Αρχαία Γλώσσα Ιλιάδα Λογοτεχμία

Transcript

1 Αρχαία Γλώσσα Ιλιάδα Λογοτεχμία Β Γυμνασίου Δημήτρης Μητρούσκας Φιλόλογος

2 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε ΝΑ Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Ενότητα 1. Σελ. 3 Ενότητα 2. Σελ 4 Ενότητα 3. Σελ. 5 Ενότητα 4. Σελ. 6 Ενότητα 5. Σελ. 7 Ενότητα 6. Σελ. 8 Ενότητα 7. Σελ. 9 Ενότητα 8. Σελ. 10 Ενότητα 9. Σελ. 11 Ενότητα 10 Σελ. 12 Ενότητα 11 Σελ. 13 Ενότητα 12 Σελ. 14 Ενότητα 13 Σελ. 15 Ενότητα 14 Σελ. 16 Ενότητα 15 Σελ. 17 Ενότητα 16 Σελ. 18 Ενότητα 17 Σελ. 19 Ενότητα 18 Σελ. 20 Β. ΘΕΩΡΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ Ενότητα 1. Σελ. 21 Ενότητα 2. Σελ. 23 Ενότητα 3. Σελ. 26 Ενότητα 4. Σελ. 28 Ενότητα 5. Σελ. 30 Ενότητα 6. Σελ. 32 Ενότητα 7. Σελ. 34 Ενότητα 8. Σελ. 36 Ενότητα 9. Σελ. 38 Γ. ΙΛΙΑΔΑ Ραψωδία Α 1-53 Σελ.39 Ραψωδία Α Σελ.40 Ραψωδία Α α..Σελ.43 Ραψωδία Α Σελ.44 Ραψωδία Γ Σελ.45 Ραψωδία Ε Σελ.47 Ραψωδία Ζ Σελ.48 Ραψωδία Η Σελ.49 Ραψωδία Ι Σελ.50 Ραψωδία Ο Σελ.52 Ραψωδία Π Σελ.53 Ραψωδία Σ Σελ.55 Ραψωδία Τ Σελ.56 Ραψωδία Χ Σελ.57 Ραψωδία Ω Σελ.58 Ραψωδία Ω Σελ.59 1 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

3 Δ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο...σελ.60 Να 'σαι καλά, δάσκαλε Σελ.62 Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ Σελ.64 Ένας αριθμός Σελ 66 Και πάλι στο σχολείο.σελ.68 Ο μικρός πρίγκιπας και η αλεπού...σελ 70 Θερμοπύλες..Σελ.72 Όμως ο μπαμπάς δεν ερχόταν.. Σελ.73 Για ένα παιδί που κοιμάται Σελ.76 Γραφείον ευρέσεως εργασίας Σελ.77 2 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

4 Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Ἀνὴρ γένει Μάρδος παῖδας εἶχεν ἑπτά. Ενότητα 1 η Πατρική δικαιοσύνη Τούτων ὁ νεώτατος κακὰ πολλὰ τοὺς ἄλλους εἰργάζετο. Καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἐπειρᾶτο αὐτὸν ὁ πατὴρ ῥυθμίζειν λόγῳ ἐπεὶ δὲ οὒκ ἐπείθετο, πρὸς τοὺς δικαστὰς ἤγαγε καὶ ὅσα αὐτῷ ἐτετόλμητο ἀκριβῶς κατηγόρησε, καὶ ᾔτει παρὰ τῶν δικαστῶν ἀποκτεῖναι τὸν νεανίσκον. Οἱ δὲ ἐξεπλάγησαν καὶ ἀμφοτέρους ἐπὶ τὸν βασιλέα Ἀρταξέρξην ἤγαγον. Τὰ αὐτὰ δὲ λέγοντος τοῦ Μάρδου, βασιλεὺς ἔφη: «Εἶτα τολμήσεις τὸν υἱὸν ἀποθνῄσκοντα ὑπομεῖναι;» Ὁ δὲ ἔφη «πάντων μάλιστα ἐπεὶ καὶ ὅταν τῶν φυομένων θριδακινῶν τάς ἐκφύσεις τὰς πικρὰς ἀφαιρῶ, οὐδὲν ἡ μήτηρ αὐτῶν λυπεῖται, ἀλλὰ θάλλει μᾶλλον καὶ γλυκίων γίνεται». Ταῦτα ἀκούσας Ἀρταξέρξης ἐπῄνεσε μὲν τὸν ἄνδρα καὶ τῶν βασιλικῶν δικαστῶν ἐποίησεν ἕνα, εἰπὼν ὅτι ὁ περὶ τῶν ἰδίων παίδων οὕτω δικαίως ἀποφαινόμενος πάντως καὶ ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις ἀκριβής ἔσται δικαστὴς καὶ ἀδέκαστος, ἀφῆκε δὲ καὶ τὸν νεανίαν τῆς τιμωρίας, ἀπειλῶν αὐτῷ θανάτου, ἐὰν ἀδικῶν φωραθῇ ἕτερα. Ένας άντρας, Μάρδος στην καταγωγή είχε επτά παιδιά. Από αυτούς ο πιο νέος προκαλούσε πολλά κακά στους άλλους. Και αρχικά ο πατέρας του προσπαθούσε να τον συνετίσει με τα λόγια επειδή όμως δεν πειθόταν, τον οδήγησε μπροστά στους δικαστές και τον κατηγόρησε για όσα αυτός είχε αποτολμήσει, και ζητούσε από τους δικαστές να εκτελέσουν το νέο. Αυτοί έμειναν έκπληκτοι και οδήγησαν και τους δυο στο βασιλιά Αρταξέρξη. Κι ενώ ο Μάρδος έλεγε τα ίδια, ο βασιλιάς είπε: «Αλήθεια, θα έχεις το θάρρος να αντέξεις να πεθαίνει ο γιος σου;» Κι αυτός είπε «βεβαιότατα γιατί και όταν αφαιρώ τις πικρές παραφυάδες που φυτρώνουν στα μαρούλια, η μητέρα τους καθόλου δε λυπάται, αλλά ανθίζει περισσότερο και γίνεται γλυκύτερη.» Αφού άκουσε αυτά ο Αρταξέρξης, επαίνεσε τον άντρα και τον έκανε ένα από τους βασιλικούς δικαστές, λέγοντας ότι αυτός που διατυπώνει τόσο δίκαιες κρίσεις για τα παιδιά του οπωσδήποτε και στις ξένες υποθέσεις θα είναι δίκαιος δικαστής και αδέκαστος, και απάλλαξε από την τιμωρία το νέο, απειλώντας τον με θάνατο, εάν αποδειχθεί ότι διαπράττει άλλες αδικίες. Ενότητα 1- παράλληλο Ενώ οι Πέρσες λεηλατούσαν την Ελλάδα ο Παυσανίας, ο στρατηγός των Λακεδαιμονίων, αφού πήρε από τον Ξέρξη πεντακόσια χρυσά τάλαντα σκόπευε να προδώσει τη Σπάρτη. Όταν αυτός αποκαλύφθηκε, ο Αγησίλαος, ο πατέρας του τον καταδίωξε μαζί με τους άλλους ως το ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς και αφού έφραξε τις πόρτες του ναού με πέτρες τον άφησε να πεθάνει από την πείνα. η μητέρα του τον πέταξε άταφο. όπως ιστορεί ο Χρύσερμος στο δεύτερο βιβλίο των ιστοριών. 3 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

5 Ενότητα 2η Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή Ἂλλ ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος τοὺς πὲριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκινον πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκων αὐτοῦ παιδαγωγός. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην κρύφα, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες. Ταῦτα δ ὁ Ξερξης ὡς ἀπ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη διαζῶσαι τάς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων. Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου απέκρυψε τις γύρω παραλίες οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι πάλι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν και κατάστρωνε τέχνασμα με το Σίκινο. Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αιχμάλωτος και φιλικός στον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον Ξέρξη, αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά στέλνει πρώτος σ αυτόν την πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να δραπετεύσουν και συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό. Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς. Ενότητα 2- παράλληλο 1.Όταν ο θεός (Απόλλωνας) έδωσε χρησμό στην Αθήνα ότι ο παντεπόπτης Δίας προτείνει ξύλινο τείχος, οι άλλοι Αθηναίοι πρότειναν να οχυρώσουν με τείχη την Ακρόπολη ενώ ο Θεμιστοκλής πρότεινε στα πλοία να επιβιβαστούν, επειδή αυτά ήταν τα ξύλινα τείχη των Αθηναίων. Πείστηκαν, επιβιβάστηκαν, ναυμάχησαν, νίκησαν. 2.Ο Θεμιστοκλής παρέμενε στο λιμάνι της Σαλαμίνας. στους Έλληνες φαίνονταν καλό να φύγουν, ενώ στο Θεμιστοκλή να ναυμαχήσει σε στενή θάλασσα. Και όταν δεν τους έπειθε να μείνουν, είχε στο σπίτι του τον Σίκιννο, ευνούχο, παιδαγωγό των παιδιών του, αυτόν τον Σίκιννο μέσα στη νύχτα στέλνει στο βασιλιά για να μηνύσει λόγω συμπάθειας ότι δραπετεύει το ελληνικό στράτευμα και να ναυμαχήσει. Πείθεται ο βασιλιάς και ναυμαχεί και το πλήθος των πλοίων συνέτριψε η στενή θάλασσα. και οι Έλληνες παρά τη θέλησή τους νίκησαν εξαιτίας της σοφίας του στρατηγού. 4 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

6 Ενότητα 3η Το χρέος του ιστορικού Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὒκ ἂν τις ἐκβάλλοι καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρή πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ ἐλέγχειν καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθ ὑποδεικνύωσιν. Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον, οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα. Για τον υπόλοιπο, λοιπόν, βίο δε θα μπορούσε κάποιος να αποβάλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους) γιατί, πράγματι, ο αγαθός άντρας πρέπει να αγαπάει τους φίλους του και την πατρίδα του και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του και να αγαπά τους ίδιους φίλους (που αγαπούν και οι φίλοι του) όταν, όμως, κάποιος υιοθετεί το χαρακτήρα του ιστορικού πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά και πολλές φορές πρέπει να επαινεί και να τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς, όταν οι πράξεις το απαιτούν, και πολλές φορές θα χρειαστεί να κατακρίνει και να κατηγορεί κατά τρόπο που ντροπιάζει τους στενούς συγγενείς, όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους αυτό υποδεικνύουν. Όπως ακριβώς όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του αχρηστεύεται ολόκληρος, έτσι κι από την ιστορία αν αφαιρεθεί η αλήθεια ό,τι απομένει από αυτήν γίνεται ανώφελο (ασήμαντο) διήγημα. Ενότητα 3- παράλληλο 3. Τέτοιος κατά τη γνώμη μου να είναι ο συγγραφέας, άφοβος, αμερόληπτος, ελεύθερος, φίλος της ελευθερίας του λόγου και της αλήθειας, όπως ο κωμικός ποιητής αναφέρει λέγοντας τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη χωρίς να εκτιμά εξαιτίας μίσους ή φιλίας χωρίς να συγκρατείται ή να λυπάται, ή να ντρέπεται, ή να δειλιάζει, δίκαιος δικαστής, καλοπροαίρετος με όλους μέχρι το σημείο να μη παραχωρεί σε κάποιον περισσότερα από όσα πρέπει, ξένος στα βιβλία του και χωρίς πατρίδα ανεξάρτητος, αβασίλευτος, χωρίς να σκέφτεται τι εντύπωση θα δώσει, αλλά λέγοντας τι έχει γίνει. 5 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

7 Ενότητα 4η Οι Σεληνίτες Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται, ἢν πού τις φαλακρὸς ἦ. Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσίν οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι. Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν, ὥστε καὶ τυροὺς ἀπ αὐτοῦ πήγνυνται. Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες παρ ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν. Τινὲς δὲ καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν, οἱ πλούσιοι. Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος. Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις, ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων, ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ, πάσας μὲν πόλεις, πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ. Τότε καὶ τοὺς οἰκείους ἐγὼ ἐθεασάμην καί πᾶσαν τὴν πατρίδα, εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων, οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν. Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν, ἂν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκείσε ἀφίκηται, εἲσεται ὡς ἀληθῆ λέγω. Όμορφος κατά τη γνώμη των Σεληνιτών θεωρείται, αυτός που είναι φαλακρός. Και μάλιστα και γένια αφήνουν να φυτρώσουν λίγο πάνω από τα γόνατα. Και νύχια στα πόδια δεν έχουν, αλλά όλοι είναι μονοδάκτυλοι. Και όταν κοπιάζουν ή γυμνάζονται, ιδρώνουν παράγοντας γάλα σ όλο τους το σώμα, ώστε απ αυτό παρασκευάζουν τυρί. Και τα μάτια έχουν πρόσθετα και πολλοί αν χάσουν τα δικά τους βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από τους άλλους. Κάποιοι, οι πλούσιοι, έχουν πολλά αποθηκευμένα, για ώρα ανάγκης. Και υπάρχει ένας καθρέφτης που βρίσκεται πάνω από ένα πηγάδι. Κι αν κάποιος κατεβεί στο πηγάδι, ακούει όλα όσα λέγονται στη γη, κι αν κοιτάξει προσεκτικά προς τον καθρέφτη, βλέπει όλες τις πόλεις και όλα τα έθνη. Τότε είδα κι εγώ τους συγγενείς μου και όλη την πατρίδα, αν όμως κι εκείνοι μ έβλεπαν, δεν μπορώ καθόλου να το πω. Όποιος δεν πιστεύει ότι αυτά έτσι είναι αν κάποτε κι αυτός φτάσει εκεί, θα καταλάβει ότι λέω αλήθεια. Ενότητα 4- παράλληλο 1.Διηγείται λοιπόν ότι είδε και άλλα όμοια, ότι είδε βέβαια και ανθρώπους και διηγείται μερικά άλλα τερατώδη πράγματα, τα οποία είπε ότι κανείς ούτε είδε ούτε άκουσε αλλά κι ούτε σχεδίασε με τη φαντασία. Και το πιο απίστευτο απ όλα, ότι βρέθηκαν κοντά, ενώ πορεύονταν προς το βορρά, πάνω στη σελήνη όπως πάνω σε κάποια πάρα πολύ καθαρή γη, και όταν έφτασαν εκεί έβλεπαν όσα ήταν εύλογο να δει αυτός που έπλασε τέτοια υπερβολικά πλάσματα. 2.Επειδή έβλεπαν λοιπόν στην αρχή ότι η σελήνη δε φαινόταν όμοια εντελώς, αλλά γινόταν και πολύμορφη και τρεπόταν σε άλλη μορφή σε άλλο χρόνο φαινόταν σε αυτούς το πράγμα άξιο θαυμασμού και αξιοπερίεργο. Και μετά από αυτό αναζητώντας βρήκαν την αιτία αυτών, ότι η λαμπρότητα δεν είναι της σεληνης, αλλά έρχεται σε αυτήν από τον ήλιο. 6 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

8 Ενότητα 5η Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει σύ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἲναι πλεονέκτας, καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, πρὸς δὲ τάς εὐθύνας ἄγει. Ἵν οὖν μὴ τοῦτο γένηται, πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. Αὔτη γάρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, ἥ καὶ ἑξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, κἄν μυρία ὧμεν πεπλημμεληκότες, ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν. Αγαπητοί, ας μη γίνουμε αγριότεροι από τα ζώα. Σ εκείνα όλα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα εσύ όμως αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι πιο άσπλαχνος από τα θηρία, κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και βέβαια, δεν είναι μόνο η φύση μας κοινή, αλλά και άλλα περισσότερα κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και οι αρρώστειες και η υγεία και η ανάγκη τροφής και ρούχων. Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες, και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος απομακρύνει από την απόλαυση και οδηγεί στην τιμωρία. Για να μη γίνει κάτι τέτοιο, ας εφαρμόσουμε την ελεημοσύνη. Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, η οποία θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Ας κάνουμε τα περιττά χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, και την ημέρα της κρίσεως, ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει πολλά παραπτώματα ο Θεός θα μας συγχωρήσει. Ενότητα 5- παράλληλο Ο Χριστός ενώ ήταν πλούσιος επτώχευσε, για να ελεήσουμε κι εμείς τους φτωχούς ως αδέλφια του Δημιουργού και κριτή μου. Και ποιο είναι το κέρδος της ελεημοσύνης; Σε μια δύσκολη περίσταση θα τον σώσει ο Κύριος. Φανερώνει δε τις οδύνες της κρίσης στους αμαρτωλούς και ότι φέρει πόνους. Θα λυτρώσει ο Κύριος αυτούς που αγαπούν τους φτωχούς. Γιατί τους χρωστάει φιλανθρωπία, σαν να ήταν αυτός που δανείστηκε από αυτούς την ελεημοσύνη. και για την περίπτωση του Σολομώντα είπε. αυτός που ελεεί φτωχό δανείζει Θεό. 7 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

9 Ενότητα 6η Η ευθύνη για την παιδεία των νέων ΣΩ: Ἀλλ ὅμως σὺ μὲ φής, ὦ Μέλητε, τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τοὺς νέους διαφθείρειν; Καίτοι ἐπιστάμεθα μὴν δήπου τίνες εἰσὶ νέων διαφθοραί σύ δὲ εἰπὲ εἴ τινα οἶσθα ὑπ ἐμοῦ γεγενημένον ἢ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἢ ἐκ σώφρονος ὑβριστήν. ΜΕΛ. Ἀλλὰ ναί, μὰ Δὶ ἐκείνους οἶδα οὓς σῦ πέπεικας σοὶ πείθεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς γονεῦσι. ΣΩ. Ὁμολογῶ, περί γε παιδείας τοῦτο γὰρ ἴσασιν ἐμοὶ μεμεληκός. Περὶ δὲ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι πείθονται ἢ τοῖς γονεῦσιν καὶ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γε πάντες δήπου οἱ Ἀθηναῖοι τὰ φρονιμώτατα λέγουσι πείθονται μᾶλλον ἢ τοῖς προσήκουσιν. Οὐ γὰρ δὴ καὶ στρατηγοὺς αἱρεῖσθαι, οὖς ἂν ἠγῆσθε περὶ τῶν πολεμικῶν φρονιμωτάτους εἶναι; Οὐκοῦν θαυμαστὸν καὶ τοῦτό σοι δοκεῖ εἶναι, ἐμὲ τούτου ἕνεκα θανάτου ὑπὸ σοῦ διώκεσθαι, ὅτι περὶ τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ ἀνθρώποις, περὶ παιδείας, βέλτιστος εἶναι ὑπὸ τινων προκρίνομαι; ΣΩ: Αλλά εσύ όμως ισχυρίζεσαι, ω Μέλητε, ότι ασχολούμενος με τέτοια διαφθείρω τους νέους; Ακόμη κι αν γνωρίζουμε βέβαια, ποιες είναι οι διαφθορές των νέων και συ πες αν ξέρεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. ΜΕΛ: Και βέβαια, μα το Δία, ξέρω εκείνους οι οποίοι υπακούν σε εσένα περισσότερο παρά στους γονείς τους. ΣΩ: Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία γιατί το γνωρίζουν ότι γι αυτό νοιάζομαι. Οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους ιατρούς υπακούν παρά τους γονείς και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια όλοι οι Αθηναίοι υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους συγγενείς τους. Και στρατηγούς δεν εκλέγετε όποιους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά; Λοιπόν, σου φαίνεται ότι είναι και τούτο περίεργο ότι εξαιτίας αυτού διώκομαι από σένα και αντιμετωπίζω την ποινή του θανάτου, επειδή δηλαδή για το μεγαλύτερο αγαθό στους ανθρώπους, για την παιδεία, θεωρούμαι από μερικούς ότι είμαι ο καλύτερος; Ενότητα 6- παράλληλο ΛΑ. Γιατί σοφός βέβαια είσαι Νικία. Αλλά όμως εγώ συμβουλεύω σ αυτόν εδώ το Λυσίμαχο και τον Μελησία εσένα και μένα σχετικά με την παιδεία των νέων να μας αφήσουν κατά μέρος να χαιρόμαστε, και αυτόν εδώ τον Σωκράτη πράγμα το οποίο έλεγα εξαρχής, να μην τον αφήσουν. και αν τα παιδιά μου ήταν στην κατάλληλη ηλικία τα ίδια θα έκανα. Ν. Και εγώ συμφωνώ με αυτά εάν βέβαια θέλει ο Σωκράτης να φροντίσει για την παιδεία των νέων, ας μην αναζητούν κανέναν άλλον. 8 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

10 Ενότητα 7η Ένας στοργικός ηγέτης Ἅπαντες ἐπιστάμεθα ὅτι Ἀγησίλαος, Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Αγησίλαος, ὅπου ᾤετο τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν, όπου πίστευε ότι θα ωφελούσε σε κάτι την πατρίδα, οὐ πόνων ὑφίετο, οὐ κινδύνων ἀφίστατο, δεν έπαυε να μοχθεί, ούτε απέφευγε τους κινδύνους, οὐ χρημάτων ἐφείδετο, οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο, δε λυπόταν τα χρήματα, ούτε πρόβαλλε ως δικαιολογία το σώμα ή τα γηρατειά, ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, αλλά πίστευε ότι καθήκον του καλού βασιλιά είναι τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά στους υπηκόους του. Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος Στις μεγαλύτερες ωφέλειες της πατρίδας καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ, κι αυτό εδώ του συγκαταλέγω ὅτι δυνατώτατος ὤν ἐν τῇ πόλει ότι, ενώ ήταν ο πιο δυνατός στην πόλη, φανερὸς ἦν μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων. υπηρετούσε φανερά σε μεγάλο βαθμό τους νόμους. Τὶς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν Γιατί ποιος θα ήθελε να μην υπακούει ὀρῶν τὸν βασιλέα πειθόμενον; [ ] όταν έβλεπε τον βασιλιά να υπακούει; [...] Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει Αυτός και τους πολιτικούς του αντιπάλους στην πόλη ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας προσεφέρετο. τους συμπεριφερόταν σαν πατέρας προς τα παιδιά του. Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν, Κακολογούσε βέβαια όσους έκαναν αδικίες, ἐτίμα δ εἴ τι καλὸν πράττοιεν, τους τιμούσε όμως αν έκαναν κάτι καλό, παρίστατο δ εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι, παραστεκόταν, αν παρουσιαζόταν κάποια συμφορά, ἐχθρὸν μὲν οὐδένα ἡγούμενος πολίτην, επειδή δε θεωρούσε κανένα πολίτη εχθρό, ἐπαινεῖν δὲ πάντας ἐθέλων, αλλά επειδή ήθελε να τους επαινεί όλους, σῴζεσθαι δὲ πάντας κέρδος νομίζων, θεωρώντας κέρδος το να σώζονται όλοι ζημίαν δὲ τιθεὶς εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο. και θεωρώντας το ζημιά αν κάποιος, έστω και ανάξιος, χανόταν. Ενότητα 7- παράλληλο Ήταν κάποιος Απολλοφάνης από την Κύζικο, ο οποίος τύχαινε να είναι από παλιά φίλος από φιλοξενία του Φαρνάβαζου και έγινε φίλος εκείνο τον καιρό του Αγησιλάου. Αυτός λοιπόν είπε προς τον Αγησίλαο ότι θα μπορούσε να φέρει σε αυτόν τον Φαρνάβαζο για συνομιλίες περί φιλίας. Και αφού τον άκουσε και έκανε συμφωνία και χειραψία εμφανίστηκε οδηγώντας τον Φαρνάβαζο στον συμφωνημένο τόπο, όπου βέβαια ο Αγησίλαος και οι τριάντα στρατιώτες που ήταν μαζί του περίμεναν κάτω στο χόρτο. και ο Φαρνάβαζος είχε έρθει φορώντας ενδυμασία που άξιζε πολύ χρυσάφι. Και αφού τοποθέτησαν οι θεράποντες κάτω κεντητά μαξιλάρια γι αυτόν πάνω στα οποία θα κάθονταν μαλακά οι Πέρσες ντράπηκε για τον τρυφηλό τρόπο ζωής του, βλέποντας τον απλό τρόπο ζωής του Αγησιλάου. ξάπλωσε κι αυτός όπως ήταν κάτω. Και πρώτα αντάλλαξαν χαιρετισμό, έπειτα ο Φαρνάβαζος άπλωσε το δεξί του χέρι για χαιρετισμό, το άπλωσε και ο Αγησίλαος. Και στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Φαρνάβαζος. γιατί ήταν και μεγαλύτερος. 9 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

11 Ενότητα 8η Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης Ἦν χρόνος ὅτ ἦν ἄτακτος ἀνθρώπων βίος καὶ θηριώδης ἰσχύος θ ὑπηρέτης, ὅτ οὐδὲν ἆθλον οὔτε τοῖς ἐσθλοῖσιν ἦν οὔτ αὖ κόλασμα τοῖς κακοῖς ἐγίγνετο. κἄπειτά μοι δοκοῦσιν ἅνθρωποι νόμους θέσθαι κολαστάς, ἵνα δίκη τύραννος ἦ τὴν θ ὕβριν δούλην ἔχῃ ἐζημιοῦτο δ εἴ τις ἐξαμαρτάνοι. Ἔπειτ ἐπειδὴ τἀμφανῆ μὲν οἱ νόμοι ἀπεῖργον αὐτούς ἔργα μὴ πράσσειν βίᾳ, λάθρᾳ δ ἔπρασσον, τηνικαῦτά μοι δοκεῖ πυκνός τις καὶ σοφός γνώμην ἀνὴρ θεῶν δέος θνητοῖσιν ἐξευρεῖν, ὅπως εἴη τι δεῖμα τοῖς κακοῖσι, κἄν λάθρᾳ πράσσωσιν ἤ λέγωσιν ἤ φρονῶσί τι. Ἐντεῦθεν οὖν τὸ θεῖον εἰσηγήσατο, ὡς ἔστι δαίμων ἀφθίτῳ θάλλων βίῳ νόῳ τ ἀκούων καὶ βλέπων, φρονῶν τε καὶ προσέχων τε ταῦτα καὶ φύσιν θείαν φορῶν, ὅς πᾶν μὲν τὸ λεχθέν ἐν βροτοῖς ἀκούσεται, τὸ δρώμενον δὲ πᾶν ἰδεῖν δυνήσεται. Υπήρχε μια εποχή που έλειπε ο νόμος από τη ζωή των ανθρώπων και ταίριαζε σε θηρία και ήταν υπηρέτης της δύναμης, όταν κανένα έπαθλο δεν υπήρχε ούτε ανάμεσα στους ενάρετους ούτε πάλι υπήρχε τιμωρία για τους κακούς. Κι έπειτα έχω την εντύπωση ότι οι άνθρωποι νόμους θέσπισαν ως τιμωρούς, για να εξουσιάζει η δικαιοσύνη και να έχει την αλαζονεία ως δούλη τιμωρούνταν δε όποιος αδικούσε. Έπειτα επειδή οι νόμοι τους εμπόδιζαν να διαπράττουν φανερές αδικίες τις έκαναν όμως στα κρυφά, τότε μου φαίνεται ότι κάποιος ευφυής και σοφός επινόησε για τους θνητούς το φόβο των θεών, για να υπάρχει κάποιος φόβος για τους κακούς, ακόμα κι αν κρυφά κάνουν ή λένε ή σκέφτονται κάτι. Από τότε δίδαξε το θείο, ότι, δηλαδή, υπάρχει θεός που ζει αιώνια και που ακούει και βλέπει με το νου και σκέφτεται και επιτηρεί αυτά και είναι περιβεβλημένος με τη θεία φύση, ο οποίος καθετί που λέγεται μεταξύ των ανθρώπων θα το ακούσει, και καθετί που γίνεται μπορεί να το δει. Ενότητα 8- παράλληλο Επειδή όμως ο άνθρωπος μετείχε στο θεϊκό μέρος πρώτα-πρώτα εξαιτίας της συγγενείας του με το θείο μόνο αυτός από τα πλάσματα πίστεψε στους θεούς και άρχισε να κάνει και θυσιαστήρια και αγάλματα θεών. Ύστερα με την τέχνη του γρήγορα εφηύρε έναρθρο λόγο και λέξεις και ακόμα βρήκε κατοικίες και ενδύματα και υποδήματα και σκεπάσματα. Με τέτοιο τρόπο λοιπόν εφοδιασμένοι οι άνθρωποι στην αρχή-αρχή κατοικούσαν διασκορπισμένοι και δεν υπήρχαν πόλεις. Καταστρέφονταν λοιπόν από τα θηρία. γιατί από κάθε άποψη ήταν πιο αδύνατοι απ αυτά και η κατασκευαστική (τους) τέχνη τους βοηθούσε αρκετά, για να βρίσκουν τροφή,(ήταν) όμως ανεπαρκής για τον πόλεμο εναντίον των θηρίων γιατί δεν είχαν ακόμα πολιτική τέχνη, της οποίας μέρος (είναι) η πολεμική ζητούσαν λοιπόν να συγκεντρώνονται και να σώζονται κτίζοντας πόλεις όταν όμως συγκεντρώνονταν αδικούσαν ο ένας τον άλλο,επειδή πράγματι δεν κατείχαν την πολιτική τέχνη, ώστε πάλι διασκορπίζονταν και αφανίζονταν. Ο Δίας λοιπόν, επειδή φοβήθηκε για το γένος μας μήπως αφανιστεί ολόκληρο,έστειλε τον Ερμή, για να φέρει στους ανθρώπους και το σεβασμό και τη δικαιοσύνη,για να είναι μέσα πειθαρχίας για τις πόλεις και συνδετικοί δεσμοί φιλίας (για τους ανθρώπους 10 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

12 Ενότητα 9η Η Καλλιπάτειρα Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον. Κατὰ τούτου τὰς γυναίκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος, ἢν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον καὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδὶ αἰδῶ νέμοντες ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι- ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖς γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. Στην οδό που οδηγεί στην Ολυμπία υπάρχει ένα απόκρημνο βουνό με ψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο. Απ αυτό υπάρχει νόμος στους Ηλείους να πετούν τις γυναίκες αν αποκαλυφθούν να έχουν έρθει στο χώρο της Ολυμπίας ή και γενικά να έχουν περάσει τον Αλφειό κατά τις απαγορευμένες γι αυτές μέρες. Ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, η οποία από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, αφού μεταμφιέστηκε εντελώς σε άντρα γυμναστή έφερε στην Ολυμπία το γιο της για να αγωνιστεί μόλις, λοιπόν, νίκησε ο Πεισιρόδης, το φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους καθώς τον πηδούσε η Καλλιπάτειρα έμεινε γυμνή. Αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την άφησαν ατιμώρητη, αποδίδοντας σεβασμό και στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της -γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνεςθεσμοθέτησαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες. Ενότητα 9- παράλληλο Η Φερενίκη έφερε το γιο της στην Ολυμπία για να αγωνιστεί. Επειδή την εμπόδιζαν οι Ελλανοδίκες να περάσει και να παρακολουθήσει τον αγώνα πρόβαλλε ως επιχείρημα ότι έχει πατέρα Ολυμπιονίκη και τρία αδέλφια Ολυμπιονίκες και ένα παιδί που θα αγωνιστεί και υπερνίκησε το λαό και το νόμο που απέκλειε τις γυναίκες από την παρακολούθηση και έτσι παρακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. 11 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

13 Ενότητα 10η Ένας δύσκολος αντίπαλος ΣΩΣ. Ὁπόσα ἔπραττον ἐν τῷ βίῳ, πότερα ἑκών ἔπραττον ἢ ἐπεκέκλωστό μοι ὑπὸ τῆς Μοίρας; ΜΙΝ: Ὑπὸ τῆς Μοίρας δηλαδή. ΣΩΣ: Οὐκοῦν καὶ οἱ χρηστοὶ ἅπαντες καὶ οἱ πονηροὶ δοκοῦντες ἐκείνῃ ὑπηρετοῦντες ταῦτα ἐδρῶμεν; ΜΙΝ: Ναί, τῇ Κλωθοῖ, ἥ ἑκάστῳ ἐπέταξε γεννηθέντι τὰ πρακτέα. ΣΩΣ: Εἰ τοίνυν ἀναγκασθεὶς τις ὑπ ἅλλου φονεύσαι τινὰ οὐ δυνάμενος ἀντιλέγειν, οἷον δήμιος ἢ δορυφόρος, ὁ μὲν δικαστῇ πεισθείς, ὁ δὲ τυράννῳ, τίνα αἰτιάσῃ τοῦ φόνου; ΜΙΝ: Δῆλον ὡς τὸν δικαστὴν ἢ τὸν τύραννον, ἐπεὶ οὐδὲ τὸ ξίφος αὐτό ὑπηρετεῖ γὰρ ὄργανον ὂν τοῦτο πρὸς τὸν θυμὸν τῷ πρώτῳ παρασχόντι τὴν αἰτίαν. ΣΩΣ: Οὐκοῦν ὁρᾷς πῶς ἄδικα ποιεῖς κολάζων ἡμὰς ὑπηρέτας γενομένους ὧν ἡ Κλωθὼ προσέταττεν; Οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνό γε εἰπεῖν ἔχοι τὶς ὡς ἀντιλέγειν δυνατὸν ἦν τοῖς μετὰ πάσης ἀνάγκης προστεταγμένοις. ΜΙΝ: Ὧ Σώστρατε, πολλὰ ἴδοις ἂν καὶ ἄλλα οὐ κατὰ λόγον γιγνόμενα, εἰ ἀκριβῶς ἐξετάζοις. Ἀπόλυσον αὐτόν, ὦ Ἑρμῆ, καὶ μηκέτι κολαζέσθω. Ὅρα δὲ μὴ καὶ τοὺς ἄλλους νεκροὺς τὰ ὅμοια ἐρωτᾶν διδάξῃς. ΣΩΣ: Πόσα από αυτά που έκανα στη ζωή μου τι από τα δύο: τα έκανα με τη θέλησή μου ή μου είχαν καθοριστεί από τη Μοίρα; ΜΙΝ: Είναι φανερό από τη Μοίρα. ΣΩΣ: Λοιπόν, και όλοι οι ενάρετοι και όσοι φαίνονται κακοί κάναμε αυτά υπηρετώντας εκείνη; ΜΙΝ: Ναι, (κάνουμε το θέλημα) της Κλωθώς η οποία όρισε για τον καθένα τι έπρεπε να κάνει, όταν γεννήθηκε. ΣΩΣ Εάν λοιπόν κάποιος, εξαναγκασμένος από κάποιον άλλον, σκοτώσει κάποιον χωρίς να μπορεί να προβάλλει αντίρρηση όπως για παράδειγμα ένας δήμιος ή ένας δορυφόρος ο ένας υπακούοντας σε δικαστή, κι άλλος σε τύραννο, ποιον θα κατηγορήσεις για το φόνο; ΜΙΝ: Είναι φανερό το δικαστή ή τον τύραννο, κι όχι το ίδιο το ξίφος γιατί ως όργανο εκτελεί τη θέληση του πρωταιτίου. ΣΩΣ: Βλέπεις, λοιπόν, πόσο άδικα κάνεις να μας τιμωρείς επειδή γίναμε υπηρέτες αυτών που η Κλωθώ διατάζει; Γιατί βέβαια δεν μπορεί κανεί να υποστηρίζει εκείνο, ότι δηλαδή ήταν δυνατό να προβάλλει αντίρρηση σε εντολές που έπρεπε κατ ανάγκη να εκτελεστούν ΜΙΝ: Σώστρατε, θα δεις κι άλλα πολλά παράλογα αν τα εξετάζεις με ακρίβεια. Ερμή, ελευθέρωσέ τον κι ας μην τιμωρείται άλλο πια. Πρόσεξε όμως να μη διδάξεις και στους άλλους νεκρούς να ρωτούν παρόμοια. ΤΕΡ.: (Είναι) δίκαιο αυτό, Πλούτωνα, εγώ δηλαδή να έχω πεθάνει πάνω στα τριάντα μου χρόνια και ο γέρος Θούκριτος πάνω από ενενήντα να ζει ακόμα; Π Λ.: (Είναι) πολύ δίκαιο. Τερψίωνα,αφού βέβαια εκείνος ζει χωρίς κανένας από τους φίλους (του) να παρακαλεί να πεθάνει, ενώ εσύ σχεδίαζες το κακό του όλα τα χρόνια περιμένοντας την κληρονομιά. ΤΕΡ.: Δεν έπρεπε, αφού ήταν γέρος και δεν μπορούσε πια αυτός να χαρεί τον πλούτο (του) να φύγει από τη ζωή αφήνοντας (τον) στους νέους: ΠΛ.: Καινούριους νόμους βάζεις, Τερψίωνα, όποιος δηλ. δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τον πλούτο (του) για ευχαρίστησή (του) να πεθαίνει. Όμως η Μοίρα και η Φύση αλλιώς τα κανόνισαν. 12 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

14 Ενότητα 11η Ο σεβασμός προς τους γονείς μέλημα του νόμου Ὃς ἂν τολμήσῃ πατέρα ἢ μητέρα ἢ τούτων πατέρας ἢ μητέρας τύπτειν, πρῶτον μὲν ὁ προστυγχάνων βοηθείτω, καὶ ὁ μὲν μέτοικος ἢ ξένος εἰς προεδρίαν τῶν ἀγώνων καλείσθω βοηθῶν, μὴ βοηθήσας δὲ ἀειφυγίαν ἐκ τῆς χώρας φευγέτω ὁ δὲ μὴ μέτοικος βοηθῶν μὲν ἔπαινον ἐχέτω, μὴ βοηθῶν δέ, ψόγον δοῦλος δὲ βοηθήσας μὲν ἐλεύθερος γιγνέσθω, μὴ βοηθήσας δὲ πληγὰς ἑκατὸν τῇ μάστιγι τυπτέσθω. Ἐὰν δὲ τις ὄφλῃ δίκην αἰκίας γονέων, πρῶτον μὲν φευγέτω ἀειφυγίαν ἐξ ἄστεως εἰς τὴν ἄλλην χώραν καὶ πάντων ἱερῶν εἱργέσθω, κατελθὼν δὲ θανάτῳ ζημιούσθω. Ἐὰν δὲ τις ἐλεύθερος τῷ τοιούτῳ συφμάγῃ ἢ συμπίῃ ἢ τίνα τοιαύτην ἄλλην κοινωνίαν κοινωνήσῃ ἢ καὶ μόνον ἐντυγχάνων που προσάπτηται ἑκών, μήτε εἰς ἱερὸν ἔλθῃ μηδὲν μήτ εἰς ἀγορὰν μήτ εἰς πόλιν ὅλως πρότερον ἢ καθήρηται. Όποιος τυχόν τολμήσει να χτυπήσει τον πατέρα του ή τη μητέρα του ή τους πατέρες τους ή τις μητέρες τους ο πρώτος άνθρωπος που τον συναντά ας βοηθήσει (το θύμα) και ο μέτοικος ή ο ξένος, αν βοηθήσει, να καλείται σε τιμητική θέση στους αγώνες αν όμως δε βοηθήσει να απελαύνεται από τη χώρα για όλη του τη ζωή κι αυτός που δεν είναι μέτοικος, αν βοηθήσει, ας επαινείται, αν όμως δε βοηθήσει, να μέμφεται και ο δούλος που θα βοηθήσει, ας κερδίζει την ελευθερία του, αν όμως δε βοηθήσει, να κτυπηθεί με εκατό χτυπήματα με το μαστίγιο. Αν κάποιος καταδικαστεί για βιοπραγία εναντίον των γονιών του, πρώτα απ όλα να απελαύνεται για πάντα από την πόλη σε άλλη χώρα και να αποκλείεται από κάθε ιερή τελετή, κι αν γυρίσει από την εξορία, να τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Κι αν κάποιος ελεύθερος φάει μαζί μ αυτόν ή πιει μαζί του ή έχει κάποια άλλη σχέση ή συναντώντας τον κάπου έρθει σε επαφή μαζί του με τη θέλησή του, ούτε στο ιερό να έλθει ούτε στην αγορά ούτε γενικά στην πόλη παρά μόνο αφού εξαγνιστεί. Ενότητα 11- παράλληλο Τα παιδιά να υπακούετε στους γονείς σας σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου. γιατί αυτό απαιτεί η δικαιοσύνη. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, που είναι η πρώτη εντολή η οποία περιέχει υπόσχεση, για να ευτυχίσεις και να ζήσεις πολλά χρόνια σε αυτή τη γη. Και από την άλλη οι πατέρες μην εξοργίζετε τα παιδιά σας, αλλά να τα μεγαλώνετε με παιδεία και τις συμβουλές του Κυρίου. 13 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

15 Ενότητα 11η Τα φαινόμενα απατούν Ἔστωσαν δύο ἁμαρτωλοί, ὁ μὲν κολαζόμενος, ὁ δὲ μὴ κολαζόμενος. Μὴ λέγε, μακάριος οὗτος, ὅτι πλουτεῖ, ὀρφανοὺς ἀποδύει, χήρας βιάζεται. Καίτοι οὐ νοσεῖ, ἀλλ ἁρπάζων εὐδοκιμεῖ, τιμῆς μεγάλης ἀπολαύει καὶ δυναστείας, οὐδὲν τῶν ἀνθρωπίνων κακῶν ὑπομένει ἀλλὰ τοῦτον μάλιστα θρήνει, ὅτι καὶ νοσεῖ καὶ οὐ θεραπεύεται. Ἐὰν ἴδῃς τινὰ ὑδέρω κατεχόμενον, καὶ μὴ τρέχοντα πρὸς τὸν ἰατρόν, ἀλλὰ τράπεζαν ἔχοντα Συβαριτικήν, μεθύοντα καὶ ἐπιτείνοντα τὴν νόσον, μακαρίζεις τοῦτον, ἢ ταλανίζεις; Ἐὰν δὲ ἕτερον ἴδῃς ὑδέρω κατεχόμενον, ἰατρικῶν ἀπολαύοντα χειρῶν, λιμῷ ἑαυτὸν ἐκδιδόντα, φαρμάκοις προσκαρτεροῦντα πικροῖς, οὐχὶ τοῦτον πολὺ μᾶλλον ἐκείνου μακαρίζεις; Ὡμολόγηται ὁ μὲν γὰρ νοσεῖ, καὶ οὐ θεραπεύεται ὁ δὲ νοσεῖ, καὶ ἀπολαύει ἰατρείας. Ἐπίπονος μὲν ἡ ἰατρεία, ἀλλ ὠφέλιμον αὐτῆς τὸ τέλος. Οὕτως ἐστὶ καὶ ἐν τῷ παρόντι βίῳ. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο αμαρτωλοί, ο ένας τιμωρείται, ενώ ο άλλος όχι. Να μη λες ότι αυτός είναι ευτυχισμένος, επειδή πλουτίζει, γδύνει τους ορφανούς και επιτίθεται στις χήρες. Αν και δεν αρρωσταίνει, αλλά προοδεύει αρπάζοντας, απολαμβάνει μεγάλης τιμής και εξουσίας και δεν υποφέρει από καμιά ανθρώπινη δυστυχία αυτόν αντίθετα να τον θρηνείς παρά πολύ, διότι και νοσεί και δε θεραπεύεται. Αν δεις κάποιος να υποφέρει από υδρωπικία, και να μην πηγαίνει στο γιατρό, αλλά να έχει τραπέζι βαρυφορτωμένο με εδέσματα, να μεθάει και να χειροτερεύει την ασθένεια, αυτόν τον θεωρείς ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο; Κι αν δεις κάποιον άλλον που να υποφέρει από υδρωπικία, να απολαμβάνει ιατρικής φροντίδας, να παραδίδεται στην πείνα, να παίρνει με υπομονή πικρά φάρμακα, αυτόν δεν τον θεωρείς πολύ περισσότερο ευτυχισμένο από εκείνον; Είναι κοινά παραδεκτό ο ένας νοσεί και δε θεραπεύεται ο άλλος νοσεί και απολαμβάνει θεραπείας. Επίπονη βέβαια η θεραπεία, αλλά είναι ωφέλιμος ο σκοπός της. Το ίδιο συμβαίνει και με την παρούσα ζωή. Ενότητα 12- παράλληλο Και ίσως κάποιον άλλο που εξαιτίας της ραθυμίας του είχε καθυστερήσει και εμπόδιζε και εσάς που ήσασταν μπροστά και εμάς που ήμασταν πίσω να προχωρούμε χτύπησα μια γροθιά, για να μη χτυπηθεί από λόγχη των εχθρών. Γιατί λοιπόν και τώρα είναι δυνατόν σε αυτούς αφού σώθηκαν να με τιμωρήσουν, αν κάτι έπαθαν από μένα άδικο. Και αν πάλι αιχμαλωτίστηκαν, ποιο τόσο μεγάλο κακό θα πάθαιναν εξαιτίας του οποίου να έχουν την αξίωση να με τιμωρήσουν; Ο λόγος είναι απλός, είπε, αν εγώ για καλό τιμώρησα κάποιον έχω την αξίωση να με τιμωρήσουν όπως και οι γονείς για το καλό τιμωρούν τους γιους και οι δάσκαλοι τα παιδιά. Γιατί και οι γιατροί καυτηριάζουν και τεμαχίζουν ( το σώμα του ανθρώπου) για το καλό του ασθενή. 14 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

16 Ενότητα 13η Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής Πολλῶν ἡδονῶν οὐσῶν, αἵ τὸν ἄνθρωπον ἐνδιδόναι αὐταῖς βιάζονται παρὰ τὸ συμφέρον, δυσμαχωτάτη εἶναι δοκεῖ ἡ περὶ τροφὴν ἡδονή. Ταῖς μὲν γὰρ ἄλλαις ἡδοναῖς σπανιώτερον ὁμιλοῦμεν, ταύτης δὲ ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν πάντως πειρᾶσθαι ἀνάγκη, ὥστε πλείους οἱ ἐνταῦθα κίνδυνοι. Καὶ γὰρ ὁ πλέον ἢ δεῖ ἐσθίων ἁμαρτάνει, καὶ ὁ κατασπεύδων ἐν τῷ ἐσθίειν, καὶ ὁ τὰ ἡδίω τῶν ὑγιεινοτέρων βρώματα προτιμῶν. Ἔστι δὲ ἁμαρτία περὶ τροφὴν καὶ ὅταν παρὰ κοινὸν προσφερώμεθα αὐτήν. Ἔτι δὴ καὶ ἄλλων ἁμαρτιῶν οὐσῶν περὶ τροφήν, δεῖ ἁπασῶν καθαρεύειν. Καθαρεύοι δ ἂν τις ἐθίζων αὐτὸν αἱρεῖσθαι σῖτον οὐχ ἵνα ἥδηται ἀλλ ἵνα τρέφηται, οὒδ ἵνα λεαίνηται τὴν κατάποσιν ἀλλ ἵνα ῥωννύηται τὸ σῶμα. Καὶ γὰρ γέγονεν ἡ μὲν κατάποσις δίοδος εἶναι τροφῆς, οὐχ ἡδονῆς ὄργανον, ἡ δὲ γαστὴρ τοῦ αὐτοῦ χάριν οὗπερ ἕνεκα καὶ φυτῷ ῥίζα γέγονεν. Διὸ καὶ προσήκει ἐσθίειν ἡμῖν ἵνα ζῶμεν, οὐχ ἵνα ἡδώμεθα. Ενώ είναι πολλές οι ευχαριστήσεις, οι οποίες εξαναγκάζουν τον άνθρωπο να υποκύψει σ αυτές παρά το συμφέρον του, νομίζω ότι η ευχαρίστηση της τροφής είναι η πιο ακατανίκητη. Για τις άλλες ηδονές ερχόμαστε πιο σπάνια σε επαφή,, ενώ αυτήν είναι ανάγκη να τη γευόμαστε οπωσδήποτε κάθε μέρα, ώστε να είναι σ αυτήν την περίπτωση περισσότεροι οι κίνδυνοι. Γιατί, και αυτός που τρώει περισσότερο απ όσο πρέπει αμαρτάνει, και αυτός που τρώει λαίμαργα, και αυτός που προτιμάει τις πιο ευχάριστες παρά τις υγιεινές τροφές. Είναι σφάλμα για την τροφή όταν την τρώμε σε λάθος ώρα. Υπάρχουν ακόμη κι άλλα σφάλματα με την τροφή, και πρέπει απ όλες να απέχουμε. Και θα μπορούσε κάποιος να τα αποφύγει, αν συνήθιζε τον ευατό του να επιλέγει τροφή όχι για να ευχαριστιέται αλλά για να τρέφεται, όχι για ευχαριστεί τον οισοφάγο του αλλά για να δυναμώνει το σώμα του. Γιατί ο οισοφάγος έχει δημιουργηθεί για να είναι δίοδος της τροφής, και όχι όργανο ευχαρίστησης ενώ η κοιλιά (έχει δημιουργηθεί) για τον ίδιο λόγο για τον οποίο έχει δοθεί στο φυτό η ρίζα. Γι αυτό και ταιριάζει σε μας να τρώμε για να ζούμε, και όχι για να ευχαριστιόμαστε. Ενότητα 13- παράλληλο Όσοι βρίσκουν ευχαρίστηση από την κοιλιά έχοντας υπερβεί κάθε όριο στο φαγητό, στα ποτά ή στις σαρκικές ηδονές, για όλους οι ηδονές είναι σύντομες και διαρκούν για λίγο, όσο τυχόν χρόνο τρώνε ή πίνουν, ενώ οι λύπες είναι πολλές. Γιατί εμφανίζεται τούτο, δηλαδή το να επιθυμείς πάντοτε τα ίδια και όταν ικανοποιείται όποια επιθυμία τους σύντομα παρέρχεται και η ηδονή και τίποτε ωφέλιμο δεν υπάρχει σε αυτά παρά μόνο σύντομη ευχαρίστηση, και πάλι υπάρχει η ίδια ανάγκη. 15 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

17 Ενότητα 14η Απρόσκλητοι βοηθοί Οἱ Εὐβοεῖς ἁλιεῖς τοῖς δελφῖσι ἰσομοιρίαν τῆς θήρας ἀπονέμουσι. Καὶ ἡ ἄγρα τοιαύτη ἐστί Τῆς πρῴρας τῶν ἀκατίων κοίλας τινὰς ἑξαρτῶσιν ἐσχαρίδας πυρὸς ἐνακμάζοντος καὶ εἰσί διαφανεῖς, ὡς καὶ στέγειν τὸ πῦρ καὶ μὴ κρύπτειν τὸ φῶς. Οἱ τοίνυν ἰχθύες δεδιότες τὴν αὐγὴν πλησιάζουσι μαθεῖν βουλόμενοι τοῦ φοβοῦντος σφᾶς τὴν αἰτίαν εἶτα ἐπλαγέντες πρὸς τινι πέτρα ἠσυχάζουσιν ἀθρόοι παλλόμενοι τῷ δέει. Οἱ δὲ παρανηχόμενοι δελφῖνες τοὺς ἐξωτέρω τῶν ἰχθύων φοβοῦντες ὠθοῦσι καὶ τοῦ διαδιδράσκειν ἀναστέλλουσιν. Οὐκοῦν ἐκεῖνοι πιεζόμενοι πανταχόθεν καὶ τρόπον τινὰ κεκυκλωμένοι ἁλίσκονται. Καὶ οἱ δελφῖνες προσίασιν ὡς ἀπαιτοῦντες τοῦ κοινοῦ πόνου τὴν ἐπικαρπίαν τὴν ὀφειλομένην σφίσιν ἐκ τῆς νομῆς, καὶ οἵ γε ἁλιεῖς πιστῶς καὶ εὐγνωμόνως ἀφίστανται τοῖς συνθήροις τοῦ δικαίου μέρους, εἰ βούλονται καὶ πάλιν σφίσι συμμάχους ἀκλήτους παρείναι. Οι αλιείς της Εύβοιας δίνουν στα δελφίνια ίσο μερίδιο από την ψαριά. Κι ο τρόπος του ψαρέματος είναι τέτοιος. Κρεμούν από την πλώρη των πλοιαρίων μικρές κοίλες σχάρες που πάνω τους καίει φωτιά και είναι διαφανείς, ώστε να προστατεύουν τη φωτιά και να μη κρύβουν το φως. Τα ψάρια, λοιπόν, επειδή φοβούνται τη λάμψη, πλησιάζουν γιατί θέλουν να μάθουν την αιτία αυτού που τα φοβίζει έπειτα, σαστισμένα κουρνιάζουν κοντά σε κάποιο βράχο όλα μαζί τρέμοντας από το φόβο τους. Και τα δελφίνια που κολυμπούν εκεί κοντά τα σπρώχνουν, φοβίζοντας τα ψάρια που είναι απ έξω και τα εμποδίζουν να ξεφύγουν Εκείνα λοιπόν επειδή πιέζονται από παντού και έχουν κατά κάποιο τρόπο περικυκλωθεί, συλλαμβάνονται. Και τα δελφίνια πλησιάζουν σαν να απαιτούν το μερίδιο από τον κοινό μόχθο που τους οφείλεται για τα ψάρια που πιάστηκαν, και οι ψαράδες βέβαια με πίστη και ευγνωμοσύνη αποχωρίζονται για χάρη των συντρόφων τους στο ψάρεμα το μερίδιο που αναλογεί σ αυτούς αν θέλουν και πάλι να παρευρίσκονται σ αυτούς ως απρόσκλητοι σύμμαχοι. Ενότητα 14- παράλληλο Ένας καπετάνιος όταν είδε μεσοπέλαγα γερανούς να στρέφονται και να πετούν προς τα πίσω, είδε συγχρόνως ότι εκείνοι απομακρύνθηκαν εξαιτίας της ριπής αντίθετου ανέμου. και αφού έγινε, θα μπορούσες να πεις, μαθητής των πουλιών, άλλαξε πορεία στρεφόμενος προς τα πίσω και έσωσε το πλοίο. Αυτό αφού έγινε κατ αρχάς μάθημα και συγχρόνως και άσκηση, παραδόθηκε στους ανθρώπους από αυτά τα πουλιά. 16 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

18 Ενότητα 15η Η Αθήνα προπύργιο της Ευρώπης Φύντες καλῶς καὶ φρονοῦντες ὅμοια, πολλὰ μὲν καλὰ καὶ θαυμαστὰ οἱ πρόγονοι τῶν ἐνθάδε κειμένων ἠργάσαντο, ἀείμνηστα δὲ καὶ μεγὰλα οἱ ἐξ ἐκείνων γεγονότες τρόπαια διὰ τὴν αὐτῶν ἀρετὴν κατέλιπον. Μόνοι γὰρ ὑπὲρ ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος πρὸς πολλὰς μυριάδας τῶν βαρβάρων διεκινδύνευσαν. Ὁ γὰρ τῆς Ἀσίας βασιλεὺς ἐλπίζων καὶ τὴν Εὐρώπην δουλώσεσθαι ἔστειλε πεντήκοντα μυριάδας στρατιάν. Ἡγησάμενοι δέ, εἰ τήνδε τὴν πόλιν ἢ ἑκοῦσαν φίλην ποιήσαιντο ἢ ἄκουσαν καταστρέψαιντο, ῥᾳδίως τῶν πολλῶν Ἑλλήνων ἄρξειν, ἀπέβησαν εἰς Μαραθῶνα, νομίσαντες οὕτως ἂν ἐρημοτάτους εἶναι συμμάχων τοὺς Ἕλληνας, εἰ ἔτι στασιαζούσης τῆς Ἑλλάδος τὸν κίνδυνον ποιήσαιντο. Ἔτι δ αὐτοῖς ἐκ τῶν προτέρων ἔργων περὶ τῆς πόλεως τοιαύτη δόξα παρειστήκει, ὡς εἰ μὲν πρότερον ἐπ ἄλλην πόλιν ἴασιν, ἐκείνοις καὶ Ἀθηναίοις πολεμήσουσι προθύμως γὰρ τοῖς ἀδικουμένοις ἥξουσι βοηθήσοντες. Επειδή ήταν καλοί (ευγενείς) εκ φύσεως και είχαν κοινές αντιλήψεις πολλά καλά και αξιοθαύμαστα έκαναν οι πρόγονοι των νεκρών που κείτονται εδώ και οι απόγονοι εκείνων αείμνηστα και μεγάλα τρόποια νίκης άφησαν πίσω τους εξαιτίας της αρετής τους. Γιατί μόνοι για όλη την Ελλάδα μπήκαν σε κινδύνους ενάντια σε πολλές δεκάδες χιλιάδες βαρβάρων. Γιατί ο βασιλιά της Ασίας, ελπίζοντας να υποδουλώσει και την Ευρώπη, έστειλε στρατό πεντακοσίων χιλιάδων ανδρών. Κι επειδή πίστεψαν ότι αν αυτήν την πόλη ή την έκαναν φίλη με τη θέλησή της ή την υπέτασσαν χωρίς τη θέλησή της εύκολα θα εξουσίαζαν και τους υπόλοιπους Έλληνες, αποβιβάστηκαν στο Μαραθώνα, επειδή πίστεψαν με τον τρόπο αυτό ότι οι Έλληνες θα ήταν εντελώς αβοήθητοι από συμμάχους, αν αποτολμούσαν την επίθεση, ενώ ακόμα οι Έλληνες θα διαφωνούσαν. Ακόμα για την πόλη από τα προηγούμενα έργα της τέτοια εντύπωση είχαν σχηματίσει, ότι αν πρωτύτερα έκαναν επίθεση εναντίον άλλης πόλης, θα πολεμούσαν εναντίον εκείνων και των Αθηναίων γιατί θα έρχονταν με προθυμία να βοηθήσουν αυτούς που αδικούνταν. Ενότητα 15- παράλληλο Γι αυτό λοιπόν αξίζει να επαινούμε τους άνδρες που τότε πολέμησαν στη θάλασσα, επειδή δηλαδή εξαφάνισαν το φόβο που κατείχε τους Έλληνες και τους σταμάτησαν να φοβούνται το πλήθος και των πλοίων και των ανδρών.και από τους δύο λοιπόν αυτούς δηλ. και τους Μαραθωνομάχους και τους Σαλαμινομάχους συνέβη να διδαχτούν οι άλλοι Έλληνες από τους μεν (Μαραθωνομάχους) στις μάχες της ξηράς και από τους άλλους (Σαλαμινομάχους) στις ναυμαχίες, αφού έμαθαν και συνήθισαν να μην φοβούνται τους βαρβάρους. 17 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

19 Ενότητα 16η Μεγαλόψυχη στάση Βασιλεὺς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καὶ Ῥοδῷ καὶ Ῥωξάνῃ τῇ ἐμῇ γυναικί χαίρειν. Ἀντιταξάμενον ἡμῖν Δαρεῖον οὐκ ἠμυνάμεθα, εἰ μὴ τοὐναντίον, ηὐχόμην γὰρ ἐγὼ ζῶντα ὑπὸ τὰ ἐμᾶ σκῆπτρα ἔχειν ἐλαχίστως δὲ ἔχοντος ἐπὶ τῷ πνεύματι αὐτοῦ τοῦτον κατέλαβον ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἀναπνοῇ, ὅν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ χλαμύδι περιέστειλα. Ἐπυθόμην δὲ παρ αὐτοῦ τι ἀκοῦσαι περὶ τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ. Ὁ δέ μοι εἶπεν «παρακαταθήκην ἔχε τὴν ἐμὴν θυγατέρα Ῥωξάνην καὶ συμβιώσει σοί». [...] Τοὺς μὲν αἰτίους τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ ἠμυνάμην ἀξιοπρεπὼς [...] Προσέταξα δὲ ἡρῷον αὐτῷ γενέσθαι παρὰ τοὺς πατρῴους αὐτῷ ἥρωας καὶ ὑμεῖς δὲ τῆς λύπης αὐτοῦ παύσασθε ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς ἀποκαταστήσω εἰς τὰ ἴδια βασίλεια [...] Κατὰ γοῦν τάς διατάξεις Δαρείου Ῥωξάνην τὴν ἐμὴν γυναῖκα σύνθρονόν μου εἶναι βούλομαι, ἐὰν δὲ καὶ ὑμεῖς μοι συμπνεύσητε, προσκυνεῖσθαι αὐτὴν ὡς Ἀλεξάνδρου γυναῖκα βούλομαι καὶ κελεύω. Ἔρρωσθε. Ο βασιλιάς Αλέξανδρος στη Στατείρα και στη Ροδώ και στη Ρωξάνη τη γυναίκα του εύχεται να είναι καλά. Αν και αντιτάχτηκε σε μας ο Δαρείος δεν τον εκδικήθηκα, αλλά αντίθετα, γιατί ευχόμουν να είναι ζωντανός κάτω από την εξουσία μου ενώ ίσα που ανέπνεε τον βρήκα στην τελευταία αναπνοή, κι επειδή τον λυπήθηκα τον κάλυψα με τη χλαμύδα μου. Ζήτησα να μάθω απ αυτόν κάτι για το θάνατό του. Κι αυτός μου είπε «Έχε ως παρακαταθήκη την κόρη μου Ρωξάνη και θα ζήσει μαζί σου» [...] Τιμώρησα όπως άξιζε τους αίτιους του θανάτου του [...] Διέταξα να κτιστεί ηρώον αφιερωμένο σ αυτόν κοντά στους πατρικούς του ήρωες και σεις σταματήστε το θρήνο γι αυτόν γιατί εγώ θα σας αποκαταστήσω στα ανάκτορά σας [...] Σύμφωνα λοιπόν με τις επιθυμίες του Δαρείου θέλω να είναι η Ρωξάνη γυναίκα μου και βασίλισσα, αν και σεις συμφωνείτε μαζί μου, θέλω και διατάζω να προσκυνάτε αυτήν ως γυναίκα του Αλέξανδρου. Να είστε καλά στην υγεία σας. Ενότητα 16- παράλληλο Και στο μεταξύ οδηγούν μπροστά στον Κύρο τους αιχμαλώτους δεμένους, και μερικούς μάλιστα πληγωμένους.(κι ο Κύρος) μόλις (τους) είδε,αμέσως διέταξε να λύσουν τους δεμένους και αφού κάλεσε τους γιατρούς, έδωσε διαταγή να θεραπεύσουν τους πληγωμένους ύστερα είπε στους Χαλδαίους ότι έχει έρθει ούτε επειδή ήθελε να καταστρέψει εκείνους ούτε επειδή είχε ανάγκη να κάνει πόλεμο,αλλά επειδή ήθελε να κάνει ειρήνη με τους Αρμενίους τους Χαλδαίους. 18 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

20 Ενότητα 17η Το πάθημα των ερωδιών Φίλτατοι δ εἰσὶν οἱ ἐρῳδιοὶ τοῖς ἀνθρώποις καὶ προσημαίνουσιν εὐδίαν τε καὶ χειμῶνα, μάλιστα πρὸς ἐκεῖνο τὸ μέρος, ὅθεν ἂν μέλλῃ σφοδρότατος ἄνεμος πνεῖν, ἐπὶ τοῖς στήθεσι τὰς κεφαλὰς κατακλίνοντες. Ναύτης γοῦν οὐκ ἂν ποτε ἑκὼν ἐρῳδιὸν ἀποκτείνειεν, ἐπειδὴ πιστεύονται τοῖς ἁλιεῦσιν ἐν τῇ θαλάττῃ σημαίνειν ὁπόσα τοῖς θηραταῖς ἐπὶ τῆς γῆς οἱ ἱέρακες. Φασὶ δ αὐτούς, καὶ ἡνίκα μία τροφὴ πᾶσι ἦν τοῖς ὀρνέοις, πρώτους βορὰν ἐκ τῶν ὑδάτων εὑρεῖν, καὶ παρ αὐτῶν τοὺς λοιποὺς πάντας ἐκδιδαχθῆναι ἐπὶ δὲ τῇ τέχνῃ μεγαλαυχήσαντας καὶ οὐδ αὐτὸν εἰπόντας ὑπὲρ νήξεως ἐρίζειν δύνασθαί σφίσι τὸν Ποσειδῶνα τὴν ἐπιστήμην ἀποβαλεῖν τοῦ θεοῦ μηνίσαντος. Οι ερωδιοί είναι πολύ αγαπημένοι στους ανθρώπους και φανερώνουν από πριν και το καλοκαίρι και το χειμώνα, κυρίως προς εκείνο το μέρος από όπου ενδεχομένως πρόκειται να πνεύσει πάρα πολύ σφοδρός άνεμος γέρνοντας προς τα κάτω τα κεφάλια τους. Ο ναύτης βέβαια δε θα σκότωνε ποτέ με τη θέλησή του έναν ερωδιό, επειδή είναι κοινή πεποίθηση ότι προλέγουν στους ψαράδες όσα προλέγουν στους κυνηγούς τα γεράκια στην ξηρά. Λένε ακόμη γι αυτούς, κι όταν ήταν μία η τροφή για όλα τα πουλιά, πρώτοι αυτοί βρήκαν τροφή από τα νερά, και ότι απ αυτούς διδάχτηκαν όλα τα υπόλοιπα πουλιά επειδή όμως περηφανεύτηκαν για το εύρημά τους και επειδή ισχυρίστηκαν για το κολύμπι ότι ούτε ο ίδιος ο Ποσειδώνας δεν μπορούσε να συναγωνιστεί μαζί τους λένε ότι έχασαν την ικανότητά τους αυτή επειδή ο θεός οργίστηκε. Ενότητα 17- παράλληλο Ο Απόλλων σκότωσε και το Μαρσύα, το γιο του Ολύμπου. Γιατί αυτοί, αφού βρήκε τους αυλούς,που πέταξε η Αθηνά,επειδή ασχήμαιναν το πρόσωπό της,ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Απόλλωνα για τη μουσική. Και αφού συμφώνησαν αυτοί να κάνει ο νικητής ό,τι ήθελε τον ηττημένο, την ώρα που διεξαγόταν ο αγώνας, ο Απόλλωνας αγωνιζόταν,αφού γύρισε προς το μέρος του την κιθάρα,και παρότρυνε το Μαρσύα να χάνει το ίδιο.κι αυτός (ο Μαρσυας) επειδή δεν μπορούσε,αφού κρίθηκε καλύτερος ο Απόλλων,κρέμασε το Μαρσύα από μια πανύψηλη βελανιδιά και αφού τον έγδαρε τον σκότωσε με τον τρόπο αυτόν. 19 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

21 Ενότητα 18 η Τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου σε σχέση με τον προφορικό Ἡγοῦμαι δ οὐδὲ λόγους δίκαιον εἶναι καλεῖσθαι τοὺς γεγραμμένους ἀλλ ὥσπερ εἴδωλα καὶ σχήματα καὶ μιμήματα λόγων, τὴν αὐτὴν περὶ αὐτῶν εἰκότως ἂν δόξα ἔχοιμεν, ἥνπερ καὶ περὶ τῶν χαλκῶν ἀνδριάντων καὶ λιθίνων ἀγαλμάτων καὶ γεγραμμένων ζῴων. Ὥσπερ γὰρ ταῦτα μιμήματα τῶν ἀληθινῶν σωμάτων ἐστί, καὶ χρῆσιν οὐδεμίαν τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ παραδίδωσι, τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ γεγραμμένος λόγος ἐκ βιβλίου μὲν θεωρούμενος ἔχει τινὰς ἐκπλήξεις, ἐπὶ δὲ τῶν καιρῶν ἀκίνητος ὢν οὐδεμίαν ὠφέλειαν τοῖς κεκτημένοις παραδίδωσιν. Ἀλλ ὥσπερ ἀνδριάντων καλῶν ἀληθινὰ σώματα πολὺ χείρους τάς εὐπρεπείας ἔχοντα πολλαπλασίους ἐπὶ τῶν ἔργων τάς ὠφελείας παραδίδωσιν, οὕτω καὶ λόγος ὁ λεγόμενος ἔμψυχός ἐστι καὶ ζῇ καὶ τοῖς πράγμασιν ἕπεται, ὁ δὲ γεγραμμμένος εἰκόνι λόγου τὴν φύσιν ὁμοίαν ἔχων ἁπάσης ἐνεργείας ἄμοιρος καθέστηκεν. Νομίζω ότι δεν είναι δίκαιο οι γραφτοί λόγοι να ονομάζονται λόγοι, αλλά όπως ακριβώς τα ομοιώματα και τις εικόνες και τα αντίγραφα των λόγων, θα μπορούσαμε να έχουμε την ίδια αντίληψη, την οποία ακριβώς έχουμε και για τους χάλκινους ανδριάντες και για τα λίθινα αγάλματα και τα ζωγραφισμένα πλάσματα. Γιατί όπως ακριβώς αυτά είναι αντίγραφα των αληθινών σωμάτων, και καμία χρησιμότητα δεν έχουν στην ανθρώπινη ζωή, κατά τον ίδιο τρόπο ο γραπτός λόγος όταν τον διαβάζει κανείς δυνατά μέσα από ένα βιβλίο προσφέρει κάποια (επιφανειακή) ευχαρίστηση όμως σε κρίσιμες περιστάσεις επειδή είναι στατικός δεν προσφέρει καμιά ωφέλεια σ αυτούς που τον κατέχουν. Αλλά όπως ακριβώς τα ζωντανά σώματα απέναντι στους ανδριάντες, ενώ έχουν πολύ χειρότερη εξωτερική εμφάνιση προσφέρουν πολλαπλάσιες ωφέλειες όσον αφορά τα έργα έτσι και ο προφορικός λόγος έχει μέσα του ψυχή και είναι ζωντανός και παρακολουθεί την πραγματικότητα, ενώ ο γραπτός, επειδή μοιάζει με είδωλο λόγου, δεν έχει καμιά σχέση με οποιαδήποτε ενέργεια. Ενότητα 18- παράλληλο Όταν έφτασε στο θέμα των γραμμάτων, είπε ο Θεύθ αυτή η μάθηση (η γνώση), βασιλιά, θα κάνει τους Αιγυπτίους πιο σοφούς και με πιο δυνατή μνήμη γιατί βρέθηκε το φάρμακο και της μνήμης και της σοφίας.κι αυτός απάντησε εφευρετικότατε Θεύθ, άλλος έχει τη δύναμη να επινοεί τα σχετικά με την τέχνη και άλλος να κρίνει πόσο μερίδιο και βλάβης και ωφέλειας θα έχουν όσοι πρόκειται να το χρησιμοποιήσουν και συ τώρα,που είσαι ο πατέρας των γραμμάτων,από καλή διάθεση διατύπωσες το αντίθετο απ ό,τι μπορεί Γιατί αυτό θα παρέχει λησμονιά στις ψυχές εκείνων που θα το μάθουν εξαιτίας της έλλειψη άσκησης της μνήμης, επειδή θυμούνται (τα πράγματα)εξαιτίας της εμπιστοσύνης στο γραπτό λόγο εκ των έξω από ξένα στοιχεία και όχι εκ του εσωτερικού τους,δηλαδή από τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν βρήκες λοιπόν φάρμακο της μνήμης αλλά υπόμνησης.και παρέχεις στους μαθητές (σου) επίφαση σοφίας όχι την αλήθεια γιατί έχοντας ακούσει πολλά με το σύστημα σου χωρίς διδασκαλία θα νομίζουν ότι είναι πολυμαθείς. ενώ θα είναι ως επί το πλείστον αμαθείς και δύσκολοι στη συναναστροφή, επειδή θα έχουν γίνει δοκησίσοφοι αντί σοφοί. 20 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

22 Β. ΘΕΩΡΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Το υποκείμενο Οι μορφές τον υποκειμένου Υποκείμενο ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση π.χ. Οι Έλληνες είναι φιλόξενος λαός. Το υποκείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό ή οποιαδήποτε άλλη λέξη ή πρόταση, με άρθρο ή χωρίς άρθρο(ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο,μετοχή, άκλιτη λέξη, πρόταση π.χ. - Ο Τάσος κάθεται. -Αυτός κάθεται. Πρέπει να κάτσεις. Ο ψηλός κάθεται. Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική. Συχνά παραλείπεται όταν είναι:α ή β πρόσωπο(και δεν δίνεται έμφαση σε αυτό)π.χ. θα κοιμηθώ νωρίς(ενν.εγώ). Το τρίτο πρόσωπο παραλείπεται συνήθως στις εξής περιπτώσεις: α. όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα π.χ. - Τι κάνει ο Νίκος; - Είναι άρρωστος. (ενν. Ο Νίκος). β. όταν είναι μια γενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο π.χ. Στις αρχές του 20 ου αιώνα εφηύραν το τηλέφωνο, τον ασύρματο, τον κινηματογράφο(ενν.οι εφευρέτες) γ. όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. βρέχει Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις έχουν ως υποκείμενο μια ολόκληρη πρόταση(με το ότι ή με το να)π.χ. πρέπει να φύγω. Συμφωνία υποκειμένου-ρήματος Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό. Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό και στο επικρατέστερο πρόσωπο( το α είναι επικρατέστερο του β και το β του γ ) Π.χ. -Εμείς και εσείς θα πάμε βόλτα. Εσύ και ο Πέτρος δεν διαβάσατε. Παραγωγή με αχώριστα μόρια Ορισμένες λέξεις που δε στέκονται μόνες τους στο λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λέξεων, ονομάζονται αχώριστα μόρια. Λόγια αχώριστα μόρια:αρχι-,αμφι-,δια-,δι-,διχο-,δυσ-,εισ-,εκ-,εξ-,εν-, εμ-, εγ-,ερ-,ελ-,επι-,επ-,εφ-,ημι-,περι-,συν-,υπο- Λαϊκά αχώριστα μόρια:α-,αν- ξε- ανα- Π.χ. ενήλικος, ημίχρονο, άκακος, ξεματιάζω, περιβάλλω, αρχιλοχίας Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου Η παράγραφος είναι το βασικό δομικό στοιχείο ενός κειμένου. Έχει αυτονομία καθώς αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα, μια πληροφορία ή μια ιδέα, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο. Κάθε παράγραφος είναι κι αυτή ένα κείμενο ενιαίο, με αρχή, μέση και τέλος 21 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης

23 που ακολουθεί την εξής δομή: α. θεματική πρόταση, β. λεπτομέρειες, γ. κατακλείδα. Στην αρχή της παραγράφου (θεματική πρόταση) βρίσκεται το θέμα που αναλύεται στο κυρίως θέμα (λεπτομέρειες). Η κατακλείδα -η οποία συχνά παραλείπεται- μοιάζει με τον επίλογο της έκθεσης, συνοψίζεται δηλαδή σε αυτή το βασικό θέμα της παραγράφου. Ωστόσο συχνά οι παράγραφοι στα κείμενά μας είναι πολύ σύντομες, αν και το υλικό (οι πληροφορίες, οι ιδέες κ.λπ.) που έχουμε στη διάθεσή μας είναι αρκετό. Αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον αναπτύσσουμε τις λεπτομέρειες της παραγράφου. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου α. Ανάπτυξη με παραδείγματα Ο πρώτος και βασικός τρόπος ανάπτυξης των λεπτομερειών μιας παραγράφου είναι η παρουσίαση στοιχείων-παραδειγμάτων από την Ιστορία ή από τη σύγχρονη κοινωνική-καθημερινή μας ζωή. Η ανάπτυξη με παραδείγματα είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρινήσεις. β. Σύγκριση και αντίθεση Όταν πρόκειται να συγκρίνουμε δύο καταστάσεις, πρόσωπα, αντικείμενα, ιδέες κ.λπ., σημειώνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν αντιθέτουμε δύο πράγματα, έννοιες κλπ., τονίζουμε τις διαφορές τους. Η ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος μάς παρακινεί να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, τόπους κ.λπ. γ. Διαίρεση Η ανάπτυξη με διαίρεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο, μια ιδέα κ.λπ. δ. Ορισμός Προσπαθούμε να ορίσουμε, δηλαδή να παρουσιάσουμε το περιεχόμενο μιας έννοιας. Για να γίνει πιο σαφής η παράγραφος, πρέπει στη συνέχεια να διασαφηνίσουμε τον ορισμό, κάνοντας χρήση των άλλων τρόπων ανάπτυξης (παραδείγματα, σύγκριση - αντίθεση κ.λπ.).χρησιμοποιούμε ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου τον ορισμό, όταν η θεματική πρόταση μάς παρακινεί να ρωτήσουμε «Τι είναι;». ή «Τι εννοούμε με αυτό;». ε. Αιτιολόγηση Αιτιολογούμε μια θέση-άποψη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις. Η αιτιολόγηση είναι η κατάλληλη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη έτσι ώστε να μας παρακινεί να ρωτήσουμε «Γιατί;». στ. Συνδυασμός τρόπων ανάπτυξης Συνήθως, όταν γράφουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε περισσότερους από έναν τρόπους ανάπτυξης (π.χ. ορισμό και αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα κ.λπ.), ώστε να παρουσιάσουμε ή να διασαφηνίσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε, όσο το δυνατόν πληρέστερα. 22 Επιμέλεια ː Μητρούσκας Δημήτρης