Η περίοδος του Τανζιμάτ ( ): Μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εισηγητής: Βασίλης Ριτζαλέος

Transcript

1 Η περίοδος του Τανζιμάτ ( ): Μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία Εισηγητής: Βασίλης Ριτζαλέος

2 Επιλογή ή αναγκαιότητα;

3 Η Οθωμανική Αυτοκρατορία (1683)

4 OXI Ο κόσμος γυρίζει ανάποδα, χωρίς ελπίδα για κάτι καλύτερο στη διάρκεια της βασιλείας μου, κακή τύχη έφερε το κράτος στα χέρια αχρείων ανθρώπων, οι αξιωματούχοι μας είναι παλιάνθρωποι και περιφέρονται σαν αρπαχτικά στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι παρά να προσευχόμαστε και να παρακαλούμε τον Θεό για οίκτο Σουλτάνος Μουσταφά Γ ( )

5 Οι αδυναμίες της κεντρικής εξουσίας OXI Αναποτελεσματική άσκηση εξουσίας από τον Ηγεμόνα για τον πολιτικό, διοικητικό και οικονομικό έλεγχο της Αυτοκρατορίας και την υπεράσπιση των συνόρων της, Αδυναμία προσαρμογής στη νέα ευρωπαϊκή και διεθνή τάξη πραγμάτων μέσω ενός προγράμματος μεταρρυθμίσεων,

6 Τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας OXI Η απουσία πολυδιάστατης, σύγχρονης και αποτελεσματικής κεντρικής διακυβέρνησης επέτρεπε τη δημιουργία μηχανισμών από την πλευρά της γραφειοκρατίας για τη διανομή αξιωμάτων και την εκμετάλλευση των πληθυσμών ολόκληρων περιοχών. Σταδιακά η γραφειοκρατία εξυπηρετούσε συμφέροντα διαφορετικά από εκείνα του Σουλτάνου.

7 Η αποδιοργάνωση της περιφερειακής διοίκησης OXI Η μείωση της δύναμης των περιφερειακών διοικητών και των αντιπροσώπων τους, Η αύξηση της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης των αγιάνηδων (ντόπιων προκρίτων, κυρίως γαιοκτημόνων) Ισχυροί αγιάνηδες αυτονομούνται και δημιουργούν εστίες προβλημάτων και λαϊκής δυσαρέσκειας (απώλεια ελέγχου της περιφέρειας)

8 Εκφυλισμός των θεσμών OXI Αποσύνθεση τιμαριωτικού συστήματος με τη μετατροπή των κρατικών γαιών (μιρί) σε ιδιωτικές γαίες (μούλκια) και βακούφια.

9 Ο συντηρητικός ρόλος των Ουλεμάδων OXI (της ιερατικής τάξης) Μεγάλη επιρροή και παρεμβάσεις στη νομοθεσία και στη διακυβέρνηση της Αυτοκρατορίας, Καταχρήσεις: πώληση θέσεων, δημιουργία οικογενειακών βακουφίων, τοκογλυφία, εμπλοκή στις φοροεκμισθώσεις,

10 Η στρατιωτική αποδιοργάνωση OXI Η μετατροπή του μόνιμου και ετοιμοπόλεμου σώματος των Γενίτσαρων σε μια πολυάριθμη ομάδα μικρεμπόρων στα αστικά κέντρα, συνδεδεμένη με συντεχνίες και φοροεκμισθώσεις, απολαμβάνοντας φορολογικά και δικαστικά προνόμια Η αδιαφορία για τον εκσυγχρονισμό του οθωμανικού στρατού σε σχέση με την πρόοδο των ευρωπαϊκών κρατών στην οργάνωση, εκπαίδευση, εξοπλισμό

11 OXI Πολεμικές αναμετρήσεις στο δεύτερο μισό του 18 ου αιώνα και στις αρχές του 19 ου αιώνα Πόλεμος με τη Ρωσία ( ) Πόλεμος με τη Ρωσία ( ) Απώλεια βόρειων ακτών της Μαύρης Θάλασσας, ανεξαρτησία του Χανάτου της Κριμαίας, διατήρηση στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, προστασία των χριστιανικών πληθυσμών Αναγνώριση της κατάλυσης του Χανάτου της Κριμαίας και επίσημη προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία Σύγκρουση με Άραβες (1803) Απώλεια της Μέκκας (1803) Πόλεμος με Μοχάμεντ Άλι στην Αίγυπτο ( ) Εξέγερση Καραγιόργεβιτς στη Σερβία (1804) Πόλεμος με Ρωσία ( ) Απώλεια ελέγχου της Αιγύπτου (1811) Απώλεια Βεσσαραβίας (ανατολικής Μολδαβίας)

12 Οθωμανική Αυτοκρατορία

13 Η πρώιμη περίοδος των «μεταρρυθμίσεων» Σελίμ Γ ( ) Μαχμούτ Β ( )

14 Η αποτυχία των μεταρρυθμίσεων του Σελίμ Γ OXI ( ) Αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμός του στρατού Δημιουργία νέας στρατιωτικής δύναμης (Nizam-I Jedid) και προνόμια σε βάρος των συμφερόντων των Γενίτσαρων Εξέγερση των Γενίτσαρων στην Αδριανούπολη με την υποστήριξη των Ουλεμάδων (1807) Πλήρης επικράτηση των Γενίτσαρων και των συμμάχων τους: Ανατροπή του Σελίμ Γ, ενθρόνιση του εκλεκτού τους Μουσταφά Δ, διάλυση της νέας στρατιωτικής δύναμης και δολοφονία του Σελίμ Γ

15 Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις κατά τη διακυβέρνηση του Μαχμούτ Β ( ) NAI Ανασυγκρότηση του νέου στρατού με την υποστήριξη των Ουλεμάδων Εξέγερση και καταστροφή των Γενίτσαρων (1826) Αλλαγές στη διοίκηση και όχι μόνο στο στρατό: πλήγμα στη διοικητική αυτονομία και στην οικονομική αυτοτέλεια των Ουλεμάδων Προετοιμασία μιας νέας γενιάς γραφειοκρατών με ευρωπαϊκή παιδεία και εμπειρία Εμπορική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τη Βρετανία (συνθήκη Balta limani, 1838): κατάργηση μονοπωλίων και περιορισμών

16 Τέμενος Nusretiye ( ) σε ρυθμό Μπαρόκ κατά τη μοναρχία του Μαχμούτ Β

17 Πύργος του Μπέγιαζιτ (1828)

18 Πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη κατά το 19 ο αιώνα ΟΧΙ Ναπολεόντειοι πόλεμοι ( ) Παλινόρθωση ( ) Επαναστάσεις ( ) Εξάπλωση της πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, κατάργηση της μοναρχίας Αποκατάσταση των παλαιών καθεστώτων στην Ευρώπη και δημιουργία της Ιερής Συμμαχίας, αποφυγή πολέμου, Ανατολικό Ζήτημα Εθνικές και κοινωνικές επαναστάσεις, ρήγμα στη συνοχή της Ιερής Συμμαχίας

19 Σουλτάνος Αμπντουλμεζίτ Α ( ) Διαδέχτηκε τον πατέρα του Μαχμούτ Β

20 Τανζιμάτ ( ) ΝΑΙ Η πορεία της πολιτικής αναδιοργάνωσης (Τανζιμάτ) με την υποστήριξη/πίεση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων περιλάμβανε τη συγκέντρωση και εκδυτικοποίηση των δομών της διοίκησης και το σχηματισμό μιας ισχυρότερης και επεκτεινόμενης κρατικής μηχανής, Βασική δέσμευση των μεταρρυθμιστών ήταν η ενσωμάτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ευρωπαϊκή οικονομία, Μια ομάδα γραφειοκρατών με δυτικές επιρροές, κατέχοντας ανώτερες πολιτικές θέσεις, ανέλαβε την προώθηση των μεταρρυθμίσεων με τη σύμφωνη γνώμη των Σουλτάνων.

21 Μουσταφά Ρεσίτ Πασά ( ), ο «αρχιτέκτονας» του Χατί Σερίφ του Γκιουλχανέ και του Τανζιμάτ OXΙ

22 Χατί Σερίφ του Γκιουλχανέ ΟΧΙ Στο όνομα του Κορανίου και του παλαιού μεγαλείου της Αυτοκρατορίας, Αίτια της παρακμής: Απομάκρυνση από τον ισλαμικό νόμο και τους ιερούς κανόνες εξαιτίας «εκτροπών», Αποτελέσματα της παρακμής: Απώλεια σταθερότητας, αδυναμία και φτώχεια στη θέση της παλαιάς δύναμης και ευημερίας, Τρεις οι βασικές προτεραιότητες του Σουλτάνου για την αναγέννηση της Αυτοκρατορίας.

23 ΝΑΙ μόνον τα bold 1. Εγγυήσεις για την ασφάλεια της ζωής, της τιμής και της περιουσίας όλων των υπηκόων Η ζωή και η τιμή ως οι μεγαλύτερες αξίες της ανθρωπότητας, Με την εξασφάλισή τους: αφοσίωση των υπηκόων στο Σουλτάνο, στην κυβέρνηση, στη χώρα, στο «κοινό καλό».

24 ΝΑΙ μόνον τα bold 2. Θέσπιση κανονικού συστήματος αξιολόγησης και επιβολής φόρων Η φορολόγηση των υπηκόων απαραίτητη για τις στρατιωτικές ανάγκες της Αυτοκρατορίας Αυστηρή κριτική στη «μάστιγα των μονοπωλίων» και στο «ιλτιμάζ» (σύστημα εκμίσθωσης των φόρων) Νέο σύστημα: φορολόγηση κάθε υπηκόου με ένα ποσοστό ενός σταθερού φόρου σύμφωνα με την περιουσία και τα μέσα Θέσπιση νόμου για τον περιορισμό των εξόδων του στρατού και του ναυτικού

25 ΝΑΙ μόνον τα bold 3. Υιοθέτηση κανονικού συστήματος για τη στρατολόγηση των υπηκόων και τη διάρκεια της θητείας Καθήκον όλων των υπηκόων η στρατιωτική θητεία Θέσπιση νόμου για τη ρύθμιση των στρατολογικών υποχρεώσεων του πληθυσμού σε κάθε περιοχή Μείωση της θητείας σε τέσσερα ή πέντε χρόνια Η ισόβια στρατιωτική θητεία: εμπόδιο στην αγροτική και βιομηχανική ανάπτυξη, αφαίμαξη του πληθυσμού

26 ΝΑΙ μόνον τα bold Μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη Εισαγωγή ποινικού κώδικα Λειτουργία δικαιοσύνης: δημόσιες δίκες, απαγγελία κατηγορίας ύστερα από ανάκριση και εξέταση σύμφωνα και με τις επιταγές του ιερού νόμου Απαγόρευση επιβολής θανατικής ποινής χωρίς δίκη Τιμωρία της δωροδοκίας και ευνοιοκρατίας (σχετικό: εισαγωγή μισθού για τους κρατικούς υπαλλήλους)

27 OXI Στόχοι του Χατί Σερίφ του Γκιουλχανέ Ανανέωση των «αρχαίων εθίμων» με τους νέους θεσμούς και νόμους Αναγέννηση της θρησκείας, της κυβέρνησης, του λαού και της Αυτοκρατορίας Ανάκτηση δύναμης, πλούτου, ευτυχίας και «ησυχίας» της Αυτοκρατορίας Απαίτηση για σεβασμό και τήρηση των νέων θεσμών και νόμων από τους ουλεμάδες και τους ευγενείς

28 Η στρατιωτική σχολή Kuleli ιδρύθηκε το 1845 στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του οθωμανικού στρατού

29 OXI ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟΝ 19 Ο ΑΙΩΝΑ Βιομηχανική Επανάσταση (1760- Αλλαγές στην παραγωγή, στην εργασία, στις 1840) μεταφορές, στις επικοινωνίες, στην κοινωνία Διάδοση των τεχνολογικών Εξαγωγή μηχανών, τεχνογνωσίας και ανακαλύψεων ( ) προσωπικού από τη Βρετανία Τεχνολογικές εξελίξεις Ατμοκίνητος σιδηρόδρομος (1825), πρώτα ατμοκίνητα πλοία (1830), ανακάλυψη τηλέγραφου (1844) Συγκοινωνίες πρώτη σιδηροδρομική γραμμή (1830), υπερατλαντικά ταξίδια (δεκ. του 1830) Οικονομία Εφαρμογές για τη βελτίωση της ζωής Συσσώρευση κεφαλαίων, αναζήτηση πρώτων υλών και νέων αγορών Φωτισμός πόλεων με γκάζι στη Βρετανία (1830),Ηλεκτροφωτισμός στο Παρίσι (1844)

30 Η πρώτη ατμομηχανή με βαγόνια που κατασκεύασαν οι Βρετανοί Τζορτζ και Ρόμπερτ Στίβενσον το 1829

31 Κριμαϊκός Πόλεμος ( ) ΟΧΙ Συνασπισμός της Γαλλίας, της Μ. Βρετανίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εναντίον της Ρωσίας, Ρωσοτουρκικά πολεμικά μέτωπα στον Καύκασο στη Μαύρη Θάλασσα στην Κριμαία στο Δούναβη, Εξεγέρσεις στη Νότια Αλβανία, στην Ήπειρο, στη Θεσσαλία, στην Κρήτη,

32

33 Βρετανοί και Γάλλοι γκρεμίζουν τον «Κολοσσό» Τσάρο Νικόλαο Α στην Κριμαία (σκίτσο 1855)

34 Αγγλική γελοιογραφία για τις διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο «Φήμες για ειρήνη Ας κάνουμε ειρήνη» (μέσα σε παρένθεση «ας πάρουμε ένα κομμάτι»)

35 Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι ΝΑΙ (25 Φεβρουαρίου-30 Μαρτίου 1856) Εγγυήσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για την εδαφική της ακεραιότητα με αντάλλαγμα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της θέσης των Χριστιανών στην Αυτοκρατορία, με την εγγύηση όλων των Δυνάμεων. Στόχος είναι η απομάκρυνση της ρωσικής επιρροής.

36 Λόρδος Στράντφορντ Κάνινγκ ( ), ο πρέσβης με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Πύλη ( )

37 Διακήρυξη του Χάτι Χουμαγιούν (18 Φεβρουαρίου 1856)

38 Οι μεταρρυθμιστές αξιωματούχοι του Τανζιμάτ για το σχεδιασμό και την εφαρμογή του Χάτι Χουμαγιούν Mehmet Emin Ali Pasha ( ), Μεγάλος Βεζύρης Fuad Pasha ( ), υπουργός των οικονομικών και των εξωτερικών

39 NAI Εγγυήσεις και Προνόμια Επαναβεβαίωση των εγγυήσεων που δόθηκαν από το Χατί Σερίφ του Γκιουλχανέ σε όλους τους υπηκόους χωρίς διακρίσεις τάξης ή θρησκείας για την ασφάλεια της ζωής, της περιουσίας και της τιμής τους, Διατήρηση παλαιών προνομίων για όλες τις χριστιανικές κοινότητες και μη μουσουλμάνους.

40 ΝΑΙ Μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση Η ικανότητα και η αξία και όχι η καταγωγή θα είναι τα κριτήρια για την επιλογή των λειτουργών και των υπαλλήλων της Αυτοκρατορίας, Μεταρρυθμίσεις για τους κανονισμούς στα επαρχιακά και κοινοτικά συμβούλια για δίκαιη επιλογή εκπροσώπων των κοινοτήτων και ελευθερία ψήφου στα συμβούλια. Η Υψηλή Πύλη θα λαμβάνει υπόψη τις προτάσεις τους

41 ΝΑΙ Δικαιοσύνη Μικτά δικαστήρια για ποινικές και εμπορικές υποθέσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών ή μεταξύ Χριστιανών ή γενικά μεταξύ μη μουσουλμάνων, Μικτά επαρχιακά συμβούλια για αστικές διαφορές, Αστικές υποθέσεις μεταξύ μελών της ίδιας πίστης ενώπιον εκκλησιαστικών ή κοινοτικών συμβουλίων, Κωδικοποίηση των νόμων και μετάφρασή τους στις ομιλούμενες γλώσσες, Μεταρρύθμιση στο σωφρονιστικό σύστημα σύμφωνα με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές του Δικαίου, Κατάργηση των βασανιστηρίων (όχι των σωματικών ποινών)

42 ΝΑΙ Οικονομία Αυστηρή τήρηση του νομού για την κατάρτιση προϋπολογισμού εσόδων και εξόδων, Φορολογική ισότητα χωρίς διακρίσεις τάξης ή θρησκείας. Το σύστημα της μίσθωσης των φόρων θα αντικατασταθεί από το σύστημα της άμεσης είσπραξης όλων των φόρων, Ξένοι υπήκοοι έχουν δικαίωμα αγοράς, πώλησης και κατοχής ακίνητης περιουσίας, Μέτρα για την κατασκευή δρόμων και καναλιών (έργων υποδομής), βελτίωση των επικοινωνιών, Ελευθερία εμπορίου και γεωργικών εκμεταλλεύσεων, Προώθηση των Επιστημών, των Τεχνών και της σύναψης συμφωνιών με ευρωπαϊκά κεφάλαια (επενδύσεων / δανείων)

43 ΝΑΙ Οθωμανικός στρατός Ελεύθερη η πρόσβαση των υπηκόων στις Στρατιωτικές Ακαδημίες χωρίς διακρίσεις θρησκείας, Στο πνεύμα της ισότητας των υπηκόων, οι Χριστιανοί είναι υπόχρεοι του νόμου για τη στρατιωτική θητεία, Καταβολή φόρου απαλλαγής από τη στρατιωτική θητεία για τους Χριστιανούς.

44 ΝΑΙ Εκπαίδευση Η πρόσβαση των υπηκόων είναι ελεύθερη στα σχολεία του κράτους, Κάθε κοινότητα έχει δικαίωμα να ιδρύσει σχολεία επιστημών, τέχνης και βιομηχανίας, Η εκπαιδευτική μέθοδος και η επιλογή του προσωπικού υπό τον έλεγχο ενός Μικτού Συμβουλίου Δημόσιας Εκπαίδευσης,

45 ΝΑΙ Θρησκευτικές ελευθερίες Ελεύθερη άσκηση θρησκευτικής λατρείας και ελεύθερη επισκευή λατρευτικών χώρων στις περιοχές με αμιγή πληθυσμό, Ελεύθερη άσκηση θρησκευτικής λατρείας και δικαίωμα επισκευής λατρευτικών χώρων με σουλτανική άδεια και έγκριση των τοπικών αρχών στις περιοχές με μικτό πληθυσμό, Ελεύθερη άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων, Απαγόρευση αλλαγής πίστης με άσκηση βίας/εξαναγκασμό.

46 ΝΑΙ Κοινότητες (Μιλλέτ) Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις στις κοινότητες σύμφωνα με την πρόοδο του πολιτισμού και της εποχής, Η διοίκηση των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων τίθεται υπό τον έλεγχο μιας συνέλευσης συγκροτημένης από εκκλησιαστικούς και λαϊκούς, Εναρμόνιση πατριαρχικών εξουσιών με το νέο καθεστώς στις κοινότητες, Διατήρηση του ισόβιου χαρακτήρα του ορισμού Πατριαρχών ύστερα από τις αλλαγές στους κανόνες εκλογής, Οι κοινοτικοί ηγέτες και ένας εκπρόσωπος της Πύλης συγκροτούν το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαιοσύνης με ετήσια θητεία.

47 Παλάτι Dolmabahçe ( ) στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου κατά τη μοναρχία του Αμπντουλμεζίτ Α Αρχιτέκτονας ο Αρμένιος Garabet Balyan

48 Παλάτι Dolmabahçe Έχει επιρροές από τους ρυθμούς Μπαρόκ, Ροκοκό και Νεοκλασικισμό

49 Παλάτι Dolmabahçe

50 Τέμενος Ορτάκιοϊ ( ) σε ρυθμό νέο μπαρόκ κατά τη μοναρχία του Αμπντουλμεζίτ Α Αρχιτέκτονες οι Αρμένιοι Garabet και Nigogayos Balyan

51 Σουλτάνος Αμπντουλαζίζ Α ( ) Διαδέχτηκε τον αδερφό του Αμπντουλμεζίτ Α

52 Θερινό Ανάκτορο Beylerbeyi ( ) στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου κατά τη μοναρχία του Αμπντούλ Αζίζ Αρχιτέκτονας ο Αρμένιος Sarkis Balyan

53 Παλάτι Çırağan ( ) στην ευρωπαϊκή ακτή κατά τη μοναρχία του ΑμπντουλΑζίζ Α Αρχιτέκτονας ο Αρμένιος Nigoğayos Balyan

54 Παλάτι Çırağan ( )

55 Οι αλλαγές στην κεντρική διοίκηση ΝΑΙ Συγκρότηση νέων δομών διακυβέρνησης (π.χ. οργανωμένων υπουργείων), Θεσμική ανασυγκρότηση του κράτους με νέα νομοθεσία και κανονισμούς, όπως και την κωδικοποίηση των νόμων, Αύξηση του κρατικού τομέα με έμμισθους αξιωματούχους, γραφειοκράτες και υπαλλήλους πιστούς στην κεντρική κυβέρνηση, Μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση σε όλους τους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, Εξουδετέρωση της επιρροής των πολιτικών αντιπάλων των μεταρρυθμίσεων στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, Αποτυχημένες προσπάθειες συγκρότησης οθωμανικής ταυτότητας για όλους τους υπηκόους (νόμος περί υπηκοότητος 1869).

56 Οι αλλαγές στην περιφερειακή διοίκηση ΟΧΙ Συμβουλευτικά σώματα (χωρίς εκλογές) στις έδρες των επαρχιών με τη συμμετοχή των «μιλλέτ» ανάλογα με τη σύνθεση του πληθυσμού (1840). Μια πρώτη απόπειρα της αρχής της αντιπροσώπευσης, Σύγκληση έκτακτου συμβουλίου των προυχόντων των επαρχιών στην πρωτεύουσα (ενδυνάμωση των σχέσεων κέντρου-περιφέρειας και νομιμοποίηση του μεταρρυθμιστικού συγκεντρωτισμού) [1845], Κατάργηση των «εγιαλετίων» και αντικατάστασή τους από τα «βιλαέτια». Επίσημη αναγνώριση των αστικών και αγροτικών κοινοτήτων των μη Μουσουλμάνων και ενσωμάτωσή τους στον κρατικό μηχανισμό (με απώλεια μέρους της σχετικής αυτονομίας τους, π.χ. απόδοση δικαιοσύνης). Οι προύχοντες έγιναν κρατικοί υπάλληλοι (Νόμος περιφερειακής διοίκησης 1864), Νέα διοικητική διαίρεση με τις μονάδες των «βιλαετίων» (περιφερειών), «σαντζακίων» (νόμων) και «καζάδων» (επαρχίας) [Νόμος 1867], Διορισμένοι αξιωματούχοι καταλαμβάνουν θέσεις στις επαρχίες ακολουθώντας τη θέληση της κεντρικής εξουσίας,

57 Οι αλλαγές στην οικονομία OXΙ Η οθωμανική οικονομία ήταν προσανατολισμένη στο άνοιγμα της εσωτερικής αγοράς, εφοδιάζοντας την Ευρώπη με πρώτες ύλες και εισάγοντας προϊόντα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας (υφαντά, κυρίως βαμβακερά, τρόφιμα, όπως καφές, τσάι, ζάχαρη, αλεύρι, ρύζι, σιτάρι), Καταργήθηκαν τα βιομηχανικά, αγροτικά και εμπορικά μονοπώλια (προνόμια συντεχνιών όπως περιορισμένος αριθμός μελών, αποκλειστική πρόσβαση σε πρώτες ύλες και προκαθορισμένες τιμές, αποκλειστικά δικαιώματα παραγωγής και πώλησης), τους εσωτερικούς δασμούς (1874), Δημιουργία εκσυγχρονισμένων τραπεζικών θεσμών από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο, Η προώθηση επενδύσεων στις υποδομές (σιδηροδρομικά, οδικά και τηλεγραφικά δίκτυα) απαιτούσε, όπως και εξασφάλισε, ευρωπαϊκά κεφάλαια (κυρίως γαλλικά), Τα εξωτερικά δάνεια βύθισαν την οθωμανική οικονομία στα χρέη και την οδήγησαν στη χρεοκοπία.

58 Οι αλλαγές στο φορολογικό σύστημα OXΙ Κατάργηση του κεφαλικού φόρου για τους μη Μουσουλμάνους και αντικατάστασή του από το φόρο απαλλαγής από τη στρατιωτική θητεία, Αποτυχία στην αντικατάσταση της φοροεκμίσθωσης με την άμεση συλλογή φόρων από κρατικούς υπαλλήλους (μέχρι το τέλος της Αυτοκρατορίας), Εισαγωγή δύο άμεσων φόρων: του φόρου ακίνητης περιουσίας και του φόρου εισοδήματος εμποροβιοτεχνών (1860). Βασίστηκαν στην κατάρτιση Κτηματολογίου ( ).

59 Οι αλλαγές στη γεωργία OXΙ Η κεντρική εξουσία ανέκτησε από τους γαιοκτήμονες τις απαλλοτριωμένες εκτάσεις στη δική της ονομαστική κατοχή (κυρίως στη Μικρά Ασία), Ο νόμος περί γαιών (1858) απαιτούσε την κατοχή συμβολαιογραφικής πράξης ιδιοκτησίας για τη χορήγηση νόμιμου δικαιώματος κατοχής κρατικής γης με προϋποθέσεις οι οποίες προωθούσαν μεγαλύτερη σταθερότητα κατοχής, αύξαναν την παραγωγικότητα και τη συνεχιζόμενη ροή φόρων, Η κυβέρνηση προτιμούσε τους μικροκαλλιεργητές από τους γαιοκτήμονες. Η μικρή γαιοκτησία επικράτησε σε όλη την Αυτοκρατορία στη διάρκεια του 19ου αι., Ξένοι υπήκοοι μπορούσαν να κατέχουν γη μετά το 1867, Η κυβερνητική παρεμβατικότητα αυξήθηκε τη δεκαετία του 1870 με τη λειτουργία αγροτικών σχολών και τα μέτρα στήριξης των γεωργών.

60 Οι αλλαγές στο εμπόριο / βιοτεχνία OXΙ Η εμπορευματοποίηση της γεωργίας, αν και έγινε χωρίς σημαντικές τεχνολογικές βελτιώσεις, ενίσχυσε τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων (σταφίδας, δημητριακών, οπίου, βαμβακιού, καπνού) και το αγροτικό εισόδημα, Ο ανταγωνισμός των φθηνών ευρωπαϊκών προϊόντων και πρώτων υλών κατέστρεψε κλάδους της βιοτεχνίας, όπως την υφαντουργία, μέχρι τη δεκαετία του 1860 (εκτός από τις εξαγωγές χαλιών, ακατέργαστης μετάξης), Η ανάκαμψη της βιοτεχνίας προήλθε από την άρση του μεγαλύτερου μέρους των δασμών στο εσωτερικό (δεκαετία του 1870), Η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Αυστρία ήταν οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι της Αυτοκρατορίας.

61 Οι αλλαγές στη Δικαιοσύνη OXI Η κωδικοποίηση των νόμων το 1850 και το Επέτρεπε την πρόσβαση των πολιτών στους νόμους (επομένως και στο έργο της κυβέρνησης), τη σταδιακή διάκριση των αρμοδιοτήτων μεταξύ των αστικών και θρησκευτικών δικαστηρίων και την επέκταση των αρμοδιοτήτων των αστικών δικαστηρίων σε περιοχές του νόμου που μέχρι τότε κάλυπταν τα θρησκευτικά δικαστήρια, Την ίδια εποχή επιχειρείται η εισαγωγή νέου ποινικού κώδικα (1858) στο πρότυπο του γαλλικού ποινικού κώδικα του Ο νέος ποινικός κώδικας ίσχυσε από το 1858 έως το Οι ποινές επιβάλλονται πλέον για πολύ συγκεκριμένους λόγους προσπαθώντας να αντιμετωπιστούν οι αυθαιρεσίες των δικαστών.

62 Οι αλλαγές στο στρατό OXI Νομοθεσία για τη συγκρότηση του στρατού από τακτικές μονάδες και μονάδες εφέδρων το 1844 και το 1848 και κωδικοποίηση της σχετικής νομοθεσίας το 1871, Αυξάνεται εντυπωσιακά η δύναμη του στρατού (από άνδρες του τακτικού στρατού και εφέδρων το 1837 στις τακτικού στρατού και εφέδρων το 1869), Το νέο αναμορφωμένο στράτευμα υπηρέτησε αποτελεσματικότερα τη διοίκηση, αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει την εδαφική συρρίκνωση της Αυτοκρατορίας, Ο φόρος απαλλαγής των μη Μουσουλμάνων από τη θητεία ήταν σε αντίφαση με τη γενική αρχή της ισότητας των υπηκόων. Αυτό το σύστημα διατηρήθηκε μέχρι το κίνημα των Νεότουρκων το 1909 (Έλληνες και Αρμένιοι γιατροί στην υπηρεσία του στρατού πριν από το 1909).

63 Οι αλλαγές στην εκπαίδευση ΟΧΙ Οι γενικοί στόχοι των εκπαιδευτικών αλλαγών ήταν η ανάπτυξη, η πρόοδος και η πολιτική ένωση (με την αντικατάσταση της θρησκευτικής και κοινοτικής εκπαίδευσης από κρατικά σχολεία, την εκπαίδευση για όλους και τη συγκρότηση οθωμανικής ταυτότητας), Τα μέσα ήταν ο κεντρικός έλεγχος, η συγκεντρωτική λειτουργία, νέοι τύποι σχολείων, τα σταθερά προγράμματα και κανόνες χωρίς τον έλεγχο των Ουλεμάδων (Κανονισμοί για την Γενική Εκπαίδευση το 1869), Από το 1838 έως το 1860 η εκπαίδευση εξυπηρέτησε τις ανάγκες του στρατού και της γραφειοκρατίας, όπως και την αναπαραγωγή αυτών των τάξεων στο σύστημα. Από το 1860 έως το 1896 η εκπαίδευση στράφηκε κυρίως στα επαγγελματικά και τεχνικά σχολεία.

64 Οι αλλαγές στην εκπαίδευση ΝΑΙ Ιδρύονται Νομική Σχολή (1838) και Σχολή Διοίκησης (1859) για την προετοιμασία διοικητικών υπαλλήλων (ανατρέποντας το μονοπώλιο των Ουλεμά στην εκπαίδευση πριν από το 1839). Το 1847 ιδρύεται το υπουργείο Εκπαίδευσης, το 1848 η πρώτη παιδαγωγική ακαδημία για άντρες και το 1870 για γυναίκες, Το 1870 ιδρύεται το πρώτο Πανεπιστήμιο στην Κωνσταντινούπολη Η παράλληλη λειτουργία θρησκευτικών σχολείων συνεχίστηκε μέχρι την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας.

65 Αυτοκρατορικό Λύκειο Galatasaray

66 Οι αλλαγές στον πληθυσμό ΟΧΙ Ο πληθυσμός της Αυτοκρατορίας γνώρισε σημαντικές αυξομειώσεις εξαιτίας των πολέμων, της απώλειας πυκνοκατοικημένων επαρχιών, της μετακίνησης Μουσουλμάνων προσφύγων και των επιδημιών, Μεγάλες μάζες πληθυσμού συγκεντρώθηκαν κοντά στα νέα σιδηροδρομικά δίκτυα και στα λιμάνια εξαιτίας της αύξησης του εμπορίου (κυρίως προς το τέλος του 19ου αι.), Ορισμένα αστικά κέντρα γνώρισαν μεγάλη αύξηση του πληθυσμού μέχρι το τέλος του 19ου αι.

67 Οι αλλαγές στην κοινωνία ΝΑΙ Σχηματισμός μιας ισχυρής εμπορικής κοινότητας για τον έλεγχο του διεθνούς εμπορίου. Κυριαρχία των μη Μουσουλμάνων υπηκόων έναντι των ξένων και των Μουσουλμάνων, Αφετηρία για τη διαμόρφωση αστικής τάξης (με εξωτερικά γνωρίσματα την υιοθέτηση ευρωπαϊκού τρόπου ζωής και νέες μορφές κοινωνικής δικτύωσης) και εργατικής τάξης στις μεγάλες πόλεις (από τη δεκαετία του 1870), Συγκρότηση νέων μικτών περιοχών στα μεγάλα αστικά κέντρα με κριτήριο τον πλούτο και την κοινωνική θέση και όχι την καταγωγή, Κυκλοφορία των πρώτων ιδιωτικών εφημερίδων ( ) και της εφημερίδας της Οθωμανικής Επιστημονικής Εταιρείας ( ). Νέες μορφές ψυχαγωγίας. Το θέατρο εισβάλλει στη ζωή της Κωνσταντινούπολης το 1839.

68 Οι αλλαγές στα μιλλέτ ΝΑΙ Οι μεταρρυθμίσεις πρόσφεραν καθεστώς νομιμοποίησης στον μέχρι τότε άτυπο θεσμό των μιλλέτ, Υιοθέτηση κανονισμών των μιλλέτ: ορθόδοξο (1862), αρμενικό (1863), εβραϊκό (1865), Αύξηση του ρόλου των λαϊκών (μη θρησκευτικών παραγόντων) στις κοινότητες, Το καθεστώς ισότητας και ισονομίας δεν στάθηκε εμπόδιο αλλά συνυπήρξε με το ρεύμα εθνικισμού στους χριστιανικούς λαούς της Αυτοκρατορίας, Με την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870) επισημοποιείται η διάσπαση του χριστιανικού μιλλέτ σε εθνοθρησκευτικές κοινότητες.

69 Γελοιογραφία για την επίσκεψη του Αμπντουλαζίζ στην Αγγλία (1867): «Οι Άγγλοι γιατροί θα θεραπεύσουν τον Μεγάλο Ασθενή»

70 Οικονομική κρίση την περίοδο του Τανζιμάτ ΝΑΙ 1. Αποτυχημένη πολιτική δανεισμού Εσωτερικός δανεισμός με υπερβολικό κόστος Εξωτερικός δανεισμός χωρίς αποτελέσματα ( ) Δανεισμός για την εξυπηρέτηση πολεμικών αναγκών, γραφειοκρατίας, κατανάλωσης και προμηθειών 2. Λανθασμένη νομισματική πολιτική Έκδοση άφθονου χρήματος για την αντιμετώπιση της κρίσης ( ) Κατάρρευση της αξίας των οθωμανικών νομισμάτων Νομισματική αναρχία (βάρος, αξία) Προβληματική κυκλοφορία του χρήματος (έλλειψη στην περιφέρεια) 3. Έλλειψη ξεκάθαρων πολιτικών φορολόγησης Διακρατικές εμπορικές συμφωνίες με επιπτώσεις στα έσοδα (δασμούς) Διαφθορά φοροεισπρακτικών μηχανισμών (διατήρηση ενοικίασης φόρων)

71 ΝΑΙ ΤΑ BOLD Αντιδράσεις των Ουλεμάδων στο Τανζιμάτ Στη γενική αρχή της ισότητας και της ισονομίας μεταξύ των Μουσουλμάνων και των μη Μουσουλμάνων. Αντίθετο με τον ισλαμικό νόμο, Στην αφαίρεση πολιτικών αρμοδιοτήτων, διοικητικής αυτοτέλειας και οικονομικής αυτάρκειας, Στην υποβάθμιση της συμμετοχής τους ή τον αποκλεισμό τους από συμβούλια και επιτροπές για το σχεδιασμό των νέων νόμων και κανονισμών, όπως στην εκπαίδευση, Διατήρησαν την επιρροή τους στο λαό (ο ισλαμικός νόμος παρέμεινε ισχυρός στις επαρχίες).

72 ΝΑΙ ΤΑ BOLD Αντιδράσεις της επαρχιακής ελίτ Τα φορολογικά μέτρα για την αντικατάσταση του τρόπου συλλογής των φόρων προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις τόσο της επαρχιακής ελίτ όσο και κεφαλαιούχων στην Κωνσταντινούπολη, καθώς εξασφάλιζαν πλούτο και κοινωνικό γόητρο από τις φοροεκμισθώσεις. Μετά τις αλλαγές του Τανζιμάτ η επαρχιακή ελίτ κυριαρχούσε στα επαρχιακά συμβούλια και στο σύστημα φοροεκμισθώσεων που διατηρήθηκε παρά τις διακηρύξεις. Διατήρησε ισχύ, πλούτη και κύρος (αντικίνητρα για δική τους εξέγερση).

73 Αντιδράσεις των Μουσουλμάνων ΝΑΙ Οι μεταρρυθμίσεις θεωρήθηκαν ως παροχή προνομίων στους μη Μουσουλμάνους οι οποίοι τελούσαν παραδοσιακά σε «καθεστώς υποτέλειας» (άνοδος του θρησκευτικού φανατισμού), Ο εθνικισμός των χριστιανικών λαών στη Βαλκανική και η οικονομική άνοδος των Χριστιανών προκαλούσαν αρνητικές αντιδράσεις για τους μεταρρυθμιστές, την Ευρώπη, τους μη Μουσουλμάνους (προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού).

74 ΝΑΙ ΤΑ BOLD Αντιδράσεις των μη Μουσουλμάνων Παραδοσιακή ηγεσία: Αντέδρασε στην αύξηση της δύναμης των λαϊκών στις κοινότητες σε βάρος της θρησκευτικής εξουσίας, Στη φοίτηση των νέων στα δημόσια σχολεία, Στην κατάταξη των νέων στον οθωμανικό στρατό, Αγροτικοί πληθυσμοί: Στη συνέχιση των καταπιέσεων και των αδικιών από την τοπική πολιτική ελίτ, τους γαιοκτήμονες, τους φορομισθωτές και τους δικαστές στις επαρχίες (εξεγέρσεις), Ένταση από τη διάσπαση του χριστιανικού «μιλλέτ» μετά την ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870), Διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που αποτελούσε και το βασικό στόχο των μεταρρυθμίσεων.

75 ΝΑΙ Η κίνηση του Οθωμανισμού (1865) ήταν ο σημαντικότερος ιδεολογικός αντίπαλος του Τανζιμάτ Το Τανζιμάτ θεωρούνταν παράδοση στις προσταγές των Ευρωπαίων Η υιοθέτηση των ευρωπαϊκών νόμων σε βάρος της σαρία έχει μετατραπεί σε τυραννία Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις είναι καταστροφικές πράξεις ανευθυνότητας που οδηγούν στην καταστροφή της οθωμανικής βιομηχανίας και στην εξουθενωτική συσσώρευση χρέους Επιχειρούν να συμφιλιώσουν την ισλαμική αντίληψη διακυβέρνησης με τις ιδέες των Διαφωτιστών

76 Πρωτεργάτες του οθωμανισμού OXI Sinasi (γαλλομαθής διανοούμενος και ποιητής): ηγέτης της πρώιμης συνταγματικής κίνησης με τις απόψεις του για πολιτική εκκοσμίκευση, εθνική κυριαρχία, πολιτικά και ατομικά δικαιώματα Namil Kemal Bey (γαλλομαθής γραφειοκράτης και ποιητής): ηγέτης της κίνησης του οθωμανισμού με τις απόψεις του υπέρ του κοινοβουλευτισμού, της ισλαμικής παράδοσης και της ιδέας της «οθωμανικής πατρίδας» Ahmet Cevdet (θεολόγος): εγκατέλειψε την τάξη των Ουλεμάδων. Οι ιδέες του για τις αλλαγές συνδυάζονταν με τη σαρία και προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις από τους μεταρρυθμιστές.

77 ΠΟΛΕΜΟΙ, ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΤΑΝΖΙΜΑΤ ( ) Β. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΜΠΝΤΟΥΛΑΖΙΖ Α ( ) OXI Κρητική Επανάσταση ( ) Καμία εδαφική απώλεια Εξέγερση στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (1875) Πόλεμος των Μαυροβούνιων εναντίον των Οθωμανών με την υποστήριξη των Σέρβων ( ) Εξέγερση των Βουλγάρων (τον Απρίλιο του 1876) Νίκη των Οθωμανών Άγρια καταστολή από τους Οθωμανούς

78 Mιτχάτ Πασά ( ) : Μεταρρυθμιστής και επικεφαλής του Συμβουλίου για την προετοιμασία του Συντάγματος «Vanity Fair» (τεύχος )

79 Σουλτάνος Αμπντουλχαμίτ Β ( ) Ήταν γιος του Αμπντουλμεζίτ Α OXI Ο Σουλτάνος Αμπντουλχαμίτ ήταν πιστός στην ισλαμική παράδοση και τον απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης και αντίθετος στις ιδέες του φιλελευθερισμού και της εισαγωγής Συντάγματος

80 Εναρκτήρια συνεδρίαση του Οθωμανικού κοινοβουλίου (1876)

81 Σύνταγμα του 1876 ΟΧΙ Περιλαμβάνει 119 άρθρα Ο Σουλτάνος είναι κυρίαρχος στην Αυτοκρατορία σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις, προστάτης των Μουσουλμάνων, ιερό πρόσωπο, αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, υπεύθυνος για την κοπή νομίσματος, την κήρυξη πολέμου και την υπογραφή συνθηκών, Η κυβέρνηση ορίζεται και διαλύεται από τον Σουλτάνο, Η Μεγάλη Συνέλευση αποτελείται από το Κοινοβούλιο και τη Γερουσία. Το Κοινοβούλιο συγκροτείται ύστερα από εκλογές με μυστική ψηφοφορία κάθε τέσσερα χρόνια. Ο Σουλτάνος έχει δικαίωμα διάλυσης του Κοινοβουλίου, Τα μέλη της Γερουσίας είναι ισόβια και διορίζονται από τον Σουλτάνο, Τα σχέδια νόμων εγκρίνονται από τη Γερουσία και το Αυτοκρατορικό Συμβούλιο. Η συνταγματική αναθεώρηση εγκρίνεται από το Σουλτάνο

82 Σύνταγμα 1876 ΟΧΙ Επίσημη θρησκεία είναι το Ισλάμ, Σεβασμός στη θρησκευτική ελευθερία και στα προνόμια, Καθεστώς ισονομίας, Ατομικές ελευθερίες, ελευθερία του Τύπου, ελεύθερη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, Εγγυήσεις για την περιουσία, τη ζωή και την ασφάλεια, Αρχή της αποκέντρωσης στην περιφερειακή διοίκηση με εκλεγμένα συμβούλια σε όλες τις βαθμίδες (γενικό περιφερειακό συμβούλιο, βιλαέτια, σαντζάκια, καζάδες και Δήμους). Συμβούλια θα υπάρχουν και στις θρησκευτικές κοινότητες.

83 Αγγλική γελοιογραφία για την ανακήρυξη Συντάγματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

84 Αγγλική γελοιογραφία (1876): «Τα (ρωσικά) σκυλιά του πολέμου». Ο Ρώσος ετοιμάζεται να επιτεθεί στον Τούρκο υπό το άγρυπνο βλέμμα του Άγγλου

85 Ρωσοτουρκικός πόλεμος ΟΧΙ Συνασπισμός Ρωσίας και βαλκανικών σλαβικών λαών εναντίον της Αυτοκρατορίας. Προέλαση των Ρώσων μέχρι τα προάστια της Κωνσταντινούπολης και στα ανατολικά σύνορα, Συνθήκη Αγίου Στεφάνου (1878): Δημιουργία Μεγάλης Βουλγαρίας από το Αιγαίο Πέλαγος μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και άλλες ρυθμίσεις σε βάρος της Οθ. Αυτοκρατορίας, Συνέδριο Βερολίνου (1878): Αναθεώρηση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, Δημιουργία αυτόνομου πριγκηπάτου της Βουλγαρίας και αυτόνομης επαρχίας της Ανατολικής Ρωμυλίας υπό οθωμανική κυριαρχία, Ανεξαρτησία Σερβίας, Μαυροβουνίου, Ρουμανίας, Κυριαρχία της Αυστροουγγαρίας στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη και της Μεγάλης Βρετανίας στην Κύπρο Επικύρωση εδαφικών κτήσεων της Ρωσίας στον Καύκασο (Καρς, Μπατούμ)

86 Διεύθυνση Οθωμανικού Δημόσιου Χρέους (1881) ΟΧΙ Ιδιωτικός οργανισμός με συμμετοχή των δανειστών (Γαλλίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Ολλανδίας, Βρετανίας και Ιταλίας) και εκπροσώπου της Οθ. Αυτοκρατορίας, Απευθείας πρόσβαση σε σημαντικά έσοδα του κράτους για την εξυπηρέτηση του χρέους, όπως μονοπώλια καπνού, αλατιού, έσοδα από Βουλγαρία και Αν. Ρωμυλία, Αύξηση των ξένων άμεσων επενδύσεων, αναδιοργάνωση του εσωτερικού εμπορίου και αύξηση των εξαγωγών, Παύση πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους και κατάργηση των διομολογήσεων από τους Νεότουρκους το 1914.