρύζι, λάδι, γάλα κλπ.), καθιστώντας τα απρόσιτα για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Ενόψει της μείωσης της παραγωγής αραχίδων, τα αλιευτικά προϊόντα κατέκτησαν την πρώτη θέση στις εξαγωγές της χώρας. Ως μείζων άξονας ανάπτυξης της σενεγαλέζικης οικονομίας, η αλιεία καταλαμβάνει κεντρική θέση στην κοινωνικοοικονομική ζωή της χώρας καθόσον αποτελεί πηγή απασχόλησης για περισσότερο από το 17% του ενεργού πληθυσμού. Ωστόσο, η υπερεκμετάλλευση των αλιευτικών αποθεμάτων και η σύναψη αλιευτικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, ως επί το πλείστον ευρωπαϊκές, έχουν οδηγήσει σε μείωση των αλιευτικών πόρων και, ως εκ τούτου, σε μείωση της παραγωγής των σενεγαλέζων αλιέων, τα μονόξυλα των οποίων είναι πολύ λιγότερο αποδοτικά από τα μεγάλα δυτικά αλιευτικά σκάφη. Όπως υπογράμμισε ο Ousmane TANOR DIENG, γενικός γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Σενεγάλης, πλέον «η θάλασσα δεν θρέφει τους ανθρώπους της», στον βαθμό που ο σταδιακός περιορισμός της ποσότητας των αλιευμάτων οδηγεί σε κλείσιμο μονάδων μεταποίησης ιχθύων και συνεπώς σε απώλεια πολλών θέσεων εργασίας. Σε αυτό το ιδιαίτερα δύσκολο οικονομικό πλαίσιο, η μετανάστευση φαντάζει για πολλούς νέους Σενεγαλέζους ως η μόνη ελπίδα εξεύρεσης απασχόλησης και εξασφάλισης επαρκούς εισοδήματος για να ζήσουν αξιοπρεπώς τις οικογένειές τους. Με άλλα λόγια, η επιβίβαση σε μια πιρόγα τις περισσότερες φορές δεν είναι αποτέλεσμα μιας απόφασης την οποία λαμβάνει μόνος του ο μετανάστης, αλλά συνέπεια εξαιρετικά έντονων κοινωνικών και οικογενειακών πιέσεων. 1.2 Πολύ έντονες κοινωνικές και οικογενειακές πιέσεις Η οικονομική κρίση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η χώρα είχε ως αποτέλεσμα τον βαθύ μετασχηματισμό της δομής της σενεγαλέζικης κοινωνίας. Κύριο θύμα αυτού του μετασχηματισμού ήταν η μεσαία τάξη, η οποία σχεδόν εξαφανίστηκε, για να αντικατασταθεί από ένα χάσμα μεταξύ, αφενός, μιας προνομιούχου μειονότητας η οποία επιδίδεται σε επίδειξη πλούτου και, αφετέρου, μιας πλειονότητας σε κατάσταση έσχατης φτώχειας η οποία αγωνίζεται απελπισμένα να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσής της, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται τον εκπατρισμό της. Όπως εξήγησαν οι νέοι επαναπατρισθέντες μετανάστες με τους οποίους συναντήθηκε η PE v /18 PV\ doc

5 αντιπροσωπεία, η Ευρώπη αντιμετωπίζεται από πολλούς Σενεγαλέζους, στους οποίους η χώρα τους δεν φαίνεται να προσφέρει καμία ευκαιρία, ως ένα πραγματικό Ελντοράντο όπου μπορεί κανείς να αποκτήσει γρήγορα περιουσία. Οι μετανάστες που επιστρέφουν στη χώρα επιδεικνύονται άλλωστε πολύ πρόθυμα ως πρότυπα επιτυχίας. «Επιστρέφουν με δώρα, έχουν ωραία αυτοκίνητα και μεγαλύτερα σπίτια, και μάλιστα παντρεύονται τις πιο όμορφες γυναίκες», ανέφερε ένας από τους συνομιλητές. Παρά το γεγονός, ωστόσο, ότι αυτές οι εξωτερικές ενδείξεις πλούτου κρύβουν συχνά μια πραγματικότητα λιγότερο ειδυλλιακή, ωθούν όλο και περισσότερους νέους να θέλουν να δοκιμάσουν κατά τον ίδιο τρόπο την τύχη τους. Άλλωστε, για την πλειονότητα αυτών των νέων, οι οποίοι είναι συνηθισμένοι από πολύ τρυφερή ηλικία στη θάλασσα, ως γιοι ψαράδων και ως ψαράδες οι ίδιοι, το να καλύψουν με μια πιρόγα τα 1500 χιλιόμετρα που χωρίζουν τη νότια ακτή της Σενεγάλης από τις Καναρίους Νήσους δεν φαίνεται καθόλου τρομακτικό, δεδομένου ότι η ελάττωση των αλιευτικών πόρων τους έχει ωθήσει να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τις ακτές προς αναζήτηση αλιευμάτων (ενίοτε πραγματοποιώντας ακόμη και πολυήμερες αλιευτικές εξορμήσεις). Το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν περιορίζεται, ωστόσο, στις παράκτιες ζώνες και τα χωριά αλιέων πολλοί νέοι από αγροτικές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας προσπαθούν επίσης να πραγματοποιήσουν αυτό το ταξίδι. Ακόμη και γι αυτούς όμως ο φόβος αποτελεί έναν αποτρεπτικό παράγοντα πολύ λιγότερο ισχυρό από τα κίνητρα που τους ωθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι υποψήφιοι μετανάστες υφίστανται στην πραγματικότητα πολύ ισχυρές κοινωνικές πιέσεις, ιδίως από τις οικογένειές τους. Η πρόεδρος του συλλόγου γυναικών για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, Yayi BAYAM DIOUF, με την οποία η αντιπροσωπεία της επιτροπής LIBE συζήτησε επί μακρόν κατά την επίσκεψή της στο Thiaroye-sur-mer, υπενθύμισε ότι οι μετανάστες απολάμβαναν ανέκαθεν μεγάλη εκτίμηση στους κόλπους της σενεγαλέζικης κοινωνίας, ενώ ο νέος άνεργος που μένει στη χώρα του αντιμετωπίζεται σχεδόν ως παρίας. Έτσι, οι οικογένειες δεν διστάζουν να πουλήσουν ακόμα και περιουσιακά τους στοιχεία (γη, κοσμήματα κλπ.), ή και να χρεωθούν σε μεσάζοντες ή τρίτους προκειμένου να χρηματοδοτήσουν το ταξίδι ενός γιου ή αδελφού. Το ίδιο είχε πράξει η κ. BAYAM DIOUF, η οποία, όπως πολλές άλλες μητέρες, συνέβαλε στην αναχώρηση του μοναχογιού της, η πιρόγα του οποίου βυθίστηκε τον Απρίλιο του Έτσι, οι νέοι Σενεγαλέζοι συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πάρουν τον δρόμο της θάλασσας. Στις συζητήσεις με μέλη του συλλόγου εξαφανισθέντων και επαναπατρισθέντων παράνομων μεταναστών και των οικογενειών τους στο Thiaroye-sur-mer, καθώς και με άλλους νέους οι οποίοι επιχείρησαν να ακολουθήσουν την ίδια διαδρομή, μία φράση επανερχόταν διαρκώς: «Barça mba Barsakh», «Βαρκελώνη ή θάνατος». Όμως αυτή η παράνομη μετανάστευση δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί χωρίς τη βοήθεια ισχυρών και καλά οργανωμένων δικτύων μεταφοράς. 1.3 Ισχυρά και καλά οργανωμένα παράνομα δίκτυα Παρότι είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε ποιο βαθμό τα δίκτυα παράνομης μετανάστευσης που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Σενεγάλης έχουν συμβάλει στην αύξηση των ροών υποψηφίων μεταναστών, είναι βέβαιο ότι τα δίκτυα μεταφοράς καθίστανται με την πάροδο του χρόνου όλο και πιο οργανωμένα και επικερδή. Οι πρώτοι διακινητές ήταν συνταξιούχοι καπετάνιοι πιρογών, οι οποίοι είχαν μακρά πείρα θαλάσσιων ταξιδιών, ενώ ακόμη και σήμερα τον σκληρό πυρήνα αποτελούν σενεγαλέζοι αλιείς από το Σεν Λουί και το Ντακάρ. Ενώ αρχικώς επιδίδονταν στο λαθρεμπόριο, στη PV\ doc 5/18 PE v01-00

6 συνέχεια στράφηκαν στη μεταφορά παράνομων μεταναστών, δραστηριότητα πολύ πιο επικερδή. Έτσι, επενδύθηκαν σημαντικά ποσά στην αγορά υλικού: μεγαλύτερα σκάφη, νέοι κινητήρες, συστήματα εντοπισμού γεωγραφικού στίγματος μέσω δορυφόρου, καύσιμα κ.ο.κ. Μία μόνη πιρόγα μπορεί τώρα να μεταφέρει περισσότερους από 100 επιβάτες μαζί με τον αναγκαίο εξοπλισμό για την επιβίωσή τους κατά τη διάρκεια των 5 έως 7 ημερών που διαρκεί το ταξίδι έως τις Καναρίους Νήσους. Έχοντας υπόψη ότι η τιμή της διαδρομής μπορεί να κυμαίνεται από έως 1 εκατ. φράγκα CFA (περίπου 450 έως 1500 ευρώ, δηλαδή ποσό πενταπλάσιο έως δεκαεξαπλάσιο του μέσου μηνιαίου μισθού ενός εκπαιδευτικού στο Ντακάρ), τα κέρδη που παράγει αυτή η δραστηριότητα είναι προφανώς σημαντικά. Εντούτοις, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το γεγονός ότι οι διακινητές έχουν καταφέρει να οργανωθούν τόσο αποτελεσματικά και η διακίνηση μεταναστών συνεχίζει να ευδοκιμεί ακόμη και σήμερα οφείλεται εξίσου στο πλήθος των διασυνδέσεων με ορισμένους επιχειρηματικούς κύκλους και διοικητικές αρχές. Ένας από τους νεαρούς επαναπατρισθέντες παράνομους μετανάστες που κατέθεσε τη μαρτυρία του βεβαίωσε, λόγου χάρη, ότι είχε βοηθηθεί από έναν αξιωματούχο της σενεγαλέζικης αστυνομίας, ο οποίος ζήτησε ως αντάλλαγμα να συμμετάσχει στο ταξίδι και ένα μέλος της δικής του οικογένειας. Ωστόσο, ενώ η παράνομη μετανάστευση στη Σενεγάλη φαίνεται ότι έχει πολλές και βαθιές αιτίες, δεν είναι επ ουδενί αναπόφευκτη. Ο εκπατρισμός δεν είναι ποτέ επιλογή η οποία γίνεται ελαφρά τη καρδία, και οι επαναπατρισθέντες μετανάστες με τους οποίους συναντήθηκε η αντιπροσωπεία επαναλάμβαναν συχνά ότι δεν θα είχαν ποτέ προσπαθήσει να φύγουν από τη χώρα τους αν τους είχε δοθεί η δυνατότητα να ζήσουν αξιοπρεπώς κοντά στους οικείους τους. Κανένας από τους συνομιλητές με τους οποίους συναντήθηκαν οι βουλευτές της επιτροπής LIBE δεν προσπάθησε να δώσει την εντύπωση ότι διαθέτει θαυματουργές λύσεις ωστόσο, παρουσιάστηκαν πολλά στοιχεία που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίλυση του ζητήματος, κατά τρόπο που σίγουρα θα οδηγούσε σε περιορισμό του φαινομένου και σε αποθάρρυνση των υποψηφίων μεταναστών, εφόσον βεβαίως τα αντίστοιχα μέτρα εφαρμόζονταν με ορθό τρόπο. PE v /18 PV\ doc

7 2. Προτεινόμενα μέτρα για την πρόληψη του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης Από τις συζητήσεις με τους διάφορους φορείς οι οποίοι ασχολούνται με τα προβλήματα που συνδέονται με την παράνομη μετανάστευση αναδείχθηκε η αντίληψη ότι το εν λόγω φαινόμενο μπορεί να προληφθεί πολύ αποτελεσματικότερα εάν αναληφθεί δράση σε τρία μέτωπα: όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, τη βελτίωση της ενημέρωσης και της πρόληψης, και την ενίσχυση των προσπαθειών καταπολέμησης των δικτύων μεταφοράς. 2.1 Ενθάρρυνση της οικονομικής ανάπτυξης και προώθηση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης Δεδομένου ότι ο κύριος λόγος ύπαρξης της παράνομης μετανάστευσης είναι, κατά γενική ομολογία, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι Σενεγαλέζοι στην προσπάθειά τους να βρουν μια επαγγελματική δραστηριότητα η οποία να τους εξασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στη χώρα τους, προτεραιότητα πρέπει ασφαλώς να δοθεί στις δυνατότητες παροχής στους νέους αυτούς πραγματικών προοπτικών απασχόλησης. Αυτό προϋποθέτει τη στήριξη των πληγέντων από την κρίση οικονομικών τομέων και την πραγματοποίηση μαζικών επενδύσεων στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Αν και η ευθύνη των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων βαρύνει, φυσικά, πρωτίστως τη Σενεγάλη, η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κρίνεται επιβεβλημένη προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία. Υπάρχουν ήδη διμερείς συμφωνίες με ορισμένα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2006 συμφωνήθηκε με την Ισπανία ένα κείμενο το οποίο απέβλεπε στον συνδυασμό αναπτυξιακής βοήθειας και διαχείρισης των μεταναστευτικών ρευμάτων. Όσον αφορά τη συνιστώσα της αναπτυξιακής βοήθειας, η εν λόγω συμφωνία προέβλεπε συγκεκριμένα προϋπολογισμό 13 δισ. φράγκων CFA για τη στήριξη του προγράμματος REVA, τη δημιουργία σχολών επαγγελματικής κατάρτισης, και τη χορήγηση δανείων σε φορείς υλοποίησης προγραμμάτων. Όσον αφορά τη συνιστώσα της διαχείρισης των μεταναστευτικών ρευμάτων, περιελάμβανε ειδικότερα τη δέσμευση της ισπανικής κυβέρνησης να χορηγήσει 4000 θεωρήσεις σε Σενεγαλέζους μεταξύ του 2007 και του 2008, επιτρέποντάς τους να μεταναστεύσουν νομίμως στην Ισπανία για να εργαστούν σε διάφορους τομείς. Ως αντάλλαγμα γι αυτό το σχετικό άνοιγμα των ισπανικών συνόρων, η Σενεγάλη αποδεχόταν την ενίσχυση της επιτήρησης των ακτών της με την παρουσία του FRONTEX και τον επαναπατρισμό των υπηκόων της που φθάνουν παρανόμως στις Καναρίους Νήσους. Την ίδια περίοδο, η κυβέρνηση της Σενεγάλης υπέγραψε με τη Γαλλία συμφωνία σχετικά με τη μετανάστευση η οποία περιελάμβανε επίσης μέτρα στήριξης της οικονομικής ανάπτυξης, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις για τις αποταμιεύσεις των σενεγαλέζων μεταναστών που προορίζονται για παραγωγικές επενδύσεις στη Σενεγάλη, τη συνεργασία του γαλλικού και του σενεγαλέζικου τραπεζικού τομέα για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων με σκοπό τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στη Σενεγάλη, καθώς και μέτρα ενίσχυσης της επανεγκατάστασης. Τον Φεβρουάριο του 2008 συνήφθη δεύτερη συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών, η κύρωση της οποίας από τη Σενεγάλη δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Σε αυτήν περιλαμβάνεται ρήτρα επανεισδοχής η οποία εφαρμόζεται ειδικά για τους σενεγαλέζους υπηκόους και μια συνιστώσα για τη νόμιμη οικονομική μετανάστευση που συνοδεύεται από κατάλογο 108 επαγγελμάτων (για ειδικευμένους και ανειδίκευτους εργαζόμενους), η οποία καταρτίστηκε σε συνεργασία με τις αρχές της Σενεγάλης. PV\ doc 7/18 PE v01-00

8 Εντούτοις, αυτές οι συμφωνίες, τις γενικές κατευθύνσεις των οποίων παρουσίασαν οι πρέσβεις της Ισπανίας και της Γαλλίας στο Ντακάρ, δεν αποτελούν παρά μεμονωμένες και αποσπασματικές λύσεις, και κανείς δεν αμφιβάλει ότι μια πολυμερής, ευρωπαϊκή προσέγγιση θα προσέφερε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και συνεκτικότητα. Βεβαίως, μια συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση από το 2002 μεταξύ της ΕΕ και της Σενεγάλης, όπως όμως υπογράμμισε ένας σενεγαλέζος βουλευτής, αυτές οι ΣΟΕΣ αποτελούν κατ ουσίαν συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών στις οποίες δίνεται πολύ λίγη έμφαση στην ανάπτυξη, ιδίως του γεωργικού τομέα. Σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, που δεν παύει όμως να σχετίζεται με μέτρα τα οποία αποβλέπουν στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας, η αντιπροσωπεία είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί ορισμένα χωριά και πόλεις της Σενεγάλης που επέλεξαν να στραφούν σε μικρά έργα τοπικής ανάπτυξης. Έτσι, στο Khombole για παράδειγμα, η οργάνωση Takku Ligguève έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα το οποίο αποτελείται από τρεις συνιστώσες (ή τρία «t»): τον υπεύθυνο τουρισμό (tourisme), με τη δημιουργία ενός οικήματος για τη φιλοξενία ξένων τουριστών το θέατρο (théâtre), με τη διοργάνωση θεαμάτων, ακόμη και περιοδειών στην Ευρώπη (την περίοδο της επίσκεψης, η θεατρική ομάδα παρουσίαζε στη Γαλλία το έργο «Βασιλιάς Ουμπού») και, τέλος, τη γη (terre), με την παραγωγή και διάθεση στην αγορά φυτοκομικών προϊόντων. Στόχος είναι, όπως επεσήμανε ο δήμαρχος του Khombole, η δημιουργία 5000 θέσεων απασχόλησης εντός των προσεχών πέντε ετών. Ομοίως, στο Thiaroye-sur-Mer, ο σύλλογος του οποίου προεδρεύει η κ. Yayi BAYAM DIOUF αποφάσισε να επενδύσει τα ποσά που στο παρελθόν θα χρησιμοποιούνταν για τη χρηματοδότηση της αναχώρησης για την Ευρώπη των αγοριών του χωριού σε δραστηριότητες παραγωγής εισοδήματος όπως η μεταποίηση τοπικών προϊόντων (ψαριών, φρούτων, δημητριακών κ.ά.) ή η βαφή υφασμάτων και η ενδυματοποιία. Πρόκειται για ένα μέσο με το οποίο οι γυναίκες αυτές μπορούν να δείξουν στους νέους του χωριού ότι είναι δυνατόν να βρουν εργασία και ότι θα έχουν μέλλον αν παραμείνουν στη Σενεγάλη. Τέλος, έχοντας συναίσθηση της καίριας σημασίας της εκπαίδευσης, ο σύλλογος επιχειρεί επί του παρόντος να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα κατασκευής σχολείου. Παρά το γεγονός ότι, από γεωγραφική άποψη, έχουν αρκετά περιορισμένο αντίκτυπο, αυτά τα μικρά έργα, τα οποία παρουσιάζουν το πλεονέκτημα ότι υλοποιούνται σε επίπεδο πολύ πιο κοντά στους πολίτες, μπορούν κάλλιστα, εάν πολλαπλασιαστούν, να έχουν εν τέλει πολύ ευρύτερα θετικά αποτελέσματα και πρέπει ως εκ τούτου να ενθαρρυνθούν. Παράλληλα με τη λήψη πρακτικών μέτρων στον οικονομικό τομέα, μια άλλη σημαντική πτυχή που πρέπει να προωθηθεί είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση, διότι η δημιουργία θέσεων απασχόλησης αποτελεί μεν προτεραιότητα, ωστόσο αυτές οι θέσεις απασχόλησης πρέπει να μπορούν να καταληφθούν από άτομα τα οποία διαθέτουν τα αντίστοιχα επαγγελματικά προσόντα. Σύμφωνα με τις ΜΚΟ, ακόμη και σήμερα ο πληθυσμός της Σενεγάλης παρουσιάζει ποσοστό αναλφαβητισμού άνω του 70%, ποσοστό τραγικό το οποίο καταδεικνύει την έκταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό σύστημα της Σενεγάλης, τα οποία είναι απολύτως επείγον να ξεπεραστούν. Στο πεδίο της επαγγελματικής κατάρτισης, μπορούν λόγου χάρη να καταβληθούν προσπάθειες προκειμένου να στραφούν οι νέοι αλιείς που πλήττονται από την υποβάθμιση της δραστηριότητάς τους σε άλλες κατηγορίες επαγγελμάτων, αν και μια τέτοια διαδικασία αλλαγής επαγγέλματος δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Προϋποθέτει πρακτικά να PE v /18 PV\ doc

9 πεισθούν τα εν λόγω άτομα για την ικανότητά τους να δραστηριοποιηθούν σε άλλο τομέα, και να τους δοθούν τα μέσα για να το πράξουν, θέτοντας στη διάθεσή τους ειδικά προγράμματα και διευκολύνοντας, εφόσον καταστεί αναγκαίο, τη μετακίνησή τους σε περιοχές όπου η αγορά εργασίας προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες. Πέρα, όμως, από την εκπαίδευση και την κατάρτιση καθαυτές, θεωρείται αναγκαίο να ενημερωθεί και να ευαισθητοποιηθεί περισσότερο ο πληθυσμός της χώρας για τους κινδύνους της παράνομης μετανάστευσης. 2.2 Ανάπτυξη εκστρατειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης Οι εκπρόσωποι ΜΚΟ με τους οποίους πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις στο Ντακάρ επέμειναν ιδιαίτερα στην ανάγκη διοργάνωσης εκστρατειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης μεσκοπό την αποθάρρυνση των υποψήφιων παράνομων μεταναστών. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο οποίος δραστηριοποιείται στη Σενεγάλη από το 1987, ένα από τα κύρια προβλήματα είναι το γεγονός ότι οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού δεν έχουν σε ποιον να στραφούν για να διατυπώσουν τα παράπονά τους. Αποφασίστηκε λοιπόν να δημιουργηθούν «καταστήματα δικαιωμάτων», τα οποία να λειτουργούν για τους πληθυσμούς των πόλεων και της υπαίθρου ως χώροι συγκέντρωσης, διαλόγου και κυρίως ενημέρωσης. Διότι, εάν οι γονείς ήταν καλύτερα ενημερωμένοι για το τι περιμένει όσους αναχωρούν με τις πιρόγες, αν ήξεραν ότι η άφιξη στις Καναρίους Νήσους δεν ισοδυναμεί με εξασφαλισμένη εργασία και επιτυχία, δεν θα χρηματοδοτούσαν το ταξίδι των παιδιών τους. Στο πλαίσιο των διαφόρων συζητήσεων στις οποίες μετείχε, η αντιπροσωπεία διαπίστωσε επίσης την ύπαρξη μιας αντίληψης η οποία φαίνεται να αποτελεί εδραία πεποίθηση της σενεγαλέζικης κοινωνίας, τόσο των επαναπατρισθέντων μεταναστών όσο και των πολιτικών αρχών: σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, η Ευρώπη οφείλει, στο όνομα της φιλίας μεταξύ των λαών, να τείνει χείρα συνεργασίας προς την Αφρική και να ανοίξει διάπλατα τις πύλες της. Γι αυτό οι Σενεγαλέζοι θεωρούν ακατανόητες, έως εξοργιστικές, την τάση αναδίπλωσης της Ένωσης ή προσεγγίσεις όπως η επιλεκτική μετανάστευση, η οποία είναι συνώνυμη γι αυτούς με διαρροή εγκεφάλων. Ωστόσο, ενώ η συγκεκριμένη αντίδραση μοιάζει ίσως εύλογη, η εμμονή σε μια τέτοια προσέγγιση των ευρωαφρικανικών σχέσεων ενισχύει δυστυχώς τα ρεύματα εξόδου από τη Σενεγάλη. Παρά το γεγονός ότι οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Σενεγάλης έχουν την τάση να πραγματοποιούν τακτικά εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την ανατροπή αυτής της εικόνας της Ευρώπης ως Ελντοράντο, που υποδέχεται τους πάντες με πνεύμα αδελφικότητας, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος αυτών των πρωτοβουλιών. Οι οργανώσεις με τις οποίες πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις εξέφρασαν συγκεκριμένα τη λύπη τους για το γεγονός ότι δεν λαμβάνουν περαιτέρω στήριξη από την κυβέρνηση της Σενεγάλης στις προσπάθειές τους να κρατήσουν τους νέους στη χώρα. Πόσο μάλλον αν ληφθεί υπόψη ότι τα συνήθη μέσα ενημέρωσης (αφίσες, φυλλάδια κλπ.) είναι απρόσφορα για την κοινωνία της Σενεγάλης λόγω του υψηλού ποσοστού αναλφαβητισμού του πληθυσμού (βλ. ανωτέρω), πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να αναζητηθούν πιο κατάλληλα μέσα. Τέλος, όσο αφορά τις παρεμβάσεις, παράλληλα με τις ενέργειες των ΜΚΟ, αξίζει να επισημανθεί το έργο στον τομέα της πρόληψης που επιτελούν οργανώσεις όπως ο σύλλογος γυναικών για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, ο οποίος διοργανώνει PV\ doc 9/18 PE v01-00

10 δημόσιες εκδηλώσεις όπως περιοδείες ευαισθητοποίησης στις κυριότερες ζώνες αναχώρησης μεταναστών ή ενθαρρύνει τους επαναπατρισθέντες νέους να συνεργαστούν στο πλαίσιο συλλογικών οργάνων με σκοπό την προώθηση της «μη αναχώρησης». Οι πρωτοβουλίες των διαφόρων αυτών φορέων μοιάζουν ίσως σταγόνες στον ωκεανό σε σύγκριση με το εύρος και τη σοβαρότητα του φαινομένου, ωστόσο συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας δυναμικής η οποία πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί, ώστε να αγγίξει τον μέγιστο δυνατό αριθμό υποψηφίων παράνομων μεταναστών. Παρά ταύτα, η παράνομη μετανάστευση δεν πρόκειται να περιοριστεί πραγματικά αν τα μέτρα που λαμβάνονται δεν στρέφονται συγχρόνως κατά όσων επωφελούνται από αυτήν και την καθιστούν δυνατή. 2.3 Ενίσχυση των προσπαθειών καταπολέμησης των δικτύων παράνομης μετανάστευσης Αν και η επιτήρηση των θαλασσών έχει ενισχυθεί σημαντικά μεταξύ των ακτών της Σενεγάλης και των Καναρίων Νήσων, μένουν ακόμη να γίνουν πολλά προκειμένου να καταστεί δυνατή η διάλυση των δικτύων παράνομης μετανάστευσης. Όσον αφορά την επιτήρηση, δεδομένου ότι τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι δυνάμεις ασφαλείας της Σενεγάλης είναι από μόνα τους ανεπαρκή, από το 2006 ξεκίνησε συνεργασία, στο πλαίσιο του FRONTEX, ιδίως με την Ισπανία. Έτσι, η Ισπανία διέθεσε δύο περιπολικά σκάφη της Guardia Civil, ένα περιπολικό ανοικτής θαλάσσης και ένα ελικόπτερο για την ενίσχυση των σενεγαλέζικων υποδομών, έτσι ώστε να είναι δυνατή η διενέργεια κοινών θαλάσσιων και εναέριων επιχειρήσεων, ενώ υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης συμπληρωματικού υλικού, σε περίπτωση ανάγκης, το οποίο μπορεί να συνδράμει κατά περιόδους αυτόν τον μόνιμο μηχανισμό. Η Ισπανία έχει εξάλλου θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα το οποίο αποβλέπει στη θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση του σενεγαλέζικου προσωπικού και στη συντήρηση του υλικού. Τέλος, έχει εγκατασταθεί ένα δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών μέσω δορυφόρου με την ονομασία «Seahorse network», το οποίο καλύπτει μια σειρά χωρών της ανατολικής Αφρικής, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η Σενεγάλη και το Μαρόκο. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η συνεργασία με την Ισπανία έχει προσφέρει θετικά αποτελέσματα από την άποψη του περιορισμού των παράνομων μεταναστευτικών ρευμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, ο πολλαπλασιασμός των περιπολιών φαίνεται ότι είχε αντίκτυπο στον αριθμό των αφίξεων παράνομων μεταναστών στις Καναρίους. Σύμφωνα με τα στοιχεία που γνωστοποίησαν οι υπάλληλοι του FRONTEX, ο αριθμός αυτός βαίνει μειούμενος μετά το 2006, φτάνοντας από περίπου (599 αφίξεις σκαφών) τους παράνομους μετανάστες το 2008 (166 αφίξεις σκαφών, εκ των οποίων μόνον 6 είχαν προέλευση τη Σενεγάλη). Ομοίως, το 2006 συνελήφθησαν 1186 άτομα, έναντι μόλις 469 το Κάθε σκάφος που συλλαμβάνεται εντός της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Σενεγάλης επιστρέφεται αμέσως στο Ντακάρ μαζί με τους επιβάτες του. Ως εκ τούτου, τα άτομα που εικάζεται ότι είναι υπεύθυνα για τη διακίνηση τίθενται στη διάθεση της αστυνομίας εν αναμονή της προσαγωγής τους στην εισαγγελία. Όσο για τους ίδιους τους παράνομους μετανάστες, δεν υφίστανται δίωξη δεδομένου, όμως, ότι η Σενεγάλη αποδέχεται την επανεισδοχή μόνο των υπηκόων της, οι οποίοι απλώς ταυτοποιούνται και στη συνέχεια αφήνονται ελεύθεροι, οι ξένοι τίθενται απλώς υπό τη φροντίδα του Διεθνούς Οργανισμού PE v /18 PV\ doc

11 Μετανάστευσης. Ωστόσο, εάν η κατάσταση της υγείας των επιβατών του σκάφους είναι κακή, ο ρόλος των περιπολικών παύει να είναι η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και γίνεται η θαλάσσια διάσωση των εν λόγω ατόμων, δεδομένου ότι προτεραιότητα είναι η φροντίδα των ενεχόμενων ατόμων. Τέλος, οι υπάλληλοι του FRONTEX που δέχτηκαν την επίσκεψη της αντιπροσωπείας της επιτροπής LIBE στο Ντακάρ επέμειναν στο γεγονός ότι ο οργανισμός τους συνεργάζεται με την Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες και ότι η διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στα προγράμματα κατάρτισής τους. Αν και είναι αναγκαίο να καταβάλλεται προσπάθεια παρεμπόδισης των αφίξεων και επιβολής κυρώσεων στους διακινητές, είναι εξίσου αναγκαίο να μην συνεχίσουν να πεθαίνουν κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι στα ανοικτά της Σενεγάλης, καθώς έχουμε να κάνουμε εν προκειμένω μόνο με την κορυφή του παγόβουνου. Οι διακινητές δεν είναι στην πράξη παρά το εργατικό δυναμικό αυτών των δικτύων παράνομης μετανάστευσης, και τη θέση των διακινητών που συλλαμβάνονται την παίρνουν πολύ σύντομα άλλοι. Το φαινόμενο δεν μπορεί συνεπώς να περιοριστεί αν δεν εστιαστούν οι προσπάθειες στον πυρήνα αυτών των δικτύων και αν δεν στραφούν κατά εκείνων που ωφελούνται από αυτή την ανθρώπινη τραγωδία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Αυτή η αντιπροσωπεία στη Σενεγάλη και οι διάφορες ανταλλαγές απόψεων, καταθέσεις μαρτυριών και επιτόπιες επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν συνέβαλαν στο να προσδοθούν στο φαινόμενο της παράνομης μετανάστευσης, το οποίο έως σήμερα προσεγγιζόταν μέσω στατιστικών δεδομένων, συγκεκριμένες και ανθρώπινες διαστάσεις. Κατέστη έτσι δυνατό να εντοπιστούν ορισμένοι οικονομικοί, κοινωνικοί, καθώς και ψυχολογικοί παράγοντες οι οποίοι ευνοούν την ανάπτυξή του και να διερευνηθούν, σε συνεργασία με τους διάφορους συνομιλητές, πιθανά μέσα και τρόποι περιορισμού του εν λόγω φαινομένου. Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την επιτήρηση των θαλασσών και την εξουδετέρωση ορισμένων σημείων επιβίβασης όπως αυτά που βρίσκονται στις περιοχές Soumbedioune, Hann, Saint-Louis, Mbour, Malika, Yarakh και Thiaroye-surmer, φαίνεται να έχουν οδηγήσει ήδη σε μείωση των αναχωρήσεων, παραμένουν ωστόσο θύλακοι αντίστασης, κυρίως στον νότο της Σενεγάλης, στο επίπεδο της περιοχής Basse Casamance και τουριστικών νησιών όπως η νήσος Diogué. Πάνω από όλα, όμως, οι κύριοι λόγοι ύπαρξης του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης απέχουν ακόμη πολύ από το να θεωρηθεί ότι εξέλιπαν. Εξάλλου, αυτή η παράνομη μετανάστευση δεν είναι το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Σενεγάλη. Στην πραγματικότητα, η Σενεγάλη μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε χώρα διέλευσης και υποδοχής αιτούντων άσυλο, όμως οι διαδικασίες εξέτασης αυτών των αιτήσεων είναι εξαιρετικά χρονοβόρες και ο αριθμός των αιτήσεων που γίνεται δεκτός μειώνεται κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, γεγονός για το οποίο έχουν εκφράσει τη λύπη τους διάφορες ΜΚΟ, όπως η Αφρικανική Συνέλευση για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (RADDHO) ή ο Αφρικανικός Οργανισμός Ανάπτυξης και Συνεργασίας (OFADEC), οι οποίες εξέφρασαν την επιθυμία να θεσπιστούν πρότυποι κανόνες. PV\ doc 11/18 PE v01-00

12 Σε γενικές γραμμές, οι συνομιλητές με τους οποίους συναντήθηκε η αντιπροσωπεία επεσήμαναν ότι τους δημιουργείται η αίσθηση ότι, στα θέματα μετανάστευσης, η Ευρώπη είχε την τάση να θέτει την Αφρική προ τετελεσμένων γεγονότων, δηλαδή να λαμβάνει μονομερείς αποφάσεις, προτού καλέσει, εν τέλει, τις αφρικανικές χώρες σε διάλογο. Ορισμένοι βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης, καθώς και εκπρόσωποι ΜΚΟ, επεσήμαναν συγκεκριμένα ότι θα ήταν προτιμότερο η αντιπροσωπεία να είχε οργανωθεί πριν από την υιοθέτηση της οδηγίας περί επιστροφής. Εκφράζονται λοιπόν πολλές επικρίσεις και ανησυχίες, τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ακούσει με προσοχή και να λάβει υπόψη. Μοιάζει ως εκ τούτου αναγκαίο, στο πλαίσιο των σχέσεων με τη Σενεγάλη αλλά και με τις υπόλοιπες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, να ακολουθηθεί μια πραγματική διαδικασία συντονισμού με σκοπό τη χάραξη μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη η οποία να είναι πιο συνεκτική και να ανταποκρίνεται περισσότερο στις προσδοκίες αυτών των χωρών. Ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να είναι μια διεθνής διάσκεψη Αφρικής-ΕΕ, την οποία οι αρχές της Σενεγάλης έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν να φιλοξενήσουν στο Ντακάρ. PE v /18 PV\ doc

13 ANNEXE 1 Parlement Européen Commission des Libertés Civiles, de la Justice et des Affaires Intérieures Mission au Sénégal, Novembre 2008 LISTE DES PARTICIPANTS MEMBRES DU PARLEMENT EUROPEEN Nr Nom Groupe 1 Tit./Supl. Pays 1 M. Agustín DÍAZ DE MERA Chef de Délégation PPE-DE T Espagne 2 M. Simon BUSUTTIL PPE-DE S Malte 3 M. Patrick GAUBERT PPE-DE T France 4 Mme Roselyne LEFRANÇOIS Rapporteur PSE T France 5 M. Javier MORENO SANCHEZ PSE T Espagne 6 M. Ioannis VARVITSIOTIS PPE-DE T Grèce ASSISTANTS PARLEMENTAIRES Nr Nom Groupe 1 Mme Ouarda BENSOUAG, PPE-DE assistante de Patrick GAUBERT 2 Mme Isabel GARCÍA TÁMARA, PSE assistante de Javier MORENO SANCHEZ 3 M. Jan A. MICALLEF, PPE-DE assistant de Simon BUSUTTIL 4 Mme Emilie MIRDJANIAN, assistante de Roselyne LEFRANÇOIS PSE 1 PPE-DE Groupe des Chrétien Démocrates et Démocrates Européens PSE Groupe Socialiste Européen PV\ doc 13/18 PE v01-00

14 CONSEILLERS DES GROUPES POLITIQUES N Noms Groupe 1 Mme Annie LEMARCHAL PSE 2 M. Michael SPEISER PPE-DE MEMBRES DU SECRETARIAT COMMISSION DES LIBERTES CIVILES, DE LA JUSTICE ET DES AFFAIRES INTERIEURES N Noms Fonction 1 Mme Ana DUMITRACHE Administratrice 2 Mme Inke KALB Administratrice INTERPRÈTES N Noms Langues 1 S. GALEOTE RODRIGUEZ ES 2 H. GONZALEZ MARTINEZ ES 3 S. LEVENHECK FR 4 D. TZAMTZIS 5 E. CAMBAS PE v /18 PV\ doc

15 ANNEXE 2 PARLEMENT EUROPEEN COMMISSION DES LIBERTES CIVILES, DE LA JUSTICE ET DES AFFAIRES INTERIEURES Délégation au Sénégal novembre 2008 Programme Vol vers Dakar Lundi, 24 novembre 2008 Mardi, 25 novembre :30 09:45 Petit-déjeuner de travail avec les Ambassadeurs des États membres UE 1 10:00 10:30 Rencontre avec le Président de l Assemblée nationale du Sénégal, S.E. M. Mamadou Seck 2 10:30 11:30 Rencontre avec l'assemblée nationale du Sénégal : la Commission des affaires étrangères (Président : M. Bocar Sedikh KANE) la Commission des lois et règlements (Président : M. Alle LO) 12:00 13:30 Audience avec S.E. M. Cheikh Hadjibou SOUMARE, Premier 1 Ambassadeurs: S.E. Mme Doretta Loschelder, Ambassadeur d'allemagne ; S.E M. Gerhard Doujak, Ambassadeur d Autriche ; S.E. M. Georges Godart, Ambassadeur de Belgique ; S.E. M. Jorge Toledo, Ambassadeur d Espagne ; S.E. M. Jean-Christophe Rufin, Ambassadeur de France ; S.E. M. Christopher Trott, Ambassadeur de Grande-Bretagne; S.E. M. Giuseppe Calvetta, Ambassadeur d Italie; S.E. M. Johannes Jansing, Ambassadeur des Pays-Bas;S.E. M. Andrzej Lupina, Ambassadeur de Pologne; S.E. M. Antonio Montenegro, Ambassadeur de Portugal; S.E. Mme Simona Corlan-Ioan, Ambassadeur de Roumanie; S.E. Mme Agneta Bohman, Ambassadeur de Suède ; M. Marc Flies, Chargé d Affaires a.i. Ambassade du Grand-Duché de Luxembourg. 2 Assemblée Nationale Sénégalaise, Place SOWETO, BP 86 DAKAR - SÉNÉGAL Tel : (221) , Fax : (221) PV\ doc 15/18 PE v01-00

16 Ministre du Sénégal et les ministres concernés par les questions de migrations: S.E. M. Cheikh Tidiane Gadio, Ministre d'etat, Ministre des Affaires Etrangères S.E. M. Abdoulaye Diop, Ministre d'etat, Ministre de l'economie et des Finances, Ordonnateur National du Fed S.E. Mme Innocence Ntab Ndiaye, Ministre d'etat, Ministre de la fonction publique, du travail et des organisations professionnelles S.E. Mme Aminata Lo Dieng, Ministre des Sénégalais de l'extérieur S.E. M. Mamadou Lamine Keita, Ministre de la Jeunesse S.E. M. Moussa Sakho, Ministre de l'enseignement technique et de la formation professionnelle S.E. M. Cheikh Tidiane SY, Ministre d'etat, Ministre de l'intérieur, excusé mais représenté 13:30 15:00 Déjeuner 15:30 17:30 Visite des installations portuaires en charge de la coordination des activités du contrôle des flux migratoires - visites du "centre" de coordination sous financement FRONTEX, y compris le système de contrôle par satellite SEAHORSE et visite d une vedette Accueil à l'entrée du port militaire Présentation du dispositif de coordination financé par FRONTEX et visite des installations SEAHORSE Présentation des activités du contrôle des flux migratoires faite par le Capitaine de vaisseau Jean Baptiste FAYE (responsable du dispositif conjoint hispano sénégalais "Opération HERA") Visite des vedettes de la Guardia Civil. Seront notamment présents: Guardia Civil: Commandant Alejandro Hernandez (Officier de Liaison de la Guardia Civil au Sénégal) Mr Daniel Gonzalez (Officier de Liaison au Centre de Coordination Opérationnel de la Marine Sénégalaise) FRONTEX (du siège à Varsovie): Mr Graham Leese, Special advisor to the Executive Director Rick Weijermans, External Relations Officer 17:45 19:00 Rencontre avec M. Saliou DIALLO, Directeur Général de la Sûreté nationale du Sénégal et visite du "dispositif" de la lutte contre l'immigration clandestine logé au Ministère de l'intérieur Seront également présents: PE v /18 PV\ doc

17 Commissaire Ablaye Dioum, Adjoint du DG Sûreté nationale Mme Anna Sémou Faye, Directrice de la Police de l Air et des Frontières Commissaire Diouf, Adjoint de la Directrice de la Police de l'air et des Frontières 20:00 Dîner avec l'ambassadeur d Espagne et les responsables espagnols des dossiers migration 1 afin de parler des coopérations existantes Mercredi, 26 novembre :00 13:30 Visites de terrain : 13:30 14:30 Déjeuner libre 8:30 Le Collectif des femmes pour la lutte contre l émigration clandestine/gie Natangué de Pikine et de la Commune d arrondissement de Thiaroye sur mer Mme Yayi Bayam DIOUF 10:00 Association des clandestins disparus, rapatriés et familles affectées de Thiaroye-sur-mer M. Cheikh FAYE 15:00 16:00 Réunion avec le Front Siggil Sénégal (partis d opposition au Sénégal, très peu représentés au Parlement sénégalais voir liste de partis appartenant au Front Siggil) 2 16:30 17:15 Réunion 3 avec L Organisation Internationale pour les Migrations (OIM) M. Samba Naw Ndoung, représentant du Collectif de rapatriés de Dakar-banlieue D anciens migrants clandestins qui ont développé aujourd hui des projets à Mbour : M. Ibrahima Seck Ba (tailleur) et M. Amar Moussé Ngom (pêcheur). Projets de jeunes qui ont pris les pirogues vers l Espagne en Certains étaient dans une pirogue perdue en mer, témoins de beaucoup de morts pendant la traversée, récupérés par un bateau et placés à l hôpital pendant des semaines; d autres ont rejoints la côte espagnole, placés dans un centre à Santa Cruz, puis rapatriés. 1 Seront présents S.E. L Ambassadeur d Espagne, l attaché de liaison, l officier de liaison Guardia Civil et des personnes de Frontex 2 Au siège de la Délégation de la Commission européenne 3 Au siège de la Délégation de la Commission européenne PV\ doc 17/18 PE v01-00

18 17:15 19:00 Réunion 1 avec L Organisation Internationale pour les Migrations (OIM) Le Haut Commissariat pour les Réfugiés (UNHCR) L Office des Nations Unies contre la drogue et le crime (ONUDC) 2 ONGs sénégalaises et européennes 3 20:00 Dîner de travail à la résidence de l Ambassadeur de France Jeudi, 27 novembre :00 14:00 Visites de terrain à Khombole 14:00 15:30 déjeuner de travail 16:00 17:00 Conférence de presse 4 Retour libre 1 Au siège de la Délégation de la Commission européenne 2 L'ONUDC a un bureau régional à Dakar et s occupe aussi de traite d êtres humains Seront présents M. Cyriaque Sobtafo (représentant régional adjoint) et M. Macario Perdigao (coordonnateur régional de projet sur les migrations illégales) 3 Voir liste organisations et ONG 4 Au siège de la Délégation de la Commission européenne PE v /18 PV\ doc