Αικ. Γκαρή & Βασίλης Παυλόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας

Transcript

1 Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ειδίκευσης στη Σχολική Ψυχολογία, ακαδ. έτος Εφαρμογές Κοινωνικής και Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα (PSYCH140) Αικ. Γκαρή & Βασίλης Παυλόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 «Κοινωνική και Διαπολιτισμική Ψυχολογία στη Σχολική Κοινότητα» & «Εφαρμογές Κοινωνικής & Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ «Σχολική Ψυχολογία» & «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» (ΣΥΝΔΙΔΙΑΣΚΑΛΙA Α. ΓΚΑΡΗ, ΑΝΑΠΛ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ) ΤΡΙΤΗ 11/ «Σχολική Ψυχολογία» & «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» (ΣΥΝΔΙΔΙΑΣΚΑΛΙA Α. ΓΚΑΡΗ) ΤΡΙΤΗ 18/ «Σχολική Ψυχολογία» & «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» (ΣΥΝΔΙΔΙΑΣΚΑΛΙA ΤΡΙΤΗ 25/

3 «Εφαρμογές Κοινωνικής & Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» (ΜΟΝΟ) Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΤΔΕ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΡΙΤΗ 1/ Α. ΓΚΑΡΗ ΤΡΙΤΗ 8/ Α. ΓΚΑΡΗ ΤΡΙΤΗ 15/ Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ Δίνεται ΆσκησηδΔαστηριότητα ΤΡΙΤΗ 22/

4 Α. ΓΚΑΡΗ ΤΡΙΤΗ 29/ Α. ΓΚΑΡΗ ΤΡΙΤΗ 6/ Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ Παρουσιάσεις φοιτητριών/ών της Άσκησης/Δραστηριότητας Α. ΓΚΑΡΗ Παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητριών/ών Α. ΓΚΑΡΗ Παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητριών/ών ΤΡΙΤΗ 13/12 ΤΡΙΤΗ 20/12 ΤΡΙΤΗ 10/1/

5 Μεθοδολογία του μαθήματος Διαλέξεις (3 κοινές και για τις 2 Κατευθύνσεις και 9 διαφορετικές ανά Κατεύθυνση Σπουδών) Βιωματικές δραστηριότητες (και για τις 2 Κατευθύνσεις) Γραπτή εργασία μόνο για την Κατεύθυνση «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» Άσκηση-Δραστηριότητα (μόνο για την Κατεύθυνση «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα»)

6 Αξιολόγηση του μαθήματος Α) Γραπτή εξέταση (1 ερώτηση από συνδιδασκαλίες + 2 ερωτήσεις από διαφορετικές διδασκαλίες από τον κάθε διδάσκοντα) Β.1.) Γραπτή Άσκηση-δραστηριότητα με εποπτεία Π. Παναγιωτοπούλου (παρουσίαση σύμφωνα με το Πρόγραμμα Μαθημάτων και άμεση παράδοση στη διδάσκουσα ΜΟΝΟ για την Κατεύθυνση «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» ) Β.2.) Γραπτή εργασία ατομική ΜΟΝΟ για την Κατεύθυνση «Εφαρμογές της Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα» που βασίζεται στις βιωματικές ασκήσεις των μαθημάτων και σε βιβλιογραφική ανασκόπηση. Παρουσιάζεται και παραδίδεται στο τέλος του μαθήματος (Ιανουάριος η εβδομάδα)

7 Σκοπός του μαθήματος Η ανάλυση προσεγγίσεων και τάσεων από το χώρο της κοινωνικοψυχολογικής θεωρίας, της διαπολιτισμικής μεθοδολογίας και της συστημικής επιστημολογίας σχετικά με: ενδοατομικές διατομικές/διαπροσωπικές διομαδικές σχέσεις ιδεολογικά χαρακτηριστικά/θέσεις με εφαρμογές στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινότητα.

8 Επιμέρους στόχοι Ο ρόλος των αξιών, πεποιθήσεων, στάσεων, κοινωνικών αναπαραστάσεων και κοινωνικών αξιωμάτων Οι σχέσεις σχολείου- οικογένειας σε σχέση στο κοινοτικό και κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο σε περιόδους κοινωνικής μετάβασης (transition), π.χ. οικονομικής κρίση

9 Αρχές που διέπουν το συγκεκριμένο μάθημα Διεπιστημονικότητα-θεωρητική και ερευνητική (Κοινωνική Ψυχολογία, Διαπολιτισμική Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Ανθρωπολογία, Γενική Θεωρία Συστημάτων, Συστημικές παρεμβάσεις). Διεπαγγελματική συνεργασία στη σχολική πράξη- Εφαρμογές, στη σχολική μονάδα και σχολική τάξη («και μαζί.και χώρια»

10 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μελετάει τη συνεχή, αμοιβαία και δυναμική αλληλεπίδραση ατόμου-περιβάλλοντος - Έμφαση στη δυναμική της ομάδας Παραδοσιακά θέματα για την Κοινωνική Ψυχολογία Στάσεις, Αλλαγή στάσεων, Δυναμική της Ομάδας S. E. Asch Συμμόρφωση στην ομάδα Μ. Sherif συνεργασία και ανταγωνισμός ΔΕΚΑΕΤΙΑ 70 Κρίση της Κοινωνικής Ψυχολογίας ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙΤΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΘΕΤΙΚΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ-«ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ»

11 ΜΟΝΤΕΛΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ: επικεντρώνεται στο πώς το άτομο συμμορφώνεται στις απόψεις της ομάδας/των ομάδων (Asch, 1951, 1956), ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ: επικεντρώνεται στο πώς η μειονότητα επηρεάζει την πλειοψηφία, πώς το άτομο αντιστέκεται στις επιταγές της ομάδας (Moscovici, 1960, 1976).

12 Μέθοδοι συλλογής εμπειρικών δεδομένων Μέθοδος συστηματικής παρατήρησης Συναφειακή μέθοδος - συσχετίσεων Δειγματοληπτική έρευνα - δημοσκόπηση Πειραματική μέθοδος στο εργαστήριο Πειραματική μέθοδος στο φυσικό περιβάλλον Διαπολιτισμική μέθοδος

13 ΚΟΝΣΤΡΑΞΙΟΝΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (CONSTRUCTIONISM) (K. Gergen, R. Harré) Προτείνει μια νέα επιστημολογία όπου διαχωρίζονται η θεωρία και η αλήθεια και η πραγματικότητα δεν είναι μία..η αλήθεια είναι η αποκάλυψη του κόσμου όπως τον αντιλαμβάνονται οι παρατηρητές,.η θεωρία είναι μια επιτυχημένη περιγραφή αυτής της αλήθειας από συγγραφείς-επιστήμονες. Αλήθεια και θεωρία βρίσκονται στο λόγο, αντανακλούν την πραγματικότητα αυτών που την αντιλαμβάνονται και αυτών που την εκφράζουν με το λόγο. Η πραγματικότητα κατασκευάζεται.

14 Η Δια του Λόγου Ψυχολογία (Discursive Psychology) Το νόημα μιας πράξης κατασκευάζεται και δεν είναι φυσική ποιότητα ούτε αυτονόητη Το νόημα αυτό είναι κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο, καθώς ξετυλίγονται οι αναπαραστάσεις που το αφορούν και οι σχετικές επιχειρηματολογίες π.χ. Οι παραιτήσεις υπουργών στην πολιτική ζωή είναι σημείο ντροπής για την πολιτική τους καριέρα ή στοιχείο ηρωισμού, εφόσον συνοδεύεται από αρχές ;

15 Discourse=λόγος Discursive Psychology =Δια του Λόγου Ψυχολογία Εστιάζει: στην καθημερινή αλληλεπίδραση των ατόμων και στο λόγο που αναπτύσσεται στις δραστηριότητες των ατόμων και στο λόγο που τις συνοδεύει όταν νοηματοδοτούν κοινωνικά συμβάντα στους πόρους-πηγές απ όπου προέρχονται οι δραστηριότητες

16 Ποιο είναι το πλαίσιο; Η προσπάθεια κατανόησης του κόσμου, όχι αυτού που βρίσκεται απέναντι από τον παρατηρητή, αλλά των κατασκευών του λόγου μέσα από τις οποίες ο κόσμος κατασκευάζεται ενεργητικά σε εκδοχές των γεγονότων, της πραγματικότητας («εξωτερικής υφής») Η αλληλεπίδραση και οι εκδοχές μιας πραγματικότητας «εσωτερικής υφής» (κινήτρων, στάσεων, αρχών, αξιών, συμφερόντων) (Wetherell & Maybin, 1996)

17 Εφαρμοσμένη Κοινωνική Ψυχολογία Κοινωνική Ψυχολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνική Ψυχολογία του Σχολείου

18 Εφαρμοσμένη Κοινωνική Ψυχολογία (ΕΚΨ) Αφετηρία η δεκαετία του 30 Kurt Lewin (1936) με εφαρμοσμένη έρευνα σε: θέματα υγιεινής διατροφής ενηλίκων πώς το ύφος του ηγέτη επηρεάζει την παραγωγικότητα στην εργασία πώς η ηγεσία επηρεάζει τις διαπροσωπικές σχέσεις σε παιδιά σχολικής ηλικίας Μετά το 1950, με αφορμή κυρίως τη μελέτη του ναζισμού, θεμελιώνεται η εφαρμοσμένη έρευνα: του αυταρχικού ηγέτη (Lewin) της διαχείρισης συγκρούσεων (Sherif)

19 Σημαντικός σταθμός η δεκαετία του 1970 Journal of Applied Social Psychology (1971): δημοσιεύεται το 1 ο τεύχος Δημιουργείται το 1 ο Εφαρμοσμένο Μεταπτυχιακό Διδακτορικό Πρόγραμμα σπουδών στο Loyola University of Chicago (1974) Δεκαετία του 80 Journal of Basic and Applied Social Psychology Καθιερώνεται η Εφαρμοσμένη Κοινωνική Ψυχολογία ως κλάδος της Κοινωνικής Ψυχολογίας

20 ΕΚΨ και χώροι εφαρμογών Ι Oργανισμοί (ικανοποίηση από εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις στην εργασία, συναισθηματική εξουθένωση, κ.ά) Υγεία (προαγωγή υγείας, πρόληψη ασθένειας π.χ. HIV- AIDS, μοντέλα αλλαγής της συμπεριφοράς) ΜΜΕ (επιρροή στο άτομο, συνέπειες της προβολής βίαςεπιθετικής & σεξουαλικής- συνέπειες του φόβου κ.ά) Διαμόρφωση ομάδας/ομάδων (team building, π.χ στην αθλητική ψυχολογία για συνοχή και επικοινωνία ομάδων, στον εθελοντισμό)

21 ΕΚΨ και χώροι εφαρμογών ΙΙΙ Κλινική Πράξη (απο-ασυλοποίηση ψυχιατρικών ασθενών, προγράμματα ένταξης αποκλινόντων ατόμων/ομάδων στην κοινότητα) Ποινικό Δίκαιο (κατανόηση της εγκληματικής συμπεριφοράς, της παρέμβασης της αστυνομίας, της κρίσης των ενόρκων) Περιβάλλον (Υπερπληθυσμός & Υπερκατανάλωση σε σχέση με κλιματικά φαινόμενα, π.χ. όξινη βροχή, τρύπα όζοντος, κλιματική αλλαγή, διαχείριση υδάτων και δασών του πλανήτη) (Oskamp, 2000)

22 ΕΚΨ και χώροι εφαρμογών ΙΙ Ετερότητα-Διαφορετικότητα (diversity) στην οικογένεια και στην κοινότητα (διακρίσεις, στιγματισμός, προκαταλήψεις, ρατσισμός εναντίον ευάλωτων ατόμων/ομάδων - Πρόληψη, συμβουλευτική παρέμβαση και αξιολόγηση) Εκπαίδευση-Σχολείο (εκπαιδευτικό σύστημα, εκπαιδευτική κοινότητα, ευρύτερη κοινότητα) Διαπροσωπικές σχέσεις (έλξη, δεσμός, επιλογή σχέσεωνσυντρόφων, φίλων κ.ά.)

23 Στα μέσα της δεκαετίας του 2000 σε ΗΠΑ και Καναδά αριθμούσαν 19 Εφαρμοσμένα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Κοινωνικής Ψυχολογίας Κεντρικό ρόλο στην ΕΚΨ διαδραματίζουν: Οι προσωπικές αξίες του κοινωνικού επιστήμονα (π.χ. ισότητα και μειονότητες) Η έμφαση που δίνει «στον έλεγχο» των συνθηκών μελέτης, και της συναγωγής αιτίων-αιτιατών στην κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων Η πρόκληση αλλαγής στην ανθρώπινη ζωή (επισήμανση του προβλήματος, αιτιολογία, έλεγχος συνθηκών και πρόκληση θετικών αλλαγών)

24 Ο ρόλος των αξιών του ερευνητή Αν και επιδιώκεται η «αντικειμενικότητα», παρεμβάλλεται η υποκειμενικότητα του ερευνητή Οι αξίες του ερευνητή επηρεάζουν τι θα ορίσει ως ερευνητικό πρόβλημα, ποιες στάσεις χρειάζονται αλλαγή, τι συνιστά δίκαιο αίτημα για δράση, τι συνιστά ποιότητα ζωής (Mayo & La France, 1980)

25 Ερευνητική δεοντολογία Ηθικά ζητήματα: δικαιώματα, υποχρεώσεις, κριτήρια για λήψη αποφάσεων American Psychological Association (1972, 2002): κώδικας δεοντολογίας που όρισε δεοντολογικές αρχές (Σεβασμός στη σωματική ακεραιότητα συμμετεχόντων, Σεβασμός στην ιδιωτικότητα, Χρήση «εξαπάτησης» υπό προϋποθέσεις, Ενημέρωση και συγκατάθεση συμμετεχόντων)

26 Μέθοδοι έρευνας της Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Ψυχολογίας ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ Συναφειακή μέθοδος (correlational) Δημοσκοπική έρευνα ( sample survey/judgement survey)

27 ΕΛΕΓΧΟΥ Μέθοδοι έρευνας της Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Ψυχολογίας Πειραματική μέθοδος (experimental): στο εργαστήριο / στο φυσικό περιβάλλον Οιονεί πειραματική μέθοδος (quasiexperimental): απουσιάζει η τυχαιότητα δείγματος Ψευδο-πειραματική μέθοδος (pseudoexperimental): απουσιάζει η ομάδα ελέγχου

28 Μέθοδοι συλλογής δεδομένων Έλεγχος υποθέσεων: Καταγραφή μεταβλητών, διατύπωση υποθέσεων και διατύπωση λειτουργικών ορισμών Αυτο-αναφορικές μέθοδοι (δημογραφικά στοιχεία, ερωτήματα στάσεων/γνωμών /συναισθημάτων, ερωτήματα συμπεριφοράς στο πρόσφατο ή μακρινό παρελθόν) Συστηματική παρατήρηση (field study) Ποιοτικές μέθοδοι (ανάλυση του λόγου- Discourse analysis)

29 Κοινωνική ψυχολογία της Εκπαίδευσης ή του Σχολείου; Η Κοινωνική Ψυχολογία της Εκπαίδευσης μέσω θεωριών και μεθόδων της Κοινωνικής Ψυχολογίας μελετάει: τις διεργασίες του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης- από το νηπιαγωγείο μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

30 Μελετάει επίσης: τις μορφές των σχέσεων αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών του συστήματος -μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων, φορέων της διοίκησης διοικητικών υπαλλήλων των σχολικών μονάδων και φορέων της κοινότητας- όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων

31 Κοινωνική ψυχολογία του Σχολείου ως μέρος της Κοινωνικής Ψυχολογίας της Εκπαίδευσης, εστιάζει στις διεργασίες που συμβαίνουν μέσα στη συγκεκριμένη σχολική μονάδα και κυρίως στη σχολική τάξη. Μελετάει: Την απόδοση των μαθητών μέσα από τα προσδόκιμα αποτελέσματα εκ μέρους του εκπαιδευτικού (teacher-expectancy effect) για το μέλλον και ο βαθμός πρόβλεψης

32 Τη διαμόρφωση και αλλαγή των στάσεων μέσα στη σχολική τάξη και σχολική μονάδα Την επιρροή που ασκούν στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις στις εκπαιδευτικές διαδικασίες Το πώς οι αιτιακές αποδόσεις επηρεάζουν τις εκπαιδευτικές διεργασίες στο παρόν και στο μέλλον

33 Από τη δεκαετία του 90 και εξής Η Κοινωνική Ψυχολογία της Εκπαίδευσης συνδέει λειτουργικά τη θεωρία, την έρευνα και την πράξη Εστιάζει: Στην κατανόηση της συμπεριφοράς στο σχολείο (π.χ. της αντικοινωνικής συμπεριφοράς του φαινομένου της θυματοποίησης) Στην αξιοποίηση των ατομικών διαφορών για την κατανόηση της κοινωνικής συμπεριφοράς

34 «Η δύναμη της κοινωνικής επιρροής μελετάται συμπληρωματικά προς τη δύναμη της ατομικής επιρροής και μέσα στο πλαίσιο της δυναμικής αλληλεπίδρασής τους». Στο σχεδιασμό αποτελεσματικών στρατηγικών παρέμβασης και στην αξιολόγηση της παρέμβασης (π.χ. Πρόγραμμα LIFT- Linking the Interests of Families and Teachers) (Myers, 2002; Shoda 2004)

35 Θεωρία του Δυναμικού Πεδίου Ο K. Lewin μαθήτευσε στην Ψυχολογία της Μορφής Gestalt Psychology (Köhler, Köffka) Ενσωμάτωσε στη θεωρία του την έννοια της ολότητας και τη φαινομενολογική προοπτική της πραγματικότητας [«η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι το αποτέλεσμα του τρόπου που υποκειμενικά ερμηνεύουμε το περιβάλλον μας»]

36 Θεωρία του Δυναμικού Πεδίου Εισήγαγε την έννοια της οικολογικής-κοινωνικής προσέγγισης ερμηνεύοντας τη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμου-περιβάλλοντος B = f (P.E) Συμπεριφορά = λειτουργία (άτομο Χ περιβάλλον )

37 Θεωρία του Δυναμικού Πεδίου (Field Theory) Kurt Lewin, 1944, 1951 Ξένο κέλυφος ΑΚ ΚΨΛ ΑΚ=αισθησιοκινητικά όργανα ΚΨΛ=Κεντρικές ψυχολογικές λειτουργίες

38 ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ (action research) «Όταν οι ψυχολόγοι θέλουν να διευκολύνουν την κοινωνική αλλαγή, θα πρέπει να διενεργούν συγκριτική έρευνα στις συνθήκες και στα αποτελέσματα που έχουν οι κοινωνικές δράσεις και έρευνες, καθοδηγώντας σε κοινωνική δράση». K. Lewin (1946). Action research and minority problems. Journal of Social Issues, 2(4),

39 ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ ΙΔΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΑΞΗ 1 ΠΡΑΞΗ 2 ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΕ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΚΟΠΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

40 ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ Έμφαση στην Ερευνητική Διεργασία (process) (κάθε άλλο παρά ευθύγραμμη είναι) Ο σχεδιασμός ξεκινάει, η μελέτη εξελίσσεται, ολοκληρώνεται με τη συλλογή και ανάλυση των δεδομένων που συνελέγησαν. Αξιολογείται η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης για επίλυση του κοινωνικού προβλήματος. Νέες πληροφορίες αναθεωρούν τον αρχικό σχεδιασμό. Επαναξιολογείται η θεωρία και ξεκινάει νέος σχεδιασμός.

41 ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ Στη δεκαετία του 80, η έρευνα δράσης εστίασε μάλλον στην αλλαγή εντός της ομάδας (π.χ. μέσα στην οικογένεια), σε έναν οργανισμό (ένα τμήμα εργαζομένων), παρά στις ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις (τρόποι μείωσης της κοινωνικής σύγκρουσης μεταξύ ομάδων στην κοινότητα). Στη δεκαετία του 90, προχώρησε σε εφαρμογές στο χώρο των οργανισμών και της εκπαίδευσης.

42 ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Πώς μεταβαλλόμενοι κύκλοι έρευνας δράσης μπορούν να οδηγήσουν σε καλές πρακτικές στην εκπαίδευση εφαρμόζοντας αλλαγές με νόημα πέρα από το Hawthorne effect * (Cunningham, 1993) * φαινόμενο όπου οι εργαζόμενοι αυξάνουν την παραγωγικότητά τους μόνο επειδή γίνονται αντικείμενο προσοχής των ερευνητών.

43 Δραστηριότητα 1η (11/10/2016) Αξίες και στάσεις: παράμετροι σύγκλισης και διαφορετικότητας στην ομάδα» «Η δασκάλα της Γ τάξης δημοτικού σχολείου στην περιοχή Ασπροπύργου Αθηνών, έχει στην τάξη της 22 μαθητές από τους οποίους 8 είναι Τσιγγάνοι από τον καταυλισμό της περιοχής. Έχουν κάνει εγγραφή από την αρχή της χρονιάς αλλά δεν φοιτούν κανονικά, είναι μεγαλύτερης ηλικίας από τα υπόλοιπα παιδιά, γνωρίζουν να διαβάζουν τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου και μόνο λίγες λέξεις, μιλούν μεταξύ τους τη Ρομανί και παίζουν κυρίως μεταξύ τους στο διάλειμμα. Δεν έχουν έλθει οι γονείς τους στις δύο συναντήσεις γονέων που έχει διοργανώσει και δεν βρίσκει τρόπο να επικοινωνήσει μαζί τους, παρά μόνο με το να τους επισκεφθεί στο σπίτι τους στον καταυλισμό, κάτι που δεν το προτιμάει.

44 Οι γείτονες και οι δημότες Ασπροπύργου δεν συμπαθούν τους Τσιγγάνους και οι δημοτικές αρχές έχουν κατ επανάληψη δοκιμάσει να τους απομακρύνουν από το Δήμο. Την περασμένη εβδομάδα οργάνωσε εκπαιδευτική επίσκεψη των μαθητών της σε μια μικρή οινοπαραγωγική μονάδα γειτονικής περιοχής. Η μετακίνηση θα γινόταν με μικρό πούλμαν. Θα συνόδευαν τα παιδιά η δασκάλα και μία Τσιγγάναδιαμεσολαβήτρια. Όταν τα παιδιά επιβιβάστηκαν για να ξεκινήσουν, αντιμετώπισε έναν εξοργισμένο οδηγό, γιατί οι Τσιγγάνοι μαθητές/τριες, με τα λασπωμένα παπούτσια τους, είχαν λερώσει τη μοκέτα του πούλμαν. Προσπάθησε να του εξηγήσει ότι ζουν στον καταυλισμό όπου οι δρόμοι δεν είναι ασφαλτοστρωμένοι. Εκείνος κατηγορηματικά της εξήγησε ότι θα ματαιώσει το δρομολόγιο αν δεν καθαριστεί το πούλμαν Μετά από μιας ώρας περίπου προσπάθεια της δασκάλας, της διαμεσολαβήτριας και των μαθητών, το πούλμαν καθαρίστηκε και η εκδρομή έγινε».

45 1.A. Σχηματίζουμε ζευγάρια με συμφοιτητές/τριες που δεν γνωρίζουμε. Συζητάμε: Τα δικά μας συναισθήματα από την ιστορία αυτή Πώς θα περιγράφαμε τις αξίες και στάσεις της δασκάλας αυτής; Αξιολογούμενη η δράση της δασκάλας σε ποια συμπεράσματα μας οδηγεί σε μελλοντικές παρόμοιες περιπτώσεις; Καταγράφουμε το «καταστάλαγμα» συναισθημάτων και των σκέψεων του ζευγαριού μας. Διαβάζουμε ό,τι γράψαμε στα υπόλοιπα ζευγάρια.

46 1.B. Σε 3 ομάδες, 1«Ομάδα Ψυχολόγων» και 2 «Ομάδες Εκπαιδευτικών «, συζητάμε: Ποια είναι τα συναισθήματα της δασκάλας αυτής στην ιστορία; Ποιες προσδοκίες έχει η δασκάλα αυτή στο μέλλον και από ποια πρόσωπα-φορείς-σχολικές διαδικασίες, ώστε να αντιμετωπίζει ευκολότερα παρόμοιες δυσκολίες; Καταγράφουμε συναισθήματα και προσδοκίες της ομάδας μας. Η κάθε ομάδα διαβάζει στις άλλες ό,τι έγραψε 1.Γ. Αναζητάμε 3-5 σχετικά πρόσφατα άρθρα που αναφέρονται σε εφαρμογές της έρευνας δράσης στο σχολικό σύστημα με μαθητές που παρουσιάσουν εθνοπολιτισμική διαφοροποίηση.

47 2. Στη μεγάλη ομάδα στη συνέχεια συζητάμε: 2-3 βασικούς άξονες για το σχεδιασμό παρέμβασης από σχολικό/ή ψυχολόγο που θα υποστηρίξει τη δασκάλα στο έργο της Έννοιες από τη θεωρία και έρευνα της Κοινωνικής και Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας που βρίσκουν εφαρμογή στους προτεινόμενους άξονες - Σε ατομικό επίπεδο, αξιοποιούμε γραπτά τόσο υλικό που παρήγαγαν ζευγάρια και οι ομάδες (κρατάμε σημειώσεις), όσο και υλικό που θα εντοπίσουμε στα άρθρα της βιβλιογραφίας (στην προοπτική της παράδοσης γραπτής εργασίας).

48 Κείμενα για μελέτη Schneider et al., (2005): 2 διαφορετικά αποσπάσματα για α) Εισαγωγικά στην Κοινωνική Ψυχολογία της Εκπαίδευσης και β) Έρευνα Δράσης