Εργασία για το Project με γενικό θέμα ''Αρχαία Ταφικά Μνημεία'' στο μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας, με όνομα ομάδας ''Μυκηναϊκά Ταφικά Μνημεία στην

Transcript

1 Εργασία για το Project με γενικό θέμα ''Αρχαία Ταφικά Μνημεία'' στο μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας, με όνομα ομάδας ''Μυκηναϊκά Ταφικά Μνημεία στην Πελοπόννησο'' και με όνομα εργασίας ''Οι Μυκηναϊκοί Τάφοι'' Του τμήματος Β 2 του 1ου ΓΕΛ Βύρωνα με υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Χρήστο Τερζίδη.

2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο πολιτισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού ( π.χ.) που ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ονομάστηκε μυκηναϊκός καθώς οι Μυκήνες ήταν το πρώτο κέντρο που ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους αλλά επίσης επειδή ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του. Το γεωγραφικό πυρήνα του μυκηναϊκού κόσμου συγκροτούν η Πελοπόννησος, η ανατολική Στερεά Ελλάδα (Αττική, Βοιωτία) και η Εύβοια. Τα σημαντικότερα κέντρα του βρίσκονται στην Αργολίδα και στην Μεσσηνία. Τέλος, κατάλοιπα του πολιτισμού έχουν βρεθεί στην περιοχή του Βόλου, στην Ήπειρο, την Μακεδονία, και επίσης στα νησιά του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων. Το 1874 μ.χ ο γερμανός Ερρίκος Σλήμαν ακολουθώντας τις περιγραφές του περιηγητή Παυσανία εντόπισε τον Μυκηναϊκό χώρο, έπειτα οι ανακαλύψεις που έκαναν ξένοι αλλά και έλληνες αρχαιολόγοι έφεραν στο φως ευρήματα εντός και εκτός των τειχών. Τα σημαντικότερα ευρήματα έξω από τα τείχη είναι οι θολωτοί τάφοι. Η ταφική αρχιτεκτονική των μυκηναϊκών τάφων παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με αυτή του Μινωικού πολιτισμού. Ειδικότερα, ο τάφος που ανακαλύφθηκε στο Καμιλάρι της Μεσσάρας θεωρείται πρόδρομος των σπουδαιότερων μυκηναϊκών ταφών. Η αρχιτεκτονική των ταφών χωρίζεται σε τρεις τύπους: α) ο λακκοειδής β) ο λαξευτός θαλαμοειδής γ) ο θολωτός Α. Στην Υστεροκυκλαδική Περίοδο επικρατούσαν οι λακκοειδής τάφοι σε όλων των Μυκηναϊκό κόσμο. Είναι απλοί λάκκοι με ξερολιθιά στα πλάγια πάνω στα οποία ακουμπούσαν τα δοκάρια της στέγης. Επάλληλα, σε αυτούς ο νεκρικός θάλαμος είναι υπόγειος, με χτιστά τοιχώματα και ήταν προσιτός μόνο από πάνω. Μετά από την τοποθέτηση του νεκρού το άνοιγμα καλυπτόταν με κ δοκάρια και πλάκες έπειτα καλυπτόταν με τεχνητή επίχωση που σχημάτιζε έναν μικρό λόφο των τύμβο. Μερικές φορές ωστόσο χτίζονταν σε συστάδες και καλυπτόντουσαν με ενιαίο κυκλικό τύμβο. Μερικά παραδείγματα τέτοιων είναι ο ταφικός κύκλος Α και ο ταφικός κύκλος Β οι οποία βρίσκονται στις Μυκήνες.

3 ΤΑΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Α Κατά τον 16ο αιώνα π. Χ ο χώρος αυτός ήταν το βασιλικό νεκροταφείο των ηγεμόνων της πρώιμης Μυκηναϊκής εποχές. Αρχικά βρισκόταν έξω από τα τείχη ωστόσο κατά των 13ο αιώνα π. Χ που χτίστηκε ψηλότερα η Πύλη των Λεόντων και το δυτικό τείχος βρέθηκαν στο βάθος ενός τεχνητού κοιλώματος. Ωστόσο μετά την επέκταση των τειχών συμπεριλήφθησαν στα τείχη και πλέον βρίσκεται μέσα στην Ακρόπολη. Ο χώρος ήρθε στην επιφάνεια από τον Ε. Σλήμαν το 1876 μ.χ και περιλαμβάνει 6 ορθογώνιους λακκοειδής τάφους. Οι νεκροί θάβονταν στολισμένη μαζί με πολλά κτερίσματα ανάλογα την καταγωγή και το κύρος τους. Μερικά παραδείγματα κτερισμάτων είναι χρυσά αγγεία και κοσμήματα, χάλκινα σπαθιά με χρυσές και ελεφάντινες λαβές, καθώς και εγχειρίδια με ασημένια διακόσμηση. Ένα γνωστό εύρημα στο χώρο του ταφικού κύκλου είναι η «μάσκα του Αγαμέμνονα» ονομασία που δόθηκε από τον αρχαιολόγο Σλήμαν. ΤΑΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Β Στα τέλη της Μεσοελλαδικής Περιόδου (1650 π. Χ) άρχισε να χρησιμοποιείται στα δυτικά της πόλης ο ταφικός κύκλος β ο οποίος ήταν τμήμα του προϊστορικού νεκροταφείου της πόλης. Ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους το 1952 μ.χ. Περικλείεται από κυκλικό τοίχος διαμέτρου 28 μέτρων και έχει 24 τάφους εκ των οποίων οι 14 ήταν βασιλικοί. Οι βασιλικοί τάφοι είναι κάθετοι ορθογώνιοι λακκοειδής με επενδυμένα τοιχώματα, ενώ οι υπόλοιποι τετράπλευροι μικροί λαξευμένοι στον βράχο. Σε 4 από τους βασιλικούς τάφους βρέθηκαν επιτύμβιες στήλες. Και σε αυτόν τον ταφικό κύκλο β βρεθήκαν πολλά κτερίσματα όπως χρυσά περιδέραια, όπλα, χρυσά- ασημένια-χάλκινα-λίθινα αγγεία και σφραγίδες. Τα σημαντικότερα ευρήματα είναι τα εξής : ένα αγγείο από κρύσταλλο με λαβή σε σχήμα κεφαλής πάπιας, μία νεκρική προσωπίδα από ήλεκτρο και ένας σφραγιδόλιθος με παράσταση γενειοφόρου. Β. Οι λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι δεν είχαν κανονικό σχήμα άλλοτε ήταν τετράπλευροι και άλλοτε στρογγυλοί. Παράλληλα λαξεύονταν σε μαλακά πετρώματα στις πλαγίες υψωμάτων. Χωρίζονταν σε δύο τμήματα το πρώτο ήταν ο δρόμος που κατέληγε σε μια θύρα με υπέρυθρο και το δεύτερο ήταν τον κυρίως θάλαμο. Η είσοδος μετά την ταφή

4 φράζονταν με ξερολιθιά, την οποία την αφαιρούσαν για να χτίσουν ξανά. Μερικές φορές περιλάμβαναν και ταφικό δωμάτιο. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ήταν οικογενειακοί τάφοι που χρησιμοποιούνταν κυρίως από άτομα των μεσαίων στρωμάτων και χτίζονταν σε συστάδες. Ωστόσο υπάρχουν και μεμονωμένοι θαλαμωτοί τάφοι διασκορπισμένοι σε όλο τον γεωγραφικό πυρήνα του Μυκηναϊκού κόσμου. Επισήμως έχουν ανακαλυφθεί 130 θαλαμωτοί τάφοι από τους αρχαιολόγους όμως ο ακριβής αριθμός τους είναι άγνωστος. Στην Πελλάνα Λακωνίας, στην θέση «Σπηλιές», σώζονται σήμερα τέσσερεις λαξευτοί τάφοι της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου (περίπου 1500 π.χ)και ένας θολωτός λαξευτός τάφος. Το 1926 ο αρχαιολόγος Θ. Καραχάλιος ανακάλυψε δύο θαλαμωτούς τάφους ως συνέπεια τα επόμενα χρόνια να ανακαλυφθούν και οι άλλοι δύο λαξευτοί τάφοι. Οι αρχαιολόγοι έβγαλαν το συμπέρασμα ότι σε εκείνο το σημείο ήταν το Νεκροταφείο της περιοχής, καθώς πέρα από τις ήδη υπάρχουσες ανακαλύψεις το 1980 ο έφορος Θ. Σπυρόπουλος ανακάλυψε έναν θολωτό τάφο τον δεύτερο μεγαλύτερο μετά του Ατρέα. Ο τάφος έχει θόλο με διάμετρο 10 μέτρα και θεωρείται από τους ερευνητές ότι είναι βασικός τάφος. Γύρω του σε ίση απόσταση βρίσκονται οι δύο λαξευτοί τάφοι που ανακαλύφθηκαν πρώτοι ενώ 400 μέτρα μακριά από το νεκροταφείο βρίσκονται οι άλλοι δύο τάφοι οι οποίοι ανήκαν σε κοινούς θνητούς. Στον μεγάλο θολωτό τάφο βρέθηκαν πολλά κτερίσματα όπως χρυσά στεφάνια, αμφορείς, και νομίσματα και κοσμήματα. Γ. ΟΙ θολωτοί τάφοι είναι από τα λαμπρότερα αρχιτεκτονήματα του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Είναι υπόγειοι, διαθέτουν δρόμο ο οποίος οδηγεί σε έναν κυκλικό θάλαμο στεγασμένο με θόλο. Ο θόλος είναι φτιαγμένος από μεγάλες πλάκες τοποθετημένες σε στρώσεις με τρόπο ώστε η κάθε στρώση να εξέχει λίγο περισσότερο προς το εσωτερικό του θόλου. Η είσοδος του είναι μνημειακή, με χτιστές παραστάδες, μονολιθικά ανώφλια, τέλος στο πάνω μέρος έχει ένα τρίγωνο. Τέλος είναι καλυμμένοι με χώμα. Εμφανίστηκαν στην Υστεροελλαδική περίοδο ( π.χ) στην Αργολίδα, στο Βαφείο και το Μυρσινοχώρι. Ωστόσο οι ρίζες τους βρίσκονται στην Κρήτη κατά την Πρωτομινωική περίοδο. Ευρέως γνωστοί θολωτοί τάφοι είναι ο τάφος της Κλυταιμνήστρας και ο θησαυρός του Ατρέα. Οι Μυκηναϊκοί Τάφοι

5 Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός : Οι αρχαιολόγοι ερμήνευσαν τον όρο αυτό, ως τον προϊστορικό πολιτισμό, που δημιουργήθηκε το π. Χ. κυρίως στην κεντρική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα και ονομάστηκε Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Οι Μυκήνες αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο, όπου άνθησε και αναπτύχθηκε αυτός ο ιδιαίτερος πολιτισμός. Όμως, κατά την διάρκεια της ακμής του εξαπλώθηκε στην Κρήτη, στα Νησιά του Αιγαίου και στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που γνωρίζουμε μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα, που βρέθηκαν στις περιοχές αυτές. Σημαντικές και ενδιαφέρουσες πηγές για την περίοδο αυτή παραμένουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα κείμενα της Γραμμικής γραφής Β, καθώς και αργότερα τα Ομηρικά Έπη, Ιλιάδα και Οδύσσεια. Η Αρχιτεκτονική : Μέσα από τις πηγές μας γνωρίσαμε το πρώτο στοιχείο του πολιτισμού αυτού, την Μυκηναϊκή Αρχιτεκτονική. Γνωστές μας είναι οι περίφημες οχυρωμένες ακροπόλεις, στις οποίες περιλαμβάνονται ανάκτορα, τείχη και ταφικά μνημεία. Η Ταφική Αρχιτεκτονική, που ήταν και εκείνη ένα αξιοθαύμαστο

6 γνώρισμα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, περιλάμβανε όλα τα ταφικά μνημεία, τα οποία διακρίθηκαν σε τρεις τύπους : τους λαξευτούς, τους θαλαμοειδούς ή θαλαμωτούς και τους θολωτούς, οι οποίοι θα αναλυθούν παρακάτω. Κοινωνικοπολιτική διαστρωμάτωση : Ανώτατος άρχοντας του μυκηναϊκού βασιλείου είναι ο ἄναξ. Η αρχηγία του στρατού ήταν υπόθεση ενός άλλου ανώτατου αξιωματούχου, («αρχηγός του λαού», από το λαός + ἄγω), που εμφανίζεται δεύτερος στην ιεραρχία. Ένα σώμα ανώτατων πολεμιστών κοντά στον άνακτα αποτελούσαν οι ἐπέται,(ακόλουθοι, σύντροφοι). Ο τίτλος βασιλεύς υπάρχει στα μυκηναϊκά κράτη, η έννοιά του όμως δεν δηλώνει τον ανώτατο άρχοντα. Ο δῆμος είναι το οργανωμένο σώμα του λαού, η κοινότητα. Η υπόλοιπη κοινωνική ιεραρχία βασίζεται στην αυστηρή διάκριση μεταξύ ἐλεύθερου και δοῦλου. Θρησκεία : Μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β αποδεικνύεται ότι στο μυκηναϊκό πάνθεον εμφανίζονται όλοι οι μεγάλοι Έλληνες θεοί της 1ης χιλιετίας, με εξαίρεση τον Απόλλωνα. Στις πινακίδες αναφέρονται ο Ζευς, η Ήρα, ο Ποσειδών, η Άρτεμις, ο Άρης και ο Διόνυσος. Σπουδαία θέση κατέχει μία θεά η οποία συνήθως προσφωνείται με την ονομασία «Πότνια (=σεβάσμια)».

7 Οικονομία : Το θεμέλιο της οικονομίας αποτέλεσαν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν διάφοροι βιοτεχνικοί κλάδοι. Η ελεφαντουργία, η λιθοτεχνία, ξυλουργική, χαλκουργική, η μεταλλουργία είναι μερικοί από τους τομείς στους οποίους διακρίθηκαν οι Μυκηναίοι. Ωστόσο, εξελίχθηκε η ναυτιλία και εξαπλώθηκε το εμπόριο. Η Ζωγραφική, η Κεραμική και η Μεταλλοτεχνία : Τοιχογραφίες, που έχουν επηρεαστεί από την Μινωική Τέχνη κοσμούν τα Μυκηναϊκά ανάκτορα. Στα αγγεία και στην κεραμική παρατηρούμε εξαιρετικές παραστάσεις ανθρώπων, ζώων, πουλιών, ψαριών, καθώς και παραστάσεις με σκηνές πολεμιστών και αρμάτων μάχης. Ασύγκριτης τέχνης είναι και τα κοσμήματα, που είναι κατασκευασμένα από χρυσό, ασήμι και άλλα πολύτιμα υλικά. Με παρόμοια υλικά κατασκευάστηκαν και άλλα πολύτιμα ευρήματα, όπως σκεύη με ανάγλυφες παραστάσεις κυνηγιού ή ειδυλλιακές σκηνές, χρυσά κύπελλα, ξίφη και εγχειρίδια στολισμένα με παρόμοιες εικόνες, χρυσές προσωπίδες των νεκρών βασιλιάδων και άλλα, τα οποία βρέθηκαν στους μυκηναϊκούς τάφους. Μυκηναϊκά Ταφικά Μνημεία

8 Τα Είδη : Όπως, αναφέραμε και πιο πάνω οι Μυκηναϊκοί Τάφοι διαχωρίζονται σε τρεις τύπους και τους οποίους θα αναλύσουμε : α) Οι Λακκοειδής τάφοι, είναι λιτοί και είναι φτιαγμένοι, με τέτοιο τρόπο, ώστε να θυμίζουν λάκκο. Δηλαδή, απαρτίζεται από ένα ψηλό και στενό, κατακόρυφο στο έδαφος χαράκωμα (χαντάκι), το οποίο αργότερα καλυπτόταν, έπειτα από την μεγαλοπρεπή ταφή, με ακατέργαστες ογκολιθικές πλάκες. Οι πλάκες αυτές ήταν στερεωμένες σε στενόχωρη πατούρα, η οποία ήταν τεμαχισμένη στο τοίχωμα του τάφου, έχοντας ύψος κατά προσέγγιση 1 μέτρου από τον πυθμένα. Ύστερα, καλυπτόταν με χώμα ως την επιφάνεια του εδάφους. β) Οι Θαλαμοειδής τάφοι ήταν σκαλισμένοι συνήθως σε πλαγιές μικρών λόφων με αρκετά μεγάλο βάθος και με μορφή στενού υπόγειου δωματίου. Αυτοί οι χώροι ονομάστηκαν θάλαμοι. Για να μπει κάποιος μέσα, έπρεπε να φτάσει μέσα σε μια στενή, κατηφορική, ανοιχτή τάφρο, η οποία ονομάστηκε δρόμος. Είχε μεγάλο μήκος και κλίση, γιατί έτσι μπορούσε να υπάρξει το κατάλληλο βάθος, και κατέληγε στην θύρα του θαλάμου, η οποία πάντα ήταν ανοιγμένη σε μια από τις πλευρές του. Οι στενόχωρες παραστάδες, που πλαισίωναν την θύρα, δεν ήταν κάθετες, αλλά έγερναν λίγο προς τα μέσα, για να ελαχιστοποιήσουν το άνοιγμά τους. Η θύρα, πάντα οριζόντια, σπάνια σαμαρωτή, οδηγούσε στον θάλαμο μέσα από μια ρηχή δίοδο, στο στόμιο, που είχε σκαφτεί στο πέτρωμα. Αργότερα, μετά από την ταφή, μεριμνούσαν στο να περιφράξουν την θύρα και το εξωτερικό μέρος του στομίου με ξερολιθιά, ενώ έφραζαν τον δρόμο, για να προστατέψουν τον θάλαμο από τα χώματα. Τέλος, δεν έφεραν καμιά διακόσμηση, για τον λόγο ότι καλύπτονταν με χώμα. γ) Οι Θολωτοί τάφοι είναι κτίσματα, με βασικά οικοδομικά και επιπλέον μορφολογικά χαρακτηριστικά. Υπολογίζεται ότι είναι κυρίως οι τάφοι των βασιλιάδων, των δυναστών και των αρχόντων. Έχουν το ίδιο σχήμα με τους Θαλαμοειδής και έχουν και αυτοί δρόμο, θύρα, στόμιο και θάλαμο. Ο δρόμος είναι οριζόντιος ή επικλινής και τα τοιχώματα κάθετα. Η θύρα και ο θάλαμος είναι κατασκευασμένα με ογκόλιθους. Αν ήταν επάνω από την επιφάνεια του εδάφους, τότε είχε σκεπαστεί από τεχνητό τύμβο, ενώ αν ήταν σε βαθύ κυκλικό σκάμμα, τότε ήταν ανοιγμένο στην πλαγιά ενός λόφου. Ο θόλος, κατασκευασμένος κατά το εκφορικό σύστημα, είναι κυκλικός στην κάτοψη και κυψελοειδής στο σχήμα. Η διάμετρος ποικίλοι από 3,5-4 μέτρα στους μικρότερους και φθάνει μέχρι και τα 14,5 μέτρα στους μεγαλύτερους. Ενώ, τέλος, η θύρα απαρτίζεται από ανάγλυφες παραστάδες, που στηρίζονται επάνω σε λίθινο κατώφλι, και φέρουν ογκώδη, οριζόντια υπέρθυρα.

9 Μυκηναϊκοί Τάφοι στην Πελοπόννησο Οι Μυκήνες θεωρούνται ο κορυφαίος αρχαιολογικός χώρος της Πελοποννήσου και ένας από τους αξιόλογους της Ελλάδας, αφού είναι γνωστός σε όλο τον προοδευμένο κόσμο. O λόφος των Μυκηνών, που έχει υψόμετρο 280 κατά προσέγγιση μέτρα από τη θάλασσα, αποκρύβει μία περιοχή 30 σχεδόν στρεμμάτων, που περιβάλλεται από τεράστια τείχη, τα οποία έπονται στη φυσική διαμόρφωση του λόφου. Το συνολικό πάχος των τειχών είναι ίσαμε 5,20 μέτρα, ενώ το συνολικό ύψος τους λογαριάζεται στα 12 μέτρα. Το τείχος πρώτα,πρώτα ήταν σμιλεμένο με ασύμμετρους και αδούλευτους ογκόλιθους και τα κενά, που δημιουργούνταν ανάμεσα στους ογκόλιθους, τα συμπλήρωναν με μικρότερες πέτρες και πηλό. Ύστερα συμπληρώθηκαν τμήματα πελεκημένα με ασύμμετρους λίθους, που ακουμπάνε μεταξύ τους χωρίς να δημιουργούν κενά, και τέλος, μετά χτίστηκαν με κατεργασμένους ογκόλιθους σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου, που ακουμπούν μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό σημείο, όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε σήμερα και τις τρεις τεχνικές δημιουργίας των μυκηναϊκών τειχών, είναι το τμήμα του τείχους νοτιοδυτικά της Πύλης των Λεόντων. Ο χώρος των Μυκηνών ανακαλύφτηκε στη λήξη του 19ου αιώνα, συγκεκριμένα το 1874, από τις ανασκαφές του Γερμανού Ερρίκου Σλίμαν, ο οποίος βρέθηκε στην περιοχή καθοδηγούμενος από τη περιγραφή του περιηγητή Παυσανία και από ανασκαφές, που διεξήγαγαν αργότερα Γερμανοί, Άγγλοι και Έλληνες αρχαιολόγοι. Οι ανασκαφές αυτές έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα τόσο εντός των τειχών της μυκηναϊκής ακρόπολης, όσο και στην ευρύτερη περιοχή έξω από τα τείχη. Τα πιο

10 αξιοπρόσεκτα αρχαιολογικά ευρήματα έξω από την ακρόπολη των Μυκηνών είναι οι τάφοι όλων των ειδών, οι οποίοι κατασκευάστηκαν κατά την πολύχρονη μυκηναϊκή περίοδο. Ο ταφικός κύκλος Α ήταν το αρχοντικό νεκροταφείο των Μυκηναίων βασιλιάδων της πρόωρης εποχής του Μυκηναϊκού Πολιτισμού κατά τον 16ο αιώνα π. Χ.. Πρώτα χτίστηκε εκτός των φρουρίων των Μυκηνών και ήταν μία ομάδα λακκοειδών ηγεμονικών τάφων, που την περίζωνε ένας κοντός περίβολος από ξερολιθιά διαμέτρου 27,50 μέτρα. Όταν το 13ο αιώνα π. Χ θεμελιώθηκε ψηλότερα η Πύλη των Λεόντων και το δυτικό τείχος, οι τάφοι ανακαλύφτηκαν στο κέντρο μιας κατασκευασμένης κοιλότητας. Τότε ανεγέρθηκε τριγύρω τους ένας ανθεκτικός επικλινής τοίχος, με επιχωμάτωση που είχε γίνει, για να στηρίξει και να συμπληρώσει την κοιλότητα, ο οποίος προφύλαξε τους τάφους και σχημάτισε τον κύκλο στο επίπεδο της Πύλης. Στο ψηλότερο σημείο του τοίχου τοποθετήθηκαν δύο ομόκεντρες σειρές από κατακόρυφες πλάκες σε απόσταση 1,20 μέτρα, ανάμεσά τους και το διάστημα αναμεταξύ τους καλύφτηκε από παρόμοιες πλάκες, που αποτέλεσαν ένα κυκλικό θωράκιο με άνοιγμα στη βόρεια πλευρά, προς την Πύλη των Λεόντων. Έτσι με την διεύρυνση των τειχών ο ταφικός κύκλος Α προστέθηκε στα τείχη και σήμερα παραμένει μέσα στην ακρόπολη, νοτιοανατολικά και σε ελάχιστη απόσταση από την Πύλη των Λεόντων. Ο χώρος ήρθε στο φως από τον αρχαιολόγο Ερρίκο Σλίμαν το 1876 και περιέχει 6 ορθογώνιους κατακόρυφους λακκοειδείς τάφους με διαστάσεις από 3 Χ 3,50 μέτρα έως 4,50 Χ 6,40 μέτρα. Αναμεταξύ στα πολυτελή, αρχαιολογικά ευρήματα βρέθηκε και μια ομάδα χρυσών νεκρικών προσωπείων, ένα από το οποίο είναι γνωστό ως Μάσκα του Αγαμέμνονα. Την ονομασία απόδωσε ο ίδιος ο Σλίμαν, όπως επιβεβαιώθηκε όμως ύστερα το προσωπείο άρμοζε σε άρχοντα, που βίωσε και βασίλευσε τρεις αιώνες νωρίτερα από την εποχή του μυθικού Αγαμέμνονα. O ταφικός κύκλος B εκτείνεται δυτικά της ακρόπολης των

11 Μυκηνών και συγκροτούσε κομμάτι του προϊστορικού νεκροταφείου της περιοχής και ξεκίνησε να μεταχειρίζεται στο τέλος της Μεσοελλαδικής περιόδου, περίπου το 1650 π. Χ., και φανερώθηκε το Περιζώνεται από πετρόχτιστο κύκλο διαμέτρου 28 μέτρων και περιέχει 24 τάφους, από τους οποίους οι 14 είναι αρχοντικοί κατακόρυφοι λακκοειδείς και οι εναπομείναντες τετράπλευροι μικροί, λαξευμένοι στο βράχο. Οι τετράπλευροι είναι μικροί τάφοι ανοιγμένοι στο βράχο και περιλαμβάνουν συνήθως ένα λείψανο. Οι λακκοειδείς τάφοι περιλαμβάνουν επαρκή λείψανα. Οι 4 από αυτούς τους τάφους περιείχαν επιτύμβιες στήλες. Στους λακκοειδείς ανακαλύφτηκε μια μεγάλη ομάδα κτερισμάτων και αντικειμένων, όπως προσωπίδες, χρυσά περιδέραια, όπλα, αγγεία χρυσά, ασημένια, χάλκινα, πήλινα και λίθινα καθώς και σφραγίδες κ.ά. Τα πιο αξιοθαύμαστα που ανακαλύφτηκαν στο χώρο αυτό είναι μια εξαίρετη νεκρική προσωπίδα από ήλεκτρο, ένα αγγείο από κρύσταλλο με λαβή σε σχήμα κεφαλής πάπιας και ένας σφραγιδόλιθος με απεικόνιση γενειοφόρου. Οι θαλαμωτοί ήταν πιθανόν οικογενειακοί τάφοι, μεταχειριζόντουσαν από την μεσαία κοινωνική διαστρωμάτωση του πληθυσμού και χτίζονταν κατά ομάδες αποτελώντας νεκροταφεία. Υφίστανται όμως και πολλοί ατομικοί θαλαμωτοί τάφοι κατακερματισμένοι στην ευρύτερη περιοχή του μυκηναϊκού χώρου. H δυτική πλαγιά του λόφου της ακρόπολης των Μυκηνών, ο λόφος της Παναγίτσας και όλη συνολικά η περιοχή βόρεια και δυτικά είναι πραγματικά γεμάτη από τάφους λακκοειδείς, θαλαμοειδείς και θολωτούς. Συνολικά οι αρχαιολόγοι έχουν σκαλίσει περισσότερους από 130 τέτοιους τάφους γύρω στην ακρόπολη των Μυκηνών. Οι θολωτοί τάφοι που έχουν ανακαλυφθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι 120. Οι λακκοειδείς τάφοι ταξινομούνται στην χρονική περίοδο π. X., οι παλαιότεροι θολωτοί φθάνουν στα 1500 π. X. και συνεχίζουν να χτίζονται έως το 13ο αιώνα π. X., ενώ οι θαλαμοειδείς είναι σχεδόν σύγχρονοι με τους θολωτούς, αλλά συνεχίζουν να μεταχειρίζονται ακόμη και στον 12ο αιώνα π. X.

12 Εννέα θολωτοί τάφοι ανακαλύφθηκαν στις Μυκήνες και υπολογίζονται ανάμεσα στο 1550 και στο 1200 π. Χ., ενώ η ερμηνεία τους σε συγκεκριμένα άτομα των μυθολογικών ηγεμόνων από τον Ερρίκο Σλίμαν είναι απόλυτα φανταστική. Έξι από τους εννέα θολωτούς τάφους των Μυκηνών υπάρχουν στις πλαγιές της Παναγίτσας και των κοντινών της λόφων, ενώ οι άλλοι τρεις, του Αιγίσθου, της Κλυταιμνήστρας και των Λεόντων, κατασκευάστηκαν στα ριζοβούνια της ακρόπολης, δίπλα στην πύλη των Λεόντων, και παραμένουν σήμερα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο. Οι αρχαιότεροι υπολογίζονται στην περίοδο π. Χ.. Μια δεύτερη ομάδα υπολογίζεται στην περίοδο π. Χ. Στην περίοδο π. Χ. συναποτελούν ο Τάφος των Δαιμόνων, ο Θησαυρός του Ατρέως και ο Τάφος της Κλυταιμνήστρας, που είναι οι μεταγενέστεροι. Κάτοψη της περιοχής των Μυκηνών με τους θολωτούς τάφους. 1. Θησαυρός του Ατρέα 2. Τάφος της Κλυταιμνήστρας 3. Τάφος του Αιγίσθου 4. Τάφος των Λεόντων 5. Τάφος των Δαιμόνων 6. Τάφος των Κυκλώπων 7. Τάφος κάτω Φούρνος 8. Τάφος πάνω Φούρνος 9. Τάφος της Παναγίτσας

13 Ο Θησαυρός του Ατρέα Ο θησαυρός του Ατρέα που κάποτε τον χαρακτήρισαν και τάφο του Αγαμέμνονα είναι το πιο μεγαλοπρεπές μνημείο της μυκηναϊκής εποχής και διαφυλάσσεται σε εξαιρετική κατάσταση. Μέλλει για έναν από τους μεγαλύτερους και λαμπρότερους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους και τον πιο αισθησιακό από τους 9, που συνολικά έχουν ανακαλυφθεί στις Μυκήνες. Βρίσκεται στα ΝΔ της ακρόπολης των Μυκηνών, στην κορυφή του οδοιπορικού άξονα που συνένωνε τις Μυκήνες με το Ηραίο του Άργους. Υπολογίζεται ανάμεσα στο π. Χ. και πιστεύεται ότι μαζί με την Πύλη των Λεόντων, με την οποίαν είναι νεότερος, είναι από τα εντυπωσιακότερα και υπέροχα σημάδια της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής στην εποχή της εξέλιξής της. Επωφελήθηκε για την ταφή ενός αξιόλογου ατόμου της βασιλικής οικογένειας των Μυκηνών και από την εποχή του περιηγητή Παυσανία, περίπου τον 2ο αιώνα μ. Χ., οι διαμένοντες της περιοχής ήξεραν το μνημείο ως «θησαυρό του Ατρέα», δηλαδή ως θησαυροφυλάκιο του θεμελιωτή της μυθικής μυκηναϊκής ακρόπολης. Ένας δρόμος σκαλισμένος στο βράχο με μήκος 36 μέτρα και πλάτος 6 μέτρα καταλήγει στο πέρασμα του τάφου, που σφάλιζε με μια ξύλινη, δίφυλλη και ίσως καλυμμένη με χαλκό θύρα. Η πρόσοψη έχει ύψος 10,50 μέτρα, ενώ το πέρασμα έχει ύψος 5,40 μέτρα και πλάτος 2,66 μέτρα στο χαμηλότερο μέρος της και 2,46 επάνω. Ήταν κοσμημένη με ημικίονες, από τους οποίους σήμερα διαφυλάσσονται μόνο τα τετράγωνα στηρίγματα δεξιά και αριστερά από το πέρασμα. Το υπέρθυρο του περάσματος απαρτίζουν δύο κυκλώπειοι

14 λίθοι, από τους οποίους ο μέσα έχει μήκος 8 μέτρα, πλάτος 5 μέτρα και βάρος σχεδόν 120 τόνων. O δρόμος του τάφου επενδύθηκε με ομαλούς προσεκτικά τεμαχισμένους και καλοσυνδιασμένους ογκολίθους σε επίπεδες ισοδομικές στρώσεις, που παρατείνονται στην πρόσοψη και στο θόλο. Μέλλει για ξηρολιθιά με λίθινους όγκους άριστα εφαπτόμενους μεταξύ τους, χωρίς συνδετικό αντικείμενο. Κάποιοι έχουν κυκλώπειες διαστάσεις και ένας έχει μήκος 6 μέτρα και 1,2 μέτρα ύψος. Το βάθος του περάσματος είναι 5,20 μέτρα. Στις δύο απόψεις του περάσματος διασώζονται θεμέλια, όπου βασίζονταν ημικιόνια. Στην άκρη εμφανίζεται ανακουφιστικό τρίγωνο, που χρειάζεται για την καταπολέμηση των πιέσεων. Ανάγλυφη διακόσμηση, που σήμερα δεν υφίσταται, επένδυε το υψηλότερο μέρος της και το άνοιγμα του ανακουφιστικού τριγώνου. Ύστερα μπαίνουμε στο μεγάλο θάλαμο, ο οποίος είναι κυκλικός με ένα θόλο ύψους 13,30 μέτρων και διαμέτρου 14,60 μέτρων, και είναι κατασκευασμένος με 33 συνεχές σειρές από ομαλούς επιμήκεις λίθους, άριστα συνδεδεμένους κατά το εκφορικό σύστημα, ώστε ο καθένας να προεξέχει λιγότερο από τον χαμηλότερο και να κλείνει προς την κορυφή, για να τελειώσει σε ένα περιορισμένο άνοιγμα. Ο στερνός λίθος, το «κλειδί», σφαλίζει την οπή στην άκρη του θόλου σιγουρεύοντας την ισορροπία και τη σταθερότητά του. Το μέσα μέρος του θόλου κοσμούσαν χάλκινοι ρόδακες στις συναρμογές των λίθων, από τους οποίους έχουν κρατηθεί στη προκαθορισμένη θέση τους μόνο τα καρφιά από την τρίτη κατάταξη και άνω. Στο βόρειο μέρος του θόλου εμφανίζεται στενός, ορθογώνιος, πλάγιος θάλαμος, σκαλισμένος στο βράχο, με 6,50Χ6 μέτρα και 5 μέτρα ύψος, όπου εισερχόταν κάποιος από μικρό πέρασμα με ανακουφιστικό τρίγωνο στο υπέρθυρο. Στο έδαφος του θαλάμου, που είναι από ακατέργαστο, μη τεχνητό βράχο, ήταν σκαλισμένοι δύο λάκκοι, ενώ δύο λίθινα θεμέλια δηλώνουν πως και εδώ υφίστανται κίονες. Η συνολική δημιουργία επάνω από τον θόλο σκεπαζόταν με τύμβο, που φιλοτεχνήθηκε με τη συγκέντρωση χωμάτων και βασιζόταν στο θεμέλιο του, γραμμικά με τοίχο οικοδομημένο στην πρόσοψη με ορθογώνιους πωρόλιθους. Οι συμμετρικές διατάξεις, που άσχετα με τις κυκλώπειες του διαστάσεις τον οργανώνουν στην ανθρώπινη αναλογία, η σεβάσμια και χαριτωμένη πρόσοψή του, η περήφανη ανάταση της εσωτερικής του καμπύλης και η εξαιρετική υπόσταση της δημιουργίας του τον ταξινομούν στα περίφημα ταφικά μνημεία όλων των εποχών. Το μνημείο αυτό μετά τη μυκηναϊκή εποχή δε μεταχειρίστηκε πια ως τάφος. Όταν άρχισε να τον παρατηρεί ο Παυσανίας το 2ο αιώνα μ. Χ., είχε ήδη λαφυραγωγηθεί και ήταν στο ένα μέρος καταχωνιασμένος βαθιά στην γη. Στους μεταγενέστερους αιώνες κάποιοι τσομπάνοι τον μεταχειρίστηκαν ως καταφύγιο και απέσπασαν το «κλειδί», για να έχει μέσο διαφυγής ο καπνός από τις φωτιές τους, που πρόσθεσε τα σημάδια του σε διάφορα

15 σημεία του θόλου. Ο Τάφος της Κλυταιμνήστρας Ο θολωτός τάφος, που είναι ξακουστός με το μυθολογικό - παραδοσιακό όνομα «τάφος

16 της Κλυταιμνήστρας», είναι ο πιο νέος από τους τάφους των Μυκηνών, ο δεύτερος σε διαστάσεις μετά τον τάφο του Ατρέα και λιγότερος στην δημιουργία του. Τον συναντάμε έξω από την Ακρόπολη, αλλά εντός του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών, είναι αρκετά νεώτερος από το «Θησαυρό του Ατρέως» και υπολογίζεται γύρω στα 1220 π. Χ. Ο τάφος αυτός καλά χωμένος, παρέμεινε αόρατος στους μυκηναϊκούς και ιστορικούς χρόνους και ένα μικρό ελληνιστικό θέατρο δημιουργήθηκε στην επιχωμάτωση του δρόμου του. Μια σειρά από τα καθίσματα του θεάτρου προφυλάσσεται μέχρι και σήμερα δεξιά και αριστερά του δρόμου του τάφου. Παρέμεινε ανεξερεύνητος μέχρι το 1809 και φανερώθηκε στο φως συμπτωματικά από τους χωριάτες, που κατασκεύαζαν τη δεξαμενή του Χαρβατιού, όπως ονομαζόταν τότε το σημερινό χωριό Μυκήνες. Η δεξαμενή οδηγήθηκε συμπτωματικά απάνω από τον θόλο του τάφου και ανακαλύφθηκε ο λεπτός σχιστόλιθος, που σκέπαζε το άνοιγμα της κορυφής του. Ο πασάς, εκείνης της εποχής, του Ναυπλίου Βελής διέταξε να καταστρέψουν το τελευταίο μέρος του θόλου και από αυτό το σημείο να κενώσουν τον τάφο. Αν και δε ξέρουμε τι ανακάλυψαν, η φαντασία των χωριατών έπλασε το μύθο των θησαυρών, που για τη μετακίνησή τους χρησιμοποίησαν αρκετά ζώα. Αφού λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τον Βελή πασά του Ναυπλίου, οι καταιγίδες και η βαρυχειμωνιά κατέστρεψαν ολοκληρωτικά το μνημείο, έως ότου το 1951 αναστηλώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Σήμερα μας παρουσιάζεται όπως αληθινά ήταν, ισάξιος του «Θησαυρού του Ατρέως» με την λαμπρή του αρχιτεκτονική, τον καλαίσθητο δρόμο και την επιβλητική είσοδο. Ο δρόμος του έχει μήκος 37 μέτρα και πλάτος 6 μέτρα. Τα τοιχώματα του δρόμου είναι επενδυμένα με προσεκτικά τεμαχισμένους με το ίδιο ύψος πλίνθους, όπως και ο θόλος. H πρόσοψή της έχει θύρα με τριπλό πέρασμα και ανακουφιστικό τρίγωνο σφηνωμένο εξωτερικά με ανάγλυφες λίθινες πλάκες και εσωτερικά με λεπτό τοίχωμα. Ήταν περιτριγυρισμένη με ραβδωτούς ημικίονες από ασβεστόλιθο από τους οποίους διασώθηκαν στη τοποθέτηση τους μόνο τα θεμέλια. Λίγα μέρη διασώζονται από τον ανάγλυφο παρασκήνιο της πρόσοψης. Το στόμιο με μήκος 5,40 μέτρα σφάλιζε με δίφυλλη θύρα, όπως επιβεβαιώνουν οι καμπύλες της στρόφιγγας στο υπέρθυρο. Ο θάλαμός του έχει διάμετρο 13,50 μέτρα και το ύψος της μετά την επαναστήλωσή της ξεπερνά τα 13 μέτρα. Ως το ύψος των 8,55 μέτρα ο θόλος προφυλάσσεται στην πρώτη της μορφή. Το ανακουφιστικό τρίγωνο στο εσωτερικό του θαλάμου φράζεται με τοίχο.

17 Ο Τάφος του Αιγίσθου Αρκετά δίπλα στον τάφο της Κλυταιμνήστρας, βαδίζοντας στα νότια και αριστερά στο στενό δρομάκι, σε βαθύ και ομαλό έδαφος, ανταμώνουμε έναν διαφορετικό τάφο, που είναι γνώριμος με το όνομα τάφος του Αιγίσθου. Η ονοματολογία και αυτού του τάφου είναι μυθολογικά πλαστή. Ο τάφος του Αιγίσθου αρμόζει στο πρώτο υπόδειγμα των θολωτών και πιθανόν κατασκευάστηκε το 1500 π. Χ. Το ύψος του θόλου του λογαριάζεται στα 14,50 μέτρα και για την δημιουργία του μεταχειρίστηκαν μικρότεροι λίθοι. Ο θάλαμος έχει διάμετρο γύρω στα 13,50 μέτρα. Η κορυφή του θόλου και του τάφου αυτού έχει καταστραφεί έως το ύψος των 8 μέτρα. Μονάχα από το μέρος που έχει αντέξει καταλαβαίνουμε την μέθοδο της δημιουργίας του θόλου. Είναι κατασκευασμένος από ξερολιθιά, αλλά με ογκολιθικές πέτρες και είναι ο μοναδικός από τους τάφους της εποχής του, που διαφύλαξε την πρόσοψή του. Ο δρόμος του σκαλισμένος σε λείο, απαλό, ακατέργαστο πέτρωμα έχει πλάτος 4-5 μέτρα και μήκος 22 μέτρα. Ύστερα τα τοιχώματα του δρόμου ενισχύθηκαν στα μέρη που το πέτρωμα ήταν άσφιχτο και χτίστηκε μία δεύτερη πρόσοψη από αμυγδαλόπετρες και πωρόλιθους, που κάλυψε την προηγούμενη και που διαφυλάσσεται τώρα μονάχα στην δεξιά παραστάδα. O τάφος είχε λεηλατηθεί προηγούμενα κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Τα κατοπινά έτη ξεκίνησαν εργασίες για τον σχηματισμό των πρανών του δρόμου, την κατεδάφιση αβάσιστων μερών της λιθοδομής του θόλου και τη σταθεροποίηση του στομίου, διότι εξακριβώθηκε ότι υφίσταται σφοδρή διαστρέβλωση και λοξοδρομία σχεδόν 28 εκατοστά από την κάθετη της δυτικής και ανατολικής άκρης των εσωτερικών παραστάδων και είχαν τσακιστεί οι δυο από τους 3 ογκολίθους στο υπέρθυρο του στομίου. Ο τάφος απέκτησε ενστικτωδώς το όνομα του Αιγίσθου, ο οποίος βίωσε γύρω στο 1200 π. Χ., ενώ ο τάφος υπολογίζεται το 1500 π. Χ.

18 Ο Τάφος των Λεόντων Ο επόμενος θολωτός τάφος που συναντάται μέσα στον τωρινό αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών είναι ο ονομαζόμενος τάφος των Λεόντων, βόρεια από την εισχώρηση του αρχαιολογικού χώρου, στο δρόμο που καταλήγει στο σύγχρονο μουσείο των Μυκηνών και σε ελάχιστη απόσταση απ αυτό. Η ονοματολογία του είναι μυθολογικά πλαστή και δόθηκε μάλλον, αφού ανακαλύφτηκε πολύ κοντά στην πύλη των Λεόντων. Υπολογίζεται στο 1350 π. X. και έχει δρόμο με επίστρωση από ισοδομικούς πωρόλιθους. Το ανώφλι του είναι τετραπλό από αμυγδαλόπετρες, ενώ εσωτερικά, στο πλαϊνό μέρος της εισόδου και σε μία βάση από θεμέλια, είναι κατασκευασμένος με ισοδομικούς κροκαλοπαγείς ογκολίθους. Οι 4 αυτοί θολωτοί τάφοι των Μυκηνών είναι οι πιο γνώριμοι, γιατί ανακαλύφτηκαν στο εσωτερικό του σημερινού, σύγχρονου αρχαιολογικού χώρου οι τρεις απ αυτούς και στην ανατολική πλευρά του λόφου της Παναγίτσας, αριστερά του δρόμου που καταλήγει στον αρχαιολογικό χώρο, ο τέταρτος και πιο γνώριμος, ο θησαυρός του Ατρέα. Οι εναπομείναντες 5 διαφυλαγμένοι θολωτοί τάφοι των Μυκηνών εξακολουθούν να είναι άγνωστοι στους πολλούς, γιατί παραμένουν στη δυτική πλαγιά του λόφου της Παναγίτσας ανάμεσα στους ελαιώνες της περιοχής. Η προσέγγιση σε τρεις απ αυτούς πραγματοποιείται από τον αγροτικό ασφαλτόδρομο, που αρχίζει από το μέσο της σημερινής, σύγχρονης κοινότητας των Μυκηνών ή από το σημερινό νεκροταφείο των Μυκηνών και διατρέχει τον ελαιώνα στη δυτική πλευρά του λόφου της Παναγίτσας με διεύθυνση βορειοδυτικά. Σε απόσταση σχεδόν μέτρων από τη μια ή την άλλη αρχή του δρόμου ανακαλύφτηκαν ο τάφος των Δαιμόνων και ο τάφος των Κυκλώπων.

19 Ο Τάφος των Δαιμόνων Μέλλει για σημαντικό μνημείο, που κατασκευάστηκε την ίδια περίοδο, στα μέσα του 13ου αιώνα π. X., με τους τάφους του Ατρέα και της Κλυταιμνήστρας και διαφυλάσσει ανέγγιχτο τον θόλο του. Ανακαλύφτηκε εσωτερικά του ελαιώνα, 50 σχεδόν μέτρα απάνω από το δρόμο, δίχως όμως να είναι αντιληπτός από το δρόμο και, καθώς δεν υφίσταται κανένα σημάδεμα, είναι ακατόρθωτο να τον βρει κάποιος, αν δεν τον γνωρίζει, όσες φορές και αν διαβαίνει τον δρόμο αυτό. O Τάφος των Δαιμόνων είναι ο αρχαιότερος και ο μικρότερος του συνόλου αυτού και από τους πιο άριστα διαφυλαγμένους. Ένας δρόμος μήκους 15 μέτρων και πλάτους 3 μέτρων κατευθύνει στην είσοδο του τάφου, που έχει 3 μέτρα βάθος και 3 μέτρα ύψος και είναι κατασκευασμένη με 8 σειρές στρωτούς λίθους. Η πλαγιά του δρόμου έχει ενισχυθεί από μικρές, όχι απόλυτα φυσικές πέτρες, οι παραστάδες της προσόψεως είναι κατασκευασμένες από τετράπλευρους, ισοδομικά εγκατεστημένες αμυγδαλόπετρες και το στόμιό του καλυπτόταν από ξύλινη θύρα. Το υπέρθυρο απαρτίζεται από 2 ογκόλιθους από αμυγδαλόπετρα. Ο θόλος του έχει διάμετρο. 8,40 μέτρα και απαρτίζεται από 27 αρμονικά κομμένες ισοδομικές στρώσεις από αμυγδαλόπετρα, στερεωμένες στην εσωτερική καμπύλη της. Στο δάπεδο του θαλάμου παρατηρούνται σκαλιστοί τάφοι, όπου είχαν εγκατασταθεί νεκροί. Το ανακουφιστικό τρίγωνο είναι καλυμμένο μπροστά από πλάκες με το ίδιο υλικό. Οι χωρικοί τον ονοματίζουν και τάφο του Ορέστη, αλλά δεν είναι ο τάφος αυτού του ηγεμόνα, γιατί κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα π. Χ., ενώ ο Ορέστης εξουσίασε στις αρχές του 12ου αιώνα.

20 Ο Τάφος των Κυκλώπων Στο ίδιο σημείο και σε απόσταση 40 σχεδόν μέτρων νοτιότερα του τάφου των Δαιμόνων ανακαλύφτηκαν τα χαλάσματα του τάφου των Κυκλώπων. Οι τοίχοι του δρόμου, που κατευθύνουν στον τάφο, έχουν γκρεμιστεί, όπως και η είσοδος του τάφου, που τη καλύπτουν οι ογκόλιθοι του υπέρθυρου. Ο θάλαμος με διάμετρο 9 σχεδόν μέτρα διαφυλάσσει τους τοίχους του από όχι απόλυτα φυσικές πέτρες, που επιβεβαιώνουν ότι ο τάφος υπολογίζεται στην πρώιμη περίοδο, του π. Χ. Ο θόλος του έχει καταστραφεί, όπως και ένα μέρος του τοίχου στη βορειοδυτική μεριά του θαλάμου. Αρκετές από τις πέτρες του τάφου είναι στοιβαγμένες σαν μαντρότοιχοι δεξιά και αριστερά του δρόμου του! Ξαναγυρίζοντας στον ασφαλτόδρομο ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να δει δεξιά και αριστερά του δρόμου θαλαμωτούς τάφους και λακκοειδείς τάφους, οι οποίοι επιδεικνύουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ο Τάφος Κάτω Φούρνος

21 Ακολουθώντας τον ασφαλτόδρομο και σε απόσταση 500 σχεδόν μέτρων από το σημείο που ανακαλύφτηκαν οι δυο προηγούμενοι τάφοι βλέπουμε 30 μέτρα αριστερά του δρόμου μέσα στις ελιές τον τάφο κάτω Φούρνος. Βρίσκεται στη δεύτερο σύνολο και είναι μεταγενέστερος, μαζί με τον τάφο των Λεόντων και τον τάφο της Παναγίτσας, δηλαδή γύρω στο π. Χ. Ο δρόμος που κατευθύνεται στην είσοδο έχει μήκος 12 μέτρα και πλάτος 3 μέτρα με τις πλευρές του κατασκευασμένες με μεγάλους παραλληλόγραμμους λίθους που, επειδή απειλούν να καταστραφούν, έχουν στερεωθεί με ξύλινες αντηρίδες από την υπεύθυνη αρχαιολογική υπηρεσία τα κατοπινά έτη. Η είσοδος του τάφου, κατασκευασμένη παρόμοια με το δρόμο, αλλά με μεγαλύτερους λίθους, έχει μήκος 3,50 μέτρα και ύψος 4 μέτρα και διαφυλάσσει στην κορυφή της το υπέρθυρο, που απαρτίζεται από 2 μεγάλους αμυγδαλωτούς ογκόλιθους και έναν μικρότερο. Ο θάλαμος έχει διάμετρο 10 σχεδόν μέτρων και είναι κατασκευασμένος από μικρότερους φυσικής μορφής λίθους σε 25 σειρές μέχρι το ύψος του υπέρθυρου. Ο Τάφος Πάνω Φούρνος Ανακαλύφτηκε στη δυτική πλευρά του λόφου της Παναγίτσας και είναι προσεγγίσιμος από ένα χωματόδρομο, που αρχίζει από τη νοτιοδυτική άκρη του πάρκινγκ των Μυκηνών απέναντι από την σύγχρονη είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, κατεβαίνει ως τον τάφο και εξακολουθεί διαβαίνοντας από την ανατολική πλευρά του τάφου. Υπολογίζεται στους αρχαιότερους τάφους και είναι κατασκευασμένος την ίδια εποχή με αυτόν του Αιγίσθου και των Κυκλώπων, την περίοδο δηλαδή π. Χ. Ο διάδρομος με κατεύθυνση

22 νοτιοανατολικά έχει μήκος 14 σχεδόν μέτρα και ήταν κατασκευασμένος με ξερολιθιά, που στο μεγαλύτερο κομμάτι της έχει καταστραφεί και είναι τώρα αδιαπέραστος, αφού είναι γεμάτος μπάζα και αγριόχορτα. Η είσοδος είναι στενόχωρη σε συσχετισμό με τους εναπομείναντες τάφους, περίπου 1,5-2 μέτρα, αλλά το ύψος της φτάνει τα 4 μέτρα. Στην κορυφή της διαφυλάσσεται 1 μεγάλος και 1 μικρότερος ογκόλιθος, που απάρτιζαν το υπέρθυρο μαζί με 1 ακόμα μεγάλο ογκόλιθο, που φαίνεται πεσμένος στο εσωτερικό του θαλάμου. Ο θάλαμος έχει διάμετρο 12 σχεδόν μέτρα και είναι κατασκευασμένος με ασύμμετρους λίθους, που στηρίζονται με μικρές σφήνες και λάσπη, υπόδειγμα της αρχαιότερης αρχιτεκτονικής των μυκηναϊκών τειχών. Ο Τάφος της Παναγίτσας Ανακαλύφτηκε κι αυτός στη δυτική πλευρά του λόφου της Παναγίτσας, κάτω ακριβώς από το σύγχρονο εξωκλήσι, που υπάρχει στην κορυφή του λόφου και από το οποίο ολοφάνερα απέκτησε το όνομά του και ο λόφος και ο συγκεκριμένος τάφος. Κατατάσσεται στη δεύτερη ομάδα τάφων και είναι μεταγενέστερος, μαζί με τους τάφους του Κάτω Φούρνου και των Λεόντων, που παραπέμπεται σχεδόν στο 1450 π. X. Είναι χτισμένος από μεγαλύτερες και φυσικότερες πέτρες, με ανώφλια τεμαχισμένα, ώστε να συνταιριάζονται στην εσωτερική καμπύλη του θόλου. Είχε κι αυτός ανακουφιστικό τρίγωνο, πρόσοψη από κατεργασμένες ισοδομικές αμυγδαλόπετρες και δρόμο με επικάλυψη ξερολιθιάς. Οι 5 τελευταίοι τάφοι στη δυτική πλευρά του λόφου της Παναγίτσας είναι παρατημένοι, ανεξερεύνητοι στους περισσότερους, χαμένοι μέσα σε χωράφια ή εκτάσεις με ελιές και χρησιμεύει βέβαια ένας οδηγός, για κάποιον που θέλει να τους εξερευνήσει. Η μεταχείριση των θολωτών τάφων παύει κατά την Υστεροελλαδική περίοδο, περίπου το π. Χ. Από το διάστημα αυτό έως και το τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου επιβάλλονται οι θαλαμοειδείς τάφοι μαζί με διατηρήσεις αρχαιότερων ταφικών τύπων,

23 μάλλον επειδή οι νεώτερες οικονομικές καταστάσεις απόρριψαν την δημιουργία πολυτελέστατων ταφικών μνημείων.

24 ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΑΦΟΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ: ΒΕΡΓΙΝΑ Ήταν το 1977 όταν η ομάδα του καθηγητή Ανδρόνικου έφερε στο φως αυτό που σήμερα αποτελεί το σημαντικότερο (προς το παρόν) αρχαιολογικό εύρημα της Βόρειας Ελλάδας: Την αρχαία μακεδονική πρωτεύουσα των Αιγών στη θέση της σημερινής Βεργίνας, όπου ανακαλύφθηκαν οι Βασιλικοί Τάφοι. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνονται ο ασύλητος τάφος του Φίλιππου Β, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο τάφος του Πρίγκιπα, που αποδόθηκε στον γιο του Αλέξανδρου και ο λεγόμενος Τάφος της Περσεφόνης, που ονομάστηκε έτσι χάρη στην υπέροχη τοιχογραφία με την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη. Πέρα από τους ίδιους τους τάφους, στο στέγαστρο της αρχαιολογικής ανασκαφής θα δείτε τοιχογραφία μιας σκηνής κυνηγιού που κοσμεί τον τάφο του Φιλίππου, τις χρυσές λάρνακες του βασιλικού ζεύγους, τα λαμπερά χρυσά στεφάνια που κοσμούσαν τα κεφάλια των νεκρών, ρούχα και μακεδονικά όπλα καθώς και πολλά ακόμη μικρότερα ευρήματα. Σημειώστε πως στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο, θα έχετε την ευκαιρία να περιηγηθείτε στα ερείπια της ακρόπολης, του ανακτόρου, θεάτρου, ιδιωτικών κτιρίων και ιερών χώρων των Αιγών Περισσότερες πληροφορίες εδώ: Λευκάδια: Οι θησαυροί της Νάουσας. Λίγα βήματα έξω από την σημερινή πόλη της Νάουσας βρίσκεται ο δεύτερος μεγαλύτερος «πόλος» μακεδονικού ταφικού κλέους μετά την Βεργίνα. Πρόκειται για τη θέση Λευκάδια, όπου βρέθηκαν μερικά από τα ωραιότερα δείγματα μακεδονικών τάφων με έργα ελληνιστικής ζωγραφικής. Εκεί, σε έναν χώρο σπάνιας φυσικής γοητείας, που λατρευόταν

25 από τους αρχαίους ως τόπος κατοικίας Νυμφών και αποτέλεσε ιδρυτική τοποθεσία της σχολής του Αριστοτέλη όπου φοίτησε και ο Μέγας Αλέξανδρος, βρέθηκαν τέσσερις σημαντικοί τάφοι. Πρόκειται για τον Τάφο της Κρίσεως του 4ου αιώνα π.χ. (το όνομά του το οφείλει στην περίτεχνη σύνθεση της Κρίσης του νεκρού στον Κάτω Κόσμο που τον κοσμεί), τον Τάφο Ανθεμίων του 3ου αιώνα π.χ. με την εντυπωσιακή δίφυλλη θύρα και τη ζωγραφική αποτύπωση της Περσεφόνης, τον Τάφο Λύσωνος και Καλλικλέους του 2ου αιώνα π.χ. με το ανάγλυφο αέτωμα και τις τρισδιάστατες τοιχογραφίες, και τέλος τον λεγόμενο τάφο του «Kinch», όνομα που έλαβε από τον δανό αρχιτέκτονα που τον ανέσκαψε και αναπαρέστησε ζωγραφικά την χαμένη τοιχογραφία του. Περισσότερες πληροφορίες εδώ: ΑΜΦΙΠΟΛΗ Ένα σύγχρονο ιστορικό αλλά και αρχαιολογικό θαύμα έλαβε χώρα στην σημερινή Μακεδονία στην περιοχή της Αμφίπολης. Το θαύμα αυτό είναι γνωστό ως τύμβος Κόστα. Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν Εννέα Οδοί ή πολύ κοντά σε αυτήν. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.χ. με στόχο τον έλεγχο των μεταλλείων της Θράκης, αλλά πέρασε στα χέρια των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου, την περίοδο π.χ. Η Νικίειος Ειρήνη το 422 π.χ. προέβλεπε να αποδοθεί στους Αθηναίους η Αμφίπολη, μια υπόσχεση που δεν υλοποιήθηκε. Στη συνέχεια η Αμφίπολη έμεινε στην επιρροή των Σπαρτιατών. Μια τελευταία προσπάθεια ανάκτησή της από τους Αθηναίους το 358 π.χ. απέτυχε και τον επόμενο χρόνο καταλήφθηκε από τον Φίλιππο, τον πατέρα του Μεγάλου

26 Αλεξάνδρου και έγινε μέρος του Βασιλείου των Μακεδόνων. Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία οδός. Στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια είχε σημαντική οικονομική ανάπτυξη κάτι που μαρτυρούν και εντυπωσιακές σε μέγεθος και διακόσμηση εκκλησίες της πόλης του 5ου και 6ου αιώνα μ.χ. Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΑ Η ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ Τύμβος Καστά ή απλά λόφος Καστά ονομάζεται ο κυκλικός λόφος στην περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης στην ανατολική Μακεδονία και στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, σε απόσταση περίπου 900 μέτρων νοτιοανατολικά από το χωριό Μεσολακκιά Σερρών. Είναι επίσης γνωστός ως ο τάφος της Αμφίπολης, ονομασία που προέρχεται από το Μακεδονικό ταφικό μνημείο της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου, που ανακαλύφθηκε στο εσωτερικό του λόφου. Στα μέσα του 1950 και έως την δεκαετία του 1970 είχαν γίνει ανασκαφές πάνω στην επιφάνεια του τύμβου από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, ο οποίος ανακάλυψε ένα σύνολο από λιτούς τάφους που χρονολογούνται από την εποχή του Σιδήρου. Ο χώρος άρχισε να ανασκάπτεται περιμετρικά ξανά το 2012[1] από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη και αναδείχθηκε στο ευρύ κοινό τον Αύγουστο του 2014, το χρονικό σημείο όπου έγιναν και οι αποκαλύψεις των πρώτων ευρημάτων στην νότια πλευρά του τύμβου όπου και βρίσκεται το ταφικό μνημείο των ανασκαφών που είναι σε εξέλιξη. Ανακαλύφθηκαν τρεις θάλαμοι και συνολικά τέσσερις χώροι συνυπολογίζοντας την είσοδο και σκαλιά προς το εσωτερικό του τάφου. Ο μαρμάρινος περίβολος του κυκλικού τύμβου έχει περίμετρο 497 μέτρων και η έκταση του αντιστοιχεί σε περίπου 20 στρέμματα[2], κάτι που τον καθιστά στο σύνολό του ως ταφικό μνημείο το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα, και μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2014 διεθνώς[3]. Στον τέταρτο χώρο βρέθηκε τάφος με οστά τα οποία ανήκουν σε 5 άτομα - καθώς και υπολείμματα απο σκελετό αλόγου- με τους σκελετούς να μην είναι πλήρεις[4]. Ο τάφος αποτελείται από 4 τμήματα : 1) Είσοδος του τάφου: Οι σφίγγες και ο πρώτος διαφραγματικός τοίχος Η είσοδος βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Ο εξωτερικός χώρος έχει βοτσαλωτό δάπεδο με άσπρα βότσαλα, οριοθετημένα σε ορθογώνια και τετράγωνα σχήματα από μαύρα βότσαλα. Το δάπεδο πλαισιώνεται στο κατώτερο επίπεδο των

27 πλευρικών τοίχων με κυανή ταινία 2) Ο πρώτος θάλαμος και οι Καρυάτιδες στο βάθος του Ο πρώτος θάλαμος βρίσκεται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου διαφραγματικού τοίχου και έχει μήκος 6 μέτρα και πλάτος 4,5 μέτρα, ενώ το ύψος του είναι στις άκρες περίπου 4 μέτρα και στο μέσο (όπου βρίσκεται ο θόλος),ακόμη μεγαλύτερο. Οι Καρυάτιδες είναι σκαλισμένες σε πεσσούς από μάρμαρο Θάσου διατομής 0,20 μ. επί 0,60 μ. Έχουν ύψος 2,27 μ. και βρίσκονται σε βάθρα από μάρμαρο με μήκος 1,33 μ. και πλάτος 0,68μ 3) Ο δεύτερος θάλαμος και το δάπεδο με την αρπαγή της Περσεφόνης Ο δεύτερος θάλαμος βρίσκεται πίσω από το δεύτερο διαφραγματικό τοίχο και είσοδό του αποτελούν οι στήλες με τις Καρυάτιδες. Ο δεύτερος θάλαμος είναι υπερυψωμένος σε σύγκριση με τον πρώτο κατά 7 εκ., διαφορά που καλύπτεται με ένα σκαλοπάτι μικρού ύψους, κάτω από τις Καρυάτιδες, χρωματισμένο με μπλε χρώμα στο κάθετό του μέρος 4) Ο τρίτος θάλαμος, ο τάφος και σκελετικά κατάλοιπα Το θύρωμα που οδηγεί στον τρίτο θάλαμο έχει στροφείο στο αριστερό μέρος και μαρμάρινη θύρα, με σκαλισμένη απομίμηση μεταλλικών καρφιών. Η μαρμάρινη θύρα βρέθηκε σπασμένη και τμήματά της ανακτήθηκαν από την επίχωση. Μπροστά στο θύρωμα βρέθηκαν μεταλλικά (χάλκινα και σιδερένια) καρφιά. Ο τρίτος θάλαμος είχε βρεθεί με λιγότερη επιχωμάτωση από τους άλλους δύο. Οι τοίχοι έχουν μαρμάρινη επικάλυψη, όπως και στους άλλους δυο θαλάμους Συμφώνα με διάφορα άρθρα έχουν γίνει διάφορες εικασίες σε ποιον ανήκει ο τάφος αυτός πολλοί λένε ότι ανήκει και στον ίδιο τον μέγα Αλέξανδρο. Κάτι τέτοιο όμως θα μας το απαντήσει μόνο το μέλλον και ποιο ξέρει ίσως αυτό το εύρημα να αλλάξει την παγκόσμια ιστορία..!!!!!!!!!

28 Πηγές Για τις πληροφορίες και τις εικόνες χρησιμοποιήσαμε : Εγκυκλοπαίδειες : Δομή και Μορφωτική Την Ιστορία της Α Λυκείου Αφιερώματα και άρθρα από τις εφημερίδες : Ελευθεροτυπία και Καθημερινή Λεξικά για την ερμηνεία και την εξήγηση των Αρχαιολογικών Όρων Και τέλος, διάφορες ιστοσελίδες : Info Guide Επίσκεψη σε σπουδαίους αρχαίους τάφους της Ελλάδας, Θολωτοί Τάφοι των Μυκηνών_ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Καρδαμάς Ηλείας Οι τρεις τύποι των Μυκηναϊκών τάφων, Cycladic Art Museum_Θεματικές σελίδες, Μυκηναϊκός πολιτισμός-βικιπαίδεια, Μυκηναϊκός Πολιτισμός, Μυκηναϊκή Θρησκεία και Τέχνη, Μυκηναϊκός πολιτισμός-επιστητά, Μυκηναϊκός Πολιτισμός, Ο Μυκηναϊκός Κόσμος.