ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ. της. Έκθεσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς ---

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2014) 38 final ANNEX 16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ της Έκθεσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς --- EL EL

2 ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ Πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς Στρατηγική προσέγγιση. Η διαφθορά δεν θεωρείται σοβαρή απειλή για την κοινωνία του Λουξεμβούργου. Παρά το γεγονός ότι στη χώρα δεν εφαρμόζεται κάποια εθνική στρατηγική καταπολέμησης της διαφθοράς, μη δεσμευτικές πράξεις παρέχουν ένα δεοντολογικό πλαίσιο για τους δικαστές και τα μέλη της κυβέρνησης. Επιπλέον, έχουν καταρτισθεί μη δεσμευτικές πράξεις και κώδικες δεοντολογίας σε ορισμένους τομείς από ιδιωτικές εταιρείες, περιλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών, λογιστικών και ελεγκτικών υπηρεσιών. Ωστόσο, αναμένεται ακόμη η έγκριση κωδίκων δεοντολογίας για τους εκλεγμένους αξιωματούχους. Η ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη αποτελεσματικού ελέγχου στα δημόσια ιδρύματα έχει αυξηθεί το τελευταίο διάστημα: για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της κυβερνητικής κρίσης κατόπιν των καταγγελιών για κατάχρηση εξουσίας και διαφθορά στην εθνική υπηρεσία πληροφοριών. 1 Νομικό πλαίσιο. Το νομικό πλαίσιο του Λουξεμβούργου, το οποίο αποσκοπεί στην πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς, υπέστη μια σειρά σημαντικών μεταβολών τα τελευταία 12 έτη. 2 Οι διατάξεις του ποινικού δικαίου που διέπουν τη διαφθορά τροποποιήθηκαν για τελευταία φορά το 2011, στο πλαίσιο μιας δέσμης νομοθετικών μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς. 3 Μετά την τροποποίηση, η ομάδα κρατών κατά της διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO) επεσήμανε ότι και οι επτά συστάσεις από τον τρίτο γύρο αξιολόγησης σχετικά με τις αξιόποινες πράξεις είχαν εφαρμοστεί πλήρως. 4 Το Λουξεμβούργο ψήφισε διατάξεις σχετικά με το ποινικό μητρώο για τα νομικά πρόσωπα το Παρά το γεγονός ότι η αποδοχή δώρων στις δημόσιες υπηρεσίες απαγορεύεται ρητά, 6 δεν υφίσταται νομικό πλαίσιο που να διέπει τη σύγκρουση συμφερόντων, τις δραστηριότητες ομάδων ειδικών συμφερόντων και την πρόσβαση σε πληροφορίες δημόσιου συμφέροντος, ή υπόκειται μόνο σε περιορισμένη παρακολούθηση. Θεσμικό πλαίσιο. Μια διυπουργική επιτροπή, η επιτροπή για την πρόληψη της διαφθοράς, συστάθηκε το 2007 και συνέρχεται μία φορά κατά μέσο όρο ετησίως. 7 Στο πλαίσιο της αστυνομίας, το Οικονομικό και Χρηματοοικονομικό Τμήμα ειδικεύεται στην καταπολέμηση του οικονομικού και χρηματοοικονομικού εγκλήματος. Ο πέμπτος γύρος αξιολόγησης της ΕΕ επεσήμανε ότι, δεδομένης της σπουδαιότητας του Λουξεμβούργου ως χρηματοοικονομικού κέντρου και όσον αφορά τον πραγματικό φόρτο εργασίας της αστυνομίας του Μεγάλου 1 Rapport de la Commission d enquête sur le Service de Renseignement de l Etat, στη σελίδα pdf. 2 Επισκόπηση της κύριας νομοθεσίας του Λουξεμβούργου για την καταπολέμηση της διαφθοράς: 3 Loi du 13 février 2011 renforçant les moyens de lutte contre la corruption; Recueil de législation A-no. 32., 18 février Έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με το Λουξεμβούργο του τρίτου γύρου αξιολόγησης GRECO RC-III (2010) 4E, εγκρίθηκε στο Στρασβούργο, 11 Ιουνίου 2010 δεύτερη έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με το Λουξεμβούργο «Διαφάνεια της χρηματοδότησης πολιτικών κομμάτων» Greco RC-III (2012) 8E. 5 Loi du 29 mars 2013 relative à l organisation du casier judiciaire et aux échanges d informations extraites du casier judiciaire entre les etats membres de l union européenne 6 Loi du 1er avril 1979 sur le statut de la fonction publique αναφέρεται επίσης στις αρχές της ουδετερότητας και της αμεροληψίας. 7 Βλ. την έκθεση τρίτου σταδίου του ΟΟΣΑ σχετικά με το Λουξεμβούργο, παράγραφος

3 Δουκάτου του Λουξεμβούργου, διαπιστώθηκε ότι η τελευταία είναι εξαιρετικά υποστελεχωμένη στον χρηματοοικονομικό τομέα. 8 Με τον υπάρχοντα αριθμό μελών προσωπικού, η Service de Police Judiciaire (SPJ) δεν φαινόταν να είναι σε θέση να υιοθετήσει μια προληπτική προσέγγιση. Η εισαγγελία του Λουξεμβούργου διαθέτει ένα οικονομικό και χρηματοοικονομικό τμήμα, αν και τα κύρια καθήκοντά της σχετίζονται περισσότερο με το χρηματοοικονομικό έγκλημα γενικά και λιγότερο με τη διαφθορά. 9 Δημοσκοπήσεις Έρευνες αντιλήψεων. Το 42% των ερωτηθέντων στο πλαίσιο της έρευνας του Ειδικού Ευρωβαρόμετρου του 2013 θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στο Λουξεμβούργο (αρκετά μικρότερο ποσοστό από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται σε 76%). 10 Η εμπειρία της διαφθοράς. Η διαφθορά μικρής κλίμακας φαίνεται να είναι ανύπαρκτη, καθώς σχεδόν κανείς από τους ερωτηθέντες δεν δήλωσε ότι αναμενόταν από αυτόν να προβεί σε δωροδοκία τους τελευταίους 12 μήνες (1%) (μέσος όρος ΕΕ: 4 %). 11 Η συντριπτική πλειονότητα δεν έχει υπάρξει μάρτυρας περιστατικών διαφθοράς (94%) και 92% εξ αυτών δεν θεώρησαν ότι πλήττονται από τη διαφθορά στην καθημερινή τους ζωή (μέσος όρος ΕΕ: 70%). Έρευνες για επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2013 για τις επιχειρήσεις 12, η διαφθορά αποτελούσε εμπόδιο για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας για το 30% των ερωτηθέντων (έναντι του μέσου όρου της ΕΕ που ανέρχεται σε 46%), ενώ ο νεποτισμός και η πατρωνία φαίνεται ότι δημιουργούν περισσότερες ανησυχίες, δεδομένου ότι το 47% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι αποτελούν εμπόδιο για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας πρόκειται για ποσοστό που υπερβαίνει τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται σε 41%. Η ίδια έρευνα αποκάλυψε ότι 22% όσων συμμετείχαν στην ανάθεση δημόσιων συμβάσεων τα τρία τελευταία έτη ανέφεραν ότι αποκλείστηκαν από την ανάθεση λόγω διαφθοράς, σε αντίθεση με τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται σε 32%. Ερωτηθέντες στο Λουξεμβούργο έκαναν λόγο για προδιαγραφές προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες εταιρείες στο 44% των περιπτώσεων. Το 40% ανέφερε ότι οι προσυνεννοημένες προσφορές αποτελούν ευρέως διαδεδομένη πρακτική, ενώ το 42% των ερωτηθέντων επεσήμανε συγκρούσεις συμφερόντων κατά την αξιολόγηση των προσφορών και το 36% ασαφή κριτήρια επιλογής ή αξιολόγησης. Τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ. Σύμφωνα με τον παγκόσμιο δείκτη ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, το Λουξεμβούργο κατατάσσεται, μεταξύ 152 χωρών, στην 22η θέση των πλέον ανταγωνιστικών οικονομιών παγκοσμίως. 13 Παράπλευρα ζητήματα 8 Έκθεση αξιολόγησης για τον πέμπτο γύρο των αμοιβαίων αξιολογήσεων «Οικονομικό έγκλημα και οικονομικές έρευνες» Έκθεση για το Λουξεμβούργο, σ. 35, /3/10 REV 3, Βρυξέλλες, 17 Μαΐου Έκθεση αξιολόγησης για τον πέμπτο γύρο των αμοιβαίων αξιολογήσεων «Οικονομικό έγκλημα και οικονομικές έρευνες» Έκθεση για το Λουξεμβούργο, σ. 35, /3/10 REV 3, Βρυξέλλες, 17 Μαΐου Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 397 του Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 397 του Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 374 του

4 Ιδιωτικός τομέας. Το Λουξεμβούργο έχει μεταφέρει την απόφαση-πλαίσιο 2003/568/ΔΕΥ για την καταπολέμηση της δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα. 14 Όσον αφορά τη δωροδοκία αλλοδαπών, το 2011 ο ΟΟΣΑ αναγνώρισε τις προσπάθειες του Λουξεμβούργου να συμμορφωθεί με τη Σύμβαση για την καταπολέμηση της δωροδοκίας, αλλά κάλεσε επίσης το Λουξεμβούργο να εντείνει τις προσπάθειές του για τον εντοπισμό και τη δίωξη υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών. Από τον Μάρτιο του 2010, το νομικό πλαίσιο του Λουξεμβούργου επιτρέπει την άσκηση ποινικών διώξεων και κατά εταιρειών που εμπλέκονται σε τέτοια αδικήματα. 15 Ο ΟΟΣΑ εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα και την αποτελεσματικότητα της επιβολής του νόμου κατά τη δίωξη υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών και επεσήμανε ελλείψεις στην ποινική νομοθεσία. 16 Συνέστησε την επανεξέταση της παραγραφής του αδικήματος της δωροδοκίας αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών, την επανεξέταση της προστασίας που παρέχεται στους καταγγέλλοντες δυνάμει της νομοθεσίας του Λουξεμβούργου και την αύξηση της ευαισθητοποίησης τόσο του δημόσιου τομέα όσο και του τομέα των επιχειρήσεων όσον αφορά την καταγγελία περιστατικών δωροδοκίας αλλοδαπών. 17 Το 2013, ο ΟΟΣΑ αναγνώρισε τις προσπάθειες για την αύξηση της ευαισθητοποίησης. Ωστόσο, επεσήμανε επίσης ότι δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα και των διατάξεων σχετικά με την ευθύνη των νομικών προσώπων. 18 Τραπεζικά δεδομένα και επιβολή του νόμου. Η παραβίαση του τραπεζικού απορρήτου συνιστά έγκλημα. Κατ εξαίρεση, επιτρέπεται η μεταβίβαση τραπεζικών δεδομένων σε περιπτώσεις που ορίζει η νομοθεσία, μεταξύ άλλων, για ποινικές διαδικασίες. 19 Το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο του Λουξεμβούργου προβλέπει τη διάθεση στοιχείων κυριότητας, καθώς και λογιστικών και τραπεζικών στοιχείων, αλλά οι αρχές δεν έκαναν χρήση των εξουσιών τους για τη συλλογή και εφαρμογή πληροφοριών για την απόκτηση των ζητούμενων πληροφοριών σε όλες τις περιπτώσεις. 20 Η έκθεση του ΟΟΣΑ σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς επιβεβαίωσε τον Σεπτέμβριο του 2013 ότι, όσον αφορά τις έρευνες και τις διώξεις, το Λουξεμβούργο δεν είχε λάβει μέτρα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε τραπεζικά και φορολογικά στοιχεία από αρχές επιβολής του νόμου, μεταξύ άλλων, μέσω αποσαφήνισης των κριτηρίων του «εξαιρετικού χαρακτήρα», ήτοι της προϋπόθεσης για την έγκριση της πρόσβασης του ανακριτή στα εν λόγω στοιχεία. 21 Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να 14 Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 9 της απόφασης-πλαισίου αριθ. 2003/568/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 22ας Ιουλίου 2003, για την καταπολέμηση της δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα: 15 Πράξη της 3ης Μαρτίου 2010 που τροποποιεί τον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας βλ. σ Προς παρακολούθηση: γραπτή παρακολούθηση αναμένεται να δημοσιευθεί τον Οκτώβριο, ορισμένες συστάσεις φέρεται να έχουν εφαρμοστεί. 18 Λουξεμβούργο: Παρακολούθηση της έκθεσης τρίτου σταδίου και των συστάσεων (Σεπτέμβριος 2013) %2920/FINAL&docLa nguage=en. 19 Άρθρο 41. L obligation au secret professionnel ; Loi du 5 avril 1993 relative au secteur financier Έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο «Παγκόσμιο φόρουμ για τη φορολογική διαφάνεια: Νέες εκθέσεις επανεξετάζουν την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ δικαιοδοσιών», με ημερομηνία 31 Ιουλίου και για την έκθεση χώρας του ΟΟΣΑ σχετικά με το Λουξεμβούργο από τις 31 Ιουλίου 2013 βλ Βλ. την παρακολούθηση της σύστασης 4(α) στο: Λουξεμβούργο: Παρακολούθηση της έκθεσης τρίτου σταδίου και των συστάσεων (Σεπτέμβριος 2013) %2920/FINAL&docLa nguage=en. 4

5 εκδώσει νέους κανόνες που θα επιτρέπουν την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στην ΕΕ, αρχής γενομένης από το Καταγγελίες δυσλειτουργιών. Τον Φεβρουάριο του 2011, το Λουξεμβούργο ψήφισε νομοθεσία σχετικά με τις καταγγελίες δυσλειτουργιών ως μέρος της δέσμης μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία περιελάμβανε τροποποιήσεις του εργατικού κώδικα και του νόμου περί των δημόσιων υπηρεσιών. 23 Η νομοθεσία δεν προβλέπει κάποιον ανεξάρτητο φορέα που θα εξετάζει τους ισχυρισμούς διαφθοράς από καταγγέλλοντες, αλλά απαγορεύει πράξεις προκατάληψης και καταστολής έναντι υπαλλήλων που καταγγέλλουν περιστατικά διαφθοράς. Ορθή πρακτική: ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην προστασία των καταγγελλόντων Μια ανοικτή τηλεφωνική γραμμή, μέσω της οποίας το κοινό έχει τη δυνατότητα να προβαίνει σε ανώνυμες καταγγελίες, λειτουργεί από τη Διεθνή Διαφάνεια Λουξεμβούργου. Η εν λόγω γραμμή λαμβάνει κρατική επιδότηση. Σύμφωνα με τη νομοθεσία του Λουξεμβούργου, οι καταχωρημένες ενώσεις που εκπροσωπούν δημόσια συμφέροντα έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν σε ποινικές διαδικασίες στο πλαίσιο υποθέσεων που αφορούν την παράνομη λήψη συμφέροντος, τη διαφθορά ή την κατάχρηση επιρροής. Κάθε ένωση που επιθυμεί να ασκήσει το εν λόγω δικαίωμα σε μια ποινική διαδικασία οφείλει να υποβάλει αίτηση έγκρισης στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Δεδομένου ότι η Διεθνής Διαφάνεια Λουξεμβούργου έχει αποκτήσει αυτό το καθεστώς, είναι σε θέση να διαχειρίζεται υποθέσεις που της παρουσιάζουν δυνητικοί καταγγέλλοντες και κατόπιν να εκπροσωπεί το δημόσιο συμφέρον στις ποινικές διαδικασίες, διατηρώντας απόρρητη την ταυτότητα του καταγγέλλοντος. Διαφάνεια των ομάδων ειδικών συμφερόντων. Οι ομάδες ειδικών συμφερόντων δεν αποτελούν αντικείμενο κανονιστικών ρυθμίσεων στο Λουξεμβούργο. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη υποχρέωση για την καταχώριση των εκπροσώπων ομάδων ειδικών συμφερόντων ή την ενημέρωση σχετικά με τις επαφές μεταξύ δημοσίων υπαλλήλων και εκπροσώπων ομάδων ειδικών συμφερόντων. 2. ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ Χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων Τα πολιτικά κόμματα χρηματοδοτούνται κατά κύριο λόγο από το κράτος, ενώ μόνο μικρό τμήμα του προϋπολογισμού προέρχεται από δωρεές από φυσικά πρόσωπα. Απαγορεύονται οι δωρεές από ανώνυμους χρηματοδότες και νομικά πρόσωπα σε κόμματα. Σύμφωνα με τη νομοθεσία περί της χρηματοδότησης πολιτικών κομμάτων που ψηφίστηκε το 2007, οι χρηματοδότες και το χρηματοπιστωτικό ισοζύγιο των κομμάτων δημοσιοποιούνται και είναι προσπελάσιμα στον δικτυακό τόπο της Βουλής των Αντιπροσώπων. 24 Η συμμόρφωση με τους κανόνες διαφάνειας αποτελεί προϋπόθεση για τη δημόσια χρηματοδότηση. 25 Το ολικό ισοζύγιο, οι δαπάνες και τα εισοδήματα, περιλαμβανομένων όλων των δωρεών άνω των 250 ευρώ, υπόκεινται επίσης σε έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Στην πιο πρόσφατη έρευνα Loi du 13 février 2011 renforçant les moyens de lutte contre la corruption; Recueil de législation A-no. 32., 18 février Loi du 21 décembre 2007 portant réglementation du financement des partis politiques. 5

6 του Ευρωβαρόμετρου, 57% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι η διαφάνεια και η εποπτεία της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων είναι ανεπαρκείς πρόκειται για ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται σε 67%. 26 Κατά τον τρίτο γύρο αξιολόγησης της GRECO, το 2007, σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, διατυπώθηκαν 10 συστάσεις. Μία από τις σημαντικότερες ελλείψεις του συστήματος κατά τη στιγμή της ψήφισης του νόμου περί της χρηματοδότησης πολιτικών κομμάτων το 2007 ήταν ότι οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι δεν υπόκεινταν στους κανονισμούς και ότι η χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών από τα πολιτικά κόμματα δεν ρυθμιζόταν με επαρκώς λεπτομερή τρόπο, όπως επεσήμανε η GRECO. 27 Κυρίως λόγω των αλλαγών στον νόμο, το 2011, το Λουξεμβούργο έχει αυξήσει τις επιβαλλόμενες κυρώσεις και έχει ενισχύσει περαιτέρω τη διαφάνεια. 28 Το 2012, η GRECO επεσήμανε ότι τέσσερις από τις 10 συστάσεις δεν είχαν ικανοποιηθεί πλήρως 29, αλλά επιδοκίμασε τη σημαντική πρόοδο που είχε σημειωθεί χάρη στις νομοθετικές τροποποιήσεις του Ως παράδειγμα προόδου αναφέρεται η υιοθέτηση μιας τυποποιημένης μορφής για τους λογαριασμούς των πολιτικών κομμάτων, η κατάρτιση του προσωπικού των κομμάτων και οι τροποποιήσεις του εκλογικού νόμου που ρυθμίζει τη χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών. Παρόλα αυτά, η GRECO επεσήμανε ότι το Λουξεμβούργο δεν είχε κατορθώσει να αντιμετωπίσει μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν τη χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών (μεταξύ άλλων σε τοπικό επίπεδο), και επεσήμανε ότι το ακριβές πεδίο εφαρμογής των καθηκόντων λογιστικής των πολιτικών κομμάτων δεν έχει προσδιορισθεί ακόμη επαρκώς όσον αφορά τις διάφορες δομές που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα κόμματα (π.χ. όργανα τύπου και οι αρμόδιες ενώσεις για τη διαχείριση υποθέσεων των κομμάτων). Η GRECO επεσήμανε ότι τα κόμματα, οι κατάλογοι και υποψήφιοι που δεν λάμβαναν δημόσια επιδότηση δεν υπάγονταν στη νομοθεσία, ενώ οι τελευταίοι εξακολουθούν να μην καλύπτουν τις τοπικές εκλογές ή να προσδιορίζουν τον βαθμό κατά τον οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το εισόδημα και οι δαπάνες που σχετίζονται με τις εν λόγω εκλογές. Επιπλέον, επεσήμανε την απουσία ενός εποπτικού μηχανισμού που θα εφαρμόζεται ειδικά για τους λογαριασμούς προεκλογικών εκστρατειών, επεσήμανε ασυνέπειες στους κανόνες για τις κυρώσεις, καθώς και την έλλειψη σαφήνειας όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής των καθηκόντων λογιστικής των πολιτικών κομμάτων, απηύθυνε έκκληση για τη χορήγηση νομικής προσωπικότητας στα πολιτικά κόμματα και αναφέρθηκε σε κενά στα εργαλεία για την εποπτεία των δηλώσεων δωρεών που λαμβάνουν οι βουλευτές. Ως εκ τούτου, η GRECO συνέστησε την υπαγωγή των δωρεών προς εκλεγμένους αντιπροσώπους στη γενική νομοθεσία σχετικά με τη χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων και προεκλογικών εκστρατειών, ή την απαγόρευση των δωρεών από νομικά πρόσωπα προς βουλευτές. 30 Συγκρούσεις συμφερόντων Τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης υποχρεούνται να δηλώνουν τις αμειβόμενες δραστηριότητές τους. Δεδομένου ότι οι βουλευτές δεν είναι επαγγελματίες, μπορούν να 26 Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 397 του Τρίτος γύρος αξιολόγησης, έκθεση αξιολόγησης για το Λουξεμβούργο σχετικά με τη «Διαφάνεια της χρηματοδότησης πολιτικών κομμάτων» έκθεση αξιολόγησης III της Greco (2007) 6E θέμα II Στρασβούργο, 13 Ιουνίου Loi du 16 décembre portant modification de la loi du 21 décembre 2007 portant réglementation du financement des partis politiques; 2. portant modification de la loi électorale modifiée du 18 février Δεύτερη έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με το Λουξεμβούργο 30 Δεύτερη έκθεση συμμόρφωσης σχετικά με το Λουξεμβούργο Παράγραφοι Με την προτροπή προς το Λουξεμβούργο να συνεχίσει την εξέταση αυτού του ζητήματος, το επιχείρημα αυτό διατυπώθηκε ξανά στον τέταρτο γύρο αξιολόγησης, βλ. σελίδα 18. 6

7 διατηρούν το αρχικό επάγγελμά τους, εφόσον αυτό δεν ασκείται στον δημόσιο τομέα, και τους χορηγείται άδεια προκειμένου να μπορούν να εκτελούν τα καθήκοντά τους ως βουλευτές. Είναι επίσης δυνατή η διατήρηση αξιώματος ταυτόχρονα στο εθνικό κοινοβούλιο και στην τοπική αυτοδιοίκηση, κάτι που αποτελεί συνήθη πρακτική. Δεν είναι υποχρεωτική η αποχή από τη λήψη αποφάσεων σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, είτε έχει δηλωθεί είτε όχι, και δεν έχουν θεσπιστεί γενικοί κανόνες για τη διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων. 31 Ως εκ τούτου, η δήλωση εισοδήματος χρησιμοποιείται για την παροχή διαφάνειας σε σχέση με το εισόδημα των βουλευτών από διάφορες πηγές. Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές δεν παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία των βουλευτών. Δεν έχουν θεσπιστεί κανόνες σχετικά με την αποδοχή πολύτιμων δώρων ή παρόμοιων παροχών από πλευράς των εκλεγμένων αξιωματούχων. Δεν υφίσταται κάποιο σύστημα δημοσιοποίησης περιουσιακών στοιχείων ούτε για τους τοπικούς εκλεγμένους αξιωματούχους. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους βουλευτές, οι τοπικοί εκλεγμένοι αξιωματούχοι δεν υποχρεούνται να δηλώνουν τα εισοδήματά τους από άλλες πηγές. Ο πρώην Διαμεσολαβητής του Λουξεμβούργου, στην έκθεση δραστηριοτήτων , επεσήμανε την αύξηση του αριθμού των καταγγελιών που αφορούν πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, προ πάντων σε τοπικό επίπεδο. Απηύθυνε έκκληση για μεγαλύτερη επαγρύπνηση και για τη σοβαρή εξέταση κάθε καταγγελίας. 32 Στον πρόσφατο τέταρτο γύρο αξιολόγησης, η GRECO εξέφρασε ανησυχίες για την έλλειψη κανόνων σχετικά με τα δώρα και παρόμοιες παροχές. Η GRECO διαπίστωσε επίσης ότι εξακολουθεί να απαιτείται επέκταση των κανόνων σχετικά με τις δηλώσεις συμφερόντων και περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να αποσαφηνιστεί περαιτέρω το ασυμβίβαστο, ιδίως όσον αφορά πολιτικούς που είναι μέλη διοικητικών συμβουλίων ιδιωτικών εταιρειών. Η αδυναμία του συστήματος οφειλόταν επίσης εν μέρει στον εθελοντικό χαρακτήρα του καθώς, σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της Βουλής των Αντιπροσώπων, όλα τα μέλη οφείλουν να γνωστοποιούν το επάγγελμά τους ή κάθε άλλη αμειβόμενη θέση ή δραστηριότητα, καθώς και την οικονομική στήριξη από τρίτους υπό προσωπική τους ευθύνη. Ιδίως λόγω του γεγονότος ότι δεν υφίσταται κάποιος μηχανισμός επαλήθευσης για τον έλεγχο των συγκρούσεων συμφερόντων και του αδικαιολόγητου πλουτισμού, η GRECO θεώρησε ότι το σύστημα δήλωσης εισοδήματος είναι «ανεπαρκές και αναξιόπιστο». 33 Το σύστημα δεν λαμβάνει επίσης υπόψη τα συμφέροντα συγγενών ή άλλων προσώπων που συνδέονται στενά με τους βουλευτές. Ορισμένες από αυτές τις ανησυχίες μπορεί να αντιμετωπισθούν μόλις ψηφιστεί ο κώδικας δεοντολογίας για τη Βουλή των Αντιπροσώπων, ο οποίος καταρτίστηκε το 2013, με σκοπό την πρόληψη συγκρούσεων συμφερόντων. 34 Αφορμή για την κατάρτιση του σχεδίου του κώδικα δεοντολογίας αποτέλεσε μια κοινοβουλευτική έρευνα για υποτιθέμενη δωροδοκία σε δύο ανταγωνιστικά δομικά έργα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την έκκληση για μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. 35 Στις 13 Οκτωβρίου 2011, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε ομόφωνα μια απόφαση για την κατάρτιση ενός κώδικα δεοντολογίας για «δημόσιους λειτουργούς, πολιτικούς αντιπροσώπους και μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης και της εθνικής κυβέρνησης, με σκοπό 31 Τέταρτος γύρος αξιολόγησης Πρόληψη της διαφθοράς όσον αφορά βουλευτές, δικαστές και εισαγγελείς. Παράγραφοι 31, 39, 41, 50 και επ. Έκθεση αξιολόγησης IV (2012) 9E της GRECO σ Πρόληψη της διαφθοράς όσον αφορά βουλευτές, δικαστές και εισαγγελείς. Τέταρτος γύρος αξιολόγησης, έκθεση αξιολόγησης IV της Greco (2012) 9E, σ Avant projet d un Code de conduite des députés luxembourgeois en matière d intérêts financiers et de conflits d intérêts 5 Μαρτίου 2013; 35 Exposé des motifs Avant projet d un Code de conduite des députés luxembourgeois en matière d intérêts financiers et de conflits d intérêts 5 Μαρτίου 2013; 7

8 τη διαφύλαξη των αξιών του τομέα των δημόσιων υπηρεσιών του Λουξεμβούργου και την αποφυγή μελλοντικών συγκρούσεων συμφερόντων». 36 Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός δεσμεύτηκε ξανά να εγκρίνει έναν κώδικα δεοντολογίας για τους βουλευτές. 37 Ο κώδικας δεοντολογίας για τα μέλη της κυβέρνησης, ο οποίος είχε εγκριθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, τον Μάρτιο του 2013, αναμενόταν να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου Η νέα κυβέρνηση εξετάζει την πιθανότητα να θεσπίσει νομοθεσία αντί για κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου να καλύψει αυτόν τον τομέα. 39 Επιπλέον, η νομοθεσία του Λουξεμβούργου δεν απαγορεύει τις συγκρούσεις συμφερόντων στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων ούτε καθορίζει κανόνες για τις περιόδους αναμονής για τους δημόσιους υπαλλήλους που αποδέχονται την απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα. Δεν υφίστανται επίσης κώδικες δεοντολογίας για τους δημόσιους υπαλλήλους (με εξαίρεση τη ρυθμιστική αρχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών) ούτε μηχανισμοί για τον έλεγχο των συγκρούσεων συμφερόντων των δημόσιων υπαλλήλων. Η απουσία αυτών των κανόνων και μηχανισμών, σε συνδυασμό με την απουσία κανόνων σχετικά με την πρόσβαση σε πληροφορίες δημόσιου συμφέροντος (βλ. κατωτέρω), εγείρει ερωτήματα σε σχέση με τη γενική διαφάνεια και την ανθεκτικότητα στον κίνδυνο διαφθοράς στο πλαίσιο αλληλεπιδράσεων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Τον Σεπτέμβριο του 2013, πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ της ρυθμιστικής αρχής του τομέα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και του δημόσιου τομέα οδήγησαν στην ανταλλαγή επιστολών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Λουξεμβούργου. Διαπιστώθηκε ότι ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών, που είναι επίσης πρόεδρος της ρυθμιστικής αρχής του τομέα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (CSSF), είναι ταυτόχρονα μέλος του διοικητικού συμβουλίου μιας από τις τρεις συστημικές τράπεζες και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Χρηματιστηρίου του Λουξεμβούργου. Η ρυθμιστική αρχή, ο πρωθυπουργός 40 και ο υπουργός Οικονομικών δεν θεωρούν ότι υφίσταται στην περίπτωση αυτή σύγκρουση συμφερόντων, αλλά δεν αμφισβητούν το γεγονός ότι ο εν λόγω δημόσιος υπάλληλος κατέχει αυτές τις θέσεις. 41 Στη συνέχεια, ακολούθησε ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέσω της επιστολής της 20ής Σεπτεμβρίου Η κυβέρνηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εν λόγω άτομο συμμορφωνόταν με τους νομικούς κανόνες και δεν παραβίαζε οποιοδήποτε καθήκον, παρά το γεγονός ότι αναλάμβανε διάφορες δραστηριότητες τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα και στον τομέα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Διαφάνεια και πρόσβαση σε πληροφορίες Το Λουξεμβούργο είναι ένα από τα ελάχιστα κράτη μέλη της ΕΕ που εξακολουθούν να μην ρυθμίζουν τις προϋποθέσεις για την πρόσβαση σε πληροφορίες δημόσιου συμφέροντος. Ήδη 36 Se racheter une bonne conduite. Le Jeudi, Παρά το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι αισθάνεται να δεσμεύεται από τον κώδικα δεοντολογίας, ο κώδικας δεν έχει δημοσιευθεί επίσημα στην τελική έκδοσή του και δεν έχουν ληφθεί μέτρα για τη δήλωση της θέσης του σε ισχύ. Το σχέδιο έκδοσης διατίθεται στη διεύθυνση: 13.pdf Κυβέρνηση στις 20 Σεπτεμβρίου 2013: reponse-premier-barnier/index.html. 41 CSSF στις 13 Σεπτεμβρίου 2013: 42 Κυβέρνηση στις 20 Σεπτεμβρίου 2013: reponse-premier-barnier/barnier-protinvest_20_09_13.pdf. 8

9 τον Ιούνιο του είχε κατατεθεί στο Κοινοβούλιο ένα πρώτο σχέδιο του νόμου περί της ελευθερίας πρόσβασης σε πληροφορίες, αλλά δεν ψηφίστηκε ποτέ. 44 Τον Δεκέμβριο του 2011, το Conseil d Etat εξέδωσε γνώμη σχετικά με το σχέδιο και το έστειλε πίσω στην εξειδικευμένη κοινοβουλευτική επιτροπή τον Μάρτιο του 2012, όπου και παραμένει έως σήμερα. Ένα άλλο νομοσχέδιο σχετικά με την πρόσβαση σε έγγραφα κατατέθηκε στο Κοινοβούλιο στις 5 Φεβρουαρίου 2013, αλλά δεν είχε ψηφιστεί έως τον Ιανουάριο του Το νομοσχέδιο προέβλεπε την ελεύθερη πρόσβαση σε διοικητικά έγγραφα χωρίς να απαιτείται προσωπικό συμφέρον εκ μέρους του αιτούντος προσώπου. Το νομοσχέδιο περιορίζει την πρόσβαση σε μια σειρά περιπτώσεων, μεταξύ άλλων, όταν το αίτημα συνιστά απειλή για την ιδιωτική ζωή ενός προσώπου, για νομικώς προστατευόμενα απόρρητα, για το απόρρητο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων από την κυβέρνηση και άλλες αρχές, καθώς και για τα εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα του Λουξεμβούργου. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, οι αρχές θα πρέπει να επεξεργάζονται το αίτημα εντός ενός μήνα. Έως την ψήφιση της εν λόγω νομοθεσίας, παραμένουν πολλά ερωτήματα σε σχέση με την πρόσβαση σε πληροφορίες και έγγραφα δημόσιου συμφέροντος, όπως το ποιος δικαιούται να έχει πρόσβαση και σε τι είδους διοικητικά έγγραφα, οι προϋποθέσεις άρνησης και οι προθεσμίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ένα άτομο δεν είναι σε θέση να αποδείξει με στοιχεία το προσωπικό συμφέρον του από την πρόσβαση στο έγγραφο, πλέον είναι πιθανή η απόρριψη του αιτήματος ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Το Λουξεμβούργο θεωρείται μια χώρα όπου η διαφθορά μικρής κλίμακας δεν αποτελεί πρόβλημα και όπου εφαρμόζονται συστήματα για την αποτροπή της διαφθοράς στις δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, η απουσία κανόνων σχετικά με την πρόσβαση σε πληροφορίες και σχετικά με τις ομάδες ειδικών συμφερόντων, καθώς και η έλλειψη πολιτικής «περιστρεφόμενης πόρτας» αυξάνουν τον κίνδυνο συγκρούσεων συμφερόντων και άλλων μη εντοπιζόμενων περιστατικών διαφθοράς. Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μεγαλύτερη πρόοδος για τη βελτίωση των κανόνων σχετικά με τις συγκρούσεις συμφερόντων των δημόσιων λειτουργών και για την ενίσχυση της διαφάνειας και της πρόσβασης σε πληροφορίες δημόσιου συμφέροντος. Τα ακόλουθα σημεία χρήζουν περαιτέρω προσοχής: Αποσαφήνιση των εφαρμοστέων υποχρεώσεων λογιστικής και του πεδίου εφαρμογής των καθηκόντων λογιστικής των πολιτικών κομμάτων για τη συμπερίληψη όλων των δομών που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τα κόμματα. Θέσπιση ενός εποπτικού μηχανισμού που θα εφαρμόζεται ειδικά στους λογαριασμούς προεκλογικών εκστρατειών και στη χρηματοδότηση μεμονωμένων υποψηφίων, και ευθυγράμμιση 43 Proposition de loi concernant la liberté d accès à l information /04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gXI5ewIE8TIwN302BXA6Og0CDPIF8TY_cQA_2CbEdFAF1Ik60!/. 44 Αναμένοντας τη διαφάνεια στο Λουξεμβούργο: Έντεκα χρόνια και οι προσπάθειες συνεχίζονται Μαδρίτη, 20 Ιουνίου Προτροπή προς το Λουξεμβούργο να καταβάλει εκ νέου προσπάθειες για την ψήφιση του νόμου περί της ελευθερίας της πληροφορίας 24 Ιουνίου Projet de loi relative a l acces des citoyens aux documents détenus par l administration; no Chambre des deputes για τις εργασίες σε εξέλιξη, βλ Για την περιγραφή της επικρατούσας κατάστασης, περιλαμβανομένης της προϋπόθεσης απόδειξης προσωπικού συμφέροντος, βλ. την επεξηγηματική έκθεση που επισυνάπτεται στο προαναφερόμενο νομοσχέδιο. 9

10 των κανόνων σχετικά με τις δωρεές από νομικά πρόσωπα προς μεμονωμένους υποψηφίους με τους κανόνες που ισχύουν για τα κόμματα. Διασφάλιση της επαλήθευσης μέσω ανεξάρτητου μηχανισμού των συγκρούσεων συμφερόντων εκλεγμένων αξιωματούχων και δημόσιων υπαλλήλων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Ψήφιση νομοθεσίας σχετικά με την πρόσβαση σε δημόσιες πληροφορίες που θα θεμελιώνει με σαφήνεια την υποχρέωση των δημόσιων αρχών να παρέχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και έγγραφα δημόσιου συμφέροντος, και προσδιορισμός των προϋποθέσεων υπό τις οποίες είναι δυνατή η απόρριψη των σχετικών αιτημάτων. Αύξηση των μέσων που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του χρηματοπιστωτικού και οικονομικού εγκλήματος, περιλαμβανομένων εκείνων εντός του δικαστικού σώματος και της αστυνομίας, για τη διασφάλιση της ανάλογης ανταπόκρισης στους κινδύνους, σύμφωνα με τη σπουδαιότητα του Λουξεμβούργου ως χρηματοοικονομικού κέντρου. 10