ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 41 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την πρόοδο της Ρουμανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου {SWD(2016) 16 final} EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ) συστάθηκε κατά την προσχώρηση της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Συμφωνήθηκε ότι έπρεπε να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες σε τομείς πρωταρχικής σημασίας για την αντιμετώπιση ορισμένων αδυναμιών όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Έκτοτε, οι εκθέσεις του ΜΣΕ παρουσιάζουν την πρόοδο που σημειώνει η Ρουμανία και συμβάλλουν στην εστίαση των προσπαθειών των ρουμανικών αρχών μέσω ειδικών συστάσεων. Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και η καταπολέμηση της διαφθοράς παραμένουν για τη ρουμανική κοινωνία σημαντικά ζητήματα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες διαδηλώσεις, και εξακολουθεί να χρειάζεται επομένως περαιτέρω στήριξη για την εδραίωση των μεταρρυθμίσεων ώστε να εξασφαλιστεί η μη αντιστρεψιμότητα της προόδου που έχει επιτευχθεί. Ο ΜΣΕ εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως μοχλός για τη μεταρρύθμιση στη Ρουμανία και κίνητρο για τη διατήρηση της συνεκτικότητας των αποτελεσμάτων. Τα συμπεράσματα της Επιτροπής και η μεθοδολογία του ΜΣΕ λαμβάνουν συστηματικά την ισχυρή υποστήριξη του Συμβουλίου 2 ενώ συγχρόνως αναπτύχθηκε συνεργασία με κράτη μέλη με θετική συμβολή πολλών εξ αυτών. Στην έκθεση ΜΣΕ του 2015 επισημάνθηκαν αρκετοί τομείς στους οποίους συνεχίζεται η επίτευξη προόδου και στους οποίους υπάρχουν ενδείξεις για επίτευξη βιωσιμότητας, κυρίως μέσω της δράσης που αναλήφθηκε από τα βασικά θεσμικά όργανα στον τομέα της δικαιοσύνης και της ακεραιότητας για την αντιμετώπιση της διαφθοράς υψηλού επιπέδου, καθώς και χάρη στην αύξηση του επαγγελματισμού του δικαστικού συστήματος στο σύνολό του. Ταυτόχρονα, στην έκθεση υπογραμμίστηκε ότι εξακολουθεί να είναι έντονη η αίσθηση ότι η πρόοδος πρέπει να εδραιωθεί και εξασφαλιστεί περαιτέρω καθώς πολλά νομοθετικά ζητήματα εκκρεμούν και υπάρχουν αμφιβολίες ως προς την πολιτική συναίνεση για τις μεταρρυθμίσεις. Το Συμβούλιο κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι μια συνολική, συνεχής πολιτική δέσμευση για διαρκείς μεταρρυθμίσεις και τον σεβασμό της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης έχει ουσιώδη σημασία προκειμένου να εξασφαλισθεί η βιωσιμότητα της επιτελούμενης προόδου προς τους στόχους του ΜΣΕ 3. Η παρούσα έκθεση εξετάζει και τις δύο τάσεις για να εκτιμηθεί σε ποιο βαθμό έχει εδραιωθεί η μεταρρύθμιση. Είναι το αποτέλεσμα μιας προσεκτικής ανάλυσης της Επιτροπής, με βάση τη στενή συνεργασία με τις ρουμανικές αρχές, καθώς και τη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών. Εξετάζει επίσης σειρά σημαντικών περαιτέρω δοκιμών το 2016 ώστε να αποδειχθεί περαιτέρω η βιωσιμότητα. Η βιωσιμότητα της προόδου αποτελεί μία από τις προϋποθέσεις για να αποδειχθεί ότι δεν είναι πλέον αναγκαίος ένας μηχανισμός όπως ο ΜΣΕ. Η Επιτροπή έδωσε ιδιαίτερη προσοχή σε αυτές τις πτυχές κατά την παρακολούθηση του τρέχοντος έτους και θα εξακολουθήσει να στηρίζει τη Ρουμανία στην προσπάθειά της να επιτύχει τους στόχους του ΜΣΕ. Παρέχεται ήδη στήριξη στη Ρουμανία σε πολλούς τομείς στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων Συμπεράσματα του Συμβουλίου των Υπουργών, της 17ης Οκτωβρίου 2006 (13339/06) απόφαση της Επιτροπής, της 13ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση μηχανισμού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουμανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς (C (2006) 6569 τελικό). Την περίοδο , η Ρουμανία εφάρμοσε διάφορα σχέδια στον τομέα της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) ανέρχεται σε 16 εκατ. ευρώ. Κύριοι δικαιούχοι υπήρξαν τα υπουργεία Δημόσιας 2

3 Επιπλέον, το 2015 η Επιτροπή δημιούργησε ένα νέο μέσο με τη μορφή της υπηρεσίας στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (SRSS) με σκοπό την παροχή τεχνικής βοήθειας στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών μελών της ΕΕ σε ευρύ φάσμα τομέων. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τη Ρουμανία να κάνει πλήρη χρήση όλων των δυνατοτήτων που παρέχονται. 2. ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ 2.1. Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Διορισμοί Πρόσφατες εκθέσεις του ΜΣΕ επισήμαναν τον ρόλο των βασικών οργάνων του δικαστικού σώματος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, της Εισαγγελίας και της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς, καθώς και του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος στην οικοδόμηση αξιοπιστίας και επαγγελματισμού στο δικαστικό σύστημα με τη δημιουργία ιστορικού των επιδόσεων. Η ηγεσία των εν λόγω οργάνων έχει διαδραματίσει σαφώς σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό, ενίοτε παρά τις έντονες κριτικές κατά συγκεκριμένων προσώπων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δίνεται έμφαση σε διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες επιλογής 5 ώστε να δίνονται αποφασιστικές κατευθύνσεις, να αποφεύγονται πολιτικές παρεμβάσεις όσον αφορά τους διορισμούς ανωτέρων υπαλλήλων και να στηριχθεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Η έκθεση του 2015 χαρακτήρισε τον διορισμό νέου Γενικού Εισαγγελέα στη Διεύθυνση Διερεύνησης Οργανωμένου Εγκλήματος και Τρομοκρατίας (DIICOT) ως σημαντική δοκιμασία 6. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε τελικά χωρίς πολλές αντιπαραθέσεις: χαρακτηρίστηκε από μεγαλύτερη διαφάνεια και προβλεψιμότητα (δημοσίευση της θέσης, τα κριτήρια ορίστηκαν δημοσίως, τα ονόματα των υποψηφίων δημοσιεύθηκαν), και υπήρξε σαφής συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Δικαιοσύνης (αρμόδιου για την επιλογή των υποψηφίων) και του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος. Ως εκ τούτου, η διαδικασία υπήρξε υποδειγματική για τον τρόπο με τον οποίο σαφείς και αξιόπιστες διαδικασίες, με πλήρη συμμετοχή όλων των βασικών αρχών, μπορούν να καταστούν ο πιο σημαντικός παράγοντας σε μια αξιόπιστη διαδικασία διορισμού (αν και οι διαδικασίες πρέπει επίσης να είναι αρκετά ισχυρές ώστε να αντιμετωπίσουν την περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ των κύριων οργάνων του δικαστικού σώματος 7 ). Το 2016 θα πραγματοποιηθεί σειρά διορισμών σε βασικές θέσεις και τόσο η διαδικασία όσο και τα αποτελέσματά της θα αποτελέσουν καθοριστική δοκιμή της ικανότητας του Διοίκησης, Δικαιοσύνης, Παιδείας και Υγείας. Κονδύλια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) επενδύθηκαν σε δράσεις που αφορούν έργα ελέγχου της ακεραιότητας (όπως το σύστημα εκ των προτέρων ελέγχου «PREVENT») και την ικανότητα της υπηρεσίας δημοσίων συμβάσεων για προϋπολογισμό ύψους 15 εκατ. ευρώ περίπου. Την περίοδο , το Πρόγραμμα για τη Διοικητική Ικανότητα (ΕΚΤ) θα παράσχει χρηματοδότηση ύψους περίπου 103 εκατ. ευρώ για σχέδια στον τομέα της δικαστικής μεταρρύθμισης, εκ των οποίων 35 εκατ. ευρώ ειδικά για την καταπολέμηση της διαφθοράς και 35 εκατ. ευρώ για τη στήριξη βελτιώσεων στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Κονδύλια του ΕΤΠΑ ύψους έως 15 εκατ. ευρώ θα επενδυθούν στη δημιουργία ικανοτήτων και στην τεχνική βοήθεια στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, στην πρόληψη της απάτης για τις διαχειριστικές αρχές και στην Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Απάτης (DLAF). COM(2015) 35 final COM(2014) 37 final COM(2013) 47 final COM(2012) 410 final. Ο πρώην κύριος εισαγγελέας της Διεύθυνσης (DIICOT) τελεί υπό προσωρινή κράτηση κατηγορούμενος για διαφθορά, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη να τίθενται επί τάπητος οποιαδήποτε ζητήματα ακεραιότητας. Για παράδειγμα, οι διορισμοί στις ανώτερες θέσεις της εισαγγελικής αρχής κατά την περίοδο αποτέλεσαν πηγή αντιπαράθεσης. 3

4 δικαστικού συστήματος να διατηρήσει τη μεταρρυθμιστική διαδικασία με μια περίοδο αλλαγών 8. Ο Πρόεδρος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, ο γενικός εισαγγελέας και ο κύριος εισαγγελέας της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA) είναι θέσεις που χρειάζονται σαφείς, ανοικτές και προκαθορισμένες διαδικασίες 9. Μακροπρόθεσμα, ένα πιο αδιάβλητο και ανεξάρτητο σύστημα διορισμού των ανώτερων εισαγγελέων θα πρέπει να προβλεφθεί νομοθετικά: σε νομοθετικό επίπεδο, δεν υπάρχουν κριτήρια για να διασφαλίζεται το ανώτατο δυνατό επίπεδο επαγγελματικών προσόντων και ακεραιότητας, ενώ η τρέχουσα διαδικασία περιέχει ένα ισχυρό πολιτικό στοιχείο όσον αφορά τον ρόλο που παρέχει στον υπουργό Δικαιοσύνης. Προηγούμενες διαδικασίες διορισμών είχαν προκαλέσει σοβαρές αντιπαραθέσεις και δέχθηκαν σαφώς πολιτικές πιέσεις. Η καθοδήγηση που παρέχεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο θα πρέπει να κατευθύνει τη συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον είναι σκόπιμο να λαμβάνει την τελική απόφαση υπουργός της κυβέρνησης 10, ιδίως όταν πρόκειται για διορισμούς σε επίπεδα χαμηλότερα από αυτό των ανώτατων διοικητικών στελεχών των δικαστικών οργάνων. Σεβασμός των δικαστών και της δικαστικής διαδικασίας Η επιτυχής δίωξη και καταδίκη πολλών εξεχόντων πολιτικών στη Ρουμανία για υψηλού βαθμού διαφθορά αποτελεί ένδειξη ότι η μακροπρόθεσμες τάσεις όσον αφορά τη δικαστική ανεξαρτησία είναι θετικές και ότι κανένα πρόσωπο που διαπράττει αδίκημα δεν διαφεύγει από τη δικαιοσύνη. Αλλά υπάρχει επίσης μια αντίδραση στην τάση αυτή: η κριτική των δικαστών από τους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης και η έλλειψη σεβασμού των δικαστικών αποφάσεων παραμένουν συνήθη φαινόμενα 11. Εφέτος σημειώθηκε αύξηση των αιτήσεων προάσπισης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, κατόπιν επιθέσεων από τα μέσα ενημέρωσης και πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού και του προέδρου της Γερουσίας 12. Σημειώθηκαν επίσης κρούσματα άσκησης πίεσης επί δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου 13. Όπως επισημάνθηκε στην έκθεση του 2015, μετά την εκλογή του Προέδρου της Ρουμανίας, διαγράφηκε κάποια τάση προς περισσότερο υπεύθυνη προσέγγιση. Αλλά η τάση αυτή υποχώρησε την άνοιξη, ιδίως μετά την κίνηση έρευνας από την Εθνική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA) κατά του πρωθυπουργού. Ασκήθηκε προσωπική κριτική κατά των επικεφαλής τόσο του DNA όσο και του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (HCCJ) Γενικός εισαγγελέας και κύριος εισαγγελέας της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς: Μάιος 2016, Πρόεδρος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου: Σεπτέμβριος 2016, Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο: εκλογές το τέταρτο τρίμηνο του Η διαδικασία διορισμού του κύριου εισαγγελέα της DIICOT εφαρμόζεται επίσης για όλους τους ανώτατους εισαγγελείς και τους αναπληρωτές τους και περιλαμβάνει το επίπεδο των επικεφαλής των τμημάτων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και την DNA. Συνολικά, ο υπουργός Δικαιοσύνης θα πρέπει να προβεί στην πλήρωση 15 θέσεων εισαγγελέων εφέτος. Η επιτροπή της Βενετίας έχει αναλάβει συγκεκριμένες εργασίες στον τομέα αυτόν με σκοπό την εξεύρεση μιας κατάλληλα ισορροπημένης λύσης (βλ. τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σσ. 6-8). Όπως αναφέρθηκε επίσης σε προηγούμενες εκθέσεις του ΜΣΕ: COM(2013) 47 final, σ. 4 COM(2014) 37 final, σ. 3 COM(2015) 35 final, σ. 2. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ. 5. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο εκκρεμούσας υποθέσεως σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το Συνταγματικό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση όσον αφορά τη διοργάνωση του δημοψηφίσματος του 2012 για την αποπομπή του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ. 5. Για παράδειγμα, σε ανοικτή επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Γερουσίας, αναφερόμενος στην υπόθεση ατόμου που είχε μεν απαλλαγεί πρωτοδίκως αλλά βρισκόταν σε προφυλάκιση επί 6 μήνες, ζήτησε την ανάκληση του Προέδρου του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (HCCJ) και του κύριου εισαγγελέα της DNA. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ. 5. 4

5 Το 2015, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ΑΔΣ) και η δικαστική επιθεώρηση εξακολούθησαν να προασπίζονται την ανεξαρτησία και την επαγγελματική φήμη του δικαστικού σώματος και την ανεξαρτησία και αμεροληψία των δικαστών 15. Εξακολούθησαν να κοινοποιούνται στο ΑΔΣ αρκετά κρούσματα επιθέσεων από μέσα ενημέρωσης και πολιτικούς και, ως εκ τούτου, το ΑΔΣ χρειάστηκε επανειλημμένα να εκδώσει συμπεράσματα κρίσιμης σημασίας. Αλλά το ΑΔΣ δεν μπορεί να εξασφαλίζει ισοδύναμο επίπεδο κάλυψης για τα ανακοινωθέντα Τύπου που εκδίδει σε σύγκριση με τις αρχικές επικρίσεις που δέχεται και πέραν αυτής της ηθικής υποστήριξης, το ΑΔΣ δεν παρέχει οικονομική ή νομική βοήθεια σε δικαστές που ασκούν ένδικα μέσα. Οι κοινοβουλευτικές αρχές μπορούν ενδεχομένως να διαδραματίσουν επίσης έναν ρόλο στην παρακολούθηση των παρατηρήσεων των βουλευτών. Πέρυσι η Επιτροπή συνέστησε να «διασφαλιστεί ότι ο κώδικας δεοντολογίας για τους βουλευτές περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις ούτως ώστε οι βουλευτές και η κοινοβουλευτική διαδικασία να σέβονται την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας» 16. Η εν λόγω σύσταση δεν υλοποιήθηκε. Επισήμανε επίσης ότι η συζήτηση σχετικά με πιθανές αλλαγές του Συντάγματος θα μπορούσε να παράσχει μια ευκαιρία για την καθιέρωση της δικαστικής ανεξαρτησίας σε συνταγματικό επίπεδο. Το Συνταγματικό Δικαστήριο και ο σεβασμός των δικαστικών αποφάσεων Το Συνταγματικό Δικαστήριο (CCR) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά το κράτος δικαίου και την εδραίωση ενός ανεξάρτητου δικαστικού συστήματος. Το 2015, 24 από τις αποφάσεις του CCR αφορούσαν τις διατάξεις του νέου ποινικού κώδικα και του κώδικα ποινικής δικονομίας, και ορισμένες σημαντικές αποφάσεις του αφορούσαν την εξισορρόπηση των εξουσιών και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μια από αυτές τις αποφάσεις αφορούσε την επίλυση διαφοράς μεταξύ τη Γερουσίας και του δικαστικού σώματος σχετικά με αίτημα προφυλάκισης 17. Πολλές αποφάσεις του CCR σχετικά με τον Ποινικό Κώδικα αποσκοπούσαν στην ενίσχυση του σεβασμού των δίκαιων δικών και των δικαιωμάτων των διαδίκων σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αν και οι δικαστές και οι εισαγγελείς χρειάστηκε να προσαρμόσουν γρήγορα τις πρακτικές τους στην απόφαση του CCR, η γενική εκτίμηση είναι ότι οι αποφάσεις αυτές βελτιώνουν την ασφάλεια δικαίου και τα δικαιώματα των διαδίκων. Οι αποφάσεις του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (HCCJ) σχετικά με την ερμηνεία της νομοθεσίας διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο όσον αφορά το σύστημα θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών Δικαστική μεταρρύθμιση Νέοι κώδικες Ο νέος ποινικός κώδικας και ο νέος κώδικας ποινικής δικονομίας άρχισαν να ισχύουν πριν από δύο χρόνια, την 1η Φεβρουαρίου Η έκθεση του ΜΣΕ για το 2015 εξέφραζε την ανάγκη να υπάρχει σταθερό νομοθετικό περιβάλλον για τους νέους κώδικες, πράγμα που αποτελούσε σαφή στόχο κατά τη θέσπιση των κωδίκων. Ωστόσο, σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, ο στόχος αυτός για σταθερότητα δεν φαίνεται πιο κοντά στην επίτευξή του. Μια διαρκής πηγή αστάθειας υπήρξαν οι επαναλαμβανόμενες κοινοβουλευτικές συζητήσεις για τους κώδικες. Κάποιες τροποποιήσεις είναι αναπόφευκτες και η κυβέρνηση, σε διαβούλευση με το δικαστικό σώμα, υπέβαλε τροπολογίες για την αντιμετώπιση Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ COM(2015) 35 final, σ. 13 COM(2014) 37 final. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ Για παράδειγμα, αποφάσεις για το κατά πόσον οι γιατροί στα δημόσια νοσοκομεία είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1, σ. 4. 5

6 προβλημάτων που είχαν εντοπιστεί ήδη από την άνοιξη του Ωστόσο, οι τροπολογίες αυτές δεν έχουν ακόμη εγκριθεί από το Κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα, το Κοινοβούλιο έστρεψε την προσοχή του σε σειρά τροπολογιών που αποτέλεσαν πηγή αντιπαράθεσης. Οι τροπολογίες προκάλεσαν επικρίσεις από τις δικαστικές αρχές, την κοινωνία των πολιτών και τα κράτη μέλη, που υποστηρίζουν ότι αυτές θα απέβαιναν εις βάρος της καταπολέμησης της διαφθοράς και της μείωσης της ικανότητας των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστηρίων να ασκούν διώξεις ή να επιβάλλουν κυρώσεις. Μολονότι ορισμένες από αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «εκκεντρικές τροπολογίες», άλλες έχουν περάσει ήδη από μια επιτροπή του Κοινοβουλίου και έγινε δεκτή η συζήτησή τους με τη διαδικασία του επείγοντος ενώ οι τροπολογίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης αφέθηκαν εν αναμονή. Ορισμένες από τις τροπολογίες που υποβλήθηκαν πέρυσι θύμιζαν τις τροπολογίες που ψηφίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2013, αν και πρέπει να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με τον Δεκέμβριο του 2013, οι τελευταίες αυτές τροπολογίες δεν έχουν εγκριθεί από το νομοθετικό σώμα 19. Όλες οι τροπολογίες πρέπει να εξεταστούν εκ νέου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων ως σώμα λήψης των αποφάσεων. Η συζήτηση δεν επαναλήφθηκε μετά τις θερινές διακοπές μολονότι διαρκώς κατατίθενται νέες τροπολογίες, πράγμα που δημιουργεί μια κατάσταση συνεχούς αβεβαιότητας. Το Κοινοβούλιο οφείλει να αντιμετωπίσει την κατάσταση σεβόμενο τη γνώμη των δικαστικών αρχών 20. Μια σειρά αποφάσεων του Συνταγματικού Δικαστηρίου ήγειραν σημαντικά ζητήματα σχετικά με τους κώδικες και τις απαιτούμενες τροπολογίες. Ορισμένα από τα ζητήματα που τέθηκαν αφορούν θεμελιώδη ζητήματα σχετικά με τους νέους κώδικες, όπως η ιδέα ότι θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί προκαταρκτική διαδικασία για την επίλυση περισσότερο τεχνικών ζητημάτων σε μια υπόθεση χωρίς την παρουσία των διαδίκων. Αν και το δικαστικό σώμα και η κυβέρνηση προσάρμοσαν αμέσως την πρακτική τους ή κατέθεσαν τροπολογίες, η έλλειψη ασφάλειας δικαίου δεν μπορεί να αποφευχθεί καθ όσον χρόνο οι τροπολογίες εκκρεμούν στο Κοινοβούλιο. Παράλληλα με τις εν λόγω συζητήσεις σχετικά με το νομικό πλαίσιο, συνεχίστηκαν οι εργασίες για την εφαρμογή των κωδίκων όπως εγκρίθηκαν. Η γενική αντίληψη είναι ότι οι δικαστές και οι εισαγγελείς έχουν εκφράσει την ικανοποίησή τους με το νέο νομικό πλαίσιο, και ότι τα δικαστικά όργανα, οι δικαστές και οι εισαγγελείς, καθώς και οι δικαστικοί υπάλληλοι, συνέχισαν τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, ο γενικός εισαγγελέας, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, το Εθνικό Ινστιτούτο για το Δικαστικό Σώμα και το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχουν καταβάλει συγκεκριμένες προσπάθειες για την παροχή αμέριστης υποστήριξης σε όλα τα δικαστήρια και τις εισαγγελίες-στόχους ώστε να διευκολυνθεί η μετάβασή τους και η αντιμετώπιση των εμποδίων που προκύπτουν 21. Ο υπουργός Δικαιοσύνης συνέχισε να λαμβάνει μέτρα για την αύξηση του αριθμού θέσεων, ιδίως δικαστικών υπαλλήλων και ανακριτών. Το έργο αυτό υποστηρίζεται επίσης από λεπτομερή προγράμματα κατάρτισης που προσφέρονται από το Εθνικό Ινστιτούτο για το Δικαστικό Σώμα και την Εθνική Σχολή Δικαστικών Υπαλλήλων. Σε γενικές γραμμές, το ίδιο ισχύει και για την εφαρμογή του αστικού κώδικα, όπου έχει ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό η μεταβατική περίοδος που απαιτείται για να εξετασθούν Οι τροπολογίες που ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο του 2013 προκάλεσαν τις επικρίσεις των δικαστικών αρχών και της διεθνούς κοινότητας, και συγκεκριμένα στον βαθμό που είχαν ως αποτέλεσμα την απαλλαγή βουλευτών από το πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας περί αδικημάτων διαφθοράς όπως η δωροδοκία, η αθέμιτη άσκηση επιρροής έναντι ανταλλάγματος και η κατάχρηση εξουσίας (βλ. COM(2014) 37, σ ). Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.2, σ. 10. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.2, σ

7 υποθέσεις προγενέστερες των νέων κωδίκων, παράλληλα με τις νέες υποθέσεις. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης της αποτελεσματικότητας στην απονομή της δικαιοσύνης 22. Ωστόσο, οι υλικοτεχνικές ρυθμίσεις που απαιτούνται για την εφαρμογή των διατάξεων που θα έπρεπε να είχαν ήδη τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2016 έχουν καθυστερήσει πολύ 23, καθώς λιγότερο από το ένα τέταρτο των αναγκαίων κτηριακών εγκαταστάσεων είναι έτοιμο. Ως εκ τούτου, η έναρξη ισχύος αυτών των πτυχών του κώδικα πολιτικής δικονομίας έχει καθυστερήσει κατά ένα έτος. Θα είναι σημαντικό να καταρτισθεί και να εφαρμοστεί σαφές σχέδιο ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω αναβολές. Συνοχή της νομολογίας Στο πλαίσιο του συνταγματικού του ρόλου, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (HCCJ) έχει την κύρια ευθύνη για την ανάπτυξη της συνοχής της νομολογίας και την επιβολή της ομοιόμορφης ερμηνείας της νομοθεσίας και της πρακτικής. Αυτή η πτυχή του έργου του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (HCCJ) καθίσταται όλο και πιο σημαντική. Υλοποιείται μέσω καθορισμένων νομικών μηχανισμών, αλλά ενθαρρύνεται επίσης μέσω διοικητικών ενεργειών όπως συνεδριάσεις και συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο με εκπροσώπους των εφετείων, του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου και του Εθνικού Ινστιτούτου για το Δικαστικό Σώμα. Οι συνεδριάσεις αυτές επικεντρώνονται σε θέματα επί των οποίων υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες, και κοινές λύσεις κοινοποιούνται σε όλα τα δικαστήρια μέσω κατευθυντήριων γραμμών. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχει στη διάθεσή του δύο νομικούς μηχανισμούς για την ανάπτυξη της συνοχής της νομολογίας και την παροχή ενιαίας ερμηνείας: τις προδικαστικές αποφάσεις και την αναίρεση υπέρ του νόμου. Ο αριθμός των αιτήσεων έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων εξακολουθεί να αυξάνεται και όλο και περισσότερες εργασίες των τμημάτων του HCCJ είναι αφιερωμένες στην επίλυση προδικαστικών ερωτημάτων 24. Αυτό σημαίνει ότι οι μηχανισμοί λειτουργούν καλά και ότι οι δικαστές στα κατώτερα δικαστήρια κάνουν χρήση αυτών των μηχανισμών. Ο άλλος μηχανισμός για τη συνοχή της νομολογίας, η αναίρεση υπέρ του νόμου, εξακολουθεί επίσης να συμβάλλει ουσιαστικά στην ενοποίηση της νομολογίας 25. Η χρήση προδικαστικών αποφάσεων πρέπει να συνεχίσει να ενθαρρύνεται για την αποσαφήνιση ασαφών διατάξεων στους νέους κώδικες. Παρά όλα αυτά τα μέτρα και τις ενδείξεις αλλαγής νοοτροπίας υπέρ της συνοχής, εξακολουθούν να αναφέρονται συχνά αντιφατικές αποφάσεις. Ενώ ορισμένα ζητήματα σχετικά με τους νέους κώδικες αναμένεται να επιλυθούν με την πάροδο του χρόνου, σε ορισμένα προβλήματα περισσότερο διαρθρωτικής φύσεως χρειάζεται, αφενός, να δοθεί περισσότερη προσοχή από τους διευθυντές των δικαστηρίων και από κάθε δικαστή και, αφετέρου, συνεχής κατάρτιση, με τη συμμετοχή και των δικηγόρων. Τέλος, μία από τις συστάσεις που διατυπώνονται στις εκθέσεις του ΜΣΕ αφορά τη διαθεσιμότητα επιγραμμικής ανοικτής και εύχρηστης πρόσβασης στο σύνολο των δικαστικών Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.2, σ. 12. Συγκεκριμένα η διάθεση κτηριακών εγκαταστάσεων, ώστε να καταστεί δυνατή η επίλυση υποθέσεων εντός του Δικαστικού Συμβουλίου. Σε ποινικές υποθέσεις, υποβλήθηκαν 35 προδικαστικά ερωτήματα και εκδόθηκαν προδικαστικές αποφάσεις για 33 από αυτά το 2015, έναντι 31 προδικαστικών ερωτημάτων που υποβλήθηκαν και 28 προδικαστικών αποφάσεων που εκδόθηκαν το Παρατηρείται έντονη αύξηση σε αστικές και διοικητικές υποθέσεις: υποβλήθηκαν 51 προδικαστικά ερωτήματα και εκδόθηκαν προδικαστικές αποφάσεις για 47 από αυτά το 2015, έναντι 17 ερωτημάτων που υποβλήθηκαν και 13 αποφάσεων που εκδόθηκαν το Το 2015, ασκήθηκαν 18 αναιρέσεις και σε 19 εκδόθηκε απόφαση σε αστικές υποθέσεις ασκήθηκαν 6 αναιρέσεις και σε 7 εκδόθηκε απόφαση σε ποινικές υποθέσεις. Ο μηχανισμός αυτός μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για διαδικαστικά ζητήματα, πράγμα που δεν συμβαίνει κατά την έκδοση προδικαστικών αποφάσεων. 7

8 αποφάσεων, ως ένα από τα μέσα με τα οποία θα βοηθηθούν οι δικαστές και όλοι οι διάδικοι να βρίσκουν παραπομπές σε παρόμοιες υποθέσεις και αποφάσεις 26. Ένα έργο (να δημοσιεύονται στο Διαδίκτυο όλες οι δικαστικές αποφάσεις το έργο βρισκόταν υπό συζήτηση για ορισμένα χρόνια) τέθηκε επιτέλους σε εφαρμογή. Στρατηγική για την ανάπτυξη του δικαστικού συστήματος για την περίοδο Το σχέδιο δράσης για την εφαρμογή της στρατηγικής έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και έχουν προγραμματιστεί διαβουλεύσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Επιπλέον, για να λειτουργήσει ως επιχειρησιακό εργαλείο το σχέδιο δράσης, θα είναι σημαντικό να το ενστερνιστούν όλοι οι βασικοί παράγοντες: η διαδικασία για την κατάρτιση του σχεδίου δράσης υπήρξε μακρά και υπάρχει η αίσθηση ότι θα πρέπει να δοθεί νέα ώθηση. Για παράδειγμα, θα πρέπει να καταστεί σαφές σε ποιο βαθμό το νέο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο θεωρεί αυτό ως σχέδιο για τη δική του δράση. Γενικότερα, οι εκλογές για το νέο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ΑΔΣ) θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να δοθεί νέα ώθηση στη μεταρρύθμιση 27. Παρόλο που ορισμένα από τα τρέχοντα μέλη του Συμβουλίου συνεχίζουν να υπηρετούν, θα ήταν σημαντικό το νέο Συμβούλιο να εμφορείται από σαφείς συλλογικές αρχές με βάση ένα νέο πρόγραμμα. Από τους υποψηφίους θα πρέπει να αναμένεται να δώσουν μια σαφή εικόνα του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους και να θεωρούνται υπόλογοι για τα αποτελέσματα η εκλογική διαδικασία πρέπει να παρέχει στους υποψηφίους τη δυνατότητα να συζητήσουν πώς βλέπουν το μέλλον της μεταρρύθμισης. Το νέο Συμβούλιο θα πρέπει να καθησυχάσει πολλούς δικαστές οι οποίοι θεωρούν ότι το ΑΔΣ είναι αποσυνδεδεμένο από το λειτούργημά τους 28. Χρειάστηκε να υπογράψουν αναφορά περισσότεροι από χίλιοι δικαστές προκειμένου το ΑΔΣ να πεισθεί να διοργανώσει διαβούλευση όλων των δικαστηρίων σχετικά με ένα νέο σύστημα για τον διορισμό, την αξιολόγηση και την προαγωγή των δικαστών. Το επόμενο ΑΔΣ θα μπορούσε να επιδείξει περισσότερη προσήλωση στον στόχο της διαφάνειας και της λογοδοσίας, παραδείγματος χάριν εκθέτοντας και επεξηγώντας τις πολιτικές και τις αποφάσεις του σε τακτικές ανοικτές συνεδριάσεις με συνελεύσεις δικαστών και εισαγγελέων σε όλα τα επίπεδα, καθώς και με την κοινωνία των πολιτών και επαγγελματικές οργανώσεις. Εάν εξέδιδε ετήσια έκθεση προς συζήτηση σε γενικές συνελεύσεις δικαστών και εισαγγελέων θα αποδείκνυε επίσης στην πράξη την αύξηση της διαφάνειας στις εργασίες του. Διαχείριση των πόρων και αποτελεσματικότητα Ο υπουργός Δικαιοσύνης υπογράμμισε με τρόπο πειστικό τη σημασία της μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος, και η κυβέρνηση υποστήριξε για παράδειγμα τη δημιουργία 390 πρόσθετων θέσεων, ενώ ο προϋπολογισμός αυξήθηκε κατά 46% από το Η αποτελεσματική χρήση των πόρων αυτών θα επικουρείται με την ανάπτυξη χρήσιμων εργαλείων διαχείρισης για το δικαστικό σύστημα. Εργαλεία στατιστικών πληροφοριών έχουν εγκατασταθεί σε όλα τα δικαστήρια και χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Άλλα ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως ηλεκτρονικά αρχεία για τους διαδίκους και τους δικαστές, βρίσκονται σε δοκιμαστικό στάδιο σε αρκετά δικαστήρια. Η διαρθρωτική μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος πρέπει επίσης να συνοδευτεί από τον COM (2014) 37, σ. 13. Εκλογές για το ΑΔΣ έχουν προγραμματιστεί το φθινόπωρο του 2016, και το νέο Συμβούλιο αναμένεται να αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο του Δεν είναι σαφές αν στις εκλογές θα ανανεωθούν όλα τα μέλη ή μόνον εκείνα που ολοκλήρωσαν την εξαετή τους θητεία. Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.5, σ

9 εκσυγχρονισμό των κτηρίων και των συστημάτων ΤΠ: διάφορες εργασίες κατασκευής και αποκατάστασης σε δικαστήρια που στηρίζονται από δάνεια της Παγκόσμιας Τράπεζας βρίσκονται σε εξέλιξη. Ωστόσο, οι προκλήσεις για την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων κατέστησαν σαφείς όταν μια (σχετικά περιορισμένης εμβέλειας) πρόταση για την κατάργηση μικρών δικαστηρίων παρέμεινε στάσιμη στο Κοινοβούλιο. Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο και το Υπουργείο Δικαιοσύνης διερευνούν εναλλακτικές λύσεις, όπως την αλλαγή των ορίων των δικαιοδοσιών με σκοπό την καλύτερη κατανομή των βαρών των υποθέσεων απόφαση που μπορεί να γίνει στο δικό τους επίπεδο. Τον Οκτώβριο, η κυβέρνηση ενέκρινε απόφαση ανακατανομής των δικαιοδοσιών εντός της περιφέρειας του Εφετείου του Cluj. Σε επίπεδο εισαγγελιών, ο γενικός εισαγγελέας πρότεινε την αναδιάταξη των εισαγγελέων σε επίπεδο Tribunal (δευτεροβάθμιο) και το κλείσιμο εισαγγελιών σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, εξετάζοντας υπηρεσίες που είναι πάρα πολύ μικρές ή έχουν χαμηλό φόρτο εργασίας, και τον Δεκέμβριο του 2015 κατάρτισε μελέτη επιπτώσεων ως βάση για διαβουλεύσεις με τους δικαστικούς φορείς. Ωστόσο, η οριστικοποίηση της διαδικασίας και η προθεσμία για την εφαρμογή των προτάσεων δεν είναι σαφείς. Σύμφωνα με τις τροποποιήσεις του αστικού κώδικα του περασμένου έτους, οι δικαστικές αποφάσεις θα μπορούσαν να επιβληθούν απευθείας από δικαστικούς επιμελητές με σκοπό την επιτάχυνση της διαδικασίας. Ωστόσο, οι τροποποιήσεις αυτές ακυρώθηκαν από το Συνταγματικό Δικαστήριο τον Δεκέμβριο. Μάλιστα, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο αναφέρει αύξηση του αριθμού των υποθέσεων εξώδικης επιβολής οι οποίες εκκρεμούν ενώπιον δικαστηρίου. Προβλέπονται μέτρα στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την περίοδο για τη βελτίωση της επιβολής των δικαστικών αποφάσεων, όπως η δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων για την παρακολούθηση των περιπτώσεων αναγκαστικής εκτέλεσης υποθέσεων, αλλά υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η εκτέλεση αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένων τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων σε βάρος του δημοσίου (κεντρικών ή τοπικών αρχών), συχνά παραμένει προβληματική. Πρόκειται για έναν τομέα ο οποίος θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών που καταβάλλονται από τη ρουμανική κυβέρνηση για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης Ακεραιότητα Η Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας και το Εθνικό Συμβούλιο Ακεραιότητας Τον Μάρτιο του 2015, ο πρόεδρος της Εθνικής Υπηρεσίας Ακεραιότητας (ANI) παραιτήθηκε μετά την κίνηση έρευνας από την Εθνική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA) 29. Ο αντιπρόεδρος της ANI ανέλαβε καθήκοντα προσωρινού προέδρου και τον Δεκέμβριο διορίστηκε ως πρόεδρος κατόπιν διαγωνισμού που διοργάνωσε το Εθνικό Συμβούλιο Ακεραιότητας (NIC). Παρόλο που η διαδικασία υπήρξε μακρά, φάνηκε να είναι ανοικτή και διαφανής. Το NIC είναι το όργανο εποπτείας της ANI. Η θητεία του έληξε τον Νοέμβριο του Η αρχική διαδικασία διορισμού νέου NIC προκάλεσε διάφορες αντιπαραθέσεις 30. Αυτές οι αρχικές αντιπαραθέσεις επιλύθηκαν τελικώς και το NIC ξεκίνησε τις εργασίες του τον Φεβρουάριο του Το NIC εξέλεγε ως πρόεδρό του τον εκπρόσωπο της κοινωνίας των Έχει ασκηθεί δίωξη κατά του πρώην προέδρου της ANI σε υπόθεση κατάχρησης εξουσίας όταν ήταν μέλος της Επιτροπής για την Επιστροφή Περιουσιών. Η υπόθεση δεν συνδέεται με τη θητεία του στο Εθνικό Συμβούλιο Ακεραιότητας. Υπέβαλε την παραίτησή του αμέσως μετά την κίνηση της έρευνας. COM (2015) 35, σ. 9. 9

10 πολιτών, στέλνοντας ένα χρήσιμο μήνυμα όσον αφορά την ανεξαρτησία του. Κύριο καθήκον του NIC το 2015 ήταν η διαδικασία επιλογής του νέου προέδρου της ΑΝΙ. Παρά την παραίτηση του προέδρου της, η NIC συνέχισε να διεκπεραιώνει μεγάλο αριθμό υποθέσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς 31. Η ANI συνέχισε να κινεί σημαντικό αριθμό υποθέσεων για συγκρούσεις συμφερόντων και ζητήματα ασυμβίβαστου, πολλές από τις οποίες αφορούν τοπικούς πολιτικούς 32. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει το προβληματικό στοιχείο της χαμηλής αποδοχής, ακόμη και της αντίστασης στους κανόνες περί ακεραιότητας σε σημαντικό αριθμό τοπικών αρχών, πράγμα που επηρεάζει τις δημόσιες συμβάσεις 33. Υψηλό ποσοστό των αποφάσεων της ANI προσβάλλεται δικαστικώς η ANI έχει να υποστηρίξει περίπου υποθέσεις ενώπιον δικαστηρίων, αλλά η επιβεβαίωση των αποφάσεων της ANI από τα δικαστήρια παραμένει άνω του 80%. Το διοικητικό τμήμα του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έχει καταβάλει προσπάθειες για την επιτάχυνση της διεκπεραίωσης των υποθέσεων που αφορούν την ANI (οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του φόρτου εργασίας του) και μείωσε τις προθεσμίες για την επίλυσή τους από 18 σε 9 περίπου μήνες. Όσον αφορά τις ποινικές συγκρούσεις συμφερόντων, η ANI έχει αναπτύξει περαιτέρω τη συνεργασία της με τις εισαγγελικές αρχές για να συμβάλει στον εξορθολογισμό των ερευνών και στην ανταλλαγή πληροφοριών. Η παρακολούθηση των τελικών αποφάσεων της ANI και της επιβεβαίωσής τους μέσω της έκδοσης τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων εξακολούθησε να αποτελεί πρόβλημα το Σημειώθηκαν σημαντικές καθυστερήσεις σε δύο υποθέσεις στο Κοινοβούλιο προτού ληφθούν οι τελικές αποφάσεις περί ασυμβίβαστου και τεθεί τέλος στη θητεία ενός βουλευτή 34. Η ANI αναγκάστηκε να επιβάλει πρόστιμα για παραβάσεις ή να ειδοποιήσει τις εισαγγελικές αρχές 35. Ως εκ τούτου, η σύσταση που διατύπωσε το 2015 η Επιτροπή, «να επανεξετάσει πώς θα διασφαλιστεί η αυτόματη εφαρμογή από το Κοινοβούλιο των δικαστικών αποφάσεων που απαιτούν την έκπτωση βουλευτών από το αξίωμά τους», εξακολουθεί να ισχύει. Το σύστημα πληροφορικής «Prevent» για τον εκ των προτέρων έλεγχο της σύγκρουσης συμφερόντων στις δημόσιες συμβάσεις έχει προχωρήσει και, όταν τεθεί σε εφαρμογή, αναμένεται να συμβάλει ουσιαστικά στην αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων καθώς θα ανιχνεύει αυτομάτως συγκρούσεις συμφερόντων στις δημόσιες συμβάσεις πριν από τη διαδικασία επιλογής και ανάθεσης των συμβάσεων. Για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις νέες οδηγίες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις, θα χρειαστούν περαιτέρω νομοθετικές και θεσμικές ενέργειες ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο έλεγχος θα διενεργείται σε όλους τους υπεύθυνους λήψης των αποφάσεων, σύμφωνα με τον ορισμό της σύγκρουσης συμφερόντων στις οδηγίες 36. Οι οδηγίες προβλέπουν επίσης ότι τα αρμόδια όργανα έχουν την εξουσία να εμποδίζουν την υπογραφή συμβάσεων σε περίπτωση που υπάρχουν υπόνοιες για σύγκρουση συμφερόντων. Η ANI εκτιμά ότι σχεδόν όλες οι υποθέσεις σύγκρουσης συμφερόντων που έχει κινήσει είναι σχετικά απλές και θα μπορούσαν να αποφευχθούν με χρήση του συστήματος «Prevent». Παρόλο που η εφαρμογή του 31 Τεχνική έκθεση, τμήμα 3.1, σ Το συνολικό ιστορικό επιδόσεων της ANI ήταν σταθερό σε σύγκριση με το Το 2015 το 84% των υποθέσεων ασυμβίβαστου, το 66% των διοικητικών υποθέσεων σύγκρουσης συμφερόντων και το 66% των ποινικών υποθέσεων σύγκρουσης συμφερόντων αφορούσε δημάρχους, αντιδημάρχους και τοπικούς ή νομαρχιακούς συμβούλους. 33 Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται από το έργο της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA). 34 Τεχνική έκθεση, τμήμα 3.4, σ Η Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας επέβαλε πρόστιμα σε μέλη της νομικής επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων διότι δεν έδωσε συνέχεια σε απόφαση περί ασυμβιβάστου η οποία δεν είχε προσβληθεί ενώπιον δικαστηρίου. 36 Τεχνική έκθεση, τμήμα 5.4, σ

11 συστήματος απαίτησε περισσότερο χρόνο από τον αναμενόμενο, ο σχετικός νόμος εγκρίθηκε από την κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο και βρίσκεται υπό συζήτηση στο Κοινοβούλιο. Θα είναι σημαντικό να διατηρήσει ο εν λόγω νόμος την αρχή σύμφωνα με την οποία οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να αναλάβουν δράση κατά τη στιγμή της κοινοποίησής δυνητικής σύγκρουσης συμφερόντων. Το σύστημα «Prevent» αναμένεται να είναι έτοιμο να τεθεί σε λειτουργία μόλις εγκριθεί ο νόμος 37. Πρόκειται να εφαρμοστεί πρώτα στις δημόσιες συμβάσεις που αφορούν πόρους της ΕΕ, αλλά θα επεκταθεί γρήγορα σε όλες τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις. Το πλαίσιο για την ακεραιότητα Η έκθεση του ΜΣΕ για το 2015 επισήμανε ότι οι προσπάθειες για κωδικοποίηση του νομικού πλαισίου ώστε να εξασφαλίζεται ακεραιότητα και σαφήνεια είχαν ανασταλεί λόγω ανησυχιών ότι θα μπορούσαν να αποδυναμωθούν οι ισχύοντες κανόνες 38. Η ανάγκη αυτής της κωδικοποίησης επιβεβαιώθηκε από πολλούς βουλευτές και από τον Πρόεδρο της Ρουμανίας. Ωστόσο, οι ανησυχίες αυτές εντάθηκαν εκ του γεγονότος ότι ένα τμήμα του Κοινοβουλίου ενέκρινε τροπολογία που θα είχε ως συνέπεια την άρση της τριετούς αφαίρεσης του δικαιώματος του εκλέγεσθαι από αιρετούς αξιωματούχους που καταδικάζονται σε υπόθεση ασυμβίβαστου. Σημαντική δοκιμασία θα αποτελέσουν οι επικείμενες τοπικές εκλογές (τον Ιούνιο του 2016) και βουλευτικές εκλογές (τον Νοέμβριο του 2016). Ο νέος εκλογικός νόμος ορίζει ρητώς ότι τα πρόσωπα που έχουν στερηθεί του δικαιώματος του εκλέγεσθαι με δικαστική απόφαση δεν μπορούν να υποβάλουν υποψηφιότητα. Η ANI έχει τη συγκεκριμένη αρμοδιότητα να εξετάζει τις δηλώσεις «πόθεν έσχες» όλων των υποψηφίων. Έχει προγραμματίσει τη διοργάνωση συναντήσεων σε τοπικό επίπεδο με τους αρμόδιους για την εξέταση των δηλώσεων «πόθεν έσχες», και να παράσχει καθοδήγηση και πληροφορίες σχετικά με επαναλαμβανόμενα σφάλματα. Επίσης, προτίθεται να εντείνει τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης, ώστε όλοι οι υποψήφιοι να γνωρίζουν καλά τις ενδεχόμενες περιπτώσεις ασυμβίβαστου και σύγκρουσης συμφερόντων. Απαιτείται επίσης από τους υποψηφίους να υποβάλλουν δήλωση ότι πληρούν τις νομικές απαιτήσεις για την υποψηφιότητά τους. Εν συνεχεία, πραγματοποιούνται έλεγχοι και οι εκλογικές επιτροπές, τα πολιτικά κόμματα και οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα νομικής αμφισβήτησης. Οι φορείς που είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση της εκλογικής διαδικασίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, έχουν σαφώς την ευθύνη να συνεργάζονται με την ANI ώστε να εξασφαλίζεται ότι πιθανές παραβάσεις της νομοθεσίας θα αποφεύγονται ή θα εντοπίζονται όσο το δυνατό πιο έγκαιρα. Εν τω μεταξύ, το δικαστικό σύστημα κατέβαλε προσπάθειες για να βελτιώσει την ομοιόμορφη ερμηνεία του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Αναγνωρίζοντας ότι υπήρχαν συγκεκριμένα ζητήματα συνοχής στις περιπτώσεις αυτές, ακόμη και εντός του ίδιου του Δικαστηρίου, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο θέσπισε ειδικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση του προβλήματος 39. Το γεγονός αυτό βοήθησε τα κατώτερα δικαστήρια, καθώς και την ΑΝΙ, στην ερμηνεία των νόμων. Η ANI καταρτίζει επίσης κώδικα όλων των συναφών δικαστικών αποφάσεων. 2.4 Καταπολέμηση της διαφθοράς Αντιμετώπιση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο Έχει προβλεφθεί προϋπολογισμός 23 εκατ. Lei (5,1 εκατ. ευρώ) που χρηματοδοτείται εν μέρει από κονδύλια της ΕΕ. COM (2015) 35, σ. 9. Τεχνική έκθεση, τμήμα 3.2, σ

12 Το ιστορικό επιδόσεων των οργάνων που συμμετέχουν στην καταπολέμηση της διαφθοράς υψηλού επιπέδου παραμένει ικανοποιητικό, καθώς απαγγέλλονται κατηγορίες τακτικά και ολοκληρώνονται υποθέσεις που αφορούν ανώτερους πολιτικούς και δημοσίους υπαλλήλους. Η Εθνική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA) ανέφερε αύξηση του αριθμού των καταγγελιών από το κοινό: το γεγονός αυτό φαίνεται να αποτυπώνει την εμπιστοσύνη του κοινού στη DNA, όπως φαίνεται και στις δημοσκοπήσεις 40. Το λαϊκό αίτημα για πάταξη της διαφθοράς έχει αναγνωριστεί ως ισχυρός παράγοντας που οδήγησε στις διαδηλώσεις οι οποίες εξανάγκασαν τον πρωθυπουργό σε παραίτηση τον Νοέμβριο του Το 2015, η DNA παρέπεμψε σε δίκη περισσότερους από 1250 κατηγορουμένους, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο πρωθυπουργός, πρώην υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι, πρόεδροι νομαρχιακών συμβουλίων, δικαστές, εισαγγελείς και πολλές κατηγορίες ανώτερων υπαλλήλων. Στις εν λόγω υποθέσεις, αύξησε επίσης τα μέτρα προσωρινής δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων, η αξία των οποίων ανέρχεται σε 452 εκατ. ευρώ. Μια ιδιαίτερη τάση υπήρξε ο εντοπισμός της διαφθοράς σε τοπικό επίπεδο. Από το 2013, ο συνολικός αριθμός των τοπικών αξιωματούχων που παραπέμφθηκαν σε δίκη για διαφθορά ανέρχεται σε περίπου 100 δημάρχους, περισσότερους από 20 προέδρους νομαρχιακών συμβουλίων και σε δεκάδες άλλους τοπικούς αξιωματούχους. Η σύλληψη του δημάρχου του Βουκουρεστίου το 2015 ήταν η πλέον χαρακτηριστική απόδειξη του προβλήματος αυτού. Όσον αφορά την εκδίκαση υποθέσεων, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχει να επιδείξει σταθερές επιδόσεις όσον αφορά την ολοκλήρωση υποθέσεων διαφθοράς. Το 2015, το ποινικό τμήμα εκδίκασε, σε πρώτο βαθμό, 11 υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου και τα πενταμελή τμήματα εκδίκασαν, σε τελευταίο βαθμό, 11 υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Ακόμη και σε υποθέσεις με μεγάλο αριθμό μαρτύρων και πολύπλοκα αποδεικτικά στοιχεία, οι δικαστές του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου υπογράμμισαν τις προσπάθειες που κατέβαλαν για να διασφαλίσουν την τήρηση των δικονομικών δικαιωμάτων όλων των διαδίκων. Οι διαδικασίες υπήρξαν επίσης σχετικά σύντομες: οι περισσότερες υποθέσεις περατώθηκαν το 2014 και το 2015, ενώ η παλαιότερη υπόθεση ανάγεται στο Μεταξύ των υψηλά ιστάμενων κατηγορουμένων που καταδικάστηκαν ήταν άτομα που είχαν διατελέσει υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι, δικαστές και εισαγγελείς. Το 2015, το Κοινοβούλιο απέρριψε το ένα τρίτο περίπου των αιτήσεων της DNA για άρση ασυλίας μελών του Κοινοβουλίου ώστε να καταστεί δυνατή η κίνηση έρευνας ή η εφαρμογή μέτρων προληπτικής κράτησης ζήτημα που παρακολουθείται σε προηγούμενες εκθέσεις του ΜΣΕ. Μολονότι η πλειονότητα των αιτήσεων έγινε δεκτή, η απόκριση του Κοινοβουλίου στις αιτήσεις της DNA εξακολουθεί να μην στηρίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια ώστε να μπορεί να αιτιολογείται με σαφήνεια και συνέπεια σε κάθε υπόθεση, ιδίως στην περίπτωση απόρριψης. Εξακολουθούν επίσης να μην υπάρχουν σαφείς κανόνες για την εφαρμογή της σύστασης του ΜΣΕ να εξασφαλιστεί η ταχεία εφαρμογή των συνταγματικών κανόνων για την αναστολή της θητείας των υπουργών όταν τους απαγγέλλεται κατηγορία και την αναστολή της θητείας των βουλευτών όταν έχουν απαγγελθεί εναντίον τους αρνητικές αποφάσεις περί ακεραιότητας ή καταδικαστικές αποφάσεις για διαφθορά 41. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του 2015, εξακολουθεί να παρατηρείται το φαινόμενο, να παραμένουν στο αξίωμά τους υπουργοί μετά την απαγγελία κατηγοριών εναντίον τους για ποινικό αδίκημα, όπως ακριβώς και βουλευτές με τελεσίδικες καταδίκες για διαφθορά. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί εν προκειμένω, έχουν ληφθεί από ορισμένα πολιτικά κόμματα και όχι από το Κοινοβούλιο Η DNA αναφέρει ότι το 85 έως 90% των υποθέσεων κινείται κατόπιν καταγγελιών πολιτών, το 5 έως 10% είναι αυτεπάγγελτες ή πρόκειται για καταγγελίες από άλλα όργανα και λιγότερο από το 5% των υποθέσεων κινείται κατόπιν καταγγελιών των υπηρεσιών πληροφοριών. COM (2013) 47 final, σ

13 Η καταπολέμηση της διαφθοράς στον δικαστικό τομέα υπήρξε ζήτημα προτεραιότητας για τη DNA και τις δικαστικές αρχές. Ο αριθμός των υποθέσεων που ήλθαν στο φως έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια 42 και όλο και περισσότερο δίνεται η εντύπωση ότι η δικαιοσύνη επιθυμεί να αποδείξει ότι διαθέτει υψηλά πρότυπα ακεραιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να δίνει η δικαστική ιεραρχία ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε κίνδυνο όσον αφορά την ακεραιότητα των δικαστών και εισαγγελέων, οι δε δικαστές να λαμβάνουν την κατάλληλη καθοδήγηση όσον αφορά την αμεροληψία, τις συγκρούσεις συμφερόντων ή τις περιπτώσεις ασυμβίβαστου. Η ακεραιότητα των βουλευτών και των δικαστών και εισαγγελέων υπήρξε το θέμα του 4ου γύρου αξιολόγησης της ομάδας κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς (GRECO). Η παρακολούθηση των συστάσεων της GRECO θα είναι σημαντική προκειμένου να επιτευχθεί πρόοδος στα ανωτέρω ζητήματα 43. Αντιμετώπιση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα Η πρόκληση της αντιμετώπισης της διαφθοράς στη ρουμανική κοινωνία ως σύνολο είναι τοις πάσι γνωστή. Η τραγική πυρκαγιά στο Βουκουρέστι τον Οκτώβριο θεωρήθηκε από πολλούς ότι κατέδειξε τις επιπτώσεις της τοπικής διαφθοράς, ένα πρόβλημα που έχει ευρύτατες διαστάσεις 44. Οι τομείς κινδύνου που έχουν εντοπιστεί περιλαμβάνουν την παιδεία, την υγεία και τις δημόσιες συμβάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, όταν πρόκειται για αποφάσεις με άμεσες δημοσιονομικές συνέπειες. Οι υποθέσεις που έχουν αναφερθεί περιλαμβάνουν την απάτη σε εξετάσεις, απάτη σχετικά με ασφάλιση υγείας, απάτη σε διαδικασίες σύναψης συμβάσεων, ενίοτε με την εμπλοκή μεγάλου αριθμού αξιωματούχων. Η εθνική στρατηγική κατά της διαφθοράς 45 αποτελεί το βασικό μέσο για να ενθαρρυνθεί η δημόσια διοίκηση σε εθνικό και τοπικό επίπεδο να δώσει προτεραιότητα στην προληπτική δράση. Συγκεκριμένα σχέδια πρόληψης εντός των υπουργείων, ορισμένα από τα οποία υποστηρίζονται από κονδύλια της ΕΕ και ΜΚΟ, εξακολουθούν να συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στην καταπολέμηση της διαφθοράς στους κόλπους της δημόσιας διοίκησης 46. Ωστόσο, παρόλο που τα μέτρα πρόληψης της διαφθοράς που περιλαμβάνει η στρατηγική έχουν τεθεί σε εφαρμογή, η εφαρμογή τους είναι πιο αποσπασματική, λόγω της ανεπαρκούς ικανότητας των οργάνων, της έλλειψης γνώσεων και εμπειρογνωσίας του προσωπικού, καθώς και της έλλειψης πολιτικής βούλησης εκ μέρους της ηγεσίας των οργάνων. Τα περιορισμένα αποτελέσματα της στρατηγικής, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, αποδεικνύονται από τον μεγάλο αριθμό υποθέσεων διαφθοράς οι οποίες επιβεβαιώνουν την αντίληψη ότι η διαφθορά έχει συστημικό χαρακτήρα. Ο μικρός αριθμός καταγγελιών που έλαβε η DNA από την πρώην αρχή δημοσίων συμβάσεων ANRMAP ήταν επίσης ένδειξη απουσίας διοργανικής συνεργασίας. Προετοιμάζεται επί του παρόντος παράταση της εθνικής στρατηγικής κατά της διαφθοράς για τα επόμενα δύο έτη. Θα πρέπει να αποκατασταθούν οι αδυναμίες που εντοπίζονται στην ανασκόπηση, με ιδιαίτερη εστίαση στη συγκρότηση αποτελεσματικών φορέων ελέγχου με τους αναγκαίους ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Η συνολική διοικητική μεταρρύθμιση που σχεδιάζεται από την κυβέρνηση θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία να εφαρμοστούν στην πράξη τα μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης Τεχνική έκθεση, τμήμα 2.4, σ Τεχνική έκθεση, τμήμα 5.1, σ Τεχνική έκθεση, τμήμα 5.2, σ

14 Η πρόοδος που καταγράφηκε στην έκθεση 47 του 2015 όσον αφορά την άσκηση διώξεων σε υποθέσεις διαφθοράς σε χαμηλότερο επίπεδο συνεχίστηκε, ιδίως χάρη στο έργο του γενικού εισαγγελέα και της Γενικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς του Υπουργείου Εσωτερικών 48. Ο γενικός εισαγγελέας έθεσε ως προτεραιότητα την πάταξη της διαφθοράς και θα είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμοι οι αναγκαίοι πόροι για να συνεχιστεί το έργο αυτό. Σχετικά με την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, η ρουμανική κυβέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο τον Ιούνιο, με σκοπό τη δημιουργία οργανισμού για τη διαχείριση των κατασχεθέντων και δημευθέντων περιουσιακών στοιχείων που έχουν προέλθει από εγκληματικές δραστηριότητες. Το νομοσχέδιο αυτό εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης τον Δεκέμβριο. Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό βήμα για την υλοποίηση της σύστασης που απηύθυνε προ πολλού η Επιτροπή να βελτιωθεί η εκτέλεση των αποφάσεων δήμευσης (φαίνεται ότι μόλις το 10% περίπου της αξίας των αποφάσεων δήμευσης εισπράττεται πράγματι, πράγμα που λειτουργεί σε βάρος του αποτρεπτικού αποτελέσματος της κύρωσης). Ουσιαστικά αποτελέσματα μπορούν να αναμένονται από τον νέο οργανισμό μόνο κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2016 το νωρίτερο. Οι ρουμανικές αρχές, με την υποστήριξη της Επιτροπής 49, χάραξαν μια στρατηγική για τη διαρθρωτική βελτίωση του συστήματος δημόσιων συμβάσεων και για την προσαρμογή του στους νέους κανόνες της ΕΕ, και συγκρότησαν νέο οργανισμό για τους εκ των προτέρων ελέγχους. Η στρατηγική περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των κινδύνων στους τομείς της ακεραιότητας και της διαφθοράς και η εφαρμογή της θα αποτελούσε σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης του σημαντικού κινδύνου διαφθοράς στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Οι εκθέσεις του ΜΣΕ που εξέδωσε η Επιτροπή για τα έτη 2014 και 2015 μπόρεσαν να υπογραμμίσουν διάφορους τομείς στους οποίους η μεταρρύθμιση εδραιωνόταν δημιουργώντας σημαντικό ιστορικό επιδόσεων. Η συνέχιση της τάσης αυτής αποτελεί καθαυτή ένδειξη επίτευξης βιωσιμότητας. Το ιστορικό επιδόσεων των βασικών οργάνων στον τομέα της δικαιοσύνης και της ακεραιότητας για την αντιμετώπιση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο παρέμεινε εντυπωσιακό. Το δικαστικό σύστημα ως σύνολο συνέχισε να επιδεικνύει επαγγελματισμό, καθώς και ικανότητα προσαρμογής σε σημαντικές αλλαγές στον αστικό και ποινικό κώδικα, να καταβάλλει προσπάθειες για την ενοποίηση της νομολογίας και να έχει τη βούληση να στηρίξει την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος. Η Ρουμανία έχει σημειώσει περαιτέρω πρόοδο προς την κατεύθυνση των δεικτών αναφοράς του ΜΣΕ. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι αρκετές από τις συστάσεις της έκθεσης ΜΣΕ για το 2015 εξακολουθούν να ισχύουν, δείχνει ότι η μεταρρύθμιση δεν χαίρει πλήρως της συναίνεσης που είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί βιώσιμη πρόοδος. Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και ο σεβασμός των δικαστικών αποφάσεων εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Η μεταρρύθμιση των ποινικών κωδίκων τίθεται υπό αμφισβήτηση στο Κοινοβούλιο. Οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου σχετικά με τη δυνατότητα άσκησης ποινικής δίωξης ώστε οι βουλευτές να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλοι πολίτες εξακολουθούν να COM (2015) 35, σ. 11. Τεχνική έκθεση, τμήμα 5.3, σ. 33. Στο πλαίσιο της εφαρμογής των νέων οδηγιών της ΕΕ και της εκπλήρωσης των όρων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Η εφαρμογή του προγράμματος «Prevent» (βλ. σ. 9 ανωτέρω) θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην επιτυχία της στρατηγικής. 14

15 μην συνοδεύονται από αντικειμενικά κριτήρια. Έχουν μεν θεσπιστεί βελτιωμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της διαφθοράς, αλλά όχι στην απαιτούμενη κλίμακα ούτε με τη δέουσα πολιτική βούληση ώστε να αντιμετωπιστούν καταστάσεις που αναγνωρίζονται ευρέως ως συστημικό πρόβλημα. Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και η καταπολέμηση της διαφθοράς παραμένουν για τη ρουμανική κοινωνία σημαντικά ζητήματα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες διαδηλώσεις, και χρειάζεται επομένως περαιτέρω στήριξη για την εδραίωση των μεταρρυθμίσεων ώστε να εξασφαλιστεί η μη αντιστρεψιμότητα της προόδου που έχει επιτευχθεί. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την εποικοδομητική συνεργασία που είχε με τις ρουμανικές αρχές κατά το προηγούμενο έτος, καθώς και για την πολιτική δέσμευση της κυβέρνησης να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το 2016 θα αποτελέσει έτος δοκιμασίας από πολλές απόψεις. Η σημασία που θα δοθεί σε θέματα ακεραιότητας για τους διορισμούς στις ανώτερες θέσεις στο δικαστικό σώμα και ο λεπτομερής έλεγχος των υποψηφίων στις επερχόμενες εκλογές θα αποτελέσουν τις βασικές ενδείξεις για τον βαθμό στον οποίο έχει πλέον εδραιωθεί η μεταρρύθμιση. Η συνέχιση της τάσης της μεταρρύθμισης θα αποτελέσει ταυτόχρονα ένδειξη διατηρησιμότητας. Η Επιτροπή ελπίζει να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τη Ρουμανία για την εξασφάλιση των στόχων του ΜΣΕ. Η Επιτροπή καλεί τη Ρουμανία να αναλάβει ενέργειες στους ακόλουθους τομείς: 1. Δικαστική ανεξαρτησία Η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το δικαστικό σύστημα αντικατοπτρίζει εν μέρει την προθυμία του να λειτουργήσει ως ανεξάρτητος φορέας στη διακυβέρνηση της Ρουμανίας. Ανοικτές και αξιοκρατικές διαδικασίες διορισμών θα διαδραματίσουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο το Θα πρέπει επίσης να ληφθούν μέτρα ώστε να αντιμετωπιστεί η συνεχιζόμενη τάση να αποτελούν οι δικαστές αντικείμενο προσωπικής κριτικής κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα εφαρμοστούν σαφείς και αδιάβλητες διαδικασίες κατά τους διορισμούς σε ανώτερες θέσεις στο δικαστικό σώμα, οι οποίοι προβλέπεται να πραγματοποιηθούν το Τούτο προϋποθέτει ότι, αρκετούς μήνες πριν από κάθε διαδικασία διορισμού, θα καθοριστούν τα διάφορα στάδια και τα κριτήρια που θα διέπουν τις αποφάσεις. Πρέπει να ακολουθηθεί διαφορετική προσέγγιση για τους διορισμούς των υφισταμένων της ανώτατης ηγεσίας των εισαγγελικών υπηρεσιών, και οι νεοδιορισμένοι επικεφαλής των υπηρεσιών θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή της δικής τους ομάδας. Πρέπει να εξασφαλιστεί διαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες. Εν συνεχεία, ένα πιο αδιάβλητο και ανεξάρτητο σύστημα διορισμού των ανώτερων εισαγγελέων θα πρέπει να προβλεφθεί νομοθετικά, με τη στήριξη της Επιτροπής της Βενετίας. Όπως συνέστησε η Επιτροπή το 2015, πρέπει να διασφαλιστεί ότι ο κώδικας δεοντολογίας για τους βουλευτές περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις ούτως ώστε οι βουλευτές και η κοινοβουλευτική διαδικασία να σέβονται την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας. Το νέο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο θα πρέπει να εξετάσει εάν θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για να δοθεί η κατάλληλη στήριξη σε δικαστές οι οποίοι δέχονται προσωπικές επικρίσεις κατά τρόπο που υπονομεύει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. 2. Δικαστική μεταρρύθμιση 15