ΠΕΚ Καβάλας Επιμορφωτικό σεμινάριο φιλολόγων 3 &10 Απριλίου &11 Απριλίου Εκπαιδευτικές τεχνικές στο πλαίσιο της ομάδας

Transcript

1 ΠΕΚ Καβάλας Επιμορφωτικό σεμινάριο φιλολόγων 3 &10 Απριλίου &11 Απριλίου 2013 Εκπαιδευτικές τεχνικές στο πλαίσιο της ομάδας Κωνσταντίνα Κηροποιού Σχολική σύμβουλος ΠΕ2 Καβάλας

2 Ποιες λέξεις ή φράσεις σου έρχονται συνειρμικά στο νου στο άκουσμα του θέματος : Εκπαιδευτικές τεχνικές στο πλαίσιο της ομάδας ; Απάντησε ελεύθερα, αυθόρμητα, με ό,τι σου έρχεται στο μυαλό

3 Η ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων στους μαθητές εξαρτάται από: την προσαρμογή του μαθήματος στα ενδιαφέροντά τους, την παρουσία νέων στοιχείων, τις ευκαιρίες επιλογής και ενεργού απόκρισης στο μάθημα, τις ευκαιρίες για αλληλεπίδραση μεταξύ τους, την παρουσία παιγνιωδών χαρακτηριστικών σε ασκήσεις του μαθήματος (Bruner 1961, Ανδρούσου 2004)

4 Σύμφωνα με την επικοινωνιακή προσέγγιση της διδασκαλίας η διατήρηση της προσοχής είναι εφικτή, όταν οι μαθητές εμπλέκονται σε δραστηριότητες προφορικής απόκρισης και αλληλεπίδρασης, όταν ο εκπαιδευτικός συζητά ξεκάθαρα τους στόχους του μαθήματος και δίνει οδηγίες, όταν η νέα πληροφορία έχει νόημα, συνδέεται με την παλιά και είναι χρήσιμη, οργανωμένη και οπτική, καθώς και όταν δεν απαιτείται υπερβολικός χρόνος συγκέντρωσης στο μάθημα. (Kougl 1977, De Vecci 2000)

5 1. Καταιγισμός ιδεών (brainstorming) αλλιώς: ιδεοθύελλα, ιδεοκαταιγισμός

6 Τι είναι ο καταιγισμός ιδεών; Είναι μια τεχνική με την οποία οι μαθητές παρακινούνται να προβούν σε ελεύθερη και αυθόρμητη έκφραση ιδεών.

7 Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού, όταν εφαρμόζει τον καταιγισμό ιδεών; Ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να προτείνουν όσο περισσότερες ιδέες μπορούν σχετικά με μια ερώτηση που τους θέτει και τους ενθαρρύνει να εκφράσουν τις ιδέες αυτές με όσο γίνεται πιο γρήγορο ρυθμό, αυθόρμητα ο ένας μετά τον άλλο σε μορφή καταιγισμού. Ο εκπαιδευτικός σημειώνει στον πίνακα τις ιδέες των μαθητών πιστά χωρίς καμία παρέμβαση σε αυτές. Κατόπιν ταξινομεί τις λέξεις που έγραψε σε κατηγορίες και μέσω της τεχνικής ερωτήσεων-απαντήσεων ή μέσω της τεχνικής της συζήτησης ζητά από τους μαθητές να σχολιάσουν τις κατηγορίες που προέκυψαν. Προβαίνει σε σύνθεση των όσων συζητήθηκαν.

8 Τι λέτε; Θέλετε να κάνουμε μάθημα ; Αν συμφωνείτε, εσείς είστε που δώσατε προηγουμένως αυτές τις ωραίες ιδέες και τώρα θα τις αξιοποιήσουμε μαζί. Με άλλα λόγια το μάθημα ξεκινάει. ΛΑΘΟΣ, ξεκίνησε ήδη.

9

10 Παράδειγμα-Η ζωή στην Αρχαία Σπάρτη [Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να σημειώσει στον πίνακα τις ιδέες των μαθητών πιστά χωρίς καμία παρέμβαση σε αυτές]. είλωτες τα κορίτσια δεν ήταν κλεισμένα στα σπίτια σκληρή Η ζωή στην Αρχαία Σπάρτη κοιμόντουσαν πάνω στα καλάμια πόλεμοι μέλας ζωμός

11 - Ταξινομεί τις λέξεις που έγραψε σε κατηγορίες και μέσω της τεχνικής ερωτήσεων-απαντήσεων ή μέσω της τεχνικής της συζήτησης ζητά από τους μαθητές να σχολιάσουν τις κατηγορίες που προέκυψαν. -Προβαίνει σε σύνθεση των όσων συζητήθηκαν είλωτες πόλεμοι Η ζωή στην Αρχαία Σπάρτη σκληρή, μέλας ζωμός κοιμόντουσαν πάνω στα καλάμια τα κορίτσια δεν ήταν κλεισμένα στα σπίτια

12 - Ταξινομεί τις λέξεις που έγραψε σε κατηγορίες και μέσω της τεχνικής ερωτήσεων-απαντήσεων ή μέσω της τεχνικής της συζήτησης ζητά από τους μαθητές να σχολιάσουν τις κατηγορίες που προέκυψαν. -Προβαίνει σε σύνθεση των όσων συζητήθηκαν Οι κοινωνικές τάξεις Η φυσιογνωμία του κράτους πόλεμοι μεγάλο και ισχυρό κράτος Σπαρτιάτες, περίοικοι, είλωτες ( στρατόπεδο) Η ζωή στην Αρχαία Σπάρτη Η καθημερινότητα, σκληρή μέλας ζωμός κοιμόντουσαν πάνω στα καλάμια τα κορίτσια δεν ήταν κλεισμένα στα σπίτια Οι πολιτειακοί θεσμοί δύο βασιλείς πέντε έφοροι Γερουσία Απέλλα

13 Αλλα παραδείγματα (Διδάσκουμε τη νουβέλα του Αδραστου από τις Ηροδότου Ιστορίες της Α Γυμνασίου): Οταν ακούτε για φιλοξενία στην Αρχαία Ελλάδα ποιες λέξεις ή ποιες φράσεις σας έρχονται αμέσως στο μυαλό; Πείτε τις αυθόρμητα και ελεύθερα. (Επαναλαμβάνουμε το απαρέμφατο και προχωράμε στη διδασκαλία της μετοχής ενεργητικής φωνής): Πείτε τύπους του απαρεμφάτου της ενεργητικής φωνής που σας έρχονται εύκολα στο μυαλό (από οποιοδήποτε ρήμα). (Στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας στα Νέα Ελληνικά θέλουμε να εμπλέξουμε τους μαθητές μας στην ανάλυση του θέματος χρήση του internet ) Αναφέρετε λέξεις που σας έρχονται συνειρμικά στο νου όταν ακούτε το θέμα χρήση του internet (Διδασκαλία Λεξιλογικών Πινάκων στα Αρχαία Ελληνικά) Πείτε όσες περισσότερες λέξεις γνωρίζετε που να έχουν την ίδια ρίζα με το φεύγω.

14 Εφαρμογή Εχετε διδάξει στην Αρχαία Ιστορία την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και σκοπεύετε να διδάξετε την ενότητα: Το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου * Υλοποιήστε την τεχνική του καταιγισμού ιδεών στη διδασκαλία αυτού του μαθήματος. Εργαστείτε σε ομάδες (1 καθηγητής-οι άλλοι μαθητές) Οι καθηγητές ρωτούν εφαρμόζοντας την τεχνική του καταιγισμού ιδεών-οι μαθητές απαντούν. (2-3 λεπτά) Οι καθηγητές σκέπτονται πώς θα αξιοποιήσουν τις απαντήσεις των μαθητών τους και θα οδηγηθούν στη σύνθεση του μαθήματος (3 λεπτά) Οι καθηγητές ανακοινώνουν τις σκέψεις τους. *[Αρχαία Ιστορία Α Γυμνασίου, σελ και Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου Α τάξης Γενικού Λυκείου, σελ ]

15 Στην περίπτωση του ατομικού ιδεοκαταιγισμού, κάθε μαθητής σημειώνει σε πρόχειρη κόλλα για ελάχιστο χρονικό διάστημα λέξεις και φράσεις που σχετίζονται με το θέμα του κειμένου (με την τυχαία σειρά που τις σκέφτεται), τις οποίες, έπειτα, συνδέει και οργανώνει. Υπάρχει, επιπλέον, η δυνατότητα για τις σημαντικότερες από τις παραχθείσες ιδέες, ο κάθε μαθητής να γράψει σε ένα πρόχειρο τετράδιο (έχοντας στη διάθεσή του περιορισμένο χρόνο) ένα μικρό κείμενο, χωρίς να ενδιαφέρεται για τη γραμματική ορθότητα ή τη συνοχή του (free writing), ώστε ανεμπόδιστα να παραγάγει υλικό χωρίς οι δομικές και οι συντακτικές απαιτήσεις να του διασπούν τον ειρμό της σκέψης και να τον αποπροσανατολίζουν.

16 Ιδεοκαταιγισμός Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα απελευθερώνει τη σκέψη των μαθητών αξιοποιεί τις εμπειρίες και τη δημιουργικότητά τους Η εφαρμογή του απαιτεί σημαντική εκπαιδευτική εμπειρία εξασφαλίζει τη συμμετοχή και την επικοινωνία διαμορφώνει χαλαρή ατμόσφαιρα τα ζητήματα εξετάζονται από πολλές οπτικές γωνίες αναπτύσσοντας έτσι την κριτική σκέψη

17 2. Παιχνίδι ρόλων

18 Τι συμβαίνει στο παιχνίδι ρόλων; Οι μαθητές υποδύονται ρόλους που συνδέονται με μια συγκεκριμένη κατάσταση στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας.

19 Με ποιο στόχο; Μέσα από τις βιωματικές καταστάσεις που προκύπτουν να κατανοήσουν βαθύτερα τόσο την ίδια την κατάσταση, όσο και τις αντιδράσεις και στάσεις σε αυτήν.

20 Τα διαρθρωτικά μέρη στο παιχνίδι ρόλων είναι: το στήσιμο του δρώμενου (το οποίο οργανώνεται πάνω στα ερωτήματα ποιος, γιατί, πού κ.λπ.), η συγκρότηση ομάδων, η διεξαγωγή της δραματοποίησης και τέλος η συζήτηση

21 Με ποιες προδιαγραφές εφαρμόζεται αυτή η τεχνική; Ο εκπαιδευτικός εξηγεί τους στόχους του παιξίματος ρόλων (για ποιο λόγο γίνεται η δραστηριότητα, τι θα εξεταστεί κ.λ.π). Εμψυχώνει τους μαθητές και δημιουργεί στην τάξη κλίμα εμπιστοσύνης ώστε οι μαθητές που θα υποδυθούν ρόλους να νιώθουν άνετα. Παρουσιάζει το κανονιστικό πλαίσιο Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει το πλαίσιο της ιστορίας και δημιουργεί «καρτέλες ρόλων» για τα πρόσωπα της ιστορίας, όπου αναγράφονται στοιχεία του κάθε ρόλου (φύλο, ηλικία, επαγγελματική ιδιότητα, προβλήματα, χαρακτήρας κλπ)

22 Συνέχεια. Οι μαθητές επιλέγουν εθελοντικά τους ρόλους. Ο κάθε ρόλος μπορεί να παίζεται από περισσότερα του ενός άτομα ώστε να μπορούν να εκφραστούν πολλές δυνατές «εσωτερικές όψεις» που έχει κάθε φορέας του ρόλου. Ο εκπαιδευτικούς εξηγεί στους ηθοποιούς ότι θα πρέπει να παίξουν αυθόρμητα και να αντιδρούν αναλόγως με τις καταστάσεις που θα βιώσουν. Ο εκπαιδευτικός δεν παρεμβαίνει εκτός αν κάτι δεν πάει καλά και μετά από την ολοκλήρωση των ρόλων συζητά με τους μαθητές τη συγκεκριμένη εμπειρία τους και με βάση τους διδακτικούς στόχους του μαθήματος.

23 Τι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή δραματοποίησης; ειδήσεις, ιστορικά ή κοινωνικά γεγονότα, σχολικά συμβάντα λογοτεχνικά κείμενα (νουβέλες, μύθοι, ποιήματα, ιστορίες κ.λπ. διάλογος εξυπηρέτησης σε δημόσια υπηρεσία κλπ

24 Πολύ ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της τεχνικής είναι όταν οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν και δρουν βασιζόμενοι όχι μόνον σε όσα «έχουν μάθει» αλλά και στην εμπειρία τους, τη λογική τους και την κριτική τους σκέψη.

25 Σημειωτέον ότι η δραματοποίηση στο σχολείο βοηθά τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν τη δυναμική του σώματός τους, να αναπτύξουν αισθήματα συνεργασίας και αυτοεκτίμησης, να αναπτύξουν σύνθετες γνωστικές λειτουργίες, να μάθουν να χειρίζονται το χώρο και το χρόνο, να αποκτήσουν βιωματικές εμπειρίες, να ευαισθητοποιηθούν στο λόγο, την τέχνη και τους συμβολισμούς της. Ακόμη, μέσα από τη δραματοποίηση οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τον εσωτερικό τους εαυτό, να εκτονωθούν, να νιώσουν συναισθήματα χαράς και απόλαυσης και να επιδιώξουν την αυτογνωσία.

26 Τι λέτε; Παίζουμε;

27 Παιχνίδι ρόλων: «Είσαι ο γραμματιστής. Τι λες στο μαθητή σου;» Η διαδικασία της μόρφωσης στην Αρχαία Αθήνα Μάθημα σε ένα σχολείο: Αττικό ερυθρόμορφο αγγείο

28 Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Προσφέρει ουσιαστική γνώση και οδηγεί στην ενίσχυση της αλλαγής στάσεων και συμπεριφορών των μαθητών (Οι μαθητές ενεργούν στη θέση κάποιου άλλου και οι ενέργειές τους μετέπειτα αναλύονται) Ενεργοποιεί τους συμμετέχοντες Απαιτείται προετοιμασία και εποπτεία από το διδάσκοντα Είναι πιθανό να µετατρέψει τη διαδικασία µάθησης σε απλό παιχνίδι και να παρουσιαστούν προβλήµατα αποσυντονισµού της τάξης. Βοηθά στην ανάπτυξη γλωσσικών και μη γλωσσικών δεξιοτήτων Αποτελεί ένα ευχάριστο τρόπο µάθησης και η χρήση της τεχνικής µπορεί να αναζωογονήσει τη διαδικασία της µάθησης.

29 Κάποιες ιδέες για παιχνίδι ρόλων Ο Σίκινος παρουσιάζεται στον Ξέρξη, συστήνεται και εκτελεί το σχέδιο του Θεμιστοκλή. Αντικρούστε τα επιχειρήματα του Νικία σε ένα παιχνίδι ρόλων μαζί του με αφορμή τη δημηγορία του Νικία προς το στράτευμα (Θουκυδίδης, Ζ, 76-77).

30 Τι σκέφτεται η κυρία του πίνακα; (ιδεοθύελλα) Υποδυθείτε τους ρόλους των μορφών στην ομάδα. Αναπτύξτε διάλογο μεταξύ σας (παιχνίδι ρόλων)

31 3. Η συζήτηση Η μάθηση συντελείται μέσω του διαλόγου εκπαιδευτικού μαθητών ή των μαθητών μεταξύ τους, με αφορμή την επεξεργασία ενός ζητήματος σε βάθος.

32 Θέμα για συζήτηση στην τάξη Στο πλαίσιο της διευρεύνησης του ρόλου της διαφήμισης, ο εκπαιδευτικός ορίζει 2-3 συγκεκριμένες διαφημίσεις (από την τηλεόρασηκινηματογράφο και από εφημερίδες-περιοδικά) και συντονίζει μια συζήτηση με τους μαθητές του, μελετώντας και αναλύοντας μια σειρά από στοιχεία των διαφημίσεων, όπως είναι ο λόγος τους και τα εξωγλωσσικά τους στοιχεία με σκοπό να καταδειχθεί αν και πώς οι διαφημίσεις προσπαθούν να κατευθύνουν τον καταναλωτή.

33 Για να πετύχει ο εκπαιδευτικός τους στόχους της συζήτησης τι πιστεύετε πως πρέπει να κάνει; Στη φάση της δικής του προετοιμασίας; Στη φάση της συζήτησης μέσα στην τάξη;

34 Συζήτηση με διάταξη δύο κύκλων (εσωτερικός και εξωτερικός κύκλος) Ο εσωτερικός κύκλος συζητά πάνω σε ένα θέμα, ενώ συγχρόνως τα μέλη του εξωτερικού κύκλου παρατηρούν, εν γνώσει των συνομιλητών. Μπορεί να ειπωθεί ότι στον εσωτερικό κύκλο συμβαίνει μια γνωστική δραστηριότητα, ενώ στον εξωτερικό κύκλο συμβαίνει μια μεταγνωστική.

35 Τι προσέχει η ομάδα του εξωτερικού κύκλου; Επικεντρώνει την προσοχή της στη θεματολογία συζήτησης στα επιχειρήματα που αναπτύσσονται στην επικοινωνία, στις αντιδράσεις, στο ύφος και το κλίμα της συζήτησης

36 Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν αυτές οι καταγραφές; Ως ανατροφοδότηση (Feedback) στα μέλη του εσωτερικού κύκλου. Μπορεί να γίνει αλλαγή ρόλων (στην περίπτωση που το θέμα της συζήτησης είναι γνωστό και στις δύο ομάδες) χωρίς να υπάρξει ανατροφοδότηση. (Ρέλλος, 2003)

37 Δομημένη Συζήτηση - Debate

38 Τι συμβαίνει σε μια δομημένη συζήτηση; Παρουσιάζεται ένα θέμα Ορίζεται τριμελής επιτροπή των μαθητών για τη διαχείριση της συζήτησης Δημιουργούνται δύο ομάδες μαθητών με αντίθετες απόψεις Ορίζεται γραμματέας και συντονιστής για κάθε ομάδα Διεξάγεται η συζήτηση Γίνεται σύνοψη Αξιολογείται η εργασία από την τριμελή επιτροπή (Jarvis, 2004).

39 Μέθοδος Χιονοστιβάδα. ΣΚΟΠΟΣ: Προωθεί τον προβληματισμό πάνω σε ένα θέμα μέσω της ανταλλαγής (Jarvis, 2004). ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Αποφασίζεται η ομάδα των διδασκομένων να επεξεργαστεί ένα ζήτημα. Κάθε διδασκόμενος ατομικά σχολιάζει γραπτά το ζήτημα για 5 περίπου. Συγκρίνει τα σχόλιά του με έναν άλλο διδασκόμενο, για 8-10 εντοπίζοντας κοινά σημεία και διαφορές. Η δραστηριότητα επαναλαμβάνεται σε ομάδες των τεσσάρων (δύο δυάδες που συνεργάστηκαν στο προηγούμενο στάδιο) Οι απόψεις παρουσιάζονται στην ολομέλεια, γίνεται σύνθεση, εξάγονται συμπεράσματα. (Jarvis, 2004).

40 Βιβλιογραφία Ανδρούσου Α. (2004). Κίνητρο στην εκπαίδευση. Διδακτική Μεθοδολογία. Σειρά: Κλειδιά και αντικλείδια. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ. Bruner, J. (1961). H διαδικασία της Παιδείας. Μτφ. Χρ. Κληρίδη. Αθήνα: Καραβία. De Vecci, G. (2000). Διδάσκοντας μαζί, μαθαίνοντας μαζί. Μτφ. Ι. Καλογνώμης. Αθήνα: Σαββάλας. Good, T. L. & Brophy, J. E. (2000) (8th ed). Looking in classrooms. New York: Longman. Θεοφιλίδης, Χ. (1997). Δεξιότητες Διδασκαλίας 2, Επικοινωνία. Αθήνα: Γρηγόρης. Jarvis, P., (2004). «Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση» Θεωρία και Πράξη. Αθήνα:Μεταίχμιο. Kougl, K. (1977). Communicating in the Classroom. Illinois: Waveland Press. Κουλαϊδής, Β. (επιμ.) (2007). Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής-δημιουργικής σκέψης. Αθήνα: ΟΕΠΕΚ. Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία. Αθήνα. Ρέλλος, Γ. (2003). Έλεγχος μάθησης-αξιολόγηση μαθητικής επίδοσης. Aθήνα: Gutenberg.

41 Σας ευχαριστώ