Πανελλήνιο Αντάμωμα Πανεθνικό Σάλπισμα!

Transcript

1 ΙΔΡΥΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ 180 Με την αστείρευτη και αλώβητη δύναμη της Παράδοσης Πανελλήνιο Αντάμωμα Πανεθνικό Σάλπισμα! Στα ειδυλλιακά Περτουλιώτικα λιβάδια, εκεί όπου η Ελληνική Φύση, θαρρείς,χαίρεται να έχει παρέα της το πρότυπο του Έλληνα, σαρακατσάνικης κοπής, σαλπίζεται ένα μήνυμα αναγέννησης του Ελληνισμού. Η αισιοδοξία και η χαρά που εμπνέει το περιβάλλον, αποτελεί την εξήγηση του πως και γιατί ο Έλληνας έχασε το δυναμισμό του και την πίστη του και έγινε τόσο εύκολα θύμα της κρίσης. Πανοραμική φωτογραφία αρχείου από το Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων 33ο Αντάμωμα: Παρασκευή, Σαββάτο, Κυριακή, Ιουνίου 2013 Τεράστια η επιτυχία του Οργανωτικού Συνεδρίου Με έμπνευση και ορθή στόχευση όλες οι εισηγήσεις, κατά βάση, από νέους ανθρώπους, σε κλίμα αισιοδοξίας για τη συνέχεια, χωρίς προσωπικές ανώφελες αντιδικίες Σελίδες 12, 13 Η χαρά του Ανταμώματος! Αναπαράσταση του Παραδοσιακού Σαρακατσάνικου Γάμου ( Χαράς ) Ύμνος στην οικογένεια και θεσμός κορωνίδα των ηθών και εθίμων του σαρακατσάνικου βίου, ο παραδοσιακός γάμος κι αλλιώς, Χαρά, επιλέχθηκε εμπνευσμένα ως η πρώτη εκδήλωση του Προγράμματος του 33ου Ανταμώματος

2 2 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Πιο δυνατή από κάθε κρίση αποδεικνύεται η Παράδοση! Σημασία έχει να υπάρχουν αποδείξεις. Αυτό ισχύει για όλες τις σοβαρές υποθέσεις, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για το παρόν και το μέλλον μιας ολόκληρης χώρας. Τέτοιες αποδείξεις, πραγματικές και όχι ψεύτικες, για τις αντοχές ενός ιστορικού Έθνους, πάνω στη ζωή και το θάνατό του οποίου πειραματίζονται οι ισχυροί του πλανήτη, δίνονται, όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, από τους φορείς που διαχειρίζονται το πιο πολύτιμο κομμάτι της εθνικής περιουσίας, που είναι η Παράδοση. Μεταξύ αυτών, το γένος των Σαρακατσαναίων βρίσκεται στην πρωτοπορία, καθώς αποτελεί ένα από τα πρώτα κομμάτια του Ελληνισμού, που έκανε την εμφάνισή του στην αρχή της Ιστορίας, δοκιμάστηκε στο διάβα αιώνων και διατηρήθηκε αναλλοίωτο έως τις μέρες μας. Η δυναμική παρουσία του σε όλους τους τομείς και η ικανότητά του να ανανεώνεται στηριζόμενο στις δικές του δυνάμεις, το ανέδειξε και ως «κιβωτό» του θησαυρού της Ελληνικής Παράδοσης. Τουλάχιστον, μέχρι και αυτής της ώρας, εκείνο που δεν έχουν πετύχει οι υπονομευτές της υποστάσεως του Ελληνισμού, είναι η σχέση του λαού μας με τις μνήμες, τις παραδόσεις και τα χρηστά ήθη του. Είναι τα γνωρίσματα της υπεροχής του Ελληνισμού, που αναγεννάται εκ της τέφρας, χάρη στη ζωντανή Παράδοσή του. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται με σταθερά βήματα, με την καθοδήγηση των συλλογικών του οργάνων, το γένος των Σαρακατσαναίων. Πραγματοποίησε με τεράστια επιτυχία ένα Οργανωτικό Συνέδριο, στο οποίο, θαρρείς, με προσταγή της Παράδοσης, οι εκπρόσωποί του εισηγήθηκαν, με έμπνευση και ορθή στόχευση, ποιες θα πρέπει να είναι οι από εδώ και μετά ενέργειες και δράσεις του, προκειμένου να υπερβεί τα εμπόδια της πολυεπίπεδης κρίσης. Ήταν ένα συνέδριο ενωτικό, χωρίς προσωπικές ανώφελες αντιδικίες, στο οποίο είχαν την ευκαιρία, κατά βάση, νέοι άνθρωποι να αναδειχθούν πρωταγωνιστές και να καλλιεργήσουν ένα κλίμα αισιοδοξίας για τη συνέχεια. Αυτός, άλλωστε, είναι ο πιο σημαντικός και ασφαλής τρόπος επιχειρηματολογίας, αν θέλουμε να πείσουμε ότι αντιπροσωπεύουμε όντως τη δυναμική αναγέννησης του Ελληνισμού. Με ένα τέτοιο πνεύμα ανεβαίνουμε και φέτος στα ειδυλλιακά Πετρουλιώτικα λιβάδια, στα υψίπεδα που μας προστάτεψαν και κράτησαν καθαρή την έμπνευσή μας, για το 33ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων, βάζοντας μέσα σε κάδρο την εικόνα του Παραδοσιακού Γάμου ( Χαράς ), χωρίς την ευλογημένη συμβολή του οποίου, οι άνθρωποι θα ήταν πρόβατα που τα τρώνε οι λύκοι και όχι προστατευμένη αγέλη / κοινωνία. Ηλεκτρονική εφημερίδα των Σαρακατσαναίων Πέραν της κλασικής έντυπης εφημερίδας που εκδίδει η ΠΟΣΣ θα υπάρχει προσεχώς στην ιστοσελίδα η ηλεκτρονική εφημερίδα, η οποία θα φιλοξενεί άρθρα που αφορούν τον τρόπο διαβίωσης των εθίμων, και των παραδόσεων των Σαρακατσάνων. Περιοδική έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων Έδρα: Θεσσαλονίκη, Μυκηνών 19, Θεσσαλονίκη Τηλέφωνο και Fax pos_sarakatsanoi@yahoo.com Ιστοσελίδα: Yπεύθυνος κατά νόμο: Γεώργιος Μουτσιάνας Πρόεδρος Π.Ο.Σ.Σ. Επιμέλεια ύλης: Αθανάσιος Καριώτης - Χρήστος Βασιλούδης kariotisathanasios@gmail.com Μορφή-Σελιδοποίηση: Γαβριήλ Θ. Λαμψίδης, Δημοσιογράφος (εθελοντική προσφορά) Μοντάζ-Εκτύπωση: ΤΥΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ typosb@otenet.gr Μοναστηρίου 153, Θεσσαλονίκη Tηλ fax Η ΝΕΑ ΑΝΑΝΕΩΜΕΝΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ

3 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ Π.Ο.Σ. ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ ΤΟΥ MEGA ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ Ανιστόρητες, σε εκείνο το βαθμό, ώστε να μοιάζουν με εμπαθείς,οι απόψεις για τους Σαρακατσαναίους του καθηγητή Γ. Γραμματικάκη στην εκπομπή του MEGA «ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ» του κυρίου Σταύρου Θεοδωράκη. Με δικαιολογία την άγνοια ή την επιπολαιότητα, πάρα πολλοί σύγχρονοι νεοέλληνες, εκπλήσουν δυσάρεστα, με βιαστικές ή πρόχειρες ενέργειές τους ή άλλου είδους ατοπήματα, αποδεικνύοντας με περισσή αφέλεια, την ημιμάθειά τους ή την εμπάθειά τους και γενικώς τη μειονεκτικότητά τους, έναντι εκείνων τους οποίους τολμούν να κρίνουν. Μεταξύ των ανωτέρω, ούτε κατά φαντασία, ήταν ποτέ δυνατόν - και να το δούμε δεν θα το πιστέψουμε! να συγκαταλέγεται ο ομότιμος καθηγητής, ο μεγάλος Έλληνας φυσικός, ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο συγγραφέας βιβλίων με διεθνή αναγνώριση και ακτινοβολία, κύριος Γεώργιος Γραμματικάκης. Όμως, με όσα ισχυρίστηκε, καθόλου μετά λόγου γνώσεως, για τους πρωτοέλληνες Σαρακατσαναίους, στην εκπομπή «Πρωταγωνιστές» του δημοσιογράφου Σταύρου Θεοδωράκη, ο πολυμαθέστατος, κατά άλλα, καθηγητής, ξέπεσε στα μάτια μας και είμαστε δυστυχείς γιατί συνέβη αυτό. Έπεσε! Του ευχόμαστε να σηκωθεί. Καθηγητής είναι, το σοφότερο των ανθρώπων Σωκράτη έχει για πρότυπό του, γνωρίζει ότι η αναγνώριση των λαθών είναι δείγμα σοφίας. Από την πλευρά μας, κρίνουμε όχι απλά σκόπιμο, αλλά και επιβεβλημένο, να παραθέσουμε στο χώρο αυτό και πριν από την ολοκλήρωση της απάντησής μας στον ίδιο και το δημοσιογράφο, ο οποίος περιορίζεται να χαμογελά ( γιατί?) όταν ο καθηγητής επιδεικνύει την (α)σοφία του και αναφέρεται ειρωνικά και ανιστόρητα στους Σαρακατσαναίους, επακριβώς, όσα είπε ο κ. καθηγητής στην εν λόγω εκπομπή. «Στην καταστροφή του 1897, που η Ελλάδα ισοπεδώθηκε από τους Τούρκους και ηθικά και οικονομικά και ψυχολογικά, κυκλοφορούσε στα δημοσιογραφικά γραφεία η βεβαιότητα ότι όπου να ναι, ακούστε: όπου να ναι κατεβαίνουν οι Σαρακατσαναίοι και οι Σαρακατσαναίοι θα τα βάλουν με τους Τούρκους και σωθήκαμε. Οι Σαρακατσαναίοι, όπως ίσως ξέρετε, κι εγώ το έμαθα, ήταν κάτι «αβλαβείς βοσκοί», δεν ξέρω που, που δεν ήξεραν καν νομίζω ότι υπήρχε Ελληνοτουρκικός πόλεμος. Ακόμα περιμένουμε τους Σαρακατσαναίους. Σήμερα οι Σαρακατσαναίοι είναι ο Ολάν, αυτή η ασαφής συμμαχία των χωρών του Νότου, η Ρωσική βοήθεια βέβαια, την οποία πίστεψαν δυστυχώς και οι Κύπριοι, η Κινέζικη βοήθεια, που όπου να ναι έρχεται, και βέβαια πρώτα απ όλα τα πετρέλαια.» Η απαράδεκτη ειρωνική και μειονεκτική αναφορά στους Σαρακατσάνους ως «αβλαβών βοσκών», που δεν γνωρίζει αν ήξεραν ότι υπήρχε Ελληνοτουρκικός πόλεμος, από τους οποίους δήθεν προσδοκούσε μάταια το Ελληνικό κράτος σωτηρία στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 είναι εκτός ιστορικής πραγματικότητας αλλά και δείχνει να αγνοεί ο κ. Γραμματικάκης τους Σαρακατσάνους και την προσφορά τους στους εθνικούς αγώνες. Αν θέλει να πληροφορηθεί ο κ. Γραμματικάκης ποιοι ήταν οι Σαρακατσάνοι καλό είναι να διαβάσει τα απομνημονεύματα των οπλαρχηγών του Μακεδονικού αγώνα (Μαζαράκης, Καραβίτης,Καπετάν Κόρακας, κλπ.) και τις εκθέσεις του Ελληνικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα για να δει ότι οι ίδιοι οι οπλαρχηγοί εξαίρουν την προσφορά τους και δηλώνουν πως χωρίς την ύπαρξη των Σαρακατσάνων στα Μακεδονικά βουνά δύσκολα θα μπορούσαν να σταθούν τα Ελληνικά σώματα.. «Στους Σαρακατσάνους είχαμε απεριόριστη εμπιστοσύνη, αυτούς χρησιμοποιήσαμε ως πρώτα γιατάκια στο Βέρμιο και το Μορίχοβο», λέει ο Κ.Ι.Μαζαράκης, ενώ συμπληρώνει ο Καπετάν Κόρακας: «Οι Σαρακατσαναίοι στον Ηράκλειο, 3 Ιουνίου Αξιότιμο κ. Μουτσιάνα Γιώργο Πρόεδρο Π.Ο.Σ. Σαρακατσαναίων Αγαπητέ κ. Πρόεδρε, αγαπητοί φίλοι, Ειλικρινά λυπούμαι, αν μια σύντομη αναφορά μου σε μια τηλεοπτική εκπομπή θεωρήθηκε ότι θίγει την ιστορική μνήμη των Σαρακατσάνων, και την εθνική τους συνείδηση. Δεν είχα βέβαια καμιά τέτοια πρόθεση, και ούτε την ιστορική μου αντίληψη αντιπροσωπεύει. Θα παρακάμψω λοιπόν ορισμένους βαρείς σας χαρακτηρισμούς, που θεωρώ άδικους, και θα αναφερθώ με μεγάλη συντομία στο θέμα. Η εκπομπή του κ. Θεοδωράκη, δεν είναι φυσικά μια ιστορική εκπομπή. Ετσι στην συγκεκριμένη εκπομπή, που είχε σαν γενικό της πλαίσιο ότι εμείς οι Ελληνες αναμένομε πάντα από κάπου την σωτηρία της Πατρίδας, αναφέρθηκα στην φήμη περί επεμβάσεως των Σαρακατσάνων, για να αποτραπεί η ήττα του Ελληνικού στρατού το Ας σημειωθεί, ότι το χαρακτηριστικό αυτό γεγονός δεν είναι δική μου επινόηση. Αναφέρεται στο βιβλίο "Οι επιφυλλίδες του Σαββάτου" ενός από τους εγκυρότερους Ελληνες φιλολόγους και δασκάλους μου, του Μενέλαου Παρλαμά. Θα μπορούσε μάλιστα να θεωρηθεί ως μια τιμητική για τους Σαρακατσάνους φήμη, αφού στις πολεμικές τους αρετές είχαν εναποθέσει ορισμένοι δημοσιογράφοι της εποχής την σωτηρία του Εθνους. Μακεδονικό αγώνα αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμοι. Ηταν παλικάρια σωστά και πατριώτες ως το κόκκαλο.. Πρόσφεραν πολλές υπηρεσίες.. Οι Σαρακατσαναίοι μας φύλαγαν..». Την διάσταση αυτή θεώρησα αυτονόητη, και, βοηθούντος και του πιεστικού τηλεοπτικού χρόνου, δεν τόνισα όπως θάπρεπε στην εκπομπή. Είμαι λοιπόν έτοιμος να δεχθώ, ότι ούτε φραστικά, ούτε ουσιαστικά απέδωσα στους Σαρακατσάνους την δέουσα τιμή για την συμβολή τους στην Εθνική ζωή. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι δεν ήταν αυτό το νόημα η το κέντρο της εκπομπής, αλλά η διαρκής αναμονή κάποιου φανταστικού Σωτήρα, που θα μας απελευθερώσει από τα δεινά μας. 'Ισως απαλύνει μάλιστα και την δική σας δικαιολογημένη φόρτιση το γεγονός, ότι από τους πολλούς επαίνους η σχόλια, που δέχθηκε η εκπομπή, κανένα δεν επικεντρώθηκε στην περιστασιακή αναφορά μου στους Σαρακατσάνους. Στην θέση τους θα μπορούσε άλλωστε να αναφερθεί κάποια άλλη Αυτοί, οι Σαρακατσάνοι, αγωνίστηκαν νυχθημερόν την περίοδο για να μείνει Ελληνική η Μακεδονία όπως είχαν αγωνισθεί και σε όλους τους εθνικούς αγώνες. Αν ο κ. Γραμματικάκης μελετούσε την καταγωγή των Κατσαντώνη, Δίπλα, Λιακατά, Καραϊσκάκη, Τσιόγκα, Μπακόλα, Καραϊσκου και πολλών άλλων αγωνιστών του 1821, θα κατανοούσε πως οι κατ εκείνων «αβλαβείς βοσκοί» υπήρξαν αληθινά παλικάρια πρωταγωνιστές στους Εθνικούς αγώνες και επομένως η ειρωνική αναφορά σ αυτούς είναι ανιστόρητη αλλά και υποτιμητική για το Ελληνικό αυτό φύλο που δικαιούται τον πρέπον σεβασμό από τον Ελληνικό λαό και από τους πνευματικούς ταγούς του. Τελειώνοντας, με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Μακεδονίας, καλό θα ήταν να κάνει μια έρευνα ο κ. Θεοδωράκης, στο πλαίσιο μιας εκπομπής του και με δική μας παρουσία, στις ιστορικές πηγές και τότε θα διαπιστώσει ότι οι κατά τον κ. Γραμματικάκη «αβλαβείς βοσκοί» ήταν πραγματικοί πρωταγωνιστές στις απελευθερώσεις και τις ολοκληρώσεις της πατρίδας μας. Σε συνεργασία με την επιστημονική επιτροπή της Π.Ο.Σ.Σ. Εκ του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ. Σαρακατσαναίων Η απάντηση του καθηγητή κ. Γ. Γραμματικάκη στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων από τις εθνικές οντότητες, οι Σφακιανοί η οι Πόντιοι για παράδειγμα, που επίσης υπήρξαν παρούσες και λάμπρυναν συχνά την ιστορική πορεία μας. Θέλω να ελπίζω, κ. Πρόεδρε, ότι τα παραπάνω αρκούν, για να αποκαταστήσουν τα πράγματα. Επιφυλάσσομαι μάλιστα, όταν υπάρξει και πάλι η κατάλληλη τηλεοπτική "περίσταση", να αναφερθώ γενικότερα στην παρουσία των Σαρακατσάνων, που αξίζει να προσθέσω ότι με γοήτευε πάντα η νομαδική και ανεξάρτητη ζωή τους, αλλά και οι αρχαιοελληνικές τους -όπως τεκμηριώνουν ορισμένοι τουλάχιστον μελετητές-ριζες. Ελπίζω ακόμα, ότι κάποια στιγμή θα διασταυρωθούν πάλι ότι δρόμοι μας, και εύχομαι ότι καλύτερο στις δραστηριότητες της Ομοσπονδίας και την προσωπική ζωή σας. Φιλικά, και με εκτίμηση Γιώργος Γραμματικάκης Καθηγητής Παν. Κρήτης

4 4 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Περιφερειακή συνάντηση συλλόγων Αττικοβοιωτίας- Εύβοιας - Φθιώτιδας - Πελοποννήσου με το Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. Το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση των συλλόγων Σαρακατσαναίων της Στερεάς Ελλάδος με το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων. Η συνάντηση αυτή αποτελεί συνέχεια της πρωτοβουλίας της Ομοσπονδίας για συναντήσεις με τους συλλόγους Σαρακατσαναίων ανά γεωγραφική περιοχή. Να σημειώσουμε ότι προηγήθηκαν συναντήσεις με τους Συλλόγους της Θεσσαλίας, της ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, της Δυτικής Ελλάδος και της κεντρικής Μακεδονίας. Τα θέματα που συζητήθηκαν μεταξύ των μελών του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας αφορούσαν το ρόλο της Π.Ο.Σ.Σ. και τη συνεργασία με τους Συλλόγους, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί σύλλογοι, το οργανωτικό συνέδριο το οποίο είναι στα τέλη Μαρτίου στη Λάρισα και τη σημασία που έχουν τα εκάστοτε συνέδρια όπως και θέματα γενικού περιεχομένου που έθεσαν τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των συλλόγων στη διοίκηση της Ομοσπονδίας. Όσον αφορά το ρόλο της Ομοσπονδίας, ο πρόεδρος κ. Μουτσιάνας Γεώργιος ανέφερε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι, την προσπάθεια που κάνει η Ομοσπονδία να ξεπεράσει τα οικονομικά προβλήματα καθώς και τη συνεργασία που επιχειρεί να εδραιώσει η Π.Ο.Σ.Σ. με όλους τους συλλόγους. Οι παρευρισκόμενοι σύλλογοι εκφράστηκαν με θερμά λόγια για το έργο που καταβάλλει η Ομοσπονδία στη δύσκολη αυτή οικονομικά περίοδο και ευχαρίστησαν Κοινή Συνεδρίαση Δ.Σ. Π.Ο.Σ.Σ. και Συλλόγου Λάρισας για την καλύτερη προετοιμασία του συνεδρίου Κοινή Συνεδρίαση Δ.Σ. Π.Ο.Σ.Σ. και Συλλόγου Λάρισας για την καλύτερη προετοιμασία του συνεδρίου Τρίτη, 29 Ιανουαρίου Δημοσιεύθηκε στην κατηγορία Ανακοινώσεις Κοινή Συνεδρίαση Δ.Σ. Π.Ο.Σ.Σ. και Συλλόγου Λάρισας για την καλύτερη προετοιμασία του συνεδρίου Τη Δευτέρα 28 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε διοικητικό συμβούλιου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων στην πόλη της Λάρισας, συγκεκριμένα, στα γραφεία του συνδέσμου Σαρακατσαναίων Νομού Λάρισας «ο Κατσαντώνης». τα μέλη του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. για την πρωτοβουλία που πήραν για τη συνάντηση αυτή. Τέλος, να σημειωθεί ότι η συνάντηση αυτή έλαβε χώρα στον Αυλώνα Αττικής όπου υπάρχει και ο τοπικός σύλλογος. Στη συνάντηση το παρόν έδωσαν ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Αυλώνα, ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Μαντουδίου Ευβοίας, ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών Αθήνας, η Αδελφότητα εν Αθήναις Σαρακατσαναίων της Ηπείρου, ο Πανελλαδικός Σύλλογος της Αθήνας, ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Βάρης Αττικής, ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Βοιωτίας και ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων της Θήβας. Τη συνάντηση τίμησε με την παρουσία του ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής κ. Νίκος Κατσαρός Μετά τη συνάντηση πραγματοποιήθηκε και η κοπή πίτας του συλλόγου Σαρακατσαναίων του Αυλώνα όπου συμμετείχε και η Π.Ο.Σ.Σ. μετά από πρόσκληση του προέδρου του Συλλόγου κ. Θωμά Μαρκοδημήτρη. Πριν τη συνεδρίαση του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. δώθηκε συνέντευξη τύπου στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημαρχείου της πόλης, την οποία παραχώρησε ο Δήμαρχος της Λάρισας. Στη συνέντευξη αυτή συζητήθηκε το 23ο πανελλήνιο συνέδριο συλλόγων Σαρακατσαναίων το οποίο διοργανώνει ο τοπικός σύλλογος, σε συνεργασία πάντα με την Ομοσπονδία. Αρχικά ο πρόεδρος του συλλόγου της Λάρισας κ. Γεώργιος Σταυροθόδωρος καλωσόρισε τους δημοσιογράφους και μίλησε για την ιστορία του συλλόγου, ο οποίος είναι, όπως όλοι γνωρίζουμε, ο πρώτος σύλλογος Σαρακατσαναίων της Ελλάδος. Στη συνέχεια ο πρόεδρος της Π.Ο.Σ.Σ. κ. Γεώργιος Μουτσιάνας έκανε λόγο για την ιστορία της Ομοσπονδίας, τη σαρακατσάνικη παράδοση στη σύγχρονη εποχή και κατόπιν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους για το συνέδριο καθώς και τα συμεράσματα τα οποία βγήκαν από προηγούμενα συνέδρια. Για την περαιτέρω οργάνωση μίλησε ο υπεύθυνος συνεδρίου εκ μέρους της Π.Ο.Σ.Σ. κ. Νάστος Σπύρος. Αργότερα, η γραμματέας του συλλόγου Λάρισας, κα Καρατάσιου Ειρήνη, εξήγησε το πρόγραμμα του συνεδρίου, τις παράλληλες εκδηλώσεις οι οποίες θα λάβουν χώρα το Σάββατο 30 Μαρτίου καθώς και άλλα οργανωτικά θέματα που ρωτήθηκαν από τους δημοσιογράφους. Μετά το τέλος της συνέντευξης τύπου, τα μέλη του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας μαζί με τα μέλη του συλλόγου της Λάρισας επισκέφθηκαν τις αίθουσες όπου θα γίνει το συνέδριο και η γενική συνέλευση καθώς και το ξενοδοχείο όπου θα διαμείνουν οι σύνεδροι και οι επισκέπτες του συνεδρίου. simvoulio-larisa1 Τέλος, όπως αναφέρουμε αρχικώς, έλαβε χώρα το Δ.Σ. της Ομοσπονδίας στα γραφεία του τοπικού συλλόγου. Η θεματολογία του διοικητικού συμβουλίου αφορούσε το διαδικτυακό ραδιόφωνο της ομοσπονδίας και τη στελέχωσή του, την εκλογή της νέας επιστημονικής επιτροπής και το ρόλο που πρέπει να αναλάβει, την ηλεκτρονική εφημερίδα που θα ξεκινήσει άμεσα καθώς και το 33ο πανελλήνιο αντάμωμα Σαρακατσαναίων και την οργάνωσή του. Βέβαια, το θέμα που συζητήθηκε εκτενώς ήταν το 23ο συνέδριο στη Λάρισα( 29, 30, 31 Μαρτίου), όπου έγινε αναφορά σχετικά με την πρόοδο των εργασιών από τα μέλη του τοπικού συλλόγου και τα μέλη της Π.Ο.Σ.Σ.(Νάστος Σπύρος, Παππάς Κων/νος) τα οποία έχουν αναλάβει την οργάνωση. Να σημειώσουμε ότι το Δ.Σ. αυτό ήταν το τρίτο το οποίο πραγματοποιείται στη Λάρισα.

5 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Η Π.Ο.Σ.Σ. τιμά τον Σαρακατσάνο Αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη Πέμπτη, 09 Μαΐου 2013 Η Π.Ο.Σ.Σ. τιμά τον Σαρακατσάνο Αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη Με κάθε επισημότητα και λαμπρότητα έγινε τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, η εκδήλωση μνήμης για τον Αρχιστράτηγο Γ. Καραϊσκάκη στο χωριό του το Μαυρομμάτι Καρδίτσας, ιστορική έδρα του Δήμου Μουζακίου, με την συμμετοχή πλήθους κόσμου όχι μόνο από το Μαυρομμάτι αλλά και από τα γύρω χωριά. Μια εκδήλωση μνήμης που έχει καταξιωθεί σαν κορυφαία του Δήμου στη συνείδηση όλων των δημοτών, αλλά και των άλλων κατοίκων των Θεσσαλικών πόλεων. Έντονη ήταν και η παρουσία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων την οποία εκπροσωπούσε η κυρία Σοφία Κωστούλα-Βλόντζου, αντιπρόσωπος της ΠΟΣΣ, συνοδευόμενη από αντιπροσωπεία χορευτών. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, η αντιπρόσωπος της Ομοσπονδίας κατέθεσε στεφάνι δάφνης στο μνημείο του Αρχιστράτηγου. Ο Σύλλογος Βάλτου-Ξηρομέρου Ευρυτανίας, σε συνεργασία με την ΠΟΣΣ, γιορτάζει για την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου Πέμπτη, 02 Μαΐου 2013 Ο Σύλλογος Βάλτου-Ξηρομέρου Ευρυτανίας, σε συνεργασία με την ΠΟΣΣ, γιορτάζει για την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου Η Π.Ο.Σ.Σ στις Γιορτές της Εξόδου στην Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου νης ήταν 1000 περίπου Αγαρηνοί έπεσαν στο πεδίο της µάχης και ανά- µεσα σε αυτούς και ο επικεφαλής των Αρβανιτών Σερβάνης. Αργότερα στην Κλείσοβα έπεσε και ο γαµπρός του Ιµπραήµ, ΧουσεΐνΜπέης. Και από την άλλη πλευρά έπεσαν όλοι, πλην ενός, και µαζί, τελευταίος µάλιστα µε σπασμένο το σπαθί στο χέρι του, ο ήρωας Γρηγόρης Λιακατάς. Την Κυριακή των Βαϊων, 28 Απριλίου 2013, η Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου, φόρεσε τα γιορτινά της γιορτάζοντας την 186η επέτειο της ηρωικής Εξόδου. Η Ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου αποτελεί ίσως την κορυφαία και την πιο συγκινητική στιγμή του Αγώνα της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. Η έξοδος ήταν η κατάληξη ενός άνισου, με όρους αριθμητικής σύγκρισης, αγώνα μεταξύ των αναρίθμητων Τούρκων και λιγοστών Ελλήνων και φιλελλήνων υπερασπιστών της ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Στη μεγάλη αυτή Γιορτή συμμετείχε και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων την οποία εκπροσωπούσε ένα από τα σημαίνοντα μέλη της, ο σύλλογος Σαρακατσαναίων Βάλτου, Ξηρόμερου και Ευρυτανίας. Ο σύλλογος, με έδρα το Αγρίνιο, συμμετείχε στην πομπή από το Μητροπολιτικό Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στον Κήπο των Ηρώων, με τους φουστανελοφόρους του, κρατώντας το λάβαρο της Π.Ο.Σ.Σ. δίνοντας έτσι δυναμικό παρόν εκπροσωπώντας μαζί με την Ομοσπονδία και όλους τους Σαρακατσάνους, αποτίνοντας φόρο τιμής στους πεσόντες, μέσα στους οποίους υπήρχαν Σαρακατσάνοι, στρατηγοί, οπλαρχηγοί και απλοί πολίτες. Αναφέρουμε κάποια ιστορικά γεγονότα παρακάτω Στους αγωνιστές της πολιορκημένης Πόλης συγκαταλέγονται και επιφανείς οπλαρχηγοί Σαρακατσαναίοι, πέρα από το ανώνυµο πλήθος των Σαρακατσαναίων παλικαριών τους, που πάντοτε ήταν στο πλευρό τους. Τις οργανωμένες στρατιές των δύο Τούρκων Πασάδων της δεύτερης πολιορκίας, του Κιουταχή και του Ιµπραήµ, τις αντιμετώπισαν παλικαρίσια οι Μεσολογγίτες, οι Ρουμελιώτες, οι Ηπειρώτες, οι Θεσσα-λοί αλλά και οι Σαρακατσαναίοι αγωνιστές. Στην έξοδο μετείχαν και εκείνοι και πολλοί άφησαν τα σώµατά τους στις ντάπιες και στους προμαχώνες της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Ο Σαρακατσάνος κλεφταρµατωλός του αρματολικιού της Βόνιτσας Γεώργιος Τσιόγκας µε το σώµα του, που αποτελείτο κατά το μεγαλύτερο µέρος από συµπατριώτες του κτηνοτρόφους των ξεκαλοκαιριών των Τζουµέρκων και των χειμερινών λιβαδιών της νότιας Ηπείρου, χρημάτισε στρατιωτικός διοικητής του πολιορκηµένου Μεσολογγίου, για να παραδώσει το αξίωµα στο Νότη Μπότσαρη, όταν η «στενούρα» και η υγρασία της πόλης κατέστησε ανέφικτη τη δυνατότητα του να το διοικεί. Οι Σαρακατσαναίοι κλεφταρµατωλοί του αρματολικιού του Καρπενησίου, που περιλάμβανε τα αρματολίκια του Σολοβάκου, του Βλοχού και των Πολιτοχωρίων, Αλεξάκης και Κων/νος Συκάς ή Βλαχόπουλος, µε τα παλικάρια τους είχαν σηµαντική συμμετοχή στην απόκρουση των επιθέσεων του Κιουταχή και του Ιµπραήµ για να εκπορθήσει την Πόλη. Μάλιστα ο Αλεξάκης Συκάς ή Βλαχόπουλος χρημάτισε και Υπουργός Στρατιωτικών στην Κυβέρνηση που σχημάτισε ο Μαυροκορδάτος στο Μεσολόγγι. Ο δε αδελφός του Κων/νος, που προήχθη σε Στρατηγό, όπως και ο Αλεξάκης, µετά την απελευθέρωση της χώρας µας ίδρυσε την Ελληνική Βασιλική χωροφυλακή. Οι κλεφταρµατωλοί Λαµπραίοι ή Λαµπροπουλαίοι και Αραπογιανναίοι ήταν ξαδέλφια του Αλεξάκη και του Κων/νου. Κορυφαίος οπλαρχηγός, χιλίαρχος και κατόπιν Στρατηγός, υπερασπιστής των ελεύθερων πολιορκημένων ήταν ο Σαρακατσάνος αρµατωλός Κλινοβού Ασπροποτάµου, καπετάν Γρηγόρης Λιακατάς. Γόνος της µεγάλης Σαρακατσάνικης οικογένειας των τσελιγκάδων Λιακατέων, γαµπρός του αρµατωλού του Ασπροποτάµου Νικολάου Στουρνάρη, ανεψιός τουαρµατωλού Ολύµπου και Ραψάνης Νασιούλα Λιακατά, µετά τη διάλυση των κλεφταρµατωλών του Ασπροποτάµου και της Πίνδου από το Σκόδρα Πασά κατέβηκε µε τον πεθερό του στο Μεσολόγγι και αγωνίστηκε εκεί µέχρι τον ηρωικό του θάνατο στο νησάκι Ντολµά του Αιτωλικού, εκτός από µια περίοδο που έκανε εκστρατεία για να καταλάβει τα Γιάννενα. Στο Μεσολόγγι µε τον Νικ. Στουρνάρη διατάχθηκαν να φυλάγουν την τάπια - προµαχώνα τερίµπιλε, που σήµαινε φοβερά επικίνδυνη και θανατηφόρα. Και ότανο πασάς Ιµπραήµ άρχισε να καταλαµβάνει το ένα µετά το άλλο τα νησάκια της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου για να κάνει πιο ασφυκτική την πολιορκία και να πλησιάσει περισσότερο την πόλη από τη θάλασσα, ο Γρηγόριος Λιακατάς µε τους300 περίπου άνδρες του σώµατος του προθυμοποιήθηκε να αναλάβει την υπεράσπιση του Ντολµά. Όταν όλοι οι άλλοι Στρατηγοί έλεγαν όχι εκείνος είπε το «θα πάω εγώ» εν γνώσει του ότι εκεί θα εύρισκε το θάνατο. Τον ακολούθησαν και 80 δικοί, δηλαδή 3 αδέλφια του, 36ξαδέλφια, κουµπάροι, ανεψιοί και λοιποί συγγενείς και πιστά παλικάρια. Σ αυτούς προστέθηκαν και άλλοι 200 περίπου Ασπροποταµίτες από τον Κλι-νοβό και τα γύρω χωριά, που µαζίµε τους συγγενείς του ποτέ δεν τον εγκατέλειψαν. Οι λίγοι εκείνοι γενναίοι αντιµετώπισαν2000 Αρβανίτες µε επικεφαλής τον Μανούση Σερβάνη και άλλους 2000 πεζούς και καβαλάρηδες Αγαρηνούς του Ιµπραήµ με γενικό Αρχιστράτηγο το γαµπρό του Χουσεΐν Μπέη. Η µάχη που ακολούθησε θυ- µίζει εκείνη των Θερμοπυλών του Λεωνίδα, τη γιγαντομαχία στο Καλπάκι, στα βουνά της Βόρειας Ηπείρου το Το αποτέλεσµα της µάχης εκεί- Θα ήταν όµως σοβαρή παράλειψη αν δεν αναφερόταν και η βοήθεια και η συµπαράσταση στον αγώνα των ελεύθερων πολιορκηµένων του γιού της Καλογριάς, του αρχιστράτηγου της Ρούµελης Γεωργίου Καραϊσκάκη. Σαρακατσάνος σίγουρα και αναμφισβήτητα από τη µάνα του Ζωή Ντι- µισκή, αδελφή του Σαρακατσάνου κλεφταρµατωλού Γ. Ντιµισκή και πρώτη εξαδέλφη του επίσης Σαρακατσάνου καπετάνιου στο αρματολίκι του Ραδοβιτσίου Γώγου Μπακόλα. Σαρακατσάνος όµως και από την πλευρά του Σαρακατσάνου πατέρα του ηµητρίου Ίσκου ή Καραΐσκου, γιού του Λαλογιώργου Ίσκου, αρµατωλού του Κάτω Βάλτου. Ο Καραϊσκάκης µε το στράτευµά του σ όλο το διάστηµα της πολιορκίας πολιορκούσε τους πολιορκητές και κάθε φορά που του δινόταν κάποια ευκαιρία, παρά το ολιγάριθµο στράτευµα του µπροστά στις χιλιάδες των αντιπάλων του, επετίθετο εναντίον τους και τους προκαλούσε πολλές φθορές σε έµψυχο και άψυχο υλικό. Κατά την έξοδο ευρίσκετο ασθενής εις το στρώµα και δεν µπόρεσε να βοηθήσει συνεπεία µάλιστα και µιας ραγδαίας νεροποντής."μόνον ο Καραϊσκάκης έδωσεν βοήθεια πάντα εις ηµάς"... "τον Καραϊσκάκη τον ευγνω- µονούµεν και θα τον ευγνωµονούµεν όλη η φρουρά" λέγει ο Νικ. Στουρνάρης. Είναι εποµένως αξιόλογη η συμμετοχή των Σαρακατσαναίων, των Ρουµελιωτών, Ηπειρωτών και Θεσσαλών στον αγώνα των Μεσολογγιτών να κρατήσουν ελεύθερη την πατρίδα τους

6 6 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Οι θεραπευτικές μέθοδοι των Σαρακατσαναίων του Κωνσταντίνου Χ. Γαρέφη, φοιτητή της Ιατρικής σχολής του Α.Π.Θ., προέδρου του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «ο Λεπενιώτης» Ηέννοια της υγείας έπαιρνε συνεχώς διαφορετική διάσταση και περιεχόμενο ανάλογα με τις διάφορες θρησκευτικές, φιλοσοφικές, κοινωνικές κι επιστημονικές αντιλήψεις που είχαν οι άνθρωποι κατά περιόδους και σε διάφορα μέρη της γης. Σήμερα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως υγεία θεωρείται η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας. Έτσι και οι Σαρακατσαναίοι, ως κοινωνία με ιδιαίτερες πεποιθήσεις και χαρακτηριστικά αποδέχονταν την υγεία ως ένα υπέρτατο, θεοδώρητο αγαθό και ένα απαραίτητο προσόν του Σαρακατσάνου. Ωστόσο, οι Σαρακατσαναίοι αναφέρονταν πρωτίστως στην υγεία του σώματος και δευτερεύοντος στην ψυχική υγεία, δύο απαραίτητα συστατικά της ζωής του Σαρακατσάνου που οδηγούσαν στην κοινωνική ευεξία. «Υγιεία τίμιον αλλ ευμετάστατον» σημειώνει ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Πλούταρχος ( μ.χ), που σημαίνει ότι η υγεία είναι πολύτιμη αλλά ευμετάβλητη. Το ευμετάβλητο της υγείας, δηλαδή την εκδήλωση ασθενειών προλάμβαναν αλλά και θεράπευαν οι Σαρακατσαναίοι, με τα μέσα, τις γνώσεις και τον τρόπο που οι ίδιοι έκριναν ορθό και το πετύχαιναν, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, όσο αυτό ήταν εφικτό. Ανέπτυξαν, εν ολίγοις, τις δικές τους θεραπευτικές μεθόδους, οι οποίες κινούνταν σε δύο διαφορετικούς άξονες. Συγκεκριμένα, ο ένας άξονας έχει ως βάση το μαγικοθρησκευτικό στοιχείο, προερχόμενο από τις αρχαίες δοξασίες συνυφασμένο με στοιχεία της χριστιανικής πίστης. Ο άλλος άξονας αφορά την πρακτική ιατρική, όπως αυτή διαμορφώθηκε στο διάβα του χρόνου μέσα από την παρατήρηση κατά την εφαρμογή ανακουφιστικών μέτρων στον πάσχοντα. Αυτός ο δεύτερος άξονας ενέχει κάποια επιστημονικά στοιχεία σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, αναλόγως την κατάσταση. Στην καθ ημέρα πράξη η θεραπευτική ασκούνταν βασιζόμενη στον ένα ή συχνότερα και στους δύο παραπάνω άξονες ταυτόχρονα. Οι θεραπευτικές μέθοδοι των Σαρακατσαναίων ασκήθηκαν στην παθολογία όλων σχεδόν των συστημάτων του ανθρώπου. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ξεκινώντας από το αναπαραγωγικό σύστημα θα αναφερθούμε στις πράξεις που αφορούσαν την αποφυγή της στειρότητας, τη σύλληψη, την αποφυγή της αποβολής, τον ομαλό τοκετό και την περίοδο της λοχείας. Για την αποφυγή της στειρότητας οι Σαρακατσάνες δεν έπρεπε να τρων κρέας προερχόμενο από ένα στείρο ζώο, θεωρώντας πώς το ελάττωμα του ζώου είναι μεταδοτικό. Ευνοϊκή επίδραση στη γονιμότητα είχαν το φεγγάρι, η γη, η φωτιά και το φίδι, σύμβολα με μακραίωνη ιστορία και συμβολισμό, άλλωστε οι νεόνυμφοι για τον ίδιο σκοπό φορούσαν φυλαχτό, το κεφάλι μιας οχιάς. Ιδιαίτερη σημασία είχε η ημέρα της σύλληψης. Ο γαμπρός δεν έπρεπε να πλησιάσει τη νύφη αργά τη Δευτέρα βράδυ μετά το γάμο, διότι η νύχτα ανήκει στην Τρίτη που θεωρείται αποφράς. Επίσης απαγορεύονταν οι σεξουαλικές επαφές το Σάββατο και την Κυριακή. Και τούτα όλα γιατί πίστευαν πως τα παιδιά που θα συλλαμβάνονταν αυτές τις ημέρες θα ήταν σακάτικα. Αντιθέτως εκείνα που θα συλλαμβάνονταν την Δευτέρα θα ήταν προικισμένα με υγεία και εξαιρετική εξυπνάδα. Για την αποφυγή της αποβολής του εμβρύου εφαρμόζονταν δυο τινά. Πρώτον, η κυοφορούσα φορούσε ένα φυλαχτό φτιαγμένο από λουλούδια λυγαριάς ραμμένα σε ένα μικρό σακουλάκι. Δεύτερον, τρεις γυναίκες με το όνομα «Μαρία» (το όνομα της μητέρας του Χριστού) κατασκεύαζαν ένα σχοινί από τρία μάλλινα κορδόνια πλεγμένα από κάθε μία ξεχωριστά. Τέλος έδεναν πάνω στο σχοινί πολλούς κόμπους και εν συνεχεία το τύλιγαν γύρω από τη μέση της εγκύου, πιστεύοντας πως θα δέσουν και θα προστατέψουν μητέρα και έμβρυο. Για τον τοκετό και τη λοχεία, έκαναν τα εξής. Όταν άναβαν τη φωτιά τα κούτσουρα τα τοποθετούσαν πάντα «στα ίσια για να καίγεται κάθε κούτσουρο από τη ρίζα, πρώτα το χοντρό κι έπειτα το λιανό». Αυτό «το ξέταζαν πολύ» πολύ διότι αν έπρατταν το αντίθετο πίστευαν πώς κατά τον τοκετό «τα τέκνα θα να ρχονταν ανάποδα». Την ώρα που γεννιόταν το παιδί, άλειφαν τα χείλη του με σταγόνες αίματος από τη λεχώνα. Αν γεννιόταν με σκέπη, αφαιρούσαν προσεκτικά τη μεμβράνη που σκέπαζε το πρόσωπό του τραβώντας στην προς το σαγόνι και όχι προς το μέτωπο για να αποφύγουν το στραβισμό. Για να σταματήσουν δε την αιμορραγία του ομφαλίου λώρου, έκαιγαν ένα κομμάτι από την κάπα του πατέρα και με τη στάχτη σκέπαζαν την πληγή. Κατά την περίοδο της λοχείας έδιναν στη λεχώνα ως δυναμωτικό καυτό ψωμί βουτηγμένο σε κρασί με μέλι ή ζάχαρη. Επίσης, με την απαγόρευση επισκεπτών στη λεχώνα προστάτευαν αυτή και το νεογέννητο από τον κίνδυνο μόλυνσης. Τα φυλακτά και σ αυτήν την περίοδο των σαράντα ημερών ήταν απαραίτητα για τη λεχώνα. ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ας περάσουμε στη συνέχεια στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων από το πεπτικό σύστημα. Σε «φτύσιμο» μύγας στο στόμα έπιναν γάλα γομάρας ή λεχώνας γυναίκας. Σε περίπτωση εμέτου έδιναν ζεστό ούζο στον πάσχοντα. Σε στομαχόπονο και κοιλόπονο τοποθετούσαν ένα μπακράτσι με ζεστό νερό στο σημείο που πονούσε. Ιδιαιτέρως, στο στομαχόπονο έπιναν ζουμί από βρασμένα φύλλα καρυδιάς. Ακόμη, όταν κάποιον «τον έσφαζε η κλοιά τ» όπως έλεγαν, έβραζαν ένα ματσάκι μέντα σε ένα κιλό νερό. Από το υγρό που γίνονταν, ο ασθενής έπινε μια κουταλιά κάθε πρωί. Για την αντιμετώπιση των διαρροϊκών κενώσεων έφτιαχναν μίγμα αποτελούμενο από μια κουταλιά καφέ και λεμόνι στυμμένο. Αυτό το μίγμα το έβραζαν και το έπιναν, σταματώντας την διάρροια. Για την αντιμετώπιση του ίδιου συμπτώματος ζέσταιναν στη φωτιά μια κεραμίδα, έπειτα την έβρεχαν, την τύλιγαν με ένα πανί και κάθονταν πάνω σε αυτή. Στη δυσκοιλιότητα έβραζαν μαλλιά καλαμποκιού ή ανθό βούρλου, πίνοντας ένα ποτήρι την ημέρα. Στον πόνο από αιμορροΐδες του πρωκτικού δακτυλίου, άλειφαν τις αιμορροΐδες με λάδι ή βούτυρο. ΑΙΜΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Οι Σαρακατσάνοι προσπάθησαν, επιπρόσθετα, να θεραπεύσουν καταστάσεις οι οποίες προέρχονταν από το αιμοποιητικό και το αναπνευστικό σύστημα. Για την αναιμία έπαιρναν φλούδα φτελιάς, σκρουπιδόχορτο, ζάχαρη και 1 κιλό νερό. Τα έβραζαν και εν συνεχεία ο ασθενής έπινε ένα ποτήρι την ημέρα. Για την αναιμία έκαναν και το εξής: Την Κυριακή του Πάσχα όταν έσφαζε ο αρχηγός κάθε οικογένειας το αρνί, την ώρα που έτρεχε το αίμα του αρνιού ο αρχηγός έβρεχε το δάχτυλό το με αυτό και σχημάτιζε στο μέτωπο των παιδιών το σημείο του σταυρού «για να μη γίνουν αναιμικά». Σε διογκωμένες και φλεγμαίνουσες αμυγδαλές έβραζαν ένα καρπό καλούμενο ζντρόκο και έπιναν απ αυτό. Στη βραχνάδα έπιναν δαφνόλαδο. Στο άσθμα χρησιμοποιούσαν το φυτό κρυφή φτέρη. Έβραζαν το φυτό καλά και έπαιρναν μπροστά τους την κατσαρόλα με το υγρό, σκέπαζαν το κεφάλι τους με μια πετσέτα και έκαναν για 20 λεπτά βαθιές εισπνοές του ατμού. Η ποσότητα ήταν ένα μικρό ματσάκι φτέρης. Η θεραπεία αυτή γινόταν κάθε βράδυ επί 15 ημέρες. Για την ανακούφιση από συνεχόμενο ερεθιστικό βήχα έπιναν γάλα γομάρας ή γάλα λεχώνας. Σε αποφρακτικές παθήσεις των πνευμόνων χρησιμοποιούσαν ένα φυτό (άγνωστο το όνομα του φυτού) που έχει στη ρίζα του μια μικρή πατάτα. Την αναμίγνυαν με ζάχαρη και έπαιρναν λίγο, λίγο μέχρι να θεραπευτούν. Σε ενδεχόμενα κρυώματα, όπως τα έλεγαν, χρησιμοποιούσαν το τρίψιμο με λάδι, οινόπνευμα, ούζο ή πετρέλαιο. Έφτιαχναν επίσης και χρησιμοποιούσαν μια κόλλα από ασπράδι αυγού και άλλα συστατικά, σαν ένα είδος εμπλάστρου, που τοποθετούσαν στο σημείο του κρυώματος. Ως αποτελεσματικότερη λύση είχαν τις βεντούζες. Όταν δε το κρυολόγημα ήταν έντονο έκαναν τις «κοφτές» βεντούζες. Έκαναν δηλαδή χαρακιές στο σημείο του πόνου κι έπειτα έβαζαν τη βεντούζα επάνω απ τις χαρακιές και έβγαινε το αίμα (αφαίμαξη). ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σειρά έχει η αναφορά στο ουροποιητικό σύστημα. Για τη θεραπεία της νεφρολιθίασης χρησιμοποιούσαν το φυτό παλιούρι. Έβραζαν 1 κιλό αποξηραμένο καρπό σε 4 κιλά νερό και έπιναν δύο ποτήρια κάθε πρωί, πριν το φαγητό, για 20 ημέρες κάθε πρωί. Σε κολικό του νεφρού ή των ουρητήρων χρησιμοποιούσαν το φυτό σκάρφη. Έβραζαν τρία κλωνάρια του φυτού και έβγαζαν τέσσερα ποτήρια, τα οποία έπιναν σε τέσσερις ημέρες, ένα κάθε πρωί. Σε αιμορραγία των νεφρών έπιναν βρασμένη αχλαδόριζα με μαστίχα και κρασί. Σε αιματουρία επίσης έβραζαν και έπιναν αγριοφράουλα. ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Καίριες ήταν οι περισσότερες θεραπευτικές μέθοδοι που εφάρμοζαν οι Σαρακατσάνοι σε παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Πολλές απ αυτές εφαρμόζονται, ελαφρά τροποποιημένες, ακόμη και σήμερα από τους ορθοπαιδικούς. Υπήρχαν ειδικευμένοι Σαρακατσάνοι, που ασκούσαν την ορθοπαιδική και την κινησιοθεραπεία, οι επονομαζόμενοι «ιχλήδες». Ο ιχλής, λοιπόν, σε περιπτώσεις καταγμάτων, εξαρθρώσεων ή διαστρεμμάτων προέβαινε σε επιδέσεις ή άλλους χειρισμούς που επέτρεπαν στα οστά ή στις πάσχουσες κλειδώσεις να αποκατασταθούν. Για παράδειγμα, στην περίπτωση κατάγματος ενός μακρού οστού ο ιχλής τοποθετούσε ένα ή συνήθως δύο πελεκημένα ξύλα (περίπου στο μήκος του κατεαγότος οστού) αντικριστά, τα οποία στη συνέχεια έδεναν με ένα πανί. Δημιουργούσαν έτσι, έναν νάρθηκα χάρη στον οποίο ακινητοποιούνταν το πάσχον οστό, οι οστικές επιφάνειες έρχονταν σε άμεση επαφή, δημιουργούνταν οστικός πόρος στην περιοχή του κατάγματος και το οστό πλέον αποκαθίστατο. Σε περίπτωση οσφυαλγίας, ο πάσχων έπρεπε σε τρία συνεχόμενα ξημερώματα να σταθεί μπροστά στην είσοδο της καλύβας στηριζόμενος με το δεξί του χέρι όσο πιο μπροστά μπορούσε στο δεξιό ορθοστάτη, κρατώντας το αριστερό του όσο πιο χαμηλά μπορούσε στην απέναντι πλευρά. Σε αυτή τη στάση έπρεπε να κάνει τρεις βαθιές επικύψεις. Αυτή η άσκηση έπρεπε να επαναληφθεί πολλές φορές αντιστρέφοντας τη θέση των χεριών. Υπήρχε όμως κι άλλη σαρακατσάνικη θεραπευτική μέθοδος για την οσφυαλγία. Ο άρρωστος έπρεπε να πέσει μπρούμυτα σε ένα στρώμα. Τότε ο θεραπευτής, αφού του έκανε εντριβή, του έπαιρνε το δεξί χέρι και το αριστερό πόδι και προσπαθούσε να τα ενώσει πάνω από την πλάτη του. Επαναλάμβανε αυτόν το χειρισμό αντιστρέφοντας το χέρι και το πόδι. Μόλις τελείωνε αυτόν το χειρισμό ο θεραπευτής τοποθετούσε στο σημείο του πόνου ένα κατάπλασμα καμωμένο από πνευμόνια (απαραίτητα) κατσικιού πρόσφατα σφαγμένου, κομμένα σε κομματάκια, βουτηγμένα σε οινόπνευμα, πασπαλισμένα με ζάχαρη και θερμασμένα κοντά στη θερμοκρασία του σώματος. Σε αυχενικό μυϊκό σπασμό, ένας πρωτότοκος ακούμπαγε με το τσεκούρι το λαιμό κάποιου που είχε «βεργώσει» και δεν μπορούσε να στρέψει το κεφάλι του και αφού χτυπούσε τρεις φορές κάποιο ξύλο έλεγε «Κόβω», και στην ερώτηση τι κόβεις, απαντούσε: «Το μπλι το σκλι τον αδερφό τ χάρου». ΔΕΡΜΑ Ιδιαίτερη αναφορά απαιτείται για την αντιμετώπιση καταστάσεων που αφορούν το δέρμα. Κυρίαρχο πρόβλημα αποτελούσαν οι βαρβαρίτσες. Οι βαρβαρίτσες ή αλλιώς μυρμηγκιές είναι καλοήθη εξογκώματα (ψευδοόγκοι) που προκαλούνται στα ανώτερα στρώματα της επιδερμίδας, από τον ιό HPV (Human Pappilloma Virus) και μεταδίδονται με την δερματική επαφή. Υπήρχαν διάφορες μέθοδοι θεραπείας των μυρμηγκιών. Κάποιοι τις θεράπευαν με το σταύρωμα. Έπαιρναν τρία καινούργια καρφιά, τα έβαζαν γύρω από τη βαρβαρίτσα, τη σταύρωναν με κάθε καρφί και έλεγαν τα εξής: «στο μέρος που θα πάω να μπήξω τα καρφιά, όταν τα ξαναβγάλω τότε να ξαναφυτρώσουν οι βαρβαρίτσες». Αυτά γίνονταν το τελευταίο τέταρτο του φεγγαριού, στη χάση του φεγγαριού. Εκεί που έμπηγαν τα καρφιά, τα έβαζαν σε σχήμα πυροστιάς. Επίσης έπρεπε να είναι ημέρα Σάββατο και βράδυ. Άλλοι πάλι τις θεράπευαν με ένα φυτό, που έχει έναν καρπό τρίγωνο με τρεις κόκκους. Έπαιρναν έναν από τους κόκκους αυτούς το τελευταίο δεκαήμερο στη χάση του φεγγαριού. Το φάρμακο

7 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ αυτό δίνονταν στον παθόντα, χωρίς αυτός να το ξέρει (στο γάλα ή στον καφέ), τρείς φορές και η τελευταία μέρα έπρεπε να είναι Σάββατο. Αναφέρεται ακόμη η θεραπεία με ένα κομμάτι άγρια τριανταφυλλιά, στο οποίο επάνω έκαναν χαρακιές, όσες ήταν οι βαρβαρίτσες. Μετά από αυτό, έμπηγαν την αγριοτριανταφυλλιά πίσω από μια εκκλησία σε χαραμάδα στον τοίχο, χωρίς να την ξαναδούν ποτέ. Ένα άλλο πρόβλημα αποτελούσαν τα τσιμπήματα, ιδίως αυτά των φιδιών. Το τσίμπημα του σκορπιού το θεράπευαν με το γάλα της συκιάς. Για το «φίδιασμα» εφαρμόζονταν και εδώ αρκετές θεραπευτικές μέθοδοι. Τρυπούσαν με ένα κοφτερό μέσο την περιοχή που είχε τσιμπηθεί από το φίδι και πίεζαν έντονα τη συγκεκριμένη περιοχή, ώστε να εξέλθει το δηλητηριασμένο αίμα. Κάποιο τολμηρότεροι «βύζαιναν» την περιοχή ρουφώντας και φτύνοντας αμέσως το αίμα της πληγής με το δηλητήριο. Το «ρούφηγμα» του αίματος της «φιδιασμένης» πληγής ήταν γνωστό στην αρχαία Ελλάδα. Παρόμοια περιστατικά αναφέρονται στην Ιλιάδα του Ομήρου. Για τη θεραπεία από το και των χειλέων τις θεράπευαν με το αίμα από το αρνί που έσφαζαν την ημέρα μνήμης του Αγίου Γεωργίου, πιστεύοντας στη θεραπευτική δράση του αίματος λόγω της δράσης του Αγίου. ΩΤΑ-ΟΦΘΑΛΜΟΙ Ξεκινώντας από το αυτί. Σε πόνο στα αυτιά έβαζαν 3 σταγόνες λαδιού απ το καντήλι. Επίσης, για τις διάφορες παθήσεις του ωτός είχαν το φυτό μόσχο. Συνεχίζοντας στο μάτι. Για το «φτύσιμο» της μύγας στο μάτι έβαζαν γιαούρτι πάνω σε αυτό. Η κριθή, το γνωστό σε όλους κριθαράκι στο μάτι είναι μικροβιακή φλεγμονή, συνήθως σταφυλοκοκκικής αιτιολογίας, του θύλακα ή των αδένων των βλεφαρίδων. Το κριθαράκι λοιπόν το Δράσεις του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης ΕΚΛΟΓΕΣ Μετά από τις αρχιαιρεσίες που διεξήχθησαν την Τετάρτη προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα : Το νέο Δ.Σ.: Πρόεδρος: Γαρέφης Kωνσταντίνος Αντιπρόεδρος: Χαρίσης Δημήτριος Γεν.Γραμματέας: Τριάντης Γεώργιος Ταμίας: Ζάντζας Kωνσταντίνος Μέλος: Τιμπλαλέξης Χρήστος Μέλος: Σούρλας Στέφανος Μέλος: Ξηρομερίτη Ευαγγελία Εκπρόσωποι για την Π.Ο.Σ.Σ.: Βασιλούδης Χρήστος Σιούτης Σταύρος ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΤΗΣ Π.Ο.Σ.Σ. Ο σύλλογος μας, συμβαδίζοντας με το πνεύμα της εποχής, ξεκίνησε μια νέα εκπομπή, από το Γενάρη, στο διαδικτυακό ραδιόφωνο της Π.Ο.Σ.Σ.. Η εκπομπή έχει τίτλο «Τα δρώμμενα των Σαρακατσαναίων Φοιτητών», μεταδίδεται κάθε Τετάρτη με και την επιμελούνται οι Γιώργος Τριάντης και Ζάχος Γεωργούσης. ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟ ΑΚΡΙΤΕΣ Συνεχίζει για ακόμη μία χρονιά η ματάδοση της ραδιοφωνικής μας εκπομπής από το ράδιο ακρίτες στους 102,3 των fm, με νέο τίτλο «Λαλιά των Σαρακατσαναίων Φοιτητών». Την επιμέλεια και παρουσίαση έχουν οι Χρήστος Τιμπλαλέξης και η Όλγα Στρίβα. Η εκπομπή,μεταδίδεται κάθε Δευτέρα με ΝΕΑ ΤΣΑΡΟΥΧΙΑ Ο σύλλογός μας απέκτησε το Φεβρουάριο 10 νέα ζευγάρια τσαρούχια, ολοκληρώνοντας τις γυναικείες φορεσιές που έχει στην κατοχή του. ΑΓΙΑΣΜΟΣ-ΚΟΠΗ ΠΙΤΑΣ-ΓΛΕΝΤΙ Οργανωτικό Συνέδριο Συλλόγων Σαρακατσαναίων που θα πραγματοποιήθηκε στις Μαρτίου στη Λάρισα, με εισήγηση που πραγματοποιήσε με θέμα "Συλλογή, μελέτη και προβολή στοιχείων σαρακατσάνικης λαογραφίας". Η εισήγηση έγινε από τον πρόεδρο του συλλόγου μας κ. Κωνσταντίνο Γαρέφη. ΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗΣ ΚΑΛΥΒΑΣ» Την Τετάρτη 10 Απριλίου πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του συλλόγου μας ομιλία με θέμα: "Κατασκευή της Σαρακατσάνικης Καλύβας". Η ομιλία έγινε από την κα Κωνσταντίνα Καραλή, Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ. MSc, πρώην γραματέα του συλλόγου μας. Η ομιλία περιελάμβανε την προβολή οπτικοακουστικού υλικού και την παρακολούθησαν ένας σημαντικά μεγάλος αριθμός φοιτητών. Επίσης μας τίμησαν ο πρώην πρόεδρος της ΠΟΣΣ κ. Θεόδωρος Γιαννιώτης, ο πρόεδρος της ΠΟΣΣ κ. Γεώργιος Μουτσιάνας, τα μέλη του Δ.Σ της ΠΟΣΣ και ο ελλογιμώτατος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αντώνιος Σκεύας. ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Στις 20 και 21 Απριλίου διοργανώθηκε από το σύλλογό μας διήμερη εκπαιδευτική-ψυχαγωγική εκδρομή στην Αθήνα. Πραγματοποιήθηκε επίσκεψη και ξενάγηση στην Ακρόπολη και στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Το βράδυ του Σαββάτου συμμετείχαμε στο χορό του επανασυσταθέντος Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Αθηνών "Ο Κατσαντώνης", τσίμπημά φιδιού υπήρχε το φιδόχορτο. Ακόμη έκαναν και το εξής: έσκιζαν το φίδι μια πιθαμή πίσω από το κεφάλι και έπαιρναν την καρδιά. Τη διατηρούσαν μέσα σε χαρτί τυλιγμένη. Όταν τσιμπούσε κάποιον φίδι, έπαιρναν ένα κομματάκι από την καρδιά, το έτριβαν σε ένα ποτήρι και έπιναν. Ωστόσο δεν εξέλιπε και η μαγικοθρησκευτική θεραπεία. Το τσίμπημα το «διάβαζαν», όπως έλεγαν. Το «διάβασμα» περιελάμβανε δύο ξόρκια. Αυτός που έλεγε τα ξόρκια έπρεπε να ξέρει το όνομα του παθόντος και το μέρος, στο οποίο τον τσίμπησε το φίδι. Άλλες καταστάσεις του δέρματος είναι τα εγκαύματα, τα εκζέματα, οι πληγές, οι σπίλοι. Σε εγκαύματα και εκζέματα έβαζαν μια αλοιφή, παρασκευασμένη κυρίως από κερί μέλισσας και ελαιόλαδο, την λεγόμενη κηραλφή. Στα εκζέματα έπιναν ένα υγρό, το οποίο αποτελούνταν από βρασμένες ρίζες αγριοροδιάς και πολύκομπο. Το υγρό αυτό το έπαιρνα επί τρία πρωινά νηστικοί. Για τις εκχυμώσεις του δέρματος, τους μώλωπες, το οίδημα χρησιμοποιούσαν τη μολόχα, την οποία προηγουμένως είχαν πολτοποιήσει και βράσει. Κατά παρόμοιο τρόπο χρησιμοποιούσαν τη τσουκνίδα ή το κρεμμύδι. Για τον καθαρισμό και την επούλωση των πληγών τοποθετούσαν το φυτό πεντανεύρι, αφού είχαν πρώτα αφαιρέσει την φλούδα του φύλλου. Για τον ίδιο λόγο, έκαιγαν το καύκαλο της χελώνας, το έκαναν σκόνη και το τοποθετούσαν πάνω στις πληγές. Για την αντιμετώπιση των σπυριών έκαναν το εξής: έκαιγαν χαρτί και το αποκαΐδι το τοποθετούσαν πάνω στο σπυρί. Αυτό γίνονταν 2 με 3 φορές την ημέρα επί 2 με 3 ημέρες. Τις ραγάδες των χεριών «αλυχτούσαν» και το έπλεναν με χαμομήλι. Εκείνος που το «αλυχτούσε» έπρεπε να είναι πρωτότοκο αγόρι, με τους δύο γονείς εν ζωή. Η πράξη αυτή γινόταν τρία πρωινά την ώρα της ανατολής του ήλιου και το αγόρι έλεγε τα εξής: «γάβου-γάβου κριθαράκι θα σε φάει το κουταβάκι». Το έλεγε τρεις φορές κι έπειτα έφτυνε. Συνοψίζοντας, εύκολα παρατηρεί κάποιος πώς οι απλοί αυτοί αλλά συνάμα σοφοί άνθρωποι, οι άνθρωποι της στάνης και του βουνού, οι Σαρακατσαναίοι έδωσαν μεγάλη βαρύτητα στην φροντίδα της υγείας, εφαρμόζοντας τις δικές τους θεραπευτικές μεθόδους. Πλησίασαν, θα τολμούσαμε να πούμε, το Ιπποκρατικό απόφθεγμα «Ἄνδρα χρή ὅστις ἐστί συνετός, λογισάμενον ὄτι τοῖσιν ἀνθρώποισι πλείστου ἄξιον ἐστιν ἡ ὑγιείη, ἐπίστασθαι ἀπό τῆς ἑωυτοῦ γνώμης ἐν τῇσι νούσοισιν ὠφελέσθαι» δηλαδή «Ο φρόνιμος άνθρωπος, συνειδητοποιώντας ότι το πολυτιμότερο για τον άνθρωπο αγαθό είναι η υγεία, οφείλει να μάθει να αντιμετωπίζει επωφελώς τις αρρώστιες του με τη δική του σκέψη». Οι πηγές προέρχονται τόσο από τη βιβλιογραφία όσο και από την προσωπική έρευνα-καταγραφή του γράφοντος ΒΙ- ΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καββαδίας Γ.Β., Σαρακατσάνοι. Μια ελληνική ποιμενική κοινωνία, Λ. Μπρατζιώτη, Αθήνα Μακρής Π. Ε., Λαϊκές ιστορίες-παραδόσεις, Ηχώ των Σαρακατσαναίων 72 (1999). Τσαούση Β., Σαρακατσάνοι. Οι Σταυραετοί της Πίνδου, Λαογραφικό μουσείο Σαρακατσάνων, Σέρρες Χατζημιχάλη Α., Σαρακατσαναίοι, τόμος Ι, ίδρυμα Αγγελικής Χατζημιχάλη, Αθήνα Χατζημιχάλη Α., Σαρακατσαναίοι, τόμος ΙΙ, ίδρυμα Αγγελικής Χατζημιχάλη, Αθήνα Την Παρασκευή πραγματοποιήθηκαν στα γραφεία του συλλόγου μας ο αγιασμός, η κοπή της πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας και το γλέντι για τη νέα χρονιά. Τυχερός για τη νέα χρονιά ήταν από την πίτα του Δ.Σ. και των επισήμων ο γεν. γραμματέας του συλλόγου μας Γιώργος Τριάντης, ο οποιος κέρδισε το φλουρί και του προσφέρθηκε το βιβλίο για τους σαρακατσάνους, του Καρστεν Χεγκ. Το δεύτερο φλουρί από την πίτα των μελών κερδισε ο Κώστας Κατόπης, στον οποίο προσφέρθηκε μια εικόνα του πολιούχου μας Αγίου Δημητρίου, εργόχειρο του Αγίου Όρους. Η ορχήστρα μας απότελούμενη από τους Γιάννη Γκόβαρη στο τραγούδι, Αλέξανδρο Τσουμάνη στο κλαρίνο, Δήμο Τυχάλα στο Λαούτο και Γιάννη Λίτσιο στο ντέφι μας χάρισαν απεριόριστο κέφι μέχρι τις 7 το πρωί! ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ Ο σύλλογός μας πραγματοποίησε τον καθιερωμένο ανοιξιάτικο χορό του το Σάββατο 9 Μαρτίου στην Κάτω Φοιτητική Λέσχη του Α.Π.Θ. Παράλληλα στο χορό έγινε βράβευση όσων μελών του συλλόγου μας αποφοίτησαν κατά το τελευταίο ακαδημαϊκό έτος αλλά και του κ. Βασίλειου Μπομπότα για την διαχρονική στήριξή του απέναντι στο σύλλογό μας. Τραγούδησαν οι: Κώστας Νάκας, Βασίλης Σερμπέζης, Νίκος Γιαννακός και Σταύρος Μπόνιας ενώ η ορχήστρα αποτελούνατν από τους:κώστας Τζελέπης (κλαρίνο), Πάνος Μπούσιος (βιολί), Δήμος Τυχάλας (λαούτο), Γιάννης Λίτσιος (ντέφι) ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΑΜΑΚ ΓΙΑ ΤΗΝ 25Η ΜΑΡΤΙΟΥ Συμμετείχαμε με το χορευτικό του συγκρότημα, μετά από πρόσκληση των Πρυτανικών Αρχών του πανεπιστημίου Μακεδονίας, στην εκδήλωση για τον Εορτασμό της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2013 στο Αμφιθέατρο Τελετών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Τη μoυσική επιμέλεια είχε ο Λέκτορας και κλαρινίστας κ.γερμανός Αχαλινοτόπουλος με τη συμμετοχή φοιτητών του συνόλου παραδοσιακής μουσικής του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου, ενώ στο τραγούδι ο πρόεδρος του συλλόγου μας κ. Κωσταντίνος Γαρέφης. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ 23Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Ο σύλλογος μας θα συμμετείχε ενεργά στο 23ο Πανελλήνιο στηρίζοντας τη προσπάθειά τους αυτή. Τέλος στην επιστροφή σταματήσαμε και στις Θερμοπύλες για μια σύντομη ξενάγηση. ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΕ ΓΙΑΝΝΕΝΑ-ΓΥΦΤΟΚΑΜΠΟ Μονοήμερη ψυχαγωγική εκδρομή διοργανώθηκε το Σάββατο 18 Μαίου με προορισμό την πόλη των Ιωαννίνων και το Γυφτόκαμπο. Παράλληλα με την εκδρομή γλεντίσαμε στο γλέντι που πραγματοποίησε ο επανασυσταθείς Σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών και Νέων Ιωαννίνων στο Γυφτόκαμπο. ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΤΗΡΙΟ ΓΛΕΝΤΙ Με τη λήξη της ακαδημαϊκής χρονιάς πραγματοποιήσαμε το αποχαιρετιστήριο γλέντι μας το απόγευμα της Κυριακής 26 Μαϊου, στα γραφεία του συλλόγου μας. Τα μέλη και οι φίλοι του συλλόγου μας έφυγαν με τις καλύτερες εντυπώσεις καθώς ψήσαμε, φάγαμε, ήπιαμε και γλεντήσαμε μέχρι αργά, με ζωντανή μουσική! ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ 33Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΣΤΟ ΠΕΡΤΟΥΛΙ Για ακόμη μία χρονιά ο συλλογός μας συμμετέχει στο Πανελλήνιο αντάμωμα Σαρακατσαναίων στο περτούλι Τρικάλων, διοργανώνοντας τριήμερη εκδρομή στις 28, 29 και 30 Ιουνίου. ΝΕΟΣ ΔΙΣΚΟΣ ΚΩΣΤΑ ΝΑΚΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΜΑΣ Ο νέος δίσκος του Κώστα Νάκα με τίτλο «Από το Μωριά ως τη Βουλγαριά» που κυκλοφορεί από το Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων. Ο νέος αυτός δίσκος περιλαμβάνει ανέκδοτα σαρακατσάνικα τραγούδια, από τη συλλογή του κ. Θεόδωρου Γιαννιώτη. Το δίσκο χρηματοδότησε ο κ. Βασίλειος Κατσαρός (Λογιστικό γραφείο Πρόβλεψη). Την αποκλειστική διάθεση του δίσκου και τα έσοδα θα έχουν ο Σύλλογος μας καθώς και οι φοιτητικοί σύλλογοι Αθηνών και Ιωαννίνων. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Βασίλειο Κατσαρό και τον κ. Κώστα Νάκα για την προσφορά τους αυτή. Τιμή δίσκου 7

8 8 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Εκδηλώσεις Συλλόγου Σαρακατσαναίων Τρικάλων Η εκδηλωση είχε ως τιτλο <,πηρεν ο μαρτης 12 κ ο απριλης 15>. Πηραν μερος 42 συλλογοι των Τρικαλαων και απο τα περοχωρα υπο την αιγιδα της Περιφερειας Τρικαλων. Αναπαρασταθικαν τα εθιμα της ανοιξης κ πως πηγαιναν οι Σρακατσαναιοι και οι Βλαχοι απο τον καμπο στα βουνα! Ο συλλογος μας ειχε σημαντικη συμμετοχη γιατι ειχαμε στημενο κονακι, το φλαμπουρα και τον ιδιαιτερο χορο μας το σταυρωτο. Θεματα που δεν διαθετουν οι αλλοι συλογοι. Επισης εγινε λαογραφικο μουσειο και ειχαμε το δικο μας κονακι, περιπτερο με αντικειμενα απο το μουσειο μας που μαρτυρουν την πολιτιστικη μας κληρονομια. Ευχαριστούμε επίσης την Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων και ιδιαίτερα τον αντιπεριφερειάρχη κ. Μιχαλάκη. Καλή αντάμωση ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΘΗΒΑΣ Αγώνες τοξοβολίας στην Θήβα Το Σάββατο και τη Κυριακή 13 & 14 Απριλίου 2013 διεξήχθησαν αγώνα Α & Β αγωνιστικής κατηγορίας Ανοιχτού Χώρου ηλικιακών κατηγοριών Ανδρών Γυναικών/ Νέων Ανδρών Νέων Γυναικών / Εφήβων Νεανίδων ολυμπιακού & σύνθετου τόξουκαι του αγώνα Ανοιχτού Χώρου Παίδων Κορασίδων / Παμπαίδων Πανκορασίδων / Παμπαίδων Β - Πανκορασίδων Β ολυμπιακού & σύνθετου τόξου, που διεξήχθει στο Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου Αττικής. Οι επιδόσεις των αθλητών του Συλλόγου μας είναι οι ακόλουθες: Σύνθετο Τόξο (Compound Bow) A Men: 3ος Kωστόπουλος Αθανάσιος bronze medal Ολυμπιακό Τόξο (Recourve Bow) A Men: 4ος Καλομοίρης Γεώργιος Ολυμπιακό τόξο - Παμπαίδων Α Κατηγ.: 1ος Ακριβάκης Νικόλαος gold medal, 3ος Ζαχαριάς Κων/νος bronze medal Ολυμπιακό Τόξο - Παίδων : 4ος Κάλλης Μάριος, 6ος Τσοκανής Δημήτριος, 13ος Αστέρης απόστολος Ολυμπιακό τόξο - Παμπαίδων Β Κατηγ.: 6ος Μπάκας Δημήτριος, 7ος Αυγητίδης Νικόλαος, 9ος Ματσαγγούρας Θεόδωρος. Ο πρόεδρος και όλο το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων συγχαίρει τον Σύλλογο Σαρακατσαναίων Θήβας και τα μέλη του για τις πρωτιές που αποκκόμισαν στους αγώνες τοξοβολίας στις Απριλίου Σας ευχόμαστε πάντα επιτυχίες. ΡΟΥΣΣΑΣ ΕΠΕ, ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΟ, 1ο Χλμ. Αλμυρού - Κωφών, Τ.Κ , Αλμυρός, Μαγνησία, , , , roussasf@otenet.gr

9 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ: ΠΟΣΟ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ; Γεώργιος Αθ. Μπασδάνης Καθηγητής Χειρουργικής Α.Π.Θ. Διευθυντής Α Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ Σε συνεργασία με τον Γενικό Χειρουργό Παναγιώτη Φωτιάδη, συνεργάτη Ιατρικού Διαβαλκανικού Κέντρου Θεσσαλονίκης Τι είναι η χολολιθίαση και τι είναι οι χολόλιθοι; Είναι η παρουσία λίθων(χολόλιθων) εντός της χοληδόχου κύστεως. Οι χολόλιθοι, είναι συσσωρεύσεις στερεού υλικού που σχηματίζονται εντός της χοληδόχου κύστεως. Ποικίλουν δε σε μέγεθος από κεφαλή καρφίτσας ως μερικών εκατοστών. Οι χολόλιθοι δεν σχετίζονται ούτε συσχετίζονται με την δημιουργία πέτρας στους νεφρούς ή αλλού στο ουροποιητικό. Τι είναι χοληδόχος κύστη και τι είναι η χολή; Η χολή είναι ένα καφεπράσινο υγρό που παράγεται στο ήπαρ(συκώτι) για την πέψη των λιπαρών τροφών και την αφομοίωση λιποδιαλυτών βιταμινών και μεταφέρεται μέσα από ένα σωληνάκι(χοληδόχος πόρος) στο έντερο. Αποθηκεύεται και συμπυκνώνεται ανάμεσα στα γεύματα στην χοληδόχο κύστη που είναι ένα όργανο σε μορφή ασκού ή αχλαδιού μεγέθους 7-8cm που βρίσκεται σ επαφή με την κάτω επιφάνεια του ήπατος (στο δεξί και πάνω μέρος της κοιλιάς). Όταν τρώμε, συσπάται η χοληδόχος κύστη και αδειάζει την χολή μέσα απ το σωληνάκι στο έντερο για την πέψη της τροφής. Ποια είδη χολόλιθων υπάρχουν και πώς σχηματίζονται; Υπάρχουν 3 είδη χολόλιθων: α) Από χοληστερόλη αμιγώς, β) Από χολοχρωστικές: Αποτελούνται από χολερυθρίνη και άλατα ασβεστίου, γ) Μικτοί: Που είναι το 80% των λίθων και έχουν κυρίαρχο συστατικό την χοληστερόλη. Όταν το υγρό της χολής είναι υπερκορεσμένο σε χοληστερόλη έχει δηλ. αυξημένη συγκέντρωση χοληστερόλης σχηματίζονται μικροί κρύσταλλοι και ίζημα(λάσπη) από χολή που καθιζάνουν στον πάτο της χοληδόχου κύστης. Οι κρύσταλλοι συνενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν πέτρες σε διάφορα μεγέθη. Άλλα αίτια είναι η στάση της χολής μέσα στην χοληδόχο κύστη και η βακτηριακή λοίμωξη της χολής. Χοληδόχος κύστη με πολλαπλούς λίθους Προδιαθεσικοί παράγοντες δημιουργίας χολόλιθων: Το γυναικείο φύλο. Το 70% των πασχόντων είναι γυναίκες. Η ηλικία. Μετά τα 60 έτη αυξάνει η συχνότητα και στα δυο φύλα. Η παχυσαρκία καθώς και η πλούσια δίαιτα σε θερμίδες και χοληστερόλη. Αυτή η κατηγορία ατόμων έχουν μεγαλύτερα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Οιστρογόνα. Τα αντισυλληπτικά, οι ορμονοθεραπείες αλλά και η κύηση μειώνουν την κινητικότητα της χοληδόχου κύστεως και λόγω στάσης δημιουργούνται συνθήκες σχηματισμού χολόλιθων. Νηστεία. Γρήγορη απώλεια βάρους. Μεταβολικά νοσήματα: Σακχαρώδης διαβήτης, υπερλιπιδαιμίες. Ορισμένες αναιμίες και η ηπατική κίρρωση. Οι χολόλιθοι δίνουν πάντα συμπτώματα; Μερικές φορές είναι ασυμπτωματικοί. Όσο περισσότερο καιρό υπάρχουν οι χολόλιθοι τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουν να δημιουργήσουν συμπτώματα στο μέλλον. Από την στιγμή όμως που εμφανίζονται τα συμπτώματα όχι μόνο επιμένουν αλλά μπορεί να επιδεινωθούν και να αυξηθούν σε συχνότητα. Ποιά είναι τα συμπτώματα της χολολιθίασης; Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι ο πόνος στην περιοχή του στομάχου και στο δεξί ώμο ή πίσω στην ράχη. Εμφανίζεται μετά από γεύματα ιδιαίτερα λιπαρά, αρχίζει συχνά την νύχτα και είναι αρκετά δυνατός ώστε να ξυπνά τον πάσχοντα. Διαρκεί από 15 λεπτά ως και ώρες, έχει σταθερή ένταση και δεν έχει κατά κανόνα κολικοειδή χαρακτήρα με την έννοια του διαλείποντος πόνου, παρότι αναφέρεται σαν κολικός των χοληφόρων. Δεν υφίεται με την κίνηση κι εμποδίζει την βαθιά εισπνοή. Μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία, τάση για έμετο ή έμετο. Ο πόνος οφείλεται στην παρεμπόδιση της ροής της χολής έξω από την χοληδόχο κύστη κατά την μετακίνηση των χολόλιθων εντός αυτής. Άλλα συμπτώματα αποτελούν δυσπεπτικά ενοχλήματα, όπως βάρος στην περιοχή του στομάχου, ρεψίματα, καούρες, φουσκώματα. Ποιες είναι οι επιπλοκές της χολολιθίασης; Αν προκληθεί επιπρόσθετη φλεγμονή της χολ. κύστεως τότε ο πόνος γίνεται εντονότερος, μεγαλύτερης διάρκειας, εμφανίζεται και πυρετός τότε μιλάμε για οξεία χολοκυστίτιδα. Διάρκεια πόνου πάνω από 6 ώρες συνήθως δηλώνει χολοκυστίτιδα η οποία απαιτεί ενδονοσοκομειακή νοσηλεία ή και επείγον χειρουργείο. Σε εξαιρετικά βαριές χολοκυστίτιδες μπορεί να επέλθει ρήξη της χοληδόχου κύστεως και βαριά περιτονίτιδα. Αν οι πέτρες λόγω μικρού μεγέθους τους φύγουν απ την χοληδόχο κύστη και μετακινηθούν προς το σωληνάκι (χοληδόχος πόρος), με το οποίο η χολή εισέρχεται στο έντερο τότε προκαλείται ίκτερος (κιτρίνισμα δέρματος & οφθαλμών, σκούρα ούρα, άσπρα κόπρανα). Σε μερικές περιπτώσεις λίθων μέσα στο σωληνάκι μπορεί να προκληθεί ακόμη και παγκρεατίτιδα. Η πολυετής παραμονή λίθων στην χοληδόχο κύστη αποτελεί, προδιαθεσικό παράγοντα για πρόκληση καρκίνου της χοληδόχου κύστεως που έχει βαριά πρόγνωση. Πως συσχετίζεται το μέγεθος των λίθων με την δημιουργία επιπλοκών; Οι μεγαλύτερες σε μέγεθος πέτρες τείνουν να αποφράσσουν την ροή της χολής από την χοληδόχο κύστη προς τον χοληδόχο πόρο προκαλώντας έτσι οξεία χολοκυστίτιδα. Οι μικρότεροι χολόλιθοι που μπορούν να εξέρχονται απ την χοληδόχο κύστη προς το σωληνάκι ( χοληδόχος πόρος) είναι αυτοί που έχουν και τις πιο επικίνδυνες επιπλοκές όπως παγκρεατίτιδα και χολαγγειϊτιδα. Διάγνωση Πολλές πέτρες είναι ασυμπτωματικές και ανακαλύπτονται τυχαία κατά την διάρκεια εξετάσεων που γίνονται για άλλους λόγους. Όταν όμως ο πάσχων εμφανίσει συμπτώματα τότε το ιστορικό και η κλινική εξέταση, το υπερηχογράφημα είναι η πιο συνηθισμένη και αποτελεσματική εξέταση για την εύρεση χολόλιθων και της φλεγμονής του οργάνου. Όταν έχουμε επιπλοκές, τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η αξονική και η μαγνητική τομογραφία, για να αξιολογηθεί το πρόβλημα. Συμπληρωματικά, σε επιπλοκές μπορεί να δοθεί και έλεγχος εργαστηριακών όπως λευκών αιμοσφαιρίων, ηπατικών ενζύμων, χολερυθρίνης ( ολικής-άμεσης), αμυλάσης και CRP ποσοτική. Πως αντιμετωπίζεται η χολολιθίαση; Παρά τις διάφορες συντηρητικές μεθόδους που εφαρμόστηκαν στο παρελθόν, θεραπεία εκλογής για την συμπτωματική χολολιθίαση αποτελεί η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή. Η αφαίρεση δηλ. της χοληδόχου κύστεως μαζί με τους λίθους που περιέχει. Οι συντηρητικές μέθοδοι αντιμετώπισης της χολολιθίασης όπως διάφορα φάρμακα ή με εξωσωματική λιθοτριψία έχουν πενιχρά αποτελέσματα, μπορεί να διαρκέσουν μεγάλο χρονικό διάστημα (μήνες) και κυρίως υποτροπιάζουν σχεδόν πάντα. Πρέπει να χειρουργείται η χολολιθίαση; Αν η χολολιθίαση αφεθεί χωρίς θεραπεία, κάποτε- κανείς δεν ξέρει πότεμπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση διαφόρων νοσηρών καταστάσεων και σε οξείες επιπλοκές όπως οξεία χολοκυστίτιδα, οξεία παγκρεατίτιδα ή οξεία χολαγγειϊτιδα, καταστάσεις δηλ. που απαιτούν νοσοκομειακή νοσηλεία, επείγουσα χειρουργική επέμβαση ή ν αποβούν μοιραίες. Είναι προτιμότερο από κάθε άποψη, μια προγραμματισμένη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή, παρά μια επείγουσα χολοκυστεκτομή σε οξεία χολοκυστίτιδα. Γιατί πρέπει να αφαιρείται ολόκληρη η χοληδόχος κύστη και όχι μόνο η πέτρα ή οι πέτρες; Η απάντηση είναι απλή. Γιατί πάσχει η χολ/χος κύστη η οποία σύντομα θα δημιουργήσει ξανά πέτρα και η επέμβαση θα πρέπει να επαναληφθεί. Πως γίνεται η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή; Γίνεται με γενική αναισθησία. Τα εργαλεία και μια μικρή βιντεοκάμερα εισέρχονται μέσω 3-4 μικρών τομών μεγέθους 0,5 έως 1 εκατοστών στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Η επέμβαση διαρκεί μισή έως μια ώρα και ο ασθενής μπορεί να εξέλθει απ την κλινική σε 1-2 μέρες και μπορεί να επιστρέψει στην δουλειά του σε 4-5 ημέρες. Σε περίπτωση που υπάρχει ίκτερος από απόφραξη του χοληδόχου πόρου από λίθους χρειάζεται να γίνει πρώτα πριν τη χολοκυστεκτομή, μια ειδική ενδοσκόπηση που λέγεται ERCP. Μοιάζει σαν γαστροσκόπηση με τη διαφορά ότι διευρύνεται η οπή στην άκρη του χοληδόχου πόρου (ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή) και αφαιρείται η σφηνωμένη πέτρα. Πότε χρησιμοποιείται η ανοικτή χειρουργική επέμβαση; Πολύ σπάνια και μόνο σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, σε σοβαρές επιπλοκές όπως σε πολύ βαριά χολοκυστίτιδα ή σε σοβαρές τεχνικές δυσκολίες. Πρέπει να χειρουργείται η ασυμπτωματική χολολιθίαση; Στην περίπτωση που αναδεικνύεται σε τυχαίο έλεγχο χολολιθίαση απ την οποία όμως ο ασθενής δεν υποφέρει από κάποιο σύμπτωμα τότε ενδείκνυται χολοκυστεκτομή αν: α) Ο λίθος είναι 2 cm και μεγαλύτερος (αυξημένος κίνδυνος χολοκυστίτιδας ή καρκίνου σε μακροχρόνια παραμονή του λίθου) β) Το τοίχωμα της χολ. κύστεως είναι ασβεστοποιημένο (και εδώ αυξημένος κίνδυνος καρκίνου) γ) Συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης ή κίρρωση (κίνδυνος βαρύτατων επιπλοκών) δ) Η λιθίαση είναι πολλαπλή με μικρού μεγέθους λίθους (αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών τύπου χολαγγειϊτιδας, αποφρακτικού ίκτερου, παγκρεατίτιδας) Δεν δημιουργείται πρόβλημα απ την αφαίρεση ενός οργάνου όπως η χοληδόχος κύστη; Η χοληδόχος κύστη είναι ένα όργανο χωρίς ζωτική σημασία αφού ο ρόλος της είναι να αποθηκεύει την χολή. Δεν είναι επομένως απολύτως απαραίτητη γιατί μετά την αφαίρεσή της, προσαρμόζεται ο οργανισμός με την απευθείας ροή της χολής απ το ήπαρ στο λεπτό έντερο και είναι απίθανο να προκληθούν αργότερα πεπτικά προβλήματα. Τι πρέπει να προσέχω μετά από μια επέμβαση χολοκυστεκτομής; Ένα μήνα μετά το χειρουργείο πρέπει να αποφεύγονται οι λιπαρές τροφές,οι μεγάλες ποσότητες ωμών λαχανικών και τα όσπρια. Σταδιακά,προστίθενται στην δίαιτα και αυτές οι τροφές χωρίς κανένα πρόβλημα στην πέψη. Τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε την δημιουργία χολόλιθων; Δεν είναι εφικτή η πλήρης υποστροφή ήδη υπαρχόντων λίθων ούτε μπορεί να αποφευχθεί πλήρως ο κίνδυνος για σχηματισμό νέων. Παρόλα αυτά υπάρχουν ορισμένα μέτρα και αλλαγές σε συνθήκες ζωής που φαίνεται να βοηθούν. α) Τακτικά καθημερινά γεύματα που περιέχουν μικρή ποσότητα λιπαρών ώστε να εξασφαλίζεται ικανοποιητική κένωση της χοληδόχου κύστης. Αποφεύγεται έτσι η επί μακρόν συσσώρευση χολής και ανάπτυξη κρυστάλλων. β) Δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες και ειδικά σε φυλλώδη λαχανικά και εσπεριδοειδή που περιέχουν βιταμίνη C. γ) Διατήρηση φυσιολογικού βάρους. δ) Αποφυγή εξουθενωτικών προγραμμάτων δίαιτας και απότομης απώλειας βάρους. ε) Φυσική δραστηριότητα και άσκηση (70% μικρότερος κίνδυνος χολολιθίασης στα άτομα που γυμνάζονται τακτικά). στ) Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ βοηθάει αφού εμποδίζει την απορρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών απ τον βλεννογόνο. ζ) Ο καφές, μέσω του επηρεασμού της κινητικότητας της χοληδόχου κύστεως, δρα θετικά. Γενικά, η χολολιθίαση είναι μία πολύ συχνή πάθηση. Απαιτείται επαγρύπνηση από την ιατρική κοινότητα και κατάλληλη ενημέρωση του πληθυσμού για να αντιμετωπίζεται εύκολα και επιτυχώς. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΑΓΚΑΔΑ ΤΑ ΣΤΑΥΡΑΔΕΡΦΙΑ Η χρονιά που πέρασε κρίνεται απόλυτα επιτυχιμένη για το σύλλογο μας. Μια χρονιά πλούσια σε εκδηλώσεις, καθώς ο σύλλογος ανταποκρίθηκε σε όλα τα καλέσματα της ΠΟΣΣ, όπως το αντάμωμα του περτουλίου, τις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης και άλλα. Επίσης συμμετήχε σε όλες τις εκδηλώσεις του δήμου Λαγκαδά, τοπικά ανταμώματα, παιδικά φεστιβάλ, αναπαραστάσεις και θεατρικά δρόμενα... Και έτσι είχαμε τη δυνατότητα να αναδείξουμε την πλούσια σαρακατσάνικη παράδοση, σε όλη την επαρχία Λαγκαδά! Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθικε ο ετήσιος χορός μας στις 14/01/13, εκείνο που αξίζει όμως ιδιαίτερα να αναφερθεί, είναι η νεολαία του συλλόγου μας! Σε συνεργασία με το Δ.Σ. διοργάνωσε με επιτυχία διάφορα γλέντια, σε χόρους αποκλειστικά των νέων, με αποτέλεσμα να έρθουν όλο και πιο πολλοί νέοι στο σύλλογο. Επίσης υπήρξε πολύ δυναμική παρουσία στο πανελλήνιο οργανωτικό συνέδριο της Λάρισας, με δυνατές εισγηγήσεις-προτάσεις, τις οποίες η νεολαία μας έκανε πράξη, με μεγάλη επιτυχία, όπως επίσης και οι νέοι που εκπροσωπούν το σύλλογο μας στις επιτροπές νεολαίας και ραδιοφώνου της ΠΟΣΣ. Τέλος απόλυτα επιτυχιμένη κρίνεται η εκπομπή του συλλόγου μας, στο διαδυκτιακό ραδιόφωνο της ομοσπονδίας, η οποία πραγματοποιήται κάθε Τρίτη στις 20:30 μμ. Εν κατακλείδη ευελπιστούμε πως με τη βοήθεια των μελών μας και της ΠΟΣΣ, η πορεία του συλλόγου μας, θα συνεχίσει να είναι ανοδική τα επόμενα χρόνια. Ευχαριστούμε πολύ! Με τιμή το Δ.Σ.

10 10 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Διεθνής προβολή στα Σαρακατσάνικα κονάκια ΑΘΗΝΑ 15/05/2013 Στο Μουσείο Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Πολιτισμού, στη Μασσαλία της Γαλλίας, από τις 7 Ιουνίου και για τρία χρόνια θα αναδεικνύεται η πολιτισμική ταυτότητα των Σαρακατσαναίων, με όχημα ένα "κονάκι", μια παραδοσιακή καλύβα των νομάδων κτηνοτρόφων. Η όλη δραστηριότητα ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια, στο αντάμωμα της Αδελφότητας Σαρακατσαναίων Ηπείρου, στο Γυφτόκαμπο Ζαγορίου. Στον χώρο, όπου τα τελευταία χρόνια διοργανώνεται και έκθεση φωτογραφίας, βρέθηκαν ειδικοί επιστήμονες στην προσπάθειά τους να συλλέξουν στοιχεία για πρόγραμμα σχετικό με την ευρωπαϊκή κληρονομιά της αιγοπροβατοτροφίας και του ποιμενικού βίου κατά το παρελθόν. Οι επιστήμονες αναζητούσαν συγκεκριμένα στοιχεία για την Ελλάδα, για τους νομάδες και τις μετακινήσεις τους - τις διαδρομές που ακολουθούσαν από τα χειμαδιά στα βουνά. Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημήτρης Τάγκας, Γραμματέας της Αδελφότητας των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου, η συνεργασία με τους εκπροσώπους ενός Πανεπιστημίου και ενός Ιδρύματος που συμμετείχαν στην υλοποίηση του προγράμματος απέδωσε "καρπούς". Ο Γάλλος ερευνητής Eduard de Labrie, που συμμετείχε στο πρόγραμμα και ανέλαβε την οργάνωση των θεμάτων που αφορούν τη γεωργία και την κτηνοτροφία, στο κατασκευαζόμενο Μουσείο Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Πολιτισμού στη Μασσαλία, πρότεινε τους Σαρακατσαναίους ως εκφραστές της νομαδικής κτηνοτροφίας στην Ευρώπη. Πριν από έναν χρόνο, ο Eduard de Labrie, γνωστοποίησε, με επιστολή του, την πρόθεση του Μουσείου για συνεργασία με την Αδελφότητα. Μεταξύ άλλων, στην επιστολή αναφέρει: "Εγώ συμμετέχω στην πραγματοποίηση της ημι-μόνιμης έκθεσης που θα τιτλοφορείται, 'Πινακοθήκες της Μεσογείου'. Σε έναν χώρο 1500 m2, θέλουμε να παρουσιάσουμε λίγη από τη μοναδικότητα της περιοχής της Μεσογείου, από την Προϊστορία μέχρι σήμερα. Δεν είναι δυνατόν να παρουσιάσουμε όλες τις πτυχές της Μεσογείου σε ένα τόσο μικρό εκθεσιακό χώρο, γι αυτό έχουμε προσδιορίσει τέσσερα θέματα: την επινόηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, τον μονοθεϊσμό, την ιθαγένεια, την ανακάλυψη άλλων κόσμων και τον τουρισμό στην περιοχή της Μεσογείου". "Το 2016, αυτή η έκθεση θα ανανεωθεί και θα προταθούν νέα θέματα. Όσον αφορά την κτηνοτροφία, θα παρουσιάσω κυρίως αιγοπρόβατα. Θα ασχοληθώ με την περιοδική νομαδική διαδρομή των προβάτων στη Νότια Γαλλία, από την Προβηγκία μέχρι τις Νότιες Άλπεις. Επιπρόσθετα, θα ήθελα να αναφέρω το νομαδισμό, όπως υπήρχε στα Βαλκάνια μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Γι' αυτό το λόγο επικοινωνώ μαζί σας. Στόχος μου είναι να δείξω, μέσα από όμορφα αντικείμενα της καθημερινότητας, τη ζωή των Σαρακατσαναίων. Θα ήθελα να παρουσιάσω μια αχυρένια καλύβα που χρησιμοποιούσαν οι νομάδες βοσκοί, αλλά και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν καθημερινά: αντικείμενα για το άρμεγμα προβατίνων, για την παραγωγή τυριού, για την κουρά των προβάτων και την ύφανση, έθιμα της καθημερινής ζωής κλπ". "Θα ήθελα, επίσης, να παρουσιάσω αντικείμενα που απεικονίζουν τη μετάβαση από το νομαδισμό στη μη νομαδική ζωή, όπως εξαναγκάστηκαν από τις πολιτικές αρχές. Αναρωτιέμαι αν υπάρχουν αντικείμενα που αναπαριστούν την αφομοίωση σε άλλους ελληνικούς πληθυσμούς. Εν τέλει, θα ήθελα να μάθω τι έχουν απογίνει σήμερα οι σαρακατσάνικοι πληθυσμοί. Στόχος μου είναι να δείξω την ομορφιά των σαρακατσάνικων αντικειμένων, αλλά δεν θα ήθελα να το μεταχειριστώ με μία νοσταλγική σκοπιά". "Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το Μουσείο έχει προβλέψει μια ειδική συμφωνία για το δανεισμό των συλλογών, την οποία έχει διαπραγματευτεί με το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού. Όλες οι εγγυήσεις για την ασφάλειά τους θα ληφθούν έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η διαφύλαξη των συλλογών σας. Όπως απαιτείται σε τέτοιου είδους συνεργασίες, για όλα τα έξοδα για τη μεταφορά των συλλογών στην Γαλλία από την Ελλάδα, τη συσκευασία τους, την ασφάλεια και την έκθεση τους θα είναι υπεύθυνο το Μουσείο". Συναντήσαμε τον κ. Τάγκα στο χωριό Κουκούλι Ζαγορίου και η συζήτηση για τη ζωή και την πορεία των Σαρακατσαναίων ήταν αποκαλυπτική. Ο ίδιος, στα παιδικά του χρόνια βίωσε τη νομαδική ζωή, καθώς, όπως αναφέρει, γεννήθηκε στη Θεσπρωτία, στα χειμαδιά, ενώ τα καλοκαίρια η οικογένεια και τα πρόβατα ανέβαιναν στο Κουκούλι. Σχολείο πήγε στη Θεσπρωτία, ενώ μέχρι το 1975, που ο πατέρας του πούλησε τα πρόβατα, η στάνη "ανεβοκατέβαινε" - από τα βουνά στα χειμαδιά κι αντίστροφα. Το κονάκι, όπως επισημαίνει, συμβολίζει την παραδοσιακή νομαδική διαβίωση των Σαρακατσαναίων. Εκεί, όπως λέει, έζησαν στιγμές χαράς. Όλη η οικογένεια συμμετείχε στο στήσιμό του γιατί ήταν το σπίτι τους. Πολύ μικρό μεν, όμως αρκετό για να μείνει μια πολυμελής οικογένεια. Οι Σαρακατσαναίοι ήταν περήφανοι για τα κονάκια τους. Ήθελαν να είναι όμορφα, να έχουν ωραίο σχήμα ώστε να το θαυμάζουν όλοι. Με το ίδιο μεράκι, τα μέλη της Αδελφότητας των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων έστησαν και το "κονάκι" στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου της Μασσαλίας, στο χρονικό διάστημα από 11 έως 15 Μαρτίου. Κρίθηκε αναγκαίο από τους υπεύθυνους του Μουσείου να στηθεί από ανθρώπους που έχουν βιώσει τη νομαδική κουλτούρα. Ο λόγος ήταν πως όσο λεπτομερής και να είναι η περιγραφή της κατασκευής και όσο πλήρη να ήταν τα σχέδια, θα ήταν αδύνατο να δημιουργηθεί από άτομα που δεν έχουν κατασκευάσει ή δεν έχουν ξαναδεί κονάκι. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι βρίζα - σίκαλη, που τη θέρισαν το περασμένο καλοκαίρι από τα Άνω Πεδινά Ζαγορίου, καλάμια από την Κωπαΐδα και ξύλα από φράξο που κόπηκαν στα Ιωάννινα. Τη ζωή των Σαρακατσαναίων την περιγράφουν οι λέξεις "στράτα, βουνά, χειμάδια". Για να έχουν τα παιδιά τους πρόσβαση στην εκπαίδευση, μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μάθαιναν να διαβάζουν και να γράφουν μέσα σε "ιδιωτικά σχολεία", που λειτουργούσαν στη στάνη και πλήρωναν οι ίδιοι τους δασκάλους. Ο Δημήτρης Τάγκας λέει ότι ένα από τα κονάκια της στάνης ήταν το σχολείο, το λεγόμενο "δασκαλοκάλυβο". Συνήθως, εκεί πήγαιναν τα αγόρια - λιγότερο τα κορίτσια. Υπήρξαν μεγάλοι δάσκαλοι, πολύ γνωστά ονόματα που ήταν δάσκαλοι στα σαρακατσάνικα κονάκια. Ο πιο σημαντικός ήταν ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης, ο οποίος, όπως αναφέρει ο Γραμματέας της Αδελφότητας, έκανε 2-3 χρόνια δάσκαλος σε σαρακατσάνικα κονάκια. Μάλιστα, κάποια από τα διηγήματά του - ιδιαίτερα "Το γλυκοχάραμα", είναι επηρεασμένο από τη ζωή στην σαρακατσάνικη στάνη. Κάποιοι Σαρακατσάνοι, που διάβασαν τα διηγήματά του, αναγνώρισαν στους ήρωες πραγματικά πρόσωπα. Δάσκαλος στα Σαρακατσάνικα κονάκια, στις «Οι Σαρακατσάνοι είναι αναπόσπαστο μέρος του ελληνικού έθνους» Η βουλγαρική εφημερίδα «24 Часа» γράφει για το ζήτημα της εθνότητας των Σαρακατσάνων που υπάρχουν και στη Βουλγαρία. «Το ζήτημα της εθνότητας των Σαρακατσάνων ήταν αβέβαιο πριν από πολλά χρόνια, μετά, όμως, από εκτεταμένες μελέτες ενός αριθμού επιστημόνων Ευρωπαίων και ερευνητών αποδείχθηκε ότι, σαφώς, οι Σαρακατσάνοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ελληνικού έθνους, και ως εκ τούτου δεν έχουν καμία σχέση με τις άλλες εθνοτικές ομάδες. Μεταξύ των ερευνητών, ο γλωσσολόγος της Δανίας, Carsten Hyogo, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, με σχετικό έργο του που εκδόθηκε το 1925, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Σαρακατσάνοι είναι καθαρά ελληνική κοινότητα. Το ίδιο συμπέρασμα έχει εξαχθεί και από τον Αγγλο ανθρωπολόγο, James Cambell το 1955, μετά από πολλά χρόνια συνύπαρξης με τους Καρακατσάνους της Ηπείρου. Παρόμοιες μελέτες διεξήχθησαν από τον Gustav Weigand, τον ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό, τον Γ. Καββαδία από το Πανεπιστήμιο «Αριστοτέλειο» της Θεσσαλονίκης και του Newcastle upon Tyne. Δεν είναι αμελητέα και η ίδια η άποψη των Σαρακατσάνων, που αριθμούνται περίπου στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία που μεταδίδουν την ιστορία τους από γενεά σε γενεά μέσα από τα τραγούδια τους. Η μητρική γλώσσα των Σαρακατσάνων είναι η ελληνική και έχουν ασπασθεί τον Ορθόδοξο χριστιανισμό, γράφει το βουλγαρικό δημοσίευμα που το υπογράφει ο КОСТА П. БА- ЛЕЗДРОВ- πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σαρακατσάνων της Βουλγαρίας. στάνες των Τσουμαναίων από το Τσεπέλοβο το 1920, ήταν ο λαογράφος από το Κουκούλι Ζαγορίου Κώστα Λαζαρίδης Ο παιδαγωγός, εκδότης και συγγραφέας Χάρης Πάτσης ήταν επίσης δάσκαλος στα κονάκια στη Λάιστα και μάλιστα στην αυτοβιογραφία του, το αναφέρει, ως σημαντικό κομμάτι της ζωής του. Μία άλλη πτυχή του ζητήματος της εκπαίδευσης, σχετικά με τους Σαρακατσαναίους είναι το γεγονός ότι, από το 1930 έως και το 1960 στο Ζαγόρι υπήρχαν τα "θερινά σχολεία", τα οποία λειτουργούσαν από τις αρχές της Άνοιξης έως τον Αύγουστο για να πηγαίνουν τα παιδιά του τσελιγκάτου. Οι Σαρακατσαναίοι ζούσαν στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Θράκη ακόμη και στην Πελοπόνησο, ενώ είχαν φτάσει και στην Εύβοια. Οι μετακινήσεις τους διαρκούσαν 8-10 ημέρες και γίνονταν μέσα από τις "βλαχοστράτες". Η κοινωνία τους άρχισε μετά το 1950 να ενσωματώνεται σε εκείνες των χωριών και των αστικών κέντρων. Άρχισαν να εγκαθίστανται κυρίως στα χειμαδιά, να ασχολούνται και με τη γεωργία, να στέλνουν τα παιδιά τους στα δημόσια σχολεία. Ο Δημήτρης Τάγκας, κλείνοντας τη συνομιλία τονίζει: "Η διάδοση της πολιτισμικής ταυτότητας των Σαρακατσαναίων είναι από τις βασικές υποχρεώσεις μας και είναι η συνέχεια της διάσωσης εκείνων των στοιχείων της παράδοσής μας, που πρέπει να μεταφερθούν από γενιά σε γενιά στα παιδιά μας. Άλλωστε, περιλαμβάνεται στο καταστατικό της Αδελφότητάς μας, στους σκοπούς της ίδρυσής της". Πηγή: ΑΜΠΕ

11 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΥΛΛΟ- ΓΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Σάββατο, 25 Μαΐου Δημοσιεύθηκε στην κατηγορία Ανακοινώσεις ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΗΣ ΠΑ- ΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΥΛ- ΛΟΓΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Σε ανασύνθεση του Δ.Σ. της ΠΟΣΣ προχώρησαν τα μέλη του ύστερα από παραίτηση που υπέβαλε η κ. Μαρία Ζαραλή στον πρόεδρο της Ομοσπονδίας κ. Μουτσιάνα Γεώργιο, για προσωπικούς, οικογενειακούς και επαγγελματικούς λόγους που δεν τις επιτρέπουν να συνεχίσει τη συμμετοχή της στο έργο της ΠΟΣΣ. Η παραίτηση της έγινε δεκτή από το Δ.Σ. και την θέση της αναλαμβάνει, βάσει καταστατικού, ο πρώτος επιλαχών κ. Λαφατζής Κωνσταντίνος από το Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ν. Πιερίας. Το Δ.Σ. της ΠΟΣΣ εκφράζει δημόσια τις ευχαριστίες του στην κ. Μαρία Ζαραλή για την μέχρι τώρα παρουσία της και επιθυμεί να παραμείνει νομικός σύμβουλος της Ομοσπονδίας. Το νέο Δ.Σ., λοιπόν, έχει ως εξής: Μουτσιάνας Γεώργιος Πρόεδρος Κυργιάννης Κωνσταντίνος Αντιπρόεδρος Βασιλούδης Χρήστος Γενικός Γραμματέας Καρυώτης Αθανάσιος Ταμίας Γκόγκος Γεώργιος Ειδικός Γραμματέας Λαφατζής Κωνσταντίνος Έφορος Υλικού Νάστος Σπύρος Υπεύθυνος Ηλ. Εφημερίδας Παπάς Κωνσταντίνος Μέλος Γιαννακός Κωστής Μέλος «Ευχαριστήριο μήνυμα του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. προς την Αδελφότητα των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου» Σάββατο, 25 Μαΐου «Ευχαριστήριο μήνυμα του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. προς την Αδελφότητα των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου» Το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων ευχαριστεί θερμά το Δ.Σ. του συλλόγου σας για την πρωτοβουλία να εκδώσετε και να αποστείλετε τα πρακτικά των εισηγήσεων του 23ου πανελλήνιου οργανωτικού συνεδρίου Σαρακατσανίων σε όλους τους συλλόγους Σαρακατσαναίων της χώρας. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ «O ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ» ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΑ- ΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Στις πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση φοιτητών στα γραφεία του Συλλόγου μας(μητσοπούλου 13-15,Γκύζη,Αθήνα), με σκοπό την γνωριμία των νέων μελών και την επαναλειτουργία του συλλόγου μετά από 8 χρόνια αδράνειας. Κατά τη συνάντηση αποφασίστηκε η Έκτακτη Γενική Συνέλευση και διενέργεια εκλογών για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου στις 17 Οκτωβρίου ΕΚΤΑΚΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΚΛΟΓΩΝ Στις πραγματοποιήθηκε Έκτακτη Γενική Συνέλευση και διενέργεια εκλογών για την ανάδειξη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Αθηνών «Ο Κατσαντώνης». Το Δ.Σ. του συλλόγου μετά τις εκλογές έχει ως εξής: ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θεοδώρα Καραλή ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σπυρίδων Τσουμάνης ΓΕΝ.ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: Αργυρώ Γούλα ΤΑΜΙΑΣ: Μαρία Ζαρκαδούλα 1ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ: Δημήτριος Δημουλάς 2ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ: Νικολέτα Νάτσιου 3ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ: Στέφανος Κόπανος ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ Π.Ο.Σ.Σ.: Σπυρίδων Τσουμάνης, Αργυρώ Γούλα Μετά την ανάδειξη του ανωτέρω Δ.Σ. αποφασίστηκε η εβδομαδιαία συνάντηση όλων των μελών του συλλόγου να πραγματοποιείται κάθε Τρίτη( Ημέρα συνάντησης μετά την έχει ορισθεί η Κυριακή), στα γραφεία του συλλόγου μας(μητσοπούλου 13-15,Γκύζη,Αθήνα) ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ Στις 11 Νοεμβρίου 2012 ο σύλλογός μας εκπροσωπήθηκε στην εκδήλωση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων (Π.Ο.Σ.Σ.) με θέμα «Η απελευθέρωση της Μακεδονίας και οι Σαρακατσάνοι» που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ. ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Στις 24 Νοεμβρίου 2012 ο σύλλογός μας διοργάνωσε εκδρομή στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την παρεύρεσή του στην επετειακή εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «Ο Λεπενιώτης» για τα 40 χρόνια λειτουργίας του, καθώς και στο ετήσιο Σαρακατσάνικο γλέντι του. ΓΛΕΝΤΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ Στις 2 Δεκεμβρίου 2012 ο σύλλογός μας διοργάνωσε Σαρακατσάνικο γλέντι στην περιοχή Αμπελοκήπων της Αττικής με σκοπό τη γνωριμία του Συλλόγου με τους νέους του Νομού Αττικής. Μια ευχάριστη Κυριακή με χορό και Σαρακατσάνικα τραγούδια από τους Κώστα Νάκα, Κώστα Γαρέφη και Στέφανο Κόπανο. Στα κλαρίνα ήταν ο Γιώργος Καραλής και ο Αλέξανδρος Τσουμάνης,στο λαούτο ο Δήμος Τυχάλας και στο ντέφι ο Σπύρος Τσουμάνης. ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Στις 15 Δεκεμβρίου 2012 ο σύλλογός μας εκπροσωπήθηκε από φοιτητές του χορευτικού μας με παραδοσιακές φορεσιές για να συνοδεύσουν τη Λιτανεία του Ιερού Ναού Αγίου Ελευθερίου στο Γκύζη της Αθήνας. ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «Η Ελληνική Λεβεντιά» Στις 6 Ιανουαρίου 2013 ο Σύλλογός μας εκπροσωπήθηκε στον Αγιασμό και την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Πανελλαδικού Συλλόγου Σαρακατσαναίων Αττικής «Η Ελληνική Λεβεντιά». ΚΟΠΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗΣ ΠΙΤΑΣ ΤΟΥ 2013 Στις 12 Ιανουαρίου 2013 πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Αθηνών η κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίτας για το έτος 2013 παρουσία πολλών φοιτητών και νέων. ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΟ- ΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΣΑΡΑ- ΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΗΠΕΙΡΟΥ Στις 26 Ιανουαρίου 2013 ο Σύλλογός μας Σύλλογός μας συμμετείχε ενεργά με νέους και φοιτητές στον ετήσιο χορό της Αδελφότητας των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου που πραγματοποιήθηκε στο κέντρο διασκεδάσεως «ΠΑΒΙΛΙΟΝ». ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ-ΒΟΙΩΤΙΑΣ- ΕΥΒΟΙΑΣ - ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ -ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ με το Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. Το Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2013 ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών Αθηνών συμμετείχε στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των Συλλόγων Σαρακατσαναίων της Στερεάς Ελλάδος-Ευβοίας-Φθιώτιδας- Πελοποννήσου με το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων. Η συνάντηση αυτή αποτελεί συνέχεια της πρωτοβουλίας της Ομοσπονδίας για συναντήσεις με τους Συλλόγους Σαρακατσαναίων ανά γεωγραφική περιοχή. Τα θέματα που συζητήθηκαν μεταξύ των μελών του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας αφορούσαν το ρόλο της Π.Ο.Σ.Σ. και τη συνεργασία με τους Συλλόγους, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί σύλλογοι, το οργανωτικό συνέδριο το οποίο έγινε στα τέλη Μαρτίου στη Λάρισα και τη σημασία που έχουν τα εκάστοτε συνέδρια όπως και θέματα γενικού περιεχομένου που έθεσαν τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των συλλόγων στη διοίκηση της Ομοσπονδίας. ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑ- ΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑ- ΝΑΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ Στις 16 Φεβρουαρίου 2013 ο Σύλλογός μας συμμετείχε ενεργά με νέους και φοιτητές στον ετήσιο χορό του Πανελλαδικού Συλλόγου Σαρακατσαναίων Αττικής «Η Ελληνική Λεβεντιά» που πραγματοποιήθηκε στο κέντρο διασκεδάσεως «ΠΑΒΙΛΙΟΝ». ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΦΟΡΕ- ΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΣ ΦΛΑΜΠΟΥΡΑΣ Με την ανάληψη των νέων καθηκόντων από το Δ.Σ. του συλλόγου, ήταν εμφανείς ότι έπρεπε να γίνει ανανέωση των πέντε γυναικείων Σαρακατσάνικων φορεσιών που ήδη προϋπήρχαν, καθώς και κατασκευή νέου Φλάμπουρα. Έτσι λοιπόν με την βοήθεια του κ. Αντωνίου Καραλή και της κ.μόρφως Κιατίπη-Καραλή, καθώς και με χρήματα του συλλόγου μας, έγινε η ανανέωση των πέντε γυναικείων Σαρακατσάνικων φορεσιών. Την κατασκευή του νέου Φλάμπουρα, την ανέλαβαν, η Πρόεδρος του συλλόγου μας Θεοδώρα Καραλή μαζί με τον αδελφό της Γεώργιο Καραλή, τον οποίο Φλάμπουρα παραχώρησαν δωρεάν στο σύλλογό μας,την 17 Φεβρουαρίου ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Στις 09 Μαρτίου 2013 ο σύλλογός μας διοργάνωσε εκδρομή στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την παρεύρεσή του στον ετήσιο ανοιξιάτικο χορό που διοργάνωσε ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «Ο Λεπενιώτης» στην κάτω φοιτητική λέσχη του Α.Π.Θ. 23ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΑΡΑΚΑ- ΤΣΑΝΑΙΩΝ Στις 29,30,31 Μαρτίου 2013 ο σύλλογός μας πραγματοποίησε εκδρομή στην περιοχή της Λάρισας όπου και συμμετείχε ενεργά στο 23ο Πανελλήνιο Οργανωτικό Συνέδριο Συλλόγων Σαρακατσαναίων το οποίο διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ν.Λαρίσης «Ο Κατσαντώνης» σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων. ΕΤΗΣΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 8 ΧΡΟΝΙΑ ΑΔΡΑΝΕΙΑΣ Στις 20 Απριλίου 2013 πραγματοποιήθηκε ο ετήσιος χορός του συλλόγου μας, στη φοιτητική λέσχη των νέων εστιών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών. Ο χορός που πραγματοποιήθηκε ήταν μια καλή αφορμή για να γιορτάσουμε την επαναλειτουργία του συλλόγου μας μετά από 8 έτη και να δείξουμε σε όλους ότι οι νέοι Σαρακατσάνοι είναι εδώ, παρών! Στον χορό παρουσιάστηκε το χορευτικό του συλλόγου μας, με τις ανανεωμένες πλέον γυναικείες φορεσιές και τον νέο φλάμπουρα, παρουσιάζοντας σε όλους τους παρευρισκόμενους γνήσιους Σαρακατσάνικους χορούς. Εν συνεχεία ακολούθησε γλέντι μέχρι τις 7 το πρωί! Τραγούδησαν οι: Κώστας Νάκας, Κατερίνα Λιάκου-Μπόνια, Γιώργος Χατζής, Κώστας Γαρέφης, Παναγιώτης Ούτος, Κώστας Μπανιώτης και Στέφανος Κόπανος. Στο κλαρίνο ήταν οι: Αλέξανδρος Τσουμάνης και Γιώργος Καραλής. Επίσης έπαιξαν οι μουσικοί: Δήμος Τυχάλας-λαούτο, Φώτης Καραμπάς-βιολί, Σπύρος Τσουμάνης-ντέφι. Η προσέλευση του κόσμου ξεπέρασε τα 300 άτομα και το σημαντικό είναι ότι η πλειοψηφία ήταν νέοι κάτω των 30 ετών! ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΕ ΧΟΡΟΥΣ ΑΛΛΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΑ- ΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Κατά τη διάρκεια της περιόδου ο σύλλογός μας εκπροσωπήθηκε από μέλη μας στους χορούς των παρακάτω Συλλόγων Σαρακατσαναίων: Κομοτηνής, Ξάνθης, Θεσσαλονίκης «Η Ένωση» και φοιτητών «Ο Λεπενιώτης», Λάρισας, Φθιώτιδος, Βάρης Αττικής, Πανελλαδικού Αττικής, Αδελφότητος των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου.

12 12 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ 23ο Πανελλήνιο Οργανωτικό Συνέδριο Συλλόγων Σαρακατσαναίων Το 23ο Πανελλήνιο Οργανωτικό Συνέδριο Συλλόγων Σαρακατσαναίων διεξήχθη στις Μαρτίου 2013 από το Σύνδεσμο Σαρακατσαναίων Ν. Λάρισας «Ο Κατσαντώνης». Ο Σύνδεσμος της Λάρισας είχε λάβει την πρωτοβουλία και είχε διοργανώσει το 1ο Πανελλήνιο Οργανωτικό Συνέδριο το 1980, στο οποίο είχαν ληφθεί ιστορικές αποφάσεις, όπως η διοργάνωση του Πανελλήνιου Ανταμώματος, ενώ είχε φιλοξενήσει και το 2ο Συνέδριο το Έτσι λοιπόν, το Οργανωτικό Συνέδριο των Σαρακατσαναίων επέστρεψε και πραγματοποιήθηκε φέτος στη γενέτειρα του τη Λάρισα. Το Συνέδριο τέθηκε υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Θεσσαλίας Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας και είχε την στήριξη του Δήμου Λαρισαίων. Για την προετοιμασία του απαιτήθηκε ένα εξάμηνο εντατικής και καθημερινής προσπάθειας για μια άρτια διοργάνωση. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας δημιουργήθηκε για την προώθηση του συνεδρίου ένα άτυπο «γραφείο τύπου», εκδόθηκε το συλλεκτικό γραμματόσημο του Συνδέσμου και ένα δίκτυο εθελοντών από τα νεαρότερα ηλικιακά μέλη του. Πολύτιμη υπήρξε και η στήριξη των συλλόγων Σαρακατσαναίων που αποτέλεσαν τη Τεχνική Επιτροπή του συνεδρίου και οι οποίοι ήταν: Σ.Σ. Ν. Έβρου, Ν. Μαγνησίας, Ν. Φθιώτιδας «Ο Κατσαντώνης», Επαρχίας Αγιάς, Επαρχίας Ελασσόνας και Φαρσάλων και ο Σ.Σ. Φοιτητών Αθήνας «Ο Κατσαντώνης». «Η Σαρακατσάνικη παράδοση στη σύγχρονη εποχή» ήταν το σλόγκαν του συνεδρίου, καθώς η παράδοση δεν είναι μια στατική έννοια, αλλά συνεχώς εξελίξιμη. Οι σύλλογοι μας αποτελούν τμήμα αυτής και θεωρούμε πως πρέπει να οργανωθούν έτσι, ούτως ώστε να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Να τη διασώσουν δηλαδή ανόθευτη και να τη μεταλαμπαδεύσουν έτσι στις γενεές που ακολουθούν, γεγονός που αποτέλεσε και την κεντρική ιδέα για τη διεξαγωγή του συνεδρίου. Στο λογότυπο παρουσιάζεται το σύμβολο του Σαρακατσάνικου γάμου, ο φλάμπουρας και τρεις κύκλοι. Ο κύκλος της βάσης (πράσινος) αναπαριστά την ιδιαίτερη και πλούσια σε αξίες Σαρακατσάνικη παράδοση. Ο κόκκινος κύκλος αναπαριστά την ΠΟΣΣ και ο γαλάζιος, τους κατά τόπους Σαρακατσάνικους Συλλόγους. Οι δύο αυτοί κύκλοι συγκρατιούνται από τον κύκλο της βάσης, την παράδοση. Πρέπει δηλαδή, οι κατά τόπους Σαρακατσάνικοι Σύλλογοι να συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ τους, όπως και με την ΠΟΣΣ για να διατηρηθεί και να έχει συνέχεια στο χρόνο η παράδοσή μας. Αυτό ήταν που επιθυμούσαμε να αποκομίσουν οι φιλοξενούμενοι μας από το συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στην πόλη μας. Η εκδήλωση με την οποία πραγματοποιήθηκε η έναρξη του συνεδριακού τριημέρου ήταν «Μισός Αιώνας Σαρακατσάνοι Λάρισας με οδηγό την παράδοση προχωράμε στο μέλλον». Η συγκεκριμένη εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής 29 Μαρτίου 2013, στο αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στόχος της εκδήλωσης ήταν ο εορτασμός των 50 ετών λειτουργίας του Συνδέσμου, του πρώτου Σαρακατσάνικου συλλόγου της χώρας μας. Κατά τη διάρκεια της πραγματοποιήθηκε ιστορική αναδρομή, τιμήθηκαν τα 21 ιδρυτικά μέλη που με την υπογραφή τους δημιουργήθηκε ο 1ος σαρακατσάνικος σύλλογος και ακολούθησαν και οι υπόλοιποι, όπως επίσης βραβεύτηκε και το πρώτο ΔΣ της ΠΟΣΣ, η δημιουργία της οποίας αποφασίσθηκε στο 1ο Οργανωτικό Συνέδριο. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της, το Σύνδεσμο της Λάρισας τίμησαν ιδιαιτέρως οι Σύλλογοι Σαρακατσαναίων Ν. Μαγνησίας και Ν. Έβρου, οι οποίοι αδελφοποιήθηκαν μαζί του. Στην αίθουσα του ξενοδοχείου «Διόνυσος», ακολούθησε το ίδιο βράδυ γλέντι υποδοχής των συνέδρων. Κατά τη διάρκεια του οποίου εμφανίστηκαν τα χορευτικά του συνδέσμου, ενώ οι φιλοξενούμενοι διασκέδασαν με τη φωνή του κ. Τέλη Λιάκου και των Θεσσαλών Σαρακατσάνων τραγουδιστών κ.κ. Δημήτρη Χαντζηπλή και Γιάννη Τσιάτσιου. Οι κύριες εργασίες του 23ου Πανελληνίου Οργανωτικού Συνεδρίου έλαβαν χώρα στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο της Λάρισας, στις 30 Μαρτίου. Στο Συνέδριο συμμετείχαν σχεδόν όλοι οι κατά τόπους Σαρακατσάνικοι σύλλογοι. Παρουσιάσθηκαν 13 εισηγήσεις ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες, με ιδέες και προτάσεις για τη συνέχιση της λειτουργίας των κατά τόπους συλλόγων μας. Ιδιαιτέρως ευχάριστο ήταν το γεγονός ότι οι περισσότεροι εκ των εισηγητών ήταν νεαρά Σαρακατσανόπουλα, δείγμα επιστροφής της νεολαίας στην παράδοση. Την ίδια ημέρα, πραγματοποιήθηκαν και τρεις ακόμη παράλληλες εκδηλώσεις, ούτως ώστε να καλυφθούν όλα τα ενδιαφέροντα και οι ηλικιακές ομάδες. Σε συνεργασία με το Σύλλογο Σαρακατσαναίων Επαρχίας Ελασσόνας πραγματοποιήθηκε εκδρομή για τους συνοδούς των συνέδρων στη Μονή της Παναγίας της Ολυμπιώτισσας, στο μοναστήρι του Σπαρμού και στα Σαρακατσάνικα κονάκια του τοπικού συλλόγου. Για τα «γκζανάκια» του Συνδέσμου μας πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του ξενοδοχείου «Διόνυσος» από τον αδελφό Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου Σαρακατσάνικης Παράδοσης με τίτλο «Η υφαντική τέχνη των Σαρακατσαναίων». Να τονισθεί στο σημείο αυτό ότι τα μικρά παιδάκια του Συνδέσμου ενθουσιάστηκαν από τους ατομικούς αργαλειούς, στους οποίους υφάναν. Ενώ, για τη νεολαία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση «Η Σαρακατσάνικη Νεολαία για την Παράδοση» από την Επιτροπή Σαρακατσάνικης Νεολαίας (Ε.Σ.Ν.Ε. Π.Ο.Σ.Σ.), στην αίθουσα του ξενοδοχείου «Διόνυσος». Κατά τη διάρκεια της πραγματοποιήθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ των νέων που παρευρέθησαν για θέματα σχετικά με τη σαρακατσάνικη παράδοση. Ενώ, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί η λαογραφική έκθεση που πραγματοποιήθηκε στο φουαγιέ του Χατζηγιάννειου Πνευματικού Κέντρου από τους Συλλόγους Σαρακατσαναίων Ν. Μαγνησίας, Ν. Φθιώτιδας, Επαρχίας Φαρσάλων και Φοιτητών Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Το βράδυ του Σαββάτου πραγματοποιήθηκε ο ετήσιος χορός του Συνδέσμου Σαρακατσαναίων Ν. Λάρισας «Ο Κατσαντώνης», στο κέντρο «Palladium». Το χορό τίμησαν με την παρουσία τους όλοι οι εκπρόσωποι των κατά τόπους συλλόγων Σαρακατσαναίων, αλλά και οι Σαρακατσάνοι της πόλης. Ιδιαίτερη τιμή για το σύλλογο υπήρξε η ευγενική χειρονομία του προέδρου της Ομοσπονδίας Πολιτιστικών και Εκπαιδευτικών Συλλόγων Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας, κ. Κωνσταντίνου Μπαλέζδραβου, ο οποίος εκ μέρους των αδελφών Σαρακατσάνων που διαμένουν στη Βουλγαρία χάρισε στο Σύνδεσμο ένα φλάμπουρα στα Βυζαντινά χρώματα, χρυσό και κόκκινο. Την τελευταία ημέρα, Κυριακή 31 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκε η Γενική Συνέλευση των αντιπροσώπων των συλλόγων μελών της ΠΟΣΣ. Αφού συζητήθηκαν τα θέματα ημερησίας διατάξεως, πραγματοποιήθηκε η ανάληψη του 24ου Οργανωτικού Συνεδρίου κατόπιν ψηφοφορίας από το Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ν. Κιλκίς. Ο Σύνδεσμος Σαρακατσαναίων Ν. Λάρισας «Ο Κατσαντώνης» ευχαριστεί θερμά όλους όσους συνέβαλαν στη διεξαγωγή του 23ου Οργανωτικού Συνεδρίου, καθώς και όλους όσους τον τίμησαν με την παρουσία τους κατά τη διάρκεια του συνεδριακού τριημέρου.

13 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Δελτίο τύπου της ΠΟΣΣ για το 23ο Οργανωτικό Συνέδριο Συμπεράσματα συνεδρίου Το τριήμερο Μαρτίου έλαβε χώρα στην πόλη της Λάρισας το 23ο πανελλήνιο οργανωτικό συνέδριο συλλόγων Σαρακατσαναίων. Το συνέδριο οργάνωσε ο σύνδεσμος Σαρακατσαναίων Νομού Λάρισας «ο Κατσαντώνης» με συνδιοργανωτή την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων (Π.Ο.Σ.Σ.). Η έναρξη του οργανωτικού συνεδρίου έγινε την Παρασκευή 29 Μαρτίου με την εκδήλωση που πραγματοποίησε ο τοπικός σύλλογος της Λάρισας γιορτάζοντας το μισό αιώνα ζωής του συλλόγου. Η εκδήλωση τελέσθηκε στο αμφιθέατρο του παλιού κτιρίου της Ιατρικής Σχολής στην πλατεία Ταχυδρομείου στο κέντρο της Λάρισας, όπυ την παρακολούθησε πλήθος κόσμου. Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο κ. Κατσαρός Νικόλαος, πρώτος πρόεδρος και ιδρυτής του συλλόγου της Λάρισας και ο κ. Θεόδωρος Γιαννιώτης πρώτος πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων. Κοινή συνισταμένη των δύο ομιλητών ήταν ο σπουδαίος ρόλος που έπαιξε ο σύλλογος στα μετέπειτα δρώμενα των Σαρακατσαναίων όλης της χώρας και η σημασία των αποφάσεων του πρώτου Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. όπως ήταν διοργάνωση του Πανελλήνιου Ανταμώματος στο Περτούλι Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι ο σύνδεσμος Σαρακατσαναίων Λάρισας είναι ο παλαιότερος σύλλογος Σαρακατσαναίων της Ελλάδος. Τέλος, την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Πρόεδρος της Π.Ο.Σ.Σ. κ. Μουτσιάνας Γεώργιος, ο πρόεδρος του συλλόγου της Λάρισας κ. Σταυροθόδωρος Γεώργιος και ο Δήμαρχος της πόλης κ. Τζανακούλης Κωνσταντίνος. Ακολούθησε παραδοσιακό σαρακατσάνικο γλέντι που διοργάνσε ο διοργναωτής σύλλογος στους συνέδρους και συνοδούς αυτών στο ξενοδοχείο διαμονής των συνέδρων και επισκεπτών του συνεδρίου. Το Σάββατο 30 Μαρτίου έλαβε χώρα το 23ο Οργανωτικό Συνέδριο στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο. Οι εργασίες του συνεδρίου άρχισαν με την υποδοχή γερόντων και παιδιών. Ανοίγοντας την εκδήλωση ο πρόεδρος της Π.Ο.Σ.Σ., κ. Μουτσιάνας Γεώργιος, υπερτόνισε την αναγκαιότητα της βελτίωσης της αποδοτικότητας των συλλογικών οργάνων, την αναπροσαρμογή των στόχων και των προτεραιοτήτων έτσι ώστε να υπάρξει δημιουργική συμμετοχή στην εθνική προσπάθεια να ξεπεραστεί η κρίση που μαστίζει την χώρα μας. Το συνέδριο επίσης χαιρέτησαν ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Αγοραστός Κωνσταντίνος, η αντιπεριφερειάρχης Λάρισας κα. Ρένα Καραλαριώτου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Πολιτιστικών και Εκπαιδευτικών Συλλόγων Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας κ. Μπαλέσδραβος Κων/νος καθώς και ο γενικός γραμματέας του συλλόγου Σαρακατσαναίων Σκοπίων «το Χελιδόνι» κ. Κώτσος Χρηστος. Οι ομιλίες που πραγματοποιήθηκαν ήταν άκρως ενδιαφέρουσες, συμβαδίζοντας με την εποχή και την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα προσφέροντας πολλές ιδέες και καινοτομικές προτάσεις ώστε να διατηρηθεί η σαρακατσάνικη παράδοση ανέγγιχτη και ανεπηρέαστη από τον πολυπολιτισμό που προσπαθούν κάποιοι να επιβάλλουν στην πατρίδα μας, όπως και προτάσεις ζωτικής σημασίας με σκοπό την συνέχιση της λειτουργίας των συλλόγων Σαρακατσαναίων της χώρας. Τα παραπάνω μπορεί εύκολα κανείς να τα αντιληφθεί από τους τίτλους των εισηγήσεων που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας. Μετά από πολλά χρόνια και συνέδρια στο παρελθόν, διαβάστηκαν τα συμπεράσματα μετά το πέρας και των δύο ενοτήτων των εισηγήσεων τα οποία συντάχθηκαν κατά τη διάρκεια των εισηγήσεων. Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι οι εισηγητές ήταν 13 στον αριθμό δείχνοντας έτσι τη θέληση των συλλόγων να συμμετέχουν δυναμικά αλλά και ουσιαστικά στο συνέδριο αυτό. Οι άξονες πάνω στους οποίους κινήθηκαν οι εισηγήσεις ήταν: Παράδοση και Νέοι - Εκδηλώσεις-οργανωτικά και επιστημονικά συνέδρια Χρήση της τεχνολογίας με σκοπό την δημιουργία γενεαλογικών δέντρων - Τρόποι με τους οποίους τα νέα παιδιά θα εισαχθούν στη σαρακατσάνικη παράδοση - Ίδρυση μουσείου σαρακατσάνικης λαογραφίας και εκδόσεις. Να υπογραμμίσουμε το αμείωτο ενδιαφέρον που υπήρχε από τους επισκέπτες στην παρουσίαση των εισηγήσεων καθώς και την μεγάλη προσέλευση για τα σημερινά δεδομένα. Επίσης, κοινό συμπέρασμα μετά το πέρας των ομιλιών ήταν ότι για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια και συνέδρια, το συνέδριο ήταν ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ, δηλαδή, όλεις οι εισηγήσεις ήταν οργανωτικές με νέες ιδέες και προτάσεις και όχι εξιστόρηση γεγονότων και ανάγνωση θεμάτων έξω από τη θεματολογία του συνεδρίου. Παράλληλα με το συνέδριο, διοργανώθηκε εκδρομή για τα παιδιά και τους συνοδούς των συνέδρων και μελών διοικητικών συμβουλίων των συλλόγων στο σαρακατσάνικο οικισμό του συλλόγου Σαρακατσαναίων επαρχίας Ελασσόνας. Επίσης διοργανώθηκε έκθεση σαρακατσάνικης υφαντικής από του μουσείο Σαρακατσάνικης Παράδοσης και του συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου στο ξενοδοχείο «Διόνυσος». Στο ίδιο μέρος και σε άλλη αίθουσα του ξενοδοχείου διοργανώθηκε εκδήλωση της σαρακατσάνικης νεολαίας. Την Κυριακή 31 Μαρτίου, τελευταία μέρα του Συνεδρίου, πραγματοποιήθηκε η Γενική Συνέλευση των αντιπροσώπων συλλόγωνμελών της Ομοσπονδίας. Τα θέματα ήταν: - Ανάγνωση και ψήφιση των συμπερασμάτων του 23ου οργανωτικού συνεδρίου - Διοικητικός απολογισμός των πεπραγμένων του Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. και διοικητικός προγραμματισμός από τον πρόεδρο κ. Μουτσιάνα Γεώργιο - Οικονομικός απολογισμός από τον ταμία της Π.Ο.Σ.Σ. κ. Καρυώτη Αθανάσιο. - Στελέχωση της επιστημονικής επιτροπής και ψήφισή της. - Ανάληψη διοργάνωσης του 24ου Οργανωτικού Συνεδρίου Συλλόγων Σαρακατσαναίων. Η γενική συνέλευση δεν θύμισε στο ελάχιστο προηγούμενες συνεδριάσεις που έλαβαν χώρα στο παρελθόν. Πραγματοποιήθηκε σε πολύ καλό κλίμα, με πολλές παρεμβάσεις από τους αντιπροσώπους των συλλόγων με μοναδικό σκοπό να προτείνουν νέα πράγματα και αρκετούς εξ αυτών να εξαίρουν το νέο Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. και τις προσπάθεις που κάνει να αναβαθμίσει και πάλι την Ομοσπονδία, γεγονός που έγινε εύκολα κατανοητό μετά το διοικητικό απολογισμό που παρουσίασε ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας κ Μουτσιάνας Γεώργιος. Τέλος, ύστερα από ψηφοφορία, το 24ο οργανωτικό συνέδριο ανέλαβε ο σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Κιλκίς. Υποψήφιοι για την ανάληψη του επόμενου συνεδρίου ήταν επίσης ο σύλλογος της Φθιώτιδος και ο σύλλογος Βάλτου-Ξηρόμερου- Ευρυτανίας. Οι τρεις υποψήφιοι σύλλογη κατέθεσαν την αίτησή τους σε φάκελο παρουσιάζοντας πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό που προβλήθηκε στο χώρο διεξαγωγής της γενικής συνέλευσης. Το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων εύχεται καλή δύναμη στο Δ.Σ. του συλλόγου Σαρακατσαναίων Νομού Κιλκίς «ο Φλάμπουρας» για το δύσκολο αλλά σπουδαίο εγχείρημα που πραγματοποίσε αναλαμβάνοντας τη διοργάνωση του επόμενου συνεδρίου, και εκφράζει την πεποίθηση ότι το 24ο οργανωτικό συνέδριο θα είναι ακόμη περισσότερο επιτυχημένο, όπως της Λάρισας.

14 14 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ «Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ» Ιβηρα Στις 10 Μαΐου 2013 ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Σερρών «Ο ΚΑ- ΤΣΑΝΤΩΝΗΣ» μετά από πρόσκληση του πολιτιστικού Συλλόγου Ιβήρων Δήμου Βισαλτίας, έλαβε μέρος στο εορταστικό πρόγραμμα προς χάριν της πανήγυρης της Ζωοδόχου Πηγής και ιδιαίτερη πατρίδα του Αντιπροέδρου του Συλλόγου κ. Βασίλειου Γρούνα. Το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου συμμετείχε στην εκδήλωση αποδίδοντας τους γνήσιους σαρακατσάνικους χορούς γεμίζοντας ενθουσιασμό και προκαλώντας ρίγη συγκίνησης στους παρευρισκομένους. Στην περιοχή της Βισαλτίας διαβιεί ένας μεγάλος όγκος Σαρακατσαναίων κι έτσι οι φίλοι Σαρακατσάνοι και όχι μόνο με την συνοδεία της ορχήστρα του κ. Γιώργου Μίγκου, είχαν την ευκαιρία να διασκεδάσουν να χορέψουν και να τραγουδήσουν με τους χορούς και τα τραγούδια που αγαπούν. Η φιλοξενία των υπευθύνων προς το Σύλλογο, τόσο προς το Δ.Σ. που παρευρέθη σύσσωμο, όσο και προς το χορευτικό τμήμα ήταν υπέροχη κι όλοι μαζί περάσαμε μια υπέροχη βραδιά. H Γραμματέας του Συλλόγου Μπάκα Μαρία με κεντρικό θέμα «Οι Σαρακατσάνοι & ο ρόλος τους στην απελευθέρωση της Μακεδονίας». Στα πλαίσια των εκατό χρόνων από την απελευθέρωση των Σερρών ο Σύλλογός μας με συνδιοργανωτή το Δήμο Σερρών και την αρωγή φορέων όπως το ΤΕΙ Σερρών, την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσάνων και το Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσαναίων Σερρών, πραγματοποίησε αυτή την εκδήλωση θέλοντας να αποδώσει φόρο τιμής στα πρόσωπα και τα γεγονότα που έλαβαν χώρα την εποχή εκείνη. Συνάμα όμως, να αναδείξει και να φωτίσει τον ξεχωριστό σημαντικό κι ενεργό ρόλο των Σαρακατσαναίων και την ανεκτίμητη προσφορά τους στο Μακεδονικό Αγώνα. Ήταν μια μεγαλειώδες εκδήλωση έτσι όπως καταγράφηκε τόσο από τα σχόλια του τοπικού τύπου - ΜΜΕ αλλά κι απ όλους όσους παρευρέθησαν στην εκδήλωση. Πλήθος κόσμου π λ η μ μ ύ ρ ι σ ε την αίθουσα των 700 θέσεων του αμφ ι θ ε ά τ ρ ο υ, Σαρακατσάνοι και φίλοι των Σαρακατσάνων, καθώς επίσης αρχές και ξεχωριστοί καλεσμένοι έδωσαν το παρόν. Η εκδήλωση ξεπέρασε τις τρεις ώρες και καθήλωσε το κοινό μέχρι το τελευταίο λεπτό με τις εισηγήσεις, τα δρώμενα (προζύμια φλάμπουρας) από τη χορωδία του Συλλόγου, τα επικά τραγούδια από τους καλλιτέχνες και τους λεβέντικους χορούς που απέδωσαν πάνω από εξήντα πέντε χορευτές. Στην εκδήλωση έδωσαν το παρόν, ο Δήμαρχος Σερρών, ο αντιπεριφερειάρχης Σερρών, οι βουλευτές Σερρών, περιφερειακοί σύμβουλοι Σερρών, ο πρόεδρος της ΠΟΣΣ και ο πρόεδρος του Λαογραφικού Μουσείου Σερρών. Ευχαριστούμε θερμά για την συμμετοχή τους αφιλοκερδώς, τους δύο εισηγητές μας κκ. Κουτσοκώστα Ιωάννη και Γαρούφα Δημήτριο καθώς επίσης και τους καλλιτέχνες κ.κ. Μαλιαχόβα Τασούλα, Ρούντο Απόστολο, Μπόνια Σταύρο, Δροσάκη Δημήτριο, Μπάτζιο Δημήτριο, Γιαννιό Σπύρο και το Κώστα Νικολάου με την ορχήστρα του. Μετά το πέρας της εκδήλωσης αφού απευθύναμε γενικό κάλεσμα σε όλους τους παρευρισκομένους, ακολούθησε γλέντι μέχρι πρωίας σε κέντρο των Σερρών. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Πάνος Ευάγγελος Εκδήλωση της Στις 17 Μαΐου 2013 στο αμφιθέατρο του ΤΕΙ Σερρών πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Σερρών «Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ»

15 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Η Κωνσταντινούπολη είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Σαρακατσιάνους. Μέσα από την παράδοση των Σαρακατσιαναίων διαπιστώνουμε πως δύο είναι οι περιοχές που έχουν ιδιαίτερη σημασία : τα Άγραφα και η Κωνσταντινούπολη. Τα Άγραφα ως η κοιτίδα της φυλής και η Κωνσταντινούπολη ως η πρωτεύουσα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Η παράδοση των Σαρακατσιαναίων λοιπόν συνδέεται άμεσα με την Ορθοδοξία και με το Βυζάντιο κατ επέκταση, δημιουργώντας μια ξεχωριστή σχέση ανάμεσα στο Σαρακατσιάνο και την Κωνσταντινούπολη. Στην συνείδηση του κάθε Σαρακατσιάνου, η Πόλη αποτελούσε την πρωτεύουσα του Ελληνισμού και αντιπροσώπευε την δύναμη, την δικαιοσύνη και τον πολιτισμό του Βυζαντίου. «Ευλογημένος, λέγανε οι γέροντες παλιότερα, είναι αυτός που θα αφήσει τα Άγραφα και θα πάει στην Πόλη». Μέσα από τα έθιμα των Σαρακατσιαναίων δημιουργήθηκε ένας άξονας αναφοράς μεταξύ των Αγράφων και της Κωνσταντινούπολης, όπου αναπτύχθηκε μια «ιερή» σχέση που χιλιοτραγουδήθηκε και μυθοποιήθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Οι «Πολίτες» Σαρακατσιαναίοι, είναι η ομάδα πληθυσμού που περιλαμβάνει συνολικά τους Σαρακατσάνους της Θράκης (όλης ή αλλιώς της ενιαίας Θράκης) και της Ανατολικής Μακεδονίας μέχρι το Στρυμώνα. Οι «Πολίτες» ξεχειμώνιαζαν, συνήθως σε «χειμαδιά», στα πεδινά παράλια της Ανατολικής Θράκης πλησίον της Κωνσταντινούπολης, καθώς και στα πεδινά παράλια της Δυτικής Θράκης ή στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Πύργο, Μεσημβρία, Σωζόπολη). Το καλοκαίρι κατευθύνονταν για να «ξεκαλοκαιριάσουν» προς τους ορεινούς όγκους της Ανατολικής Ροδόπης (Κούλα, Παπίκιο,Λειβαδίτη μέχρι και το Φαλακρό όρος κ.α.), έως τα όρη της Στράντζας (Τουρκία) και Βόρεια στα βουνά της Ρίλας ως την οροσειρά του Αίμου (Βουλγαρία). Μετά από την Τρίτη 29 Μάιου 1453, το πένθος για την Άλωση και ο πόθος για την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας και του Ελληνισμού γενικότερα καθρεφτίζεται μέσα στην παράδοση των Σαρακατσιαναίων. Στον καθημερινό λόγο επικράτησαν φράσεις και ευχές, όπως «και του χρόνου στην Πόλη», «στην Πόλη ξακουσμένος», και άλλες που φανέρωναν την αξία που είχε για αυτούς η Κωνσταντινούπολη. Με το πέρασμα των γενεών επικράτησαν οι μύθοι που αναφέρονταν στην Άλωση της Πόλης( για τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά, για το κλειδί της Πόλης, για τα σημάδια πριν την Άλωση, κ.α.), παίρνοντας στην συνέχεια την μορφή παραμυθιών που διηγούνταν οι γιαγιάδες στα παιδιά. Αυτή η ιδιότυπη σχέση μεταξύ Σαρακατσιαναίων και Πόλης (που συμβόλιζε την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό), αποτέλεσε την βάση για την αντίδραση των Σαρακατσιαναίων απέναντι στον Τουρκικό ζυγό. Ο Ευριπίδης Μακρής στο βιβλίο του «Ζωή και παράδοση των Σαρακατσαναίων», αναλύει εύστοχα την σχέση μεταξύ Σαρακατσιαναίων και Κωνσταντινούπολης. Λέει λοιπόν : Η ΠΟΛΗ και οι Σαρακατσαναίοι Του Γιάννη Πιστόλα «Το ότι δε οι Σαρακατσαναίοι είναι παρά πολύ δεμένοι με την βυζαντινή εποχή, μαρτυρεί και το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα είχαν σαν κυρίαρχο σύμβολο στα έργα της λαϊκής τους τέχνης και στα υφαντά, το Δικέφαλο Αετό και το «κλειδί της Πόλης». Ακόμα δε - αυτό ισχύει και σήμερα - η μέρα Τρίτη που πάρθηκε η Πόλη, είναι για τους Σαρακατσαναίους η καταραμένη μέρα, η μέρα που ποτέ δεν ξεχάστηκε. Κι όπως ο Σαρακατσάνος «φυλάει» την Παρασκευή σαν μέρα πένθους για την Σταύρωση του Χριστού, έτσι «φυλάει» και την Τρίτη... Σαν μέρα καταραμένη. Κι όπως την Παρασκευή ποτέ του δεν αρταίνονταν και δεν «πήγαινε» ακόμα και στην γυναίκα του, για να έχει καθαρότητα στο σώμα και στην ψυχή του, και κατ επέκταση και στο κοπάδι του, έτσι και την Τρίτη δεν άρχιζε καμία δουλειά. Ποτέ δεν ξεκίναγε Τρίτη για τα βουνά ή για τα Χειμαδιά, ποτέ Τρίτη δεν απόκοβε αρνιά, ποτέ δεν άρχιζε μπατζιαριό, δεν άλλαζε, ποτέ δεν πήγαιναν οι γυναίκες στο ρέμα για να πλύνουν ή να στήσουν αργαλειό. Κι ακόμα τα λάγια πρόβατα(μαύρα) που είχαν κατά κανόνα οι Σαρακατσαναίοι, σε αντίθεση με τους άλλους κτηνοτρόφους, ήταν γιατί, μετά την Άλωση της Πόλης, κρατούσαν μόνο λάγια πρόβατα για να δείξουν το μεγάλο πένθος τους. Τραγούδια Σαρακατσιάνικα που να αναφέρονται στην ΠΟΛΗ (Κωνσταντινούπολη) υπάρχουν πολλά, ενδεικτικά παρατίθενται κάποια από αυτά, όπως το παρακάτω το οποίο μελοποιημένο τραγουδήθηκε από τον Σαρακατσιάνο τραγουδιστή Κώστα Νάκα : «Φόντας θεμελιώνανε Αρχάγγελοι την Πόλη, Αγγέλοι την εχτίζανε κι Αγγέλοι Κουβαλάνε Γιέ μ απ τα Άγιο Όρος τόνοι κι απ την Αθήνα Χώμα Κι απ τα Ιεροσόλυμα πέτρες και κεραμίδια! Σαν έχτισαν κι απόχτισαν κι εβγήκανε στη άκρη Θρονιάσανε τη Δέσποινα, Κυρά να Διαφεντεύει! Θιαμαίνουνταν - Ξιαστέκουνταν το πώς να την επούνε!!! ΠΟΛΗ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, του Κωνσταντίνου η ΠΟΛΗ!!!» Στην συνέχεια, παρατίθενται και κάποια άλλα τραγούδια της Τάβλας αλλά και χορευτικά,που επίσης αναφέρονται στην Πόλη, από το βιβλίο του Λαογραφικού Μουσείου Σαρακατσάνων Σερρών:«Τραγούδια, Χοροί, Έθιμα των Σαρακατσάνων». Α - (τάβλας) Φέτο το καλοκαίρι, το χνόπωρο, Άσπρα χαρτιά μας στέλνουν, κοντούλα λεμονιά, Μαύρα γράμματα Από μέσα από την Πόλη, Κοντούλα λεμονιά, από το βασιλιά. Β - (τάβλας) - Ποιος είδε ήλιο αποβραδίς κι αστρί το μεσημέρι, ποιος είδε τον Καραμπελιά τον καπετάν Θανάση; - Εψές, προψές τον είδαμε, κάτω στα Πέντε Χάνια, πέντε χατζίνες τον κερνάν και δέκα τον ξετάζουν. - Που ήσουν εψές, Καραμπελιά, που ήσουν εψές, Θανάση; - Εψές ήμουν στην Πρέβεζα, προψές στην αδελφή μου, κι έτρωγα κι έπινα, αρνιά, αρνιά και κοτοπούλια. Μου ρθε μια ψιλή γραφή κι ένα κομμάτι γράμμα. Πήραν οι Τούρκοι το Μοριά, πήραν τη Σαλονίκη, πήραν και την Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι, που έχει τριακόσια σήμαντρα κι εξήντα δυο καμπάνες. Γ - (συρτός γυναικείος αργός) Από την Πόλη κι ως τα Σέρρας τέτοιο νιο ζευγάρι δεν είδα. Τέτοια νύφη κρουσταλλένια που έχει τα μαλλιά στολίδια σαν του ήλιου τις αχτίνες, Η νυφούλα ντουλμεράκι κι ο γαμπρός περιστεράκι (παλικαράκι). Δ - (ζωναράδικος)* Δώδεκα ευζωνάκια, Παναγιά, Παναγιά, αποφασίσανε, στην Πόλη για να πάνε, να πολεμήσουνε. Στη στράτα που πααίνουν, Παναγιά, Παναγιά, στη Μαυροθάλασσα, ο αέρας που τραβούσε Παναγιά, Παναγιά, παρακαλούνε για βοήθεια. Βοήθα Παναγιά, Παναγιά, θα σε γιορτάσουμε, Κι όσες καντήλες έχεις θα σ τις ανάβουμε, Κι όσα κονίσματα χεις θα τ ασημώνουμε. Ε - (ζωναράδικος) Μικρό πραματευτόπουλο, μαραγκοφρακόπουλο, άιντε, μαραγκοφραγκόπουλα, διαβαίνει από την Πόλη. Σέρνει μουλίτσες τριάντα δυο, μαραγκοφρακόπουλο, γιε μ, μαραγκοφραγκόπουλα, μουλάρια τριάντα πέντε, σέρνει και μια χρυσόμουλα αγνό μαργαριτάρι. Έχει τα πέταλα χρυσά και τα καρφιά ασημένια. Η μούλα παραστράτησε και σ άλλη στράτα πάει. Πάει στη στράτα των κλεφτών και των καπεταναίων. * ζωναράδικος, είναι αργός ανάλαφρος χορός, που το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι το πιάσιμο από τα ζωνάρια των χορευτών. Η μορφή αυτού του χορού υπάρχει σε αρχαίες χορευτικές π α ρ α σ τ ά σ ε ι ς, καθώς και σε βυζαντινές. Τον πόθο των Σαρακατσιαναίων για το ξαναπάρσιμο της Πόλης αλλά και την μαρτυρία της καταγωγής τους,περιέχουν και οι στίχοι που έλεγαν οι Σαρακατσιαναίοι στους γάμους : "Πάντα νουνός και τιμημένος Και στην Πόλη ξακουσμένος Και στ Άγραφα γραμμένος" Ο ΦΛΑΜΠΟΥΡΑΣ: Άλλο χαρακτηριστικό της σχέσης των Σαρακατσιαναίων με την Ορθοδοξία και το Βυζάντιο ήταν «Ο Φλάμπουρας». Ο Φλάμπουρας είναι η σημαία, το λάβαρο της χαράς και «σήμα κατατεθέν» σύμβολο του Σαρακατσιάνικου γάμου, κατ εξοχήν σύμβολο των Σαρακατσιαναίων, ο οποίος θεωρείται εξέλιξη του βυζαντινού λαβάρου. Σε παλαιότερη μορφή του ο φλάμπουρας ήταν πορφυρούς, ενώ στις νεότερες εκδοχές του κυριαρχούν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας δηλ., άσπρο και γαλάζιο. Για το πανί ή σημαία του φλάμπουρα χρησιμοποιείται μαντήλι αφόρεγο που είναι είτε από λευκό σοπάνι (περίπτωση Σαρακατσιαναίων Μωραϊτών, Ηπειρωτών, Κασσανδρινών) είτε από μούργο (σκούρο κόκκινο) υφαντό, ο λεγόμενος μπόχος ή μπόνα, που κυριαρχεί στους Πολίτες Σαρακατσιάνους, (Θράκης και Βουλγαρίας). Για το ράψιμο του φλάμπουρα χρησιμοποιούνταν πάντα συμβολικά τρία βελόνια και τρεις κλωστές χρώματος λευκού, κόκκινου και γαλάζιου. Όταν τελείωνε η κλωστή του ενός βελονιού χρησιμοποιούνταν το άλλο βελόνι. Ο αριθμός των βελονιών συμβολίζει την Τριαδικότητα και αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο για την θρησκευτική λατρεία των Σαρακατσιάνων. Ο Φλάμπουρας λέγεται από άλλους - Μη Σαρακατσιάνους - και φλάμπουρο, ακόμη λάβαρο, και μπαϊράκι. Το λάβαρο είναι ένα είδος ρωμαϊκής σημαίας στην οποία ο Μ. Κωνσταντίνος πρόσθεσε χριστιανικά σύμβολα και τη μετέτρεψε σε αυτοκρατορική σημαία, γύρω στα 330 όταν μετέφερε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του στο αρχαίο Βυζάντιο και το μετονόμασε σε Κωνσταντινούπολη. Οι ονομασίες του φλάμπουρα μας μεταφέρουν πολλά χρόνια πίσω, στα χρόνια της Εθνεγερσίας του 1821, που η Δημοτική Μούσα έλεγε: «κάθε κορφή και φλάμπουρο, κάθε κορφή και κλέφτης.» ακόμη δε μας ταξιδεύουν και πιο πίσω, στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και όπως ίσως θυμούνται οι παλιότεροι τον φλάμπουρα τον λέγαν και Βυζαντινό και είχε και το επίσημο Βυζαντινό χρώμα: το κόκκινο και το βυσσινί. Και τώρα τι ; Ίσως, για την ειρωνεία της υποθέσεως, το προαιώνιο μαγικοθρησκευτικό τραγούδι με τη μορφή της προφητείας του Πατροκοσμά του Αιτωλού, να έχει κι αυτό σήμερα την ιδιαίτερη σημασία του: Μια μέρα οι Σαρακατσάνοι θα χωριστούν στα τέσσερα. Όσοι παν έβγα ηλιού, θα γυρίσουν φορτωμένοι με αρμαθιές φτώχεια και κακομοιριά. Όσοι πάν κατ το βοριά, θα λουφάξουν. Κι όσοι δεν Βουργαρέψουν, θα κυριέψουν. Στο τέλος όλοι θα χαθούν. Μα σαν χαλάσουν οι Σαρακατσιάνοι, θα χαθεί κι ο κόσμος ολάκερος!! Η καλύτερα νομίζω ότι μας πάει το: «ΠΑΛΙ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΚΑΙΡΟΥΣ ΠΑΛΙ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΘΑ ΝΑΙ!!!» Ο επίλογος ανήκει σε έναν σεβάσμιο γέροντα Σαρακατσάνο που πριν από κάμποσα χρόνια έδωκε μια ευχή σε ένα λιανοπαίδι που έπαιζε μπροστά του: «να σ αξιώσει η Παναγιά να σε παντρέψουν στην Αγιά Σοφιά.»

16 16 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΔΩΣΤΕ ΦΤΕΡΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ Πολλοί από εμάς συχνά παραπονιόμαστε γιατί στα σχολικά και τα πανεπιστημιακά βιβλία δεν υπάρχει αναφορά στους Σαρακατσάνους. Γιατί ο κόσμος μας μπερδεύει με τους Βλάχους και δεν ξέρει ποιοι είμαστε. Γιατί τα χαρακτηριστικά μας, αυτά ακριβώς που μας χαρακτηρίζουν και μας ξεχωρίζουν, ο κόσμος τα αγνοεί. Πολλές φορές κατηγορείται η νέα γενιά των Σαρακατσάνων για άγνοια προς το σαρακατσάνικο στοιχείο. Ότι ξέχασε τα πατροπαράδοτα έθιμα, τις παραδόσεις, τα ήθη. Και πως να μην μαζικοποιηθεί η νέα γενιά; Πώς να μη γυρίσει την πλάτη στο παρελθόν, όταν κανείς δεν της δίδαξε για ποιο λόγο πρέπει να το σέβεται; Και πώς να μη μας μπερδεύουν οι άλλοι, όταν εμείς οι ίδιοι δεν ξέρουμε καλά καλά ποιοι είμαστε; Όταν δε σεβόμαστε οι ίδιοι όλα όσα περικλείει η λέξη Σαρακατσάνος; Όλοι με περηφάνια λέμε πως είμαστε οι καλύτεροι! Ότι έχουμε προσφέρει τα μέγιστα στο έθνος και την πατρίδα! Ότι ότι.. και ποιο το όφελος αν μόνο εμείς ξέρουμε τα όσα προσέφεραν και προσφέρουν οι Σαρακατσάνοι; Από τη στιγμή που οι Σαρακατσάνοι σταμάτησαν να ζουν με βάση τον νομαδικό τρόπο ζωής και εγκαταστάθηκαν μόνιμα πια σε πόλεις και χωριά, έγιναν ακόμα πιο εσωστρεφείς για να μη χαθούν, να μην αλλοιωθούν. Μια αντίδραση απόλυτα φυσιολογική και που χάρη σε αυτή την αντίδραση κρατήθηκε ζωντανό το σαρακατσάνικο στοιχείο. Όμως φτάσαμε στην άλλη άκρη. Απομονωθήκαμε. Ακόμα και οι σύλλογοι που έχουν ένα σπουδαίο ρόλο και έχουν προσφέρει μεγάλο έργο στη διατήρηση της παράδοσής μας, ακόμα και αυτοί απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά σε Σαρακατσάνους. Κάποιοι από αυτούς, και αυτοί τα τελευταία χρόνια, κάνουν ανοίγματα προς τις τοπικές κοινωνίες. Μήπως λοιπόν δεν φταίνε οι άλλοι; Μήπως η ευθύνη βαραίνει εμάς; Κατά τη γνώμη μου ναι. Ποτέ δε θα αμφισβητηθεί και κυρίως από ανθρώπους σαν εμένα, που ενταχθήκαμε στους κόλπους κάποιου συλλόγου, ότι οι σύλλογοι δε χρειάζονται. Αντιθέτως, είναι η βάση στην οποία πρέπει να πατήσουμε, για να ανοίξουμε τα φτερά μας προς τον έξω κόσμο. Το γεγονός ότι οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν αυξηθεί, πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε ότι η νέα γενιά θέλει να μην ξεχάσει το παρελθόν της και να προσφέρει στη διατήρησή του. Η νέα γενιά δε γυρίζει την πλάτη στο παρελθόν. Θέλει να το μάθει και να το διατηρήσει και να το διαδώσει σε όλο τον κόσμο. Για αυτό ακριβώς πιστεύω ότι ενέργειες όπως η δημιουργία του διαδικτυακού ραδιοφώνου από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων είναι αξιόλογες και πρέπει να στηρίζονται από όλους. Είναι σημαντικό να έχουμε οι Σαρακατσάνοι ένα βήμα για να κοινωνούν στον κόσμο την παράδοσή μας, την προσφορά μας στο έθνος και την πατρίδα, την κουλτούρα μας. Είναι σημαντική κίνηση, γιατί μπορεί να προσελκύσει τους νεότερους, κατά κύριο λόγο γνώστες της τεχνολογίας, να εξωτερικεύσουν τις ιδέες τους, τα θέλω τους, με ένα φρέσκο τρόπο! Έτσι η παράδοση συναντά την τεχνολογία. Συναντά τους νέους. Συναντά το μέλλον. Γιατί ποιος θέλει μια στείρα παράδοση κολλημένη στο παρελθόν; Ποιος θέλει μια παράδοση που να μη δίνει τόπο στα νιάτα; Συχνά παρομοιάζουμε την παράδοση με τις ρίζες ενός δέντρου. Όσο πιο βαθιές και γερές είναι οι ρίζες τόσο πιο πολύ θα αντέξει το δέντρο στους ανέμους. Όμως το δέντρο βγάζει νέα φύλλα. Νέα κλωνάρια. Τα νέα φύλλα και τα νέα κλωνάρια θέλουν χώρο και χρόνο να αναπτυχθούνε. Αυτό θέλουν και τα Σαρακατσανόπουλα! Έχοντας ως γερή βάση την παράδοση, θέλουν να αναπτυχθούν. Ιδέες όπως αυτή του ραδιοφώνου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσάνων πιστεύω ότι είναι αξιόλογες, εφόσον δώσουν και βήμα στη νέα γενιά. Ελπίζω εσείς οι μεγαλύτεροι να εμπιστευτείτε εμάς τους νεότερους, να μας δίνετε κίνητρα και τρόπους αν ασχολούμαστε με την παράδοση, να είστε σύμβουλοί μας και να μας σώζετε από τις κακοτοπιές. Να είστε σίγουροι ότι κι εμείς αγαπάμε την παράδοσή μας, απλά θέλουμε να τη γνωρίσουμε και να τη διαδώσουμε με τον δικό μας τρόπο, που να ταιριάζει στη γενιά μας και στα νιάτα μας. Δώστε μας νέες ιδέες όπως το ραδιόφωνο, και αφήστε μας να ανοίξουμε τα φτερά μας. Να είστε σίγουροι πως με εσάς πλάι μας, όχι μόνο δε θα ξεχαστεί η παράδοση και η κουλτούρα των Σαρακατσάνων, αλλά θα τη γνωρίσουν και οι νέες γενιές και ο υπόλοιπος κόσμος! Βασιλική Γ. Καραγιάννη Ιστορικός Αρχαιολόγος Μέλος κατά σειρά ετών στα Δ.Σ. του συλλόγου Σαρακατσάνων Φοιτητών Θεσσαλονίκης Κοινή συνδιάσκεψη Δ.Σ. της Π.Ο.Σ.Σ. με συλλόγους Σαρακατσαναίων της Θεσσαλίας και τοπικών αρχών με θέμα: «Το 33ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων στο Περτούλι» Την Παρασκευή 26 Απριλίου τα μέλη Δ.Σ. της Ομοσπονδίας συναντήθηκε με μέλη των συλλόγων Σαρακατσαναίων Τρικάλων, Λαρίσας, Καρδίτσας, Ελασσόνας, Σούρπης, Μαγνησίας, Φαρσάλων στα γραφεία του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν Τρικάλων, στον ιδιόκτητο εξωτερικό χώρο του συλλόγου λίγο έηω από την πόλη των Τρικάλων. Σκοπός της συνάντησης ήταν να συζητηθούν οργανωτικά θέματα του ανταμώματος όσον αφορά τις τριήμερες εκδηλώσεις και τι θα περιλαμβάνουν, πού θα αφιερωθεί το φετινό αντάμωμα κ.α. Όλα τα παρευρισκόμενα μέλη ανέπτυξαν το σκεπτικό τους και τις προτάσεις τους οι οποίες, στην πλειψηφία τους, ήταν καινοτόμες και κυρίως υλοποιήσημες, τις οποίες θα λάβει σοβαρά υπόψη το Δ.Σ. της Ομοσπονδίας. Να σημειωθεί ότι την Ομοσπονδία ακολούθησαν και συμμετείχαν ενεργά με τις παρεμβάσεις τους οι κύριοι Γιαννιώτης Θεόδωρος, επίτιμος πρόεδρος της Π.Ο.Σ.Σ., και Μπομπότας Βασίλειος, μέγας χορηγός της Π.Ο.Σ.Σ. Την Παρασκευή 26 Απριλίου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη των μελών του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσ π ο ν δ ί α ς Συλλόγων Σαρακατσαναίων στα Τρίκαλα με σκοπό την καλύτερη οργάνωση του φετινού ανταμώματος στο Περτούλι. Αρχικά έλαβε χώρα συνάντηση της Π.Ο.Σ.Σ και του προέδρου του τοπικού συλλόγου κ. Ρούσσα Χρήστο με τον Αντιπεριφερειάρχη Τρικάλων κ. Χρήστο Μιχαλάκη και το Δασάρχη Περτουλίου κ. Νικόλαο Χασάναγα στην Πύλη Τρικάλων. Η συνάντηση έγινε σε πολύ καλό κλίμα, με το Δασάρχη να υπόσχεται να μην επαναληφθούν τα δυσάρεστα των 2 προηγούμενων ετών καθώς και να μας βοηθήσει στα θέματα των κατασκηνωτών και τον Αντιπεριφερειάρχη να δηλώνει ότι θα δοθεί στην Ομοσπονδία ο,τιδήποτε ζητηθεί ώστε να υπάρξει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα όσον αφορά και την οργάνωση αλλά και την εικόνα του χώρου των τριήμερων εκδηλώσεων του ανταμώματος. Αργότερα, στα γραφεία του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Τρικάλων «Τα Κονάκια» τα μέλη του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας είχαν συνάντηση με τον Αντιδήμαρχο δήμου Πύλης κ. Πλεξίδα Ευθύμιο, με τον Αντιδήμαρχο Διοικητικών- Οικονομικών Υπηρεσιών-Ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του δήμου Πύλης κ. Τεντολούρη Πέτρο και τον πρόεδρο του ορεινού όγκου(επαγγελματιών και βιοτεχνών της περιοχής) κ. Κουτούλα Γιώργο. Από τους εν λόγων τοπικούς φορείς ζητήθηκε η καλύτερη δυνατόν συνεργασία με την Ομοσπονδία με σκοπό την προσαρμογή του χώρου του ανταμώματος, την κατασκευή καλυβιών κ.α. όπως και η καλύτερη δυνατόν φιλοξενία από τους επαγγελματίες του Περτουλίου, της Ελάτης και του Νεραϊδοχωρίου, αντίστοιχα.

17 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 Το σαρακατσάνικο τσομπανόσκυλο Ο φύλακας των κοπαδιών 17 Tου Δημήτρη Σ. Χαρίση φοιτητή τμήματος Οικονομικού ΠΑ.ΜΑΚ. Στην απεραντοσύνη και στη μοναξιά του δάσους, στα ρουμάνια και στα πλάια που περνούσε τη νύχτα με το κοπάδι, μόνος σύντροφος και προστάτης του Σαρακατσάνου ήταν, το τσοπανόσκυλο του. Αυτό θα τον ειδοποιούσε εάν αισθάνονταν μια απειλή, αυτό θα προστάτευε το κοπάδι του από τα ζ'λάπια, τους λύκους και τι αρκούδες, δίνοντας και τη ζωή του ακόμα. Τότε μέσα στη νύχτα και μπροστά στην απειλή, τσομπάνος και σκυλί γινόταν ένα. Το σκυλί προσπαθώντας να προστατεύει το αφεντικό του και το κοπάδι από το λύκο και ο τσομπάνος «αναγκάζοντας» το με φωνές καιχουιασματα, όταν αυτό κιότευε από το χτύπημα των δοντιών του λύκου. Μόνο αν κάποιος έχει ζήσει από κοντά αυτές τις στιγμές μπορεί να τις νιώσει. Αυτή η στενή σχέση με τα σκυλιά αλλά και η αναγκαιότητα τους έκανε τους Σαρακατσάνους να δείξουν πολύ μεγάλο ζήλο στην επιλογή των σωστών σκυλιών. Αυτό τους οδήγησε σε μια επιλεκτική εκτροφή από την οποία διατηρούνταν μόνο τα πιο ικανά,αρτιμελή και άξια σκυλιά. Ένα σκυλί κατώτερο ή με ανωμαλίες δεν είχε θέση ανάμεσα στα άξια σκυλιά που θα προστάτευαν τα κοπάδια τους αλλά και αυτούς και τις οικογένειες τους. Λόγο του «κλειστού» τρόπου ζωής τους αλλά και της κλειστής και κατά κάποιο τρόπο απομονωμένης κοινωνίας τους, τα σκυλιά δεν είχαν επαφή με άλλα ξένα, ώστε να δημιουργηθούν προσμίξεις με άλλες ράτσες, πράγμα που θα αλλοίωνε τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό διατήρησε τη ράτσα σε κάλο επίπεδο. Επί τουρκοκρατίας, πολλοί Σαρακατσαναίοι έφυγαν προς τη σημερινή Βουλγαρία κυρίως λόγω των διώξεων από τους Τούρκους αλλά και για να βρουν καλύτερα βοσκοτόπια για τα κοπάδια Άλλοι πάλι μετακινούνταν ελεύθερα μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας λόγω των ανύπαρκτων τότε συνόρων. Όταν αργότερα τα σύνορα πήραν την σημερινή τους μορφή, οι πιο πολλοί Σαρακατσαναίοι έμειναν εκεί και δεν μπόρεσαν να γυρίσουν. Ο τρόπος ζωής τους, εκεί έγινε ακόμα ποιο συντηρητικός και οι επαφές με τους ντόπιους ήταν ελάχιστες. Ήταν πιο επιφυλακτικοί με τους ξένους που αντιμετώπιζαν εκεί και αυτό δημιούργησε μια εσωστρέφεια στην κοινωνία τους. Το ίδιο ίσχυε για τα κοπάδια και στα σκυλιά τους, πράγμα που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη λαγαρότητα της «γραμμής» των σκυλιών. Έτσι διατηρήθηκε η ράτσα που ξέρουμε σήμερα, με το όνομα «Σαρακατσάνικος Ποιμενικός». Η ράτσα αυτή, η οποία έχει προέλευση από τους αρχαιοελληνικούς ποιμενικούς Μολοσσικούς σκύλους, υποστηρίζεται ότι είναι μία από τις αρχαιότερες τις Ευρώπης. Οι Σαρακατσαναίοι έδιναν ιδιαίτερη σημασία και προσοχή στα σκυλιά τους. Για να τα βοηθήσουν να ακούν καλύτερα και να αντιλαμβάνονται τον εχθρό, έκοβαν το δεξί αυτή τους όταν ήταν ακόμα κουτάβια, με τέτοιο τρόπο ώστε να μένει όρθιο. Έτσι ο ακουστικός πόρος έμεινε έμεινα ακάλυπτος και διευκολύνονταν η ακοή. Ακόμη, για αισθητικούς λόγους έκοβαν την ουρά περίπου στη μέση. Υπήρχαν όμως και αυτά που γίνονταν με κοντή ή σχεδόν καθόλου ουρά. Αυτά τα έλεγαν «κολοβά». Για να προστατέψουν τα σκυλιά τους από τις δαγκωματιές των λύκων, αλλά και των άλλων σκυλιών σε μια πιϋανή μάχη, τους φορούσαν ένα περιλαίμιο με καρφιά. Το πε-ριλα'ιμιο αυτό λεγόταν «χανάκα» και έχει προέλευση από τα βυζαντινά ακόμα χρόνια, όπου λεγόταν «λυκομαχίν». Ήταν τόσο συνδεμένη με τα σκυλιά τους που μπορούσαν να διακρίνουν τον διαφορετικό τρόπο που αυτά αλύχταγαν, αναλόγως την περίσταση.

18 18 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Συνάντηση Π.Ο.Σ.Σ.- Συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Κιλκίς με αφορμή την ανάληψη του 24ου Οργανωτικού Συνεδρίου Την Πέμπτη 11 Απριλίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση μελών του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων με μέλη του νέου Δ.Σ του συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Κιλκίς «Ο Φλάμπουρας» καθώς και πρών μέλη του συλλόγου. Η συνάντηση έλαβε χώρα στα γραφεία του συλλόγου μέσα σε πολύ ευχάριστο και φιλικό κλίμα. για την κοινωνία του Κιλκίς. Από την πλευρά των μελών του Δ.Σ. τη Ομοσπονδίας, ο πρόεδρος κ. Γεώργιος Μουτσιάνας τόνισε τη σημασία που θα έχει το επόμενο συνέδριο και το δρόμο πάνω στον οποίο θα πρέπει να κινηθούμε όλοι με σκοπό το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, χωρίς να παραλείψει βέβαια ότι η Π.Ο.Σ.Σ. θα βρίσκεται δίπλα σε κάθε τέτοια προσπάθεια. Ο σκοπός της επίσκεψης αυτής, εκτός του διαλόγου και της γνωριμίας που εντάσσονται στην φιλοσοφία της νέας διοίκησης της Ομοσπονδίας για τη σύσφιξη των περαιτέρω σχέσεων Π.Ο.Σ.Σ. και συλλόγων, ήταν το 24ο πανελλήνιο οργανωτικό συνέδριο Σαρακατσαναίων το οποίο θα πραγματοποηθεί στην πόλη του Κιλκίς το 2015 με διοργανωτή τον τοπικό σύλλογο. Αν και πρόωρα, συζητήθηκαν θέματα που αφορούν τον προγραμματισμό που πρέπει να γίνει ώστε να ανεβεί ακόμη περισσότερο το επίπεδο του συνεδρίου, η αρχή του οποίου έγινε στη Λάρισα Τα μέλη του συλλόγου καθώς και τα παλαιά, κάτι το το οποίο δείχνει την πολύ καλή συνεργασία μεταξύ τους, έδωσαν την υπόσχεση ότι θα πράξουν τα μέγιστα ώστε το 24ο οργανωτικό συνέδριο να αποτελέσει ορόσημο για του Σαρακατσαναίους αλλά και AΦΟΙ ΑΛΑΦΡΟΠΑΤΗ -Π.ΣΠΑΘΟΥΛΑΣ-Α.ΖΗΣΙΜΟΣ Α.Ε.

19 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟ ΠΕΡΤΟΥΛΙ Του Θεόδωρου Γιαννακού, Εκπαιδευτικός Στο Περτούλι των θεσσαλικών Αγράφων, την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου, γίνεται το κορυφαίο αντάμωμα των Σαρακατσιαναίων. Είναι μια τοποθεσία με άπειρο φυσικό κάλλος και με τουριστική υποδομή. Με λίγα λόγια είναι ένα μέρος που έχει πολλές προϋποθέσεις για να γίνεται το ετήσιό μας αντάμωμα. Το μεγάλο μειονέκτημα στην ιστορία που λέγεται Περτούλι είναι ότι δεν μπορούμε να φτειάξουμε υποδομή (τσελιγκάτο π.χ.), για να αποκτήσει ο χώρος αυτός τα χαρακτηριστικά που εμείς θέλουμε να του προσδώσουμε. «Άμα δε σε θέλουν στο χωριό, μη ρωτάς που ναι του παπά το σπίτι», λέει η παροιμία. Αυτό κάνουμε κι εμείς. Πηγαίνουμε εκεί κάθε χρόνο, φτειάχνουμε όπως όπως κάνα δυο κονάκια, τα χαλάμε στο τέλος της εκδήλωσης και του χρόνου πάλι τα ίδια. Απ ό, τι γνωρίζω, το Περτούλι το πρότειναν κάποιοι σαν προσωρινή λύση για το πρώτο μας αντάμωμα. Απώτερος σκοπός ήταν να βρούμε μια τοποθεσία για να φτειάξουμε εκεί την υποδομή που θέλαμε. Πέρασαν τριάντα χρόνια και το προσωρινό έγινε μόνιμο. Άλλωστε, στην Ελλάδα ουδέν μονιμότερον του προσωρινού. Το Περτούλι εξυπηρετεί σήμερα τα αρχικά μας σχέδια; Νομίζω πως όχι. Οφείλουμε να προσδώσουμε στο αντάμωμά μας τον χαρακτήρα που πρέπει. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να έχουμε και την ανάλογη υποδομή κι όσο δεν μπορούμε να την έχουμε στο Περτούλι, πρέπει ν αλλάξει τρύπα το παλούκι. Σίγουρα υπάρχουν πολλές δυσκολίες και πολλοί προβληματισμοί. Πρέπει να τα ξεπεράσουμε όλα αυτά και ν αρχίσουμε βήμα βήμα να υλοποιούμε τους αρχικούς μας στόχους. Όσο το αντάμωμα θα γίνεται στο Περτούλι, τόσο θα ξανοσταίνει. Φοβάμαι θα καταλήξει ένα υπαίθριο πανηγύρι. Ας κοιτάξουμε λίγο τους Συνέλληνες Πόντιους. Οι Πόντιοι έχουν σημείο αναφοράς την Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο. Εκεί έχουν κτίσει λαμπρό ναό και πάνε και προσκυνάνε τα ιερά τους και τα όσιά τους. Έχουν υποδομή. Ας δούμε λίγο και τον δικό μας τον Γυφτόκαμπο. Κατά γενική ομολογία είναι το καλύτερο περιφερειακό αντάμωμα. Κι όλα αυτά γιατί βρέθηκαν άνθρωποι με όραμα και έκαναν αυτό που έπρεπε. Γνωρίζω ότι υπάρχουν σχέδια η σαρακατσιάνικη στάνη στον Γυφτόκαμπο να λειτουργεί σαν υπαίθριο λαογραφικό μουσείο. Μακάρι να γίνει όχι μόνο γιατί το αξίζει, αλλά και γιατί έτσι θα έχει και προοπτική στο μέλλον. Για να υλοποιήσουμε τους αρχικούς μας στόχους για το πανελλήνιο αντάμωμά μας χρειαζόμαστε ανθρώπους με όραμα, ανθρώπους που θα μας πάνε μπροστά. Χρειαζόμαστε γκισέμια. Πρόταση Προτείνω να αρχίσουν οι διεργασίες για να μας παραχωρηθεί έκταση για δημιουργία υποδομών. Οφείλουμε να ξεκινήσουμε από την κοινότητα του Περτουλίου. Αν δεν μας παραχωρήσουν, πρέπει να στραφούμε αλλού. Υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια. Το πανελλήνιο αντάμωμά μας να γίνεται κάθε τρία χρόνια (τα περιφερειακά ανταμώματα να συνεχίσουν να γίνονται κάθε χρόνο). Να γίνεται μία Ολυμπιάδα των Σαρακατσιαναίων με εκδηλώσεις, συνέδρια, χορωδίες, θεατρικά δρώμενα, κ.λπ. Είναι λογικό ότι, όταν μία εκδήλωση γίνεται κάθε τρία χρόνια, μπορεί να οργανωθεί πολύ καλύτερα και μπορούν να παίρνουν μέρος πολλοί Σύλλογοι και με περισσότερο μεράκι. Βασική προϋπόθεση για να γίνουν όλα αυτά είναι η δημιουργία υποδομών. Να συγκροτηθεί μια επιτροπή με βάση την Ομοσπονδία μας που θα αναλάβει τις σχετικές πρωτοβουλίες για να υλοποιήσει την παραπάνω πρόταση. Κάθε μεγάλο ταξίδι αρχίζει με ένα μικρό βήμα. Θα το κάνουμε;

20 20 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013 ΗΧΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ Εν αρχή ήν η μουσική Βασίλειος Σερμπέζης, Αν. Καθηγητής Δ.Π.Θ Ορυθμός, το μέτρο και η συμμετρία προϋπάρχουν του ανθρώπου. Από καταβολής του το ανθρώπινο είδος περιβάλλεται από ένα απέραντο θέατρο εικόνων, ρυθμών και ήχων που δείχνουν να συνδέονται μεταξύ τους με συγκεκριμένες συναρτησιακές σχέσεις ώστε να συνιστούν σύστημα. Ολόκληρος ο ηχητικός κόσμος που ζει στη φύση, που βέβαια δεν είναι καθόλου τυχαίος, έδωσε, πιθανότατα, στον πρωτόγονο άνθρωπο το έναυσμα για δημιουργία μουσικής και τεχνητού ήχου, στην προσπάθειά του να εκφράσει ό,τι δε μπορούσε με λόγια. Η μουσική, κατά συνέπεια όπως και ο λόγος, έχουν αρχή απροσδιόριστη που χάνεται στο βάθος του χρόνου. Πρώτα η πέτρα, που άλλαξε μορφή, έγινε εργαλείο. Αργότερα η σωματική κίνησε απέκτησε με το ρυθμό τη μορφή του χορού. Κι ο λόγος έγινε μουσική. Κι ύστερα επινοήθηκε το μέτρο, ως ιδεότυπο του εκάστοτε ερευνητή, με σκοπό την κατανόηση του ρυθμού. Η έννοια του ρυθμού συναντάται και συνδέεται με την ύπαρξη του ανθρώπου αλλά και ολοκλήρου του σύμπαντος, καθώς ρυθμική και επαναλαμβανόμενη είναι η κίνηση των πλανητών, του κυματισμού της θάλασσας, της παλίρροιας ανάλογα με την περιφορά της Σελήνης γύρω από τη Γη, αλλά και η εμφάνιση των κομητών. Ακόμη και η διαστολή του υπερσφαιρικού σύμπαντος θεωρείται ότι γίνεται κατά τρόπο απόλυτα ρυθμικό. Η επαφή μας με το ρυθμό είναι μια εμπειρία προγενετική, η πρώτη των αισθήσεων του εμβρύου στο μικρόκοσμο της μήτρας. Η αντίληψη του μητρικού περιβάλλοντος, μέσω των παλμικών ήχων της ροής του αίματος και του ρυθμικού ήχου της καρδιάς, παρέχουν στο έμβρυο ένα είδος προστασίας, πρωταρχικής σημασίας για τη μετέπειτα εξέλιξή του. Συνεπώς ο ρυθμός, αποτελεί θεμελιώδες φυσιολογικό φαινόμενο, αλληλένδετο και βασικό οργανωτικό χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Αν και για τις πρώτες μουσικές προσπάθειες δεν υπάρχουν στοιχεία παρά μόνο εικασίες, ωστόσο ασφαλής θεωρείται η υπόθεση ότι η πρώτη μουσική ήταν μάλλον ρυθμική με γενεσιουργές μορφές το χτύπημα των χεριών ή κροτάλων που πρέπει να οδήγησαν στη δημιουργία των πρώτων κρουστών οργάνων. Στη συνέχεια, μάλλον τυχαία, πρέπει να ανακαλύφθηκαν τα πνευστά ενώ πολύ αργότερα, οι άναρθρες κραυγές μετατράπηκαν σε τραγούδι σηματοδοτώντας την έναρξη της πολιτιστικής δημιουργίας. Αναδρομή Παρά το γεγονός ότι πολλοί λαοί ανέπτυξαν σημαντικό μουσικό πολιτισμό, Σουμέριοι, Αιγύπτιοι, Χαλδαίοι, Ινδοί, Πέρσες, εν τούτοις οι Έλληνες είναι αυτοί που θεωρούνται οι κύριοι εκφραστές της πρώτης μουσικής περιόδου, της μονοφωνίας. Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ο όρος μουσική, όπως δείχνουν τα κείμενα που έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας, υποδήλωνε το σύνολο των πνευματικών και διανοητικών επιδόσεων στο χώρο της τέχνης, των γραμμάτων και κυρίως της λυρικής ποίησης. Ήταν η πρωταρχική και αδιάλυτη ενότητα αρμονίας, ήχων και λόγου, δηλαδή ποίησης, αρμονίας ήχων και σχήματος, χορού, όρχησης. Ειδικώτερα, η Θράκη, πατρίδα του μυθικού Ορφέα ο οποίος με τις πρωτοφανείς μουσικές του επιδόσεις, εξημέρωνε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά κι αυτά τα ζώα και τα φυτά, υπήρξε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο η λαμπρή κοιτίδα της μουσικής. Κατά την Ομηρική εποχή, 8ος π.χ. αιώνας, συντελείται μια ταχύτατη άνοδος του μουσικού πολιτισμού που οδηγεί σε πρωτοφανή άνθιση. Το έπος, που έψαλε σε συμπόσια ηγεμόνων υμνώντας τα έργα των θεών και τις σπουδαίες πράξεις των ηρώων ο αοιδός, θεωρείται η αρχαιότερη μορφή συγκροτημένης μουσικής. Στην μεθομηρική περίοδο οι ραψωδοί, με τις χαρακτηριστικές τους ράβδους, ταξίδευαν ανά την Ελλάδα απαγγέλλοντας κομμάτια από τα ομηρικά έπη ή και δικούς τους στίχους, χωρίς όμως τη συνοδεία οργάνων. Ο Λέσβοιος συνθέτης και αοιδός Τέρπανδρος, που έζησε τον 7ο π.χ. αι., θεωρείται ο ιδρυτής της κλασσικής Ελληνικής μουσικής. Λίγο αργότερα ο Πυθαγόρας που εισήγαγε τη Χαλδαϊκή κλίμακα στην Ελλάδα, διαμόρφωσε την οκτάβαθμη μουσική δομή που έχουμε μέχρι σήμερα. Οι αρχαίοι Έλληνες, για τον προσδιορισμό των φθόγγων χρησιμοποιούσαν ονόματα που αρχικά είχαν δοθεί στις χορδές της λύρας σύμφωνα με τη θέση τους στο όργανο, ενώ για τις κλίμακες, ονόματα από τα αντίστοιχα ουράνια σώματα, Κρόνο, Δία, Άρη, Ήλιο, Ερμή, Αφροδίτη και Σελήνη, αλλά και ονόματα από διάφορες ελληνικές φυλές και τον τόπο προέλευσης ή διαμονής τους, όπως, τρόπος Ιωνικός, Φρυγικός, Μιξολύδιος κ.λ.π. Κατά τον 5ο αιώνα π.χ, η μουσική εξελίχθηκε ως αυτόνομη τέχνη, άρχισε η θεωρητική της προσέγγιση και τέθηκαν οι πρώτες επιστημονικές της βάσεις. Ο ίδιος όρος με τη σημερινή του σημασία, και ως τέχνη ανεξάρτητη από την ποίηση, γενικεύτηκε τον 4ο αιώνα π.χ. Απροσδόκητα από τα μέσα του 5ου π.χ. αιώνα αρχίζει πρωτίστως για τη μουσική, σε σχέση με τις άλλες τέχνες, μία καθοδική παρακμιακή πορεία. Αυτή η προοδευτική κατάπτωση θα συνεχιστεί ως το τέλος της ελληνιστικής περιόδου. Όπως συνάγεται μέσα από τις διαμαρτυρίες του Πλάτωνα αλλά και πολλών άλλων κλασσικών συγγραφέων, η παρακμή στη μουσική οφείλεται στην κοινωνική και ηθική οπισθοδρόμηση καθώς και στους μουσικούς νεωτερισμούς που, όπως είναι φυσικό, επακολούθησαν. Η πτωτική αυτή πορεία της μουσικής συνεχίζεται κατά τη Μακεδονική περίοδο οπότε η μουσική δραστηριότητα μεταφέρεται εκτός του μητροπολιτικού Ελλαδικού χώρου σε πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια κ.λ.π. Στους Ελληνιστικούς χρόνους, που για τη μουσική αρχίζουν από τον 4ο π.χ. αιώνα και φθάνουν μέχρι τον 4ο μ.χ., έχουμε ελάχιστους άξιους αναφοράς μουσικούς δημιουργούς όπως ο Μεσομήδης από την Κρήτη, τον 2ο μ.χ. αιώνα, καθώς και ο μεγαλύτερος κατά την αρχαιότητα θεωρητικός της μουσικής, ο Αριστόξενος. Παράλληλα κατασκευάζεται από τον Κτησίβιο (246 έως το 221 π. Χ.) το πρώτο όργανο με ταστιέρα που λειτουργεί με νερό, ο ή η Ύδραυλις. Με κύριο χαρακτηριστικό το μηχανικό παίξιμο με μικρά εξαρτημένα πλήκτρα που πιέζονταν με τα δάχτυλα. Ο ήχος της ήταν εξαιρετικά δυνατός και για το λόγο αυτό τη χρησιμοποιούσαν σε εξωτερικούς χώρους και σε δημόσιες τελετές, όπως ήταν αργότερα τα ρωμαϊκά θεάματα στο αμφιθέατρο. Η ελληνική μουσική τέχνη επηρέασε έντονα τους Ρωμαίους οι οποίοι σε σημαντικό βαθμό την υιοθέτησαν. Η ύδραυλις μετεξελίχθηκε στο ευρωπαϊκό εκκλησιαστικό όργανο που συνδυάστηκε με το Καθολικό Γρηγοριανό μέλος. Ο 10ος αιώνας θεωρείται ορόσημο για την ιστορία της μουσικής γιατί θεωρείται η απαρχή μιας επανάστασης, της πολυφωνίας. Η ιστορία της μουσικής μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις μεγάλες περιόδους: α) Περίοδος της μονοφωνίας, από καταβολής της μέχρι τον 10 μ.χ. αιώνα β) Περίοδος της Πολυφωνίας, από τον 10ο αιώνα μέχρι το 1600 περίπου γ) Νεώτερη εποχή, από το 1600 μέχρι σήμερα, που χωρίζεται σε υποπεριόδους ü Αναγέννηση, , πρώτη όπερα «Ορφέας και Ευρυδίκη», θάνατος του Μπαχ ü Κλασσική εποχή, , θάνατος του Μπετόβεν ü Ρομαντική εποχή, 19ος αιώνας ü Σύγχρονη εποχή, 20ος αιώνας Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, εξακολούθησαν να χρησιμοποιούνται τα όργανα στην κοσμική μουσική, στο θέατρο, στον ιππόδρομο και στην εν χρήσει ποίηση. Παράλληλα με το βυζαντινό μέλος, που αποτελεί έντεχνη μουσική δημιουργία, ο Ελληνικός λαός καλλιέργησε και το δημοτικό τραγούδι. Το Ελληνικό δημοτικό τραγούδι διαιρείται σε δύο κύκλους. Τον ακριτικό, που δημιουργείται από τον 9ο έως και το 12ο αιώνα και εκφράζει τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών στα σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την υπερβολή στις περιγραφές, και τον κλέφτικο που δημιουργείται από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια έως το 1821 και εκφράζει, μαζί με όλα τα άλλα τραγούδια της ίδιας εποχής - ιστορικά, παραλογές, της αγάπης, του γάμου, της ξενιτιάς, μοιρολόγια και άλλα - τη ζωή του νεώτερου Ελληνισμού. Το ελληνικό τραγούδι, αλληλένδετο με το χορό, αποτέλεσε όχι μόνο μια απλή έκφραση λαϊκής δημιουργίας, αλλά και τρόπο εθνικής επιβίωσης. Δυο λόγια για το σαρακατσάνικο τραγούδι Με τη σαρακατσάνικη μουσική ίσως πρέπει να ασχοληθούμε πιο διεξοδικά σε κάποια άλλη ευκαιρία. Αυτό που οπωσδήποτε πρέπει να αναφερθεί εδώ είναι πως θα ήταν ιστορικά άδικο να θωρείται ότι το σαρακατσάνικο τραγούδι έχει τις ρίζες του στα προεπαναστατικά χρόνια. Μια τέτοια αντίληψη δείχνει εξαιρετικά μυωπική και αποτελεί ένα τεράστιο λάθος. Στις μέρες μας η εθνομουσικολογία έχει τα εργαλεία να αποδείξει ότι η σαρακατσάνικη μουσική τεχνοτροπία ξεκινάει πολύ νωρίτερα. Από τον Όμηρο και την κλασσική περίοδο, διατρέχει τη ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή, παίρνοντας τα στοιχεία που θεωρεί απαραίτητα και διαμορφώνεται στη σημερινή της περίπου μορφή μετά τον 14ο μ.χ. αιώνα παράλληλα με τη νεοελληνική γλώσσα κι έτσι φτάνει μέχρι κι εμάς. Σήμερα είναι κοινώς παραδεκτό ότι η ομαλή εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και της μουσικής δεν διακόπηκε ποτέ. Η σοβαρή μελέτη των ήχων και των ρυθμών της δημοτικής μουσικής διαπιστώνει μια άρρηκτη συνέχεια: Όπως, κατά την αρχαιότητα, ήταν αντίθετες η Δώρια με τις Μικρασιατικές «Αρμονίες», έτσι και σήμερα, οι ανημίτονοι ήχοι της ηπειρωτικής Ελλάδας διαφέρουν ριζικά από τους ήχους παράκτιας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το πέρασμα από την προσωδιακή στην σημερινή τονική στιχουργική και ρυθμική τέχνη έγινε βαθμιαία χωρίς να επηρεάσει τα βασικά ρυθμικά σχήματα. Η σαρακατσάνικη μουσική τεχνοτροπία επιβεβαιώνει την παραπάνω επιστημονική άποψη καθώς ταξινομείται στην ευρύτερη κατηγορία της μουσικής της ηπειρωτικής ελλαδικής ενδοχώρας. Με κύριο χαρακτηριστικό την κυριαρχία των ελασσόνων κλιμάκων παρουσιάζει πολύ υψηλή συγγένεια με την Ανατολική Ρούμελη και λιγώτερο με την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και το Μωριά. Η κοινωνικοοικονομική δομή της σαρακατσάνικης κοινωνίας σε σχέση με τα πολύ σημαντικά πολιτικά γεγονότα της τελευταίας εκατονταετίας, έγιναν οι αιτίες που υποχρέωσαν τους σαρακατσάνους της Βαλκανικής σε σχετική διαμονή περιορισμένη σε στενώτερα εθνικά και γεωγραφικά πλαίσια. Έτσι, ανάλογα, κυρίως με τον τόπο της χειμερινής κατοικίας έχουμε σαρακατσάνους Αττικοβοιωτίας, Ρουμελιώτες, Ηπειρώτες, Θεσσαλούς, Μακεδόνες, Κασσανδρινούς, Σερμπιάνους, Βουργαρ νούς και Πολίτες (Κωνσταντινοπουλίτες). Αυτοί οι γεωγραφικοί προσδιορισμοί απέκτησαν ένα ιδιαίτερο νόημα, από τις αρχές του 20ου αιώνα, καθώς άρχισαν να δημιουργούνται σιγά - σιγά κάποιες επί μέρους διαφοροποιήσεις στον εθιμικό και πολιτισμικό τους χαρακτήρα. Παρά την ενιαία εθνική και πολιτισμική ταυτότητα, παρατηρούνται αλληλεπιδράσεις, από ελάχιστες έως αρκετές, της κυρίαρχης και πολλές φορές αλλοεθνούς περιβάλλουσας κοινωνίας. Η μετεξέλιξη τόσο στο σύνολο του Σαρακατσάνικου πληθυσμού όσο και στις κατά τόπους ομάδες, είναι διακριτή και φαίνεται να ακολουθεί την ιστορική πορεία της σταδιακής απελευθέρωσης της Ελλάδας. Έτσι, εκτός από τις μικρές ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις στη φορεσιά, που οπωσδήποτε σχετίζονται με τον τόπο τη σχετικής διαμονής αλλά και με τις χρονικές συγκυρίες, έχουμε κάποια διαφοροποίηση στη διαδικασία του γλεντιού που χαρακτηρίζεται από την υποκατάσταση των τραγουδιστών χορευτών. Η εμφάνιση του φωνογράφου, κυρίως όμως η συμμετοχή της κομπανίας στο γλέντι, μετέβαλαν άρδην προαιώνιες