ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΟΛΟΡΟΥ ΑΛΙΜΟΥΣΙΟΣ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΟΛΟΡΟΥ ΑΛΙΜΟΥΣΙΟΣ 1. Η ΖΩΗ ΤΟΥ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου Α. Ελεύθερης ανάπτυξης 1. Να γράψετε ένα κατατοπιστικό βιογραφικό σηµείωµα για τον Θουκυδίδη, που θα µπορούσε να αποτελέσει λήµµα εγκυκλοπαιδικού λεξικού. Στο κείµενό σας µπορείτε να συµπεριλάβετε τις λέξεις και φράσεις που δίνονται παρακάτω, προσέχοντας τη σειρά µε την οποία θα τις χρησιµοποιήσετε. Η συνολική έκταση του κειµένου να µην υπερβαίνει τις 250 λέξεις. Όλορος, Αλιµούς, Θράκη, Αναξαγόρας, Γοργίας, Αντιφώντας, Περικλής, Βρασίδας, Αµφίπολη, Κλέωνας, συγγραφή του έργου του, εξορία, µέθοδος, έρευνα, σοφιστές, αριστοκρατικοί, δηµαγωγοί, 411 π.χ., ταξίδια, Πελοποννησιακός πόλεµος. 2. Να προσδιορίσετε τον ρόλο που έπαιξε η µόρφωση, την οποία έλαβε ο Θουκυδίδης, στη συγγραφή του έργου του. 3. Σχετίζεται, κατά τη γνώµη σας, η σηµαντική θέση που κατέχει ο Περικλής στο έργο του Θουκυδίδη µε τη διερεύνηση των αιτίων που οδήγησαν στην καταστροφή της Αθήνας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Β. Σύντοµης απάντησης 1. Να αναφέρετε ενδεικτικά ονόµατα σπουδαίων ανδρών, που έζησαν την ίδια εποχή µε το Θουκυδίδη και µε τους οποίους γνωρίστηκε ο ιστορικός (µαζί µε το όνοµα να αναφέρετε και την ιδιότητά τους, π.χ. στρατηγός). 2. Ποιες συνέπειες είχε ο λοιµός στην πολιτική ζωή της Αθήνας; 3. Ποια ήταν η σχέση του Θουκυδίδη µε τη Θράκη; 4. Να εξηγήσετε πώς σχετίζεται η εξορία του Θουκυδίδη µε τη συγγραφή του έργου του. 5. Ποια στοιχεία από το έργο του µας επιτρέπουν να υποστηρίξουµε ότι ο Θουκυδίδης έζησε το τέλος του πολέµου; Ερώτηση κλειστού τύπου Να ελέγξετε αν το περιεχόµενο των προτάσεων που ακολουθούν είναι σωστό ή λανθασµένο. Ο Θουκυδίδης: Α. ανήκε στην πολιτική παράταξη των δηµοκρατικών Β. περιέγραψε το λοιµό µε βάση και την προσωπική του εµπειρία Γ. µε την εξορία του από την Αθήνα στερήθηκε πολύτιµες πληροφορίες σχετικά µε την πολιτική ζωή της πόλης Δ. θεωρεί ότι η ανάδειξη της Αθήνας σε ηγεµονική δύναµη οδήγησε στον πόλεµο Ε. περιγράφει τον Πελοποννησιακό πόλεµο από την αρχή ως το τέλος του 2. ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ - ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου Α. Ελεύθερης ανάπτυξης 1. Λαµβάνοντας υπόψη ότι ο ιστορικός επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην πολιτική ιστορία, να προσδιορίσετε ποιες συνέπειες έχει η επιλογή αυτή για τη συγγραφή του έργου του. 2. Διερευνώντας τις αιτίες που οδήγησαν τους αντιπάλους σε βιαιότητες ο Θουκυδίδης καταλήγει σε ορισµένα συµπεράσµατα. Να αναφέρετε τα συµπεράσµατα αυτά και να πείτε αν συµφωνείτε ή διαφωνείτε, αιτιολογώντας την άποψή σας.

2 3. Με βάση τις βιογραφικές πληροφορίες για τον Θουκυδίδη να καθορίσετε τον βαθµό στον οποίο, κατά τη γνώµη σας, τα προσωπικά του βιώµατα από την πολιτική ζωή της Αθήνας τον επηρέασαν στο έργο του. 4. Να παρουσιάσετε µε συντοµία µερικές βασικές ιδέες του Θουκυδίδη για τον άνθρωπο, που δικαιολογούν, κατά τη γνώµη σας, τον χαρακτηρισµό του ως γνώστη της ανθρώπινης φύσης. 5. Ο Θουκυδίδης προβάλλει τη λογική ως βασική αξία για τον άνθρωπο. Να προσδιορίσετε µε χαρακτηριστικά παραδείγµατα από την εισαγωγή σας τον τρόπο µε τον οποίο αντιλαµβάνεται τη συµβολή της στην εξέλιξη των γεγονότων. 6. Να προσδιορίσετε τις λειτουργίες που έχει η τάση για γενίκευση στο έργο του Θουκυδίδη. 7. Πιστεύετε ότι ο Θουκυδίδης αντιµετωπίζει την Αθήνα κυρίως ως θαυµαστής ή ως αυστηρός κριτής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Β. Σύντοµης απάντησης 1. Ποια σχέση έχουν µε την ιστορική έρευνα οι όροι εἰκότα, σηµεῖα, τεκµήρια; 2. Ποιες θεωρεί ο Θουκυδίδης απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συγκρότηση ενός ισχυρού κράτους; 3. Ποια στοιχεία αποκλείει από το υλικό του και γιατί; 4. Σε ποιο βασικό ερώτηµα επιχειρεί να απαντήσει στο έργο του; 5. Σε ποια σηµεία του έργου του εντοπίζεται κυρίως η παρουσίαση των αιτίων του πολέµου; 6. Πώς επηρεάζεται κατά τον Θουκυδίδη η συµπεριφορά των ανθρώπων από τον πόλεµο; 7. Πώς αντιµετωπίζει ο Θουκυδίδης το ρόλο των θεών και της τύχης στις ιστορικές εξελίξεις; 8. Ποια στοιχεία της προσωπικότητας του Περικλή ως πολιτικού ηγέτη εξαίρει ο ιστορικός; 9. Ποιο είναι το πρότυπο του πολίτη που προβάλλει ο Θουκυδίδης µέσα στο έργο του; 10. Ποια στοιχεία της αθηναϊκής πολιτείας υπογραµµίζει ο ιστορικός στο έργο του ως άξια θαυµασµού; Ερώτηση κλειστού τύπου Ποια από τα παρακάτω θέµατα εντάσσονται στα ενδιαφέροντα του ιστορικού; Σηµασία της κυριαρχίας στη θάλασσα για την ασφάλεια µιας πόλης Ο ρόλος της τήρησης των ηθικών κανόνων για την αποτροπή του πολέµου Τα χαρίσµατα του ικανού ηγέτη Η εµπάθεια των δηµαγωγών της Αθήνας εναντίον του Θουκυδίδη Οι φρικαλεότητες του πολέµου Η σύγκριση του χαρακτήρα των πρωταγωνιστών του πολέµου και από τις δύο παρατάξεις Η ανάλυση των πολιτικών του απόψεων Η διερεύνηση των αιτιών που συνέβαλαν στην ανάδειξη της Αθήνας σε ηγεµονική δύναµη ΜΕΘΟΔΟΣ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου Α. Ελεύθερης ανάπτυξης 1. Ποιες δυσκολίες συνάντησε ο Θουκυδίδης στην έρευνά του για τα γεγονότα πριν από τα Μηδικά; 2. Με ποιες µεθόδους (ποιους τρόπους) ερεύνησε ο Θουκυδίδης τα γεγονότα που εξιστορεί, ώστε να είναι βέβαιος ότι αυτά που γράφει ανταποκρίνονται στην αλήθεια; 3. Να γράψετε, αν ο Θουκυδίδης αποδίδει αυτολεξεί τους λόγους των οµιλητών στις δηµηγορίες του ή όχι και γιατί.

3 4. Οι δηµηγορίες θεωρούνται πολύ σηµαντικές για την ανάλυση των ιστορικών γεγονότων. Να εξηγήσετε γιατί. 5. Με ποιον τρόπο ταξινοµεί χρονολογικά και παρουσιάζει τα ιστορικά γεγονότα ο Θουκυδίδης; 6. Να εξηγήσετε ποια διαίρεση του έτους ακολουθεί ο Θουκυδίδης και πώς αυτή εξυπηρετεί την έκθεση των ιστορικών γεγονότων. 7. Να αναφέρετε τις δυσκολίες που αντιµετώπισε ο Θουκυδίδης στην προσπάθειά του να χρονολογήσει µε ακρίβεια τα ιστορικά γεγονότα. Β. Σύντοµης απάντησης 1. Ποιες πηγές ερεύνησε ο Θουκυδίδης για να είναι σίγουρος ότι καταγράφει µε ακρίβεια τα γεγονότα στην ιστορία του; 2. Από όσες πληροφορίες συγκέντρωσε για τον Πελοποννησιακό πόλεµο ποιες αξιοποίησε και συµπεριέλαβε τελικά στο έργο του ο ιστορικός; 3. Ποια στοιχεία προσέχει ο ιστορικός να αποδώσει µε όσο το δυνατό µεγαλύτερη πιστότητα στις δηµηγορίες του; 4. Πώς προσδιορίζει το χρονικό σηµείο της έκρηξης του Πελοποννησιακού πολέµου ο Θουκυδίδης; Ερώτηση κλειστού τύπου Ποιες από τις πληροφορίες που άκουσε ή συγκέντρωσε συµπεριέλαβε στην αφήγηση του Πελοποννησιακού πολέµου ο Θουκυδίδης; (Υπάρχουν δυο σωστές απαντήσεις). o Οτιδήποτε γενικά άκουγε ή µάθαινε σχετικό µε κάποιο επεισόδιο του πολέµου. o Αυτά που φανταζόταν ο ίδιος ότι θα µπορούσαν να έχουν συµβεί. o Οσα στοιχεία γνώριζε ως αυτόπτης µάρτυρας. o Οσα είχαν γράψει για τον ίδιο πόλεµο και άλλοι ιστορικοί λίγο πριν από αυτόν. o Μόνο όσα διάβασε σε κρατικά έγγραφα. o Αυτά που άκουσε από άλλους και για τα οποία είχε κάνει ο ίδιος επίπονη έρευνα. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου Ελεύθερης ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης 1. Ποιες είναι οι εκτιµήσεις των µελετητών για τον χρόνο συγγραφής του έργου του Θουκυδίδη; (Να αναφερθείτε στη διάρκεια της συγγραφής και στον χρόνο ολοκλήρωσής της). 2. Να αναφέρετε ποια είναι τα θέµατα που διαπραγµατεύεται εκτενώς στην ιστορία του ο Θουκυδίδης. 3. Ποια θέµατα περιλαµβάνονται στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη; 4. Ποια γεγονότα εξετάζει ο ιστορικός στο πέµπτο βιβλίο του; 5. Μέχρι ποιο έτος του Πελοποννησιακού πολέµου φτάνει η ιστορική αφήγηση του Θουκυδίδη; 6. Ποια είναι τα τελευταία γεγονότα που παραθέτει ο ιστορικός;

4 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΥΦΟΣ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου Α. Ελεύθερης ανάπτυξης 1. Ποια χαρακτηριστικά προσδίδει στο ύφος του συγγραφέα η χρήση ρηµάτων σύνθετων, πολλές φορές µε δυο ή και τρεις προθέσεις; Να αναφέρετε σχετικό παράδειγµα και να το αναλύσετε. 2. Ποιον σκοπό εξυπηρετεί η επισώρευση αιτιολογικών προτάσεων ή µετοχών στη σύνθεση του κειµένου; Να γράψετε ποια χαρακτηριστικά αποκτά το ύφος µε αυτό τον τρόπο ανάπτυξης του κειµένου. Β. Σύντοµης απάντησης 1. Σε ποια διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής γράφει το έργο του ο ιστορικός; Να σηµειώσετε ορισµένες χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιοµορφίες. 2. Να αναφέρετε ορισµένες τυπικές εκφραστικές επιλογές του συγγραφέα που χαρακτηρίζουν το ύφος του Θουκυδίδη. 3. Να αναφέρετε ορισµένα χαρακτηριστικά του υψηλού λογοτεχνικού ύφους. 4. Τι είναι τα πάρισα και τα οµοιοτέλευτα; Ερώτηση κλειστού τύπου Στις ακόλουθες προτάσεις σηµειώνονται ορισµένες γλωσσικές ιδιοµορφίες που παρατηρούνται στο έργο του Θουκυδίδη. Να διαγράψετε το µέρος της πρότασης που δεν είναι σωστό. Από τις γλωσσικές ιδιοµορφίες του Θουκυδίδη είναι: α. Στις προθέσεις: η χρήση των τύπων ἐς, ξὺν - εἰς, σὺν β. Στα ονόµατα: η χρήση ουδετέρου του επιθέτου π.χ τὸ εὔδαιµον η χρήση αφηρηµένων ουσιαστικών π.χ. ἡ εὐδαιµονία γ. Στη δήλωση επιρρηµατικής σηµασίας: η χρήση επιρρήµατος π.χ. ὁµοίως η χρήση ουδετέρου επιθέτου π.χ. ὁµοῖα δ. Στα ρήµατα: η χρήση σύνθετων ρηµάτων π.χ. - ἀνταγαγόµενοι χρήση απλών ρηµάτων π.χ. ἀγαγόµενοι

5

6 ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 [1] Οἱ γὰρ Κερκυραῖοι ἐστασίαζον, ἐπειδὴ ἦλθον αὐτοῖς οἱ αἰχμάλωτοι οἱ ἐκ τῶν ναυμαχιῶν περὶ Ἐπίδαμνον ἀφεθέντες ὑπὸ Κορινθίων, τῷ μὲν λόγῳ διηγγυημένοι τοῖς προξένοις ὀκτακοσίων ταλάντων, ἔργῳ δὲ πεπεισμένοι προσποιῆσαι Κέρκυραν Κορινθίοις. Kαὶ ἔπρασσον οὗτοι, μετιόντες ἕκαστον τῶν πολιτῶν, ὅπως ἀποστήσωσιν τὴν πόλιν Ἀθηναίων. [2] Kαὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς καὶ Κορινθίας ἀγουσῶν πρέσβεις καὶ καταστάντων ἐς λόγους ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι εἶναι μὲν ξύμμαχοι Ἀθηναίοις κατὰ τὰ ξυγκείμενα, φίλοι δὲ Πελοποννησίοις ὥσπερ καὶ πρότερον. [3] Kαὶ οὗτοι οἱ ἄνδρες (ἦν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ προειστήκει τοῦ δήμου) ὑπάγουσιν αὐτὸν ἐς δίκην, λέγοντες καταδουλοῦν τὴν Κέρκυραν Ἀθηναίοις. [4] Ὁ δὲ ἀποφυγὼν ἀνθυπάγει τοὺς πέντε πλουσιωτάτους ἄνδρας αὐτῶν, φάσκων τέμνειν χάρακας ἐκ τοῦ τεμένους τοῦ τε Διὸς καὶ τοῦ Ἀλκίνου ζημία δὲ καθ ἑκάστην χάρακα ἐπέκειτο στατήρ. [5] Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν καὶ καθεζομένων ἱκετῶν πρὸς τὰ ἱερὰ διὰ πλῆθος τῆς ζημίας, ὅπως ἀποδῶσιν ταξάμενοι, ὁ Πειθίας (ἐτύγχανε γὰρ ὤν καὶ βουλῆς) πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι. [6] Οἱ δ ἐπειδὴ τῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο καὶ ἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν μέλλειν, ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί, ἀναπείσειν τὸ πλῆθος νομίζειν τοὺς αὐτοὺς φίλους τε καὶ ἐχθροὺς Ἀθηναίοις, ξυνίσταντό τε καὶ λαβόντες ἐγχειρίδια ἐσελθόντες ἐς τὴν βουλὴν ἐξαπιναίως κτείνουσι τόν τε Πειθίαν καὶ ἄλλους ἐς ἑξήκοντα τῶν τε βουλευτῶν καὶ ἰδιωτῶν οἱ δέ τινες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ Πειθίᾳ ὀλίγοι κατέφυγον ἐς τὴν Ἀττικὴν τριήρη ἔτι παροῦσαν. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η εμφύλια διαμάχη στην Κέρκυρα. Ο χρόνος έναρξης και οι υποκινητές της. Το καλοκαίρι του 427 π.χ. ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην Κέρκυρα, ο οποίος κράτησε δύο χρόνια περίπου, μεταξύ των δημοκρατικών και των ολιγαρχικών. Υποκινητές του πολέμου υπήρξαν 250 επιφανείς Κερκυραίοι πολίτες, που είχαν αιχμαλωτιστεί από τους Κορινθίους στη ναυμαχία που έγινε στα Σύβοτα. Οι Κερκυραίοι αιχμάλωτοι ύστερα από πενταετή ομηρία αφέθηκαν ελεύθεροι (Οἱ γὰρ Κερκυραῖοι ἐστασίαζον, ἐπειδὴ οἱ αἰχμάλωτοι ἦλθον αὐτοῖς οἱ ἐκ τῶν περὶ Ἐπίδαμνον ναυμαχιῶν ὑπὸ Κορινθίων ἀφεθέντες). Οι λόγοι απελευθέρωσης των αιχμαλώτων. Ο ιστορικός διακρίνει και απορρίπτει τα φαινομενικά αίτια της απελευθέρωσής των αιχμαλώτων - έδωσαν γι αυτούς οι Κορίνθιοι πρόξενοι εγγύηση 800 ταλάντων - από τα πραγματικά τα οποία και αποδέχεται - υποσχέθηκαν οι αιχμάλωτοι ότι θα προσαρτήσουν την Κέρκυρα στην Κόρινθο απομακρύνοντας την από την επιρροή των Αθηναίων (τῷ μὲν λόγῳ ὀκτακοσίων ταλάντων τοῖς προξένοις διηγγυημένοι, ἔργῳ δὲ πεπεισμένοι Κορινθίοις Κέρκυραν προσποιῆσαι). Οι λόγοι που οι Κορίνθιοι επιζητούσαν την προσάρτηση της Κέρκυρας. α. Η Κέρκυρα εξαιτίας της γεωγραφικής της θέση ασκούσε έλεγχο στο Ιόνιο και στο εμπόριο προς τη Μεγάλη Ελλάδα. Τα ίδια συμφέροντα είχε στον ίδιο χώρο και η Κόρινθος, και γι αυτό ο ανταγωνισμός τους ήταν οξύς.

7 β. Το νησί διέθετε ισχυρές ναυτικές δυνάμεις, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους Κορινθίους κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. γ. ΟΙ Κερκυραίοι είχαν ήδη συνάψει με τους Αθηναίους (433 π.χ.) επιμαχία (= αμυντικό σύμφωνο για αμοιβαία βοήθεια), που είχε την προοπτική να εξελιχθεί σε συμμαχία (αμυντική και επιθετική). Το γεγονός αυτό ισχυροποιούσε τον αθηναϊκό συνασπισμό απέναντι στον πελοποννησιακό. δ. Στην Κέρκυρα τα τελευταία χρόνια είχαν επικρατήσει οι δημοκρατικοί. Την πολιτική αυτή κατάσταση επιθυμούσε να αλλάξει η ολιγαρχική Κόρινθος. Η συμπεριφορά και ο σκοπός των αιχμαλώτων. Οι Κερκυραίοι αιχμάλωτοι άρχισαν αμέσως τη συνωμοτική τους δράση. Πλησίαζαν τον κάθε πολίτη χωριστά και προσπαθούσαν να τον πείσουν ότι συμφέρον ήταν να διαλύσουν την επιμαχία με τους Αθηναίους. Έτσι γίνονται κήρυκες της ουδετερότητας, τακτικής που η πόλη τους ακολούθησε στο παρελθόν. Το γεγονός αυτό ευνοεί την Κόρινθο, γιατί καθιστά ευκολότερη την προσάρτηση του νησιού στην πελοποννησιακή συμμαχία (Καὶ ἔπρασσον οὗτοι, ἕκαστον τῶν πολιτῶν μετιόντες, ὅπως ἀποστήσωσιν Ἀθηναίων τὴν πόλιν). Η ανάμειξη των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων Τον ίδιο καιρό κατέφθασαν στην Κέρκυρα Αθηναίοι και Κορίνθιοι πρέσβεις. Οι Αθηναίοι πρέσβεις ήρθαν, γιατί: α. πληροφορήθηκαν τη συνωμοτική δραστηριότητα των ολιγαρχικών, ανησύχησαν και φοβήθηκαν για τις εξελίξεις β. ήθελαν να ενισχύσουν τους δημοκρατικούς γ. επιδίωκαν να μετατρέψουν την επιμαχία σε συμμαχία και να προσαρτήσουν την Κέρκυρα στον αθηναϊκό συνασπισμό. Οι Κορίνθιοι πρέσβεις ήρθαν, γιατί: α. ήθελαν να παρακολουθήσουν από κοντά τη δράση των απελευθερωμένων αντρών και να βεβαιωθούν ότι εκπλήρωσαν την υπόσχεσή τους β. επιδίωκαν να τονώσουν το φρόνημα των ολιγαρχικών του νησιού γ. απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση ολιγαρχικού καθεστώτος στο νησί, στη διάλυση της επιμαχίας της Κέρκυρας με τους Αθηναίους και στην προσάρτησή της στον πελοποννησιακό συνασπισμό, (Καὶ ἀφικομένης Ἀττικῆς τε νεὼς καὶ Κορινθίας πρέσβεις ἀγουσῶν). Οι αποφάσεις των Κερκυραίων Οι Κερκυραίοι περιήλθαν σε σύγχυση και σε πολιτικό αδιέξοδο με την ταυτόχρονη άφιξη των πρέσβεων. Ύστερα από διαπραγματεύσεις μαζί τους (καὶ ἐς λόγους καταστάντων) η εκκλησία του δήμου τους αποφάσισε: α. Να ανανεώσουν οι Κερκυραίοι την επιμαχία με τους Αθηναίους σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη του 433 π.χ. (ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι Ἀθηναίοις μὲν ξύμμαχοι εἶναι κατὰ τὰ ξυγκείμενα). β. Να είναι φίλοι με τους Πελοποννησίους όπως και προηγουμένως (ἐψηφίσαντο εἶναι Πελοποννησίοις φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον). Το ψήφισμα αυτό είναι το πρώτο αποτέλεσμα της δράσης των απελευθερωμένων ολιγαρχικών και εκφράζει την επιθυμία των Κερκυραίων να τηρήσουν ουδέτερη πολιτική στάση στις σχέσεις τους με τους Αθηναίους και Πελοποννησίους. Πρόκειται για μια ορθή πολιτική απόφαση και ευφυή διπλωματική κίνηση, που φαίνεται ότι εκτονώνει την κρίση. Είναι όμως καταδικασμένη σε αποτυχία. Η συμφιλίωση είναι προσωρινή και εύθραυστη για πολλούς λόγους: α. Τα πολιτικά πάθη ήταν οξυμένα και η κατάσταση έκρυθμη. β. Διακυβεύονταν μεγάλα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα στο νησί από την επικράτηση της μιας ή της άλλης πολιτικής παράταξης.

8 γ. Το ψήφισμα αυτό δεν ικανοποιούσε τους Αθηναίους, αφού απλώς ανανέωνε την επιμαχία τους με την Κέρκυρα. Άλλωστε η ουδετερότητα ευνοούσε τους Κορίνθιους, συνεπώς και τη Σπάρτη, που ωστόσο ήθελαν περισσότερα. Η κατηγορία και η δίκη κατά του Πειθία Το ψήφισμα των Κερκυραίων για ουδετερότητα ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία και μόνο προσωρινή συμφιλίωση έφερε. Έτσι οι απελευθερωμένοι ολιγαρχικοί έσυραν στο δικαστήριο τον Πειθία, εθελοπρόξενο των Αθηναίων και αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης (ἦν γὰρ Πειθίας ἐθελοπρόξενός τε τῶν Ἀθηναίων καὶ τοῦ δήμου προειστήκει). Τον κατηγορούσαν για προδοσία, αφού κατά την κρίση τους προσπαθούσε να υποδουλώσει την πόλη στους Αθηναίους (Καὶ ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς δίκην, λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν). Η παραπομπή του σε δίκη έχει πολιτική σκοπιμότητα και μαρτυρεί το βαθμό όξυνσης των παθών και το μένος της πολιτικής αντιπαράθεσης, καταστάσεις που οδήγησαν στην εμφύλια διαμάχη. Οι ολιγαρχικοί επιδίωκαν με την ενέργειά τους αυτή να πλήξουν το κύρος του Πειθία και, σε περίπτωση καταδίκης του, να αποδυναμώσουν τους ακέφαλους πια δημοκρατικούς, ενώ οι ίδιοι θα ισχυροποιούνταν στην εξουσία. Όμως ο Πειθίας αθωώθηκε (ὁ δὲ ἀποφυγών), γεγονός που μαρτυρεί ότι ο εκδημοκρατισμός στην Κέρκυρα βρισκόταν σε καλό δρόμο. Τα συλλογικά όργανα δε συγκροτούνταν μόνο από ολιγαρχικούς ούτε δεσμεύονταν πια από τη βούληση των ευγενών και των πλουσίων. Εξάλλου καταγγελίες με πολιτικό περιεχόμενο ήταν δύσκολο να στοιχειοθετηθούν, σε περίοδο μάλιστα οξύτατης πολιτικής σύγκρουσης και ενώ οι πολιτικοί αντίπαλοι ήταν σχεδόν ισοδύναμοι. Η αντιμήνυση του Πειθία και το αποτέλεσμά της Ο Πειθίας μετά την αθώωσή του κατήγγειλε και αυτός με τη σειρά του πέντε από τους πιο πλούσιους ολιγαρχικούς αντιπάλους του (ἀνθυπάγει αὐτῶν τοὺς πλουσιωτάτους πέντε ἄνδρας). Τους κατηγορούσε ότι έκοβαν συστηματικά τις φούρκες, που στήριζαν τα κλήματα του τεμένους του Δία και του Αλκίνου, παρά τη ρητή απαγόρευση του νόμου και τις βαρύτατες κυρώσεις για τους ενόχους (φάσκων τέμνειν χάρακας ἐκ τοῦ τε Διὸς τοῦ τεμένους καὶ τοῦ Ἀλκίνου). Η κατηγορία αυτή είχε θρησκευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα, αφού παρουσίαζε τους δράστες επιρρεπείς σε παράνομο πλουτισμό και ιερόσυλους. Γι αυτό και βρήκε ευρύτερη λαϊκή αποδοχή. Φαινομενικά λοιπόν τα κίνητρά του ήταν ηθικά, αφού παρουσιαζόταν ως προστάτης του ιερού άλσους του Δία και του Αλκίνου, και ως υπέρμαχος της ηθικής τάξης. Ουσιαστικά όμως αυτά ήταν πολιτικά, όπως άλλωστε δείχνει το μεγάλο ύψος του προστίμου και ο τρόπος της καταβολής του. Ο Πειθίας κινήθηκε από μικροψυχία, μισαλλοδοξία και εκδικητική μανία. Όμως τα πάθη αυτά δεν ταιριάζουν σε έναν δημόσιο άντρα και μάλιστα αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα της ανεκτικότητας, της επιείκειας, της συγγνώμης, του σεβασμού προς τον αντίπαλο, και του ανθρωπισμού. Άλλωστε ο ίδιος με την αθώωσή του είχε αποκατασταθεί ηθικά. Επιπλέον αυτή η συμπεριφορά του δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της πόλης, αφού υποδαύλιζε την ένταση, προοιώνιζε την αντίδραση των ολιγαρχικών και ωθούσε σε εμφύλια διαμάχη. Οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν να πληρώσουν βαρύτατο πρόστιμο (ζημία δὲ καθ ἑκάστην χάρακα ἐπέκειτο στατήρ). Η καταδίκη τους οφειλόταν στους εξής λόγους: α. Ήταν ένοχοι κλοπής. Έκοβαν τις φούρκες για να τις εμπορευτούν ή για να τις χρησιμοποιήσουν στα δικά τους κτήματα. Ίσως πάλι επιδίωκαν να σφετεριστούν τα ιερά κτήματα. β. Η κατηγορία αυτή ήταν εύκολο σχετικά να αποδειχτεί, αφού θα υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία. γ. Ο Πειθίας μετά την αθώωσή του έγινε πιο ισχυρός και θα μπορούσε να εκβιάσει την καταδικαστική απόφαση.

9 Η αντίδραση των καταδικασθέντων και το αίτημά τους Οι πέντε ολιγαρχικοί δεν αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο, γεγονός που επίσης μαρτυρεί την ενοχή τους. Επειδή όμως ήταν δυσβάσταχτο, κατέφυγαν ως ικέτες στα ιερά και ζήτησαν να μην πληρώσουν ολόκληρη τη χρηματική ποινή, όπως όριζε ο νόμος, αλλά με δόσεις σε τακτά διαστήματα από τα έσοδα που θα έπαιρναν στο μεταξύ από τα κτήματά τους. Όμως ο Πειθίας, που ήταν και βουλευτής, έπεισε τους Κερκυραίους να εφαρμόσουν το νόμο απορρίπτοντας το αίτημα των ολιγαρχικών (Ὀφλόντων δὲ αὐτῶν καὶ πρὸς τὰ ἱερὰ ἱκετῶν καθεζομένων διὰ πλῆθος τῆς ζημίας, ὅπως ταξάμενοι ἀποδῶσιν, ὁ Πειθίας (ἐτύγχανε γὰρ καὶ βουλῆς ὤν) πείθει ὥστε τῷ νόμῳ χρήσασθαι). Το πραξικόπημά των ολιγαρχικών και η διαφυγή ελάχιστων δημοκρατικών Τότε και αυτοί βρέθηκαν σε μεγάλο αδιέξοδο. Μάλιστα εκτίμησαν ότι ο Πειθίας θα μετέπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα της ουδετερότητας που ευνοούσε τους Πελοποννησίους και να εντάξουν την πόλη τους στην αθηναϊκή συμμαχία (Οἱ δ ἐπειδὴ τῷ τε νόμῳ ἐξείργοντο καὶ ἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν, ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί, μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ ἐχθροὺς νομίζειν). Γι αυτούς λοιπόν τους δύο λόγους κατέφυγαν στη βία και έδρασαν συνωμοτικά. Οπλίστηκαν με εγχειρίδια, μπήκαν ξαφνικά στη βουλή και σκότωσαν τον Πειθία και άλλους 60 περίπου βουλευτές και πολίτες της δημοκρατικής παράταξης (ξυνίσταντό τε καὶ λαβόντες ἐγχειρίδια ἐξαπιναίως ἐς τὴν βουλὴν ἐσελθόντες τόν τε Πειθίαν κτείνουσι καὶ ἄλλους τῶν τε βουλευτῶν καὶ ἰδιωτῶν ἐς ἑξήκοντα). Λίγοι μόνο ομοϊδεάτες του Πειθία γλίτωσαν καταφεύγοντας στην αθηναϊκή τριήρη (οἱ δέ τινες τῆς αὐτῆς γνώμης τῷ Πειθίᾳ ὀλίγοι ἐς τὴν Ἀττικὴν τριήρη κατέφυγον ἔτι παροῦσαν). Οι Αθηναίοι πρέσβεις παρέμεναν στην Κέρκυρα για τους εξής λόγους: α) Ανησυχούσαν για τις πολιτικές εξελίξεις στο νησί, αφού το ψήφισμα των Κερκυραίων για ουδετερότητα δεν ευνοούσε την Αθήνα. β) Επιτηρούσαν την αντίδραση των ολιγαρχικών που ήθελαν κάτι περισσότερο από την ουδετερότητα, αφού επιδίωκαν την προσάρτηση της πόλης στην Κόρινθο. γ) Επιδίωκαν να τονώσουν το φρόνημα των δημοκρατικών μετά το πραξικόπημα των ολιγαρχικών. δ) Ήθελαν να έχουν άμεση αντίληψη της όλης κατάστασης, ώστε με το κύρος της πόλης τους να επέμβουν ως ρυθμιστές και να ενημερώσουν την πατρίδα τους για τα γεγονότα. Τα αίτια του πραξικοπήματος - το υπέρογκο χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε στους ενόχους. - η επιμονή του Πειθία να εφαρμοστεί ο νόμος που καθόριζε την εφάπαξ καταβολή του ποσού, γεγονός που απέρριπτε το αίτημά τους για διακανονισμό και εξόφληση του προστίμου με δόσεις. - οι εκτιμήσεις τους ότι ο Πειθίας, με την πολιτική δύναμη που διέθετε και το ενισχυμένο του πλέον κύρος μετά την αθώωσή του, θα μετέπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα της ουδετερότητας που ευνοούσε τους Πελοποννησίους και να εντάξουν την πόλη τους στην αθηναϊκή συμμαχία. Το πολιτικό κλίμα μετά τη δολοφονία του Πειθία και των άλλων δημοκρατικών Μετά τη δολοφονία του Πειθία και άλλων δημοκρατικών βουλευτών και πολιτών, οι ολιγαρχικοί πήραν την εξουσία στα χέρια τους και επικράτησε κλίμα σύγχυσης, ανασφάλειας και φόβου στους δημοκρατικούς. Επιβλήθηκε καθεστώς αυθαιρεσίας και τρομοκρατίας. Οι δημοκρατικοί θεσμοί υπολειτουργούσαν και απλώς επικύρωναν τις προτάσεις των πραξικοπηματιών. Άλλαξε η εξωτερική πολιτική προς όφελος της Σπάρτης, αλλά οι δημοκρατικοί οργανώθηκαν και αντέδρασαν. Όλα προμήνυαν σφοδρή αντιπαράθεση και την έκρηξη του εμφύλιου πολέμου.

10 Η αντίθεση λόγω εργω στο έργο του Θουκυδίδη Ο Θουκυδίδης συχνά χρησιμοποιεί στο έργο του την αντίθεση «λόγῳ-ἔργῳ», που αποτελεί τη βάση της πολιτικής του σκέψης. Με το «λόγω» αναφέρεται στη φαινομενική αλήθεια των πραγμάτων, στις αφορμές. Αντίθετα με το «ἔργῳ» δηλώνει τα πραγματικά αίτια των γεγονότων. Έτσι και στο κεφάλαιο αυτό, με το «λόγω» εκφράζει το φαινομενικό αίτιο της απελευθέρωσης των 250 Κερκυραίων αιχμαλώτων από τους Κορίνθιους. Εγγυήθηκαν για την απελευθέρωσή τους οι πρόξενοι της Κορίνθου με το ποσό των 800 ταλάντων. Αντίθετα με το «ἔργῳ» προβάλλει το πραγματικό αίτιο του επαναπατρισμού τους και του εμφύλιου πολέμου στην Κέρκυρα. Οι Κορίνθιοι ήθελαν να αποτρέψουν την ένταξη της Κέρκυρας στην αθηναϊκή συμμαχία και να την προσαρτήσουν με το μέρος τους, άρα στον πελοποννησιακό συνασπισμό. Ο ιστορικός λοιπόν, καθώς είναι κριτικός νους και ρεαλιστής, επισημαίνει και διαχωρίζει τις αφορμές από τα αίτια του εμφύλιου πολέμου στην Κέρκυρα, εισχωρεί στο βάθος και την ουσία των γεγονότων και προβάλλει την αλήθεια. Ερμηνευτικές ερωτήσεις 1. Πότε ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στην Κέρκυρα και ποιο γεγονός σήμανε την έναρξή του; 2. Ποιος ήταν ο φαινομενικός (λόγω) και ποιος ο ουσιαστικός (έργω) λόγος της απελευθέρωσης των αιχμαλώτων από τους Κορινθίους; 3. Γιατί οι Κορίνθιοι επιζητούσαν την προσάρτηση της Κέρκυρας; 4. Ποια ήταν η συμπεριφορά των αιχμαλώτων όταν επέστρεψαν στην Κέρκυρα; 5. Γιατί κατέφθασαν στην Κέρκυρα Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι πρέσβεις; 6. Τι γνωρίζετε για τον θεσμό του προξένου στους αρχαίους Έλληνες; Ποιες ομοιότητες και διαφορές έχει με τον σημερινό αντίστοιχό του; 7. Με ποια κατηγορία παρέπεμψαν οι ολιγαρχικοί τον Πειθία σε δίκη και τι επιδίωκαν με αυτή; 8.Τι γνωρίζετε για τον θεσμό της ικεσίας στους αρχαίους Έλληνες υπάρχει σήμερα κάτι αντίστοιχο; 9. Να χαρακτηρίσετε τον Πειθία και τους ολιγαρχικούς από τις ενέργειές τους Γραμματικές Συντακτικές ασκήσεις 1. τεμένους, άνδρες, πλῆθος, χάρακα, στατήρ, ἐγχειρίδια, τριήρη: να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. 2. Να εντοπίσετε στο κείμενο 70 τους ρηματικούς τύπους που ανήκουν στα ρήματα ἵστημι-μαι και δίδωμι, να τους αναγνωρίσετε και να γράψετε τα απαρέμφατα όλων των χρόνων και στις δυο φωνές. 3. ταξάμενοι, ἀφικομένης, κατέφυγον: να αναγνωρίσετε τους ρηματικούς τύπους και να τους κλίνετε στην οριστική και ευκτική του χρόνου που βρίσκονται. 4. Να μάθετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων: αφίεμαι, πείθομαι, τέμνω, επίκειμαι, οφλισκάνω, τυγχάνω, πυνθάνομαι. 5. ολίγοι, φίλοι, εχθροί: να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων στο ίδιο γένος, πτώση και αριθμό. 6. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου. Λεξιλογικές ασκήσεις 1. Να βρείτε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω: φυγάς, αγωγός, τομή, τάγμα, απόδοση, καλότυχος, πεποίθηση, εύχρηστος, σύλληψη, πατροκτόνος, οφειλή, φήμη, ταμίας, εξόφληση, λαβή, αποστάτης, τύχη, είσοδος, τεμάχιο. 2. Να γράψετε οκτώ παράγωγα ουσιαστικά (απλά ή σύνθετα) από το ρήμα άγω. 3. ξυγκείμενα: νααντικαθιστώντας την πρόθεση διαδοχικά με πέντε άλλες προθέσεις να γράψετε σύνθετες λέξεις και να τις χρησιμοποιήσετε σε σύντομες φράσεις.

11 METAΦΡΑΣΗ 3.70 [70.1] Οι Κερκυραίοι, λοιπόν, βρίσκονταν σε εμφύλια διαμάχη από τότε που γύρισαν ανάμεσά τους οι αιχμάλωτοι που είχαν πιάσει οι Κορίνθιοι στις ναυμαχίες γύρω στην Επίδαμνο και τώρα τους άφησαν ελεύθερους. Φαινομενικά είχαν ελευθερωθεί επειδή οι πρόξενοι είχαν εγγυηθεί γι αυτούς με οχτακόσια τάλαντα, ουσιαστικά όμως επειδή είχαν πεισθεί να φέρουν την Κέρκυρα με το μέρος των Κορινθίων. Και αυτοί ραδιουργούσαν, πιάνοντας τον κάθε πολίτη χωριστά, για να κάνουν την πολιτεία να αποστατήσει από τους Αθηναίους. [70.2] Αφού, λοιπόν, έφτασε τότε ένα Αττικό καράβι κ ένα Κορινθιακό, φέρνοντας και τα δυο πρεσβείες, κι αφού έγινε μεγάλη συζήτηση, ψήφισαν οι Κερκυραίοι από τη μία να μείνουν σύμμαχοι των Αθηναίων σύμφωνα με την ισχύουσα συνθήκη, και από την άλλη να γίνουν φίλοι με τους Πελοποννησίους, όπως ακριβώς και πρωτύτερα. [70.3] Και αυτοί οι άνδρες (γιατί ήταν κάποιος Πειθίας εθελοντής πρόξενος των Αθηναίων και αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος) εμήνυσαν αυτόν στο δικαστήριο με την κατηγορία πως προσπαθεί να υποδουλώσει την Κέρκυρα στους Αθηναίους. [70.4] Αυτός, αφού αθωώθηκε, έκανε αντιμήνυση στους πέντε πιο πλούσιους απ αυτούς, κατηγορώντας τους πως είχαν κόψει βέργες για στηρίγματα κλημάτων από τα ιερά τεμένη του Δία και του Αλκίνοου πρόστιμο για κάθε βέργα ήταν κατά το νόμο ένας στατήρας. [70.5] Κι όταν αυτοί καταδικάστηκαν στο πρόστιμο, κάθισαν ικέτες στα ιερά, επειδή το πρόστιμο ήταν πολύ βαρύ κ έταζαν να το πληρώσουνε με δόσεις ο Πειθίας, όμως, (που ήταν και βουλευτής) έπεισε τη Βουλή να εφαρμόσουν το νόμο. [70.6] Αυτοί τότε, επειδή και από το νόμο ήταν αναγκασμένοι (να πληρώσουν το πρόστιμο)και συνάμα πληροφορούνταν πως, όσο ήταν βουλευτής ο Πειθίας, σχεδίαζε να μεταπείσει το λαό να έχει τους ίδιους φίλους κ εχθρούς με την Αθήνα, συνωμότησαν, και αφού πήραν μαχαίρια, μπαίνουν ξαφνικά μέσα στη βουλή και σκοτώνουν τον Πειθία κι άλλους βουλευτές και ιδιώτες ως εξήντα. Μερικοί άλλοι, όχι πολλοί, που είχαν τα ίδια φρονήματα με τον Πειθία, κατέφυγαν στο Αττικό πολεμικό, που ήταν ακόμα εκεί. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Ασκήσεις σχολικού βιβλίου 2, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 Βιβλίο 3. Κεφάλαια [71.1] Δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη καὶ ἥκιστ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ Ἀθηναίων, τό τε λοιπὸν ἡσυχάζοντας μηδετέρους δέχεσθαι, ἀλλ ἢ μιᾷ νηὶ τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. Ὡς δὲ εἶπον, ἠνάγκασαν καὶ ἐπικυρῶσαι τὴν γνώμην. [2] Πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις διδάξοντας περί τε τῶν πεπραγμένων ὡς ξυνέφερε καὶ πείσοντας τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, ὅπως μή γένηται τις ἐπιστροφὴ. [72.1] Ἐλθόντων δὲ( τῶν πρέσβεων) ξυλλαβόντες οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις ὡς νεωτερίζοντας, καὶ ὅσους ἔπεισαν, κατέθεντο ἐς Αἴγιναν. [2] Ἐν δὲ τούτῳ ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων οἱ ἔχοντες τῶν Κερκυραίων τὰ πράγματα ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ ἐνίκησαν μαχόμενοι. [3] Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς ὁ μὲν δῆμος καταφεύγει ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη, καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, οὗπερ ᾤκουν οἱ πολλοὶ αὐτῶν, καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον.

12 [73.1] Tῇ δ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα καὶ ἀμφότεροι ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε ὑπισχνούμενοι ἐλευθερίαν καί τὸ μὲν πλῆθος τῶν οἰκετῶν παρεγένετο ξύμμαχον τῷ δήμῳ, ὀκτακόσιοι δέ ἐπίκουροι ἐκ τῆς ἠπείρου (παρεγένοντο) τοῖς δ ἑτέροις. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Οι ενέργειες των ολιγαρχικών μετά το πραξικόπημα και η δικαιολόγηση των πράξεων τους Οι πέντε ολιγαρχικοί και οι ομοϊδεάτες τους μετά το πραξικόπημα και τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας συγκάλεσαν τους Κερκυραίους και τους έδωσαν εξηγήσεις για τις πράξεις τους. Καθησύχασαν τους φοβισμένους δημοκρατικούς και διαβεβαίωσαν όλους τους πολίτες ότι αυτό που έκαναν ήταν το καλύτερο για την πόλη τους, αφού δεν επρόκειτο πια να υποδουλωθούν στους Αθηναίους, γιατί η δημοκρατική παράταξη έμεινε ακέφαλη και συνεπώς εξασθένησε η επιρροή των Αθηναίων στο νησί. Αναζήτησαν λοιπόν πολιτική στήριξη στη συναίνεση του λαού για τη νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών τους. Έτσι προσέδωσαν στο εγχείρημά τους μια επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας, αφού συγκάλεσαν την συνέλευση του λαού και παρουσιάστηκαν ως προστάτες και σωτήρες της πατρίδας. Με αυτό τον τρόπο πρόλαβαν πιθανές αντιδράσεις των δημοκρατικών. Η πρόταση για ουδετερότητα της Κέρκυρας Στη συνέχεια υπέδειξαν στους συμπολίτες τους τη στάση που έπρεπε να τηρούν απέναντι στους δύο εμπολέμους, Αθηναίους και Πελοποννησίους: να τους δέχονται αν έρχονται με ένα πλοίο, να θεωρούν όμως εχθρική ενέργεια την αποστολή περισσότερων δυνάμεων. Η πρότασή τους αυτή τονίζει ουσιαστικά την αναγκαιότητα για τήρηση ουδετερότητας με όρους στην εξωτερική τους πολιτική. Συνιστά τη διάλυση της επιμαχίας με τους Αθηναίους, όχι όμως και τέλεια αποκοπή των δεσμών τους με αυτούς, γιατί ήταν ισχυροί. Έτσι η Κέρκυρα θα μείνει μακριά από τις συγκρούσεις του Πελοποννησιακού πολέμου. Η πρότασή τους λοιπόν ήταν ρεαλιστική, συνετή και συμφέρουσα για την Κέρκυρα. Ωστόσο δεν αναιρεί τον αρχικό τους σκοπό, που ήταν να επιβάλουν ολιγαρχικό καθεστώς στην Κέρκυρα και σταδιακά να προσαρτήσουν το νησί στην Κόρινθο. Ο εξαναγκασμός του λαού για επικύρωση της πρότασης των ολιγαρχικών Ύστερα οι ολιγαρχικοί ασκώντας ψυχολογική βία και τρομοκρατία στο λαό τον ανάγκασαν να επικυρώσει την απαίτησή τους αυτή. Εκβίασαν λοιπόν τη λαϊκή βούληση, αφού η συνέλευση απλώς επικύρωσε την «ειλημμένη» απόφαση. Έτσι κατέλυσαν την ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων και νόθευσαν τη λειτουργία του δημοκρατικού αυτού θεσμού. Επέβαλαν αυθαίρετα τη δική τους θέση και αποκάλυψαν τις αυταρχικές διαθέσεις τους στην άσκηση της εξουσίας. Τέλος έδειξαν αντιφατική συμπεριφορά, αφού συγκάλεσαν την εκκλησία του δήμου, αλλά δέσμευσαν την αβίαστη έκφραση. Ποιον ευνοούσε και ποιον έβλαπτε το ψήφισμα; Το ψήφισμα αυτό έθιγε τα οικονομικά συμφέροντα των Αθηναίων, γιατί η επιμαχία με την Κέρκυρα τους απέδιδε κέρδη. Έπληττε επίσης το πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντά τους, αφού αποδυνάμωνε την επιρροή τους στην Κέρκυρα και ματαίωνε την πλήρη ένταξη του νησιού στην αθηναϊκή συμμαχία. Αντίθετα ευνοούσε τους Λακεδαιμόνιους, καθώς κάθε μείωση της αθηναϊκής ισχύος ήταν προς όφελός τους. Φυσικά εξυπηρετούσε και το συμφέροντα των Κερκυραίων ολιγαρχικών, επειδή εδραιώνονταν στην εξουσία.

13 Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα Αφού εκβίασαν το λαό, αμέσως έστειλαν πρέσβεις στους Αθηναίους με διπλό σκοπό: α. να εξηγήσουν σ αυτούς ότι οι τρέχουσες εξελίξεις στην Κέρκυρα και η απόφαση για αυστηρή ουδετερότητα του νησιού συνέφερε και στους ίδιους. β. να πείσουν τους ομοϊδεάτες του Πειθία, που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, να μην προβούν σε εχθρικές κατά της πόλης τους ενέργειες, γιατί τότε θα εκδηλωνόταν αντεκδίκηση των Αθηναίων εναντίον των Κερκυραίων. Η αποστολή των πρέσβεων στην Αθήνα ήταν ευφυής διπλωματικός ελιγμός επειδή: α. Οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί επιδίωκαν να κρατήσουν τους Αθηναίους μακριά και να αποτρέψουν κάθε αντίδραση και επέμβασή τους στα πράγματα του νησιού γι αυτό παρουσίασαν τις πολιτικές εξελίξεις της πόλης τους σαν εσωτερική τους υπόθεση και σαν προσωπικό τους ζήτημα, που ωστόσο συνέφερε και εκείνους. β. Παράλληλα προσπαθούσαν να πείσουν τους Κερκυραίους δημοκρατικούς φυγάδες να μην υποδαυλίσουν την αντίδραση των Αθηναίων και από κοινού ανατρέψουν τη νέα κατάσταση των πραγμάτων, που διαμόρφωσε ήδη το πραξικόπημά τους. Και φαίνεται ότι μερικούς τους έπεισαν διεγείροντας τα αισθήματα φιλοπατρίας, ίσως πάλι με εκβιασμούς και απειλές, με υποσχέσεις και δωροδοκίες. Έτσι οι πραξικοπηματίες πίστευαν ότι δε διατρέχουν τον κίνδυνο να ανατραπούν, εδραιώνονταν στην εξουσία αποδυναμώνοντας τους ολιγαρχικούς και ταυτόχρονα διατηρούσαν τις προσδοκίες τους να προσαρτήσουν το νησί στην Κόρινθο. Η αντίδραση των Αθηναίων Όταν έφτασαν στην Αθήνα οι πρέσβεις των ολιγαρχικών, η αντίδραση των Αθηναίων υπήρξε άμεση και δυναμική: τους συνέλαβαν ως υποκινητές της στάσης και τους μετέφεραν στην Αίγινα για ασφάλεια. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, ήταν βέβαια αντίθετη με τους τότε κανόνες του «διεθνούς δικαίου» δικαιολογείται όμως ύστερα από την κατάλυση της έννομης τάξης στην Κέρκυρα, αφού δεν εκπροσωπούσαν τη νόμιμη κυβέρνηση αλλά πραξικοπηματίες. Εξάλλου και οι ίδιοι έδειξαν ανάρμοστη συμπεριφορά και παραβίασαν τους καθιερωμένους άγραφους κανόνες της φιλοξενίας ασκώντας προπαγάνδα στους φυγάδες. Όσους μάλιστα από αυτούς οι πρέσβεις έπεισαν, τους μετέφεραν οι Αθηναίοι επίσης στην Αίγινα. Προφανώς οι αρχές της Αθήνας δεν ικανοποιήθηκαν ούτε από τις εξελίξεις στην Κέρκυρα ούτε από τις εξηγήσεις και τη στάση των πρέσβεων. Έτσι απέτυχε ο διπλωματικός ελιγμός των Κερκυραίων ολιγαρχικών. Η άφιξη Λακεδαιμονίων πρέσβεων στην Κέρκυρα και το αποτέλεσμά της Ενώ οι Αθηναίοι συνελάμβαναν τους απεσταλμένους στην πόλη, τους πρέσβεις των Κερκυραίων ολιγαρχικών, όπως και όσους δημοκρατικούς Κερκυραίους φυγάδες αυτοί έπεισαν, και τους μετέφεραν στην Αίγινα, κατέφθασε στην Κέρκυρα ένα κορινθιακό πλοίο με Λακεδαιμόνιους πρέσβεις. Η άφιξη αυτών σηματοδοτεί την ανάμειξη της Σπάρτης στα γεγονότα της Κέρκυρας, τη γενίκευση και την κλιμάκωση του εμφυλίου. Οι ολιγαρχικοί βρήκαν την υποστήριξη και την ευκαιρία που περίμεναν. Έτσι αμέσως άφησαν τα προσχήματα, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στους δημοκρατικούς και τους νίκησαν. Προφανώς η δεύτερη αυτή αποστολή των Λακεδαιμόνιων πρέσβεων είναι η δραστική απάντηση της Σπάρτης στις προηγούμενες ενέργειες των Αθηναίων. Οι Λακεδαιμόνιοι δείχνουν την παρουσία τους στις πολιτικές εξελίξεις της Κέρκυρας, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και επιδιώκουν την εδραίωση του ολιγαρχικού καθεστώτος στο νησί προς όφελος και των ομοϊδεατών της πόλης και των ίδιων. Η παρέμβασή τους στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι ανοιχτή και απροκάλυπτη, υποθάλπει τις αυθαιρεσίες και προμηνύει δραματικές εξελίξεις.

14 Οι περιοχές της πόλης που κατέλαβαν οι δύο αντίπαλοι Έτσι οι δημοκρατικοί μετά την ήττα τους ανασυντάχτηκαν και κατέλαβαν την ακρόπολη, τα ψηλά μέρη της πόλης και το Υλλαϊκό λιμάνι, ενώ οι ολιγαρχικοί την αγορά, τα χαμηλά μέρη και το λιμάνι του Αλκίνου. Οι Κερκυραίοι λοιπόν διχάζονται και το χάσμα που τους χωρίζει διευρύνεται. Οι δύο αντιμαχόμενες πολιτικές παρατάξεις οργανώνονται καλύτερα και κλιμακώνουν τη δράση τους. Όλη αυτή η έντονη κινητικότητά τους μαρτυρεί την όξυνση των παθών, την εκδικητική διάθεση και τη μανία για την επικράτηση. Η οργάνωση και η αναζήτηση συμμάχων από τις δύο παρατάξεις Οι αντίπαλοι συναισθάνονταν ότι ήταν σχεδόν ισοδύναμοι και ότι η έκβαση της αναμέτρησης φαινόταν αμφίρροπη. Για να ενισχύσουν λοιπόν τη θέση τους προσκάλεσαν για βοήθεια τους δούλους, που τότε ξεπερνούσαν το μισό πληθυσμό (40.000) των κατοίκων της Κέρκυρας (70000), δίνοντας την υπόσχεση ότι θα τους ελευθερώσουν. Το κίνητρο αυτό ήταν πολύ δελεαστικό, αφού ήταν άθλιες οι συνθήκες διαβίωσης για την τάξη αυτή. Έτσι σε όποια πολιτική παράταξη θα εντάσσονταν, αυτή θα νικούσε. Οι περισσότεροι από αυτούς συντάχτηκαν με το μέρος των δημοκρατικών για τους εξής λόγους: α. Ιδεολογικά και κοινωνικά ένιωθαν πιο κοντά στους δημοκρατικούς, αφού οι ολιγαρχικοί πίεζαν και τους δύο. β. Από την εμπειρία τους θεωρούσαν τους δημοκρατικούς πιο αξιόπιστους και φιλάνθρωπους, γιατί αι άλλοι ήταν άπληστοι και αυταρχικοί. γ. Ίσως διέβλεπαν ότι η έκβαση του εμφυλίου θα ήταν θετική για τους δημοκρατικούς έτσι και οι ίδιοι προσδοκούσαν ότι θα αλλάξει η ζωή τους προς το καλύτερο. Τότε οι ολιγαρχικοί, επειδή διαπίστωσαν ότι υστερούσαν, κάλεσαν για βοήθειά τους οχτακόσιους μισθοφόρους από την Ήπειρο, για να εξισωθούν αριθμητικά με τους αντιπάλους τους. Άλλωστε είχαν την οικονομική δυνατότητα να τους στρατολογήσουν. Η κινητοποίηση για τον προσεταιρισμό των δούλων με την υπόσχεση της ελευθερίας φαινόμενο ασυνήθιστο και η πρόσληψη μισθοφόρων πιστοποιούν την απεγνωσμένη προσπάθεια των δύο παρατάξεων για επικράτηση, την ένταση της αντιπαράθεσης, την ανασφάλεια και την αγωνία τους για τη νίκη. Όλα ωστόσο προμηνύουν σφοδρή σύγκρουση. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να παρουσιάσετε τις ενέργειες των ολιγαρχικών, να τις αιτιολογήσετε και να τις χαρακτηρίσετε. 2. Τι σήμαινε η πρόταση για ουδετερότητα της Κέρκυρας απέναντι στους Αθηναίους και στους Λακεδαιμονίους; 3. Ποιον ευνοούσε και ποιον έβλαπτε το ψήφισμα της ουδετερότητας; Ποιος ο σκοπός των ολιγαρχικών; 4. Ποια διπλή αποστολή ανέλαβαν οι πρέσβεις που έστειλαν οι ολιγαρχικοί στην Αθήνα; Γιατί δεν έστειλαν πρέσβεις και στη Σπάρτη; 5. Γιατί οι Αθηναίοι συνέλαβαν τους Κερκυραίους πρέσβεις; Να δικαιολογήσετε και να χαρακτηρίσετε τη σύλληψή τους. 6. Τι σήμαινε η άφιξη των Λακεδαιμονίων πρέσβεων στην Κέρκυρα; Πώς την αντιμετώπισαν οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της άφιξής τους; 7. Ποιες περιοχές της πόλης κατέλαβαν οι δύο αντίπαλοι; Τι προοικονομεί το γεγονός αυτό; 8. Γιατί οι αντίπαλοι επιζητούσαν τον προσεταιρισμό των δούλων; Γιατί οι περισσότεροι δούλοι πήγαν με το μέρος των δημοκρατικών; 9. Από ποιους χρησιμοποιήθηκαν οι μισθοφόροι και γιατί;

15 ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. βέλτιστα, ἥκιστα, πλέον: να γράψετε τους τύπους που δίνονται στους άλλους βαθμούς. 2. ξυνέφερε, ᾤκουν: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο α) σε όλους τους χρόνους της οριστικής στη φωνή που βρίσκονται β) σε όλες τις εγκλίσεις του αορίστου β (για τον πρώτο τύπο) και για όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα (για τον δεύτερο τύπο). 3. Να μάθετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων: επιτίθεμαι, αφικνούμαι, περιπέμπω, παρακαλώ, υπισχνούμαι, οικέω-ω. 4. βέλτιστα, πολλοί: να γράψετε τα παραθετικά των επιθέτων στο ίδιο γένος, πτώση και αριθμό και να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός του ουδετέρου γένους του πρώτου επιθέτου. 5. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις μετοχές του κειμένου. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να γράψετε ομόρριζα στα νέα ελληνικά των παρακάτω λέξεων: δράσαντες, ξυγκαλέσαντες, εἶπον, δουλωθεῖεν, δέχεσθαι, ἡσυχάζοντας, ἡγεῖσθαι, ἠνάγκασαν, πέμπουσι, πεπραγμένων, διδάξοντας, ξυνέφερε, πείσοντας. 2. Να βρείτε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω: φυγή, προσέλευση, σύλληψη, κατάθεση, σχέδιο, νίκη, άφιξη, συλλογή, κατοικία, πομπός. METAΦΡΑΣΗ [71.1] Αφού, λοιπόν, τα έκαναν αυτά και κάλεσαν σε σύναξη τους Κερκυραίους, είπαν πως αυτό που έγινε ήταν το καλύτερο, και πως μόνο μ αυτό τον τρόπο ήτανε δυνατό ν αποφύγουν την υποδούλωση στους Αθηναίους, κι από δω και μπρος (πρότειναν) να μείνουν ουδέτεροι και να μη δέχονται κανέναν από τους δυο στον τόπο τους παρά αν έρχονται μ ένα μόνο καράβι, οποιαδήποτε όμως μεγαλύτερη δύναμη να τη θεωρούν εχθρική. Και αφού μίλησαν, ανάγκασαν (τους Κερκυραίους) να επικυρώσουν την πρόταση. [71.2] Κ έστειλαν αμέσως πρέσβεις και στην Αθήνα να τους αναπτύξουν πως όσα είχανε γίνει ήτανε τάχα για το συμφέρον όλων, και να πείσουν όσους Κερκυραίους είχαν καταφύγει εκεί να μην ενεργήσουν τίποτα επιζήμιο για τον τόπο ώστε να μην υπάρξει καμία αντεκδίκηση. [72.1] Όταν όμως έφτασαν, οι Αθηναίοι τους θεώρησαν ως υποκινητές της επανάστασης και τους συνέλαβαν, και μαζί με όσους είχαν πειστεί στα λόγια τους τους συγκέντρωσαν για ασφάλεια στην Αίγινα. [72.2] Στο μεταξύ οι ολιγαρχικοί που είχαν τώρα στα χέρια τους την κατάσταση στην Κέρκυρα, όταν έφτασε κ ένα πολεμικό από την Κόρινθο και πρέσβεις των Λακεδαιμονίων, ρίχτηκαν στους δημοκρατικούς και τους νίκησαν σε μάχη. [72.3] Όταν, όμως, ενύχτωσε, οι δημοκρατικοί κατέφυγαν στην Ακρόπολη και τα ψηλώματα της πολιτείας, κι, αφού εγκαταστάθηκαν εκεί, είχαν στα χέρια τους και το Υλλαϊκό λιμάνι. Οι άλλοι πάλι έπιασαν την αγορά, όπου έμεναν οι περισσότεροί τους, και το γειτονικό λιμάνι, που βλέπει προς την απέναντι στεριά. [73.1] Την άλλη μέρα έγιναν μερικές μικροσυμπλοκές κι έστειλαν και οι δυο ομάδες ανθρώπων εδώ και εκεί στα χωράφια για να προσπαθήσουν να φέρουν τους δούλους με το μέρος τους, τάζοντάς τους να τους ελευθερώσουν οι περισσότεροι δούλοι πήγαν σύμμαχοι με τους δημοκρατικούς, στους ολιγαρχικούς, όμως, ήλθαν μισθοφόροι από την απέναντι στεριά, οχτακόσιοι.

16 Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 74 [1] Διαλιπούσης δ ἡμέρας μάχη γίγνεται αὖθις καὶ νικᾷ ὁ δῆμος ἰσχύι χωρίων τε καὶ προύχων πλήθει αἵ τε γυναῖκες ξυνεπελάβοντο αὐτοῖς τολμηρῶς βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον παρὰ φύσιν. [2] Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ ὁ δῆμος ἐπελθὼν κρατήσειεν τοῦ τε νεωρίου αὐτοβοεὶ καὶ διαφθείρειεν σφᾶς, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ κατεκαύθη πολλὰ χρήματα ἐμπόρων καὶ ἐκινδύνευσε πᾶσα ἡ πόλις διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν. [3] Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ οἱ πολλοὶ τῶν ἐπικούρων λαθόντες ἐς τὴν ἤπειρον διεκομίσθησαν. ΣΧΟΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Σχόλιο 1ο Στο κεφ. αυτό ιδιαίτερη έµφαση πρέπει να δώσει ο διδάσκων στην αποσαφήνιση των τριών παραγόντων που συνεισέφεραν στη νίκη των δηµοκρατικών, κυρίως δε στη συµβολή των γυναικών, για τις οποίες ο Μιστριώτης σηµειώνει: «Αι γυναίκες είναι ευθορύβητοι και δεν υποµένουσι συνήθως τον πολεµικόν θόρυβον. Όταν όµως κινδυνεύωσι τα φίλτατα, δεικνύουσι τόλµην παρά φύσιν. Έχουσι δηλαδή αντοχήν αµυντικήν και ουχί ορµήν επιθετικήν, ήτοι έχουσι ιδιότητα της γαλής και ουχί του κυνός. Τούτ αυτό συνέβη και εν Άργει, ότε οι Λακεδαιµόνιοι επειράθησαν, όπως εκπορθήσωσιν την πόλιν. Τότε η Τελέσιλλα οπλίσασα τας γυναίκας έσωσε την πόλιν, διότι αύται υπέµειναν τον αλαλαγµόν των Λακεδαιµονίων». Η άποψη αυτή για τη γυναικεία φύση µπορεί να δώσει το ερέθισµα δηµιουργικών συζητήσεων στην τάξη και το ζητούµενο της ισχύος της στη σύγχρονη εποχή να αποτελέσει αντικείµενο προβληµατισµού για τους µαθητές. Σχόλιο 2ο Θεµατικό κέντρο της περιόδου αυτής αποτελεί η πράξη απελπισίας των ολιγαρχικών, ο εµπρησµός δηλαδή της πόλης, που εκφράζεται µε το µοναδικό ρήµα ἐµπιπρᾶσι. Με αφορµή το σηµείο αυτό πρέπει να φωτιστούν σε βάθος τα ψυχολογικά κίνητρα που ώθησαν τους ολιγαρχικούς σε αυτήν την πράξη και να γίνει σαφές στους µαθητές (και µε αναλυτική σύνταξη του χωρίου) ότι ο Θουκυδίδης προβάλλει κάθε δυνατή πλευρά της: χρόνο, τρόπο, αιτία, σκοπό, αποτέλεσµα.

17 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιοι ήταν οι παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη των δημοκρατικών; 2. Πώς χαρακτηρίζει ο Θουκυδίδης τη στάση των γυναικών στη μάχη; Γιατί δίνει έμφαση στη συμμετοχή των γυναικών; 3. Σε ποια ενέργεια προβαίνουν οι ολιγαρχικοί μόλις αντιλαμβάνονται την επικράτηση των αντιπάλων τους και γιατί; Με ποιες λέξεις του κειμένου αποδίδει ο Θουκυδίδης τα κίνητρα των ολιγαρχικών; 4. Πως κρίνετε την πράξη της εγκατάλειψης των ολιγαρχικών από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς υποστηρικτές και προστάτες τους; 5. Με ποια εκφραστικά µέσα περιγράφονται οι ενέργειες και η στάση των ανθρώπων στον πόλεµο; 6. Ποιες συνέπειες του πολέµου διαφαίνονται στο κεφάλαιο αυτό; Ερωτήσεις σύντοµης απάντησης 1. Να γράψετε τα θεµατικά κέντρα του κειµένου. 2. ὅπως µὴ ᾖ ἔφοδος: Ποια πράξη υπονοεί η φράση αυτή; 3. Να αναφέρετε τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη θέση των ολιγαρχικών µετά την υποχώρησή τους. 5. Να γράψετε τις λέξεις µε τις οποίες περιγράφεται ο τρόπος αποχώρησης των υποστηρικτών των ολιγαρχικών. 6. δείσαντες, φειδόµενοι: Τι αποκαλύπτουν οι µετοχές για την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών; 7. Ποια γεγονότα διαδραµατίστηκαν στο διάστηµα που µεσολάβησε από την εµφάνιση έως την αναχώρηση του κορινθιακού πλοίου; Συνδυασµός ερωτήσεων κλειστού και ανοικτού τύπου Α. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασµένες σηµειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο. Οι ολιγαρχικοί στο κεφάλαιο 74 παρουσιάζονται: α) αδίστακτοι β) συνετοί γ) απελπισµένοι δ) µετριοπαθείς ε) αδρανείς

18 Β. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασµένες σηµειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο. Οι δηµοκρατικοί στο κεφάλαιο 74 παρουσιάζονται: α) ικανοποιηµένοι β) τολµηροί γ) µετριοπαθείς δ) αποφασιστικοί ε) αδρανείς ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. χωρίων, ἰσχύι, φλογί, φύσιν, ἀγορᾶς: Να κλιθούν 2. κρατήσειεν, ἐπελθὼν, ὑπεξανήγετο: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των τύπων στον ενεστώτα της φωνής που βρίσκονται. 3. εκινδύνευσε, παυσάμενοι, λαθόντες, διεκομίσθησαν: να γίνει χρονική αντικατάσταση. 4. Να εντοπίσετε τους ρηµατικούς τύπους που αναφέρονται στη δράση των γυναικών και να τους αντικαταστήσετε χρονικά. 4. Η πόλις ἐκινδύνευσε διαφθαρῆναι: Να µεταφερθούν οι ρηµατικοί τύποι στον ενεστώτα. 5. Να μάθετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων: διαλείπω, βάλλω, δέδοικα, υπομένω, διαφθείρω, λανθάνω. 6. Να κάνετε γραµµατική αναγνώριση των λέξεων της στήλης Α συνδέοντάς τες µε τα στοιχεία της στήλης Β που τους αντιστοιχούν (δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν). 1. προύχων α) ουσιαστικό γ κλίσης 2. κατεκαύθη β) µετοχή ενεστώτα 3. λαθόντες γ) δεικτική αντωνυµία 4. σφᾶς δ) αόριστη επιµεριστική αντωνυµία 5. κρατήσαντες ε) παθητικός αόριστος 6. ἑκάτεροι στ) προσωπική αντωνυµία 7. φύσιν ζ) ουσιαστικό α κλίσης η) µετοχή αορίστου α θ) µετοχή αορίστου β ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. α) Να αναγνωρίσετε τις ενδοιαστικές προτάσεις του κειµένου. β) Να γράψετε από ποια ρήµατα εξαρτώνται, πώς εισάγονται και πώς εκφέρονται γενικά οι ενδοιαστικές προτάσεις. 2. Ποιοι εµπρόθετοι χρονικοί προσδιορισµοί αναφέρονται στις πράξεις των δύο αντιπάλων;

19 3. Να γράψετε τις δοτικές του κειµένου και να χαρακτηρίσετε τη συντακτική τους θέση. 4. Να αναγνωρίσετε το είδος και τη συντακτική λειτουργία των µετοχών του κειµένου. 5. Να συµπληρώσετε τα κενά, ώστε να ολοκληρώνεται η συντακτική αναγνώριση των λέξεων που δίνονται: ὁ δῆµος: είναι. στο νικᾷ τάς οἰκίας: είναι. στο ἐµπιµπρᾶσι τοῦ νεωρίου: είναι. στο κρατήσειεν πολλά: είναι. στο χρήµατα διαφθαρῆναι: είναι.. απαρέµφατο..... στο Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου. 7. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του κειμένο ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Με ποιες λέξεις του κειμένου σχετίζονται ετυμολογικά οι παρακάτω: διάλειμμα, λήθη, λαθραίος, εισιτήριο, προκατάληψη, προσιτός, άγημα, εμπρησμός, βλήμα, ελλιπής. 2. Να γράψετε οκτώ παράγωγα ή σύνθετα της λέξης δῆμος στα νέα ελληνικά (ουσιαστικά ή επίθετα) και να σχηματίσετε ισάριθμα ονοματικά σύνολα. 3. βάλλω: Να συνθέσετε το ρήµα µε πέντε προθέσεις και να σχηµατίσετε µε τα ρήµατα που θα προκύψουν αντίστοιχες προτάσεις. 4. συνοικία: Ποια είναι η σηµασία της λέξης στο κείµενο και ποια σήµερα; 5. ξυνεπελάβοντο, ὑπεξανήγετο: Ποια από τις γλωσσικές ιδιοτυπίες του Θουκυδίδη εντοπίζετε στους τύπους των ρηµάτων; ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ 1. Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείµενο των Πλαταϊκών από τον Θουκυδίδη (Β, 4), να εντοπίσετε τις οµοιότητες µε το κεφάλαιο 74.1 «Οι Θηβαίοι, όταν κατάλαβαν ότι τους είχαν εξαπατήσει, πύκνωναν τις τάξεις τους κι απόκρουαν τις επιθέσεις απ όπου κι αν γίνονταν. Και δύο τρεις φορές αλήθεια τις απόκρουσαν, έπειτα όµως, επειδή κι οι ίδιοι οι Πλαταιείς τους επιτέθηκαν µε µεγάλο θόρυβο και ταυτόχρονα οι γυναίκες κι οι δούλοι από τα σπίτια κραυγάζοντας και σκούζοντας, τους έριχναν πέτρες και κεραµίδια, κι ακόµη καθώς είχε πέσει δυνατή βροχή όλη τη νύχτα, φοβήθηκαν, υποχώρησαν κι άρχισαν να φεύγουν στους δρόµους της πόλης, χωρίς οι περισσότεροι να ξέρουν, µέσα στο σκοτάδι και τη λάσπη, πού βρίσκονταν τα περάσµατα από τα οποία µπορούσαν να σωθούν (γιατί αυτά γίνονταν στο τέλος του µήνα και δεν είχε φεγγάρι), ενώ όσοι τους κυνηγούσαν τα ήξεραν, ώστε να µην τους ξεφεύγουν, κι έτσι σκοτώνονταν πολλοί. Κάποιος από τους Πλαταιείς έκλεισε την πύλη από την οποία είχαν µπει οι Θηβαίοι, και που ήταν η µόνη ανοιχτή, µπήγοντας στο σύρτη αντί για βάλανο την κάτω άκρη ακοντίου, ώστε µήτε από κει πια να µπορούν να βγουν. Επειδή τους κυνηγούσαν στους δρόµους της πόλης, µερικοί ανέβηκαν στο τείχος και πήδησαν έξω, αλλά οι περισσότεροι σκοτώθηκαν άλλοι απαρατήρητοι έφτασαν σε µια αφύλαχτη πύλη, έσπασαν το σύρτη µε πελέκι που

20 τους έδωσε µια γυναίκα και βγήκαν, αλλά όχι πολλοί (γιατί γρήγορα έγινε αυτό αντιληπτό), κι άλλοι σκοτώθηκαν σκόρπιοι εδώ κι εκεί στην πόλη». 2. Μπροστά στον φόβο που προκαλεί ο κίνδυνος το ένστικτο της αυτοσυντήρησης γίνεται εντονότερο. Με ποια στοιχεία του κεφαλαίου 74 θα στηρίζατε την άποψη αυτή; 3. Αν ήσασταν πολεµικοί ανταποκριτές πώς θα περιγράφατε στην εφηµερίδα σας τα γεγονότα των κεφαλαίων 72 74; Η περιγραφή σας να είναι ακριβής και συνοπτική. METAΦΡΑΣΗ 3.74 [74.1] Κι αφού πέρασε μια μέρα, έγινε πάλι μάχη και νίκησαν οι δημοκρατικοί, εξαιτίας της ισχύος των θέσεών τους και επειδή είχαν αριθμητική υπεροχή ως κ οι γυναίκες τούς βοηθούσαν με τόλμη, πετώντας κεραμίδια από τις στέγες των σπιτιών, κι αντέχοντας τον θόρυβο παρά τη γυναικεία τους φύση. [74.2] Κι όταν έγινε υποχώρηση αργά το σούρουπο, επειδή φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως αφού ορμήσει ο λαός αρπάξει και τ οπλοστάσιο και τους καταστρέψει ολότελα, γι αυτό έβαλαν φωτιά στα σπίτια τους γύρω στην αγορά, και στις λαϊκές πολυκατοικίες, για να μην τους γίνει επίθεση, χωρίς να λυπηθούν ούτε τα δικά τους ούτε τα ξένα σπίτια, έτσι πού καταστράφηκαν και πολλές αποθήκες γεμάτες εμπόρευμα, και κινδύνευσε όλη η πολιτεία να καταστραφεί, αν σηκωνόταν άνεμος ευνοϊκός με κατεύθυνση προς αυτήν. [74.3] Και αυτοί, λοιπό, αφού σταμάτησαν τη μάχη, έμειναν στις θέσεις τους χωρίς να επιχειρήσουν τίποτ άλλο, αλλά βρίσκονταν σ επιφυλακή όλη τη νύχτα το Κορινθιακό πολεμικό άμα επικράτησαν οι δημοκρατικοί, έκανε πανιά στα κρυφά και βγήκε από το λιμάνι, κ οι περισσότεροι μισθοφόροι, αφού διέφυγαν της προσοχής, πέρασαν στην απέναντι στεριά. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Ασκήσεις σχολικού βιβλίου 1, 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 14 Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75 Άφιξη του Νικόστρατου στην Κέρκυρα Προσπάθειες για συμφιλίωση 1] Tῇ δὲ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους στρατηγὸς Ἀθηναίων παραγίγνεται ἐκ Ναυπάκτου βοηθῶν δώδεκα ναυσὶ καὶ πεντακοσίοις ὁπλίταις Μεσσηνίων ξύμβασίν τε ἔπρασσε καὶ πείθει ὥστε ξυγχωρῆσαι ἀλλήλοις κρῖναι δέκα μὲν ἄνδρας τοὺς αἰτιωτάτους, οἳ οὐκέτι ἔμειναν, τοὺς δ ἄλλους οἰκεῖν ποιησαμένους σπονδὰς πρὸς ἀλλήλους καὶ πρὸς Ἀθηναίους, ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νομίζειν. Οι δημοκρατικοί εκτοπίζουν τους ολιγαρχικούς ικέτες [2] Kαὶ ὁ μὲν ταῦτα πράξας ἔμελλεν ἀποπλεύσεσθαι οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται πείθουσιν αὐτὸν καταλιπεῖν σφίσι πέντε μὲν ναῦς τῶν αὐτοῦ, ὅπως ὦσιν ἧσσόν τι ἐν κινήσει οἱ ἐναντίοι, ξυμπέμψειν δὲ αὐτοὶ ἴσας πληρώσαντες ἐκ σφῶν αὐτῶν. [3] Kαὶ ὁ μὲν ξυνεχώρησεν, οἱ δὲ κατέλεγον ἐς τὰς ναῦς τοὺς ἐχθροὺς. δείσαντες δὲ ἐκεῖνοι μὴ ἀποπεμφθῶσι ἐς τὰς Ἀθήνας καθίζουσιν ἐς τὸ τῶν Διοσκόρων ἱερόν.