ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α1 (ΟΡΙΣΜΟΙ) α) Νεοτουρκικό Κίνημα: σελ «Και οι Οθωμανοί ανέπτυξαν χριστιανών της χώρας». β) Βαλκανικό Σύμφωνο: σελ «Η ισορροπία που είχε Συνθηκών της Ειρήνης». γ) ΕΟΚΑ: σελ. 163 «Την 1η Απριλίου τον Μάρτιο του 1956». ΘΕΜΑ Α2 (Σ Λ) α) ΛΑΘΟΣ β) ΛΑΘΟΣ γ) ΣΩΣΤΟ δ) ΛΑΘΟΣ ε) ΣΩΣΤΟ ΘΕΜΑ Β1 σελ «Τον αρχικό γενικό ενθουσιασμό. από την πλειοψηφία του κοινοβουλίου». ΘΕΜΑ Β2 σελ. 154 «Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ως πατέρες της Ευρώπης». ΘΕΜΑ Γ1 α) Είναι κοινώς αποδεκτό πως στα μέσα του 19 ου αιώνα η οικονομία της Ευρώπης πέρασε στα χέρια της βιομηχανίας. Ενώ, δηλαδή, στις αρχές του 19 ου αιώνα η οικονομία βασιζόταν κατά βάση στον αγροτικό τομέα, παρατηρήθηκε στροφή στην ενίσχυση του δευτερογενούς τομέα παραγωγής. Βέβαια, η Αγγλία ήταν η χώρα αυτή που αποτέλεσε την αφετηρία ενός νέου παραγωγικού συστήματος, του εργοστασιακού. 1

2 Πιο συγκεκριμένα, ο λόγος για τον οποίο οι επαναστατικές αλλαγές στην τεχνολογία και στην οργάνωση της βιομηχανικής παραγωγής συνέβησαν πρώτα στην Αγγλία είναι ότι εκεί υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες. Στην Αγγλία στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, όπου συντελέστηκε πρώτα η εκβιομηχάνιση της παραγωγής, παρουσιάστηκαν στο τελευταίο τέταρτο του 18 ου αιώνα μεγάλη αύξηση της ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων και ταυτόχρονα αδυναμία των παραγωγών και των εμπόρων να ικανοποιήσουν αυτή τη ζήτηση. (ΒΙΒΛΙΟ) Τεχνολογικά επιτεύγματα ωστόσο έδωσαν τη δυνατότητα μεγάλης αύξησης της παραγωγής κλωστών και υφασμάτων. Τη μηχανική ανέμη, την «κλώστρια Τζένη», όπως ονομάστηκε ακολούθησαν και άλλες εφευρέσεις και τεχνολογικές εφαρμογές τους στην παραγωγή με αποκορύφωμα την ατμομηχανή. Στην Αγγλία εξάλλου υπήρχαν τα απαραίτητα κεφάλαια για επενδύσεις από τη συσσώρευση πλούτου που εξασφάλισε η Εμπορική Επανάσταση.(ΒΙΒΛΙΟ) Η χώρα διέθετε, επιπλέον, σε σύγκριση με τις άλλες χώρες ελεγχόμενες πηγές πρώτων υλών και αγορές βιομηχανικών προϊόντων στις αποικίες της, καθώς και τον απαραίτητο εμπορικό στόλο για την ασφαλή μεταφορά των προϊόντων. Διέθετε, ακόμα, ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο σύστημα πλωτής και οδικής συγκοινωνίας, καθώς και μεγάλες ποσότητες γαιάνθρακα σε βάθος που επέτρεπε την εξόρυξή του με τα μέσα της εποχής. (ΒΙΒΛΙΟ) Πράγματι, η τεράστια αυτή βιομηχανία άνθρακα έδωσε κίνητρο για τη βασική εφεύρεση που έμελλε να μετασχηματίσει τις βιομηχανίες των κεφαλαιούχων, τον σιδηρόδρομο. Γιατί τα ορυχεία δε χρειάζονταν απλώς ατμομηχανές μεγάλης ισχύος σε μεγάλες ποσότητες, αλλά και αποτελεσματικά μέσα μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων άνθρακα. (ΠΗΓΗ- ΚΕΙΜΕΝΟ Α) Τα οφέλη από τη λειτουργία του σιδηροδρόμου φάνηκαν ήδη από τις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής του. Όπως χαρακτηριστικά παρουσιάζει ο Hobsbawn, μεταξύ η παραγωγή σιδήρου στη Βρετανία αυξήθηκε από σε τόνους, η παραγωγή άνθρακα τριπλασιάστηκε από σε τόνους, και η αύξηση αυτή οφειλόταν κυρίως στον σιδηρόδρομο. Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως το 1830 υπήρχαν μερικές δωδεκάδες μίλια σιδηροδρομικών γραμμών σε όλο τον κόσμο, ενώ το 1840 αυξήθηκαν σε και ως το 1850 ξεπέρασαν τα μίλια, τα οποία κατασκευάστηκαν κατά μεγάλο μέρος με βρετανικά κεφάλαια, μηχανήματα και βρετανική τεχνογνωσία γεγονός που πιστοποιεί την αναγκαιότητα και λειτουργικότητα του σιδηροδρόμου. (ΠΗΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ Α) Τέλος, χαρακτηριστικό για την εκβιομηχάνιση της Αγγλίας είναι ότι διέθετε ανεπτυγμένο πιστωτικό σύστημα, αλλά και νομοθεσία που ευνοούσε την απρόσκοπτη λειτουργία της αγοράς. Η εκβιομηχάνιση του δευτερογενούς τομέα παραγωγής συντελέστηκε από τον ιδιωτικό τομέα, σε καθεστώς ακώλυτης λειτουργίας της αγοράς.(βιβλιο) 2

3 β) Βέβαια, όλες αυτές οι συνθήκες οδήγησαν και στην ανάγκη να βρεθεί ανθρώπινο δυναμικό που θα απασχοληθεί στις νέες αυτές και μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, ο Hobsbawn, ο πρώτος και ίσως ο ζωτικότερος παράγοντας που έπρεπε να κινητοποιηθεί και να ανακατανεμηθεί ήταν η εργασία, γιατί βιομηχανική οικονομία σήμαινε απότομη πτώση του γεωργικού πληθυσμού και απότομη αύξηση του μη γεωργικού πληθυσμού, που θα ζει πλέον στα αστικά κέντρα. (ΠΗΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ Β) Έτσι, πιο συγκεκριμένα, στην Αγγλία υπήρχε το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό (ΒΙΒΛΙΟ), που προήλθε από τον προηγουμένως μη βιομηχανικό τομέα. Επίσης, είχαν ατονήσει οι μεσαιωνικές συντεχνίες (ΒΙΒΛΙΟ), με αποτέλεσμα ο αγροτικός πληθυσμός στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό να μεταναστεύει κυρίως από την Ιρλανδία- και να αποτελεί την πιο εμφανή πηγή εργατικού δυναμικού. Τα μεταναστευτικά αυτά ρεύματα συμπλήρωναν διάφοροι μικροπαραγωγοί και οι φτωχοί εργαζόμενοι. Επίσης, βασικό χαρακτηριστικό του εργατικού δυναμικού θεωρείται και το γεγονός ότι στα εργοστάσια ήταν πιο βολικό να προσλαμβάνονται γυναίκες και παιδιά, επειδή ήταν ευπειθέστεροι και χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι. Αξίζει για παράδειγμα να σημειωθεί ότι μεταξύ 1834 και 1847 περισσότερο από το 50% των εργαζομένων ήταν γυναίκες και μικρά κορίτσια και ακολουθούσαν σε ποσοστό τα αγόρια κάτω των 18 χρόνων. (ΠΗΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ Β) Σχετικά με τις συνθήκες εργασίας πρέπει να επισημανθεί πως δεν ήταν ευνοϊκές. Ίσα ίσα το εργοστάσια θεωρούταν ως κάτι μόλις προτιμότερο από την σκλαβιά, και όλοι, εκτός από τους πεινασμένους, προσπαθούσαν να το αποφύγουν. Υπήρχαν, βέβαια, ορισμένοι που προσπαθούσαν με πείσμα να αντισταθούν στις άθλιες και εξοντωτικές συνθήκες και στη δρακόντεια πειθαρχία, για αυτό άλλωστε και οι εργοστασιάρχες προτιμούσαν τις γυναίκες και τα παιδιά. Τέλος, αξίζει να τονιστεί πως ακόμα και η υλική κατάσταση είχε αρχίσει να παρουσιάζει επιδείνωση. (ΠΗΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ Β) Κλείνοντας, όπως και να έχει είναι γεγονός ότι με τη Βιομηχανική Επανάσταση η αλλαγή συντελέστηκε. Η εκβιομηχανοποίηση της οικονομίας εξαπλώθηκε γρήγορα και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και των Η.Π.Α. και ως την έκρηξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. 3

4 ΘΕΜΑ Δ1 α) Γεγονός αποτελεί πως τον Αύγουστο του 1914 η Ευρώπη κατολίσθησε στη μεγαλύτερη έως τότε πολεμική περιπέτεια. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος χαρακτηρίστηκε ως ο πλέον φονικότερος πόλεμος, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία της γηραιάς ηπείρου τα περισσότερα θύματα προκλήθηκαν από τα φονικά όπλα των εμπολέμων. Έτσι, το 1918 τελείωσε ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος ύστερα από τεράστιες καταστροφές και μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές αναστατώσεις. (ΒΙΒΛΙΟ) Από τα άνδρες που επιστρατεύτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου πάνω από σκοτώθηκαν στα διάφορα πεδία των μαχών και τραυματίστηκαν. Τα θύματα ανάμεσα στους αμάχους δεν ήταν λιγότερα από τους νεκρούς στρατιώτες. (ΒΙΒΛΙΟ) Χαρακτηριστικά είναι τα νούμερα του δοθέντος πίνακα που πιστοποιούν τη φρίκη και την έκταση των συνεπειών του πολέμου καταγράφοντας τις ανθρώπινες απώλειες. Ειδικότερα, παρατηρείται πως η Ρωσία είχε τον μεγαλύτερο αριθμό νεκρών που καταγράφονται σε Ακολουθούν η Γερμανία με νεκρούς και τραυματίες, η Γαλλία με νεκρούς και τραυματίες ποσοστά που αγγίζουν το 60% των επιστρατευμένων της-, η Αυστροουγγαρία με νεκρούς και τραυματίες και η Μεγάλη Βρετανία με νεκρούς και τραυματίες. Όπως είναι φυσικό, πίσω από τους αριθμούς κρύβονται ανθρώπινες ζωές, οι οποίες όσον αφορά τους τραυματίες οδηγήθηκαν σε ψυχικό μαρασμό αλλά και κοινωνικό αποκλεισμό. Χαρακτηριστική είναι η αγανάκτησή τους που αποδεικνύεται από τα λόγια ενός τραυματία, του Maurice Leblanc, ο οποίος επισημαίνει την περιθωριοποίησή τους καθώς μιλά για ακρωτηριασμένους, κουλούς, μονόφθαλμους, παραμορφωμένους, οι οποίοι παραγκωνίζονται και νιώθουν πέραν του σώματος και ψυχικά τραυματισμένοι. (ΠΗΓΗ- ΚΕΙΜΕΝΟ Α ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟ Β) Έπειτα, κρίνεται δυσκολότερο να υπολογιστεί το ηθικό τίμημα του πολέμου. Η προβολή της νίκης ως υπέρτατου σκοπού που δικαιολογεί όλα τα μέσα υποβίβασε τις βασικές αξίες του δυτικού πολιτισμού. Ο πόλεμος εξασθένισε και υπονόμευσε θεσμούς και αξίες, όπως την κοινοβουλευτική δημοκρατία, τα φιλελεύθερα ιδεώδη και την ελεύθερη οικονομία και εισήγαγε ή επέτεινε άλλους θεσμούς, όπως τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία και την παρέμβαση στρατιωτικών στην πολιτική. (ΒΙΒΛΙΟ) Επίσης, σε οικονομικό επίπεδο η Γαλλία και η Αγγλία δεν είχαν πλέον κανένα κέρδος από τα κεφάλαια που είχα τοποθετήσει στη Ρωσία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι οικονομίες τους αποδυναμώθηκαν και έχασαν τα πλεονεκτήματά που τους έδινε το οικονομικό τους προβάδισμα απέναντι στ η Γερμανία και σε άλλες χώρες. Έτσι, το οικονομικό αυτό κενό 4

5 μπόρεσαν να το καλύψουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, που θεωρούνται οι μόνοι πραγματικοί νικητές, αφού και σχετικά με τις ανθρώπινες απώλειες, οι νεκροί δεν ξεπέρασαν τους Διατήρησαν το έδαφός τους άθικτο, χωρίς υλικές καταστροφές και έγιναν οι δανειστές όλων των εμπόλεμων χωρών. (ΠΗΓΗ- ΚΕΙΜΕΝΟ Β) Παρατηρεί, λοιπόν, κανείς ότι ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος στοίχισε κυρίως στην Ευρώπη. Δεν πρέπει να παραληφθεί όμως και ότι δημιούργησε συνέπειες και σε διεθνές επίπεδο. β) Αρχικά όσον αφορά το διεθνές επίπεδο, ο πόλεμος οδήγησε στην αναθεώρηση πολλών αρχών και δογμάτων που ρύθμιζαν έως τότε τις διεθνείς σχέσεις. (ΒΙΒΛΙΟ) Η δήλωση του προέδρου των ΗΠΑ Ουίλσον για την αυτοδιάθεση των λαών, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 1918, προσέδωσε ιδεολογική υπόσταση στη σύρραξη και επιτάχυνε την αποσταθεροποίηση και τη διάλυση των δύο πολυεθνικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης, της Αυστροουγγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. (ΒΙΒΛΙΟ) Πιο συγκεκριμένα, στα περίφημα «14 σημεία», πάνω στα οποία θα έπρεπε να βασιστεί η μελλοντική ειρήνη, αναφέρονταν με πολύ καινοτόμο τρόπο το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των λαών, και εισηγούνταν η εγκατάλειψη της μυστικής διπλωματίας, η ελευθερία των θαλασσών, ο αφοπλισμός, οι «αμοιβαίες εγγυήσεις πολιτικής ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας» και όλα αυτά στο πλαίσιο της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία συστάθηκε μετά το τέλος του πολέμου. (ΠΗΓΗ-ΚΕΙΜΕΝΟ Γ) Έτσι, φανερώνεται πως στόχος της παρέμβασης του Ουίλσον ήταν να καταδειχθεί πως ο μεταπολεμικός κόσμος θα είχε βελτιωμένη λειτουργία, βασιζόμενος σε αρχές κοινά αποδεκτές. Επεδίωκε την αποφυγή τριβών μεταξύ των χωρών και τον κατευνασμό της ανησυχίας των ηττημένων χωρών. (ΠΗΓΗ- ΚΕΙΜΕΝΟ Γ) Επομένως, γίνεται αντιληπτή η κοινή προσπάθεια για επικράτηση και διατήρηση της ειρήνης. Γεγονός που φανερώθηκε και στο Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι, όπου οι νικητές ανέλαβαν να χαράξουν εκ νέου τον χάρτη της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής. Δυστυχώς, όμως, στο διάστημα του μεσοπολέμου διαπιστώθηκε πως φαντάσματα του Α Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησαν μια επισφαλή ειρήνη. Επιμέλεια: Σόρτση Σοφία 5