ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 35 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την πρόοδο της Ρουμανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου {SWD(2015) 8 final} EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ) συστάθηκε κατά την προσχώρηση της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Συμφωνήθηκε ότι έπρεπε να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες σε τομείς πρωταρχικής σημασίας για την αντιμετώπιση ορισμένων αδυναμιών όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Έκτοτε, οι εκθέσεις του ΜΣΕ παρουσιάζουν την πρόοδο που σημειώνει η Ρουμανία και συμβάλλουν στην εστίαση των προσπαθειών των ρουμανικών αρχών μέσω ειδικών συστάσεων. Ο ΜΣΕ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εδραίωση του κράτους δικαίου στη Ρουμανία που αντιπροσωπεύει σημαντική πτυχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η παρακολούθηση του έργου των ρουμανικών αρχών και η συνεργασία για την προώθηση της μεταρρύθμισης είχε απτά αποτελέσματα στον ρυθμό και την κλίμακα της μεταρρύθμισης. Το Συμβούλιο υποστήριζε απόλυτα και συστηματικά τα συμπεράσματα της Επιτροπής και τη μεθοδολογία του ΜΣΕ 2, ενώ συγχρόνως αναπτύχθηκε συνεργασία με κράτη μέλη με θετική συμβολή πολλών εξ αυτών. Η παρούσα έκθεση συνοψίζει τα μέτρα που λήφθηκαν το έτος που πέρασε και παρέχει συστάσεις για τα επόμενα βήματα. Είναι το αποτέλεσμα μιας προσεκτικής ανάλυσης της Επιτροπής, με βάση τα στοιχεία και τη συμβολή των ρουμανικών αρχών, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερομένων μερών. Η Επιτροπή ήταν σε θέση να αξιοποιήσει την ειδική υποστήριξη εμπειρογνωμόνων από το δικαστικό σώμα άλλων κρατών μελών που διατύπωσαν τις απόψεις τους με βάση την πρακτική εμπειρία τους. Η ποιότητα των πληροφοριών που παρέχονται από τις ρουμανικές αρχές έχει βελτιωθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου πράγμα που αυτό καθαυτό απηχεί την πρόοδο που έχει συντελεστεί στη διαχείριση της διαδικασίας μεταρρύθμισης. Στην έκθεση ΜΣΕ του 2014 διαπιστώνεται πρόοδος σε πολλούς τομείς και υπογραμμίζεται ότι τα επιτεύγματα των βασικών θεσμικών οργάνων που είναι αρμόδια για την καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελούν ένα σημαντικό βήμα στην πορεία για την επίτευξη βιωσιμότητας. Ταυτόχρονα διαπιστώνεται ότι οι πολιτικές επιθέσεις σε βάρος των θεμελιωδών συνιστωσών της μεταρρύθμισης δείχνει ότι δεν υπάρχει συναίνεση για την επίτευξη των στόχων του ΜΣΕ. Η παρούσα έκθεση εξετάζει και τις δύο τάσεις για να εκτιμηθεί σε ποιο βαθμό έχει εδραιωθεί η μεταρρύθμιση. Διαπιστώθηκε η σημασία του ΜΣΕ σε δημοσκοπήσεις στον ρουμανικό πληθυσμό. Σε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2014, διαπιστώθηκε μεγάλη σύμπτωση απόψεων στη ρουμανική κοινωνία όσον αφορά τη μεγάλη σημασία που έχει η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και η καταπολέμηση της διαφθοράς στη Ρουμανία. Τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης σημαντική αύξηση του αριθμού των πολιτών που διαπιστώνουν ότι υπάρχει βελτίωση τα τελευταία έτη και που έχουν σε κάποιο βαθμό εμπιστοσύνη ότι αυτό θα συνεχιστεί. Διαπιστώνεται σαφής υποστήριξη του ρόλου της ΕΕ 1 2 Συμπεράσματα του Συμβουλίου των Υπουργών, της 17ης Οκτωβρίου 2006 (13339/06) απόφαση της Επιτροπής, της 13ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση μηχανισμού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουμανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς (C (2006) 6569 τελικό). 2

3 στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων και στη συνέχιση της δράσης της ΕΕ έως ότου η Ρουμανία φθάσει σε επίπεδο συγκρίσιμο με εκείνο των άλλων κρατών μελών. 3 Η συνεκτικότητα των αποτελεσμάτων δείχνει με τον καλύτερο τρόπο τη βιωσιμότητα της προόδου για την επίτευξη των στόχων του ΜΣΕ, η οποία αποτελεί μια από τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να αποδειχθεί ότι δεν θα ήταν πλέον αναγκαίος ένας μηχανισμός όπως ο ΜΣΕ. Η Επιτροπή έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στο ζήτημα αυτό στην επισκόπηση του τρέχοντος έτους. Η οικοδόμηση ισχυρών και βιώσιμων θεσμικών οργάνων αποτελεί επίσης σημαντική παράμετρο για τον προσανατολισμό των πόρων που διαθέτει η ΕΕ για τους στόχους του ΜΣΕ, μεταξύ άλλων με τον αποτελεσματικό καθορισμό των προτεραιοτήτων της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του θεματικού στόχου ενίσχυσης της θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων αρχών. Με την πιο συνεπή οικειοποίηση της ευθύνης και τον αποτελεσματικό καθορισμό προτεραιοτήτων, η Ρουμανία μπορεί να συνεργαστεί με τους εταίρους της από την ΕΕ 4 για να διατηρήσει τη δυναμική των μεταρρυθμίσεων κατά το επόμενο έτος. 2. ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ 2.1. Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Διορισμοί Ο κίνδυνος πολιτικών παρεμβάσεων όσον αφορά τους διορισμούς ανώτερων υπαλλήλων αποτέλεσε μία από τις κύριες ανησυχίες όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Στις εκθέσεις ΜΣΕ είχε υπογραμμιστεί η σημασία που έχουν οι διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες επιλογής. 5 Το 2014, δεν απαιτήθηκαν διορισμοί δικαστών ή εισαγγελέων στο υψηλότερο επίπεδο. Ο διορισμός του νέου γενικού εισαγγελέα της διεύθυνσης διερεύνησης οργανωμένου εγκλήματος και τρομοκρατίας (DIICOT), μετά από την παραίτηση του γενικού εισαγγελέα τον Νοέμβριο, θα αποτελέσει μια σημαντική δοκιμασία του συστήματος. 6 Η διαδικασία έχει έντονη πολιτική διάσταση λαμβανομένου υπόψη του ρόλου που παρέχει στον Υπουργό Δικαιοσύνης. 7 Το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος επεξεργάζεται τροποποίηση του νόμου για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, και να ευθυγραμμιστεί ο διορισμός των εισαγγελέων με τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για τους δικαστές, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης («Επιτροπή της Βενετίας»): 8 στην Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 406. Ορισμένα κράτη μέλη παρέχουν τεχνική συνδρομή στη Ρουμανία σε τομείς που συνδέονται με τον ΜΣΕ. COM (2014) 37 final COM (2013) 47 final COM (2012) 410 final Κατηγορίες έχουν απαγγελθεί κατά της υπό παραίτηση γενικής εισαγγελέως της DIICOT για διαφθορά σχετικά με πράξεις πριν από τον διορισμό της το Τον Ιανουάριο του 2013, η Επιτροπή εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την εν εξελίξει διαδικασία και συνέστησε στη Ρουμανία να εξασφαλίσει ότι η νέα ηγεσία της εισαγγελίας θα επιλεγεί από μεγάλο φάσμα επίλεκτων υποψηφίων, οι οποίοι πληρούν τα κριτήρια της επαγγελματικής εμπειρογνωσίας και ακεραιότητας, μετά από ανοιχτή και διαφανή διαδικασία. COM(2013) 47 final, σελ. 7. Αυτό αποτέλεσε πηγή διαμάχης σε σχέση με διορισμούς στις ανώτερες θέσεις του εισαγγελικού κλάδου κατά την περίοδο Τα ευρωπαϊκά πρότυπα της Επιτροπής της Βενετίας όσον αφορά την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος τονίζουν τη σημασία της αποφυγής υπερβολικά μεγάλου ρόλου των πολιτικών προσωπικοτήτων στην πλήρωση των θέσεων του εισαγγελικού κλάδου. 3

4 περίπτωση αυτή, το επόμενο βήμα θα ήταν η κυβέρνηση να υποβάλει τη σχετική πρόταση στο Κοινοβούλιο. Το 2015 αποτελεί σημαντική ευκαιρία προκειμένου η Ρουμανία να δεσμευθεί πλήρως για την έγκαιρη διασφάλιση διαφανών και αξιοκρατικών υποψηφιοτήτων όσον αφορά ορισμένες σημαντικές διαδικασίες διορισμού σε ανώτερες θέσεις στο δικαστικό σώμα, που αναμένονται το Σεβασμός των δικαστών και της δικαστικής διαδικασίας Σε προηγούμενες εκθέσεις του ΜΣΕ είχε επισημανθεί η συχνότητα πολιτικά υποκινούμενων επιθέσεων κατά δικαστών και εισαγγελέων από τα μέσα ενημέρωσης 10. Ενώ η κλίμακα των επιθέσεων ήταν πιο περιορισμένη από εκείνη προηγούμενων ετών (ιδίως του 2012), το πρόβλημα αυτό συνεχίστηκε το 2014 και συνδεόταν συχνά με υποθέσεις διαφθοράς στις οποίες εμπλέκονταν προσωπικότητες με επιρροή. Στα παραδείγματα που αναφέρθηκαν από το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος περιλαμβάνονται περιπτώσεις στις οποίες τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διατύπωναν κατάφωρα ψεύδη ή κατηγορούσαν για διαφθορά δικαστικούς (ή τις οικογένειές τους). Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις στις οποίες το Συνταγματικό Δικαστήριο αποτέλεσε αντικείμενο δριμείας κριτικής από ορισμένες δημόσιες προσωπικότητες 11. Ένα από τα καθήκοντα του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος είναι να εγγυάται την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Από το 2012, το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος έχει θεσπίσει διαδικασία, που προβλέπει την παρέμβαση της δικαστικής επιθεώρησης, για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, καθώς και της επαγγελματικής φήμης, της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας των δικαστών. Ο αριθμός των αιτήσεων στο Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος να ενεργοποιήσει τη διαδικασία αυτή αυξήθηκε το 2014, σε σύγκριση με το 2013, αν και αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στη μεγαλύτερη αξιοπιστία του συστήματος, παρά στην αύξηση των προβλημάτων. Παρά την αύξηση αυτή, η δικαστική επιθεώρηση μπόρεσε να μειώσει το χρόνο που χρειάστηκε για τις έρευνες, επιτρέποντας στο Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος να αντιδρά ταχύτερα στις επιθέσεις, ακόμη και εντός μίας ή δύο ημερών, πράγμα που επέτρεψε μια πιο αποτελεσματική αντίδραση. Ενώ αναγνώρισαν τα οφέλη της διαδικασίας που θεσπίστηκε από το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος, οι ΜΚΟ, καθώς και εκπρόσωποι οργανώσεων δικαστικών επεσήμαναν τη δυσκολία εξασφάλισης ισοδύναμης κάλυψης των δηλώσεων του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος, σε σύγκριση με τις αρχικές κατηγορίες. Έχουν απευθυνθεί εκκλήσεις στο εθνικό συμβούλιο οπτικοακουστικών μέσων να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο επιβάλλοντας κυρώσεις στα μέσα ενημέρωσης για παραβίαση των κανόνων επαγγελματικής δεοντολογίας. Πιο προδραστικά μέτρα έχουν ληφθεί από τις δικαστικές αρχές για τη βελτίωση των πληροφοριών που διατίθενται στα μέσα ενημέρωσης όσον αφορά τις εξελίξεις στο δικαστικό σύστημα 12. Δεν φαίνεται ωστόσο να έχουν συμφωνηθεί κατευθύνσεις που να προσδιορίζουν πότε οι πολιτικές ενέργειες συνιστούν παρέμβαση στη δικαιοσύνη και στις δικαστικές αποφάσεις, Γενικός εισαγγελέας και κύριος εισαγγελέας της εθνικής διεύθυνσης κατά της διαφθοράς: Μάιος 2016, πρόεδρος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου: Σεπτέμβριος 2016, Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος: εκλογές το Τον Απρίλιο του 2016 θα διοριστεί επίσης ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος της Εθνικής Υπηρεσίας Ακεραιότητας. COM(2013) 47 final, σελ. 4. COM (2014) 37 final, σ. 3. Για παράδειγμα μετά την απόφαση για έκδοση νόμων για τη διατήρηση δεδομένων. Τεχνική έκθεση, τμήμα

5 και ακόμη λιγότερο οι τυχόν κυρώσεις που θα πρέπει να υπάρχουν για υπέρβαση των εν λόγω ορίων. Η έκθεση ΜΣΕ του 2014 περιλάμβανε σύσταση να εξασφαλιστεί ότι «ο κώδικας δεοντολογίας για τους βουλευτές περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις ούτως ώστε οι βουλευτές και η κοινοβουλευτική διαδικασία να σέβονται την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας» 13. Οι διατάξεις αυτές δεν περιλαμβάνονται στον κώδικα (βλ. επανειλημμένη σύσταση κατωτέρω). Το Συνταγματικό Δικαστήριο και ο σεβασμός των δικαστικών αποφάσεων Το Συνταγματικό Δικαστήριο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο για την ενίσχυση της ισορροπίας των εξουσιών και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη Ρουμανία, καθώς και για την επίλυση ζητημάτων τα οποία δεν είχαν διευθετηθεί με δικαστική διαδικασία. Μετά την έναρξη ισχύος του νέου ποινικού κώδικα και του κώδικα ποινικής δικονομίας, οι αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου επέλυσαν σοβαρά προβλήματα. Ένα άλλο σημαντικό παράδειγμα αφορά τον νόμο περί ασυμβιβάστου, για την επίλυση ενός ζητήματος το οποίο προκαλούσε ασυνέπειες στις αποφάσεις του Δικαστηρίου 14. Ορισμένες από τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου έθεσαν προκλήσεις στο δικαστικό σύστημα, απαιτώντας προσαρμογές των μεθόδων εργασίας. Άλλες απαίτησαν επείγουσα προσαρμογή των νομοθεσιών. Οι δικαστικές αρχές και το Υπουργείο Δικαιοσύνης αντέδρασαν εντός των απαιτούμενων προθεσμιών. Ωστόσο, υπάρχουν σαφείς περιπτώσεις στις οποίες το Κοινοβούλιο δεν έδωσε αμέσως συνέχεια στις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με τη νομοθεσία ή τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των βουλευτών 15. Όσον αφορά τον σεβασμό των δικαστικών αποφάσεων γενικότερα, φαίνεται να υπάρχει όλο και μεγαλύτερη αναγνώριση και προθυμία από το δικαστικό σύστημα για τη λήψη μέτρων που εξασφαλίζουν την τήρηση των δικαστικών αποφάσεων. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά προβλήματα 16 και οι επιχειρήσεις και οι ΜΚΟ έχουν επισημάνει τη μη τήρηση ορισμένων αποφάσεων από τις δημόσιες αρχές, οι οποίες θα αναμενόταν να δώσουν το παράδειγμα. Σύνταγμα Στις αρχές του 2014 πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις σχετικά με την αναθεώρηση του Συντάγματος, και τον Φεβρουάριο του 2014 υποβλήθηκαν σχέδια τροποποιήσεων. Πολλές από αυτές κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το Συνταγματικό Δικαστήριο και η Επιτροπή της Βενετίας εντόπισε πολλά σοβαρά προβλήματα 17. Η επανεκκίνηση των εργασιών θα αποτελούσε ευκαιρία για μια νέα θεώρηση του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το Σύνταγμα για την εδραίωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης Βλέπε, ιδίως, COM(2014) 37 final, σ. 13. Τεχνική έκθεση, τμήμα Για παράδειγμα, στον τομέα των αποφάσεων περί ασυμβιβάστου, εξακολουθεί να υπάρχει απροθυμία από ορισμένα θεσμικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του Κοινοβουλίου, για την εφαρμογή οριστικών αποφάσεων κατά των μελών τους. Βλ. κατωτέρω, στην ενότητα περί ακεραιότητας και στην τεχνική έκθεση. Βλ. κατωτέρω σχετικά με τη δήμευση. Θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι οι ρουμανικές αρχές συμμετέχουν στην Επιτροπή της Βενετίας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμμετέχει στη διαδικασία της συνταγματικής μεταρρύθμισης. Η Επιτροπή της Βενετίας άσκησε επίσης κριτική όσον αφορά τις αλλαγές σχετικά με τον τομέα της δικαιοσύνης, ιδίως με τη μετατόπιση της ευθύνης για τη διερεύνηση και τη δίωξη των βουλευτών από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Η επιτροπή της Βενετίας ζήτησε επίσης να εξεταστεί προσεκτικότερα το καθεστώς των εισαγγελέων. 5

6 Η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος είναι σημαντική για τον ΜΣΕ, καθώς ορισμένες τροπολογίες αφορούν τη δικαιοσύνη και τη λειτουργία του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος. Η διαδικασία αυτή, που έχει αρχίσει και σταματήσει επανειλημμένα, έχει μέχρι σήμερα κατηγορηθεί για έλλειψη διαφάνειας, τόσο όσον αφορά το χρονικό πλαίσιο και όσο και τη διαδικασία διαβούλευσης. Η συμμετοχή της Επιτροπής της Βενετίας, ωστόσο, έχει συμβάλει στην εστίαση της διαδικασίας, και η πλήρης συμμετοχή των βασικών θεσμών, όπως του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος, θα βοηθήσει να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης ότι τυχόν τροπολογίες θα εξασφαλίζουν την πλήρη ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας. Οι τελευταίες εκθέσεις του ΜΣΕ έθιγαν το θέμα της προσφυγής της κυβέρνησης σε έκτακτα κυβερνητικά διατάγματα ως μέρος του νομοθετικού συστήματος στο πλαίσιο του οποίου πρέπει να προωθηθούν νόμοι για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και για την καταπολέμηση της διαφθοράς 18. Δύο προβλήματα έχουν εντοπιστεί, που έχουν συμπεριληφθεί σε συζητήσεις με το Συνταγματικό Δικαστήριο. Το ένα είναι η συχνή χρήση των έκτακτων κυβερνητικών διαταγμάτων, η οποία περιορίζει τις ευκαιρίες για διαβούλευση και έχει οδηγήσει σε έλλειψη νομικής σαφήνειας, με συνέπειες για την ενοποίηση της νομολογίας και της πρακτικής εφαρμογής της 19. Το δεύτερο είναι η ευκαιρία που προφέρεται να εξεταστεί η χρησιμότητα των έκτακτων κυβερνητικών διαταγμάτων. Η χρήση των έκτακτων κυβερνητικών διαταγμάτων μπορεί να προσβληθεί από τον Διαμεσολαβητή. Οι τελευταίες εκθέσεις του ΜΣΕ επεσήμαναν τη σημασία αυτού του θεσμού όσον αφορά την ισορροπία των εξουσιών και την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας. Ο νυν Διαμεσολαβητής που εξελέγη τον Απρίλιο με την υποστήριξη ενός μόνον κόμματος 20, έχει εκφράσει την άποψη ότι ο Διαμεσολαβητής δεν θα πρέπει να εμπλέκεται σε ζητήματα που αφορούν την ισορροπία των εξουσιών μεταξύ των κρατικών αρχών και θα πρέπει να εστιάζεται κυρίως στα ατομικά δικαιώματα. Αν και είναι κατανοητό ότι ο Διαμεσολαβητής έχει περιθώριο εκτίμησης σχετικά με το πότε να κάνει χρήση της εξουσίας του για να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο σχετικά με τη συνταγματικότητα των έκτακτων διαταγμάτων, αυτός ο αυτοπεριορισμός δημιουργεί στην ουσία ένα κενό, το οποίο δεν μπορεί να καλυφθεί στο πλαίσιο της τρέχουσας θεσμικής δομής της Ρουμανίας Δικαστική μεταρρύθμιση 22 Νέοι κώδικες Αυτό έχει επίσης επισημανθεί από την επιτροπή της Βενετίας. Γενικότερα, η «στρατηγική για την ενίσχυση της δημόσιας διοίκησης», που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση τον Οκτώβριο του 2014 αναμένεται να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας της νομοθεσίας. Στην έκθεση του ΜΣΕ του Ιουλίου 2012 είχε αναφερθεί: «Οι αρχές της Ρουμανίας επιβάλλεται να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία του Διαμεσολαβητή και να διορίσουν σε αυτό το αξίωμα ένα άτομο το οποίο να χαίρει διακομματικής υποστήριξης και να είναι σε θέση να ασκεί αποτελεσματικά τα νόμιμα καθήκοντά του υπό καθεστώς πλήρους ανεξαρτησίας.» COM (2012) 410 τελικό, σ.18. Για παράδειγμα, το έκτακτο κυβερνητικό διάταγμα του Αυγούστου 2014 σχετικά με τη «μετανάστευση» των πολιτικών κομμάτων θεωρήθηκε κατά γενική ομολογία ότι εγείρει συνταγματικά θέματα. Ο Διαμεσολαβητής δεν προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Στη συνέχεια ο νόμος αυτός κηρύχθηκε αντισυνταγματικός μετά από προσφυγή βουλευτών σε μεταγενέστερο στάδιο της διαδικασίας, ενώ είχε ήδη τεθεί σε ισχύ. Η σημασία της δικαστικής μεταρρύθμισης της Ρουμανίας έχει αναγνωριστεί επίσης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, μέσω των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2014 για τη Ρουμανία, στις οποίες η Ρουμανία καλείτο να βελτιώσει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος, (2014/C 247/21). 6

7 Σε προηγούμενες εκθέσεις του ΜΣΕ τονίστηκε η σημασία των νέων νομικών κωδίκων για τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος της Ρουμανίας. 23. Η εφαρμογή του νέου ποινικού κώδικα και του κώδικα ποινικής δικονομίας τον Φεβρουάριο του 2014 ήταν σημαντικό επίτευγμα και δοκιμή για την ικανότητα προσαρμογής του δικαστικού συστήματος. Η αλλαγή αυτή στέφθηκε με επιτυχία και τα βασικά θεσμικά όργανα συνεργάζονται ικανοποιητικά, και συγκεκριμένα το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος, η εισαγγελική αρχή, καθώς και το Εθνικό Ινστιτούτο για το Δικαστικό Σώμα. Το ρουμανικό δικαστικό σώμα απέδειξε ότι ήταν σε θέση να προσαρμοστεί στους νέους κώδικες χωρίς να διακόψει έργο του. Ορισμένα καινοτόμα μέτρα, όπως η δυνατότητα δικαστικού διακανονισμού, φαίνεται να έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Ωστόσο, προέκυψαν ορισμένα περίπλοκα ζητήματα μεταβατικού χαρακτήρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις βρέθηκαν λύσεις, όπως η εφαρμογή της αρχής του ευνοϊκότερου νόμου. Για ορισμένα θέματα, η κυβέρνηση ενέκρινε αλλαγές μέσω έκτακτων διαταγμάτων. Για άλλα θέματα, υποβλήθηκαν νομοθετικές προτάσεις, αλλά εξακολουθούν να εκκρεμούν οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Επίσης, θα απαιτηθούν περαιτέρω προσαρμογές μετά τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Για παράδειγμα, το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε τον Δεκέμβριο ότι ορισμένες διατάξεις των κωδίκων σχετικά με τον δικαστικό έλεγχο και τα προκαταρκτικά τμήματα ήταν αντισυνταγματικές 24. Όσον αφορά τον δικαστικό έλεγχο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης έλαβε μέτρα για να εξασφαλιστεί η συνέχεια εντός της αποδεκτής προθεσμίας. Σχετικά με τα προκαταρκτικά τμήματα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος ανέλαβαν αμέσως να εξεύρουν πρακτικές λύσεις ώστε να καταστεί δυνατή η παρουσία των δικηγόρων υπεράσπισης. Μια περαιτέρω πρόκληση θα τεθεί με την έναρξη ισχύος των αναβαλλόμενων διατάξεων του αστικού κώδικα το Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι αστικοί κώδικες έχουν επιτύχει ορισμένους από τους στόχους τους, κυρίως με τη μείωση της διάρκειας των δικών (περίπου ένα έτος και έξι μήνες κατά μέσον όρο). Μια παρόμοια αξιολόγηση του αντίκτυπου των ποινικών κωδίκων αναμένεται τον Φεβρουάριο του Στρατηγική για την ανάπτυξη του δικαστικού συστήματος για την περίοδο Η στρατηγική για την ανάπτυξη του δικαστικού συστήματος για τα έτη που εκπονήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης εγκρίθηκε από την κυβέρνηση στις 23 Δεκεμβρίου Το έγγραφο αυτό βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις συστάσεις του ΜΣΕ, καθώς και σε μελέτες που εκπονήθηκαν από την Παγκόσμια Τράπεζα, και συγκεκριμένα τη την ανάλυση της λειτουργίας του ρουμανικού δικαστικού συστήματος (Functional Analysis of the Romanian judiciary) Στηριζόμενη σε μια σειρά βασικών αρχών με βάση το κράτος δικαίου, η στρατηγική καθορίζει στόχους για περαιτέρω μεταρρύθμιση κατά την περίοδο ώστε η δικαιοσύνη να καταστεί πιο αποτελεσματική και διαφανής και να βελτιωθεί η ποιότητά της. Η στρατηγική και το σχέδιο δράσης θα πρέπει επίσης να COM (2014) 37 final Βλ. τεχνική έκθεση, τμήμα Το σχέδιο που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση βασίζεται στα εξής: αξιολόγηση της λειτουργίας του δικαστικού συστήματος στις εκθέσεις ΜΣΕ και τις συστάσεις της ΕΚ στη βελτιστοποίηση των δικαστηρίων σε παρατηρήσεις ειδικευμένων υπηρεσιών του Υπουργείο Δικαιοσύνης, του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος, του Υπουργείου Δικαιοσύνης, του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, της εθνικής υπηρεσίας εμπορίου, καθώς της εθνικής διοίκησης των φυλακών. 7

8 αποτελέσουν τη βάση για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για τη χρηματοδότηση από την ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης. Η διαδικασία έγκρισης του εγγράφου ήταν αργή, αλλά το πρώτο σχέδιο ήταν ήδη έτοιμο τον Σεπτέμβριο του Το φθινόπωρο πραγματοποιήθηκε διαβούλευση και η στρατηγική και το σχέδιο δράσης θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως τα τέλη Απριλίου του Η πείρα δείχνει ότι μια τέτοια βρίσκει μεγάλη απήχηση και ανταπόκριση από μέρους των βασικών φορέων. Ωστόσο, το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος φαίνεται ότι είχε εργαστεί κατά κύριο λόγο και εκ παραλλήλου σε διάφορα έργα. Προϋπολογισμός και ανθρώπινοι πόροι Παρά τις πιέσεις στα δημόσια οικονομικά, ο Υπουργός Δικαιοσύνης εξασφάλισε σημαντικές αυξήσεις της χρηματοδότησης για τη διευκόλυνση της μεταρρύθμισης. Το 2014 ο προϋπολογισμός αυξήθηκε κατά 4% και το σχέδιο προϋπολογισμού του 2015 περιλαμβάνει νέα αύξηση. Αυτό συνέβαλε στη χρηματοδότηση νέων θέσεων σε δικαστήρια και εισαγγελίες, περιλαμβανομένων 200 νέων βοηθητικών θέσεων σε δικαστήρια και στις εισαγγελίες. Η Εθνική Σχολή Δικαστικών Υπαλλήλων, το Εθνικό Ινστιτούτο για το δικαστικό σώμα και το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος διοργάνωσαν κατάρτιση και διαγωνισμούς για τις νέες θέσεις εργασίας, και οι κενές θέσεις εργασίας συμπληρώθηκαν γρήγορα. Οι μελλοντικές ανάγκες που προσδιορίστηκαν περιλαμβάνουν περισσότερους γραμματείς δικαστηρίων, εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού ΤΠ και ανακαίνιση των δικαστικών κτιρίων, καθώς και στήριξη των βασικών θεσμικών οργάνων, όπως της δικαστικής επιθεώρησης και της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων. Η χρηματοδότηση της ΕΕ αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη συγκεκριμένων έργων που συνδέονται με τη μεταρρύθμιση. Αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος Ο φόρτος εργασίας αποτελεί μόνιμο πρόβλημα του εντός του δικαστικού σώματος. Αυτό έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων και τη φιλικότητα του δικαστικού συστήματος για τους πολίτες. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος έχουν υποβάλει διάφορες νομοθετικές προτάσεις για την αντιμετώπιση του φόρτου εργασίας. Ένας νόμος (εγκρίθηκε αμέσως από το Κοινοβούλιο τον Οκτώβριο του 2014) αφορά το θέμα της αλληλεπικάλυψης κατά την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων, και εκτιμάται ότι έχει απαλλάξει τα πολιτικά δικαστήρια από περίπου υποθέσεις. Αποδείχθηκε πιο δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση σχετικά με το κλείσιμο των μικρών δικαστηρίων, ενώ φαίνεται να έχει περιέλθει σε αδιέξοδο πρόταση νόμου για μεγαλύτερη ελευθερία στην κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων. Έχουν προταθεί δημιουργικές λύσεις, όπως τα περιοδεύοντα δικαστήρια ή η κατάργηση του παραλληλισμού μεταξύ δικαστηρίων και εισαγγελιών. Τον Μάιο, το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος συγκρότησε μια ομάδα εργασίας για να καθορίσει τον τρόπο μέτρησης, ανάλυσης και βελτίωσης των επιδόσεων όλων των δικαστηρίων. Αυτό φαίνεται να αποτελεί ένα πολύτιμο βήμα προόδου για την εξασφάλιση των εργαλείων που θα επιτρέπουν τη διαχείριση των επιδόσεων του δικαστικού συστήματος, ιδίως στο πλαίσιο της συνολικής στρατηγικής για τη δικαιοσύνη. Θα ήταν σκόπιμο να περιληφθεί μέτρηση του τρόπου με τον οποίο το σύστημα δικαιοσύνης ανέλαβε επακόλουθα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή των αποφάσεών του. Το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος συνεχίζει να επιβάλλει κυρώσεις για σοβαρά επαγγελματικά παραπτώματα και πειθαρχικά αδικήματα των δικαστικών λειτουργών. 8

9 Η Δικαστική Επιθεώρηση έχει πλέον καθιερωθεί ως το βασικό όργανο για τη διερεύνηση πειθαρχικών αδικημάτων. Ο αριθμός των πειθαρχικών μέτρων αυξήθηκε το 2014 σε σχέση με το 2013, και η λήψη των αποφάσεων έχει γίνει ταχύτερη. Διάφορες δημοσκοπήσεις έδειξαν την ύπαρξη μεγαλύτερης εμπιστοσύνης των πολιτών στο δικαστικό σύστημα της Ρουμανίας, ιδίως στα θεσμικά όργανα που διώκουν τη διαφθορά στα ανώτατα κλιμάκια 27. Αυτή αποτελεί σημαντική αναγνώριση της προόδου, αλλά συμβαδίζει με αυξημένες προσδοκίες. Οι δικηγόροι, οι επιχειρηματίες και οι ΜΚΟ εξακολουθούν να αναφέρουν προβλήματα στις σχέσεις τους με τα δικαστήρια. Συνέπεια της νομολογίας Ένα άλλο βασικό στοιχείο της μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος είναι η συνοχή της νομολογίας. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχει αναπτύξει περαιτέρω τη χρήση των προδικαστικών αποφάσεων και της αναίρεσης υπέρ του νόμου για την ενοποίηση της νομολογίας. Προώθησε επίσης μέτρα για τη βελτίωση της διάδοσης των δικαστικών αποφάσεων. Παρόμοιες πρακτικές ενέργειες έχουν εξεταστεί στην εισαγγελία και στη δικαστική ηγεσία ευρύτερα. Θεματικές επιθεωρήσεις που διεξάγονται από τη δικαστική επιθεώρηση συμβάλλουν επίσης στη συνεκτικότητα της πρακτικής. Παρά τις προσπάθειες αυτές, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα εμπόδια για στη συνεκτικότητα της νομολογίας. Η υποχρέωση λογοδοσίας του δικαστικού σώματος, σε περίπτωση που αποφασίσει να αποκλίνει από την καθιερωμένη πρακτική ή νομολογία εξακολουθεί να μην είναι σαφής: το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος έπρεπε να καταστήσει σαφές ότι η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για την ανομοιογένεια της πρακτικής. Επίσης, η δημόσια διοίκηση είναι υποχρεωμένη να αποδέχεται αποφάσεις που λαμβάνονται σε επαναλαμβανόμενα θέματα. Αυτό θα περιόριζε τον αριθμό των δικαστικών υποθέσεων και θα ενίσχυε την ασφάλεια του δικαίου, με την αποφυγή αποκλινουσών αποφάσεων για παρόμοια θέματα. Σημειώθηκε πρόοδος σε ό,τι αφορά τη δημοσίευση των δικαστικών αποφάσεων. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ολοκλήρωσε σχέδιο (χρηματοδοτούμενο από τα ταμεία της ΕΕ) σχετικά με πύλη για την ενοποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας. 28 Ο δικτυακός τόπος του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου είναι εντυπωσιακός. Το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος έχει επίσης υπογράψει σύμβαση συνεργασίας για να οργανώσει τη δημοσίευση της νομολογίας, η οποία πρόκειται να ξεκινήσει εντός του Αυγούστου Ακεραιότητα Η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα και το Εθνικό Συμβούλιο για την Ακεραιότητας Η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα συνέχισε την επεξεργασία μιας μεγάλης ροής υποθέσεων το Υψηλό ποσοστό (70%) των αποφάσεων της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα σχετικά με περιπτώσεις ασυμβίβαστου και σύγκρουσης συμφερόντων προσβάλλεται ενώπιον δικαστηρίου, αλλά περίπου το 90% αυτών των υποθέσεων Τεχνική έκθεση, τμήμα Η βάση δεδομένων προσφέρει δωρεάν πρόσβαση στη ρουμανική νομοθεσία από το 1989 σε μορφότυπο εύληπτο από τον χρήστη. Τεχνική Έκθεση, Τμήμα Κοινοποιήθηκαν 638 υποθέσεις στην Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα, ενώ η υπηρεσία αυτή ξεκίνησε αυτεπαγγέλτως την εξέταση 541 υποθέσεων. Η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα ολοκλήρωσε 514 εκθέσεις το Σε σύγκριση με το 2013, σημειώθηκε αύξηση των υποθέσεων σύγκρουσης συμφερόντων και αυτών που αφορούσαν το «πόθεν έσχες», και μείωση των περιπτώσεων ασυμβίβαστου. 9

10 επιβεβαιώνεται από τα δικαστήρια. Ερμηνείες του νόμου της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητας, έχουν επιβεβαιωθεί τόσο από το Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Επομένως, μπορεί να θεωρηθεί ότι ενεργεί σε υγιή νομική βάση. Το 2014, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο βοήθησε επίσης στην εξεύρεση τρόπων για την επιτάχυνση υποθέσεων ασυμβίβαστου, παρά τον λοιπό φόρτο εργασίας του. Αυτό συνέβαλε στην επίτευξη ασφάλειας δικαίου και τη βελτίωση του αποτρεπτικού αποτελέσματος των νόμων περί ακεραιότητας. Ωστόσο, ενώ η διαχωριστική γραμμή μεταξύ δικαστικής ανεξαρτησίας και της έλλειψης συνοχής είναι λεπτό ζήτημα, το έτος αυτό υπήρξαν πολλά παραδείγματα αντιφατικών αποφάσεων από διαφορετικά δικαστήρια (ακόμη και σε επίπεδο εφετείων) που είχαν δώσει διαφορετικές ερμηνείες. Αυτό περιλάμβανε αποκλίνουσες ερμηνείες και από το ίδιο το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο 30. Η λήψη μέτρων για την παρακολούθηση των αποφάσεων της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα θεωρείται ότι σημειώνει βελτίωση. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η μη εκτέλεση ανάγκασε Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα να παραπέμψει την υπόθεση στην διωκτική αρχή (η μη εκτέλεση τελικής απόφασης θεωρείται ποινικό αδίκημα) ή να επιβάλει πρόστιμα 31. Αυτό φαίνεται να δείχνει την περιορισμένη κατανόηση εκ μέρους του κοινού των κανόνων περί ασυμβίβαστου ως μέσου για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, όπως αποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό των εκλεγμένων αξιωματούχων που διαπιστώνεται ότι εμπίπτουν στις διατάξεις περί ασυμβίβαστου 32. Δεδομένου ότι η νομολογία ενισχύει την αναγνώριση ότι οι αποφάσεις περί ασυμβιβάστου πρέπει να εκτελούνται, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και άλλα μέτρα για να εξασφαλιστεί η ευρύτερη γνώση των κανόνων. Από άποψη προϋπολογισμού και προσωπικού, η κατάσταση της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα παρέμεινε σταθερή το Η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα έχει εξασφαλίσει τους πόρους για την ανάληψη ενός σημαντικού νέου έργου το Η σύστημα πληροφορικής «Prevent» για τον εκ των προτέρων έλεγχο της σύγκρουσης συμφερόντων στις δημόσιες συμβάσεις θα έχει πλήρως ολοκληρωθεί στα μέσα του 2015 και αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη για την αποφυγή των συγκρούσεων συμφερόντων πριν ακόμη προκύψουν. Το σύστημα θα καλύπτει τη σύναψη συμβάσεων τόσο με την ΕΕ όσο και με εθνικούς πόρους. Η αναγκαία εφαρμοστική νομοθεσία αναμένεται να εγκριθεί την άνοιξη του 2015, μετά από διαβουλεύσεις. Το Εθνικό Συμβούλιο για την Ακεραιότητα συνέχισε να επιτελεί τον ρόλο του ως όργανο εποπτείας, και συγκεκριμένα με δημόσιες παρεμβάσεις, καθώς και παρεμβάσεις ενώπιον του Ένας από τους υποψηφίους στις εκλογές του Μαΐου 2014 είχε αποτελέσει αντικείμενο αποφάσεως περί ασυμβιβάστου. Η επιλεξιμότητά του στις εκλογές τέθηκε υπό αμφισβήτηση από την Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα, αλλά το εφετείο έκρινε ότι μπορούσε να συμμετάσχει (αν και το υπό εξέταση ζήτημα αφορούσε το ερώτημα της «ενιαίας εντολής» επί του οποίου είχε ήδη αποφανθεί το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο ). Το εφετείο δεν παρέπεμψε την υπόθεση στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, και επομένως δεν υπάρχει μηχανισμός για το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο να αποκαταστήσει τη δική του ερμηνεία επί του ερωτήματος αυτού. Για παράδειγμα, η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα χρειάστηκε να επιβάλει πρόστιμο στα μέλη ενός δημοτικού συμβουλίου έως ότου εφαρμοστεί τελικά η απόφαση της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα σχετικά με τη σύγκρουση συμφερόντων όσον αφορά έναν από τους ομολόγους τους και να απομακρυνθεί από την υπηρεσία. Η Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα χρειάστηκε ακόμη και να εξετάσει το ενδεχόμενο λήψης παρόμοιων μέτρων κατά μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής. Βλ. τεχνική έκθεση, τμήμα 2.1. το 2014 διαπιστώθηκαν 294 περιπτώσεις ασυμβίβαστου από την Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητα. 70% αφορούσαν εκλεγμένους αξιωματούχους. 10

11 Κοινοβουλίου, κατά περίπτωση 33. Η τρέχουσα εντολή του Εθνικού Συμβουλίου για την Ακεραιότητα έληξε στο τέλος Νοεμβρίου Η διαδικασία για τον διορισμό νέου Εθνικού Συμβουλίου για την Ακεραιότητα αποτέλεσε αντικείμενο πολλών αντιπαραθέσεων, αρχίζοντας με τον ορισμό (σε πρώτη φάση) υποψηφίων οι οποίοι υπόκειντο και οι ίδιοι σε διαδικασία της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα, δημιουργώντας αμφιβολίες σχετικά με την πλήρη δέσμευση των αρχών να στηρίξουν τα θεσμικά όργανα του τομέα της ακεραιότητας, γεγονός που φανερώνει ότι ο στόχος της ακεραιότητας δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητός. Το πλαίσιο για την ακεραιότητα: Κοινοβούλιο Η σταθερότητα του νομικού πλαισίου για την ακεραιότητα παραμένει προβληματική. Έχουν καταβληθεί προσπάθειες στο Κοινοβούλιο για την τροποποίηση στοιχείων του νομικού πλαισίου. Αν και καμία από τις μεταβολές αυτές δεν ψηφίστηκε, δεν φαίνεται ότι αξιολογήθηκαν εκ των προτέρων οι επιπτώσεις για το ασυμβίβαστο ή οι κίνδυνοι διαφθοράς, και δεν πραγματοποιήθηκε διαβούλευση με την Εθνική Υπηρεσία για την Ακεραιότητας. 34. Ένα ιδιαίτερο ζήτημα ήταν ο βαθμός στον οποίο οι κανόνες περί ασυμβίβαστου επηρεάζουν τις τοπικά εκλεγμένες αρχές, όπως τους δημάρχους, λαμβανομένου υπόψη του γενικότερου ρόλου τους για τις δημόσιες συμβάσεις. Ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι δεν επαναλήφθηκε η κοινοβουλευτική ψηφοφορία του Δεκεμβρίου 2013, 35 εξακολουθεί να υπάρχει έντονη αίσθηση ότι δεν υπάρχει συναίνεση στο Κοινοβούλιο υπέρ ισχυρών νόμων για την ακεραιότητα. Ένα προηγούμενο σχέδιο για την κωδικοποίηση όλων των κανόνων περί ακεραιότητας το οποίο θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της συνοχής και της σαφήνειας έχει ανασταλεί, με την αιτιολογία των ανησυχιών ότι η νομοθετική διαδικασία θα εξασθενήσει τους υφιστάμενους κανόνες. Αυτό αποτελεί μια χαμένη ευκαιρία για την άρση κάθε ασάφειας στους κανόνες. Θα είναι επίσης σημαντικό να εδραιωθούν στη νομοθεσία οι αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2014 που επιβεβαιώνουν τη συνταγματικότητα των διατάξεων σχετικά με το ασυμβίβαστο 36. Η παρακολούθηση των αποφάσεων της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα (όταν επιβεβαιώνονται στο δικαστήριο) από το Κοινοβούλιο εξακολουθεί να μην είναι συνεκτική, παρά τις προσδοκίες ότι οι μεταρρυθμίσεις θα οδηγούσαν σε πιο αυτόματη εφαρμογή των σχετικών διατάξεων. Σε μια εμβληματική υπόθεση, βρέθηκε λύση μόνο μετά την παραίτηση του γερουσιαστή. Σε μια άλλη υπόθεση, το Επιμελητήριο καθυστέρησε πολλούς μήνες να εκδώσει απόφαση, παρά τα επιχειρήματα ότι οι κανόνες που θεσπίστηκαν καθιστούν πλέον αυτόματη την εφαρμογή της οριστικής απόφασης του δικαστηρίου 37. Αναμένεται επίσης απόφαση του Κοινοβουλίου σε μια νέα υπόθεση ασυμβίβαστου σχετικά με βουλευτή Για παράδειγμα, για την εγγύηση της ανεξαρτησίας της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητας ενώπιον της Γερουσίας: Page=3&M=NewsV2&PID=20 Για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο υποβλήθηκε η νομοθετική πρόταση για την τροποποίηση του νόμου αριθ. 51/2006 για τις κοινοτικές υπηρεσίες ή το δημόσιο συμφέρον. Ειδικότερα, οι τροπολογίες του ποινικού κώδικα, οι οποίες ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο του 2013, και κηρύχθηκαν αντισυνταγματικές από το Συνταγματικό Δικαστήριο τον Ιανουάριο του 2014, θα είχαν περιορίσει την αποτελεσματικότητα του πλαισίου περί ακεραιότητας. Ιδίως όσον αφορά το θέμα της «ίδιας δημόσιας εντολής», βλ. τεχνική έκθεση στο τμήμα Εκδόθηκε σχεδόν έξι μήνες μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, αλλά σχεδόν δύο χρόνια μετά την απόφαση του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου. 11

12 2.4 Καταπολέμηση της διαφθοράς Αντιμετώπιση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο Σε πρόσφατες εκθέσεις του ΜΣΕ 38 υπογραμμίστηκε η όλο και αποτελεσματικότερη καταπολέμηση υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου, τάση που επιβεβαιώθηκε το Αυτό παρατηρήθηκε τόσο σε επίπεδο δίωξης από την εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς 39 όσο και κατά το στάδιο δικών από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο 40. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει επίσης ότι εξακολουθεί να υπάρχει σημαντικό πρόβλημα Οι δραστηριότητες της εθνικής διεύθυνσης κατά της διαφθοράς το 2014 κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα υποθέσεων υψηλού επιπέδου, που αφορούσαν όλες τις πτυχές των δημόσιων υπηρεσιών και δημόσια πρόσωπα σε διάφορα πολιτικά κόμματα. Οι απαγγελίες κατηγοριών και οι εν εξελίξει έρευνες αφορούσαν εν ενεργεία και πρώην υπουργούς, βουλευτές, δημάρχους, δικαστές και υψηλόβαθμους εισαγγελείς. Οι υποθέσεις του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου αφορούσαν τελεσίδικες καταδίκες ενός πρώην πρωθυπουργού, πρώην υπουργών, βουλευτών, δημάρχων και δικαστών. Υπήρξαν επίσης άλλες σημαντικές υποθέσεις, που αφορούσαν σημαντικές προσωπικότητες του επιχειρηματικού κόσμου που ολοκληρώθηκαν σε επίπεδο εφετείου. Ωστόσο, παραμένει γεγονός ότι η πλειοψηφία των ποινών σε υποθέσεις διαφθοράς απαγγέλλονται με αναστολή (αν και αυτό είναι λιγότερο συχνό στο επίπεδο του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου). Για το μεγαλύτερο μέρος του 2014, η εθνική διεύθυνση δεν κατόρθωσε να πείσει το Κοινοβούλιο να δεχθεί τα αιτήματά της για την άρση της ασυλίας των μελών του Κοινοβουλίου ώστε να καταστεί δυνατή η κίνηση έρευνας και η εφαρμογή προληπτικών μέτρων κρατήσεως. Η τάση αυτή φαίνεται να άλλαξε στα τέλη του 2014, όταν το Κοινοβούλιο προχώρησε σε άρση της ασυλίας πολλών βουλευτών που είχε διερευνήσει η εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς σε μια μεγάλη υπόθεση διαφθοράς. Η απόκριση του Κοινοβουλίου στις αιτήσεις της εθνικής διεύθυνσης κατά της διαφθοράς φαίνεται αυθαίρετη και χωρίς αντικειμενικά κριτήρια. Αντίθετα, έγιναν δεκτά όλα τα αιτήματα που απεστάλησαν στον Πρόεδρο της Ρουμανίας για άρση των ασυλιών των υπουργών 43. Ωστόσο, δεν υπήρξαν σαφείς κανόνες για την εφαρμογή της σύστασης του ΜΣΕ να εξασφαλιστεί η ταχεία εφαρμογή των συνταγματικών κανόνων για την αναστολή της θητείας των υπουργών όταν τους απαγγέλλεται κατηγορία και η αναστολή της θητείας των βουλευτών όταν έχουν απαγγελθεί εναντίον τους αρνητικές αποφάσεις περί ακεραιότητας ή καταδικαστικές αποφάσεις για διαφθορά 44. Το γεγονός ότι οι υπουργοί εξακολουθούν να ασκούν τα COM(2014) 37 τελικό, σ. 9. Τεχνική Έκθεση, Τμήμα Το 2014, η εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς κατέγραψε 4987 νέες υποθέσεις, γεγονός που αντιπροσωπεύει πολύ σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το υποθέσεις παραπέμφθηκαν σε δίκη, όσον αφορά 1167 εναγομένους, από τους οποίους 47 με συμφωνίες δικαστικού διακανονισμού. Τεχνική έκθεση, τμήμα 3.1. Μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 31ης Δεκεμβρίου 2014, το ποινικό τμήμα εκδίκασε, σε πρώτο βαθμό, 12 υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου και τα τμήματα 5 δικαστών εκδίκασαν, σε τελευταίο βαθμό, 13 υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Όπως επιβεβαιώνεται επιπλέον και από μελέτες, όπως το Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 406, τουλάχιστον εννέα στους δέκα ερωτηθέντες (91%) δήλωσαν ότι η διαφθορά στη Ρουμανία αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα (σταθερό από το 2012). Αυτό αναγνωρίζεται επίσης και στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που απευθύνθηκαν στη Ρουμανία από το Συμβούλιο το 2014 (2014/C 247/21), καθώς και στην έκθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς (COM(2014) 38 final). Υπουργοί ή οι πρώην υπουργοί οι οποίοι ταυτόχρονα είναι μέλη του Κοινοβουλίου. COM(2013) 47 final, σελ

13 καθήκοντά τους μετά την απαγγελία κατηγοριών για ποινικό αδίκημα, ενώ οι βουλευτές με τελεσίδικες καταδίκες για διαφθορά παραμένουν σε υπηρεσία, θέτει ευρύτερα ζητήματα στάσης έναντι της διαφθοράς στη ρουμανική πολιτική ελίτ. Η καταψήφιση του νόμου περί αμνηστίας από το Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2014 έδωσε ένα θετικό μήνυμα όσον αφορά την απόρριψη ενός νόμου που θα οδηγούσε ουσιαστικά στην απαλλαγή ατόμων που καταδικάσθηκαν για τα εγκλήματα διαφθοράς. Εντούτοις, το γεγονός ότι μόνο μια εβδομάδα μετά την ψηφοφορία αυτή, τέθηκε και πάλι στο Κοινοβούλιο το θέμα ενός νέου σχεδίου νόμου για συλλογική αμνηστία δείχνει ότι η συζήτηση αυτή δεν έχει κλείσει. Η αύξηση των δραστηριοτήτων αφορά επίσης τις περιπτώσεις διαφθοράς εντός του δικαστικού σώματος, που θεωρείται ως ιδιαίτερα διαβρωτική μορφή διαφθοράς 45. Σύμφωνα με την εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς, αυτό το υψηλό ποσό δεν αντανακλά την αύξηση της διαφθοράς εντός του δικαστικού σώματος (αν και το μέγεθος του φαινομένου αποτελεί αιτία ανησυχίας), αλλά την αύξηση της ανταπόκρισης από το κοινό 46. Οι υποθέσεις αυτές είναι πολύπλοκες και η σχετική αποστολή έχει ανατεθεί σε μια νέα ειδική μονάδα της εθνικής διεύθυνσης κατά της διαφθοράς. Αντιμετώπιση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα Κατά τα τελευταία έτη, οι εκθέσεις του ΜΣΕ δυσκολεύονται να διαπιστώσουν βελτίωση όσον αφορά την αντιμετώπιση της διαφθοράς στην κοινωνία γενικότερα. Ωστόσο, το 2014 υπήρξαν ορισμένες ενδείξεις προόδου. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έλαβε ορισμένα συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των ποινικών διώξεων στον τομέα αυτό 47. Η Γενική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς, τόσο για υποστήριξη της δίωξης (εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς και γενική εισαγγελία) όσο και ως εσωτερικός φορέας καταπολέμησης της διαφθοράς εντός του Υπουργείου Εσωτερικών, εξακολούθησε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο αν και δεν φαίνεται να δόθηκε συνέχεια στα σχέδια για την επέκταση των αρμοδιοτήτων της σε άλλα υπουργεία. Ωστόσο, ο αριθμός των δικαστικών αποφάσεων σχετικά με υποθέσεις διαφθοράς μειώθηκε το 2014, αλλά το ποσοστό των καταδικασθέντων στους οποίους επιβλήθηκε ποινή με αναστολή παραμένει υψηλό (80%). Η εθνική στρατηγική καταπολέμησης της διαφθοράς την περίοδο , έχει εξελιχθεί σε ένα σημαντικό πλαίσιο για τη δημόσια διοίκηση. Ο δεύτερος γύρος αξιολόγησης, που βασιζόταν σε αξιολόγηση ομότιμων, πραγματοποιήθηκε το 2014 στο επίπεδο των τοπικών δημόσιων διοικήσεων. Το σχέδιο βασίζεται σε πρακτικές των GRECO και ΟΟΣΑ. Τα θεσμικά όργανα που αποτελούν μέρος της εθνικής στρατηγικής καταπολέμησης της διαφθοράς δεσμεύονται να τηρούν ένα σύνολο 13 νομικά δεσμευτικών μέτρων πρόληψης και υποβάλλονται σε αξιολόγηση από ομότιμους. Το σχέδιο αυτό υποστηρίζεται από συγκεκριμένα προληπτικά έργα που υλοποιούνται από ΜΚΟ με την υποστήριξη των ταμείων της ΕΕ (ιδίως στο υπουργείο υγείας και το υπουργείο περιφερειακής ανάπτυξης). Μολονότι το σχέδιο αυτό παραμένει αποσπασματικό και δεν έχει ακόμη εδραιωθεί στις διοικήσεις που είναι αναγκασμένες να λειτουργούν με περιορισμένους πόρους, υπάρχουν ορισμένα απτά επιτεύγματα Το 2014, έχουν απαγγελθεί κατηγορίες για διαφθορά σε 23 δικαστές (εκ των οποίων 4 δικαστές του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου) καθώς και σε 6 γενικούς εισαγγελείς και 6 εισαγγελείς. Αντικατοπτρίζει μια γενικότερη τάση αύξησης της εμπιστοσύνης του κοινού στην εθνική διεύθυνση κατά της διαφθοράς και στον δικαστικό κλάδου γενικότερα. Τεχνική έκθεση, τμήμα

14 H εκτίμηση κινδύνων και οι εσωτερικοί έλεγχοι αποτελούν βασικούς τομείς δράσης. Ορισμένες πρόσφατες υποθέσεις έφεραν στην επιφάνεια σημαντικές υποθέσεις δωροδοκίας οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν εντοπιστεί νωρίτερα με προσεκτικό έλεγχο των αρχείων, αλλά αποκαλύφθηκαν χάρη σε καταγγελία πολιτών 49. Σε μια εποχή κατά την οποία οι δημόσιες δαπάνες αντιμετωπίζουν πιέσεις, θα αναμενόταν η στοχοθέτηση σε τομείς που περιλαμβάνουν μεγάλα ποσά όσον αφορά τόσο τη φορολογία όσο και τις δαπάνες. Μπορούν ακόμη να αντληθούν διδάγματα όσον αφορά τα άτομα που οφείλουν να υποβάλουν δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων, καθώς και όσον αφορά τον τρόπο που αυτές ελέγχονται. Σχετικά με την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, και ιδίως την καταβολή αποζημιώσεων, οι ρουμανικές αρχές αναγνωρίζουν ότι το σύστημα πρέπει να βελτιωθεί. Αν ένα από τα προβλήματα στον τομέα αυτό είναι η ανάγκη βελτίωσης της συγκέντρωσης στοιχείων, το ποσοστό ανάκτησης που επιτυγχάνεται μέσω της Εθνικής Υπηρεσίας Φορολογικής Διοίκησης στην εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων υπολογίζεται σε μόλις 5-15% των περιουσιακών στοιχείων που αποτέλεσαν αντικείμενο δικαστικής απόφασης. Το γεγονός αυτό καθιστά τις κυρώσεις λιγότερο αποτρεπτικές, ενώ διαιωνίζεται η ζημία του θύματος (συνήθως του κράτους σε υποθέσεις διαφθοράς), πράγμα που παρέχει άλλο ένα παράδειγμα μη εφαρμογής των δικαστικών αποφάσεων. Η απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τη δημιουργία νέου οργανισμού για τη διαχείριση των κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων είναι μια ευκαιρία για βελτίωση της κατάστασης. Οι διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων, ιδίως σε τοπικό επίπεδο, εξακολουθούν να εκτίθενται σε κινδύνους διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων γεγονός που αναγνωρίζεται ευρέως από τις ρουμανικές αρχές για την ακεραιότητα και την επιβολή του νόμου. Αυτό είχε συνέπειες για την απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ. Ωστόσο, είναι επίσης αληθές ότι υπεισέρχονται εν προκειμένω πολλοί άλλοι παράγοντες συμπεριλαμβανομένης της διοικητικής ικανότητας των αγοραστών του δημόσιου τομέα, της έλλειψης σταθερότητας και του κατακερματισμού του νομικού πλαισίου και της ποιότητας του ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις. Ο ανανεωμένος διαρθρωμένος διάλογος μεταξύ της Επιτροπής και της Δημοκρατίας της Ρουμανίας στο πλαίσιο της εφαρμογής της νέας οδηγίας για τις δημόσιες συμβάσεις και του μηχανισμού εκ των προτέρων όρων όσον αφορά τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, θα βοηθούσαν στον εντοπισμό των αδυναμιών, συμπεριλαμβανομένων των τομέων που παρουσιάζουν αυξημένους κινδύνους διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων. Ο εκ των προτέρων έλεγχος των δημοσίων συμβάσεων που έχει σχεδιαστεί από την εθνική υπηρεσία για την ακεραιότητα φαίνεται να αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά θα πρέπει να συνοδεύεται και από άλλες δράσεις για να ελαχιστοποιηθούν τα περιθώρια σύγκρουσης συμφερόντων, της ευνοιοκρατίας, της απάτης και της διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Στην έκθεση ΜΣΕ της Επιτροπής του 2014 επισημάνθηκαν αρκετοί τομείς στους οποίους συντελέστηκε πρόοδος, χαρακτηριζόμενη ενίοτε από ανθεκτικότητα η οποία προαναγγέλλει την επίτευξη βιωσιμότητας. Η τάση αυτή συνεχίστηκε στη διάρκεια του έτους που διανύσαμε. Η δράση που αναλήφθηκε από τα βασικά θεσμικά όργανα στον τομέα της 49 Αναφέρεται ως παράδειγμα μια περίπτωση δωροδοκίας που συνδεόταν με επιδόματα αναπηρίας, όταν η κλίμακα των επιδομάτων αναπηρίας στη συγκεκριμένη περιοχή ήταν δυσανάλογη με το μέγεθος του πληθυσμού. 14

15 δικαιοσύνης και της ακεραιότητας για την αντιμετώπιση της διαφθοράς υψηλού επιπέδου διατήρησε μια εντυπωσιακή δυναμική και κατόρθωσε να τονώσει την εμπιστοσύνη του ρουμανικού πληθυσμού στο δικαστικό σύστημα εν γένει και ειδικότερα στις προσπάθειες που καταβάλλονται από τις εισαγγελικές αρχές για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η τάση αυτή ενισχύθηκε χάρη στον μεγαλύτερο επαγγελματισμό του δικαστικού συστήματος συνολικά, καθώς και χάρη στη βούληση προάσπισης της ανεξαρτησίας του δικαστικού συστήματος με πιο συνεπή τρόπο με την υιοθέτηση μιας πιο προορατικής προσέγγιση για τη συνεκτικότητα της νομολογίας. Τώρα προσφέρεται η ευκαιρία να δοκιμαστεί η πρόοδος αυτή σε καταστάσεις που απαιτούν λεπτούς χειρισμούς, και συγκεκριμένα όσον αφορά τους διορισμούς ανώτερων υπαλλήλων. Ταυτόχρονα, εξακολουθεί να υπάρχει έντονη αίσθηση ότι η πρόοδος πρέπει να εδραιωθεί και εξασφαλιστεί περαιτέρω. Ενώ η εφαρμογή των κωδίκων ανέδειξε τη στενή συνεργασία της κυβέρνησης και του δικαστικού συστήματος με παραγωγικό και ρεαλιστικό τρόπο, ένα χρόνο μετά, πολλά νομοθετικά ζητήματα παραμένουν εκκρεμή. Εξακολουθεί να υπάρχει απροσδόκητα μεγάλος βαθμός ανακολουθιών σε ορισμένες αποφάσεις του δικαστηρίου, πράγμα που θα συνεχίσει να προκαλεί ανησυχία. Οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου σχετικά με τη δυνατότητα άσκησης ποινικής δίωξης ώστε οι βουλευτές να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλοι πολίτες εξακολουθούν να μην συνοδεύονται από αντικειμενικά κριτήρια και αξιόπιστο χρονοδιάγραμμα. Ένα πιο διαδεδομένο πρόβλημα είναι ότι το Κοινοβούλιο έχει επίσης δώσει δείγματα απροθυμίας εφαρμογής τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων ή αποφάσεων του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Και ενώ εντός της κυβέρνησης κερδίζει ασφαλώς έδαφος η αναγνώριση ότι η γενική διαφθορά πρέπει να αντιμετωπιστεί, η κλίμακα του προβλήματος θα χρειαστεί μια πιο συστηματική προσέγγιση. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την εποικοδομητική συνεργασία που είχε με τις ρουμανικές αρχές κατά το παρελθόν έτος. Η συναίνεση υπέρ των μεταρρυθμίσεων και η εμπιστοσύνη ότι η πρόοδος αρχίζει να εδραιώνεται, κερδίζουν συνεχώς έδαφος και η τάση αυτή πρέπει να διατηρηθεί. Η Επιτροπή ελπίζει να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τη Ρουμανία για την εξασφάλιση των στόχων του ΜΣΕ. Η Επιτροπή καλεί τη Ρουμανία να αναλάβει ενέργειες στους ακόλουθους τομείς: 1. Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Να εξασφαλίσει ότι ο διορισμός του νέου γενικού εισαγγελέα της διεύθυνσης διερεύνησης οργανωμένου εγκλήματος και τρομοκρατίας (DIICOT) θα πραγματοποιηθεί με διαφανή και αξιοκρατική διαδικασία Να διεξαγάγει μια συνολική ανασκόπηση των διαδικασιών διορισμού σε ανώτερες θέσεις του δικαστικού σώματος, ώστε να θεσπιστούν σαφείς και λεπτομερείς διαδικασίες έως τον Δεκέμβριο του 2015, με πρότυπο τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για το διορισμό του Προέδρου του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου Να διασφαλίσει ότι ο κώδικας δεοντολογίας για τους βουλευτές περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις ούτως ώστε οι βουλευτές και η κοινοβουλευτική διαδικασία να σέβονται την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας. Στις συζητήσεις σχετικά με το Σύνταγμα, να διατηρήσει στο επίκεντρο της συζήτησης την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και τον ρόλο της σε επίπεδο ελέγχων και ισορροπιών. 2. Δικαστική μεταρρύθμιση Να ολοκληρώσει τις αναγκαίες προσαρμογές των ποινικών κωδίκων το ταχύτερο δυνατόν, σε συνεννόηση με το Ανώτατο Συμβούλιο του Δικαστικού Σώματος, το 15

16 Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο και την Εισαγγελία. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση ενός σταθερού πλαισίου το οποίο δεν χρειάζεται διαδοχικές τροποποιήσεις Να εκπονήσει επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για την εφαρμογή της στρατηγικής μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος, με σαφείς προθεσμίες και με οικειοποίηση ευθύνης τόσο εκ μέρους του Υπουργείου Δικαιοσύνης όσο και του Ανώτατου Συμβουλίου του Δικαστικού Σώματος, και με δυνατότητα παρέμβασης όλων των βασικών συμμετεχόντων. Να εξοπλίσει την δικαστική διοίκηση με ισχυρότερα εργαλεία πληροφόρησης για τη λειτουργία του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης (όπως στατιστικά εργαλεία, διαχείριση των υποθέσεων, έρευνες των χρηστών και έρευνες του προσωπικού) για καλύτερη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων και την απόδειξη της προόδου. Να διερευνήσει την εξεύρεση πρακτικών λύσεων για τη διατήρηση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη χωρίς τη διατήρηση του τρέχοντος δικαστικού χάρτη των μικρών δικαστηρίων Να βελτιώσει την παρακολούθηση των δικαστικών αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις και οι οικονομικές κυρώσεις εφαρμόζονται με τον ενδεδειγμένο τρόπο. 3. Ακεραιότητα Να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλιστεί η αυτόματη εφαρμογή από το Κοινοβούλιο των δικαστικών αποφάσεων που απαιτούν την αναστολή των καθηκόντων των βουλευτών Να εφαρμόσει εκ των προτέρων έλεγχο της σύγκρουσης συμφερόντων στις δημόσιες συμβάσεις μέσω της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα να διασφαλίσει τη στενότερη επαφή μεταξύ των εισαγγελικών αρχών και της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητα, έτσι ώστε να υπάρχει παρακολούθηση των πιθανών αδικημάτων που συνδέονται με υποθέσεις της Εθνικής Υπηρεσίας για την Ακεραιότητας Να διερευνήσει τρόπους για να βελτιώσει τη δημόσια αποδοχή και την αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων περί ασυμβίβαστου και πρόληψης του ασυμβίβαστου. 4. Καταπολέμηση της διαφθοράς Να βελτιώσει τη συλλογή των στατιστικών στοιχείων σχετικά με την αποτελεσματική ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων και να εξασφαλίσει ότι ο νέος οργανισμός θα βελτιώσει τη διαχείριση δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων και θα συνεργάζεται με την εθνική φορολογική αρχή (ANAF) ώστε να βελτιωθούν τα πραγματικά ποσοστά ανάκτησης. Άλλα τμήματα της δημόσιας διοίκησης θα πρέπει σαφώς να λογοδοτούν για τη μη παρακολούθηση των θεμάτων αυτών Να εντείνει τόσο τις προληπτικές όσο και τις κατασταλτικές ενέργειες κατά της σύγκρουσης συμφερόντων, της ευνοιοκρατίας, της απάτης και της διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις καθώς και να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε καίριους τομείς, όπως το δικαστικό σώμα Να κάνει χρήση της εθνικής στρατηγικής κατά της διαφθοράς για καλύτερο εντοπισμό τομέων που παρουσιάζουν αυξημένους κινδύνους διαφθοράς και να σχεδιάσει εκπαιδευτικά και προληπτικά μέτρα, με την υποστήριξη των ΜΚΟ και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται από τα ταμεία της ΕΕ. Να συνεχίσει να βελτιώνει την καταπολέμηση της διαφθοράς σε χαμηλό τοπικό επίπεδο, τόσο μέσω προληπτικών μέτρων όσο και αποτρεπτικών κυρώσεων. 16