Φάκελος αιγοπροβατοτροφία Ευκαιρία ανάπτυξης η αιγοπροβατοτροφία στην Ελλάδα

Transcript

1 περιοδικη έκδοση για την αγροτική οικονομία απο την τραπεζα πειραιως 04 τευχοσ Νο καλοκαιρι 2015 Φάκελος αιγοπροβατοτροφία Ευκαιρία ανάπτυξης η αιγοπροβατοτροφία στην Ελλάδα Συμβολαιακή Κτηνοτροφία: Η Τράπεζα Πειραιώς στηρίζει την ελληνική κτηνοτροφία Τυριά με ονομασία προέλευσης ο χαρτησ των ελληνικων εισαγωγων - εξαγωγων Στον «αφρό» οι ζυθοποιίες το Βήματα για ασφαλή χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων

2 περιεχομενα 02 Καλοκαίρι 2015 ειδικη έκδοση για την αγροτική οικονομία τευχοσ Νο 04 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ εκδοτησ Gravity the newtons Εθνικής Αντιστάσεως 57, κτήριο Β, Χαλάνδρι, Τηλ: , gravitythenewtons.gr υπευθυνοσ εκδοσησ Στέλιος Ζωντός φωτογραφιεσ Shutterstock ειδικη εκδοση που διανεμεται δωρεαν απο τα καταστήματα του ομιλου πειραιωσ Το περιεχόμενο αυτής της έκδοσης εκφράζεται με γενικούς όρους και περιορίζεται στην πληροφόρηση και μόνο. Οι αναγνώστες θα πρέπει να συμβουλευτούν επαγγελματίες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων θεμάτων και να μην βασίζονται μόνο σε πληροφορίες αυτού του εντύπου, το οποίο δεν αποτελεί οποιαδήποτε μορφή συμβουλών ή συστάσεων από τον Όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς. Η Τράπεζα Πειραιώς δεν αποδέχεται ούτε αναλαμβάνει οποιαδήποτε ευθύνη σε σχέση με το περιεχόμενο αυτής της έκδοσης και εξαιρεί κάθε είδους εγγυήσεις, δεσμεύσεις και εκπροσωπήσεις (είτε ρητές είτε σιωπηρές) στο μέγιστο προβλεπόμενο πλαίσιο που ορίζει η σχετική νομοθεσία. Απαγορεύεται η ολική ή μερική ανατύπωση, δημοσίευση ή αναπαραγωγή χωρίς ειδική άδεια της εκδότριας εταιρείας. editorial «Ευκαιρία» ανάπτυξης η αιγοπροβατοτροφία στην Ελλάδα Δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας στη χώρα μας, το περιοδικό «ΕΠΙ ΓΗΣ», μέσα από την τέταρτη έκδοσή του, είναι αφιερωμένο στην ελληνική αιγοπροβατοτροφία. Ο συγκεκριμένος κλάδος αναδεικνύεται ως μια μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία στον πρωτογενή τομέα, με πολύ θετική επίδραση στο αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο και εντέλει στην εθνική μας οικονομία. Για την Τράπεζα Πειραιώς, η στήριξη της ελληνικής κτηνοτροφίας αποτελεί προτεραιότητα, με σκοπό την ενίσχυση της αυτάρκειας της χώρας σε κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα, σε βασικά διατροφικά είδη και την υποστήριξη της εξωστρέφειας του κλάδου. Η στήριξη της Τράπεζας στον κλάδο γίνεται πράξη με την ανάπτυξη και προσφορά του προγράμματος Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας. Το πρόγραμμα της Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας καλύπτει όλη την παραγωγική, εφοδιαστική και μεταποιητική αλυσίδα του αγροτικού προϊόντος, υποστηρίζοντας συντεταγμένα την επωφελή συνεργασία κτηνοτρόφων και επιχειρήσεων από την παραγωγή μέχρι τη μεταποίηση και την εμπορία των προϊόντων. Η Τράπεζα Πειραιώς με την παρέμβαση της ολοκληρώνει και διασφαλίζει τη συστηματική μορφή της συμβολαιακής κτηνοτροφίας, λειτουργώντας ως χρηματοδότης, αλλά και ως συντονιστής των συνεργασιών αυτών Η αιγοπροβατοτροφία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς κλάδους πρωτογενούς παραγωγής στην Ελλάδα και ο τομέας γαλακτοκομίας έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο για τη γεωργική όσο και την εθνική οικονομία. Εφοδιάζει τον πληθυσμό με προϊόντα υψηλής αξίας και δίνει απασχόληση σε χιλιάδες οικογένειες. Άλλωστε, η χώρα μας έχει μακρά ιστορία στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, πολλά από τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Είναι συνδεδεμένα με τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, με τη διατροφική κουλτούρα κάθε περιοχής και καταλαμβάνουν σημαντικό τμήμα στο διαιτολόγιό τους. Στο πλαίσιο της συζήτησης για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και ιδιαίτερα του κλάδου της αιγοπροβατοτροφίας, υπάρχουν πεδία, όπως η βελτίωση της αυτονομίας ως προς τις ζωοτροφές, η μικρής κλίμακας καθετοποίηση μέσω της δημιουργίας μικρών τυροκομικών μονάδων, η ορθολογική κλίμακα επενδυτικών σχεδίων κ.λπ., οι οποίες αναδεικνύονται στις σελίδες που ακολουθούν και μπορεί να δημιουργήσουν μια θετική δυναμική στη στήριξη του κλάδου. Η ελληνική γαλακτοκομία παρουσιάζει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, αλλά και αδυναμίες. Για να συνεχίσει να υπάρχει η γαλακτοκομία μας, ενδεχομένως και για να διαδραματίσει πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας, θα πρέπει να γίνουν βελτιωτικές παρεμβάσεις, όπως η αλλαγή στη δομή και το μέγεθος των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, η βελτίωση των συνθηκών άσκησης της κτηνοτροφίας, ιδιαίτερα της αιγοπροβατοτροφίας, καθώς και ο εκσυγχρονισμός των μέσων και του εξοπλισμού των κτηνοτροφικών μονάδων, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Τα συστήματα προστασίας της ονομασίας προέλευσης και των γεωγραφικών ενδείξεων μπορούν να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης των μειονεκτικών και απομακρυσμένων περιοχών, αυξάνοντας την αναγνωρισιμότητα των προϊόντων και επομένως το εισόδημα των παραγωγών. Στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας, θα διαβάσετε επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τις τάσεις που επικρατούν στις αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις, τη δυναμική των τοπικών φυλών για τη στήριξη της βιωσιμότητας του κλάδου και τη σημαντικότητα των κτηνοτροφικών φυτών για τη σωστή και πλήρη διατροφή των ζώων. Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και μια σειρά από άλλα θέματα, τα οποία παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση, όπως είναι η διαχείριση ρίσκου από τη χαλαζόπτωση, η παρακολούθηση των τιμών ως θεμελιώδες εργαλείο στήριξης των αγροτών, αλλά και η επενδυτική σκέψη που θα πρέπει να διέπει τις αναπτυξιακές προσπάθειες των φορέων του πρωτογενούς τομέα, μέσα από την αρθρογραφία στελεχών της Τράπεζας Πειραιώς σχετικά με τα ζητήματα αυτά. Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το «ΕΠΙ ΓΗΣ» και ηλεκτρονικά ή να «κατεβάσετε» όλα τα αρχεία των τευχών στην ηλεκτρονική διεύθυνση: Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση. ξερετε οτι: 6,1 δισ. ευρώ ήταν το καθαρό εισόδημα των αγροτών το 2014, από 7,3 δισ. ευρώ το 2007, σημειώνοντας πτώση που αγγίζει το 16,4% 17,7% αυξήθηκε το αγροτικό εισόδημα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε, κατά την περίοδο από το 2005 έως το 2012, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 18% των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων αφορά τα λαχανικά και τα κηπευτικά, 16,6% τα φρούτα και το ελαιόλαδο, 7,5% τα δημητριακά και 2,9% τις πατάτες

3 Καλοκαίρι 2015 ΑGROΒUSINESS 03 νεα προϊοντα χρηματοδοτικα προγραμματα επιδοτησεισ Διαχείριση ρίσκου από τη χαλαζόπτωση στις καλλιέργειες Ηαγροτική εκμετάλλευση είναι ο μοναδικός τύπος επαγγελματικής δραστηριότητας της οποίας το οικονομικό αποτέλεσμα είναι εκτεθειμένο σε απρόβλεπτους παράγοντες, όπως οι φυσικοί εχθροί, οι ασθένειες, οι τιμές του προϊόντος στις διεθνείς αγορές κ.ά. Ωστόσο, ένα από τα μεγαλύτερα άγχη που κυριεύουν τους αγρότες είναι άμεσα συνυφασμένο με τον καιρό. Αυτό το «άγχος» αποτυπώνεται και στη λαϊκή παράδοση με τις παροιμίες για τις βασικές καλλιέργειες, όπως τα σιτηρά, το αμπέλι και τις ελιές: «Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε εκείνον το ζευγά (γεωργό) που έχει πολλά σπαρμένα», «Αύγουστος άβρεχτος μούστος άμετρος», «Τ Αυγούστου το νερό αρρώστια στον ελιοκαρπό», «Του Απρίλη η βροχή κάθε στάλα και φλουρί» κ.λπ. Οι καιρικές συνθήκες, λοιπόν, είναι ο κυριότερος παράγοντας, επηρεάζοντας αφενός μεν άμεσα την καλλιέργεια αφετέρου δε έμμεσα, αφού η ανάπτυξη των προσβολών από εχθρούς και ασθένειες επηρεάζεται από αυτές. Παρ όλα αυτά, σε καθημερινή βάση, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, ο αγρότης παίρνει αποφάσεις για τις εργασίες που θα κάνει στην εκμετάλλευσή του, όπως το όργωμα, τη σπορά, το κλάδεμα κ.λπ. Οι αποφάσεις αυτές όμως μπορεί να καταδικαστούν σε αποτυχία, επειδή ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως το χαλάζι, τις περισσότερες φορές επιφέρουν καταστροφές τόσο στην παραγωγή όσο και στο φυτικό κεφάλαιο. Αυτό συμβαίνει διότι η γεωργική παραγωγή είναι, σε μεγαλύτερο βαθμό από κάθε άλλη, μια υπαίθρια δραστηριότητα και γι αυτό υπόκειται σε καιρικούς κινδύνους, η έλευση και οι επιπτώσεις των οποίων δεν μπορούν να αποφευχθούν χωρίς τεχνικές παρεμβάσεις που απαιτούν επιπλέον κόστος. Τα τελευταία χρόνια, όπως προκύπτει και από τον Πίνακα 1 (επεξεργασία των δεδομένων χαλαζόπτωσης για τα έτη 2010 έως και 2014 στην Ελλάδα), το φαινόμενο της χαλαζόπτωσης γίνεται πιο συχνό και οι μήνες με τη μεγαλύτερη εμφάνιση χαλαζόπτωσης πανελλαδικά είναι ο Ιούνιος, ο Μάρτιος και ο Οκτώβριος, αντίστοιχα. Δεδομένου, όμως, ότι οι μήνες αυτοί είναι οι πιο κρίσιμοι για τις περισσότερες καλλιέργειες και σηματοδοτούν το αναμενόμενο οικονομικό αποτέλεσμα της αγροτικής εκμετάλλευσης και κατ επέκταση το εισόδημα του αγρότη, γίνεται εύκολα αντιληπτό το κόστος αυτών των ζημιών. Είναι ενδεικτικό ότι ο ΕΛΓΑ για την περίοδο έχει καταβάλει αθροιστικά πάνω από 500 εκατ. ευρώ σε αποζημιώσεις από το χαλάζι, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 51 εκατ. ευρώ κατ έτος. Αδήριτη λοιπόν προκύπτει η ανάγκη της προστασίας των καλλιεργειών από το χαλάζι. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάτι τέτοιο και με ποιους τρόπους; Μπορούμε. Η προστασία από το χαλάζι μπορεί να εφαρμοσθεί με τρεις μεθόδους: 1. Καταστολή του χαλαζιού με τη «σπορά των καταιγιδοφόρων νεφών» με εναέρια μέσα 2. Αντιχαλαζικά Κανόνια Ηχοβολής 3. Αντιχαλαζικό δίχτυ. Από τις παραπάνω μεθόδους το αντιχαλαζικό δίχτυ απαιτεί το χαμηλότερο κόστος επένδυσης και μπορεί να εφαρμοσθεί και σε μικρή έκταση. Μάλιστα, ο ΕΛΓΑ επιδοτεί το Πίνακας 1. Πλήθος χαλαζοπτώσεων ανά γεωγραφική περιοχή Περιοχές Σύνολο 14ετίας Αν. Μακεδονία και Θράκη Κεντρική Μακεδονία Δυτική Μακεδονία Θεσσαλία Ήπειρος Στερεά Ελλάδα Ιόνιοι Νήσοι Δυτική Ελλάδα Αττική Πελοπόννησος Βόρειο Αιγαίο Νότιο Αιγαίο Κρήτη Τα δεδομένα αντλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Βάση Ακραίων Καιρικών Φαινομένων (ESWD). Οι τιμές για την περίοδο από τη μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών «Ανάλυση επιπτώσεων καιρικών φαινομένων την περίοδο στην Ελλάδα». γραφει ο Αλέκος Παργινός Στέλεχος της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα & Αγροτικής Επιχειρηματικότητας της Τράπεζας Πειραιώς κόστος εγκατάστασης αντιχαλαζικών διχτυών σε ποσοστό 60%. Κάθε χρόνο ανακοινώνεται από τον ΕΛΓΑ το ετήσιο πρόγραμμα ενεργητικής προστασίας και οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αιτήσεις για την ένταξή τους. Αναλυτικές πληροφορίες για τις καλλιέργειες και τις περιοχές που επιχορηγούνται παρέχονται μέσω της ιστοσελίδας του ΕΛΓΑ, Ενεργητική Προστασία, Ετήσια Προγράμματα. Συνεπικουρώντας αυτή την προσπάθεια του ΕΛΓΑ, η Τράπεζα Πειραιώς στηρίζει τον αγρότη στη χρηματοδότηση των δαπανών εγκατάστασης αντιχαλαζικών διχτυών, με το Δάνειο «Ενεργητικής Προστασίας Αγροτικής Καλλιέργειας», που καλύπτει την αγορά υλικών και τα έξοδα εγκατάστασης αντιχαλαζικών διχτυών και αντιβρόχινης μεμβράνης. Το ύψος της χρηματοδότησης ανέρχεται μέχρι το 90% της αναμενόμενης επιχορήγησης του ΕΛΓΑ και μέχρι το 80% της ίδιας συμμετοχής, δηλαδή του μη επιχορηγούμενου ποσοστού (40%). Η διάρκεια του δανείου είναι έως 6 χρόνια. Με την καταβολή της επιχορήγησης απομειώνεται ισόποσα το κεφάλαιο του δανείου και τυχόν υπόλοιπο άληκτο κεφάλαιο εξοφλείται με ίσες χρεολυτικές δόσεις και καταβολή τόκων ανά εξάμηνο. Έτσι, ο αγρότης έχει τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση σε τόκους, αφού το μεγαλύτερο ποσό του δανείου εξοφλείται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η εγκατάσταση αντιχαλαζικών διχτυών είναι μια επένδυση που διασφαλίζει το ετήσιο εισόδημα των παραγωγών και δίνει τη δυνατότητα να πετύχει καλύτερες τιμές σε χρονιές όπου η χαλαζόπτωση έχει μειώσει τις διαθέσιμες ποσότητες των προϊόντων στην αγορά.

4 4 φακελοσ: ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ Τάσεις των εκμεταλλεύσεων αιγοπροβατοτροφίας στην Ελλάδα Ηαιγοπροβατοτροφία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους πρωτογενούς παραγωγής στην Ελλάδα. Συμβάλλει στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της υπαίθρου, αφού προσφέρει εισόδημα σε αγροτικές οικογένειες, ιδιαίτερα στις απομονωμένες και μειονεκτικές περιοχές της χώρας μας. Η αιγοπροβατοτροφία ενισχύει παράλληλα την αυτάρκεια της χώρας σε προϊόντα κτηνοτροφίας, διατηρεί τη βιωσιμότητα της μεταποιητικής βιομηχανίας και συνεισφέρει στη βελτίωση του αγροτικού εμπορικού ισοζυγίου μέσω των εξαγωγών, προσφέροντας πληθώρα ποιοτικών προϊόντων. Η αιγοπροβατοτροφία είναι σε μεγάλο βαθμό μια παραδοσιακή μορφή κτηνοτροφίας που έχει προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες του ελληνικού μικροκλίματος, αξιοποιώντας τους βοσκοτόπους, τις οριακές και ακατάλληλες για καλλιέργεια εκτάσεις. Οι αιγοπροβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα είναι, στην πλειονότητά τους, μικρές, εκτατικές και οικογενειακές, με υψηλό βαθμό διαφοροποίησης αναφορικά με το ζωικό κεφάλαιο, τον εξοπλισμό, τις εγκαταστάσεις και την παραγωγικότητα. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, παρουσιάζεται μείωση των εκμεταλλεύσεων, αύξηση του αριθμού των ζώων των προβάτων και κατά συνέπεια αύξηση του μέσου κοπαδιού, σε αντίθεση με τις αίγες που παρουσιάζουν μείωση ζωικού κεφαλαίου (Πίνακας 1). Επίσης, παρατηρείται μία τάση εγκατάστασης νέων, σύγχρονων και εντατικών εκμεταλλεύσεων σε πεδινές περιοχές που παράγουν ζωοτροφές για να καλύψουν όλες ή μέρος των αναγκών των εκτρεφόμενων ζώων και εμφανίζουν μεγαλύτερο επενδεδυμένο κεφάλαιο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωργικής Λογιστικής, παρατηρείται μια μείωση τόσο του δείκτη εισοδήματος όσο και του δείκτη της κερδοφορίας των αιγοπροβατοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Σημειώνεται ότι από την ανάλυση των σχετικών στοιχείων προκύπτει ότι η παραγωγή του κρέατος παρέμεινε σταθερή, αλλά η συμβολή του γάλακτος στα μεγέθη του κλάδου παρουσίασε σημαντική μείωση. Επιπλέον, σημειώνεται ότι η μεγάλη οικονομική κρίση συνέβαλε στη συρρίκνωση της κτηνοτροφικής δραστηριότητας και σε αλλαγές μέσα Πίνακας 1. Βασικά μεγέθη αιγοπροβατοτροφίας στην Ελλάδα Προβατοτροφία Αιγοτροφία Αριθμός Τάση Αριθμός Τάση Αριθμός εκμεταλλεύσεων Αριθμός κεφαλών Μέσο κοπάδι Εκμεταλλεύσεις με 1-19 ζώα 52% 62% Εκμεταλλεύσεις με ζώα 15% 21% Εκμεταλλεύσεις με>100 ζώα 33% 17% Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή Διάγραμμα 1. Κατανομή Δαπανών αιγοπροβατοτροφικών εκμεταλλεύσεων Παραγωγή ζωοτροφών 7% Γράφει Η Ειρήνη Τζουραμάνη Ενοίκια 4% Εργατικό δυναμικό 8% Λοιπές δαπάνες 5% Πηγή: Farm Accountancy Data Network Ερευνήτρια Ινστιτούτου Αγροτικής Οικονομίας & Κοινωνιολογίας, ΕΛΓΟ «Δήμητρα» Αγορά ζωοτροφών 76% σ αυτόν τον τύπο εκμεταλλεύσεων. Στις εκμεταλλεύσεις αυτές, το μεγαλύτερο ποσοστό των παραγωγικών δαπανών του κλάδου καταλαμβάνει το αναλώσιμο κεφάλαιο και πιο συγκεκριμένα το κόστος των ζωοτροφών (Διάγραμμα 1). Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μείωση του κόστους των αγοραζόμενων ζωοτροφών, ενώ αυξήθηκαν οι δαπάνες που σχετίζονται με την παραγωγή ζωοτροφών από την ίδια την εκμετάλλευση. Οι κτηνοτρόφοι, συνεπώς, παρουσιάζουν μια αλλαγή στις δραστηριότητές τους, εμπλουτίζοντάς τες με την παραγωγή ζωοτροφών, στρατηγική που μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την οικονομική θέση της εκμετάλλευσης και να βοηθήσει στην οικονομική της βιωσιμότητα. Επίσης, τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι οι κτηνοτρόφοι περιόρισαν και τις δαπάνες για το αμειβόμενο προσωπικό την αναφερόμενη περίοδο, παρ όλη τη μεγάλη εξάρτηση του κλάδου σε εργατικά χέρια λόγω της καθημερινής φροντίδας των ζώων. Αντίθετα, τα ενοίκια παρουσίασαν σημαντική άνοδο σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες δαπάνες φυτικής προέλευσης. Τέλος, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο ερευνητικό πρόγραμμα DoMEsTIC, οι κτηνοτρόφοι σημειώνουν ως κύριους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν: το κόστος μεταφοράς της πρώτης ύλης, την έλλειψη πρακτικών εμπορίας/προώθησης τοπικών πιστοποιημένων προϊόντων και την ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων. Επιπρόσθετα, προτείνουν ως σημαντικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση του κλάδου τη βελτίωση των υποδομών στις ορεινές περιοχές, την προώθηση της εκτατικής κτηνοτροφίας και την υποστήριξη άλλων τοπικών δραστηριοτήτων, όπως του αγροτουρισμού, που θεωρούν ότι θα συμβάλουν σημαντικά στην ενίσχυση του κλάδου.

5 Καλοκαίρι 2015 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ 5 Κτηνοτροφικά φυτά Σημαντικά και αναντικατάστατα Γράφει ο Χρήστος Αυγουλάς Καθηγητής Γεωργίας στο Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Το σύνολο των κτηνοτροφικών φυτών που μπορούν να δώσουν ζωοτροφές ανήκει σε διάφορες οικογένειες, με δύο από αυτές να είναι οι σπουδαιότερες: η οικογένεια των σιτηρών και η οικογένεια των ψυχανθών (υπάρχουν βέβαια και κτηνοτροφικά φυτά που ανήκουν σε άλλες, πλην των σιτηρών και των ψυχανθών, οικογένειες). Στις δύο αυτές οικογένειες ανήκουν τα πιο σημαντικά κτηνοτροφικά φυτά, όπως ο αραβόσιτος, το κριθάρι, η βρώμη και η σίκαλη στα σιτηρά (κτηνοτροφικά σιτηρά) και η μηδική, τα τριφύλλια, ο βίκος, τα κτηνοτροφικά κουκιά, τα κτηνοτροφικά μπιζέλια, το κτηνοτροφικό ρεβίθι κ.ά. στα ψυχανθή. Κτηνοτροφικά σιτηρά είναι ακόμα το σόργο και το κεχρί, που δεν καλλιεργούνται όμως στη χώρα μας, ενώ σπουδαίο κτηνοτροφικό ψυχανθές είναι η σόγια, που επίσης δεν καλλιεργείται στην Ελλάδα. Τα κτηνοτροφικά σιτηρά και τα κτηνοτροφικά ψυχανθή συμπληρώνουν το ένα το άλλο, αφού και τα δύο είναι απαραίτητα για την ορθολογική ανάπτυξη της ζωικής παραγωγής σε μια χώρα που προσπαθεί να απεξαρτηθεί ως έναν βαθμό από τις εισαγωγές ζωοτροφών, συγχρόνως όμως να ελέγξει το κόστος παραγωγής των κτηνοτροφικών της προϊόντων. Τα κτηνοτροφικά φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των ψυχανθών διατηρούν (αυτά μόνο σε όλο το φυτικό βασίλειο) το πλεονέκτημα του εμπλουτισμού του εδάφους σε άζωτο (ως αζωτολόγα) και επομένως είναι, εκτός των άλλων, ιδανικά ως φυτά αμειψισποράς, αλλά και βασικοί πυλώνες της αειφορίας, αφού συμμετέχουν ενεργά στην οικονομία αζώτου στη φύση και στην αναπλήρωση μέρους των απωλειών του. Συγχρόνως, η συμβολή τους στη γονιμότητα του εδάφους είναι παραπάνω από αναμφισβήτητη. Τα κτηνοτροφικά ψυχανθή είναι φυτά των οποίων τόσο ο σανός (ξηρό χόρτο) όσο και ο καρπός αποτελούν ζωοτροφές υψηλής θρεπτικής αξίας, λόγω της σημαντικής περιεκτικότητάς τους σε πρωτεΐνες (τα περισσότερα με περιεκτικότητα 30-35%, η σόγια μέχρι 50%), σε ανόργανα άλατα Ca και Ρ και σε βιταμίνες Α και D. Επιπλέον, πέραν από την ποσοτική υπεροχή των κτηνοτροφικών ψυχανθών σε πρωτεΐνες (λευκώματα), οι τελευταίες χαρακτηρίζονται ποιοτικά ως ανώτερης βιολογικής αξίας, γεγονός που δίνει πρόσθετη αξία στις ζωοτροφές των ψυχανθών, από την άποψη ότι συμπληρώνουν την αξία των καρπών των κτηνοτροφικών σιτηρών, που μόνα τους δεν διαθέτουν τις κατάλληλες πρωτεΐνες για να συνθέσουν ένα ισόρροπο σιτηρέσιο για τα ζώα παραγωγής. Ανάλογα με το είδος, τα κτηνοτροφικά ψυχανθή καλλιεργούνται για διάφορους σκοπούς. Μερικά από αυτά, όπως η μηδική και τα τριφύλλια, καλλιεργούνται αποκλειστικά και μόνο για το χόρτο τους, που χρησιμοποιείται στη διατροφή των ζώων υπό διάφορες μορφές, όπως σανός, άλευρο σανού, ενσιρωμένο χόρτο κ.ά. (σανοδοτικά ψυχανθή). Άλλα πάλι, όπως τα κουκιά και τα λούπινα, καλλιεργούνται για τα ξερά σπέρματά τους, που χρησιμοποιούνται στη διατροφή των ζώων σε διάφορες μορφές και αυτά (αυτούσια, χονδροαλεσμένα, αλευροποιημένα κ.ά.), αμιγή ή και σε μείγματα με καρπούς σιτηρών. Μερικά άλλα κτηνοτροφικά ψυχανθή, όπως ο βίκος, το μπιζέλι, το λαθούρι, η ρόβη και το ρεβίθι (με την κτηνοτροφική τους διάσταση), καλλιεργούνται τόσο για το χόρτο τους, που χρησιμοποιείται κυρίως ως σανός, και σπανιότερα ως ενσιρωμένο χόρτο, όσο και για τα ξερά σπέρματά τους, που χρησιμοποιούνται αυτούσια συνήθως στη διατροφή των αιγοπροβάτων και των πτηνών. Χορτοδοτικά ή σανοδοτικά ψυχανθή Το σπουδαιότερο χορτοδοτικό ή σανοδοτικό ψυχανθές είναι η μηδική, γιατί το χόρτο της είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, ανόργανα άλατα και βιταμίνες. Αποτελεί ζωοτροφή υψηλής θρεπτικής αξίας, πολύ εύγεστη και ελκυστική για τα ζώα. Είναι η πιο διαδεδομένη χορτοδοτική καλλιέργεια στη χώρα μας (καλλιεργούνται κάθε χρόνο πάνω από 1,5 εκατ. στρέμματα, με την τάση της καλλιέργειας να είναι αυξητική) και είναι φυτό πολυετές, πολλαπλών κοπών, γρήγορης αναβλάστησης έπειτα από κάθε κοπή, αρδευόμενη ή ξηρική. Τα καλύτερα εδάφη για την καλλιέργεια της μηδικής είναι τα βαθιά (χαρακτηριστικό βαθύρριζο φυτό), περατά, γόνιμα, με ph ουδέτερο, πλούσια σε ασβέστιο. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η μηδική καλλιεργείται αποκλειστικά και μόνο για το χόρτο της που χρησιμοποιείται στη διατροφή των ζώων υπό μορφή σανού (ξηρού χόρτου),ύστερα από φυσική ξήρανση (στον ήλιο). Το χόρτο της μπορεί να χορηγηθεί ακόμη στα ζώα ως χλωρό ή ενσιρωμένο ή να καλλιεργηθεί η μηδική σε μείγματα με άλλα φυτά για βόσκηση. Τα τριφύλλια είναι χορτοδοτικά επίσης ψυχανθή που μοιάζουν πολύ με τη μηδική. Διακρίνονται σε ετήσια και πολυετή. Σπουδαιότερα ετήσια τριφύλλια είναι το αλεξαν-

6 6 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ Καλοκαίρι 2015 δρινό και το περσικό, κατάλληλα για τη Νότια Ελλάδα, λόγω της μειωμένης αντοχής τους στις χαμηλές θερμοκρασίες. Ανθεκτικά στο ψύχος είναι το σαρκόχρουν και το λάσιο, που βρίσκονται συνήθως αυτοφυή στις πιο βόρειες περιοχές της χώρας. Από τα πολυετή τριφύλλια πιο παραγωγικά είναι το έρπον και το λειμώνιο. Όλα τα τριφύλλια καλλιεργούνται για το χόρτο τους (χλωρό ή ξερό) και για βόσκηση. Καρποδοτικά κτηνοτροφικά ψυχανθή Το μεγάλο τους πλεονέκτημα, εκτός των άλλων, είναι ότι προσαρμόζονται άριστα στη χώρα μας και μπορούν να αντικαταστήσουν σε ένα σημαντικό ποσοστό τη σόγια στα σιτηρέσια όλων των παραγωγικών ζώων. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι: Ο βίκος, καρποδοτικό και σανοδοτικό ψυχανθές, προσαρμόζεται καλά σε όλες τις περιοχές της χώρας, αποτελώντας επιπλέον κατάλληλο φυτό αμειψισποράς σε εναλλαγή με σιτηρά σε χωράφια ξηρικά, που έχουν εξαντληθεί από τη συνεχή καλλιέργεια (μονοκαλλιέργεια) σιταριού ή κριθαριού. Είτε ο καρπός του είτε ο σανός του αποτελούν άριστη ζωοτροφή, ενώ το φυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί συχνά και για βόσκηση, σπανιότερα για συγκαλλιέργεια με ένα σιτηρό (φθινοπωρινό ή χειμωνιάτικο). Το κτηνοτροφικό μπιζέλι είναι αξιόλογο κτηνοτροφικό ψυχανθές, κατάλληλο για περιοχές χαμηλών θερμοκρασιών στις οποίες δεν αντέχει ο βίκος, τον οποίο και αντικαθιστά. Αποτελεί πολύ παραγωγικό είδος, που στη χώρα μας όμως καλλιεργείται ελάχιστα και που ο σανός του είναι κατάλληλος για προβατίνες που θηλάζουν, εξαιτίας της μεγάλης του περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και υδατάνθρακες. Το ίδιο και ο καρπός του, πλούσιος σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και βιταμίνες. Το κτηνοτροφικό μπιζέλι χρησιμοποιείται τέλος και για ενσίρωση. Τα κτηνοτροφικά κουκιά (ή φούλια) αποτελούν ίσως το πιο σημαντικό καρποδοτικό ψυχανθές, πλην της σόγιας, την οποία όμως άνετα μπορούν να αντικαταστήσουν (περιεκτικότητα του καρπού σε πρωτεΐνες 35%). Έχουν τις υψηλότερες αποδόσεις από όλα τα ξηρικά, καρποδοτικά ψυχανθή και ο καρπός τους αποτελεί μια άριστη, πρωτεϊνούχο, συμπυκνωμένη ζωοτροφή. Είναι φυτό που αποδίδει ικανοποιητικά ακόμα και σε άγονα ή εξαντλημένα χωράφια που δεν ποτίζονται, δεν πλαγιάζει όπως άλλα κτηνοτροφικά ψυχανθή και γι αυτό η καλλιέργειά του εκμηχανίζεται σε όλα της στα στάδια. Το κτηνοτροφικό λαθούρι είναι ψυχανθές κατάλληλο για ξηρές και θερμές περιοχές, στις οποίες μπορεί να αντικαταστήσει Τα κτηνοτροφικά ψυχανθή μπορούν να καλλιεργηθούν (αρκετά καλλιεργούνται) με επιτυχία στη χώρα μας και να αντικαταστήσουν σε έναν βαθμό τις εισαγωγές της σόγιας το βίκο αλλά και άλλα κτηνοτροφικά ψυχανθή, εξαιτίας της μεγαλύτερης αντοχής του στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία. Δεν αντέχει σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας. Μεταξύ καρπού και σανού υπερτερεί ο δεύτερος, γιατί έχει ελάχιστη περιεκτικότητα σε λαθυρίνη, επικίνδυνο αλκαλοειδές, κυρίως για τα μόνοπλα θηλαστικά. Αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι ο θερισμός του χόρτου έγινε κανονικά, πριν από το πήξιμο του καρπού. Το κτηνοτροφικό ρεβύθι είναι ένα αξιόλογο καρποδοτικό, πρωτεϊνούχο ψυχανθές, που μπορεί επίσης να αντικαταστήσει άριστα τη σόγια στα σιτηρέσια των παραγωγικών ζώων. Η περιεκτικότητα της πρωτεΐνης των ρεβυθιών σε αμινοξέα είναι ανώτερη από εκείνη πολλών άλλων καρποδοτικών κτηνοτροφικών ψυχανθών, για ζωοτροφή δε χρησιμοποιούνται οι μικρόσπερμες ποικιλίες με σπόρους σκούρου χρώματος. Η ρόβη καλλιεργείται σε περιοχές με θερμοκρασίες παρόμοιες με εκείνες του κτηνοτροφικού μπιζελιού, αποδίδει όμως ικανοποιητικά σε ξηροθερμικά περιβάλλοντα και σε φτωχά χωράφια, όπως το λαθούρι. Χρησιμοποιείται περισσότερο ως καρποδοτικό και λιγότερο ως σανοδοτικό, γιατί έχει μικρή βλαστική ανάπτυξη. Το κτηνοτροφικό λούπινο, τέλος, καλλιεργείται για τον σπόρο του που είναι πολύ πλούσιος σε πρωτεΐνες (38%-42%) και σε ενέργεια, γιατί έχει υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρές ουσίες (περίπου 10%). Είναι φυτό ασβεστόφοβο, ευδοκιμεί μόνο σε όξινα εδάφη και δεν αντέχει την υπερβολική εδαφική υγρασία. Έχει καλή αντοχή στην ξηρασία. Ο σπόρος περιέχει πικρές, αλκαλοειδείς ουσίες, γι αυτό και απαιτεί εκπίκρανση. Το λούπινο σπέρνεται και στο πρόσωπο, σε έδαφος που δεν έχει οργωθεί. Επίλογος Ο προσεκτικός αναγνώστης αυτού του άρθρου θα παρατηρήσει ότι λείπει μια εκτενής αναφορά στη σόγια. Πρόθεσή μου ήταν να αναφερθώ στα κτηνοτροφικά ψυχανθή που μπορούν να καλλιεργηθούν (αρκετά καλλιεργούνται) με επιτυχία στη χώρα μας και να αντικαταστήσουν σε έναν βαθμό τις εισαγωγές της σόγιας, στην οποία μπορούμε να αφιερώσουμε ένα ιδιαίτερο, ολοκληρωμένο άρθρο στο μέλλον, περιγράφοντας τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της καλλιέργειας.

7 Καλοκαίρι 2015 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ 7 Οι τοπικές φυλές προβάτων και αιγών ως στοιχείο των παραγωγικών συστημάτων και η δυναμική τους ΗΕλλάδα χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα και έναν μεγάλο αριθμό τοπικών φυλών και πληθυσμών προβάτων και αιγών που, σε συνδυασμό με το περιβάλλον, το παραγωγικό σύστημα στο οποίο εκτρέφονται και τα προϊόντα τους, συνθέτουν ένα δυναμικό κομμάτι της υπαίθρου. Στο πλαίσιο του δικτύου ερευνητικής συνεργασίας χωρών της Μεσογείου ARIMNET, ολοκληρώνεται αυτό το διάστημα το ερευνητικό έργο DoMEsTIc (Mediterranean biodiversity as a tool for the sustainable development of sheep and goat production systems: From traditional knowledge to innovation - με τον συντονισμό της Ελλάδας σε συνεργασία με ερευνητικές ομάδες από την Κύπρο, την Κορσική και το Μαρόκο. Το έργο εξετάζει τη δυναμική που παρουσιάζουν οι τοπικές φυλές ως μέσο στήριξης της βιωσιμότητας του τομέα της αιγοπροβατοτροφίας. Κεντρικό στοιχείο του έργου είναι η αναγνώριση του ρόλου των τοπικών φυλών και των προϋποθέσεων για την αξιοποίηση του δυναμικού τους, δημιουργώντας την προστιθέμενη αξία που θα εγγυάται (βελτιώνει) το εισόδημα των κτηνοτρόφων, συνδυάζοντας την παραγωγή και το περιβάλλον με την κατάλληλη διαχείριση των γενετικών πόρων. Η φυλή αποτελεί τον φυσικό πόρο που αξιοποιείται σε συγκεκριμένο παραγωγικό σύστημα, αλλά παράλληλα είναι και το προϊόν μακροχρόνιων πρακτικών επιλογής και βελτίωσης μέσα στο παραγωγικό σύστημα στο οποίο εκτρέφεται. Επιπλέον, οι αλλαγές στην αντίληψη της κοινωνίας για συστήματα παραγωγής φιλικά προς το περιβάλλον και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδρούν στα πρότυπα και στα κριτήρια επιλογής των φυλών. Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι πρακτικές διαχείρισης και επιλογής παρουσιάζουν ενδιαφέρον, καθώς αυτές συνδέονται με τις προσδοκίες των κτηνοτρόφων, αποτελούν βασικό συστατικό του παραγωγικού συστήμα- τος και μπορούν να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του συστήματος εκτροφής και του προϊόντος. Στο έργο DoMEsTIc εξετάσθηκε η αλληλεπίδραση των προγραμμάτων διαχείρισης και των προγραμμάτων απόδοσης αξίας στα προϊόντα των φυλών, όπως η διαδικασία για ένταξη σε κάποιο σήμα ποιότητας ΠΓΕ ή ΠΟΠ. Τα διάφορα σήματα δεν περιλαμβάνουν αποκλειστικά την προϋπόθεση ότι το προϊόν που πιστοποιείται προέρχεται από συγκεκριμένη φυλή, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις οι τοπικές φυλές προωθούνται στο πλαίσιο αυτών των σχημάτων, τα οποία προαπαιτούν ότι τα ζώα εκτρέφονται σε παραδοσιακά συστήματα σε καθορισμένες περιοχές. Στους παράγοντες που συντελούν στην επιτυχία μιας συλλογικής προσπάθειας πιστοποίησης τυπικού προϊόντος ζωικής προέλευσης περιλαμβάνονται η αναγνώριση της αναγκαιότητας για την πιστοποίηση και η ύπαρξη αρχικού ενδιαφέροντος από τους εμπλεκομένους, η αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του προϊόντος που βασίζονται στην ιδιαιτερότητα της φυλής και του παραγωγικού συστήματος, η ύπαρξη αγοράς, καθώς και η οργάνωση των διαδικασιών ελέγχου και η γραφει Η Δρ Χριστίνα Λίγδα Αναπληρώτρια ερευνήτρια - Γενετική Βελτίωση Αγροτικών Ζώων, Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη - Τ.Θ , chligda@ otenet.gr πιστοποίηση από δημόσια αρχή. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται και δράσεις με στόχο την αναγνώριση των πολιτισμικών και περιβαλλοντικών υπηρεσιών των φυλών. Από την ανάλυση των διαφορετικών περιπτώσεων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο του έργου, προκύπτει η ανάγκη ενίσχυσης των πρωτοβουλιών και της συλλογικής οργάνωσης ανά περιοχή και η δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου για την επίλυση των διενέξεων μεταξύ των εμπλεκομένων. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα προγράμματα διατήρησης γενετικών πόρων, στη μελέτη περίπτωσης συμπεριλήφθηκε το παράδειγμα της φυλής Κατσικά (Καραμάνικο), τοπική φυλή της Ηπείρου. Η φυλή Κατσικά παρέμεινε «ζωντανή» λόγω της επιμονής ορισμένων κτηνοτρόφων για τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά της φυλής και κυρίως στη συνέχιση της τοπικής παράδοσης στο σύστημα εκτροφής και στη μετακίνηση των κοπαδιών το καλοκαίρι στις ορεινές ζώνες της Ηπείρου, αξιοποιώντας την τοπική βλάστηση. Η φυλή Κατσικά περιλαμβάνεται στις απειλούμενες με εγκατάλειψη φυλές (συνολικός αριθμός θηλυκών ζώων μικρότερος των ζώων) και η Ένωση Μετακινούμενων Κτηνοτρόφων Ηπείρου υλοποιεί το πρόγραμμα τήρησης στοιχείων γενεαλογίας και ελέγχου των αποδόσεων της φυλής με την εποπτεία του Κέντρου Γενετικής Βελτίωσης Ζώων Ιωαννίνων. Τα προγράμματα διατήρησης γενετικών πόρων έχουν συμβάλει ουσιαστικά στην αύξηση του αριθμού των εκτρεφόμενων ζώων και στην ενημέρωση ευρύτερου μέρους των πολιτών για την αξία των τοπικών φυλών, εντούτοις οι κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν συνεχώς αυξανόμενα προβλήματα, που οφείλονται σε ελλείψεις σε υποδομές και τεχνική στήριξη και όταν σε αυτά προστεθούν και οι καθυστερήσεις όσον αφορά την καταβολή των οικονομικών ενισχύσεων για τη συνέχιση της εκτροφής φυλών με μικρό πληθυσμό συμπληρώνεται ένα αρνητικό περιβάλλον για την εξέλιξη της φυλής και γενικότερα της μετακινούμενης κτηνοτροφίας στην περιοχή, το οποίο απαιτεί συντονισμένες δράσεις για να αναστραφεί. Από την πλευρά της έρευνας, η προκήρυξη εθνικών προγραμμάτων με στόχο την ενίσχυση της μελέτης και του χαρακτηρισμού των φυλών ως προς τις παραγωγικές και αναπαραγωγικές τους ιδιότητες, την ανθεκτικότητα σε ασθένειες, τη διάρκεια παραγωγικής ζωής και άλλων χαρακτηριστικών που σχετίζονται με την προσαρμοστικότητα σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, θα συμβάλει στην αξιοποίηση των τοπικών φυλών στα παραγωγικά συστήματα όπου αυτές εκτρέφονται και στη στήριξη της εκτατικής κτηνοτροφίας.

8 8 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ Καλοκαίρι 2015 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΠΑΡΚΑ Μια καινοτομία που μπορεί να αλλάξει τη φυσιογνωμία της αιγοπροβατοτροφίας Τα κτηνοτροφικά πάρκα αποτελούν καινοτόμο ιδέα, με πολλά πλεονεκτήματα που μπορούν να αλλάξουν πραγματικά τη φυσιογνωμία της αιγοπροβατοτροφίας στη χώρα μας. Σημαντικές διαπιστώσεις για τα κτηνοτροφικά πάρκα: H αιγοπροβατοτροφία αποτελεί για την Ελλάδα τον σημαντικότερο κλάδο της ζωικής μας παραγωγής από κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής πλευράς, με παράδοση αιώνων, αλλά χαμηλό βαθμό εκσυγχρονισμού και τεχνολογικής διείσδυσης. H χώρα μας είναι η μοναδική στην Ε.Ε. όπου η παραγόμενη ποσότητα αιγοπρόβειου γάλακτος είναι μεγαλύτερη εκείνης του αγελαδινού. Νομοθεσία και καταναλωτής απαιτούν κτηνοτροφικά προϊόντα ασφαλή και υψηλής ποιότητας, με συγκεκριμένες προϋποθέσεις που αφορούν τη διαδικασία παραγωγής και μεταποίησης. Oι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την άσκηση της κτηνοτροφίας και η διασφάλιση της ευζωίας των εκτρεφόμενων ζώων υπαγορεύουν νέους κανόνες λειτουργίας και διαχείρισης των κτηνοτροφικών μονάδων. Μεγάλο ποσοστό των αιγοπροβατοτρόφων μας είναι μεγάλης ηλικίας, χωρίς διάδοχη κατάσταση στην εκμετάλλευσή τους, με πεπαλαιωμένες μη λειτουργικές εγκαταστάσεις τόσο για τους ίδιους όσο και για τα εκτρεφόμενα ζώα. H οικονομική κρίση έχει στρέψει στον πρωτογενή τομέα έναν αριθμό νέων και μορφωμένων ανθρώπων που θέλουν να ασχοληθούν συστηματικά και επιχειρηματικά με την αιγοπροβατοτροφία, η οποία παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες δραστηριότητες. Συνεκτιμώντας λοιπόν τα υπέρ (π.χ. εξαιρετικής ποιότητας κτηνοτροφικά προϊόντα) και τα κατά (π.χ. σημαντική υστέρηση ως προς τον εκσυγχρονισμό των μονάδων) της αιγοπροβατοτροφίας μας, τις τάσεις και απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού (ασφαλή και αναβαθμισμένης ποιότητας προϊόντα από διαιτητικής και τεχνολογικής άποψης) και την κείμενη νομοθεσία (προστασία περιβάλλοντος, ευζωία ζώων κ.λπ.), μία μάλλον ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι ο συγκεκριμένος κλάδος μεσο-μακροπρόθεσμα θα αντιμετωπίσει προβλήματα βιωσιμότητας (λόγω μειωμένης παραγωγικότητας και πολλών άλλων παραγόντων), αλλά και σημαντική συρρίκνωση με τεράστιες κοινωνικοοικονομικές (αλλά και περιβαλλοντικές) επιπτώσεις. Γι αυτό λοιπόν θα πρέπει να δοκιμαστεί ένα νέο μοντέλο άσκησης της αιγοπροβατοτροφίας μας, πιλοτικά αρχικά, που θα αντιμετωπίζει τα περισσότερα από τα μειονεκτήματα που αναφέρθηκαν και θα δίνει προοπτική στον κλάδο και στους νέους ανθρώπους, χωρίς να καταργεί τον υφιστάμενο σήμερα τρόπο λειτουργίας του. Η ιδέα λοιπόν για εγκατάσταση κτηνοτροφικών πάρκων προτείνεται ως «πιλοτική» εφαρμογή, η οποία θα δοκιμαστεί για να διαπιστωθούν στην πράξη τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες της, πριν γενικευτεί η εφαρμογή της. Θεωρητικά, η ιδέα παρουσιάζει πολλά και συγκεκριμένα πλεονεκτήματα που μένει να αποδειχθούν στην πράξη, με σημαντικότερο μειονέκτημα τη νοοτροπία ημών των Ελλήνων όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ μας. Ορισμός κτηνοτροφικού πάρκου Ώς κτηνοτροφικό πάρκο ορίζεται μία περιοχή για την οποία έχει γίνει χωροταξική μελέτη οργάνωσής της, η οποία προβλέπει τη δημιουργία της απαραίτητης υποδομής και την οριοθέτηση ορισμένης έκτασης για την εγκατάσταση και λειτουργία του κτηνοτροφικού πάρκου. Η έκταση αυτή πρέπει να είναι ευκόλως προσβάσιμη από τους κτηνοτρόφους με άμεση επαφή με τους βοσκοτόπους για τη βόσκηση των ζώων (στην περιοχή που ουσιαστικά βόσκουν τα αιγοπρόβατά τους), στην οποία θα εγκατασταθούν αιγοπροβατοστάσια με όλους τους απαιτούμενους βοηθητικούς χώρους και τον απαραίτητο εξοπλισμό (αμελκτήρια, δεξαμενές πρόψυξης γάλακτος, αποθήκες ζωοτροφών, αναρρωτήριο για τα ασθενούντα ζώα, κοπροσωρό για τον χειρισμό των αποβλήτων, κατοικία για τους κτη- Γράφει ο καθηγητής Γεώργιος Ζέρβας Πρόεδρος της Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρείας, γ.γ. της Ελληνικής Γεωργικής Ακαδημίας, gzervas@aua.gr Η ιδέα για εγκατάσταση κτηνοτροφικών πάρκων προτείνεται ως «πιλοτική» εφαρμογή, η οποία θα δοκιμαστεί για να διαπιστωθούν στην πράξη τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες της, πριν γενικευτεί η εφαρμογή της νοτρόφους, γραφείο για τον γεωπόνο και τον κτηνίατρο που θα παρακολουθούν το ζωικό κεφάλαιο, κ.λπ.) (Διάγραμμα 1). Το κτηνοτροφικό πάρκο θα διαθέτει κατάλληλη οδική πρόσβαση, ηλεκτροδότηση και υδροδότηση. Οι σταβλικές εγκαταστάσεις (αιγοπροβατοστάσια) θα είναι σύγχρονες και λειτουργικές, θα διασφαλίζουν την ευζωία στα εκτρεφόμενα ζώα και θα έχουν άδεια λειτουργίας. Ένα κτηνοτροφικό πάρκο μπορεί να εγκατασταθεί σε έναν κοινόχρηστο βοσκότοπο (π.χ. έπειτα σχετική παραχώρηση από τη δασική υπηρεσία) που χρησιμοποιείται από μία ομάδα κτηνοτρόφων με εκτατικής ή ημιεκτατικής μορφής μονάδες ή και σε μια πεδινή έκταση (δημόσια ή ιδιωτική) για εντατικής μορφής μονάδες αιγοπροβάτων με υψηλές αποδόσεις. Στην περίπτωση των εκτατικών εκτροφών θα χρησιμοποιούνται οι φυσικοί βοσκότοποι (συνήθως κοινοτικοί), ενώ στην περίπτωση των εντατικών ή ημιεντατικών εκτροφών μπορούν να εγκαθίστανται και να βόσκονται τεχνητοί λειμώνες περί το κτηνοτροφικό πάρκο. Προϋποθέσεις εγκατάστασης και λειτουργίας κτηνοτροφικού πάρκου Οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία κτηνοτροφικού πάρκου συνοψίζονται κυρίως στα εξής: Σύσταση φορέα που θα δημιουργήσει και θα λειτουργεί το πάρκο. Συμμετοχή ενός ελάχιστου ικανού αριθμού κτηνοτρόφων που επιθυμούν τη συμμετοχή τους σε αυτό. Δυνατότητα οργάνωσης κοινόχρηστης υποδομής (έκταση, οδική πρόσβαση, δίκτυα ύδρευσης - ηλεκτρισμού, διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.). Διαθεσιμότητα κατάλληλης έκτασης που να ικανοποιεί τις ισχύουσες πολεοδομικές και υγειονομικές διατάξεις. Υποχρεωτική διατήρηση της λειτουργίας του χώρου για τουλάχιστον 20 χρόνια. Ύπαρξη προέγκρισης χωροθέτησης και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Οι μονάδες που θα συμμετάσχουν οφείλουν να πληρούν προ της εγκατάστασής τους ορισμένους όρους υγείας των ζώων και απουσίας ορισμένων νοσημάτων (πχ. βρουκέλλωση, φυματίωση κ.λπ.). Οι κτηνοτρόφοι που θα εγκατασταθούν στο πάρκο να έχουν κατά προτίμηση ηλικία μικρότερη των 45 ετών. Πέραν των παραπάνω, τα αιγοπροβατοστάσια και οι βοηθητικοί χώροι αυτών πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ζώων, στο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων (μονάδων), να εξασφαλίζουν συνθήκες άνετης εργασίας στους κτηνοτρόφους, να είναι δυνατή η προσπέλαση και εύκολη η ηλεκτροδότηση και η υδροδότηση, η όλη κατασκευή να είναι

9 Καλοκαίρι 2015 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ 9 Διάγραμμα 1 Κάτοψη κτηνοτροφικού πάρκου βοσκοτοποσ Αμελκτήριο τεχνολογικά σωστή, οικονομικά συμφέρουσα και περιβαλλοντικά εναρμονισμένη στις απαραίτητες προϋποθέσεις που προβλέπει η νομοθεσία για τη διαχείριση των αποβλήτων και να ανταποκρίνεται στην πλήρη και λειτουργική οργάνωση της αποθήκευσης ζωοτροφών, τη συγκέντρωση των προϊόντων (κυρίως του γάλακτος) και την εφαρμογή μέτρων προληπτικής υγιεινής. Τρόπος λειτουργίας του κτηνοτροφικού πάρκου Σε ένα κτηνοτροφικό πάρκο θα μπορούν να εγκατασταθούν 5-10 κτηνοτρόφοι με τα ποίμνιά τους, με ένα σύνολο προβάτων ή αιγών. Ο κάθε κτηνοτρόφος θα έχει τον δικό του στάβλο, αλλά θα χρησιμοποιεί τους κοινόχρηστους χώρους εκ περιτροπής και προγραμματισμένα (π.χ. το αμελκτήριο), όπως θα προβλέπεται από τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του πάρκου. Ουσιαστικά, οι συνεργαζόμενοι στο κτηνοτροφικό πάρκο κτηνοτρόφοι θα αποτελούν «ομάδα παραγωγών» που θα έχει ταυτόχρονα αυτονομία (ατομικό στάβλο) και συνεργασία (π.χ. ομαδική προμήθεια ζωοτροφών, ομαδική πώληση προϊόντων κ.τ.λ.). Για τη δημιουργία κτηνοτροφικού πάρκου σε μία περιοχή πρέπει να συσταθεί ειδικός φορέας (π.χ. σε επίπεδο δήμου) με συγκεκριμένες αρμοδιότητες και έργο (π.χ. δημιουργία υποδομών, οργάνωση της κοινόχρηστης έκτασης, επίβλεψη της λειτουργίας, συντήρησης κ.λπ. του πάρκου). Στη συντήρηση και τα έξοδα λειτουργίας του πάρκου (π.χ. επισκευές, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό) θα συμμετέχουν οι κτηνοτρόφοι ποσοστιαία, σύμφωνα με το καταστατικό του πάρκου (καθ ον τρόπο λειτουργεί μια πολυκατοικία με ιδιοκτήτες και κοινόχρηστες δαπάνες). Στην ομάδα παραγωγών του κτηνοτροφικού πάρκου θα παρέχεται δωρεάν επιστημονική βοήθεια και καθοδήγηση για θέματα διατροφής, διαχείρισης, υγιεινής, περίθαλψης βοσκοτοποσ Αμελκτήριο 16 κ.λπ. από γεωπόνους και κτηνιάτρους του δήμου ή της περιφέρειας. Στο πλαίσιο οργάνωσης ενός κτηνοτροφικού πάρκου, θα προβλέπεται δυνατότητα επέκτασης των εγκαταστάσεων (αν και όποτε χρειαστεί), καθώς και αξιοποίησης (μεταποίησης) των παραγόμενων προϊόντων (π.χ. τυροκομείο). Εξυπακούεται, επίσης, ότι η συμμετοχή των κτηνοτρόφων στο κτηνοτροφικό πάρκο είναι εθελοντική και το μέγεθός του ανάλογο σε κάθε περίπτωση με τους προσφερόμενους για συνεργασία κτηνοτρόφους. Πλεονεκτήματα κτηνοτροφικού πάρκου Η δημιουργία και λειτουργία ενός κτηνοτροφικού πάρκου από «ομάδα παραγωγών» (κτηνοτρόφων) έχει συνοπτικά τα παρακάτω πλεονεκτήματα: Εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης των ζώων και εργασίας για τους κτηνοτρόφους. Ανάπτυξη εμπιστοσύνης για συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας στο επίπεδο χρήσης της κοινής υποδομής των κτηνοτροφικών πάρκων. Πλήρη επιστημονική υποστήριξη για θέματα διατροφής, διαχείρισης, υγιεινής, πρόληψης και θεραπείας ασθενειών και διαχείρισης, αξιοποίησης και βελτίωσης του δυναμικού των βοσκοτόπων. Αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος (όχληση, ρύπανση, υποβάθμιση) και αισθητική αναβάθμιση του αγροτικού τοπίου με την κατασκευή πλήρως εναρμονισμένων με το περιβάλλον αιγοπροβατοστασίων. Προμήθεια ζωοτροφών με καλύτερους οικονομικούς όρους λόγω μαζικής αγοράς (οικονομία κλίμακας - χαμηλότερο κόστος διατροφής). Πώληση κτηνοτροφικών προϊόντων (γάλακτος, κρέατος) σε υψηλότερη τιμή λόγω διαθέσιμης ποσότητας και ποιότητας, αλλά και μεγαλύτερης διαπραγματευτικής 0: Silo τροφοδοσίας 01-10: Ατομικά προβατοστάσια 11: Αποθήκη XZ 12: Παρασκευαστήριο μειγμάτων 13: Γραφείο - κατοικία κτηνοτρόφου 14: Δεξαμενή πρόψυξης γάλακτος 15: Silo αποθήκευσης πρώτων υλών 16: Αναρρωτήριο ασθενούντων ζώων Για τη δημιουργία κτηνοτροφικού πάρκου σε μία περιοχή πρέπει να συσταθεί ειδικός φορέας (π.χ. σε επίπεδο δήμου) με συγκεκριμένες αρμοδιότητες και έργο (π.χ. δημιουργία υποδομών, οργάνωση της κοινόχρηστης έκτασης, επίβλεψη της λειτουργίας, συντήρησης κ.λπ. του πάρκου) δυνατότητας. Διάθεση ασφαλών κτηνοτροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας λόγω εφαρμογής της μηχανικής άμελξης (μικροβιακό φορτίο γάλακτος) και των ενδεδειγμένων μεθόδων διατροφής και κανόνων υγιεινής στα ζώα και τις εγκαταστάσεις. Βελτίωση του εισοδήματος των κτηνοτρόφων από την αξιοποίηση των ανωτέρω πλεονεκτημάτων. Ανάλογα με τη δυναμικότητα του κτηνοτροφικού πάρκου (αριθμός εκτρεφόμενων ζώων και επίπεδο παραγωγής αυτών) και τον βαθμό οργάνωσής του, μπορεί να επεκτείνει τη δραστηριότητά του με την ίδρυση και λειτουργία ενός τυροκομείου. Μπορεί, επίσης, εναλλακτικά να εφαρμόσει, ως ομάδα παραγωγών, «συμβολαιακή» μορφή συνεργασίας με παραγωγούς ζωοτροφών ή κάποια βιομηχανία ζωοτροφών, εφόσον οι ιδιοπαραγόμενες ζωοτροφές δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των ζώων τους, και τυροκόμους για τη διάθεση του γάλακτος σε καλύτερη τιμή και εγγυημένο τρόπο πληρωμής. Η παραπάνω περιγραφή δεν αποτελεί παρά μια συνοπτική παρουσίαση των κτηνοτροφικών πάρκων, για να γίνει κάπως κατανοητή η γενική ιδέα οργάνωσης και λειτουργίας τους. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της περιοχής, των κτηνοτροφικών μονάδων κ.λπ., θα γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές για την άριστη λειτουργία τους. Αν και αρκετοί κτηνοτρόφοι συντάσσονται με την ιδέα, δύσκολα αποφασίζουν να προχωρήσουν, προτάσσοντας, ως συνήθως, διάφορα αρνητικά στοιχεία. Για παράδειγμα, κάποιοι προτάσσουν το επιχείρημα της διασφάλισης της υγείας των ποιμνίων (αν δηλαδή κάποιο ποίμνιο έχει κάποια ασθένεια θα τη μεταδώσει στα υπόλοιπα). Το θέμα αυτό όμως δεν αποτελεί επιχείρημα, γιατί όπως αναφέρθηκε ήδη τα ποίμνια αφενός θα εξεταστούν εκ των προτέρων, αφετέρου θα επιβλέπονται από κτηνίατρο και θα λαμβάνονται όλες οι απαραίτητες προφυλάξεις (εμβολιασμοί, απολυμάνσεις κ.λπ.), όπως άλλωστε γίνεται σε βιομηχανικού τύπου εκτροφές χοίρων και πτηνών με χιλιάδες ζώα στην ίδια τη μονάδα. Κάθε εγχείρημα αρχικά είναι δύσκολο και απαιτεί ρίσκο, όπως αυτό που παίρνει κάθε επιχειρηματίας, μικρός ή μεγάλος. Χωρίς ρίσκο όμως δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος και επιτυχία. Το ρίσκο, κατά τη γνώμη μου, στην περίπτωση των κτηνοτροφικών πάρκων δεν είναι μεγάλο. Οι πιθανότητες επιτυχίας θα εξαρτηθούν σχεδόν αποκλειστικά από τη συνεργαζόμενη ομάδα κτηνοτρόφων. Γι αυτό, άλλωστε, επισημάνθηκε η πιλοτική τους εφαρμογή, δεδομένου ότι δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι τώρα κάτι ανάλογο αν και συζητείται ως θέμα και πιθανότητα περισσότερο από μια δεκαετία τώρα.

10 ΣΥΜΒΟΛΑΙΑΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ. ΣΥΜΒΟΛΑΙΑΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ. Πρώτη τράπεζα είσαι όταν ξέρεις να στηρίζεις κάθε ποιοτικό βήµα. Το µεγαλύτερο βήµα εκσυγχρονισµού της πρωτογενούς παραγωγικής διαδικασίας στην Ελλάδα γίνεται πραγµατικότητα παραγωγοί 150 κορυφαίες επιχειρήσεις 1,2 δισ. εξαγωγές σε 54 χώρες 500 εκ. σε χρηµατοδοτήσεις Γιατί η Ελλάδα έχει ανάγκη από περισσότερα πρώτα βήµατα.

11 Καλοκαίρι 2015 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ 11 Συμβολαιακή Κτηνοτροφία Δυναμική προσέγγιση της Τράπεζας Πειραιώς στην παραγωγική διαδικασία Για την Τράπεζα Πειραιώς, η στήριξη της ελληνικής κτηνοτροφίας αποτελεί προτεραιότητα, με σκοπό την ενίσχυση της αυτάρκειας της χώρας σε κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα, σε βασικά διατροφικά είδη και την υποστήριξη της εξωστρέφειας του κλάδου. Η έμπρακτη στήριξη της Τράπεζας στον κλάδο προκύπτει και με την ανάπτυξη και προσφορά του προγράμματος Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας. Συμβολαιακή Κτηνοτροφία είναι η σύνδεση μεταξύ κτηνοτρόφων και των επιχειρήσεων που αγοράζουν και μεταποιούν τα αγροτικά τους προϊόντα. Αποτελεί μια δυναμική προσέγγιση στην παραγωγική διαδικασία, με κύριο στόχο την επίτευξη μέγιστου επιπέδου συνεργασίας μεταξύ κτηνοτρόφων και επιχειρήσεων. Το συμβόλαιο αντιπροσωπεύει τη συμφωνία για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων που ακολουθεί τους κανόνες ορθής γεωργικής πρακτικής και υπακούει σε αυστηρές προδιαγραφές. Στη χώρα μας λειτουργεί με την άτυπη μορφή της εδώ και πολλά χρόνια. Πρόσφατα, εμφανίστηκε η οργανωμένη μορφή της, η οποία διαφαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει λύση για πολλά από τα δομικά προβλήματα της ελληνικής γεωργίας. Το πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας είναι ένα σύγχρονο «εργαλείο» της Τράπεζας Πειραιώς, το οποίο στηρίζεται στο συμβόλαιο μεταξύ των εμπλεκόμενων στην παραγωγική διαδικασία, δηλαδή τον κτηνοτρόφο και τον αγοραστή/μεταποιητή. Η Τράπεζα Πειραιώς με την παρέμβασή της ολοκληρώνει και διασφαλίζει τη συστηματική μορφή της Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας, λειτουργώντας ως χρηματοδότης, αλλά και ως συντονιστής των συνεργασιών αυτών. Στο πλαίσιο της λειτουργίας του προγράμματος Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας, η Τράπεζα Πειραιώς λειτουργεί ως χρηματοδότης αλλά και ως συντονιστής της συμφωνίας, συνάπτοντας δανειακή σχέση σε δύο επίπεδα: Με τον αγοραστή του προϊόντος, στον οποίο εγκρίνεται κεφάλαιο κίνησης ειδικού σκοπού, προκειμένου να αγοράσει την πρώτη ύλη από τους κτηνοτρόφους όταν γραφει Ο Ιωάννης Ζαχαρής Senior manager της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα - Συμβολαιακής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς του παραδώσουν την παραγωγή τους. Με τους κτηνοτρόφους που θα συνάψουν συμβόλαιο με τον παραπάνω αγοραστή, στους οποίους χορηγείται πίστωση με χρήση της Κάρτας Συμβολαιακής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, για να καλύψουν τις ανάγκες εκτροφής του ζωικού τους πληθυσμού, για αγορά ζωοτροφών, κτηνιατρικών φαρμάκων κ.λπ. κατά τη διάρκεια της περιόδου εκτροφής. Τα οφέλη του προγράμματος Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας για τους κτηνοτρόφους είναι πολλαπλά. Ειδικότερα, ο κτηνοτρόφος που επιλέγει να συνεργαστεί με τη μεταποιητική επιχείρηση που εντάσσεται στο πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας μπορεί να πετύχει τον περιορισμό του κόστους εκτροφής, κυρίως μέσω της πρόσβασης στην απαιτούμενη ρευστότητα, που δίνει τη δυνατότητα για αγορά ζωοτροφών κατά την περίοδο παραγωγής τους με «μετρητά» και συνεπώς σε χαμηλότερες τιμές. Παράλληλα, λαμβάνει την απαραίτητη καθοδήγηση και συμβουλευτικές υπηρεσίες από τους γεωπόνους και κτηνιάτρους της επιχείρησης. Περιορίζει, επίσης, σημαντικά τον κίνδυνο και την ανασφάλειά του, καθώς με το συμβόλαιο διασφαλίζεται ότι η επιχείρηση θα παραλάβει όλη την ποσότητα που συμφωνήθηκε, με τους συμφωνημένους όρους πληρωμής, στην καλύτερη τιμή. Τα οφέλη του προγράμματος Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας και για τις επιχειρήσεις είναι εξίσου σημαντικά, καθώς η επιχείρηση αποκτά πρόσβαση στη ρευστότητα και απελευθερώνει δικούς της πόρους. Αυτούς τους πόρους μπορεί να κατευθύνει σε ενέργειες που ενισχύουν την οικονομική της ανάπτυξη, όπως η χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων, η επέκτασή της σε νέες αγορές κ.λπ. Παράλληλα, επιβλέποντας την παραγωγική διαδικασία και θέτοντας συγκεκριμένες απαιτήσεις, εξασφαλίζει την πρόσβαση σε ποιοτικές και πιστοποιημένες πρώτες ύλες και προϊόντα. Συνεργασίες Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας σε όλη τη χώρα Το πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας εκτείνεται από τον Έβρο έως και την Κρήτη. Έχουν ενταχθεί περισσότερες από 20 επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, όπως οι ΟΛΥΜΠΟΣ Α.Ε., ΚΡΙ-ΚΡΙ ΑΒΕΕ, ΡΟΔΟΠΗ, ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ ΑΒΕΕ, ΡΟΥΣΣΑΣ Α.Ε., ΜΠΕΛ- ΛΑΣ Α.Ε., ΛΑΓΚΑΣ Α.Ε., ΔΕΛΦΟΙ Α.Ε., ΛΑΒΙ- ΟΓΑΛ-ΚΥΡΙΑΖΑΚΟΣ ΑΕΒΕ, ΔΕΛΦΟΙ Α.Ε., ΓΑ- ΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΗ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε., ΔΙΚΟΣ ΟΒΕ, ΚΟΥΡΕΛΑΣ Α.Ε., Α.Σ. ΛΙΒΑΔΙΟΥ, EUROFOOD, ΙΝΑΧΟΣ ABEE. Πιο πρόσφατη και ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεργασία με τη γαλακτοβιομηχανία ΔΕΛΤΑ. Στόχος της Τράπεζας είναι να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο το πρόγραμμα της Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας, να επεκταθούν οι συνεργασίες και να επωφεληθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι κτηνοτρόφοι.

12 12 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ Καλοκαίρι 2015 Σχέδιο Δράσης «ΓΑΙΑ» Μια πρωτοβουλία της ΔΕΛΤΑ για την υποστήριξη της ελληνικής κτηνοτροφίας Η ΔΕΛΤΑ, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών και των δράσεων που πραγματοποιεί, με στόχο να συμβάλει στην υποστήριξη, στην ανάπτυξη και στη βιωσιμότητα του πρωτογενούς τομέα και ειδικότερα του τομέα της ελληνικής γαλακτοπαραγωγού κτηνοτροφίας, στέκεται δίπλα στον κτηνοτρόφο και πρωτοστατεί στις εξελίξεις για την παραγωγή αγνού και ποιοτικού ελληνικού γάλακτος. Η ΔΕΛΤΑ εφαρμόζει, από τον Ιανουάριο 2012, το Σχέδιο Δράσης «ΓΑΙΑ», που στόχος του είναι η αξιοποίηση της ελληνικής γης για την παραγωγή πρωτεϊνούχων ζωοτροφών, σε αντικατάσταση των εισαγόμενων πρώτων υλών (π.χ. σόγια). Το Σχέδιο Δράσης «ΓΑΙΑ», με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει, επιδιώκει την κινητοποίηση των διαθέσιμων δυνάμεων στον χώρο της αγροτικής και της κτηνοτροφικής παραγωγής, ώστε να αξιοποιηθούν, με ρεαλιστικές προτάσεις και ιδέες, οι παραγωγικές δυνατότητες του τόπου μας. Συνεργάζεται στενά με γεωργούς, κτηνοτρόφους και επιστήμονες του γεωτεχνικού κλάδου, με τη στήριξη και στενή συνεργασία της ακαδημαϊκής κοινότητας (πανεπιστημιακά και τεχνολογικά ιδρύματα). Συγκεκριμένα, μέχρι σήμερα, η ΔΕΛΤΑ έχει αναπτύξει τις ακόλουθες δράσεις: Σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, εφαρμόζει ερευνητικό πρόγραμμα. Καλλιεργεί κατά τη διάρκεια γραφει Ο Ιωάννης Βασταρδής Δ/ντής Ζώνης Συλλογής Γάλακτος ΔΕΛΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Α.Ε. των τελευταίων τριών ετών στα αγροκτήματα του πανεπιστημίου ψυχανθή (βίκο, μπιζέλι και κουκί) με σιτηρά (κριθάρι και βρώμη). Τα ψυχανθή είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και συμβάλλουν στη βελτίωση των εδαφών, για τον λόγο αυτό τους έχει δοθεί προτεραιότητα στο πλαίσιο της αγροτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι η δημιουργία επιστημονικών δεδομένων για τις συνθήκες συγκαλλιέργειας των φυτών αυτών και η αξιοποίησή τους στη διατροφή των γαλακτοπαραγωγών ζώων, εξασφαλίζοντας έτσι την αξιοποίηση των αγρών ειδικά κατά τη χειμερινή περίοδο και την παραγωγή ελληνικών ζωοτροφών πλούσιων σε πρωτεΐνες. Παρέχει εκπαίδευση και τεχνική υποστήριξη στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, μεταφέροντας τα νέα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα και γνώσεις. Πραγματοποιεί ημερίδες και συναντήσεις σε όλη την Ελλάδα, στις οποίες έμπειροι επιστήμονες παρέχουν αναλυτική πληροφόρηση σχετικά με τις κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές και τους τρόπους αξιοποίησης της παραγωγής για τη διατροφή των ζώων. Μέχρι σήμερα, το Σχέδιο Δράσης «ΓΑΙΑ» έχει εκπαιδεύσει περισσότερους από 700 καλλιεργητές και κτηνοτρόφους στις 12 εκπαιδευτικές ημερίδες που έχει διοργανώσει. Παράλληλα, έχει επικοινωνήσει τα οφέλη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών σε περισσότερες από 10 εκδηλώσεις και επιστημονικά συνέδρια του κλάδου. Συμβουλεύει και καθοδηγεί τους παραγωγούς, ώστε να αποφευχθούν αστοχίες και προβλήματα κατά την καλλιέργεια ή την προετοιμασία της ζωοτροφής. Εξασφαλίζει τον εργαστηριακό έλεγχο των καλλιεργειών τους, για την αποτελεσματική διατροφή των γαλακτοπαραγωγών ζώων με αξιοποίηση των ψυχανθών. Παράλληλα, ενημερώνει κάθε ενδιαφερόμενο, είτε συμμετέχοντας σε αντίστοιχες εκπαιδευτικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες είτε παρέχοντας γνώση και ενημερωτικό υλικό, μέσω του site του ΓΑΙΑ: Οι παραπάνω δράσεις είναι σημαντικές προκειμένου να αναγνωριστεί η αξία και να επεκταθεί η χρήση ελληνικών παραδοσιακών κτηνοτροφικών φυτών στη διατροφή των ζώων γαλακτοπαραγωγής. Ανάλογες ενέργειες συμβάλλουν στον περιορισμό της εξάρτησης της κτηνοτροφίας μας από εισαγόμενες ζωοτροφές και στην αξιοποίηση και βελτίωση της αγροτικής γης. Η ΔΕΛΤΑ, για περισσότερα από 60 χρόνια, μένει προσηλωμένη στη στρατηγική της. Με καινοτόμες δράσεις και πρωτοβουλίες στηρίζει την ελληνική κτηνοτροφία, την ελληνική κοινωνία και την ελληνική οικονομία, προσφέροντας προϊόντα υψηλής ποιότητας.

13 Καλοκαίρι 2015 φακελοσ ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ 13 Ίδρυση μικρών τυροκομείων Ηχώρα μας έχει παράδοση στην αιγοπροβατοτροφία εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι κτηνοτρόφοι, ακολουθώντας παραδόσεις αιώνων για την παρασκευή των λευκών και κίτρινων τυριών, έδιναν αξία στο γάλα τους. Κύριο πρόβλημα μέχρι τώρα ήταν οι πολύ αυστηρές προδιαγραφές για την παραγωγή τυριών από τους μικρούς κτηνοτρόφους. Ο νέος νόμος (ΦΕΚ 3438/ ) για την ίδρυση μικρών τυροκομείων έρχεται να διευκολύνει αυτούς που θέλουν να διατηρήσουν ζωντανή την παράδοση και να αυξήσουν το εισόδημά τους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η κτηνοτροφική μονάδα να έχει άδεια λειτουργίας και η χρησιμοποιούμενη ποσότητα γάλακτος να μην ξεπερνά τα 300 Kg ημερησίως, ενώ στις συστεγαζόμενες μονάδες η παραπάνω ποσότητα μπορεί να αναπροσαρμόζεται έπειτα από άδεια της αρμόδιας κτηνιατρικής αρχής με ανώτατο όριο τα 500 Kg ημερησίως. Η πώληση των παραγόμενων προϊόντων στον τελικό καταναλωτή γίνεται μόνο από τον ίδιο τον κτηνοτρόφο ή την οικογένειά του στις λαϊκές αγορές και στις αγορές παραγωγών του νομού ή όμορων νομών κατόπιν ειδικών αδειών και όχι σε παντοπωλεία ή σούπερ μάρκετ. Αναφορικά με τις προδιαγραφές για να παράγετε γαλακτοκομικά προϊόντα από δικό σας γάλα πρέπει: Ο χώρος παραγωγής να είναι διακριτός από την υπόλοιπη κτηνοτροφική εγκατάσταση, ενώ δεν είναι απαραίτητες ξεχωριστές είσοδοι και προθάλαμοι -μπορεί και ένα κοντέινερ ειδικά διαμορφωμένο να γίνει τυροκομείο-, να διαθέτει όλον τον αναγκαίο για την παραγωγή εξοπλισμό και να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του Κανονισμού (ΕΚ) 852/2004. Το προς μεταποίηση γάλα να συμμορφώνεται με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Τι πρέπει να γνωρίζετε ότι επιτρέπεται με τον νέο νόμο: Η κατασκευή των τοίχων, των οροφών και των δαπέδων των θαλάμων κατά την πρώτη φάση ωρίμανσης αλλά και των ψυκτικών χώρων κατά τη δεύτερη φάση της ωρίμανσης από υλικά που δεν είναι λεία, στεγανά ή απορροφητικά ή ανθεκτικά στη γραφει Η Μαριάνθη Μαλιάρη Συνεργάτης Αγροτικής Επιχειρηματικότητας του Κέντρου Επιχειρηματικότητας Σερρών της Τράπεζας Πειραιώς H Τράπεζα Πειραιώς βοηθά τους κτηνοτρόφους και παρέχει -υπό προϋποθέσεις- τα κεφάλαια για τη δημιουργία των εγκαταστάσεων και την αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού διάβρωση, καθώς και η χρήση φυσικών γεωλογικών τοίχων. Η φυσική ξήρανση των τυριών τυρογάλακτος εκτός της εγκατάστασης, με τη χρήση κατασκευής σε προφυλαγμένο χώρο και με κατάλληλο προστατευτικό πλέγμα, υπό την προϋπόθεση ότι αποτρέπονται ικανοποιητικά όλες οι πιθανές περιβαλλοντικές πηγές μόλυνσης. Η κατασκευή θυρών και παραθύρων των εγκαταστάσεων από ξύλο. Επιτρέπεται η χρήση ξύλινων βαρελιών για την ωρίμανση και διάθεση τυριών με παραδοσιακά χαρακτηριστικά. Τα ξύλινα βαρέλια απολυμαίνονται με νερό θερμοκρασίας βρασμού ή με ατμό χωρίς τη χρήση χημικών ουσιών. Η χρήση ξύλινων αντικειμένων και εξοπλισμού, όπως αναδευτήρες, καλούπια, υποστηρίγματα και ράφια από ξύλο, υπό την προϋπόθεση ότι συντηρούνται τακτικά για την προστασία του παραγόμενου προϊόντος από φυσικούς κινδύνους. Η χρήση υφασμάτων (τυρόπανα) για τη στράγγιση ή υφασμάτινων σάκων για την περιτύλιξη των προϊόντων. Η ανάπτυξη επιφανειακής ευρωτίασης κατά το στάδιο της πρώτης ωρίμανσης των σκληρών και ημίσκληρων τυριών. Γενικά, με το νέο νομικό πλαίσιο η ίδρυση μικρών τυροκομείων γίνεται πιο απλή. Στον αντίλογο, αξίζει να αναφερθεί ότι εκφράζονται επιφυλάξεις από τους κτηνιάτρους για την υπερβολική απλούστευση των διαδικασιών και τους μειωμένους ελέγχους, που ίσως έχουν συνέπειες στη δημόσια υγεία. Όση διευκόλυνση και να δίνει η νομοθεσία, επένδυση χωρίς κεφάλαια δεν γίνεται να πραγματοποιηθεί. Κύριος στόχος είναι η ένταξη της επένδυσης στο πρόγραμμα Leader ή σε Σχέδιο Βελτίωσης. Εδώ έρχεται επικουρικά η Τράπεζα Πειραιώς -πάντα στο πλευρό του αγρότη-, βοηθά τους κτηνοτρόφους και παρέχει -υπό προϋποθέσεις- τα κεφάλαια για τη δημιουργία των εγκαταστάσεων και την αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού.

14 Νέοι & Νεοεισερχόµενοι Αγρότες ίνουµε ζωή στα σχέδια των νέων αγροτών. Σχεδιάστε το µέλλον σας και εµείς θα σας στηρίξουµε µε τον ιδανικότερο τρόπο. Νέο δανειακό πρόγραµµα «Νέοι & Νεοεισερχόµενοι» µε χαµηλό κυµαινόµενο επιτόκιο, µε δυνατότητα επιλογής στη συχνότητα πληρωµής των δόσεων και µε διάρκεια αποπληρωµής έως και 15 έτη, ανάλογα µε το σκοπό του δανείου. Μάθετε περισσότερα στα καταστήµατα της Τράπεζας Πειραιώς. Τ , Η πρώτη τράπεζα στην Ελλάδα

15 made in greece 15 Τυριά με Ονομασία Προέλευσης Ιστορία της τυροκομίας Η τυροκομία πρωτοεμφανίστηκε στην Κεντρική Ευρώπη πριν από περίπου χρόνια, με την εξάπλωση της κτηνοτροφίας και τη χρήση του γάλακτος. Φημολογείται ότι η τυροκόμηση ανακαλύφθηκε εντελώς τυχαία από κτηνοτρόφους της Μέσης Ανατολής και πιο συγκεκριμένα από έναν Άραβα έμπορο που μετέφερε γάλα σε έναν ασκό φτιαγμένο από στομάχι προβάτου στην έρημο. Αυτές είναι οι πρώτες αναφορές για την ύπαρξη της τυροκομίας, η οποία εξαπλώθηκε γοργά στην Ευρώπη. Αναφορές για την τυροκομία υπάρχουν και στην ελληνική μυθολογία, όπου η τυροκομία αναφέρεται ως ένα δώρο «παντοτινής αξίας» των θέων του Ολύμπου στους θνητούς. Από τον Όμηρο αναφέρεται ότι ο Οδυσσέας, στη σπηλιά του κύκλωπα Πολύφημου, είδε δοχεία όπου άρμεγε το γάλα και ράφια γεμάτα τυριά. Τυροκομία και Ελλάδα Η τυροκομία στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από πλούσια παράδοση και από μικρή τεχνολογική ένταση και εξέλιξη. Η παραγωγή είναι κυρίως τοπική από μικρές ή οικογενειακές μονάδες. Ο κτηνοτροφικός κλάδος στην Ελλάδα στηρίζεται κυρίως στην αιγοπροβατοτροφία, λόγω των εδαφοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα. Τα εδάφη της χώρας είναι ορεινά, σε ένα ποσοστό περίπου 80%, γεγονός που δεν ευνοεί την αγελαδοτροφία. Βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κτηνοτροφίας: Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται περισσότερες από γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην αιγοπροβατοτροφία. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. όσον αφορά τον αριθμό αιγών (περίπου 4,4 εκατ. αίγες ακολουθεί η Ισπανία), βρίσκεται στην τέταρτη θέση όσον αφορά τον αριθμό των προβάτων (περίπου 9 εκατ. πρόβατα πρώτο το Ηνωμένο Βασίλειο, δεύτερη η Ισπανία και τρίτη η Ρουμανία), ενώ παράγει περίπου το 30% του πρόβειου γάλακτος που παράγεται στην Ε.Ε. Στην Ελλάδα το αιγοπρόβειο γάλα αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της συνολικής παραγωγής, ενώ περίπου το 85% της παραγωγής σε τυρί προέρχεται από αιγοπρόβειο γάλα. Ο παραδοσιακός τρόπος τυροκόμησης επιβιώνει ακόμα και σήμερα, επιβεβαιώνο- γραφει ο Νίκος Δεδούσης Στέλεχος της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα της Τράπεζας Πειραιώς γραφει ο Ανδρέας Ακουμιανάκης MSc Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης και Διαχείρισης του Αγροτικού Χώρου ντας τα ιδιοτυπικά χαρακτηριστικά των τυροκομικών προϊόντων και την ποιοτική υπεροχή τους έναντι άλλων συγγενών προϊόντων που παρασκευάζονται σε άλλες χώρες και περιοχές. Προκύπτει λοιπόν ολοφάνερα η σκοπιμότητα και η αναγκαιότητα της κατοχύρωσής τους και της προβολής τους. Η Ε.Ε. το 1992 υιοθέτησε ένα σύστημα για την προώθηση και την προστασία αυτών των «παραδοσιακών» προϊόντων. Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε προκειμένου να προστατευτεί η ποιοτική υπεροχή ενός προϊόντος και η γνησιότητά του σε σχέση με άλλα παρόμοια προϊόντα που χρησιμοποιούν το όνομά του αλλά δεν είναι γνήσια. Για τον λόγο αυτό, λοιπόν, δημιουργήθηκαν τα συστήματα ΠΟΠ, ΠΓΕ και ΕΠΙΠ που είχαν ως στόχο την προστασία και την προώθηση των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης των αγροτικών προϊόντων, προστατεύοντας παράλληλα και τα ιδιοτυπικά τους χαρακτηριστικά. Διαφορές ΠΟΠ ΠΓΕ Τόσο τα προϊόντα ΠΟΠ όσο και τα ΠΓΕ είναι προϊόντα με ειδικά χαρακτηριστικά ποιότητας, τα οποία τους εξασφαλίζουν τους συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς. Βασικό ρόλο διαδραματίζει η σχέση των προϊόντων με τα χαρακτηριστικά της περιοχής και την ιστορία του τόπου, προκειμένου να καταχωρηθούν είτε ως ΠΟΠ είτε ως ΠΓΕ. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά οφείλονται στην καταγωγή προέλευσής τους και στους δεσμούς που έχουν με το έδαφος, το κλίμα αλλά και με την ιστορία και τους ανθρώπους της συγκεκριμένης περιοχής. Οι βασικές διαφορές μεταξύ των ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων είναι:

16 16 Καλοκαίρι Τυριά ΠΟΠ 2015 Τα ΠΟΠ είναι προϊόντα των οποίων η σχέση με την κάθε περιοχή χάνεται βαθιά στον χρόνο, ενώ τα ΠΓΕ είναι προϊόντα τα οποία ανήκουν στη νεότερη ιστορία κάθε τόπου και μπορούν να βασίζονται σε φήμες. Η σχέση των ΠΟΠ προϊόντων με τον τόπο και την ιστορία του κατοχυρώνεται από πραγματικές ιστορικές πηγές, όπως τα δημοτικά τραγούδια, οι παραδοσιακές διηγήσεις και άλλες πηγές που αποδεικνύουν την τοπική παράδοση. Όλα τα στάδια παραγωγής ενός προϊόντος ΠΟΠ πραγματοποιούνται εντός της γεωγραφικής ζώνης. Σημαντικοί αριθμοί για τα προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν καταχωρημένα προϊόντα στο Ευρωπαϊκό Μητρώο Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης και Γεωγραφικών Ενδείξεων, εκ των οποίων τα 590 προϊόντα είναι ΠΟΠ, τα 633 είναι ΠΓΕ και τα υπόλοιπα 49 είναι ΕΠΙΠ. Από τα 590 ΠΟΠ προϊόντα τα 185 είναι τυριά. Οι μεσογειακές χώρες ηγούνται στις κινήσεις για την καταχώρηση και διασφάλιση των προϊόντων αυτών. Η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση στις επωνυμίες με 21 ΠΟΠ τυριά. Στην πρώτη θέση η Ιταλία με 48 καταχωρημένες ονομασίες ΠΟΠ τυριών (παρμεζάνα, γκράνα παντάνο, πεκορίνο κ.λπ.), δεύτερη η Γαλλία με 45 (ροκφόρ, καμεμπέρ κ. λπ.) και τρίτη η Ισπανία με 26. Ακολουθεί στην 5η θέση το Ηνωμένο Βασίλειο (τσένταρ, μπλου στίλτον κ.λπ.) και έπονται η Γερμανία (εμεντάλερ κ.λπ.), η Ολλανδία (γκούντα, ένταμ κ.λπ.) κ.ά. που συμμετέχουν με λιγότερες κατοχυρωμένες ονομασίες. Περιγραφή ΠΟΠ/ΠΓΕ/ΕΠΙΠ Σύμφωνα με τον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό «ΔΗΜΗΤΡΑ» (πρώην Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων-ΟΠΕΓΕΠ, με διακριτικό τίτλο AGROCERT): Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Προέλευσης (ΠΓΕ) Εγγυημένο Παραδοσιακό Ιδιότυπο Προϊόν (ΕΠΙΠ) Η «ονομασία προέλευσης» ταυτοποιεί ένα προϊόν το οποίο: κατάγεται από συγκεκριμένο τόπο, περιοχή ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις χώρα η ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον που συμπεριλαμβάνει τους εγγενείς φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες και όλα τα στάδια της παραγωγής του πραγματοποιούνται εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής. Η ονομασία «γεωγραφική ένδειξη» ταυτοποιεί ένα προϊόν το οποίο: κατάγεται από συγκεκριμένο τόπο, περιοχή ή χώρα, του οποίου ένα συγκεκριμένο ποιοτικό χαρακτηριστικό, η φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό μπορεί να αποδοθεί κυρίως στη γεωγραφική του προέλευση ένα τουλάχιστον από τα στάδια της παραγωγής εκτελείται εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής. Είναι ονομασίες οι οποίες περιγράφουν ένα ιδιότυπο προϊόν ή τρόφιμο. Πρόκειται κυρίως για προϊόν το οποίο χρησιμοποιεί παραδοσιακές πρακτικές στον τρόπο παραγωγής ή ακόμα και στα στάδια μεταποίησης ή σύνθεσης και παράγεται από παραδοσιακά υλικά και πρώτες ύλες. Συνεπώς τα προϊόντα αυτά βασίζονται στην παράδοση και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία οφείλονται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας και στις ειδικές συνθήκες παραγωγής και μεταποίησής τους. Παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ στην Ελλάδα Σύμφωνα με έρευνα της ICAP, η παραγωγή των τυροκομικών προϊόντων ΠΟΠ από τις βιομηχανικές επιχειρήσεις τα τελευταία έτη παρουσιάζει μείωση. Ειδικότερα, η παραγωγή το 2012 ήταν τόνοι, μειωμένη κατά 7,2% σε σχέση με το 2011, έτος κατά το οποίο καταγράφηκε επίσης μείωση ποσοστού 8,3% σε σχέση με το Τη χρονική περίοδο , η συμμετοχή των ΠΟΠ προϊόντων στη συνολική εγχώρια βιομηχανική παραγωγή τυροκομικών ανερχόταν σε ποσοστό περίπου 55% σε σχέση με τα λοιπά τυροκομικά, ενώ το έτος 2012 βλέπουμε μια έντονη μεταστροφή, με τη συμμετοχή των ΠΟΠ προϊόντων να μειώνεται στο 49%. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση του κόστους των παραγωγών γάλακτος (τιμές ζωοτροφών κ.τ.λ.), η οποία είχε σαν συνέπεια πολλοί κτηνοτρόφοι να οδηγηθούν στη μείωση της παραγωγής γάλακτος, με αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγή τυροκομικών προϊόντων (κυρίως φέτας). Τα συστήματα ΠΟΠ, ΠΓΕ και ΕΠΙΠ έχουν ως στόχο την προστασία και την προώθηση των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης των αγροτικών προϊόντων, προστατεύοντας παράλληλα και τα ιδιοτυπικά τους χαρακτηριστικά Η φέτα καλύπτει διαχρονικά το συντριπτικό ποσοστό της εγχώριας παραγωγής τυροκομικών προϊόντων. Ειδικότερα, το 2012 κάλυψε περίπου το 90% ( τόνοι) της παραγωγής τυροκομικών προϊόντων ΠΟΠ, αποτελώντας, παράλληλα, τη ναυαρχίδα των εξαγώγιμων ΠΟΠ προϊόντων της Ελλάδας. Η παραγωγή κυμάνθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα και το Όσον αφορά την παραγωγή των υπόλοιπων ΠΟΠ προϊόντων, αυτή κυμαίνεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, συγκριτικά με τη φέτα. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται το κασέρι, το οποίο κάλυψε το 2012 το 2,7% (2.552 τόνοι) της παραγωγής τυριών ΠΟΠ, ενώ στην τρίτη θέση (στα ίδια σχεδόν επίπεδα με το κασέρι) βρίσκεται η κεφαλογραβιέρα, η οποία απέσπασε το 2012 το 2,6% (2.439 τόνοι) της παραγωγής τυριών ΠΟΠ. Οφέλη από τα ΠΟΠ/ΠΓΕ/ΕΠΙΠ Ο κυριότερος λόγος ένταξης για έναν παραγωγό, αλλά και για μια επιχείρηση, στο σύστημα ποιότητας ΠΟΠ/ΠΓΕ είναι η δυνατότητα προώθησης των προϊόντων αυτών στην αγορά. Είναι δεδομένο, πλέον, πως οι καταναλωτές απαιτούν πιστοποιημένα, ποιοτικά προϊόντα, υψηλής διατροφικής αξίας, στοιχεία που διαθέτουν στο έπακρο τα ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντα. Τα κυριότερα οφέλη από την επιλογή προϊόντων με Γεωγραφική Ένδειξη είναι: Για τον παραγωγό Επίτευξη υψηλότερων τιμών λόγω της υψηλής ποιότητας, αλλά και αναγνωρισιμότητας που προσφέρουν τα

17 Καλοκαίρι 2015 Τυριά ΠΟΠ 17 Χαρτογράφηση ελληνικών ΠΟΠ τυριών 01 Ανεβατό Πρόβειο, γίδινο ή μείγμα τους Ν. Γρεβενών και Επαρχία Βοΐου Κοζάνης 02 Γαλοτύρι Πρόβειο, γίδινο ή μείγμα τους Ήπειρος, Θεσσαλία 03 Γραβιέρα Αγράφων Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Περιοχή Αγράφων Ευρυτανίας 04 Γραβιέρα Κρήτης Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Κρήτη 05 Γραβιέρα Νάξου Αγελαδινό, ή μείγμα αυτού με πρόβειο και γίδινο Νάξος 06 Καλαθάκι Λήμνου Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Λήμνος 07 Κασέρι Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Μακεδονία, Θεσσαλία, Λέσβος και Νομός Ξάνθης 08 Κατίκι Δομοκού Γίδινο ή μείγμα αυτού με πρόβειο Περιοχή Δομοκού Φθιώτιδας 09 Κεφαλογραβιέρα Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Δυτ. Μακεδονία, Ήπειρος, Αιτωλοακαρνανία, Ευρυτανία 10 Κοπανιστή Πρόβειο, αγελαδινό, κατσικίσιο ή μείγμα τους Κυκλάδες 11 Λαδοτύρι Μυτιλήνης Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Λέσβος 12 Μανούρι Τυρόγαλα από πρόβειο ή γίδινο γάλα ή μείγμα αυτών και γάλα πρόβειο ή γίδινο ή κρέμα αυτού Θεσσαλία, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία 13 Μετσοβόνε Αγελαδινό, ή μείγμα αυτού με πρόβειο και γίδινο Επαρχία Μετσόβου 14 Μπάτζιος Πρόβειο γίδινο ή μείγμα τους Θεσσαλία, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία 15 Ξυνομυζήθρα Κρήτης Πρόβειο, γίδινο ή μείγμα τους Κρήτη 16 Πηχτόγαλο Χανίων Πρόβειο, γίδινο ή μείγμα τους Νομός Χανίων 17 Σαν Μιχάλη Αγελαδινό Σύρος 18 Σφέλα Πρόβειο ή γίδινο ή μείγματα αυτών Νομοί Μεσσηνίας και Λακωνίας 19 Φέτα Πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο Μακεδονία, Θεσσαλία, Θράκη, Ήπειρος, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Λέσβος 20 Φορμαέλα Αράχωβας ΠαρνΑΣΣΟΥ Γίδινο ή πρόβειο ή μείγματα αυτών Δήμος Αράχωβας 21 Ξύγαλο Σητείας Κατσικίσιο, πρόβειο ή και μείγματα αυτών Κρήτη προϊόντα τους. Προστασία από τον αθέμιτο ανταγωνισμό που δημιουργείται από την προώθηση προϊόντων τα οποία είναι απομιμήσεις και όχι γνήσια. Αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης του καταχωρημένου και προστατευμένου από τον κανονισμό ονόματος του προϊόντος. Δυνατότητα αύξησης μεριδίου της αγοράς, με στόχο την οικονομική βιωσιμότητα της εκμετάλλευσής του. Για τον καταναλωτή Καλύτερη πληροφόρηση για τα προϊόντα καθώς η ετικέτα των προϊόντων με τα εγκεκριμένα λογότυπα περιέχει όλα τα στοιχεία γύρω από τα χαρακτηριστικά, τον τρόπο παρασκευής και την προέλευσή τους. Δυνατότητα επιλογής μέσω μεγάλης γκάμας παραδοσιακών τροφίμων με εγγυημένη ποιότητα και αυθεντικότητα. Για τις αγροτικές περιοχές και την εθνική οικονομία Δημιουργία νέων επιχειρησιακών ευκαιριών και πρακτικών καθώς και θέσεων εργασίας. Στήριξη της αγροτικής οικονομίας και ειδικότερα των απομακρυσμένων και μειονεκτικών περιοχών. Συνέργεια με τις τουριστικές επιχειρήσεις (εστίασης και φιλοξενίας). Διατήρηση των τοπικών ποικιλιών και του παραδοσιακού τρόπου παρασκευής τους. Υποστήριξη της αγροτικής ποικιλότητας και της κοινωνικής συνοχής. Η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση στις επωνυμίες με 21 ΠΟΠ τυριά Η Τράπεζα Πειραιώς αντιλαμβάνεται τον παραδοσιακό χαρακτήρα της ελληνικής κτηνοτροφίας, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλου αριθμού προϊόντων ΠΟΠ και αυθεντικών προϊόντων, όπως η φέτα, που αναγνωρίζονται, διακρίνονται και διαφημίζουν τη χώρα μας στις αγορές του εξωτερικού. Στο πλαίσιο αυτό έχει ήδη συνεργασία στο πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας με περισσότερες από 12 επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς που παραλαμβάνουν γάλα από τοπικούς παραγωγούς και παράγουν εξαιρετικής ποιότητας πιστοποιημένα τυροκομικά προϊόντα.

18 18 Καλοκαίρι Τυριά ΠΟΠ 2015 Ελληνικά Τυριά Ωδή στον ουρανίσκο Σκαλτσούνια με γραβιέρα Κρήτης από τον Χριστόφορο Πέσκια Υλικά για 45 τεμάχια ΓΙΑ ΤΗ ΖΥΜΗ 600 γραμμ. αλεύρι 1 κουταλιά του τσαγιού αλάτι 2 κουταλιές του τσαγιού ζάχαρη 200 ml νερό και λίγο ακόμα αν χρειαστεί στη διαδικασία 30 γραμμ. ελαιόλαδο 60 ml ρακή 10 γραμμ. χυμό λεμόνι ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΜΙΣΗ και ΤΟ ΤΗΓΑΝΙΣΜΑ 600 γραμμ. γραβιέρα Κρήτης 200 γραμμ. απάκι κομμένο σε πολύ μικρά κυβάκια 1 ματσάκι δυόσμο ψιλοκομμένο πιπέρι φρεσκοτριμμένο λίγο αλεύρι για το άπλωμα 500 ml ελαιόλαδο για το τηγάνισμα ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΖΥΜΗ Ανακατεύουμε πρώτα τα ξηρά υλικά, μεταξύ τους σε ένα μίξερ (ή σε ένα μπολ αν την κάνουμε στο χέρι). Ανακατεύουμε μετά τα υγρά σε ένα μπολ. Ρίχνουμε τα υγρά στο μίξερ και ανακατεύουμε για περίπου 4 λεπτά (δεν ανακατεύουμε πολύ). Ξεκουράζουμε τη ζύμη στο ψυγείο για 30 λεπτά. Τρεις διακεκριμένοι σεφ δημιουργούν συνταγές που βάζουν δυνατά στον παγκόσμιο γευστικό χάρτη την ελληνική τυροκομία! Τυρόπιτα διαφορετική με κρόσσια φύλλου κρούστας από την Ντίνα Νικολάου Υλικά για 6 άτομα 1/2 κιλό φύλλο κρούστας ή φύλλο Βηρυτού 2 φλιτζάνια φέτα μαλακή, θρυμματισμένη 1 φλιτζάνι κασέρι, τριμμένο 1 φλιτζάνι γραβιέρα, τριμμένη 1/2 φλιτζάνι φρέσκο δυόσμο, ψιλοκομμένο 1 κουτ. σούπας πάπρικα σε νιφάδες φρεσκοτριμμένο πιπέρι 150 γραμμ. μαργαρίνη με βούτυρο, λιωμένη Για την κρέμα 4 αυγά, κατά προτίμηση βιολογικά 200 γραμμ. γιαούρτι στραγγιστό 2 φλιτζάνια γάλα εβαπορέ ΕΚΤΕΛΕΣΗ Σε μια γαβάθα αναμειγνύω τα τυριά, τον δυόσμο και την πάπρικα. Παίρνω το ρολό με τα φύλλα κρούστας και το κόβω σε λεπτές λωρίδες σαν κρόσσια. Ξεχωρίζω με τα χέρια μου τις λωρίδες ζύμης και τις αφήνω να ξεραθούν. Προθερμαίνω τον φούρνο στους 180ο C. Αλείφουμε με λίγη μαργαρίνη ένα ταψάκι. Στρώνω τη μισή ποσότητα από τις λωρίδες φύλλου και τις περιχύνω με τη μισή ποσότητα από τη λιωμένη μαργαρίνη. Απλώνω πάνω το μείγμα με τα τυριά και πασπαλίζω με μπόλικο μαυροπίπερο. Συνεχίζω με τις υπόλοιπες ξεραμένες λωρίδες φύλλων. Ρίχνουμε και την υπόλοιπη μαργαρίνη. Σε ένα μπολ αναμειγνύω και χτυπάω τα υλικά της κρέμας και τα ρίχνω πάνω από την πίτα. Ψήνω στο φούρνο για μία ώρα. Βγάζω την πίτα από τον φούρνο και την κόβω σε κομμάτια. Σερβίρω την πίτα ζεστή ή κρύα. Μανιτάρια πορτομπέλο με κοπανιστή Μυκόνου και λάδι τρούφας ΓΙΑ TH ΓΕΜΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΗΓΑΝΙΣΜΑ Απλώνουμε τη ζύμη σε κομμάτια σε μια αλευρωμένη επιφάνεια και την κόβουμε με ένα κουπάτ σε κομματάκια διαμέτρου 8-10 cm. Ανακατεύουμε μαζί τη γραβιέρα με το απάκι και τον δυόσμο Γεμίζουμε τα πιτάκια με 20 γραμμ. γέμιση το κάθε ένα. Τα διπλώνουμε σε σχήμα μισοφέγγαρου και τα κλείνουμε με ένα πιρούνι. Τοποθετούμε τα πιτάκια στο ψυγείο να κρυώσουν για περίπου μία ώρα. Τηγανίζουμε σε βαθύ τηγάνι στους 180ο C για 3-4 λεπτά μέχρι να ροδοκοκκινίσουν. Στεγνώνουμε σε απορροφητικό χαρτί και σερβίρουμε. από τον Χρήστο Αθανασιάδη Υλικά για ένα πιάτο: 1 κ.σ. κοπανιστή Μυκόνου 200 γραμμ. μανιτάρια πορτομπέλο κομμένα σε φέτες ½ κρεμμύδι φρέσκο ψιλοκομμένο 1 κ.σ. ελαιόλαδο 1 σκελίδα σκόρδο λιωμένη 1 πρέζα θρούμπι ή θυμάρι 1 ποτήρι κρασιού λευκό κρασί Εκτέλεση: Σοτάρετε στο ελαιόλαδο το κρεμμύδι και το σκόρδο για 2 λεπτά μέχρι να μαραθούν. Προσθέτετε τα μανιτάρια και συνεχίζετε το σοτάρισμα σε χαμηλή φωτιά για άλλα 5 λεπτά. Σβήνετε με το κρασί, αφήνετε να εξατμιστεί και ρίχνετε το θρούμπι ή το θυμάρι. Αφήνετε για λίγο ακόμη στη φωτιά έως ότου δέσει η σάλτσα. Τέλος, προσθέτετε την κοπανιστή Μυκόνου και σερβίρετε.

19 ΓIA TON ΑΓΡΟΤΗ 19 Επιχειρησιακές Ομάδες για καινοτόμο και βιώσιμη γεωργία Στιγμιότυπο από το Εργαστήριο για τις Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας και τις Επιχειρησιακές Ομάδες Μία από τις βασικές προκλήσεις για την ελληνική γεωργία σήμερα είναι οι αγρότες και οι οργανώσεις τους να βρουν καινοτόμους λύσεις σε προβλήματα που θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα και εμποδίζουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεών τους. Το μοντέλο των Επιχειρησιακών Ομάδων, το οποίο προωθεί και στηρίζει με πολιτικά και χρηματοδοτικά εργαλεία η Ε.Ε. στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Συμπράξεων Καινοτομίας, αποτελεί μια πολύ ουσιαστική και αποτελεσματική μεθοδολογία για την ενθάρρυνση της καινοτομίας, αλλά και για την καλλιέργεια της κουλτούρας της συνεργασίας στον αγροτικό τομέα. Οι Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας (ΕΣΚ) αποτελούν τη νέα συλλογιστική για την προώθηση της καινοτομίας στην Ε.Ε. και η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας (ΕΣΚ) «Γεωργική παραγωγικότητα και βιωσιμότητα» (EIP-AGRI), που αφορά ειδικά τον αγροτικό τομέα, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο πολιτικής προκειμένου τα αποτελέσματα της έρευνας να μεταφράζονται σε καινοτόμους ιδέες που θα εφαρμόζονται από τους αγρότες στο χωράφι. Οι ΕΣΚ υλοποιούνται μέσω της δημιουργίας Επιχειρησιακών Ομάδων (ΕΟ) που απαρτίζονται από ενδιαφερόμενους φορείς (π.χ. αγρότες, ερευνητές, συμβούλους, επιχειρήσεις που εμπλέκονται στους τομείς της γεωργίας και των τροφίμων κ.ά.) οι οποίοι συνεργάζονται προκειμένου να υλοποιούν καινοτόμους δράσεις (διαδικασίες, προϊόντα, τεχνολογίες) και να δοκιμάζουν τον βαθμό αποτελεσματικότητάς τους. Η GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, ως διαμεσολαβητής καινοτομίας (innovation broker), ως ενδιάμεσος που υποστηρίζει και συντονίζει την από κοινού δραστηριοποίηση των παραπάνω φορέων, ανέλαβε την πρωτοβουλία να ενημερώσει τους εμπλεκόμενους σχετικά με τις Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας και τις Επιχειρησιακές Ομάδες ώστε να επιταχυνθεί και να εξασφαλιστεί η επιτυχημένη εφαρμογή τους στη χώρα μας. Για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού, διοργάνωσε το εργαστήριο «Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας (ΕΣΚ) και Επιχειρησιακές Ομάδες (ΕΟ)» το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 29 Μαΐου στο Κέντρο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας ΕΞΕΛΙΞΗ Α.Ε. στο Καστρί. Η πρωτοβουλία αυτή αποτέλεσε συνέχεια αντίστοιχης θεματικής συνάντησης που είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου για την Ανάπτυξη της Ελληνικής Γεωργίας που διοργανώθηκε από τη GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ τον Νοέμβριο του 2014 ( congress.c-gaia.gr/congress/thecongress/thematic-debate). Στο πλαίσιο των ενεργειών του εργαστήριου, πραγματοποίησαν εισηγήσεις εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (EIP-AGRI Service Point) και των ευρωπαϊκών αγροτικών οργανώσεων Copa Cogeca, οι οποίοι ενημέρωσαν τους παρευρισκόμενους σχετικά με τα τεκταινόμενα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία σύστασης των ΕΟ και τη χρηματοδότησή τους. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν καλά παραδείγματα αυτοχρηματοδοτούμενων Επιχειρησιακών Ομάδων από τη ΔΕΛΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ και την ΑγροΟΙΚΟσύστημα Ε.Ε. Στην ανοιχτή συζήτηση που ακολούθησε συμμετείχαν εκπρόσωποι κρατικών και περιφερειακών αρχών, της ΠΑ- ΣΕΓΕΣ, του ΓΕΩΤΕΕ, του ΠΑΣΕΠΕΛΙΠ, της ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινότητας, του επιχειρηματικού κόσμου, καθώς και μεγάλος αριθμός μεταπτυχιακών φοιτητών του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επιχειρηματικότητα και Συμβουλευτική στην Αγροτική Ανάπτυξη» των Τμημάτων Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης και Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αξίζει να αναφερθεί ότι η GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ προσφέρει κατ έτος σε δύο αποφοίτους αυτού του προγράμματος επαγγελματική απασχόληση σε κάποιο Κέντρο Εξυπηρέτησης Αγροτών (ΚΕΑ) του δικτύου της. Τα κυριότερα συμπεράσματα του εργαστηρίου αφορούσαν τα ακόλουθα: Να καθοριστούν εθνικές προτεραιότητες για τη σύσταση και λειτουργία των Επιχειρησιακών Ομάδων (ΕΟ). Να απαιτηθεί η κάθε ΕΟ να καθορίζει ποιοτικές και ποσοτικές μετρικές αξιολόγησης του παραγόμενου έργου. Καθοριστική μετρική θεωρείται αυτή της αύξησης του αγροτικού εισοδήματος. Προκύπτει ότι είναι αναγκαία η δημιουργία μιας οριζόντιας πλατφόρμας διαχρονικής παρακολούθησης αυτών των μετρικών. Οι αναφορές της πλατφόρμας πρέπει να είναι ανοιχτές σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ΕΟ με κύκλο ζωής που θα εκτείνεται και πέραν της διάρκειας των έργων (projects) που τις αφορούν που μπορεί να υποβληθούν και να τύχουν χρηματοδότησης. Σ αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, για τη σύσταση και λειτουργία των εθνικών ΕΟ, εκτός του δρόμου της χρηματοδότησης από το ΠΑΑ (ή από όποιες άλλες ευρωπαϊκές πηγές χρησιμοποιηθούν από τους ενδιαφερόμενους), υπάρχει και αυτός της αυτοχρηματοδότησης μέσω της εμπορικής αξιοποίησης των υπό ανάπτυξη προϊόντων/υπηρεσιών. Να δημιουργηθεί ένα εθνικό δίκτυο τύπου EIP AGRI Network στη λογική της αφαίρεσης της μεγάλης πληροφορίας που υπάρχει στο ευρωπαϊκό δίκτυο. Δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσο οι εθνικές ΕΟ οφείλουν να ακολουθήσουν τη θεματολογία των focus groups της EIP AGRI. Ωστόσο, εν γένει η αντιγραφή και η μεταφορά τεχνογνωσίας καλών ευρωπαϊκών πρακτικών, όπου αυτό είναι δυνατό, δεν μπορεί να αποκλειστεί.

20 20 Καλοκαίρι για τον αγροτη Βήματα για ασφαλή χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων Γενικές οδηγίες Η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠ) θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο από ενήλικα, υγιή άτομα που έχουν ενημερωθεί για τα κατά περίπτωση απαραίτητα μέτρα προφύλαξης. Συνιστάται εφαρμογή των ΦΠ τις πρωινές ή απογευματινές ώρες με τη δροσιά. Απαγορεύεται το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και φαγητού πριν ή μετά την εφαρμογή των ΦΠ. Αποφυγή επαφής των ΦΠ με τα μάτια ή γυμνό δέρμα. Συνιστάται καλό κλείσιμο των συσκευασιών των ΦΠ και φύλαξή τους σε ασφαλή χώρο, δροσερό και καλά αεριζόμενο, μακριά από παιδιά, χώρους κατοικίας και αποθήκες τροφίμων και ζωοτροφών. Το ίδιο ισχύει και για τα σκεύη και τα εργαλεία που έρχονται σε επαφή με τα γεωργικά φάρμακα. 2ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΑΙ Κατά την παρασκευή του ψεκαστικού υγρού χρησιμοποιώ απαραιτήτως φόρμα εργασίας, γάντια, προσωπίδα και μπότες και επιπλέον όπου χρειάζεται χρησιμοποιώ μάσκα και ποδιά. Κατά την εφαρμογή των ΦΠ χρησιμοποιώ τουλάχιστον φόρμα εργασίας, γάντια, μπότες και καπέλο και όπου απαιτείται τον επιπλέον εξοπλισμό. Τα πόδια είναι από τα πιο εκτεθειμένα μέρη του σώματος, γι αυτό πάντα βάζω τη φόρμα εργασίας πάνω από τις μπότες. Προστατεύω το αναπνευστικό μου σύστημα από ατμούς, σκόνες και ψεκαστικό νέφος και χρησιμοποιώ πάντα τα κατάλληλα για αυτό μέσα ατομικής προστασίας, όπως μάσκα, αυτόνομη αναπνευστική συσκευή κ.ά. Αποτελέσματα δοκιμής ΔΙΑΒΑΖΩ Διαβάζω προσεκτικά την ετικέτα των ΦΠ, υπολογίζω με ακρίβεια την απαραίτητη ποσότητα που θα χρειαστεί και προμηθεύομαι τα απαραίτητα μέσα ατομικής προστασίας: φόρμα εργασίας, γάντια, μπότες, μάσκα, γυαλιά, προσωπίδα, καπέλο και ποδιά. Στο σχήμα παρουσιάζονται τα διάφορα μέρη του σώματος που εκτίθενται στα ΦΠ κατά τη διάρκεια ενός ψεκασμού. ΠΗΓΗ: Ε.ΣΥ.Φ Έκθεση επί τοις % ΠΡΟΣΟΧΗ Η εφαρμογή των ΦΠ σε κλειστούς χώρους απαιτεί απαραιτήτως τη χρήση προστατευτικής μάσκας και στη συνέχεια καλό αερισμό του χώρου που έγινε η εφαρμογή. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στα σήματα τοξικότητας που αναγράφονται στις οδηγίες στις συσκευασίες των ΦΠ, όπως: Πολύ τοξικό: Τ+ Τοξικό: Τ Ερεθιστικό: Xn ΠΡΟΣΟΧΗ: Στα ατομικά μέσα προστασίας προσέχω να υπάρχει η κατάλληλη σήμανση, που δηλώνει ότι πληρούνται τουλάχιστον οι απαραίτητες ελάχιστες απαιτήσεις για αυτά. Η είσοδος των ΦΠ στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ευκολότερη από το δέρμα, τη μύτη (εισπνοή) και το στόμα (κατάποση). Η απορρόφηση από το δέρμα είναι ο πιο συχνός τρόπος έκθεσης και υπό συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και ιδρώτα η απορρόφηση γίνεται ακόμα πιο γρήγορη.

21 Καλοκαίρι 2015 για τον αγροτη 21 3ΕΦΑΡΜΟΖΩ 5ΦΡΟΝΤΙΖΩ Εφαρμόζω σύγχρονες τεχνικές χρήσης ΦΠ, όπως για παράδειγμα κάθετους σωλήνες και μπεκ, οι οποίες αυξάνουν την παραγωγικότητα, αφού κατανέμουν το προϊόν ομοιόμορφα πάνω στην καλλιέργεια και μειώνουν το κόστος παραγωγής. ΠΡΟΣΟΧΗ: Πριν από τη χρήση των ψεκαστικών μηχανημάτων ελέγχω ότι αυτά λειτουργούν καλά. Δεν χρησιμοποιώ γεωργικά φάρμακα σε κατοικημένους χώρους, στάβλους ή αποθήκες τροφίμων ή ζωοτροφών. Σε περίπτωση που υπάρξει πιθανή διασπορά σκόνης, ψεκάδων ή ατμών και επιφέρει προσωρινή μόλυνση βοσκοτόπων και επιφανειακών υδάτων ή ζημιές σε γειτονικές καλλιέργειες, ειδοποιώ αμέσως τους ιδιοκτήτες ή τους χρήστες των παραπάνω. Φροντίζω να κάνω ντους με νερό και σαπούνι έπειτα από κάθε εφαρμογή ΦΠ (ψεκασμό) και φοράω καθαρά ρούχα. Ανανεώνω τα μέσα ατομικής προστασίας (φόρμα εργασίας, γάντια, μπότες, προσωπίδα, μάσκα, γυαλιά, καπέλο και ποδιά) σε τακτά χρονικά διαστήματα ιδιαίτερα όταν αυτά είναι ελαττωματικά. Η συχνή αντικατάσταση των μέσων ατομικής προστασίας μειώνει τον κίνδυνο έκθεσης. Διατηρώ τουλάχιστον δύο σετ από κάθε μέσο ατομικής προστασίας (για χρήση και εφεδρικό) τα οποία για λόγους υγιεινής θα πρέπει να φυλάσσονται σε διαφορετικό μέρος (καθαρό και ξηρό). Ιδιαίτερα: Φόρμα εργασίας: δεν χρησιμοποιώ τις φόρμες μιας χρήσης για περισσότερες φορές από μία και αντικαθιστώ αυτές των πολλαπλών χρήσεων εάν είναι σχισμένες ή φθαρμένες, ακόμα και αν δεν έχει παρέλθει η αναγραφόμενη ημερομηνία λήξης τους. Γάντια: δεν χρησιμοποιώ τα γάντια μιας χρήσης για περισσότερες φορές από μία, ενώ τα πολλαπλής χρήσης τα αντικαθιστώ το συντομότερο δυνατόν, μιας και η επαφή με τα χημικά τα φθείρει σχετικά σύντομα. Μπότες: πλένω τις μπότες στο τέλος κάθε χρήσης και τις αφήνω να στεγνώσουν, τις αντικαθιστώ έπειτα από έξι μήνες χρήσης ή νωρίτερα, αν διαπιστώσω ότι έχουν τρύπες, σχισίματα ή άλλες φθορές. Μάσκες και φίλτρα: ελέγχω συχνά την ημερομηνία λήξης των φίλτρων και αντικαθιστώ τη μάσκα σε περίπτωση που έχει φθαρεί, που δεν εφαρμόζει καλά στο πρόσωπο ή αν αντιληφθώ την παραμικρή οσμή, γεύση ή δυσκολία στην αναπνοή. +1 ΛΑΜΒΑΝΩ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΜΕΤΡΑ σε περίπτωση ατυχήματος 4ΚΑΘΑΡΙΖΩ Καθαρίζω τις κενές συσκευασίες και συγκεκριμένα τις πλένω με καθαρό νερό τρεις φορές και τοποθετώ τα αποπλύματα στο ψεκαστικό βυτίο, έτσι αξιοποιώ όλη την ποσότητα του προϊόντος και περιορίζω τα υπολείμματα που μένουν στη συσκευασία. ΠΡΟΣΟΧΗ: Αδειάζω προσεκτικά τις συσκευασίες και δεν ρίχνω το υπόλοιπο του διαλύματος ή τα απόνερα του ξεπλύματος σε λίμνες, ρυάκια, αρδευτικά ή στραγγιστικά αυλάκια και αποχετευτικούς αγωγούς. Δεν πετάω απρόσεκτα ή οπουδήποτε τις άδειες συσκευασίες, δεν τις καίω, δεν τις επαναχρησιμοποιώ! Προσπαθώ να τις ανακυκλώσω ή τις διαχειρίζομαι με τον τρόπο που ορίζουν οι οδηγίες χρήσης. Λαμβάνω μέτρα σε περίπτωση ατυχήματος ή αδιαθεσίας. Σε περίπτωση ατυχήματος αφαιρώ κατευθείαν τα ρούχα, πλένομαι με νερό και σαπούνι και ζητάω ιατρική βοήθεια αν αισθανθώ αδιαθεσία. Σε περίπτωση που τα μέσα ατομικής προστασίας έχουν βραχεί στο εσωτερικό τους τα πετάω. Συγκεκριμένα: σε περίπτωση επαφής με τα μάτια, τα πλένω με άφθονο νερό για 10 και ζητάω ιατρική βοήθεια έπειτα από κάθε ατύχημα απαγορεύεται το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ και γάλακτος σε περίπτωση δηλητηρίασης ζητάω ιατρική βοήθεια έχω πάντα διαθέσιμα 20 λίτρα καθαρού νερού για παν ενδεχόμενο. Σε περίπτωση αδιαθεσίας κατά τη διάρκεια ή μετά την εφαρμογή του ΦΠ ζητάω ιατρική βοήθεια, ενώ σε περίπτωση δηλητηρίασης πρέπει να γνωρίζω ότι: η αναπνοή θα πρέπει να διατηρηθεί σταθερή ακόμη κι αν χρειάζεται αυτό να γίνει με τεχνητό τρόπο (τεχνητή αναπνοή) το σώμα πρέπει να είναι στο πλάι με το κεφάλι γυρισμένο προς τα πίσω εάν το άτομο ζεσταίνεται και ιδρώνει πρέπει να δροσιστεί με κρύο νερό και αν κρυώνει να σκεπαστεί με ρούχα ή κάλυμμα ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και γάλακτος σε άτομο που έχει χάσει τις αισθήσεις του δεν πρέπει να προκληθεί ποτέ εμετός δεν κρατάω τον ασθενή που έχει σπασμούς, κρατάω το στόμα του ανοικτό με ένα πανί τυλιγμένο ανάμεσα στα δόντια. Καθαρίζω τα μέσα ατομικής προστασίας κάθε φορά που τα χρησιμοποιώ. Συγκεκριμένα, κάθε φορά που χρησιμοποιώ τα γάντια πολλαπλής χρήσης τα πλένω πριν τα βγάλω! Έπειτα από κάθε χρήση των γαντιών ελέγχω για ορατά ελαττώματα, σχισμές, σβολιάσματα και μικρές τρύπες. Τα πλυμένα και καθαρά πλέον γάντια τα βγάζω προσεκτικά και τα κρατώ ενωμένα από την εσωτερική τους επιφάνεια. Επιπλέον, έπειτα από κάθε χρήση πλένω τον ρουχισμό εργασίας πάντα ξεχωριστά από τα υπόλοιπα ρούχα και βάσει των οδηγιών του κατασκευαστή. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΙΘΑΝΗΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗΣ: υπερβολική εξασθένηση και αίσθημα κόπωσης, ερεθισμός του δέρματος, εκτεταμένη εφίδρωση και στίγματα στο δέρμα, αίσθημα καύσου στο δέρμα, στα μάτια, στο στόμα και στον λαιμό, δυσκολία στην όραση, σκοταδίνη ή δάκρυα, αυξημένη έκκριση σάλιου, ναυτία, εμετός, κοιλιακοί πόνοι και διάρροια, πονοκέφαλος σύγχυση, μυϊκές συσπάσεις, ασταθές βάδισμα, επιθετικότητα, ασυνειδησία, βήχας, πόνος και δύσπνοια στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή και λαχάνιασμα κ.ά.

22 22 Καλοκαίρι για τον αγροτη 2015 Ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων Τι είναι το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων; Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την οδηγία 2009/128/ΕΚ, επισημαίνει την ανάγκη για μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων από τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Επίσης, ενθαρρύνει την ανάπτυξη και την εισαγωγή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας καθώς και εναλλακτικών προσεγγίσεων ή τεχνικών, με σκοπό τη μείωση της εξάρτησης από τα γεωργικά φάρμακα. Προς αυτή την κατεύθυνση κάθε κράτοςμέλος πρέπει να χρησιμοποιήσει ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης, μια σειρά από μέτρα, δηλαδή, για να επιτευχθούν οι πανευρωπαϊκοί στόχοι για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων. Τα μέτρα αυτά αφορούν την κατάρτιση στην ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων, τη διαδικασία χορήγησης πιστοποιητικού γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων, την ενημέρωση του κοινού για τα γεωργικά φάρμακα, την επιθεώρηση του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού εφαρμογής γεωργικών φαρμάκων κ.λπ. Τι αναφέρει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων για την πιστοποίηση της ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων; Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων και τον σχετικό νόμο 4036/2012, είναι απαραίτητη η πιστοποίηση της ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων για τους χρήστες γεωργικών φαρμάκων. Όσοι, λοιπόν, θέλετε να αγοράζετε και να χρησιμοποιείτε γεωργικά φάρμακα εγκεκριμένα για επαγγελματική χρήση μετά τις 26 Νοεμβρίου 2015, θα πρέπει να διαθέτετε πιστοποιητικό γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων. Η λιανική πώληση γεωργικών φαρμάκων για επαγγελματική χρήση γίνεται εφόσον εξασφαλισθεί ότι η χρήση τους γίνεται από πρόσωπο ή υπό την επίβλεψη προσώπου στο οποίο έχει χορηγηθεί πιστοποιητικό επαρκούς γνώσης των θεμάτων ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων. Τι χρειάζεται να κάνω για να πάρω το πιστοποιητικό; Για να λάβετε το πιστοποιητικό γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων, θα πρέπει να επιτύχετε σε εξετάσεις οι οποίες θα γίνονται σε ειδικά εξεταστικά κέντρα, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Τα κέντρα εξετάσεων χορήγησης πιστοποιητικού γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων και τα κέντρα για την παροχή κατάρτισης στην ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου. Πρέπει να παρακολουθήσω κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης για να μπορώ να δώσω εξετάσεις και τι περιλαμβάνουν οι εξετάσεις αυτές; Δεν είναι υποχρεωτική η παρακολούθηση προγράμματος κατάρτισης για την απόκτηση της πιστοποίησης και δεν προβλέπεται παράβολο για τον σκοπό αυτό. Παράβολο προβλέπεται μόνο για τη συμμετοχή σε εξετάσεις πιστοποίησης γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων. Μπορείτε να διαβάζετε μόνοι σας τις ερωτήσεις μέσα από την ιστοσελίδα του υπουργείου, ενώ μπορείτε να ελέγξετε τις γνώσεις σας χρησιμοποιώντας τη δοκιμαστική εφαρμογή (demo) που παρέχεται διαδικτυακά από το υπουργείο στη διεύθυνση ppp-usercert.minagric.gr Η επιλογή των ερωτήσεων για τις εξετάσεις χορήγησης του πιστοποιητικού γίνονται από μια βάση δεδομένων, η οποία περιέχει περίπου 200 απλές και κατανοητές ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Οι θεματικές ενότητες που περιλαμβάνονται είναι: Η νομοθεσία που διέπει την αγορά των γεωργικών φαρμάκων και τη χρήση τους η τήρηση αρχείου για κάθε χρήση γεωργικών φαρμάκων πηγές κινδύνου που συνδέονται με τα γεωργικά φάρμακα μέτρα ελαχιστοποίησης των κινδύνων από τη χρήση γεωργικών φαρμάκων για τον χειριστή και πρώτες βοήθειες μέθοδοι προστασίας του περιβάλλοντος τεχνικές ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας και βιολογικής γεωργίας προετοιμασία του εξοπλισμού εφαρμογής γεωργικών φαρμάκων για χρήση χρήση και συντήρηση του εξοπλισμού. Για τη χορήγηση του πιστοποιητικού θα πρέπει να απαντήσετε σωστά τουλάχιστον σε 35 από τις 50 ερωτήσεις, μέσα σε ορισμένο χρόνο. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης, ενημερώνεστε για τον αριθμό των ερωτήσεων που απαντήσατε σωστά. Το πιστοποιητικό εκτυπώνεται και σε αυτό αναγράφεται μοναδικός κωδικός. Είναι υποχρεωτική η απόκτηση του πιστοποιητικού από όλους; Υποχρέωση απόκτησης πιστοποιητικού γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων έχει αυτός στο όνομα του οποίου εκδίδονται τα παραστατικά προμήθειας των φυτοπροστατευτικών προϊόντων ή ο επιβλέπων τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Για παράδειγμα, εφόσον σε μία οικογένεια τα παραστατικά αγοράς γεωργικών φαρμάκων εκδίδονται σε ένα από τα μέλη της, αλλά άλλο μέλος της οικογένειας διενεργεί ή επιβλέπει τη χρήση, το πρόσωπο αυτό μπορεί να αποκτήσει πιστοποιητικό γνώσεων ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων και δηλώνοντας ως επιβλέπων να επιτρέπεται η προμήθεια γεωργικών φαρμάκων στα μέλη της οικογένειας, αφού έχει αναλάβει την πλήρη ευθύνη της χρήσης των γεωργικών φαρμάκων. Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων; Για το συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει να ενημερώνεστε μέσα από επίσημες πηγές και κυρίως μέσω της ιστοσελίδας του υπουργείου ακολουθώντας τη διαδρομή: Αγρότης-Επιχειρηματίας Γεωργία Φυτοπροστασία Έλεγχοι, Διάθεση, Χρήση Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ορθολογική Χρήση των Γεωργικών Φαρμάκων.

23 Καλοκαίρι 2015 για τον αγροτη 23 Προϊόντα φυτικής προέλευσης ,4 10,10% Παρθένο ελαιόλαδο 370,5 85,60% Αξία εξαγωγών (σε εκατ.) Βόρεια Ελλάδα, η καρδιά της ελληνικής γεωργίας Δεν είναι λίγες οι φορές που η Βόρεια Ελλάδα χαρακτηρίζεται η καρδιά του πρωτογενούς τομέα της χώρας μας. Πώς όμως τεκμηριώνεται από τα στοιχεία η σημασία της συγκεκριμένης περιοχής; Μπορεί να ποσοτικοποιηθεί η συνεισφορά της και με ποια κριτήρια; Απάντηση στα παραπάνω επιχειρεί να δώσει η συγκεκριμένη προσέγγιση, για τους σκοπούς της οποίας δεχθήκαμε ως περιοχή αναφοράς αυτή που απαρτίζεται από τη Θεσσαλία τη Μακεδονία και τη Θράκη. Στα συγκεκριμένα γεωγραφικά διαμερίσματα κατοικεί το 32,4% του πληθυσμού της χώρας, βάσει της τελευταίας απογραφής του 2011, ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα της περιοχής ανέρχεται σε ευρώ και δεν υπερβαίνει το 80% της χώρας. Η συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία αγγίζει το 24,6% του συνόλου, αν όμως απομονώσουμε την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του πρωτογενούς τομέα της χώρας θα διαπιστώσουμε ότι η ποσοστιαία συμμετοχή της Β. Ελλάδας σ αυτή αγγίζει το 45%. Ως δεύτερο κριτήριο αξιολόγησης της προσφοράς της περιοχής στον πρωτογενή τομέα υιοθετήσαμε τη συμμετοχή αυτής στην παραγωγή των πιο σημαντικών εξαγώγιμων αγροτικών προϊόντων βάσει αξίας. Σύμφωνα με στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων (2013), τα 100% 80% 60% 40% 20% 0% 333,3 55,40% προϊόντα αυτά (ζωικής και φυτικής προέλευσης, αντίστοιχα) έχουν ως εξής: Προϊόν ζωικής προέλευσης 288, ΑΠΑ (σε εκατ.) Συνολική Αξία Εξαγωγών (σε εκατ. ευρώ) 82,40% Βαμβάκι Κηπευτικά Δενδρωδών καλλιεργιών Ποσοστό εξαγωγών που παράγεται στη Β. Ελλάδα Νωπά ψάρια και 414,8 9,8% όστρακα (ιχθυοκαλλιέργειας) Τυριά 289,2 40,4% Προϊόντα από γουνοδέρματα 220,5 92,6% 165,6 Καπνά 98,70% Ποσοστό καλλιερ/μης έκτασης στη Β. Ελλάδα % 100% 80% 60% 40% 20% 0% ΑΠΑ πρωτογενούς τομέα (σε εκατ.) γραφει ο Ευάγγελος Μπέλλος Υπόλοιπη επικράτεια Βόρεια Ελλάδα Στέλεχος της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα, Γραφείο Βορείου Ελλάδος, της Τράπεζας Πειραιώς Η σημασία μιας περιοχής για τη συνεισφορά της στον πρωτογενή τομέα δεν εξαντλείται στα στοιχεία που συνθέτουν την οικονομική δυναμική της. Ξεχωριστό ρόλο διαδραματίζει αναπόφευκτα ό,τι προσδιορίζει την κοινωνική της διάσταση (συνοχή, ανάπτυξη κ.λπ.). Σύμφωνα, λοιπόν, με σχετικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2012, ενώ το ποσοστό των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα πανελλαδικά δεν ξεπερνάει το 13%, στην περιοχή της Β. Ελλάδας κυμαίνεται άνω του 14%. Ο αγροτικός τομέας διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τις δυνάμεις του σε σχέση με τους λοιπούς τομείς της οικονομίας (στη Β. Ελλάδα πιο έντονα μάλιστα), σε μια περίοδο που καταγράφονται ιστορικά υψηλά ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα, μετριάζοντας για τους απασχολούμενους σ αυτόν τις συνέπειες της κρίσης και ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή στην περιφέρεια. Σε οικολογικό επίπεδο αξιολογήθηκαν στοιχεία όπως η περιβαλλοντική προστασία, ο φυσικός πλούτος της περιοχής, η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που χαρακτηρίζουν τη Β. Ελλάδα και το έμπρακτο ενδιαφέρον των δραστηριοποιούμενων στον πρωτογενή τομέα κατοίκων της για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία. Με ποσοστά που ξεπερνούν το 80% και 60% των υδροβιοτόπων και χαρακτηρισμένων γεωθερμικών πεδίων της χώρας, αντίστοιχα, πληθώρα ιαματικών πηγών και σταθμών αξιοποίησης ΑΠΕ κάθε μορφής και εύρους δυναμικότητας, σεβαστό αριθμό εθνικών δρυμών και γενικότερα προστατευομένων από διεθνείς συνθήκες περιοχών, αλλά και το 37% των μονάδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας να εδρεύουν στη Β. Ελλάδα, η συγκεκριμένη περιοχή καθίσταται, όχι άδικα, εξέχουσας περιβαλλοντικής σημασίας και προοπτικής. Σε μια προσπάθεια σύντομης αλλά περιεκτικής προσέγγισης του ρόλου που διαδραματίζει η Βόρεια Ελλάδα στα δρώμενα του πρωτογενούς τομέα της χώρας, υιοθετήσαμε ως κριτήρια αξιολόγησης στοιχεία οικονομικού, κοινωνικού αλλά και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Και οι τρεις συνιστώσες, προσδιοριστικές μεταβλητές της αειφορίας, τεκμηριώνουν επαρκώς τη μεγάλη σημασία της περιοχής και δικαιολογούν την πρωτοβουλία της Τράπεζας Πειραιώς να προβεί πρόσφατα σε σύσταση Γραφείου Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα στη Βόρεια Ελλάδα με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Με έμπειρο στελεχικό δυναμικό και την προσήκουσα τεχνογνωσία, η Τράπεζα Πειραιώς πρωτοπορεί για ακόμα μια φορά, εξασφαλίζοντας πλήρη, άμεση και αποτελεσματική ανταπόκριση στις ανάγκες όσων δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα, εκεί που αυτός βρίσκει το πιο γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξή του, στη Βόρεια Ελλάδα.

24 24 Καλοκαίρι για τον αγροτη 2015 Εφαρμοσμένη επενδυτική σκέψη στον αγροτικό τομέα Σε κάποια στιγμή όλοι οι αγρότες θα χρειαστεί να κάνουν το επόμενο βήμα ώστε να αναπτύξουν την αγροτική τους εκμετάλλευση. Αυτό σημαίνει ότι θα κληθούν να πάρουν σημαντικές αποφάσεις για μια σειρά από πραγματικές επιλογές, όπως η αγορά καλλιεργήσιμης γης και γεωργο-κτηνοτροφικών κτισμάτων, η αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού, η αγορά φυτικού ή/και ζωικού κεφαλαίου, αποβλέποντας σε αντικατάσταση ή βελτίωση πάγιου εξοπλισμού και εγκαταστάσεων ή επέκταση των δραστηριοτήτων της εκμετάλλευσης για αύξηση του μεριδίου αγοράς. Τι απαιτείται, όμως, ώστε αυτές οι αποφάσεις να είναι οι ενδεδειγμένες; Για να είναι επιτυχής μια νέα αγροτική επένδυση προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη της «επενδυτικής σκέψης». Η επενδυτική σκέψη είναι απαραίτητη, προκειμένου να μπορέσουν οι σύγχρονοι αγρότες να ανταποκριθούν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Προκειμένου, λοιπόν, να ληφθεί η απόφαση πραγματοποίησης, ο παραγωγός θα πρέπει να δώσει απαντήσεις στα εξής ερωτήματα: Είναι προς το συμφέρον του να κάνει την επένδυση ή όχι; Προκειμένου να αποφασιστεί να γίνει μια επένδυση θα πρέπει το όφελος από αυτή να είναι μεγαλύτερο από το κόστος. Γι αυτό θα πρέπει: Να αποκλειστούν τυχόν εναλλακτικές επενδύσεις. Ο αποκλεισμός εναλλακτικών επενδύσεων σχετίζεται µε τις ανάγκες που έχει η εκμετάλλευση, οι οποίες επιβάλλεται να ικανοποιηθούν, προκειμένου να ενισχυθεί η θέση της σε σχέση µε τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, για να αποφασιστεί να αγοραστεί ένα καινούργιο τρακτέρ, θα έχει αποκλειστεί η αγορά μεταχειρισμένου ή η ενοικίαση. Να προϋπολογιστεί το αναμενόμενο εισόδημα από την επένδυση. Αυτό θα πρέπει να υπολογίζεται με ακρίβεια, λαμβάνοντας υπόψη ότι επηρεάζεται από τα ποσά των αποσβέσεων, τα οποία θα πρέπει επίσης να υπολογίζονται. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι ακόμα και αν μια επένδυση δεν αποφέρει άμεσα εισροή χρήματος, μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την αποφυγή εκροής χρήματος, δηλαδή την εξοικονόμηση εισοδήματος. Έτσι, ένα νέο τρακτέρ λειτουργεί με μικρότερο κόστος εργασίας, συντήρησης, επισκευών και εξοικονομεί χρήματα από την ενοικίαση άλλου τρακτέρ. Οι ετήσιες εξοικονομήσεις μετρητών θα συνυπολογίζονται στην ετήσια απόδοση πολλών αγροτικών επενδύσεων που φαινομενικά δεν προσφέρουν εισόδημα. Το εισόδημα από την επένδυση θα πρέπει από μόνο του να αποπληρώνει το πιθανό επενδυτικό δάνειο και να προκύπτει και κέρδος. Πόσο στοιχίζει η επένδυση και πώς θα χρηματοδοτηθεί η υλοποίησή της, προ- γραφει ο Γιάννης Φιλίππου Στέλεχος της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα & Αγροτικής Επιχειρηματικότητας της Τράπεζας Πειραιώς κειμένου αυτή να ολοκληρωθεί και να τεθεί και σε πλήρη λειτουργία; Το ποσό θα πρέπει να εξασφαλιστεί πριν από την έναρξη εργασιών είτε με δάνειο είτε με διαθέσιμα και θα πρέπει να επαρκεί για τις ανάγκες της επένδυσης και να διασφαλίζει την πλήρη αποπεράτωση και λειτουργία της. Ακόμα και μετά την ολοκλήρωση μιας επένδυσης, θα απαιτηθούν νέες χρηματοδοτήσεις για λόγους συντήρησης, επισκευής, εκσυγχρονισμού, συμπλήρωσης, που γίνονται μία ή περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της ζωής της. Σε περίπτωση δανειοδότησης, πρέπει να ληφθεί υπόψη το επιτόκιο που την επιβαρύνει. Αν η μονάδα διαθέτει τα απαραίτητα κεφάλαια, πόσο θα στοίχιζε ένα δάνειο για αυτά; Ο αγρότης και προκειμένου η εκμετάλλευσή του να είναι βιώσιμη θα πρέπει να εμφανίζει κερδοφορία μεγαλύτερη από το κόστος του κεφαλαίου. Τότε θα είναι η επένδυσή του συμφέρουσα. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία ενός αγροτικού επενδυτικού σχεδιασμού εξαρτάται από τις αποφάσεις που ο αγρότης θα πάρει σχετικά με: τις δραστηριότητες που θα επιλέξει, τις επενδύσεις που θα κάνει και το είδος και το ποσό δανείου που θα χρησιμοποιήσει. Οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις είναι στρατηγικής σημασίας και θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό την επιτυχή μελλοντική πορεία της εκμετάλλευσης. Η Τράπεζα Πειραιώς, ως πρωτοπόρος στον αγροτικό τομέα, μέσω της πολιτικής των υγιών χρηματοδοτήσεων και της δυνατότητας σύγχρονης τεχνοοικονομικής αξιολόγησης των αγροτικών επενδύσεων, συνεισφέρει στην ενίσχυση του αγροτικού τομέα, στην ίδρυση, τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Κι αυτό γιατί η Τράπεζα βρίσκεται κοντά στον αγρότη και ιδιαίτερα στον νέο/ νεοεισερχόμενο, είναι σύμμαχος και αρωγός του στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτητικές συνθήκες, όντας παράλληλα και ανταγωνιστικός. Ενθαρρύνει τις αγροτικές επενδύσεις και αντιμετωπίζει τη γεωργοκτηνοτροφική εκμετάλλευση ως αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής παραγωγικής πραγματικότητας, συσχετίζοντας την ανάπτυξή της με το μέλλον και την ανάταξη της εθνικής μας οικονομίας. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται η πρωτογενής παραγωγή και εμποτίζονται οι παραγωγοί με την αναγκαία «αγροτική επενδυτική κουλτούρα», η οποία με σύμμαχο την τεχνική-επιστημονική προσέγγιση θα αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχία των επενδυτικών σχεδίων των αγροτών.

25 Ο χάρτης των EΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ & áçòïôéëñî ëáé íåôáðïéèíûîöî áçòïôéëñî ðòïûþîôöî ,23 δισ. Συνολική αξία εισαγωγών αγροτικών και μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων 5,08 20% Αύξηση αξίας εισαγωγών Συνολική αξία εξαγωγών αγροτικών και μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων δισ. 42% Αύξηση αξίας εξαγωγών ΤΟP 5 û Á Á ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ¾ Ĺ µ»µ º¹ Ä ªº Ë ª» Á Ì Á¹º ÆËĹ º Ä Ã¹ º ¹ Ä ª» Á ¼ÄÃËÆ Μεταβολή αξίας εξαγωγών προϊόντος τελευταίας δεκαετίας +64% 25% +127% +180% +30% Συνολική αξία εξαγωγών (σε εκατ. ) Δημοφιλέστερος προορισμός ΙΤΑΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ HΠΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Ποσοστό επί του συνόλου που απορροφήθηκε από τον δημοφιλέστερο προορισμό 45% 38% 24% 36% 25% - áòáóëåùáóíûîá ìáøáîéëà: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται λαχανικά παρασκευασμένα ή διατηρημένα αλλιώς με ξύδι ή οξικό οξύ, όχι κατεψυγμένα (π.χ. πατάτες, ελιές, σπαράγγια, κ.ά.) - ºáòðïÝ ëáé åðåêåòçáóíûîá æòïàôá: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται καρποί και άλλα βρώσιμα μέρη φυτών, αλλιώς παρασκευασμένα, με ή χωρίς προσθήκη ζάχαρης ή άλλων γλυκαντικών ή αλκοόλης. ΤΟP 5 ¹ª û Á Á ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ÆËĹ ÌÃ¹Ä ¹Ã ºÄ ª µã ¹Ã ºÄ ª Ä ªº Ë ª» Æ ¹ ÆÄü ª º ¹ ºÄ» ºÆê Μεταβολή αξίας εισαγωγών προϊόντος τελευταίας δεκαετίας +40% +28% +15% +75% +35% Συνολική αξία εισαγωγών (σε εκατ. ) Κύρια χώρα εισαγωγής ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΔΑΝΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Ποσοστό επί του συνόλου που εισήχθη από την κύρια χώρα εισαγωγής 28% 48% 52% 19% 42% ΠΗΓΗ: Επεξεργασμένα από την Τράπεζα Πειραιώς στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ έτους 2014 και προηγούμενων ετών

26 26 made in greece Στον «αφρό» οι ζυθοποιίες το 2015 Σημαντική ανάπτυξη αναμένεται να εμφανίσει και εφέτος ο κλάδος της ζυθοποιίας. Οι εταιρείες του κλάδου έχουν δημιουργήσει μια πλούσια γκάμα προϊόντων και, με «όπλο» την ποιότητα, τα νέα προϊόντα και τις δελεαστικές τιμές, προσελκύουν όλο και περισσότερους καταναλωτές. Εφέτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η κατανάλωση ζύθου θα έχει αύξηση 1%- 2%, ποσοστό όχι και τόσο μικρό αναλογιζόμενοι τον ετήσιο τζίρο της αγοράς που φτάνει τα 500 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ICAP (2012), η εγχώρια παραγωγή μπίρας διαμορφώθηκε σε 3,62 εκατ. εκατόλιτρα και οι εξαγωγές ανήλθαν σε εκατόλιτρα (21,2 εκατ. ευρώ). Την τελευταία πενταετία οι εξαγωγές ελληνικής μπίρας αυξήθηκαν, με εξαίρεση το έτος 2011 ( εκατόλιτρα) που παρουσιάστηκε μείωση, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών κατευθύνθηκε σε χώρες εκτός Ε.Ε. και κυρίως προς την Αλβανία (41,1% του όγκου των εξαγωγών), το Ισραήλ (24% του όγκου των εξαγωγών), τη Βουλγαρία και την Κύπρο (με ποσοστά 10,9%, αντίστοιχα). Από τους τρεις τύπους μπίρας που εξήχθησαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις συνολικές εξαγωγές έχουν οι μπίρες σε φιάλες (37,9% του όγκου των εξαγωγών) και ακολουθούν με ποσοστό 32,3% οι εξαγωγές μπίρας σε δοχεία με περιεχόμενο μεγαλύτερο από 10 lt (βαρέλι). Τελευταία κατηγορία στις εξαγωγές μπίρας είναι η μπίρα σε δοχεία άλλα (κουτάκια), κατέχοντας τη μικρότερη συμμετοχή στον συνολικό όγκο των εξαγωγών (29,8%). Πρωταγωνιστές στην εγχώρια αγορά μπίρας είναι η Αθηναϊκή Ζυθοποιία, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία και η Ζυθοποιία Μακεδονίας-Θράκης. Με την υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς, οι ζυθοποιίες υλοποιούν απρόσκοπτα προγράμματα Συμβολαιακής Γεωργίας, στο πλαίσιο μιας άψογης και αρμονικής συνεργασίας με τους Έλληνες αγρότες. Παράλληλα, οι εταιρείες του κλάδου σχεδιάζουν τις νέες τους επενδύσεις, δείχνοντας έμπρακτα την εμπιστοσύνη τους στην ελληνική οικονομία. Σε τροχιά ανάπτυξης βρίσκονται οι πωλήσεις μπίρας, με σύμμαχο την ποιότητα και τα νέα προϊόντα. Στη Συμβολαιακή Γεωργία στρέφονται οι μεγάλες εταιρείες του κλάδου. Ολυμπιακή Ζυθοποιία Ηνέα Ολυμπιακή Ζυθοποιία, η οποία προήλθε από τη συγχώνευση της Μύθος Ζυθοποιίας και της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας, διαθέτει πλέον δύο εργοστασιακές μονάδες που παράγουν 2,2 εκατόλιτρα μπίρας ετησίως. Συνολικά λανσάρει στην αγορά 14 σήματα (Fix, Mythos, Corona, Carlsberg, Kaizer, Guinness κ.ά.) τα οποία διανέμει σε σημεία πώλησης σε όλη την Ελλάδα. Αναλυτικότερα, η Μύθος Ζυθοποιία διαθέτει ιδιόκτητη μονάδα παραγωγής στην περιοχή της Σίνδου, στη Θεσσαλονίκη, όπου παράγει τις μπίρες Mythos, Kaiser και Henninger, τις οποίες και διανέμει στη χώρα μας. Ειδικά, σε ό,τι αφορά την μπίρα Mythos, η εταιρεία αναπτύσσει έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, καθώς το συγκεκριμένο προϊόν αποτελεί τη μοναδική ελληνική μάρκα μπίρας που εξάγεται σε περίπου 40 χώρες και έχει επώνυμη ζήτηση και φανατικούς θαυμαστές. Παράλληλα, η εταιρεία εισάγει και διανέμει στη χώρα μας διεθνώς αναγνωρισμένες μάρκες: τη δανέζικη Carlsberg, τη μεξικάνικη Corona Extra, τις ιρλανδικές μπίρες της Dia geo Guinness και Kilkenny, τη βέλγικη Grimbergen, τη βαυαρικής προέλευσης Weissbier Schneider Weisse, τον ιρλανδέζικο μηλίτη Magners και τον ανθρακούχο μηλίτη Somersby, διευρύνοντας έτσι την ελληνική αγορά μπίρας και προσφέροντας στον Έλληνα καταναλωτή νέες ποιοτικές γεύσεις. Η Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε. αποτελεί μια αμιγώς ελληνική και δυναμικά αναπτυσσόμενη επιχείρηση, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του Είναι κάτοχος των σημάτων της premium lager FIX Hellas, της premium lager FIX Dark, που δημιούργησε μια νέα κατηγορία στην εγχώρια αγορά της μαύρης μπίρας και της εξαιρετικής σταρένιας αφιλτράριστης FIX Royale, που αποτελεί μια ελληνική πρόταση υψηλής ποιότητας στην κατηγορία της Weiss μπίρας. Το υπερσύγχρονο ιδιόκτητο ζυθοποιείο της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας, στο οποίο παράγονται όλα τα προϊόντα της, βρίσκεται στην περιοχή της Ριτσώνας, στην Εύβοια. Από την πρώτη στιγμή, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία έχει έμπρακτα αποδείξει ότι, παράλληλα με το επενδυτικό της πρόγραμμα, είναι Η Ολυμπιακή Ζυθοποιία αποτελεί παράδειγμα της υγιούς ελληνικής επιχειρηματικότητας και στο εξωτερικό, μεταφέροντας την υψηλή ποιότητα και γεύση της ελληνικής μπίρας σε αρκετές δυναμικές διεθνείς αγορές σταθερά προσηλωμένη στην εξέλιξη της αγοράς της μπίρας στην Ελλάδα, στην ουσιαστική συνεισφορά στην εθνική οικονομία, στην υπεύθυνη επένδυση στην πρώτη ύλη και στη στήριξη του Έλληνα αγρότη και παραγωγού. Την ίδια στιγμή, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία αποτελεί παράδειγμα της υγιούς ελληνικής επιχειρηματικότητας και στο εξωτερικό, μεταφέροντας την υψηλή ποιότητα και γεύση της ελληνικής μπίρας σε αρκετές δυναμικές διεθνείς αγορές. Στο πλαίσιο του προγράμματος Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού, που εντατικά υλοποιεί από το 2011, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία ξεκίνησε τη σπορά ελληνικού κριθαριού για την περίοδο , θέτοντας συνεχώς υψηλότερα τον πήχυ των ποιοτικών και ποσοτικών της στόχων, με αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, των συνεργαζόμενων αγροτών και της αναμενόμενης σοδειάς. Η σπορά πραγματοποιείται σε εκτάσεις στρεμμάτων, που διατηρεί η εταιρεία στις περιοχές της Εύβοιας, της Βοιωτίας και της Μαγνησίας, σημειώνοντας αύξηση της καλλιεργήσιμης γης της κατά 17%, σε σχέση με πέρυσι. Ταυτόχρονα, σημαντική αύξηση σημειώνεται και στο ποσοστό των συνεργαζόμενων τοπικών παραγωγών, η οποία συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά αγγίζει το 60%! Με την υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία συνεχίζει για πέμπτη συνεχή χρονιά την απρόσκοπτη υλοποίηση του προγράμματος, στο πλαίσιο μιας άψογης και αρμονικής συνεργασίας με τους Έλληνες αγρότες.

27 Καλοκαίρι 2015 Αφιερωμα μπιρα 27 Αθηναϊκή Ζυθοποιία Προτεραιότητα της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας είναι να παράγει ποιοτικά προϊόντα που δημιουργούν προστιθέμενη αξία, συμβάλλοντας παράλληλα στην ανάπτυξη της οικονομίας. Σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση αυτού του στόχου έχει το πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού που υλοποιεί η εταιρεία από το 2008, καλύπτοντας έτσι σήμερα το 100% των αναγκών της με ελληνικό κριθάρι. Παράλληλα, η εταιρία επενδύει στις εξαγωγές και παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας μπίρας στη χώρα. Σήμερα η Αθηναϊκή Ζυθοποιία παράγει στην Ελλάδα προϊόντα που φθάνουν στους καταναλωτές ανά τον κόσμο ακολουθώντας μια ελληνική διαδρομή. Μια διαδρομή που ξεκινά από την ελληνική γη, όπου καλλιεργείται το κριθάρι. Συνεχίζει στα βυνοποιεία της εταιρείας όπου το κριθάρι μετατρέπεται σε βύνη και στις μονάδες της όπου παράγεται η μπίρα. Εκεί συναντά το μεράκι και την προσπάθεια προμηθευτών από όλη την Ελλάδα, που παράγουν τις φιάλες, τις ετικέτες και τα ΗΖυθοποιία Μακεδονίας Θράκης αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν το «success story» της Συμβολαιακής Γεωργίας στη χώρα μας. Το πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας δίστιχου κριθαριού βυνοποίησης, που πρώτη ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2006, άνοιξε τον δρόμο για νέες επενδύσεις, ενίσχυσε την αγροτική οικονομία της Θράκης και έδωσε προστιθέμενη αξία στην πρωτογενή παραγωγή της ευρύτερης περιοχής. «Συνολικά διαχειριζόμαστε συμβόλαια στρεμμάτων κριθαριού στη Μακεδονία και τη Θράκη», επισημαίνει στο «Επί Γης» ο Δημήτρης Κρις, διευθυντής Εταιρικής Ανάπτυξης στη Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης, «ενώ του χρόνου σχεδιάζουμε να διπλασιάσουμε τις εκτάσεις μας, ανταποκρινόμενοι όχι μόνο στην αυξημένη ζήτηση για τα προϊόντα μας, αλλά και στους καλλιεργητές που ήδη έχουν υποβάλει αιτήσεις ένταξης στο πρόγραμμα και βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε λίστα αναμονής. Το νέο βυνοποιείο της Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης αποτελεί μία επένδυση ύψους 4,7 εκατομμυρίων ευρώ. «Σε μια προσπάθεια πλήρους καθετοποίησης της παραγωγικής μας διαδικασίας από το χωράφι στο ράφι, εγκαινιάσαμε πέρυσι το νέο ιδιόκτητο καπάκια των δημοφιλών προϊόντων της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, για να καταλήξει στα ποτήρια καταναλωτών σε 26 χώρες παγκοσμίως. Το πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας είναι το πρώτο και μεγαλύτερο πρόγραμμα για την παραγωγή μπίρας στην Ελλάδα. Αξιοποιεί τις δυνατότητες της χώρας για ανάπτυξη ποιοτικών πιστοποιημένων ποικιλιών κριθαριού, στηρίζει την αγροτική παραγωγή και ενδυναμώνει τους παραγωγούς, προσφέροντάς τους παράλληλα υποστήριξη και τεχνογνωσία για τη βελτιστοποίηση των καλλιεργειών. Το 2014 η εταιρεία ξεκίνησε να εξάγει μια μικρή ποσότητα κριθαριού, φέρνοντας το ελληνικό κριθάρι σε καταναλωτές ανά τον κόσμο μέσω των εξαγωγών της. Από το 2008, η εταιρεία έχει προμηθευτεί πάνω από τόνους ελληνικού κριθαριού υψηλής ποιότητας, με προστιθέμενη αξία για τους παραγωγούς και τους συνεργάτες της εταιρείας άνω των 20 εκατ. ευρώ. Με ξεκάθαρη στρατηγική και σταθερή πορεία, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία στη- Το πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας είναι το πρώτο και μεγαλύτερο πρόγραμμα για την παραγωγή μπίρας στην Ελλάδα Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης Διαχειρίζεται συμβόλαια στρεμμάτων κριθαριού στη Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ το νέο βυνοποιείο αποτελεί μία επένδυση ύψους 4,7 εκατομμυρίων ευρώ ρίζει την ελληνική οικονομία, με παραγωγή στην Ελλάδα, ελληνικές πρώτες ύλες και αυξανόμενες εξαγωγές. Χάρη στο δυναμικό και αναπτυσσόμενο χαρτοφυλάκιο προϊόντων της, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία εξάγει και στις πέντε ηπείρους δημοφιλείς μάρκες μπίρας, όπως η Amstel, η Heineken, η ΑΛΦΑ, η Fischer, το φυσικό μεταλλικό νερό ΙΟΛΗ, καθώς και καινοτόμα προϊόντα με βάση τη βύνη αποκλειστικά για αγορές του εξωτερικού, όπως η Fayrouz. Σημειώνεται ότι, από το 2008, η αξία των εξαγωγών της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας έχει ανέλθει στα 122 εκατ. ευρώ. Πρόσφατα, η εταιρεία πέτυχε μια σημαντική συμφωνία με τον Όμιλο Heineken για την εξαγωγή μπίρας Heineken στις αγορές της Ιταλίας και της Κίνας. Προβλέπει την παραγωγή εκατολίτρων μπίρας στη μονάδα της Πάτρας, ενώ η σχετική επένδυση στη γραμμή παραγωγής ανήλθε στα 2 εκατ. ευρώ. Ως αποτέλεσμα, το 2015 ο όγκος εξαγωγών της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το 2014, ξεπερνώντας τα εκατόλιτρα. Έτσι η εταιρεία κάνει πράξη τη δέσμευσή της να παράγει προϊόντα υψηλής ποιότητας, από ελληνικές πρώτες ύλες, με βάση τις αυστηρότερες προδιαγραφές διεθνώς. βυνοποιείο μας στην Κομοτηνή. Το έργο αυτό -μια συνολική επένδυση 4,7 εκατομμυρίων ευρώ- κατασκευάστηκε με ίδια κεφάλαια και εντός χρονοδιαγράμματος, σε συνεργασία όπου ήταν δυνατόν με τοπικούς κατασκευαστές και προμηθευτές». Εκτός από την πλήρη κάλυψη των δικών τους αναγκών, το βυνοποιείο ήδη προμηθεύει κάποιες από τις πλέον δημοφιλείς μικροζυθοποιίες της χώρας μας και του εξωτερικού με βύνη εξαιρετικής ποιότητας, προερχόμενη αποκλειστικά από τις συμβολαιακές καλλιέργειες. Πρόκειται για το πλέον σύγχρονο βυνοποιείο της Ευρώπης και ενισχύει την αγροτική οικονομία της Θράκης, δίνοντας προστιθέμενη αξία στην πρωτογενή παραγωγή της ευρύτερης περιοχής. Η μπίρα είναι ένα προϊόν που συνδέεται άρρηκτα με τον τόπο παραγωγής του, γι αυτό και εστιάζει η Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης την προσοχή της στην ελληνική αγορά. «Το πρώτο βήμα που θα πρέπει να κάνουν όλες οι νέες, ανεξάρτητες ελληνικές μικροζυθοποιίες στην Ελλάδα», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Κρις, θα είναι να κερδίσουν το στοίχημα της τοπικής τους κοινωνίας, πριν αρχίσουν να σκέφτονται πώς θα εξάγουν στο Μπαλί ή την Κίνα. Εάν δεν το κάνουν, τότε ουσιαστικά (και μάλλον άθελά τους) οι μικροζυθοποιίες παίζουν το παιχνίδι των πολυεθνικών, καθώς η αναζήτηση νέων, μακρινών αγορών εντέλει αφήνει ακάλυπτη την εσωτερική αγορά». Η λίστα με τα προϊόντα της Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης περιλαμβάνει πέραν της κλασικής Βεργίνα Lager, την πολυβραβευμένη σταρένια Βεργίνα Weiss, τη Βεργίνα Red και την αφιλτράριστη Πορφύρα που παράγεται σε περιορισμένες ποσότητες. Εκτός από τις μπίρες, όμως, εδώ και δυόμισι χρόνια η μονάδα παράγει τα φυσικά αφεψήματα της εταιρείας TUVUNU, που ήδη έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς προσφέρουν μια καθαρά ελληνική εναλλακτική πρόταση στα αναψυκτικά τύπου κόλα και τα -κατ ευφημισμόν- «παγωμένα τσάγια» που όλοι γνωρίζουμε. Μάλιστα, η Ζυθοποιία συνεργάζεται στενά με την ομώνυμη εταιρεία στη διαχείριση του προγράμματος Συμβολαιακής Καλλιέργειας σιδερίτη (τσάι του βουνού) που πρωτοξεκίνησε στα βουνά της Θράκης το 2011.

28 28 Καλοκαίρι για τον αγροτη 2015 Δυναμική ανάπτυξη για την ΠΕΣ Στις αγορές του κόσμου ταξιδεύουν με ιδιαίτερη επιτυχία τα προϊόντα που παράγει η Παναιγιάλειος Ένωση Συνεταιρισμών (ΠΕΣ), όπως κορινθιακή σταφίδα «ΒΟΣΤΙΤΣΑ ΠΟΠ», κορινθιακή σταφίδα, σουλτανίνα, εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «ΕΛΙΚΗ» και «ΘΕΤΙΣ», εσπεριδοειδή (λεμόνια, πορτοκάλια) και βιολογικά προϊόντα. Η ΠΕΣ με ιστορία που πλησιάζει τα 100 χρόνια διαθέτει σύγχρονο ιδιόκτητο κτιριακό συγκρότημα που περιλαμβάνει εργοστάσια επεξεργασίας σταφίδας, ελαιολάδου και εσπεριδοειδών. Οι σύγχρονες παραγωγικές εγκαταστάσεις (με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα της βιομηχανίας τροφίμων, όπως μηχανήματα διαλογής laser, x-rays, μεταλλικούς ανιχνευτές κ.ά.) πληρούν τις αυστηρότερες προδιαγραφές των εργοστασίων τροφίμων και ανταποκρίνονται σε όλα τα σύγχρονα πρότυπα ασφάλειας και υγιεινής και στα πλέον απαιτητικά στάνταρ των μεγαλύτερων βιομηχανιών του εξωτερικού. Η ΠΕΣ δίνει μεγάλη έμφαση σε θέματα διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας των προϊόντων και των παραγωγικών διαδικασιών βάσει προδιαγραφών διεθνώς αναγνωρισμένων οργανισμών. O κύριος στόχος της ΠΕΣ είναι η παραγωγή προϊόντων άριστης ποιότητας για τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των πελατών της. Τα προϊόντα της εταιρείας ελέγχονται συστηματικά στα εργαστήριά της και πληρούν προδιαγραφές αυστηρότερες ακόμα και εκείνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σταφίδα «ΒΟΣΤΙΤΣΑ» (VOSTIZZA) έχει καταχωρηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) από το Το συσκευαστήριο εσπεριδοειδών είναι διαπιστευμένο κατά GLOBALGAP. Η ΠΕΣ αποτελεί μία από τις ελάχιστες μονάδες παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων στη χώρα μας που διαθέτουν σύγχρονα διαπιστευμένα Εργαστήρια Ποιοτικού Ελέγχου με ISO 17025, όπου πραγματοποιούνται πολύπλοκες χημικές και άλλες αναλύσεις όπως αναλύσεις ωχρατοξίνης Α και υγρασίας στις σταφίδες, οξύτητας στο ελαιόλαδο κ.ά. Οι παραγωγοί-μέλη της ΠΕΣ συμβουλεύονται τους ειδικούς επιστήμονες της εταιρείας στη βιολογική γεωργία, ώστε να παράγουν 100% πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα. Όλα τα βιολογικά προϊόντα της ΠΕΣ ελέγχονται από εξειδικευμένους γεωπόνους σε όλα τα στάδια της καλλιέργειας. Με σύμμαχο την ποιότητα και την καινοτομία, η Παναιγιάλειος Ένωση Συνεταιρισμών δημιουργεί προϊόντα που έχουν κατακτήσει τις αγορές του κόσμου Τα βιολογικά προϊόντα ελέγχονται και πιστοποιούνται από τη ΔΗΩ. Το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης στοχεύει τόσο στη διασφάλιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων όσο και στην έρευνα νέων μεθόδων για την παραγωγή νέων προϊόντων. Τα εργαστήρια της εταιρείας είναι εξοπλισμένα με ό,τι πιο σύγχρονο έχει να επιδείξει μια εταιρεία τροφίμων για την πραγματοποίηση αναλύσεων ποιοτικού ελέγχου των προϊόντων και την έρευνα ανάπτυξης νέων προϊόντων. Η έρευνα έχει οδηγήσει στην παραγωγή νέων προϊόντων και διαδικασιών, αλλά και στη δημιουργία επιστημονικής γνώσης που έχει δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης συνεργάζεται με ελληνικά και ευρωπαϊκά ινστιτούτα ερευνών σε διάφορα προγράμματα. Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα ήταν η βιολογική καλλιέργεια, η οποία ξεκίνησε τις αρχές της δεκαετίας του 1980 με την καλλιέργεια, συσκευασία και εξαγωγή της κορινθιακής σταφίδας. Με μεγάλη ιστορία Στο ξεκίνημα της αγροτικής συνεταιριστικής ιδέας και δραστηριότητας στην Ελλάδα, ιδρύεται στο Αίγιο το 1918 η Ένωση Σταφιδικών Συνεταιρισμών. Το 1923 ιδρύεται η Σταφιδική Τράπεζα Βοστίτσης. Οι δύο αυτές ενώσεις συγχωνεύονται το 1935 και αποτελούν την Παναιγιάλειο Ένωση Συνεταιρισμών (ΠΕΣ). Η κύρια δραστηριότητα της νέας οργάνωσης είναι η συγκέντρωση και η εμπορία της σταφίδας των παραγωγών-μελών της. Το 1948 ιδρύεται το πρώτο εργοστάσιο σταφίδας στην παραλία Αιγίου και αρχίζει η επεξεργασία και εξαγωγή της κορινθιακής σταφίδας «Βοστίτσα» στην Ευρώπη, καθώς και των εσπεριδοειδών και του ελαιολάδου της περιοχής. Το 1983 η ΠΕΣ κάνει την πρώτη προσπάθεια στην Ελλάδα και αρχίζει επιτυχώς την καλλιέργεια, συσκευασία και εξαγωγή βιολογικής κορινθιακής σταφίδας. Αργότερα, η προσπάθειά της επεκτείνεται στην παραγωγή ελαιολάδου και εσπεριδοειδών βιολογικής καλλιέργειας. Το 1990 ιδρύεται το νέο σύγχρονο εργοστάσιο σταφίδας στις νέες ιδιόκτητες εγκαταστάσεις, στο οποίο, έως και σήμερα, συνεχίζεται η επεξεργασία και η εξαγωγή στη διεθνή αγορά της φημισμένης κορινθιακής σταφίδας «Βοστίτσα». Ύστερα από ενέργειες της ΠΕΣ, η κορινθιακή σταφίδα «Βοστίτσα» αναγνωρίστηκε το 1998 ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ). Το 2012, η ΠΕΣ είναι η πρώτη συνεταιριστική οργάνωση που μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία.

29 Καλοκαίρι 2015 για τον αγροτη 29 Δελτίο καιρού για τους αγρότες Μία πρωτοβουλία του Ant1 και της Τράπεζας Πειραιώς Ησωστή τοπική πρόγνωση του καιρού για τους αγρότες αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας και μπορεί να καθορίσει σημαντικές καθημερινές επιλογές, από την άροση του αγρού και το κλάδεμα, μέχρι τα ραντίσματα και τη συγκομιδή των προϊόντων, αναφέρει στο «Επί Γης» ο μετεωρολόγος του ΑΝΤ1 Τάσος Αρνιακός, που επιμελείται και παρουσιάζει το διαδικτυακό πρωτοποριακό δελτίο καιρού για τις αγροτικές περιοχές της χώρας, με τη χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς. Το Δελτίο Καιρού για τους Αγρότες του ΑΝΤ1 βγήκε για πρώτη φορά στον αέρα εφέτος τη Δευτέρα 23 Μαρτίου, την ημέρα εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας της Μετεωρολογίας, και οι πληροφορίες -όπως υπογραμμίζει ο μετεωρολόγος Τάσος Αρνιακόςπου καθημερινά είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα antenna news.gr περιλαμβάνουν προγνώσεις καιρού σε 20 γεωργικές περιοχές της χώρας γεωγραφικά κατανεμημένες. - Πόσο χρήσιμο εργαλείο μπορεί να αποτελέσει η πρόγνωση καιρού για τους αγρότες; Σε μια εποχή που ο διεθνής ανταγωνισμός στην ποιότητα, το μέγεθος, την εμφάνιση, την τυποποίηση, τη συσκευασία και την έγκαιρη διακίνηση των αγροτικών προϊόντων είναι μεγάλος, η πρόγνωση του καιρού σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας αποτελεί μονόδρομο για έναν σοβαρό αγρότη. Η σωστή τοπική πρόγνωση του καιρού για τους αγρότες καθορίζει σημαντικές καθημερινές επιλογές. Από την επιλογή των ημερών άροσης του αγρού, της ημέρας σποράς, ποτισμάτων, κλαδέματος, ραντισμάτων, συγκομιδής, συσκευασίας, διακίνησης έως τη μέρα διάθεσης των αγροτικών προϊόντων στην αγορά. Οι προγνώσεις αυτές απευθύνονται σε σύγχρονους παραγωγούς, οι οποίοι, αξιοποιώντας το μοναδικό αναλλοίωτο στην ουσία κλίμα της Ελλάδας, παράγουν ποιοτικά προϊόντα. Προϊόντα που διοχετεύουν σε νέες δύσκολες αγορές, προσδοκώντας κέρδος μέσα από ευχαριστημένος απαιτητικούς πελάτες και όχι από τις αμαρτωλές επιδοτήσεις του φαύλου παρελθόντος. Πα- ραγωγούς όμως σοβαρούς με γνώσεις, που να παίζουν στα δάκτυλα τις νέες τεχνολογίες και επικοινωνιακές τακτικές με ανοικτά ματιά, αυτιά, αλλά κυρίως μυαλά. - Τι είδους πληροφόρηση παρέχει η διαδικτυακή ενημέρωση από τον τηλεοπτικό σταθμό του Αντ1 για τον καιρό στον αγροτικό κόσμο; Η διαδικτυακή ενημέρωση αποτελεί σήμερα διεθνώς την πιο σύγχρονη και άμεση μορφή επικοινωνίας στο κόσμο. Ο ΑΝΤ1, που από χρόνια βρίσκεται στην πρωτοπορία στον χώρο των ΜΜΕ, είχε έγκαιρα προβλέψει τις εξελίξεις αυτές και είχε έτοιμη την αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή ώστε να καλύψει άμεσα αυτή την ανάγκη. Οι πληροφορίες που καθημερινά είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα antenna news.gr αμέσως μετά την εκπομπή του Δελτίου Καιρού για τους Αγρότες περιλαμβάνουν: - Το σύμβολο του καιρού που προβλέπεται να επικρατήσει την επόμενη ημέρα σε 20 γεωργικές περιοχές της χώρας γεωγραφικά κατανεμημένες. - Τον προβλεπόμενο να επικρατήσει άνεμο με τη διεύθυνσή του με βελάκι και τη μέση έντασή του σε Μποφόρ. - Τη μέγιστη και ελάχιστη προβλεπόμενη ημερήσια θερμοκρασία σε βαθμούς Κελσίου. Η ιστοσελίδα antenna news.gr, με τη «σφραγίδα» του γνωστού μετεωρολόγου Τάσου Αρνιακού, παρέχει καθημερινά πληροφορίες για 20 γεωργικές περιοχές της χώρας γεωγραφικά κατανεμημένες - Ποιος είναι σήμερα ο βαθμός αξιοπιστίας μιας πρόγνωσης και πόσο μπορεί ένας παραγωγός να στηριχθεί στις προβλέψεις καιρού, όταν χρειάζεται προγραμματισμός για μια καλλιέργεια από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή Ο διεθνώς παραδεκτός βαθμός αξιοπιστίας μιας μετεωρολογικής πρόγνωσης για τις επόμενες τρεις ημέρες σε προηγμένες μετεωρολογικά χώρες όπως η Ελλάδα σήμερα θωρείται ότι είναι από 70% και πάνω. Το ποσοστό προγνωσιμότητας του καιρού όμως πέφτει δραματικά, όταν ξεπεράσουμε τις επτά ημέρες χρονικά και περιορίσουμε τον χώρο γεωγραφικά. Η πρόγνωση του καιρού είναι μια πολύ δύσκολη και υπεύθυνη εργασία. Ας μη ξεχνάμε ότι στις 28 Ιανουαρίου εφέτος η πιο προηγμένη μετεωρολογική υπηρεσία των ΗΠΑ αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη για την άστοχη πρόγνωσή της, που μιλούσε για ιστορική χιονοθύελλα στη Νέα Υόρκη με πάχος χιονιού ένα μέτρο και πάνω, που ευτυχώς δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά όμως προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση και έξοδα. Η εποχή, επίσης, είναι καθοριστικό στοιχείο επιτυχίας μιας μετεωρολογικής πρόγνωσης με το καλοκαίρι να συγκεντρώνει ποσοστό επιτυχίας 95%-100%, ενώ το φθινόπωρο και κυρίως η άνοιξη για ευνόητους λόγους εμφανίζονται με ποσοστά 70% - 80%. Σημαντικό ρόλο για την επιτυχία παίζει επίσης η γνώση του ανάγλυφου του εδάφους, των τοπικών ανέμων, η αξιοπιστία και η ακρίβεια των μετρήσεων-εκτιμήσεων και η συχνότητα των παρατηρήσεων του πλησιέστερου στη περιοχή μετεωρολογικού σταθμού, σε συνδυασμό πάντα με την πείρα των εμπλεκομένων μετεωρολόγων. - Πότε ξεκίνησε το δελτίο καιρού για τις αγροτικές περιοχές της χώρας στη διαδικτυακή σελίδα του ΑΝΤ1 και ποια η συμβολή της Τράπεζας Πειραιώς στην παροχή μιας υπηρεσίας πληροφόρησης αποκλειστικά για τους Έλληνες αγρότες; Το Δελτίο Καιρού για τους Αγρότες του ΑΝΤ1 βγήκε για πρώτη φορά στον αέρα εφέτος τη Δευτέρα 23 Μαρτίου την ημέρα εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας της Μετεωρολογίας, στις 17.30, αμέσως μετά το απογευματινό δελτίο ειδήσεων του σταθμού. Ήταν μια ιστορική στιγμή τόσο για το κανάλι μου όσο πιστεύω και για την Τράπεζα Πειραιώς, που τόσο πασχίζει τα τελευταία χρόνια για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα της πατρίδας μας, με βασικό μοχλό το πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας. Στο πλαίσιο αυτό, η προσφορά του Δελτίου Καιρού με τη χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς, σε όλους ανεξαιρέτως τους αγρότες της χώρας από την τηλεόραση και την ιστοσελίδα του ΑΝΤ1, ασχέτως συνεργασίας τους με εκείνην, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και μάλιστα μέσα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες της εποχής.

30 30 Καλοκαίρι Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου 2015 Το ελαιόλαδο βασικό συστατικό... του πολιτισμού Το ελαιόλαδο είναι αναμφισβήτητα ένα από τα βασικότερα προϊόντα που παράγει η χώρα μας. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), υποστηρίζοντας τη διάσωση και αναδεικνύοντας την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, έχει δημιουργήσει το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, το οποίο παρουσιάζει τη βιομηχανική φάση της ελαιουργίας στην Ελλάδα. Το μουσείο εστιάζει στις αλλαγές που επέφερε η εισαγωγή της μηχανικής κίνησης στη διαδικασία παραγωγής ελαιολάδου και προσεγγίζει με ευαισθησία τη συμβολή των κατοίκων της περιοχής στην παραγωγική διαδικασία. Στόχος του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου είναι να προβάλει τη βιομηχανική κληρονομιά μας στον τομέα της ελαιουργίας και να την εντάξει στο ευρύτερο αρχιτεκτονικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής. Τα κτίρια και ο μηχανολογικός εξοπλισμός έχουν αποκατασταθεί υποδειγματικά. Έτσι, ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει πώς λειτουργεί ο εξοπλισμός και πώς εξελίχθηκε το εργοστάσιο από την ατμοκίνηση στην πετρελαιοκίνηση. Συγχρόνως, ο επισκέπτης θα γνωρίσει την καθημερινή ζωή στη «Μηχανή του κοινού». Στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου παρατίθενται τα βασικά στάδια της ελαιοπαραγωγής από τη σύνθλιψη του καρπού και τη συμπίεση του ελαιοπολτού μέχρι τον διαχωρισμό του λαδιού από το νερό. Οι επισκέπτες, επίσης, μπορούν να δουν τον αλευρόμυλο, που λειτουργούσε συμπληρωματικά κατά τους θερινούς μήνες, όταν δεν λειτουργούσε το ελαιοτριβείο. Στις παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου, θα γνωρίσουν τον κύκλο των εργασιών που συνδέονται με την ελαιοπαραγωγή: Καλλιέργεια και φροντίδα της ελιάς Παραγωγή υποπροϊόντων (πυρηνόξυλο, πυρηνέλαιο, σαπούνι) Εμπορία και διακίνηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό Επαγγέλματα και δραστηριότητες που σχετίζονται με την ελαιοπαραγωγή. Επίσης, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της «Μηχανής του κοινού», του κοινοτικού ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής, αλλά και να συνειδητοποιήσουν πόσο πρωτοποριακή για την εποχή ήταν η διαδικασία της κοινοτι- Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τα βασικά στάδια της ελαιοπαραγωγής από τη σύνθλιψη του καρπού και τη συμπίεση του ελαιοπολτού μέχρι τον διαχωρισμό του λαδιού από το νερό κής ιδιοκτησίας και ποιος ήταν ο αντίκτυπός της στον κοινωνικό ιστό και τις οικονομικές δομές της περιοχής. Οι μικροί επισκέπτες θα ακούσουν να σφυρίζει η μπουρού του εργοστασίου, καλώντας τους εργάτες στη δουλειά. Θα παρακολουθήσουν τα μηχανήματα σε λειτουργία και θα βρουν ψηφιακές παραγωγές που δείχνουν τα στάδια παραγωγής του λαδιού («Από την ελιά στο λάδι» και «Από το νερό στο νερό»). Θα παίξουν με την πολυμεσική εφαρμογή «Του κοινού η μηχανή», μαθαίνοντας για τη λειτουργία των μηχανημάτων του ελαιουργείου. Επιπλέον, θα καταλάβουν καλύτερα πώς ελέγχεται η ποιότητα του λαδιού, κάνοντας πείραμα οξυμέτρησης. Σημειώνεται ότι το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα «Από την ελιά στο λάδι», όπου τα παιδιά κατανοούν τη διαδικασία παραγωγής λαδιού στο εργοστάσιο. Με ιστορία 105 ετών Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το Στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου και λειτουργεί υπό την ευθύνη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς

31 Καλοκαίρι 2015 Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου 31 Χρήσιμες πληροφορίες Διεύθυνση: Αγία Παρασκευή, Λέσβος Τηλέφωνο: , Fax: Εισιτήριο: Γενική είσοδος: 3 ευρώ Μειωμένο εισιτήριο: 1,5 ευρώ Ώρες λειτουργίας: Από 1η Μαρτίου έως 15 Οκτωβρίου: Καθημερινά (εκτός από την Τρίτη) 10 π.μ.-6 μ.μ. Από 16 Οκτωβρίου έως 28 Φεβρουαρίου: Καθημερινά (εκτός από την Τρίτη) 10 π.μ.-5 μ.μ. Ημέρες ελεύθερης εισόδου: 18 Μαΐου (Διεθνής Ημέρα Μουσείων). 5 Ιουνίου (Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος). Τελευταίο Σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου (Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς). Άτομα με αναπηρίες (ΑΜΕΑ): Η είσοδος για άτομα με αναπηρία είναι ελεύθερη. Για ομαδικές επισκέψεις, είναι απαραίτητη η προσυνεννόηση με το μουσείο. Κλειστό: Κάθε Τρίτη, 1η Ιανουαρίου, Μ. Παρασκευή (μέχρι 12:00 μ.μ.), Κυριακή του Πάσχα, Παρασκευή του Πάσχα (τοπική εορτή), 1η Μαΐου, 15 Αυγούστου, Δεκεμβρίου. για τα επόμενα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του. Το Κοινοτικό Ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου θεμελιώθηκε το Στόχος του ήταν να αποτελέσει πηγή εξασφάλισης οικονομικών πόρων για το φιλεκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο της κοινότητας. Τέθηκε σε λειτουργία το 1911 και λειτούργησε αδιάλειπτα για περίπου πενήντα πέντε χρόνια. Η θεμελίωση του κοινοτικού ελαιοτριβείου ήταν πρωτοβουλία των κατοίκων και των ομογενών της Αγίας Παρασκευής, γι αυτό και ονομάστηκε «Του κοινού η μηχανή». Η δημιουργία του, διπλά πρωτοποριακή για τον αγροτικό πληθυσμό της Αγίας Παρασκευής, συνοδεύτηκε από: Χρήση των πιο σύγχρονων τεχνολογικών μέσων για τη βελτίωση της παραγωγής ελαιολάδου. Πρόοδο των κοινωνικών ιδεών σε τέτοιο βαθμό, ώστε να προτείνεται η ίδρυση κοινοτικής επιχείρησης για την προάσπιση των κοινωνικών συμφερόντων της κοινότητας Αγίας Παρασκευής. Το 1967 το ελαιοτριβείο έκλεισε οριστικά, καθώς η δικτατορία συνέλαβε τα περισσότερα μέλη του κοινοτικού συμβουλίου. Η μετατροπή του ελαιοτριβείου σε μουσείο Το 1985, σε μια προσπάθεια διάσωσης των βιομηχανικών κτιρίων της Λέσβου, ο χώρος του ελαιοτριβείου μετατράπηκε σε πολύκεντρο. Το 2004, ο Δήμος Αγίας Παρασκευής Λέσβου παραχώρησε τη χρήση του στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, με σκοπό να δημιουργηθεί το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου. Το έργο εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου και χρηματοδοτήθηκε από το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, με τη φροντίδα του υπουργείου Αιγαίου. Σήμερα, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου αποτελεί «μουσείο του εαυτού του», ζωντανό μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς και επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής του νησιού.

32 32 Ένα Θέμα Δυο Όψεις Εναλλακτικές καλλιέργειες Εναλλακτικές καλλιέργειες είναι ένα σύνολο φυτών που ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να καλλιεργούνται συστηματικά και αφορούν τόσο φυτά της πλούσιας ελληνικής χλωρίδας όσο και φυτά που ανήκουν στη χλωρίδα άλλων χωρών και μπορούν να προσαρμοστούν σε περιοχές της χώρας μας, όπου οι εδαφοκλιματικές συνθήκες επιτρέπουν την ανάπτυξή τους. Η μεγάλη σπουδαιότητα των εναλλακτικών καλλιεργειών είναι ότι συμβάλλουν στην αύξηση της βιοποικιλότητας και καθίσταται περισσότερο δυνατή η αειφορική καλλιέργεια και η παραγωγή πιστοποιημένων προϊόντων. Μια πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία εναλλακτικών καλλιεργειών αποτελούν τα λαχανευόμενα. Η ελληνική χλωρίδα είναι πλούσια σε πολλά είδη που λαχανεύονται και αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια μέρος της μεσογειακής ή πιο ειδικά της κρητικής διατροφής, που είναι γνωστό ότι αποτελεί παράδειγμα υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής για τον άνθρωπο. Ωστόσο, από έναν πολύ μεγάλο αριθμό φυτών που συμπεριλαμβάνει ο όρος «λαχανευόμενα», μόνο ένας μικρός αριθμός έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης -με την έννοια της συστηματικής καλλιέργειάς τους από τους παραγωγούς- και εντάσσεται στην κατηγορία των εναλλακτικών καλλιεργειών. Τα άγρια χόρτα ή αλλιώς τα λαχανευόμενα φυτά είναι όλα εκείνα τα φυτικά είδη που αυτοφύονται σε όλη την ελληνική επικράτεια και γίνονται αντικείμενο συλλογής και εκμετάλλευσης για τις ανάγκες της ανθρώπινης διατροφής. Το πρώτο χαρακτηριστικό που έχουν είναι η υψηλή διατροφική αξία και τα εξαίρετα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Εκατοντάδες έρευνες έχουν δείξει την υψηλή διατροφική αξία τους, με μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και χρήσιμα ανόργανα στοιχεία. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η προσαρμογή τους σε αντίξοες εδαφικές συνθήκες. Δίνεται έτσι η δυνατότητα εκμετάλλευσης εδαφών που για κάποιο λόγο έχουν υποβαθμιστεί και δύσκολα θα μπορούσαν να βελτιωθούν οι φυσικές και χημικές ιδιότητές τους, ώστε να χρησιμοποιηθούν σε μια συστηματική καλλιέργεια ενός άλλου απαιτητικού φυτού. Μερικά παραδείγματα που γραφει ο Κωνσταντίνος Ακουμιανάκης Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών δείχνουν το πλεονέκτημα του δεύτερου αυτού χαρακτηριστικού των λαχανευόμενων είναι ο ζοχός και ο ασκόλυμπρος, που προσαρμόζονται σε βαριά εδάφη κακώς στραγγιζόμενα, η αλμύρα και το σταμναγκάθι, που αντέχουν στη μεγάλη αλατότητα τόσο του εδάφους όσο και του νερού, η κάππαρη και η γαλατσίδα, που προσαρμόζονται σε εδάφη με υψηλό ποσοστό ασβεστίου κ.ά. Ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι μπορούν να καλλιεργηθούν θαυμάσια σε σύγχρονα συστήματα, όπως το σύστη- Παραδοσιακές καλλιέργειες Κάθε χώρα σύμφωνα με το κλίμα της, τα εδάφη της, τη διαθεσιμότητα αρδευτικού νερού, δηλαδή των βασικών παραγόντων συστηματικής καλλιέργειας φυτών, αλλά και σύμφωνα με τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της, έχει αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου μια παράδοση στην καλλιέργεια κάποιων φυτών. Κάθε τόπος επομένως είναι δυνατόν να έχει μια μακρόχρονη εμπειρία σε ορισμένες καλλιέργειες, όπως για παράδειγμα η Κίνα στην παραγωγή ρυζιού, η Κούβα στην καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου κ.ο.κ. Οι παραδοσιακές καλλιέργειες αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη, γιατί εκτός της γνώσης που έχει αποκτηθεί με τα χρόνια πολλά προϊόντα έχουν ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και διατροφική αξία ή βιομηχανική χρήση, όπως το φημισμένο βαμβάκι της Αιγύπτου. Τα πλεονεκτήματα των παραδοσιακών καλλιεργειών είναι η μακρόχρονη γνώση και εμπειρία της συστηματικής τους καλλιέργειας, η προσαρμογή τους στις επί μέρους εδαφοκλιματικές συνθήκες και η καθημερινή ζήτηση για προϊόντα διατροφικά όπως η πατάτα, η ντομάτα, το σιτάρι κ.λπ. Μια ενδιαφέρουσα κατηγορία που εντάσσεται στις παραδοσακές καλλιέργειες είναι οι τοπικές ποικιλίες. Τοπικές ποικιλίες: μια σημαντική πηγή ποιοτικής διαφοροποίησης του γεωργικού προϊόντος Φάβα και ντοματάκι Σαντορίνης, φακή Εγκλουβής, φασόλια Πρεσπών και Καστοριάς, σκόρδα Βύσσας, φάβα Φενεού. Προϊόντα φημισμένα που απολαμβάνουν υψηλές τιμές πώλησης. Ονόματα προϊόντων που πλέον ακούγονται και ζητιούνται ολοένα και περισσότερο. Έχετε αναρωτηθεί, όμως, για την προέλευσή τους; Όλες αυτές οι ονομασίες δεν υποδηλώνουν μόνο την τοπική προέλευση των προϊόντων, αλλά και κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Είναι τα προϊόντα των ποικιλιών που έχουν δημιουργήσει οι αγρότες στον τόπο τους. Ονομάζονται τοπικές ποικιλίες ή εγχώριοι πληθυσμοί, είναι γνωστοί και ως τοπικοί ή παραδοσιακοί πληθυσμοί, καθώς επίσης ως παραδοσιακές ή αυτόχθονες ή γηγενείς ποικιλίες. Μια τοπική ποικιλία είναι ετερογενής και χαρακτηρίζεται από γενετικό πλούτο. Παρουσιάζει τοπική προσαρμοστικότητα. Δεν έχει υποβληθεί στη συνήθη διαδικασία των βελτιωτικών προγραμμάτων, αλλά έχει δημιουργηθεί με επιλογή των γεωργών και της φύσης. Λόγω της γενετικής της δομής, μπορεί να εξελίσσεται. γραφει Η Πηνελόπη Μπεμπέλη Καθηγήτρια Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

33 Καλοκαίρι 2015 Ένα Θέμα Δυο Όψεις 33 μα επίπλευσης, όπου μεταξύ των άλλων επιτυγχάνεται μεγάλη εξοικονόμηση νερού και θρεπτικών στοιχείων. Τέλος, το τέταρτο χαρακτηριστικό είναι ότι έχουν μια φυσική ανθεκτικότητα απέναντι σε προσβολές εχθρών και ασθενειών, που τα καθιστά σχετικά εύκολα στην ένταξή τους σε βιολογική καλλιέργεια. Η προσπάθεια συστηματικής καλλιέργειας αρκετών λαχανευόμενων έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και σε αυτό συνετέλεσε η υψηλή τιμή που έχουν και βέβαια η αντίστοιχη ζήτηση από τη μεριά των καταναλωτών, που αναζητούν υγιεινότερες διατροφικές συνήθειες μετά την καταιγίδα των έτοιμων φαγητών μικρής διατροφικής αξίας που έχουν εισέλθει στην καθημερινή διατροφή μας, ως αποτέλεσμα της αλλαγής του τρόπου ζωής κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Ένας άλλος λόγος που οδήγησε στη συστηματική καλλιέργεια είναι και το γεγονός ότι ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι, στις πόλεις τουλάχιστον, αναζητούν να συλλέξουν αυτοφυή φυτά που θα συμπληρώσουν τη διατροφή τους στη φύση. Μια άλλη κατηγορία εναλλακτικών καλλιεργειών είναι διάφορα εξωτικής προέλευσης φυτά, όπως το γκότζι μπέρι, το ιπποφαές η αλόη, η πιπερόριζα κ.λπ. Σε όλα αυτά τα είδη χρειάζεται μια προσεκτική προσέγγιση για τη συστηματική καλλιέργειά τους, γιατί τα περισσότερα είναι πολυετή και αυτό σημαίνει υψηλές στρεμματικές επενδύσεις και η αγορά δεν έχει ακόμα δείξει αν υπάρχει ενδιαφέρον για την καλλιέργειά τους. Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι αφού έχουμε μικρή εμπειρία όσον αφορά τις συνθήκες και τα προβλήματα ανάπτυξής τους δεν είναι βέβαιο ότι είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα του μέλλοντος. Αντίθετα με αυτά τα είδη, μια κατηγορία εκπληκτικών φυτών της ελληνικής χλωρίδας που θαυμάσια θα μπορούσαν να αποτελέσουν εναλλακτικές καλλιέργειες είναι τα αρωματικά φυτά. Είναι πλήρως προσαρμοσμένα στις ελληνικές συνθήκες, αποκτούν θαυμάσια σύνθεση αρωματικών ελαίων λόγω της έντονης ηλιοφάνειας που έχει η χώρα μας και έχουν τα ίδια πλεονεκτήματα με αυτά που αναφέρθηκαν στην κατηγορία λαχανευόμενα. Συμπερασματικά, οι εναλλακτικές καλλιέργειες αποτελούν μια σοβαρή λύση για την αγροτική παραγωγή, αρκεί να προϋπάρχει καλή γνώση των ιδιαιτεροτήτων που έχουν, ομαδικότητα (ομάδες παραγωγών) και βαθιά γνώση των συνθηκών της αγοράς, της εμπορίας, της πιστοποίησης, της μεταποίησης και της συντήρησής τους. γραφει ο Ροίκος Θανόπουλος Διδάκτωρ Γεωπονικών Επιστημών Οι τοπικές ποικιλίες αποτελούν τους πιο ελκυστικούς φυτογενετικούς πόρους. Παρουσιάζουν μεγαλύτερη συγγένεια με τις σύγχρονες ποικιλίες από τα άγρια είδη. Αποτελούν πολύτιμο υλικό με γενετική ποικιλότητα, που μπορεί να αξιοποιηθεί σε προγράμματα βελτίωσης. Οι τοπικές ποικιλίες υποστήριξαν την παραδοσιακή γεωργία και το σύστημα καλλιέργειας χαμηλών εισροών (λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων) και είναι κατάλληλες για καλλιέργεια σε συνθήκες βιώσιμης γεωργίας, καθώς και βιολογικής. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή προϊόντων τοπικής ονομασίας με προστιθέμενη αξία. Έχουν ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, γεύση, άρωμα, θρεπτική αξία, με αποτέλεσμα να παράγουν προϊόντα ποιότητας. Εκτός από τα ετήσια είδη, που παραδείγματα αναφέρθηκαν στην αρχή, θα πρέπει να προστεθούν και οι γηγενείς ποικιλίες των πολυετών ειδών, με πολυπληθέστερους εκπροσώπους τις ποικιλίες ελιάς, με το εξαιρετικό ελαιόλαδο και τις επιτραπέζιες ελιές, αλλά και τις γηγενείς ποικιλίες αμπέλου, με τα εξαιρετικά κρασιά και την κορινθιακή σταφίδα. Η Ελλάδα παρουσιάζει έναν ιδιαίτερο πλούτο τοπικών ποικιλιών, λόγω γεωγραφικής θέσης, ποικιλομορφίας εδαφοκλιματικών συνθηκών και μακράς γεωργικής ιστορίας. Ακόμα και για τα φυτά του Νέου Κόσμου, η απομόνωση και τα μικροπεριβάλλοντα επέδρασαν στη δημιουργία διαφορετικών ποικιλιών σε διαφορετικές περιοχές της χώρας μας. Όμως η εντατικοποίηση της γεωργίας μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των τοπικών ποικιλιών, την απώλεια εκατοντάδων από αυτές, ιδιαίτερα σιτηρών, ένα φαινόμενο που ονομάστηκε γενετική διάβρωση. Για τη διάσωση των γενετικών πόρων πολλές τράπεζες γενετικού υλικού, μεταξύ των οποίων και η ελληνική, έχουν συλλέξει σπόρους τοπικών ποικιλιών. Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Βελτίωσης και Γεωργικού Πειραματισμού διεξάγει συστηματική συλλογή τοπικών ποικιλιών με σημαντικά αποτελέσματα. Η επαφή της ερευνητικής ομάδας με τους κατοίκους συμβάλλει στη συνειδητοποίηση από μέρους τους της αξίας των τοπικών ποικιλιών και των δυνατοτήτων που έχουν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο άφκος Λήμνου από τον οποίο παρασκευάζουν τη φάβα τους. Τα τελευταία χρόνια η καλλιέργειά του και η ζήτηση του προϊόντος έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά. Κλείνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση των τοπικών και γηγενών ποικιλιών, εξάγονται δύο βασικά συμπεράσματα: Η χώρα μας έχει έναν μεγάλο πλούτο τοπικών και γηγενών ποικιλιών που πρέπει να διασωθεί και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο οικονομικής δραστηριότητας. Η καλλιέργεια των τοπικών ποικιλιών αποτελεί μία από τις πολλαπλές επιλογές που μπορεί να ακολουθήσει ο αγρότης, αφού σταθμίσει τις οικολογικές συνθήκες και την οικονομικότητα της παραγωγής. Είναι μια επιλογή κατάλληλη -κατά κύριο λόγο- για τις νησιωτικές και ορεινές περιοχές.

34 34 SUCCESS STORY Καλοκαίρι 2015 Μιλτιάδης Ζιάκας Το μυστικό της επιτυχίας του σύγχρονου αγρότη Σε μια περίοδο όπου η ελληνική οικονομία μετρά τις πληγές της από τις συνέπειες της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης υπάρχουν νέοι που εκμεταλλεύτηκαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, ασχολήθηκαν επαγγελματικά με τον πρωτογενή τομέα και με σκληρή δουλειά, υπομονή και τεχνογνωσία κατάφεραν όχι μόνο να αντισταθούν στην λαίλαπα της ύφεσης, αλλά να αναπτυχθούν. Ένας από αυτούς είναι και ο 37χρονος αγρότης Μιλτιάδης Ζιάκας από το χωριό Φραντζή Φθιώτιδας, ο οποίος, όπως εξομολογείται στο «Επί Γης», κατάφερε τα τελευταία χρόνια να αυξήσει σημαντικά τη γη που καλλιεργεί. Τελειόφοιτος στα ΤΕΛ της Φυτικής Παραγωγής, κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να καλλιεργεί περισσότερα από 500 στρέμματα. Όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζει ο ίδιος, «δεν είχα ποτέ στο μυαλό μου ότι θα ασχοληθώ με κάτι άλλο εκτός του αγροτικού τομέα». Το 2005 μπήκε στο πρόγραμμα νέων αγροτών και από τότε, που καλλιεργούσε περίπου 300 στρέμματα, σήμερα καλλιεργεί περισσότερα από 500. Και όπως αναφέρει δεν μένει σε μία ή δύο καλλιέργειες, αλλά έχει επεκταθεί σε πολύ περισσότερες, προκειμένου να αυξήσει τα εισοδήματά του, αλλά και τα μειώσει το ρίσκο που έχουν όλες οι αγροτικές καλλιέργειες εξαιτίας των καταστροφών που μπορεί να υποστούν λόγω των καιρικών φαινομένων. Σήμερα στα χωράφια του καλλιεργεί σιτάρια, τριφύλλια, κερασιές, βαμβάκια, ελιές, ροδακινιές και πολλά άλλα. Μάλιστα, επειδή πλέον διαθέτει έναν σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό καλλιεργεί και ξένα χωράφια, προκειμένου να ενισχύσει τα έσοδά του και να εκμεταλλευτεί στο έπακρον τις επενδύσεις που έχει κάνει στην αγορά αγροτικών μηχανημάτων. «Κάποιος που θέλει να ασχοληθεί με τον αγροτικό τομέα θα πρέπει να αφιερώσει πολύ από τον προσωπικό του χρόνο, να έχει επιμονή, υπομονή και να ασχοληθεί με πολλές καλλιέργειες», υποστηρίζει ο Μιλτιάδης Ζιάκας, τονίζοντας ότι ο ίδιος αναγκάζεται να μείνει πολλές φορές από το πρωί έως αργά το βράδυ, προκειμένου να καλλιεργήσει όσο το δυνατόν καλύτερα τα χωράφια του. Το επόμενο μεγάλο βήμα του Μιλτιάδη Ζιάκα είναι να εξελίξει τη δουλειά του μεταπηδώντας στον δευτερογενή τομέα, δηλαδή στη μεταποίηση των προϊόντων που παράγει. Ένα εγχείρημα που θα δώσει ακόμη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στα προϊόντα που παράγει. Πώς κατάφερε ο 37χρονος Μιλτιάδης Ζιάκας από το χωριό Φραντζή Φθιώτιδας να διεισδύσει δυναμικά στον πρωτογενή τομέα Το μοναδικό αγκάθι στην προσπάθεια που κάνει είναι το κόστος παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σημαντικά οι τιμές στο πετρέλαιο. Η Τοπική Κοινότητα Φραντζή χωροθετείται νότια του Σπερχειού Ποταμού, στις υπώρειες του Εθνικού Δρυμού της Οίτης. Έχει πληθυσμό 643 κατοίκους. Η θέση του οικισμού είναι τέτοια που παρέχει από τα περισσότερα σπίτια πανοραμική άποψη προς την κοιλάδα του Σπερχειού και την πόλη της Λαμίας. Η ιστορία του Μιλτιάδη Ζιάκα απαντά στο ερώτημα που ταλανίζει σχεδόν κάθε πολίτη, για το ποιος θα σώσει τελικά την Ελλάδα. Την απάντηση τη δίνει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο ο 37χρονος αγρότης από το Φραντζή Φθιώτιδος. Η Γη. Η ευλογημένη ελληνική γη θα σώσει την Ελλάδα. Όπως και στο παρελθόν, όπου σε περιόδους μεγάλης κοινωνικής και οικονομικής κρίσης η γη με τα προϊόντα της ήταν αυτή που οδηγούσε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά. Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το ελληνικό κρασί, τα φρούτα, τα λαχανικά, το σιτάρι, τα όσπρια και τα κάθε λογής καλούδια που βγάζει ετούτη η γη. Το ελληνικό κρασί φιγουράρει στις κορυφές των επιλογών από τους καλύτερους γευσιγνώστες σε όλον τον κόσμο. Τα ελληνικά τυριά, τα παξιμάδια, τα φρούτα και τα λαχανικά φιλοξενούνται πλέον στις μεγαλύτερες και καλύτερες αγορές του κόσμου, με τα περισσότερα από αυτά να αποτελούν είδη «ντελικατέσεν».. Πλέον, η Ελλάδα έχει πολλά παραδείγματα, όπου τα προϊόντα της βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε ξένες αγορές. Ποια είναι αυτά όμως; Είναι αυτά που ξεχωρίζουν για την ποιότητά τους. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η μικρή σε έκταση Ελλάδα δεν μπορεί να καλλιεργεί μεγάλες ποσότητες αγροτικών προϊόντων. Μπορεί όμως να γεμίσει κάθε γωνιά της με τα ποιοτικότερα και πιο καινοτόμα αγροτικά προϊόντα. Η ποιότητα και η καινοτομία είναι το διαβατήριο για να μπορέσουν να καταξιωθούν τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα. Προς αυτή την κατεύθυνση τα λόγια πρέπει να γίνουν πράξεις άμεσα από την ελληνική πολιτεία και να θέσει ως βασική της προτεραιότητα την υποστήριξη πρωτοβουλιών που στόχο έχουν την παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων επιπρόσθετης αξίας. Εκείνα τα προϊόντα τα οποία θα έχουν άριστη ποιότητα και άψογη συσκευασία, σε συνδυασμό με όσο το δυνατόν γίνεται ανταγωνιστικότερες τιμές. Και οι αγρότες, όπως ο Μίλτος Ζιάκας, θα παίξουν τον πιο καθοριστικό ρόλο, έτσι ώστε να ενισχυθεί ο πρωτογενής τομέας και τα ελληνικά προϊόντα να κατακτήσουν ακόμη περισσότερο τις διεθνείς αγορές.

35 Καλοκαίρι 2015 SUCCESS STORY 35 McCain Hellas «Καρπός φροντίδας» - Πρωτοβουλία για ένα καλύτερο αύριο ΗΕταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί για τη McCain, από συστάσεώς της, τόσο κομμάτι του γενετικού της κώδικα όσο και εν τοις πράγμασι βασικό πυλώνα της παγκόσμιας στρατηγικής της. Στόχος της McCain είναι να συνδυάζει τα οικονομικά αποτελέσματά της με πράξεις κοινωνικής πολιτικής, επιστρέφοντας έργα και αξίες στις τοπικές κοινωνίες. Πριν από περίπου δύο χρόνια ανατέθηκε στη McCainHellas ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, πιλοτικής εφαρμογής, με στόχο να εκπληρώσει μια κοινωνική αποστολή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η McCain οργάνωσε ανοιχτό διάλογο με τους συμμετόχους της, προκειμένου να στηρίξει τον σκοπό με διαφάνεια, αλλά κυρίως με συναίνεση και συνέργειες. Το κοινωνικό μοντέλο που θέλει να αναπτύξει έχει ως θεμέλιους λίθους: Να δημιουργεί «κοινωνική αξία» μέσω νέων ευκαιριών για μικρούς παραγωγούς. Να δημιουργεί «επιχειρηματική αξία» μέσω ενός νέου καινοτόμου προϊόντος στην αγορά της φρέσκιας πατάτας. Να είναι βιώσιμο και να μπορεί να αναπαραχθεί και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Με βάση πανελλήνια έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κριτήρια εδαφολογικά, κοινωνικά και οικονομικά, το χωριό Νότια στον Δήμο Αλμωπίας καταδείχθηκε ως ιδανικό μέρος πιλοτικής εφαρμογής. Εκεί, στο χωριό Νότια, η McCain υποστηρίζει 25 καλλιεργητές, φροντίζοντας να έχουν τους ποιοτικότερους πιστοποιημένους σπόρους, τις καλύτερες υποδομές, υψηλή τεχνογνωσία, οικονομική ρευστότητα, αλλά και εκπαίδευση σε ορθές καλλιεργητικές πρακτικές, ώστε να μπορούν με το μεράκι τους να παράγουν το προϊόν του τόπου τους, που στόχο έχει να μπει σε όλα τα σπίτια της Ελλάδας. Για όλους τους εργαζόμενους στην McCain η πρωτοβουλία που με μεγάλη τιμή υποδέχθηκε ως χώρα-«πιλότος» ήταν αχαρτογράφητα νερά! Στην πορεία της αναζήτησης λύσεων από μηδενική βάση, η Τράπεζα Πειραιώς στάθηκε δίπλα στην εταιρεία προσφέροντας, χωρίς δεύτερη σκέψη και με αξιοσημείωτη κοινωνική ευαισθησία, την τεχνογνωσία της, το σπουδαίο ανθρώπινο δυναμικό της, αλλά κυρίως αφιέρωσε χρόνο για να δώσει κατευθύνσεις. Στην πορεία της συνεργασίας, η ιδιαιτερότητα και η πολυπλοκότητα της παραγωγής του μοναδικού αυτού κοινωνικού προϊόντος απαιτούσε προσαρμογή διαδικασιών και δημιουργία νέων. Η κοινή βάση αξιών και ο στόχος να κάνουμε το καλό οδήγησαν την McCain στο να υπερκεράσει εμπόδια, με την Τράπεζα Πειραιώς να επιδεικνύει σημαντική ευελιξία, δίνοντας άμεσες λύσεις και ουσιαστικές παρεμβάσεις για την απρόσκοπτη συνέχεια του έργου με το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας που σχεδίασε ειδικά για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Η πρωτοβουλία αυτή δεν θα μπορούσε να μετουσιωθεί σε έργο χωρίς την συνεργασία: Του δικτύου CSR Hellas, που με τη διευρυμένη γνώση σε θέματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης δίνει στη McCain σωστές κατευθύνσεις και την οδηγεί με ασφάλεια, ώστε το κοινωνικό αποτέλεσμα να είναι πολλαπλάσιο, αλλά και με διάρκεια και Την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος που έκανε την τιμή στην McCain να αποτελέσει η πρωτοβουλία της μέρος της αποστολής του, που είναι να πραγματοποιεί δωρεές σε συγκεκριμένους τομείς, ενισχύοντας οργανισμούς που επιδεικνύουν αποτελεσματική διοίκηση και σωστή διαχείριση, ενώ αναμένεται να επιφέρουν αισθητές, διαχρονικές και θετικές κοινωνικές επιρροές. Ουσιαστικής σημασίας η συμβολή και των άλλων φορέων όπως Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή, που παρέχει την εκπαίδευση συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο καλλιεργητικά πρωτόκολλα, αλλά και επιχειρηματική κατάρτιση. Η εταιρεία BASF που προσφέρει τα προϊόντα της, την τεχνογνωσία της, αλλά και τους πολύ σημαντικούς ελέγχους υπολειμματικότητας δραστικών ουσιών. Η αλυσίδα ΑΒ Βασιλόπουλος, που έχει ήδη ενταγμένη στη στρατηγική της την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και ενεργό συμμετοχή σε πολλές κοινωνικές πρωτοβουλίες, μέσω της οποίας το προϊόν θα έχει την ευκαιρία να φθάσει στα σπίτια όλων των καταναλωτών που θα αγκαλιάσουν την πρωτοβουλία. Κοινός σκοπός της McCain είναι οι Έλληνες καλλιεργητές να μπορέσουν σε μια δύσκολη συγκυρία να μείνουν στον τόπο τους, να στηρίξουν τις οικογένειές τους, την κοινωνία και τη χώρα τους, ενώ οι Έλληνες καταναλωτές να απολαύσουν ένα γευστικό προϊόν ανώτερης ποιότητας και να ενισχύσουν παράλληλα έναν πολύ καλό σκοπό. Μια πρωτοβουλία από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο!

36 36 GREENING Φωτοβολταϊκά με net metering Πλησιάζουν τις οι αιτήσεις στον ΔΕΔΔΗΕ! Εντυπωσιασμένοι δηλώνουν παράγοντες του ΔΕΔΔΗΕ από το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από καταναλωτές για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στέγης με τη μέθοδο της αυτοπαραγωγής και του συμψηφισμού (net metering). Το ενδιαφέρον που προέρχεται τόσο από επιχειρήσεις όσο και από οικιακούς καταναλωτές εκδηλώνεται με τηλεφωνήματα και ερωτήσεις προς τις υπηρεσίες του Διαχειριστή, αλλά και με κατάθεση αιτήσεων οι οποίες πλησιάζουν τις 1.000, μόλις ενάμιση μήνα από τη στιγμή που ο ΔΕΔ- ΔΗΕ ξεκίνησε να τις παραλαμβάνει. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες από το «energypress», οι αιτούντες είναι κυρίως επιχειρήσεις (και όχι οικιακοί καταναλωτές) που έχουν υποβάλει σχέδια με αρκετά μεγάλη εγκατεστημένη ισχύ, από 25 έως 50 KW. Πρόκειται συνήθως για επιχειρήσεις που καταναλώνουν πολύ ρεύμα, όπως ξενοδοχεία, φούρνοι κ.λπ. γραφει ο Βρασίδας Ζάβρας Γενικός διευθυντής Green Banking, Τράπεζα Πειραιώς Είναι γεγονός ότι η διετία ήταν μια δύσκολη περίοδος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και ιδιαίτερα για τον κλάδο των φωτοβολταϊκών. Σήμερα, η αγορά καλείται να ξαναβρεί εκ νέου τον ρυθμό της, στη βάση νέων κανόνων που έχουν εν τω μεταξύ τεθεί, και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η νέα προοπτική στον κλάδο των φωτοβολταϊκών είναι η αυτοπαραγωγή, δηλαδή η παραγωγή για κάλυψη ιδίων αναγκών με τη δυνατότητα συμψηφισμού παραγόμενης-καταναλισκόμενης ενέργειας. Η μέθοδος αυτή είναι γνωστή με τον όρο net metering και με την υπογραφή της σχετικής υπουργικής απόφασης στις προωθείται πλέον και θεσμικά. Το νέο εργαλείο αφορά τόσο σε φυσικά πρόσωπα του οικιακού και εμπορικού τομέα όσο και σε νομικά πρόσωπα του δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Σχετική πρόβλεψη έχει γίνει και για τους αγρότες. Η εφαρμογή του μέτρου στοχεύει στη μείωση του ενεργειακού κόστους των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς αυτοί δεν θα χρεώνονται για το ηλεκτρικό ρεύμα που παράγεται από το φωτοβολταϊκό. Αγρότες, κτηνοτρόφοι και αλιείς θα μπορούν να εγκαταστήσουν μικρά συστήματα σε αποθήκες, στον στάβλο, στο θερμοκήπιο και στις πάσης φύσεως μονάδες τους (όχι στο χωράφι), αλλά και στην κατοικία τους ή σε κάποιο κτίριο εμπορικής χρήσης. Ο ενεργειακός συμψηφισμός θα γίνεται σε ετήσια βάση στον εκκαθαριστικό λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος που καταναλώνει ο αγρότης. Έτσι το ενδεχόμενο πλεόνασμα στην παραγωγή ενέργειας τις εποχές της μεγάλης ηλιοφάνειας μπορεί να αντισταθμίσει τις μεγάλες καταναλώσεις σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Με βάση τα σημερινά τιμολόγια της ΔΕΗ, η αυτοπαραγωγή συμφέρει κυρίως σε οικιακές και εμπορικές εφαρμογές. Το όφελος είναι πολύ οριακό στις μικρές αγροτικές εφαρμογές που χρεώνονται με το χαμηλό αγροτικό τιμολόγιο. Ο αγρότης μπορεί να επωφεληθεί ως οικιακός αυτοπαραγωγός.

37 Καλοκαίρι 2015 πρασινη αναπτυξη 37 Η παρακολούθηση των τιμών ως θεμελιώδες εργαλείο στη στήριξη του αγρότη γραφει ο Στράτος Χατζηαναγνώστου Στέλεχος της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα & Αγροτικής Επιχειρηματικότητας της Τράπεζας Πειραιώς Ηπαραγωγή των αγροτικών προϊόντων παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα του κόσμου, ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, στις οποίες ο πρωτογενής τομέας αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η αγορά των αγροτικών προϊόντων χαρακτηρίζεται από μακροχρόνιες διακυμάνσεις των τιμών. Οι παραγόμενες ποσότητες προϊόντων ποικίλουν από χρόνο σε χρόνο, αφενός λόγω φυσικών παραγόντων, όπως οι καιρικές συνθήκες, οι κλιματικές αλλαγές και τα παράσιτα, και αφετέρου από οικονομικούς παράγοντες, όπως οι μεταβολές στις συνθήκες της προσφοράς και της ζήτησης, καθώς και η χρήση των προϊόντων αυτών για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Δύο από τα βασικότερα προβλήματα του αγροτικού τομέα μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα. Το πρώτο συνίσταται στη χρόνια υστέρηση του μέσου κατά κεφαλήν ετήσιου εισοδήματος των εργαζομένων στη γεωργία σε σύγκριση με τους εργαζόμενους στους άλλους τομείς της οικονομίας (μεταποίηση, εμπόριο, υπηρεσίες). Στο δεύτερο περιλαμβάνεται η μεγάλη αστάθεια των γεωργικών εισοδημάτων, η οποία οφείλεται στις σημαντικές διακυμάνσεις που παρουσιάζουν οι τιμές, καθώς και οι στρεμματικές αποδόσεις των γεωργικών προϊόντων. Μία από τις αιτίες του πρώτου προβλήματος είναι το γεγονός ότι η διαπραγματευτική δύναμη των αγροτών έναντι των προμηθευτών των πρώτων υλών που απαιτούνται για την παραγωγική διαδικασία, καθώς και των αγορών που διαθέτουν τα προϊόντα τους, είναι μικρότερη απ ό,τι ισχύει σε άλλους κλάδους. Το γεγονός αυτό συντελεί αφενός στην αύξηση των τιμών των γεωργικών εισροών και αφετέρου στη μείωση των τιμών των γεωργικών προϊόντων, με αποτέλεσμα τη συμπίεση των γεωργικών εισοδημάτων. Η κατάσταση αυτή επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο αν ληφθούν υπόψη οι συνθήκες που επικρατούν στους τομείς επεξεργασίας και μεταποίησης των προϊόντων, καθώς και στους κλάδους που προμηθεύουν τους αγρότες με ορισμένες απαραίτητες εισροές (φυτοφάρμακα, σπόρους, μηχανήματα, λιπάσματα κ.λπ.). Στους κλάδους αυτούς δραστηριοποιείται συνήθως ένας μικρός αριθμός -μεγάλων, όμως- επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα υπάρχουν και σημαντικά εμπόδια στην είσοδο νέων επιχειρήσεων. Από την άλλη, πολλαπλοί είναι οι παράγοντες μεταβλητότητας των τιμών των αγροτικών προϊόντων, οι οποίοι δημιουργούν αβεβαιότητα και κινδύνους τόσο για τους παραγωγούς και τους εμπόρους όσο και για τους καταναλωτές. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε, πέρα από τις κλιματικές και καιρικές αλλαγές, τους ακόλουθους: Τα επίπεδα των διαθέσιμων αποθεμάτων που συμβάλλουν στη διόρθωση ανισορροπιών στη βραχυπρόθεσμη ζήτηση και προσφορά εμπορευμάτων. Όταν τα διαθέσιμα αποθέματα είναι χαμηλά σε σχέση με τη χρήση, η μεταβλητότητα των τιμών μπορεί να είναι υψηλή. Τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Οι διαφοροποιήσεις τους επηρεάζουν τις εγχώριες τιμές των εμπορευμάτων και συνεπώς μπορούν να επηρεάσουν την επισιτιστική ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα. Τις τιμές στον τομέα της ενέργειας. Τη μεγάλη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Την ανελαστική προσφορά των προϊόντων, δηλαδή το ότι η παραγωγή δεν μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα και σε σημαντικό βαθμό σε μια μεταβολή της ζήτησης. Ως αποτέλεσμα, οι αγρότες στηρίζουν τις αποφάσεις τους για το ύψος της παραγωγής που σχεδιάζουν στις τιμές της προηγούμενης ή των προηγούμενων παραγωγικών περιόδων. Τις προθεσμιακές συναλλαγές των εμπορευμάτων. Οι αλλαγές στις προθεσμιακές τιμές έχουν δείξει ότι οδηγούν σε αλλαγές των αγοραίων τιμών από μέρα σε μέρα. Αυτό το μοτίβο της αύξησης των εμπορικών συναλλαγών συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης και των υψηλών τιμών για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης των εμπορευμάτων μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο που επιτείνει την αστάθεια των τιμών για τα προϊόντα διατροφής σε υπερβολικά επίπεδα. Οι ευμετάβλητες τιμές επιφέρουν σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τους παραγωγούς τροφίμων όσο και για τους καταναλωτές. Πιο συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη μεταβλητότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες πιθανές απώλειες για τους παραγωγούς, επειδή οι μεταβολές των τιμών κινούνται πιο γρήγορα από την ικανότητα αντίδρασης και προσαρμογής των παραγωγών. Απόρροια της αβεβαιότητας αυτής είναι να καθίσταται πιο δύσκολο για τους αγρότες να πάρουν ορθές αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο και το τι θα παράγουν. Χωρίς μια ασφαλή εκτίμηση για το πόσο θα κερδίσουν από τα προϊόντα τους, οι γεωργοί μπορεί να δυσκολεύονται στον σχεδιασμό των μακροπρόθεσμων εσόδων τους και να επιβραδύνουν τις επενδύσεις τους στις περιοχές που θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους. Είναι σημαντικό να θυμάται κανείς ότι στις αγροτικές περιοχές η γραμμή μεταξύ των καταναλωτών και των παραγωγών είναι θολή. Επομένως, εάν οι τιμές είναι ασταθείς, οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις ενδέχεται να μειώσουν τις δαπάνες τους για σπόρους, λιπάσματα και άλλες εισροές, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί η ποσότητα των τροφίμων που είναι διαθέσιμη για κατανάλωση. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι η αυξημένη τιμή μεταβλητότητας σε βάθος χρόνου μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερα κέρδη για τους επενδυτές και συμμετοχή νέων φορέων στην αγορά για τα γεωργικά προϊόντα. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη και -δυνητικά κερδοσκοπική- διαπραγμάτευση, που με τη σειρά της μπορεί να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τις τιμές. Τίθεται, επομένως, αβίαστα το ερώτημα «Μπορεί άραγε ο αγρότης -και ιδιαίτερα ο νέος- μέσα στο δύσκολο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον να πάρει ορθές επιχειρηματικές αποφάσεις για τη βιωσιμότητα της αγροτικής του εκμετάλλευσης;». Φυσικά και μπορεί. Σε ένα περιβάλλον ραγδαίων αλλαγών και σημαντικών προκλήσεων (οικονομική κρίση, νέα ΚΑΠ, κλιματική αλλαγή), ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς δηλώνει παρών, αναπτύσσοντας καινοτόμες δράσεις και λαμβάνοντας πρωτοβουλίες με στρατηγικό στόχο όχι μόνο να στηρίξει την αγροτική οικονομία, αλλά και να συμβάλει στη μεταστροφή του εν λόγω κλάδου σε αιχμή του δόρατος της εθνικής οικονομίας. Μεταξύ αυτών των πρωτοβουλιών είναι η καθημερινή παρακολούθηση και αποτύπωση της τάσης που ακολουθούν οι διεθνείς τιμές των αγροτικών εμπορευμάτων, καθώς και η ερμηνεία των μεταβολών και των διακυμάνσεων των τιμών τόσο στα παραγόμενα αγροτικά προϊόντα όσο και στα μέσα εισροών (λιπάσματα, ζωοτροφές). Στόχος μας είναι η συγκεκριμένη προσπάθεια να αποτελέσει εφαλτήριο για τη βελτίωση της πληροφόρησης, προκειμένου ο αγρότης να είναι σε θέση αφενός να κατανοεί τις προοπτικές της αγοράς, αφετέρου να λαμβάνει ορθές επιχειρηματικές αποφάσεις για τη βιωσιμότητα της γεωργικής του εκμετάλλευσης.

38 38 Καλοκαίρι Save the date 2015 Διεθνές συνέδριο για τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση στην αγρο-διατροφική αλυσίδα για επισιτιστική ασφάλεια και βιώσιμη ανάπτυξη Συνέδριο με θέμα «Επενδύσεις και χρηματοδότηση στην αγρο-διατροφική αλυσίδα για επισιτιστική ασφάλεια και βιώσιμη ανάπτυξη» οργάνωσε στην Αθήνα στο Κέντρο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας, Εξέλιξη, του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, στο Καστρί, το Μεσογειακό Κέντρο για Επισιτιστική Ασφάλεια και Βιώσιμη Ανάπτυξη [Mediterranean Center for Food Security and Sustainable Growth ( στις Μαΐου Το συνέδριο άνοιξαν ο καθηγητής Γεώργιος Μέργος, πρόεδρος του MEDSEC, και ο κ. Κατσουράνης, γενικός διευθυντής του Κέντρου Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας και διευθυντής Οργανωσιακής Μάθησης Ομίλου, του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς. Η επισιτιστική ασφάλεια και η βιώσιμη ανάπτυξη είναι σύγχρονες προκλήσεις που, παρά τις μεγάλες προσπάθειες που έχουν γίνει παγκοσμίως στο παρελθόν, παραμένουν αναπάντητες. Με το 20% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού να αντιμετωπίζει σήμερα προβλήματα ικανοποίησης των βασικών διατροφικών αναγκών, οι τάσεις της ταχύτατης αύξησης του πληθυσμού, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, της υποβάθμισης και εξάντλησης των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα του νερού, και του οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού που συνεπάγεται η παγκοσμιοποίηση οδηγούν σε όξυνση παρά σε λύση του προβλήματος. Για τον λόγο αυτό τα Ηνωμένα Έθνη συμπεριλαμβάνουν την επισιτιστική ασφάλεια και τη Βιώσιμη ανάπτυξη στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (UN Millennium Development Goals). Ειδικότερα, το πρόβλημα εξελίσσεται επικίνδυνα στις χώρες της νότιας πλευράς της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (MENA region). Οι χώρες αυτές πρέπει να ικανοποιήσουν όχι μόνο μια ταχύτατη αύξηση της ζήτησης τροφίμων λόγω αύξησης του πληθυσμού και των εισοδημάτων, αλλά ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη πίεση στο αγρο-διατροφικό τους σύστημα, λόγω εξάντλησης των φυσικών πόρων και λόγω της κλιματικής αλλαγής. Στο συνέδριο συζητήθηκε η αντιμετώπιση του προβλήματος της αγρο-διατροφικής ασφάλειας και οι προτεινόμενες λύσεις. Στοιχεία Επικοινωνίας Κέντρο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας Εξέλιξη Α.Ε., Ελ. Βενιζέλου 154 & Ρωμυλίας, Ν. Ερυθραία Καστρί Τηλ , org www. excelixi.org Ειδικότερα, εκφράσθηκε η άποψη ότι δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε τη λύση του προβλήματος με τις παραδοσιακές αναλυτικές μεθόδους προσφοράς-ζήτησης τροφίμων σε παγκόσμιο, εθνικό ή τοπικό επίπεδο, αλλά χρειάζονται νέες προσεγγίσεις και παρεμβάσεις με χρηματοδότηση των επενδύσεων σε ολόκληρο το εύρος της διατροφικής αλυσίδας, λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούν παγκοσμίως λόγω κλιματική αλλαγής και παγκοσμιοποίησης του διεθνούς εμπορίου. Η χρήση του αναλυτικού πλαισίου των Global Value Chains παρέχει ένα ολιστικό πλαίσιο για την ανάλυση των παρεμβάσεων πολιτικής σε ολόκληρο το εύρος της αγρο-διατροφικής αλυσίδας, από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση, πράγμα που δεν είναι εφικτό με τις παραδοσιακές αναλυτικές μεθόδους. Από τις συζητήσεις προκύπτει ότι το μείζον ζήτημα πολιτικής για λύση του προβλήματος είναι πώς θα γίνει εφικτή η κινητοποίηση των μικρών παραγωγών και η σύνδεσή τους με τα διεθνή δίκτυα τεχνολογίας και διανομής και τι ανάγκες σε επενδύσεις και χρηματοδότηση απαιτούν οι ενέργειες αυτές. Στο συνέδριο ανέπτυξαν απόψεις εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD), η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG-AGRI), το World Trade Institute (WTI), το University of Bern και η OXFAM. Επίσης καθηγητές από τα πανεπιστήμια Αθηνών, Πατρών, Middlesex University Business School, Henley School of Business, Sussex, Reading, Queen s University Management School, UK, Texas A&M at Qatar και Akdeniz University, Turkey. Επίσης, παρουσιάστηκε από τoν διευθυντή Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού Τομέα της Τράπεζας Πειραιώς Γιάννη Χανιωτάκη το καινοτομικό μοντέλο χρηματοδότησης Συμβολαιακής Γεωργίας που εφαρμόζει η Τράπεζα Πειραιώς για χρηματοδότηση των επενδυτικών αναγκών στην αγρο-διατροφική αλυσίδα. Οι ανάγκες για επενδύσεις και χρηματοδότηση στην αγρο-διατροφική αλυσίδα στην Αίγυπτο παρουσιάστηκαν από εκπρόσωπο του Agro-Investment Office της Αιγύπτου. Συνολικά, τα συμπεράσματα του συνεδρίου συνοψίζονται ως εξής: (α) Το πρόβλημα της επισιτιστικής ασφάλειας και βιώσιμης ανάπτυξης εξελίσσεται επικίνδυνα στις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα στην περιοχή της νότιας πλευράς της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, όπου οι διατροφικές ανάγκες αυξάνονται ταχύτατα, πάνω από το 50% των αναγκών αυτών καλύπτονται με εισαγωγές και το αγρο-διατροφικό σύστημα ευρίσκεται κάτω από αυξανόμενη πίεση λόγω εξάντλησης των φυσικών πόρων και λόγω παγκοσμιοποίησης, (β) το αναλυτικό πλαίσιο των Global Value Chains έχει πλεονεκτήματα για την ανάλυση των μέτρων πολιτικής σε ολόκληρο το εύρος της αγρο-διατροφικής αλυσίδας, κάτι που δεν είναι εφικτό με τις παραδοσιακές αναλυτικές μεθόδους, και (γ) απαιτούνται καινοτομικά εργαλεία για την κινητοποίηση των μικρών παραγωγών, σύνδεσή τους με τα διεθνή δίκτυα τεχνολογίας και διανομής, καθώς και χρηματοδότηση επενδύσεων σε ολόκληρο το εύρος της αγρο-διατροφικής αλυσίδας.

39 STYMFALIA Η φύση της επιχειρηματικότητας Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι ανάγκη. Για εμάς στην Τράπεζα Πειραιώς, είναι καθήκον και δέσμευση. Μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE-Stymfalia η Τράπεζα Πειραιώς, σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς, τον Δήμο Σικυωνίων, την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), διαμορφώνει ένα πρωτοπόρο και αειφόρο σχήμα αποκατάστασης και διαχείρισης της λίμνης Στυμφαλίας. Στην Τράπεζα Πειραιώς συνδυάζουμε την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος με τη δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών και δίνουμε λύσεις στο ζήτημα χρηματοδότησης των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα LIFE-Stymfalia (LIFE12 NAT/GR/000275) υλοποιείται με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

40 Σε αυτή τη δουλειά πάντα ψάχνετε µία λύση. Εµείς σας προσφέρουµε πολλές. Ολοκληρωµένες και εξειδικευµένες τραπεζικές λύσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες σας. Ταµιευτήριο αγροτών για όλες τις τραπεζικές σας συναλλαγές και την πίστωση των αγροτικών σας επιδοτήσεων. Εξειδικευµένα ασφαλιστικά προγράµµατα προσαρµοσµένα στις ιδιαιτερότητες της αγροτικής δραστηριότητας. Κάρτα Συµβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας για να εξασφαλίσετε την παραγωγή και το εισόδηµά σας, αλλά και δάνεια κάλυψης των καλλιεργητικών εξόδων σας. άνεια για αγορά γης & εξοπλισµού, καθώς και επιδοτούµενα δάνεια για απόκτηση 1ης κατοικίας. Μάθετε περισσότερα σε ένα κατάστηµα της Τράπεζας Πειραιώς. Τ ,