Χρηματοδότηση Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο

Transcript

1 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

3 Πολιτική των βιβλιοθηκών για το παλαιό και σπάνιο βιβλίο Αξιοποίηση και ανάδειξη των συλλογών μιας βιβλιοθήκης Αρχέτυπα και παλαίτυπα Ποιο βιβλίο είναι σπάνιο; Συντήρηση και προβολή. Με ποιους τρόπους; Το παλαιό υλικό μιας βιβλιοθήκης ως ιδιαίτερο κεφάλαιο και ως μέσο προβολής της σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον Αναγνωστική πολιτική

4 Το έντυπο βιβλίο διαχρονικά αποτελεί Έργο τέχνης Μορφωτικό αγαθό Εμπορικό προϊόν Μέσο πληροφόρησης και επικοινωνίας Μέσο διαλόγου Όργανο ιδεολογικής, πολιτικής και θρησκευτικής αντιπαράθεσης Σύμβολο κύρους, εξουσίας, δύναμης

5 Διαχρονικότητα στο έντυπο βιβλίο

6 Το βιβλίο ως κείμενο και ως αντικείμενο Το βιβλίο ως αντικείμενο Τυπογραφική μορφή και σχεδιασμός της έκδοσης Εικονογράφηση Διακόσμηση Ο ρόλος των εκδοτών Το βιβλίο ως κείμενο Το περιεχόμενο Οι εκδοτικές «περιπέτειες» των κειμένων Επιστημονική επιμέλεια, Μεταφράσεις, διασκευές Λογοκρισία Το βιβλίο ως κείμενο. Διανοητικό κεφάλαιο Το βιβλίο ως ολότητα Το βιβλίο ως εμπορικό προϊόν Το βιβλίο ως ιδιότυπο προϊόν στην εκδοτική βιομηχανία

7 Η σύγχρονη υβριδική πραγματικότητα των βιβλιοθηκών Ψηφιακή versus Συμβατική μορφή Οι υπηρεσίες των βιβλιοθηκών αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες της πληροφόρησης και συμβάλλουν στον διαχρονικό στόχο τους, στη διαφύλαξη της μνήμης της ανθρωπότητας «Το σύμπαν, που άλλοι το λένε η βιβλιοθήκη»... Μπόρχες ΕΡΩΤΗΜΑ Μπορεί το παρελθόν, και ειδικότερα το παλαιό έντυπο βιβλίο να δράσει ως έμπνευση για καινοτόμες δράσεις;

8 Το βιβλίο ως αντικείμενο

9 Προκλήσεις για τις Σύγχρονες Βιβλιοθήκες Από το συμβατικό στο ψηφιακό. Συνύπαρξη διαφορετικών μορφών δημοσίευσης Τεχνολογίες της πληροφόρησης Μέσα κοινωνικής δικτύωσης Συνεργασίες με άλλους φορείς Εκδόσεις συνεργασίες με εκδοτικούς οίκους Πρόσβαση Αναγνωστική πολιτική Λέσχες ανάγνωσης Διαχρονική πολυμορφικότητα της πληροφόρησης και των σχετιζομενων με αυτήν Υπηρεσιών. Σημαντική παράμετρος: είδος της βιβλιοθήκης

10 Το σύγχρονο περιβάλλον της πληροφόρησης και ο ρόλος των βιβλιοθηκών

11 Ανάδειξη του παλαιού, ίσως και σπάνιου υλικού Κατάρτιση βιβλιογραφιών Εκθέσεις Κατάλογοι των εκθέσεων Εκδόσεις Δραστηριότητες με άξονα τα παλαιά έντυπα βιβλία (π.χ. δραστηριότητες για παιδιά) Σεμινάρια, διαλέξεις Συνέδρια, συμπόσια Συνεργασίες με άλλους φορείς (πανεπιστήμια, μουσεία κ.ά.) Εκδόσεις φακ-σιμίλ Εκθέσεις (μόνιμες και περιοδικές) Έκδοση εντύπου υλικού, όπως ημερολόγια ή σημειωματάρια

12 Ποιο βιβλίο είναι σπάνιο; Το παλαιό δεν είναι πάντοτε σπάνιο Παράμετρος: Προσφορά και ζήτηση

13

14 Το παλαιό και σπάνιο έντυπο βιβλίο έχει και θα έχει ενδιαφέρον... Ως επιστημονικό τεκμήριο για την έρευνα και τη μελέτη Ως κείμενο (περιεχόμενο) Ως τυπογραφική μορφή, ως έκδοση, με αισθητική αξία Ως σύμβολο σηματοδότησης αλλαγών (κάθε είδους) Ως αντικείμενο με οικονομική αξία Ως τεκμήριο με πολιτισμική και ιστορική αξία Ως στοιχείο της βιβλιοφιλίας Ως έκφραση των εκδοτικών στρατηγικών της εποχής του Για την ιστορία της έκδοσης Ως ιστορία του εν λόγω αντιτύπου

15 Η έννοια του «παλαιού» βιβλίου Παραδοσιακά ως «παλαιό» προσδιορίζεται το έντυπο βιβλίο ανάλογα με την χρονολογία έκδοσής του. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο σταθερό και αυστηρό όριο οριοθέτησης: τα χρονολογικά ορόσημα είναι κατά κανόνα συμβατικά και δημιουργούν απλώς ένα πλαίσιο κατηγοριοποίησης για την έρευνα του βιβλίου... Τα έντυπα βιβλία διακρίνονται σε αρχέτυπα (εκδόθηκαν από τις απαρχές της τυπογραφίας έως περίπου το 1500) και στα παλαιά έντυπα βιβλία (παλαίτυπα). Σχετικά με τα αρχέτυπα, ορισμένοι ερευνητές επεκτείνουν τη μελέτη των αρχετύπων χρονικά στις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα για λόγους ερευνητικούς επιστημονικούς (βλ. Smith για μελέτη της σελίδας τίτλου) Ως «παλαιό» θεωρείται το έντυπο βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε από τις αρχές του 16ου αιώνα. Ως καταληκτικό χρονικό όριο για τον χαρακτηρισμό του ως «παλαιού» σε πολλές βιβλιοθήκες, είχε προσδιοριστεί το έτος 1900

16 Η έννοια του «σπάνιου» βιβλίου Παραδοσιακά ως «σπάνιο» προσδιορίζεται το έντυπο βιβλίο ανάλογα με τον διαθέσιμο αριθμό αντιτύπων. Γενικά, τα έντυπα βιβλία είναι ή θεωρούνται «σπάνια» όταν, είναι περιορισμένος ο γνωστός σωζόμενος αριθμός τους, είναι αρχέτυπες εκδόσεις. Τελικά, ως «σπάνιο» νοείται το έντυπο βιβλίο του οποίου η ζήτηση ξεπερνάει κατά πολύ την προσφορά, και εξ αυτού του λόγου η συλλεκτική, πολιτιστική, ιστορική, οικονομική και/ή επιστημονική αξία είναι υψηλή.

17 Επαναπροσδιορίζοντας το «παλαιό» και το «σπάνιο» έντυπο βιβλίο

18 Το παλαιό είναι απαραιτήτως και σπάνιο;

19 Σπάνιο είναι μόνο το παλαιό;

20 Επανακαθορίζοντας το «παλαιό» και «σπάνιο» βιβλίο Το παλαιό έντυπο βιβλίο είναι πάντα και σπάνιο; Το είδος του κειμένου, θέτει όρους για την παλαιότητα και την σπανιότητα (π. χ. βιβλία πληροφορικής); Το «εμπόριο» των παλαιών και σπάνιων βιβλίων επηρεάζει, και σε ποιο βαθμό, την ΑΞΙΑ και την ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ των αντιτύπων;

21 Μερικά ζητήματα συσχέτισης της παλαιότητας και της σπανιότητας Η παλαιότητα δεν αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την σπανιότητα: Η παλαιότητα επηρεάζει διαφορετικά την οικονομική αξία του έντυπου βιβλίου από ότι η σπανιότητα. Η σπανιότητα αποτελεί το βασικό παράγοντα για την ρύθμιση της οικονομικής κυρίως αξίας του βιβλίου.

22 Παράγοντες παλαιότητας και σπανιότητας του εντύπου βιβλίου... Χρόνος έκδοσης Αριθμός σωζομένων αντιτύπων Δοθείσα από τους αναγνώστες χρήστες ερευνητές αξία Ζητήματα τυπογραφικών και εκδοτικών ιδιοτυπιών και καινοτομιών στην τυπογραφική μορφή Ζητήματα αισθητικής του εντύπου βιβλίου Εκδόσεις εκτός εμπορίου / σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων Ζητήματα σχετιζόμενα με το είδος του κειμένου Ανατυπώσεις Ζητήματα τεχνολογίας της τυπογραφίας

23 Πολιτικές με άξονα το παλαιό και σπάνιο έντυπο βιβλίο

24 Πολιτική των βιβλιοθηκών με βάση την ιστορία και τη φυσιογνωμία της βιβλιοθήκης το είδος της βιβλιοθήκης τις ανάγκες και τις επιθυμίες των διαφορετικών ομάδων αναγνωστών τις εξελίξεις στην τεχνολογία την ανταγωνιστικότητα τις αξίες και τους στόχους, της βιβλιοθήκης τις οικονομικές δυνατότητες τις δυνατότητες συνεργασιών (συνεργασίες ανάμεσα σε βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια και εκδοτικούς οίκους)

25 Παλαιό έντυπο βιβλίο και πολιτικές των βιβλιοθηκών Τα παλαιά έντυπα βιβλία αποτελούν τον «θησαυρό» της βιβλιοθήκης και συνιστούν σημείο αναφοράς, με άξονα το οποίο σχεδιάζονται συχνά πολιτικές για την ανάδειξη της βιβλιοθήκης

26 Παλαιό βιβλίο και αναγνωστική πολιτική Στόχος της αναγνωστικής πολιτικής: Α. Δημιουργία αναγνωστών Β. Βελτίωση των αναγνωστικών προτιμήσεων (reader development) Σχεδιασμός της αναγνωστικής πολιτικής με βάση το κοινό και τα γνωρίσματα της βιβλιοθήκης (εκδηλώσεις, εκθέσεις, ομιλίες, σεμινάρια, δραστηριότητες για παιδιά, συνεργασία με σχολεία και άλλους φορείς, όπως το ΕΚΕΒΙ, εκδοτικούς οίκους...) Υλοποίηση της αναγνωστικής πολιτικής

27 Οι κατάλογοι των εκθέσεων για τα παλαιά έντυπα βιβλία αποτελούν τεκμήρια της εκδοτικής και επιστημονικής δραστηριότητας της βιβλιοθήκης, ενώ συνιστούν στοιχείο της αναγνωστικής πολιτικής

28 Παλαιό βιβλίο και νέες τεχνολογίες ψηφιοποίηση ψηφιακές υπηρεσίες πληροφόρησης, συνεργασίες και ερευνητικά προγράμματα υπηρεσίες επικοινωνίας και προβολής Μέσα κοινωνικής δικτύωσης

29 «Ελληνομνήμων». Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικών και Επιστημονικών Βιβλίων και Χειρογράφων «Σκοπός του προγράμματος Ελληνομνήμων ήταν η δημιουργία μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης, η οποία θα περιλάμβανε το σύνολο των φιλοσοφικών και επιστημονικών έργων που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα από το 1600 μέχρι το Η βιβλιοθήκη αυτή αποτελούσε το πρώτο ολοκληρωμένο εγχείρημα μικροφωτογράφησης, ψηφιοποίησης και ηλεκτρονικής ταξινόμησης ενός τόσο εκτεταμένου, σπάνιου και γεωγραφικά διασπαρμένου υλικού. Το Πρόγραμμα Ελληνομνήμων σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (ΜΙΘΕ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σκοπός του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη και η εφαρμογή νέων επιστημονικών μεθοδολογιών για την ενίσχυση της έρευνας και της εκπαίδευσης μέσα από την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών στη φωτογραφική αναπαραγωγή, ψηφιοποίηση, καταλογογράφηση, αρχειοθέτηση και διανομή σε ψηφιακή μορφή ιστορικών αρχείων και βιβλιοθηκών. Για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σκοπού απαιτούνται ιστορικές, φιλολογικές, παλαιογραφικές και βιβλιοθηκονομικές γνώσεις, αλλά και γνώσεις πληροφορικής κυρίως σε θέματα βάσεων δεδομένων, επεξεργασίας ψηφιακής εικόνας, δικτύων, καθώς και οργάνωσης και διαχείρισης ψηφιακών αρχείων». uncategorised/3-ellinomnimon-article

30 Ανέμη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών Ανέμη «Η Ανέμη προσφέρει στον χρήστη του διαδικτύου μια πλούσια συλλογή βιβλιογραφικών πληροφοριών, ψηφιοποιημένων βιβλίων και άρθρων με έμφαση στο Νεοελληνικό πολιτισμό» « ψηφιοποιημένες σελίδες σπάνιων βιβλίων και νεότερων εκδόσεων, των οποίων οι συγγραφείς επέτρεψαν την ψηφιοποίηση και ελεύθερη διάθεση στο διαδίκτυο, διατίθενται ελεύθερα στον επισκέπτη της»

31 Ζώντας σε μια μεταβαλλόμενη υβριδική εποχή Η αξία του παλαιού εντύπου βιβλίου Διαχρονικές αξίες δύνανται να διαμορφώνουν πολιτικές για υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας με βάση το παλαιό και σπάνιο έντυπο υλικό Απαιτείται εθνική πολιτική για τον ορισμό στην ελληνική βιβλιογραφία του παλαιού και σπάνιου εντύπου βιβλίου. Πέραν τούτου, οι βιβλιοθήκες οφείλουν να εκκινήσουν την ίδια συζήτηση κατά περίπτωση, ανάλογα με την παράδοση, την ιστορία και τις συλλογές τους Το παλαιό και σπάνιο έντυπο βιβλίο αποτελεί σημαντικό στοιχείο για δράσεις, όπως εκθέσεις, έκδοση καταλόγων φακσιμίλ κ.ά. Αναγνωστική πολιτική

32 Ο χώρος της πληροφόρησης. Διεθνείς Οργανισμοί και Ενώσεις (1) International Federation of Library Associations and Institutions, IFLA. Association for Information Management μέλη. ASLIB. International Publishers Association, IPA. 1896, Παρίσι International Federation for Information Processing, IFIP. 1960, Παρίσι International Federation of Classification Societies. IFCS International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres, IAML International Association of Technological University Libraries. IATUL. The Internet Library Association, ILA. American Library Association, ALA

33 Ο χώρος της πληροφόρησης. Διεθνείς Οργανισμοί και Ενώσεις (2) European Bureau of Library, Information and Documentation Associations, EBLIDA. International Association of School Librarianship, IASL. The International Society for Knowledge Organization, ISKO. The Internet Society, ISOC. Online Computer Library Center, OCLC βιβλιοθήκες σε 76 χώρες. 1967, Οhio. 1971, σύστημα online καταλογογράφησης. Research Libraries Group, RLG. The Society for the History of Authorship, Reading and Publishing, SHARP International Association of Libraries and Museums of the Performing Arts, SIBMAS. The Society for Information Management, SIM The World Library Partnership. WLP.