Παροιμίες και φράσεις

Transcript

1 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT Παροιμίες και φράσεις Τιμή: 12,54 Τιμή Έκπτωσης: 8,00 SKU: AB Κατηγορίες Βιβλίου: Εκδόσεις Αλφειός, Λαογραφία - Τοπική ιστορία Περίληψη Βιβλίου Όπως διάβαζα όλες τις παροιμίες μαζί, αφού τελείωσα το γράψιμο, βρέθηκα σ' έναν κόσμο, όπου το σωστό για τον εα Περιγραφή Βιβλίου Όπως διάβαζα όλες τις παροιμίες μαζί, αφού τελείωσα το γράψιμο, βρέθηκα σ' έναν κόσμο, όπου το σωστό για τον εαυτό μας και τους άλλους συναντιέται με το εφικτό. Σ' έναν κόσμο απ' τον οποίον αντλείς όχι μόνο δίδαγμα αλλά και τρόπους επιβίωσης και κοινωνική στάση. Σ' έναν κόσμο, που δεν αδικεί "τον παθόντα", ταυτόχρονα όμως μπορεί να μπαίνει στο πετσί "του απέναντι" και να κατανοεί τις αδυναμίες του και τις παρεκτροπές του. Κι αυτό γίνεται άκοπα, αυτόματα αφού η [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 1/10

2 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT σοφία που περιέχουν οι παροιμίες δεν είναι θεωρητική, δεν είναι "άνωθεν", είναι η σοφία η δική μας, που τη βγάλαμε από τη δική μας πείρα και την είπαμε στη δική μας γλώσσα. Και που δοκιμάστηκε στο χρόνο και είναι πάντα επίκαιρη. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Εισαγωγή Κεφάλαιο Ένα Παροιμίες και φράσεις Κατάταξη σε πέντε κατηγορίες Πρώτη Κατηγορία 1Α Ποικίλες παροιμίες της Φθιώτιδας 1Β Συνηθισμένες εκφράσεις της Φθιώτιδας 2Α Ποικίλες παροιμίες κοινές σε όλη την ελλάδα 2Β Συνηθισμένες (εκ)φράσεις κοινές σε όλη την Ελλάδα (Αλφαβητική κατάταξη) Δεύτερη Κατηγορία Παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για: α) Γυναίκες, β) Παιδιά, γ) Γιάννηδες 1. Της Φθιώτιδας 2. Κοινές σε όλη την Ελλάδα Τρίτη Κατηγορία Παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για Ζώα: 1. Της Φθιώτιδας 2. Κοινές σε όλη την Ελλάδα Τέταρτη Κατηγορία Θρησκευτικές παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για: α) Θεό, β) Παναγία, Χριστό, Σταυρό, γ) Αγίους, δ) Παπάδες κλπ. ε) Διάβολο, στ) Χάρο, 1. Της Φθιώτιδας 2. Κοινές σε όλη την Ελλάδα Πέμπτη Κατηγορία Άσεμνες παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, 1. Της Φθιώτιδας 2. Κοινές σε όλη την Ελλάδα Κεφάλαιο ΔΥΟ [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 2/10

3 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT 1. Ρητά, αποφθέγματα, γνωμικά, θρησκευτικές ρήσεις 2. Παροιμίες και συνηθισμένες εκφράσεις που τους αντιστοιχούν. ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κατάγομαι από μια κωμόπολη της Δυτικής Φθιώτιδας, τη Σπερχειάδα, που απέχει 35 χιλιόμετρα από τη Λαμία. Όπως σε όλα τα μικρά μέρη, έτσι κι εμείς εκεί, ακούγαμε και λέγαμε πολλές παροιμίες. Τις ανακατεύαμε στην καθημερινή μας κουβέντα και δε συνειδητοποιούσαμε ότι οι παροιμίες που παρεμβάλλαμε, δεν ήταν δικά μας λόγια αλλά έτοιμη τροφή που μας βοηθούσε να εκφράσουμε την αγανάκτησή μας, ενίσχυε τα επιχειρήματά μας ή απλώς μας διευκόλυνε να διατυπώσουμε μια κρίση ή να κάνουμε μια περιγραφή. Ήταν ένας κώδικας, κάποιες σταθερές, αρχές παραδεκτές απ' όλους, ήταν το άγραφο Δίκαιο, ήταν η άμυνά μας. Και βέβαια, κατά περίπτωση, φέρναμε τις παροιμίες στα μέτρα μας, για να υπερασπιστούμε όχι μόνο το δίκιο μας αλλά και το άδικό μας. Υπάρχουν και στη Φθιώτιδα - όπως σε όλη την Ελλάδα - θησαυροί από παροιμίες, που ο ρόλος τους είναι αφανής μεν αλλά σε πολλές περιπτώσεις τοπικά ρυθμιστικός των ανθρώπινων σχέσεων. Άλλες από τις παροιμίες, μας βοηθούσαν να διαλέξουμε ανάμεσα σε δύο κακά, όπως π.χ. η παροιμία "κάλλιο κερατάς παρά κακομοίρης", άλλες μας προειδοποιούσαν για τις συνέπειες στην περίπτωση που δε θα τηρούσαμε την παροιμία, όπως "κάμεις, πάθεις, καρδιά μη σε πονέσει", άλλες μας αναγνώριζαν την ανάγκη και το δικαίωμα για ψυχαγωγία, και πολλές από αυτές μας παρότρυναν, όπως "ούλοι, ούλοι στο νταούλι", άλλες μας βοηθούσαν να πούμε σε κάποιον ισχυρό ότι μας αδικεί, αφού δεν τολμούσαμε να του το πούμε κατά πρόσωπο, όπως "Αυτό δεν το θέλει ούτε ο Θεός ούτε ο διάβολος" κ.λ.π. Οι παροιμίες καλύπτουν όλες τις εκφάνσεις της ζωής, όλες τις αποχρώσεις. Δεν υπάρχει κατάσταση, όσο σπάνια ή λεπτομερειακή κι αν είναι, που να μην έχει τη δική της παροιμία (μία ή πολλές), που εύστοχα να τη χαρακτηρίζει ή να δίνει κάποια λύση, κάποια διέξοδο. Πολλές παροιμίες και φράσεις έχουν τις ρίζες τους σε αρχαία ρητά, αποφθέγματα, γνωμικά ή θρησκευτικές ρήσεις, είναι τα ίδια δηλαδή τα ρητά κ.λ.π. με νεοελληνική διατύπωση, όπως "η φτώχεια τέχνες έβγαλε" (το ρητό: πενία, τέχνας κατεργάζεται). Ή είναι διατυπωμένες με άλλα [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 3/10

4 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT λόγια που όμως αποδίδουν το πνεύμα και την αλληγορία του ρητού κ.λ.π. Οι περισσότερες είναι διδακτικές. Το αν και πόσο διδασκόμαστε στην πραγματικότητα από τις παροιμίες είναι βέβαια ένα θέμα. Ένα άλλο όμως θέμα είναι, αν θα ήταν χρήσιμο να διαβάζονται βιβλία (τα καλά, τα αναγνωρισμένα) με παροιμίες, στα σχολεία, στα παιδιά, που βρίσκονται σε τρυφερή ηλικία και σε περίοδο που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας τους. Νομίζω ότι αυτό θα τα βοηθούσε να πάρουν αξίες και αρχές. Γιατί, όπως τις διάβαζα όλες μαζί, αφού τελείωσα το γράψιμο, βρέθηκα σ' έναν κόσμο όπου το σωστό για τον εαυτό μας και τους άλλους συναντιέται με το εφικτό. Σ' έναν κόσμο, απ' τον οποίον αντλείς, όχι μόνο δίδαγμα αλλά και τρόπους επιβίωσης και κοινωνική στάση. Σ' έναν κόσμο που δεν αδικεί "τον παθόντα" ταυτόχρονα όμως, μπορεί να μπαίνει στο πετσί του "απέναντι" και να κατανοεί τις αδυναμίες του και τις παρεκτροπές του. Κι αυτό γίνεται, άκοπα, αυτόματα, αφού η σοφία που περιέχουν οι παροιμίες, δεν είναι θεωρητική, δεν είναι "άνωθεν", είναι η σοφία η δική μας, που τη βγάλαμε από τη δική μας πείρα και την είπαμε στη δική μας γλώσσα. Και που δοκιμάστηκε στο χρόνο και είναι πάντα επίκαιρη. Συχνά η ίδια παροιμία χρησιμοποιείται σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, και κάποτε σε αντιφατικές, οπότε και η ερμηνεία διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Όπως για παράδειγμα η παροιμία "στόμα έχει και μιλιά δεν έχει", που σημαίνει ότι κάποιος-α είναι σεμνός-ή και μιλάει λίγο αλλά το λέμε και ειρωνικά για κάποιον-α που μιλάει πάρα πολύ. Λίγο μετά το Γυμνάσιο, ήρθα με την οικογένεια μου στην Αθήνα. Αργότερα παντρεύτηκα και ο σύντροφος μου, που είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, μας άκουγε που μιλάγαμε με τη μητέρα μου με παροιμίες. Και ενώ στην αρχή μας κορόιδευε και γελούσαμε, μετά άρχισε να συμμετέχει. Σε βαθμό μάλιστα που είχε την ιδέα ν' αρχίσουμε να τις γράφουμε. Δυστυχώς δε ζει πια για να δει ότι, κάτι που αρχίσαμε σαν παιχνίδι πριν από 40 χρόνια, πήρε μορφή. Στην αρχή λοιπόν γράφαμε "στο ειδικό τετράδιο", μόνον τις παροιμίες της περιοχής μας, που τις ονομάσαμε "Φθιωτικές". Μετά αρχίσαμε να γράφουμε και όσες άλλες ξέραμε και από τις καινούριες που ακούγαμε, μόνον όσες τις νιώθαμε "οικείες". Δηλαδή αυτές που εύκολα καταλαβαίναμε τι σημαίνουν και πού χρησιμοποιούνται. Κι επειδή "τρώγοντας έρχεται η όρεξη", που λέει και μια παροιμία, αρχίσαμε να γράφουμε και φράσεις που δεν είναι παροιμίες, που δεν [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 4/10

5 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT έχουν δηλαδή εμφανή τα στοιχεία της παροιμίας, όπως δίδαγμα, αλληγορία κ.λ.π., αλλά είναι απλές φράσεις, που έχουν καθιερωθεί, επειδή εύστοχα αποδίδουν ή διαπιστώνουν ή χαρακτηρίζουν καταστάσεις, πρόσωπα κ.λ.π. και αποτελούν συνηθισμένες (εκ)φράσεις του ελληνικού λαού. Οι φράσεις αυτές είναι άπειρες. Από κάποιο χρονικό σημείο και μετά, συνέχισα μόνη μου. Το μικρόβιο - παροιμία, με είχε σαρκώσει για καλά. Και προχωρώντας, μου ήρθε η ιδέα ν' αρχίσω να τις εξηγώ. Ως προς την εξήγησή τους αυτή, την ερμηνεία τους, η προσπάθειά μου ήταν να βρίσκω, "που λέμε" την κάθε παροιμία ή φράση, δηλαδή σε ποιες περιπτώσεις τη χρησιμοποιούμε και όχι τι σημαίνει για κάποιον/α που την ακούει για πρώτη φορά. Έγραφα, έσβυνα, διόρθωνα, δεν ξέρω τελικά τι κατάφερα και πόσο κοντά βρίσκομαι σ' αυτόν το στόχο. Αλλά... "με το κεφάλι που έχω σας προσκυνάω", που λέει και μια άλλη παροιμία. Μάζευα, λοιπόν, μάζευα και... ερμήνευα! Κι όταν μια μέρα συνειδητοποίησα ξαφνικά ότι είχαν μαζευτεί πολλές, σκέφτηκα να τις κάνω κάτι, να τις καταθέσω κάπου, για να μη χαθεί μια δουλεία ετών, που έγινε με πολύ μεράκι. Και αποτάθηκα στο Λαογραφικό Σπουδαστήριο, στην καθηγήτρια Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθήνας, κ. Κατερίνα Κορρέ-Ζωγράφου - καλή της ώρα. Η οποία μου έδωσε, εκτός από βοηθήματα, την ιδέα και την ενθάρρυνση, τις παροιμίες μου, να τις κάνω βιβλίο. Την ευχαριστώ θερμά για την πολύτιμη βοήθεια της. Το ίδιο θερμά ευχαριστώ και την αδελφή μου, Πόπη Σπυροπούλου-Κρίκου, γιατί, ένα πλούσιο και πολύτιμο κομμάτι από τις παροιμίες, κυρίως της Φθιώτιδας, το οφείλω στην πολύ καλή της μνήμη και στη μεγάλη της προθυμία. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ορισμός παροιμίας Ορισμοί για την παροιμία, έχουν δοθεί πολλοί. Ένας απ' αυτούς είναι ο ορισμός που αναφέρει ο Δημ. Σ. Λουκάτος στην "Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία" Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ. 1978, σελ. 123: Παροιμία είναι, ο μικρός έμμετρος ή πεζός λόγος, που διατυπώνει παραστατικά, και συχνότατα αλληγορικά, μια σοφή γνώμη, μια διαπίστωση, μια συμβουλή και που επαναλαμβάνεται στον καθημερινό λόγο, σαν επιχείρημα ή παράδειγμα. Σε κάποια μικρά χωριά στη Φθιώτιδα, άκουσα την "Παροιμία" να τη λένε "Μωροπία". Το συμπέρασμα που έβγαλα από τις εξηγήσεις που μου έδωσαν, είναι ότι η παροιμία ή μωροπία, είναι η αυτονόητη, η εύλογη απάντηση σε μια ερώτηση ή απορία, η απάντηση που συμβαδίζει με τη λογική, δηλαδή η απάντηση [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 5/10

6 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT που θα έδινε ο μέσος άνθρωπος, ακόμα και ένα παιδί, ένα μωρό, από όπου βγαίνει και η λέξη "Μωροπία". Ο παροιμιακός λόγος γενικά, περιλαμβάνει: 1. Τις παροιμίες 2. Τις παροιμιώδεις (εκ)φράσεις, που κατά το Λουκάτο (Επετηρίδα του Λαογραφικού Αρχείου - τόμος 6ος - σελ έτους 1951) είναι μισές, μη αυτοτελείς παροιμίες και 3. Τις συνηθισμένες (εκ)φράσεις (Λουκάτος, σελ. 265 στην άνω Επετηρίδα και τόμο) για τις οποίες μιλήσαμε στον πρόλογο εκτενέστερα. Στην εργασία αυτή κατέταξα το υλικό που είχα συγκεντρώσει, σε δύο είδη: Σε παροιμίες και σε συνηθισμένες (εκ)φράσεις. Τις παροιμιώδεις φράσεις τις ενσωμάτωσα σ' αυτά τα δύο είδη, αναλόγως με το πού έκλινε η καθεμιά απ' αυτές, κατά τη δική μου κρίση. Κι αυτό, γιατί τα όρια, αφενός ανάμεσα σε παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις, αφετέρου ανάμεσα σε παροιμιώδεις φράσεις και συνηθισμένες (εκ)φράσεις είναι πολύ λεπτά, δηλαδή δυσδιάκριτα. Και δεν αισθανόμουνα ικανή να κάνω το διαχωρισμό και να κατατάξω τις παροιμιώδεις φράσεις σε ξεχωριστή κατηγορία. Αλλά και γιατί οι μικτές με την παραπάνω έννοια κατατάξεις, συνηθίζονται ή έστω επιτρέπονται σε συλλογές ποικίλων παροιμιών. Το υλικό του βιβλίου χωρίζεται σε δυο κεφαλαία. Στο κεφάλαιο ΕΝΑ και στο κεφάλαιο ΔΥΟ. Το κεφάλαιο ΕΝΑ περιλαμβάνει, τις παροιμίες και φράσεις της συλλογής, ερμηνεία και κατάταξη σε κατηγορίες. Το κεφάλαιο ΔΥΟ περιλαμβάνει, ρητά, αποφθέγματα, γνωμικά, θρησκευτικές ρήσεις και συσχέτιση με παροιμίες και φράσεις από την άνω συλλογή. Κεφάλαιο ΕΝΑ Αναλυτική κατάταξη Τις παροιμίες και φράσεις που περιέχονται σ' αυτή τη συλλογή, τις κατέταξα σε πέντε (5) κατηγορίες. 1. Στην Πρώτη (1η) Κατηγορία, τις: Ποικίλες παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις: 1. Της Φθιώτιδας, ήτοι, ΙΑ. Ποικίλες παροιμίες της Φθιώτιδας και 1Β. Συνηθισμένες (εκ)φράσεις της Φθιώτιδας 2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα, ήτοι, 2Α. Ποικίλες παροιμίες κοινές σ' όλη την Ελλάδα και 2Β. Συνηθισμένες (εκ)φράσεις κοινές σ' όλη την Ελλάδα (αλφαβητική κατάταξη) 2. Στη Δεύτερη (2η) Κατηγορία, τις: Παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για: α. Γυναίκες β. Παιδιά γ. Γιάννηδες, ήτοι, α. Γυναίκες: α1. Της Φθιώτιδας α2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα β. Παιδιά: β1. Της Φθιώτιδας β2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα γ. Γιάννηδες: γ1. Της Φθιώτιδας γ2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα 3. Στην Τρίτη (3η) Κατηγορία, τις παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για Ζώα: 1. Της [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 6/10

7 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT Φθιώτιδας 2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα 4. Στην Τέταρτη (4η) Κατηγορία, τις θρησκευτικές παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί, για: α. Θεό β. Παναγία - Χριστό - Σταυρό γ. Άγιους δ. Παπάδες κ.λπ. ε. Διάβολο στ. Χάρο ήτοι, α. Θεός: α1. Της Φθιώτιδας, α2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα β. Παναγία - Χριστός - Σταυρός: β1. Της Φθιώτιδας, β2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα γ. Άγιοι: γ1. Της Φθιώτιδας, γ2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα δ. Παπάδες κ.λ.π.: δ1 Της Φθιώτιδας δ2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα ε. Διάβολος: ε1. Της Φθιώτιδας ε2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα στ. Χάρος: στ1. Της Φθιώτιδας στ2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα 5. Στην Πέμπτη (5η) Κατηγορία, τις Άσεμνες παροιμίες και συνηθισμένες (εκ)φράσεις μαζί: 1. Της Φθιώτιδας 2. Κοινές σ' όλη την Ελλάδα Όπως προκύπτει από τον παραπάνω πίνακα, ο βασικός διαχωρισμός που αφορά όλες τις κατηγορίες, είναι, σε παροιμίες ή φράσεις της Φθιώτιδας και σε παροιμίες ή φράσεις κοινές σ' όλη την Ελλάδα. Ως κριτήριο για το διαχωρισμό αυτόν είχα, ότι οι πρώτες είναι "πολιτογραφημένες" στη συνείδηση μου ως Φθιωτικές, έχω δηλαδή έντονη την αίσθηση ότι είναι "δικές μας". Κι αυτό ενισχύεται από την παρατήρηση που έκανα και κάνω, ότι δεν τις άκουγα και δεν τις ακούω, στην Αθήνα ή σε άλλα μέρη όπου κατά καιρούς έχω μείνει, παρά μόνον από συμπατριώτες-ισσές μου ή τις έχω ακούσει μεν αλλά με άλλη διατύπωση (έστω και λίγο παραλλαγμένη) ή με διαφορετική σημασία. Βεβαιότητα καμιά δε θεμελιώνεται μ' αυτά ότι πράγματι είναι Φθιωτικές, ίσως μόνο να δίνεται κάποιο στίγμα για έρευνα σχετικά με την τοπική τους προέλευση. Γιατί οι παροιμίες δεν έχουν σύνορα, απλώνονται όπως οι φήμες και είναι υποθέτω πολύ δύσκολο να βρει κανένας τον τόπο που "γεννήθηκαν". Για τις δεύτερες (τις παροιμίες που είναι κοινές σ' όλη την Ελλάδα), παρόλο που τις έμαθα κι αυτές -τις πιο πολλές τουλάχιστον- στην πατρίδα μου, δεν έχω την ίδια αίσθηση. Επειδή "κυκλοφορούν" ευρύτατα, πιστεύω ότι, όσο είναι δικό μου κτήμα είναι και όλων των άλλων από όποια περιοχή της Ελλάδας κι αν κατάγονται. Ένας ακόμα διαχωρισμός, που αφορά όμως μόνο την πρώτη (1η) κατηγορία, είναι σε παροιμίες και φράσεις. Ειδικότερα, χωρίζονται σε "Ποικίλες παροιμίες της Φθιώτιδας" (1Α) και "Συνηθισμένες (εκ)φράσεις της Φθιώτιδας" (1Β) και σε "Ποικίλες παροιμίες κοινές σ' όλη την Ελλάδα" (2Α) και "Συνηθισμένες (εκ)φράσεις κοινές σ' όλη την Ελλάδα" (2Β) (αλφαβητική κατάταξη). Στις υπόλοιπες κατηγορίες, (2η, 3η, 4η, 5η), [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 7/10

8 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT λόγω του μικρότερου αριθμού που τις αποτελούν, οι παροιμίες και οι φράσεις δεν είναι διαχωρισμένες, για να μην υπάρχουν πολλές υποδιαιρέσεις. Ως προς τις κατηγορίες 2η, 3η και 4η, επειδή για ορισμένα θέματα, που είναι: οι Γυναίκες - τα Παιδιά - οι Γιάννηδες (κατηγορία 2η), τα Ζώα (κατηγορία 3η) και η Θρησκεία (κατηγορία 4η), ο αριθμός από παροιμίες και φράσεις που συγκέντρωσα, ήταν υπολογίσιμος, τις κατέταξα σε χωριστές κατηγορίες (και δεν τις συμπεριέλαβα στην πρώτη (1η) κατηγορία όπου υπάγονται κανονικά). Κατά την κατάταξη έγινε προσπάθεια, σε όλες τις κατηγορίες, οι παροιμίες ή φράσεις που έχουν την ίδια σημασία (αλληγορία) καθώς και όσες αναφέρονται στο ίδιο αντικείμενο ή θέμα με αυτές, να είναι άτυπα συγκεντρωμένες, δηλαδή η μία κάτω από την άλλη. Αυτός ο τρόπος κατάταξης δεν είναι ίσως ο "ορθόδοξος" και είναι απλουστευμένος. Όμως αν ακολουθούσα άλλον πιο αναλυτικό, θα έπρεπε να κατατάξω τις παροιμίες σε πολύ περισσότερες κατηγορίες, πράγμα που θα έκανε τη συλλογή δύσχρηστη. Ειδικά για την 1η (πρώτη) κατηγορία-2/β, δηλαδή για τις "Συνηθισμένες (εκ)φράσεις κοινές σ' όλη την Ελλάδα", επειδή ο αριθμός τους υπερβαίνει τις 600, για ευκολότερη χρήση τους, χρησιμοποίησα το αλφαβητικό σύστημα. Όχι όμως το αυστηρά αλφαβητικό, γιατί τήρησα κι εδώ την παραπάνω αρχή, όσες δηλ. φράσεις έχουν την ίδια σημασία ή αναφέρονται στο ίδιο αντικείμενο ή θέμα, να είναι συγκεντρωμένες. Δηλαδή, στο γράμμα Α, έβαλα όσες φράσεις αρχίζουν από Α, αλλά προσπάθησα να είναι συγκεντρωμένες, αυτές που έχουν την ίδια σημασία ή αναφέρονται στο ίδιο αντικείμενο ή θέμα. Το ίδιο έκανα και με τα υπόλοιπα γράμ ματα του αλφαβήτου. Οι παροιμίες που χρησιμοποιούν πρόσωπο για να μεταδώσουν αυτό που θέλουν, αν και περιλαμβάνουν και τα δύο φύλα, άντρα και γυναίκα, είναι διατυπωμένες στο αρσενικό γένος, επειδή αυτό ήταν το επικρατέστερο. Π.χ. "Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται", περιλαμβάνει και τη φίλη. Το ίδιο συμβαίνει και με τις απαξιωτικές (υποτιμητικές) παροιμίες. Π.χ. "Όποιος βαριέται, πολλά στερεύεται", εννοεί και όποια. Υπάρχουν όμως πολλές παροιμίες απαξιωτικές, οι οποίες, παρόλο που αφορούν και τα δύο φύλα, και παρόλο που ο κανόνας είναι να χρησιμοποιείται στις παροιμίες γενικώς το αρσενικό γένος, είναι διατυπωμένες στο θηλυκό. Σπάνια θα βρεις απαξιωτική παροιμία με παράδειγμα άντρα, όπως π.χ. "Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 8/10

9 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT μου" ή "-Καλημέρα Γιάννη.-Κουκιά σπέρνω". Η διαφορά αυτή, αντικατοπτρίζει την κοινωνικά κατώτερη θέση της γυναίκας, η οποία ως ευάλωτη, χρησιμοποιήθηκε για να κατηγορηθεί αυτός-ή που κάνει κάτι κακό ή που παραλείπει να κάνει κάτι απαραίτητο. Τάχα ότι μόνον οι γυναίκες κάνουν άσχημα πράγματα. Ή ότι έχουν μεγαλύτερη υποχρέωση να τηρούν τα καλά. Ή ότι για τις γυναίκες είναι υποχρεωτική η παροιμία, ενώ για τους άντρες προαιρετική κ.ά., όπως π.χ. η παροιμία "Πότε πρόκοψες καϋμένη; Το Σαββάτο που σημαίνει" (Κατηγορία 2η - Γυναίκες Φθιώτιδας, αριθ. Παροιμίας 18). Την ανδροκρατική κοινωνία και την υποτελή θέση της γυναίκας, φανερώνουν και παροιμίες που αφορούν μόνον τις γυναίκες, όπως, "Η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά", για να τις βάζουν στο φιλότιμο ή αν είναι ειρωνικές να τις ντροπιάζουν και να αποσπούν απ' αυτές περισσότερες υπηρεσίες. Για τις θρησκευτικές παροιμίες, η επίκληση στο Θεό κ.λ.π. δε σημαίνει ότι περιμένουμε... άμεση βοήθεια αλλά, επειδή πιστεύουμε ότι αυτό που λέμε ή κάνουμε ή επιθυμούμε, είναι και το σωστό (το δίκαιο), στο όνομα του Θεού κ.λ.π. βλέπουμε το δίκιο μας κι αυτό επικαλούμαστε. Κεφάλαιο ΔΥΟ Όπως γράφω και στον πρόλογο, πολλές παροιμίες και φράσεις παραπέμπουν σε ρητά, αποφθέγματα, γνωμικά ή θρησκευτικές ρήσεις. Όσα, από τα ρητά κ.λ.π. που ξέρω, μπόρεσα να τα συνδέσω με κάποιες από τις παροιμίες και φράσεις της συλλογής, τα περιέλαβα σε χωριστό κεφάλαιο (ΔΥΟ) και μαζί, την παροιμία, φράση ή τις παροιμίες, φράσεις, που τους αντιστοιχούν. Με τα στοιχεία της καθεμιάς απ' αυτές, ώστε να βρίσκεται εύκολα και η ερμηνεία της. Στην συλλογή περιλαμβάνονται, παροιμίες και φράσεις: 1800 Ρητά, αποφθέγματα, γνωμικά και θρησκευτικές ρήσεις: 106 Ως βοηθήματα για την εργασία αυτή χρησιμοποίησα: 1. Την Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία, Δημητρίου Σ. Λουκάτου, Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα, 1978 και 2. Από την Επετηρίδα του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, 6 τόμο, ετών , όσα αναφέρονται από τον Δημ. Σ. Λουκάτο «Για τα συστήματα και τους τρόπους κατάταξης των παροιμιών» στις σελ. 249 έως 295. Χαρακτηριστικά Βιβλίου - Διαστάσεις: 17 x 24 cm [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 9/10

10 Ημέρ. Εκτύπωσης: Fri May 19 13:36: / GMT - Βάρος: kg [ Export product details as PDF file has been powered by WooCommerce PDF & Print plugin. ] Page 10/10