ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα 14 «Η έννοια της αναπαραγωγής στον άνθρωπο στην προσχολική ηλικία»

Transcript

1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μάθημα 14 «Η έννοια της αναπαραγωγής στον άνθρωπο στην προσχολική ηλικία»

2 Τα θέματά μας σήμερα Θα δούμε πώς αντιλαμβάνονται τα μικρά παιδιά o την έννοια της αναπαραγωγής Θα συζητήσουμε πώς θα ήταν ενδεχομένως δυνατόν να βοηθήσουμε τα μικρά παιδιά o o να βελτιώσουν την εικόνα τους για την έννοια αυτή βελτιώνοντας παράλληλα την εικόνα τους για την έννοια της κληρονομικότητας («φύλλο εργασίας»)

3 Η αντίληψη της αναπαραγωγής έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον αρκετών ερευνητών Αν. Ψυχ. & ΔΒ Γιατί;;;; Η αναπαραγωγή είναι πολύ βασική έννοια για την αντίληψη των έμβιων όντων, αφού έχει να κάνει με τη διαδικασία μέσω της οποίας εξασφαλίζεται η συνέχεια της ζωής Η αντίληψη της αναπαραγωγής συνδέεται με την αντίληψη της κληρονομικότητας Στον δε άνθρωπο, η αντίληψη της αναπαραγωγής συνυφαίνεται με κοινωνικές, θρησκευτικές και ψυχολογικές αντιλήψεις και συνδέεται με την κατανόηση της ανάπτυξης & γέννησης του εμβρύου Ας δούμε λοιπόν τι έχει καταγραφεί ως τώρα από τους ερευνητές για την αντίληψη αυτής της έννοιας από τα μικρά παιδιά ξεκινώντας από τον Piaget (1929)

4 Piaget (1929) Σύμφωνα με τον Piaget (1929), η σκέψη των παιδιών για την αναπαραγωγή περνάει από 2 στάδια Το 1 ο στάδιο είναι το «στάδιο του αρτιφισιαλισμού» Τα παιδιά πιστεύουν ότι τα μωρά κατασκευάζονται «κομμάτι κομμάτι» (βέβαια, παρά τον τεχνητό τρόπο δημιουργίας τους θεωρούνται ζωντανά) Μπορεί να έχουν μια ιδέα ότι οι γονείς παίζουν κάποιο ρόλο αλλά δεν πιστεύουν ότι τα μωρά φτιάχνονται από δικά τους «υλικά» Αντίθετα, θεωρούν ότι τα μωρά υπάρχουν κάπου πριν από τη γέννησή τους και οι γονείς συμβάλλουν στην εισαγωγή των μωρών στην οικογένεια ενδεχομένως με την επιθυμία τους να γίνουν γονείς Επειδή αναρωτιούνται πού ακριβώς βρίσκονται τα μωρά πριν γεννηθούν, και πώς ακριβώς είναι δυνατόν να εισάγονται στον κύκλο της οικογένειας, δέχονται αυθόρμητα ιστορίες για τη μεταφορά τους με τη βοήθεια του Θεού, των αγγέλων, των πελαργών

5 Piaget (1929) Στο 2 ο στάδιο Tα παιδιά θεωρούν τους γονείς υπαίτιους για τη δημιουργία του μωρού Αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι τα μωρά δημιουργούνται στο σώμα της μαμάς και μάλιστα από υλικό από τα σώματα και των 2 γονιών Με άλλα λόγια, φτάνουν σχετικά νωρίς σε μία ρεαλιστική κατανόηση της διαδικασίας της αναπαραγωγής

6 Carey (1985) Σύμφωνα με την Carey (1985), η σκέψη των παιδιών για την αναπαραγωγή στον άνθρωπο περνάει από 3 στάδια Στο 1 ο στάδιο έχουμε πρώιμες αντιλήψεις αντίστοιχες με αυτές που χαρακτηρίζουν το στάδιο του αρτιφισιαλισμού του Piaget Σύμφωνα με αυτές τα μωρά τα βρίσκουμε σε κάποιο μαγαζί ή εργοστάσιο, ή φτιάχνονται «κομμάτι κομμάτι» στο στομάχι της μαμάς όταν αυτή θελήσει να έχει ένα μωρό Τέτοιες ιδέες που είναι δυνατόν να εκφράζονται στην ηλικία των 5 χρόνων αντανακλούν «προθετικό συλλογισμό»

7 Carey (1985) Το 2 ο στάδιο είναι το «μεταβατικό» Παρατηρείται δηλ. σε αυτό μια μετάβαση από την κατανόηση της σχέσης των γονιών με αποκλειστικά κοινωνικούς όρους στην αναγνώριση της βιολογικής σημασίας των γονιών και στην ανάδυση ιδεών για το «σπέρμα» και το «αυγό» Στη διάρκεια αυτού του μεταβατικού σταδίου, τα μικρά παιδιά αντιλαμβάνονται το σπέρμα (ή «σπόρο») ως μια ζωντανή οντότητα με συγκεκριμένο σκοπό Το μοντέλο που εκφράζουν σε αυτό το στάδιο ονομάζεται «γεωργικό μοντέλο» ένας σπόρος σαν φασόλι εμφυτεύεται στο σώμα της μαμάς ένα αυγό σαν της κότας εκκολάπτεται μέσα της

8 Carey (1985) Τέλος, το 3 ο στάδιο ανιχνεύεται σύμφωνα με την Carey στην ηλικία των 11 ετών Σε αυτό, τα περισσότερα παιδιά οικοδομούν ένα βιολογικό μοντέλο αναπαραγωγής Αυτό συνδέεται βέβαια με τη σεξουαλική σχέση των γονιών και την κοινή τους συνεισφορά στη δημιουργία του μωρού

9 Bernstein & Cowan (1975) Σύμφωνα με τους Bernstein & Cowan (1975), η σκέψη των παιδιών σχετικά με την προέλευση των μωρών βαδίζει παράλληλα με την αντίληψη της αιτιότητας, και την αντίληψη της ταυτότητας «Μόνο όταν το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι τα φαινόμενα έχουν αιτίες, τις οποίες προσπαθεί να ανακαλύψει, μόνο όταν συνειδητοποιεί ότι αυτό το ίδιο και οι άλλοι είναι υπάρξεις συνεχόμενες που διατηρούν την ταυτότητά τους παρά τις αλλαγές κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης, μόνο τότε μπορεί να σκεφτεί την προέλευση αυτού και των συγγενών του» Στην ηλικία των ετών, η ένωση ωαρίου-σπερματοζωαρίου των δύο γονιών γίνεται αντιληπτή ως προϋπόθεση για τη δημιουργία του εμβρύου

10 Conn (1947) Μία σειρά ερευνών σε διάφορα μέρη του κόσμου (Ισραήλ, Μέση Ανατολή, Αυστραλία, Σουηδία, Αγγλία, Β. Αμερική) από παλιά έως σήμερα έχουν ασχοληθεί με την αλληλεπίδραση στη σκέψη των μικρών παιδιών κοινωνικών και βιολογικών ερμηνειών σχετικά με την αναπαραγωγή και έχουν διαπιστώσει ότι τα μικρά παιδιά (< 8 ετών) αποδίδουν Conn (1947) ένα βασικό βιολογικό ρόλο στη μητέρα και έναν κυρίως κοινωνικό ρόλο στο πατέρα 100 παιδιά ηλικίας 4-11 ετών η διαδικασία της αναπαραγωγής ήταν άγνωστη στα μικρά παιδιά πριν τα 10 χρόνια δεν φάνηκε να συνδέουν το φούσκωμα της κοιλιάς γυναίκας στην εγκυμοσύνη με την ανάπτυξη του μωρού μέσα στο σώμα της θεωρούσαν ότι τα μωρά δεν βρίσκονται στην κοιλιά της μαμάς, αλλά ότι βρίσκονται στο νοσοκομείο τα φέρνει ο γιατρός τα φέρνει ο Θεός

11 Kreitler & Kreitler (1966) Kreitler & Kreitler (1966) 69 παιδιά 4-5,5 ετών στο Ισραήλ Πού ήταν το παιδί προτού γεννηθεί; - στην κοιλιά της μητέρας (40), στο νοσοκομείο, στην Αφρική, στο Θεό, στο γιατρό, στα καταστήματα Πώς μπαίνει το μωρό στην κοιλιά της μητέρας; - αιτίες είναι ο Θεός, ο γιατρός, και συχνότερα το πολύ φαγητό (45)

12 Goldman & Goldman (1982) Goldman & Goldman (1982) 838 παιδιά 5-15 ετών σε Β. Αμερική, Αγγλία, Αυστραλία, Σουηδία όλα με εμπειρία μωρού στην οικογένεια Οι αντιλήψεις των 339 νηπίων συνοψίζονται ως εξής: Η μητέρα έχει στην κοιλιά της το μωρό, δεν της αποδίδεται σεξουαλικός ρόλος, αναπαύεται, κάνει υγιεινή διατροφή και δεν καπνίζει Ο πατέρας κάνει δουλειές και φροντίζει τα άλλα παιδιά όταν η μητέρα είναι έγκυος, την πηγαίνει τη μητέρα στο γιατρό και στο νοσοκομείο Η αναπαραγωγή συνδέθηκε με τη σεξουαλικότητα ΜΟΝΟ από 23 παιδιά από τη Σουηδία ενώ για την πλειονότητα των συμμετεχόντων νηπίων το παιδί βρισκόταν από πάντα στην κοιλιά της μαμάς το έστειλε ο Θεός ή ο γιατρός ή δημιουργήθηκε από το πολύ φαγητό

13 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) 90 νήπια ανιχνεύτηκαν οι αντιλήψεις τους για τη διάκριση του φύλου την προέλευση των μωρών την ανάπτυξη του εμβρύου στη διάρκεια της κύησης και τον τοκετό Η διάκριση του φύλου σε φωτογραφίες με γυμνά μωρά έγινε από τα παιδιά με βάση τα εξής κριτήρια γεννητικά όργανα (38.3%) εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά (25.5%) πρόσθετα εξωτερικά χαρακτηριστικά (π.χ. ρούχα) (4,2%) κανένα κριτήριο (21.3%)

14 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Ενδεικτικές απαντήσεις των παιδιών («πώς καταλαβαίνει ότι είναι αγόρι ή κορίτσι;;;») «επειδή έχει πουλάκι», «πιπί» «γιατί είναι διαφορετικά στις φωτογραφίες» «γιατί έχουν διαφορετικά μαλλιά» «από τα κεφάλια τους», «τη φατσούλα τους» «αφού το κορίτσι είναι πιο όμορφο» «γιατί τα κορίτσια έχουν το δικό τους πρόσωπο και τα αγόρια το δικό τους» «γιατί τα αγόρια πολλές φορές γκρινιάζουν, τα κορίτσια δεν γκρινιάζουν», «το αγόρι ξαπλώνει αγορίστικα και το κορίτσι κοριτσίστικα» «τα αγόρια συνήθως φορούν αλυσιδίτσα»

15 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Πού ήταν το μωρό πριν γεννηθεί;;; Το μωρό πριν γεννηθεί ήταν στην κοιλιά της μαμάς (42.5%), κάπου κοντά όπως σπίτι, καροτσάκι, εκκλησία, νοσοκομείο (16.6%) κάπου μακριά όπως στον ουρανό ή στην Αμερική (3.3%), ;;; (25.5%) Όταν τους ζητήθηκε να ζωγραφίσουν το μωρό στην κοιλιά της μαμάς ζωγράφισαν την κοιλιά φουσκωμένη με το μωρό (43.3%) ζωγράφισαν την κοιλιά επίπεδη (45.5%) ζωγράφισαν το μωρό έξω από την κοιλιά (6.6%) δεν ζωγράφισαν καθόλου μωρό (4,4%) Τα μωρά ζωγραφίστηκαν σε όρθια στάση μέσα στην κοιλιά, με μαλλιά και πολλές φορές με ρούχα Σε λίγες περιπτώσεις τα μωρά απεικονίστηκαν και με άλλες λεπτομέρειες όπως γεννητικά όργανα, αίμα, καρδιά, δάκρυα, σύνδεση με τη μαμά μέσω ομφάλιου λώρου, τοποθέτησή τους μέσα σε ένα σακί

16 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Πώς βρέθηκε το μωρό στην κοιλιά της μαμάς Το μεγαλύτερο ποσοστό (51%) αναφέρεται σε κάποιον εξωτερικό παράγοντα (γιατρός) ή ανώτερη δύναμη (Χριστός, Θεός ) Το 11% μιλά για τη συνεισφορά υλικού (σποράκι, αυγό) από τους δύο γονείς (βιολογική ερμηνεία) Αναλυτικότερα, το μωρό βρέθηκε στην κοιλιά της μαμάς επειδή το έφερε Θεός, Χριστός, Παναγία (41.1%) από την ένωση του αυγού της μαμάς με το σποράκι του μπαμπά (11.1%) ο μπαμπάς το έβαλε στην κοιλιά της μαμάς (6.6%) ο μπαμπάς της δίνει ένα φάρμακο (1.1%) όταν η μαμά και ο μπαμπάς παντρεύονται (1.1%) όταν η μαμά τρώει πολύ (7.7%) όταν η μαμά θέλει (7.7%) ο γιατρός άνοιξε την κοιλιά και το έβαλε (10%), ;;;, (11.1%)

17 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Ενδεικτικές απαντήσεις των παιδιών «Αγκαλιάστηκαν και πήγε το σποράκι του μπαμπά στο αυγουλάκι της μαμάς και γεννήθηκε το μωρό», «Παντρεύονται και κάνουν σεξ και μετά θα βγει το μωρό» «Ήταν ανοιχτή η κοιλιά της μαμάς και ο μπαμπάς το έβαλε αγκαλιά, όρθιο», «Έσπρωχνε, έσπρωχνε και το έβαλε», «Το έβαλε με τα χέρια του» «Της έδωσε το φάρμακο από ένα μπουκάλι και μετά βγήκε το μωράκι» «Από ένα σποράκι που έχει η μαμά και μεγαλώνει και γίνεται μωράκι», «Μόνη της, της έρχεται φούσκωμα», «Η μαμά παντρεύτηκε και βγήκε το μωρό», «Η μαμά το έβαλε μέσα στην κοιλιά της, το πήρε αγκαλιά και το έβαλε» «Το έστειλε ο Θεούλης με τα χέρια του», «Ο Θεούλης της το έβαλε. Τον βοήθησε ο Χριστούλης και η Παναγίτσα. Θα κάλεσαν και κανένα μάγο και θα της το έβαλαν» «Το πέταξε ο Θεός από ψηλά στην κοιλιά της μαμάς σιγά - σιγά», «Το έβαλε ο Θεούλης με μαγικά», «Το έβαλε ο Χριστούλης όταν κοιμόταν»

18 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Ο ρόλος του πατέρα το 19.11% του αποδίδει κοινωνικό ρόλο παντρεύεται τη μαμά, της δίνει φάρμακο, τη φροντίζει, την πάει στο νοσοκομείο, κάνει τις δουλειές στο σπίτι το 11% του αναγνωρίζει πιο ενεργή συμμετοχή στην εμφάνιση του μωρού το 19.1% δεν του αποδίδει κανένα ρόλο Ενδεικτικές απαντήσεις «Έκανε τις δουλειές, έπλενε πιάτα, σκούπιζε και η μαμά ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι» «Την πήρε αγκαλιά και την πήγε στο νοσοκομείο και εκεί της έβγαλαν το μωρό» «Ο μπαμπάς βοήθησε για να το βγάλουν μαζί με το γιατρό», «Πήγε να τη σπρώξει στην κοιλιά», «Βάζει ο μπαμπάς τη στολή και κρατάει τη μαμά και η μαμά γεννάει» «Έδωσε λεφτά για να φύγουν από το νοσοκομείο. Πήγαινε να δει το μωράκι»

19 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Από τις απαντήσεις των παιδιών για τη δημιουργία των μωρών προσδιορίστηκαν 5 μοντέλα τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω με βάση τη συχνότητα εμφάνισής τους Υπεύθυνος κάποιος εξωτερικός παράγοντας Υπεύθυνη μόνο η μητέρα για τη δημιουργία του μωρού Υπεύθυνοι και οι 2 γονείς: σωματική επαφή και υλικά προερχόμενα και από τους 2 Υπεύθυνοι και οι 2γονείς: αδυναμία προσδιορισμού της συνεισφοράς τους «Υπεύθυνος» ο γάμος (= προϋπόθεση για τη δημιουργία του μωρού)

20 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Το 81% αναγνωρίζει ότι το μωρό αναπτύσσει κάποια δραστηριότητα στην κοιλιά κουνιέται (71 παιδιά) αναπνέει (68 παιδιά) τρώει (58 παιδιά) μεγαλώνει (53 παιδιά) Ενδεικτικές απαντήσεις «Κουνιέται όταν ακούσει τρομακτικούς θορύβους», «Κουνάει τα χέρια και τα πόδια του», «Κολυμπάει», «Χτυπάει για να βγει», «Κλωτσάει και παίζει», «Τεντώνεται», «Όταν ανοίγει το στόμα της η μητέρα αναπνέει από τη μύτη. Επειδή αναπνέει από τη μύτη και της μπαίνει ο αέρας μέσα, ρουφάει και το μωρό και αναπνέει» «Τα παιδιά τρώνε από τον ομφάλιο λώρο», «τρώνε από το σωληνάριο που έχει ο αφαλός του παιδιού», «από καλαμάκι» «Όταν τρώει η μαμά το φαγητό της και μετά πάει της μαμάς σε κάτι στρογγυλό και τρώει», «Επειδή τα φαγητά ανακατεύονται μέσα στο στομάχι της μαμάς πηγαίνουν στο μωρό. Κατεβαίνουν, κατεβαίνουν και πάνε» «Μεγαλώνει από το φαγητό που τρώει η μαμά»

21 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Η γέννηση του μωρού Το 66% των παιδιών πιστεύει ότι το βγάζει ο γιατρός με κάποια εγχείρηση χωρίς να αναφέρεται το μέρος από το οποίο βγαίνει από το σώμα της μητέρας Το 12.8% πιστεύει ότι το μωρό έρχεται στον κόσμο από το «πουλάκι» της μητέρας Το 4.2% πιστεύει ότι βγαίνει από την κοιλιά της μητέρας Το 2.1% δίνει δύο εκδοχές για τη γέννηση του μωρού είτε από την κοιλιά, είτε από το «πουλάκι» της μητέρας

22 Χριστοπούλου & Ζόγκζα (2003) Στο κεφάλαιο 14 του βιβλίου σας θα διαβάσετε αναλυτικά στοιχεία για τη διδακτική παρέμβαση που έχει αναπτυχθεί και εφαρμοστεί στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δουλειάς Σκεφτείτε επίσης, πώς θα μπορούσε κανείς να αξιοποιήσει κάποιες πλευρές της προκειμένου να βοηθήσει τα μικρά παιδιά να οικοδομήσουν μία εξήγηση βιολογικού χαρακτήρα για το πώς προκύπτει η ομοιότητα του παιδιού με τους γονείς του ως προς το είδος;;; ως προς ένα σωματικό χαρακτηριστικό κοινό και για τους δύο;;;

23 Το θέμα μας στην εκπαιδευτική πράξη: Ας σκεφτούμε.. «Φύλλο εργασίας» «Κληρονομικότητα στον άνθρωπο»