ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΟΦΡΑΣΤΕΙΟ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ

Transcript

1 1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΟΦΡΑΣΤΕΙΟ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΑΕΙΦΟΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕ ΟΡΕΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΝΗΣΙΩΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 500 m ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Ν. ΙΩΑΝΝΗΣ, Ph.D.,ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΓΟΥΓΟΥΛΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2010-ΜΥΤΙΛΗΝΗ

2 Αφιερωμένη στους αγαπημένους μου γονείς και στον αδερφό μου 2

3 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι η τουριστική ανάδειξη της ορεινής Νάξου μέσα από τον ποδηλατικό τουρισμό, μέσα από την ορεινή ποδηλασία για αναψυχή. Προφανώς μέσα από την τουριστική ανάδειξη της ορεινή Νάξου, του φυσικού κάλλους της και των όμορφων ορεινών τοπίων που μπορεί να απολαύσει ο ποδηλάτης θα έρθει και η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής που έχει υποβαθμιστεί σε σχέση με τα παράλια του νησιού. Εισαγωγικά γίνεται αναγνώριση της υφιστάμενης κατάστασης του νησιού, του ορεινού όγκου και των αξιόλογων μνημείων που μπορεί να δει ο ποδηλάτηςτουρίστας. Κατόπιν έχουμε μια ιστορική αναδρομή της Νάξου που μπορεί να μελετήσει και να γνωρίσει ο τουρίστας. Διεθνείς προδιαγραφές ποδηλατόδρομων ακολουθούν στην εργασία και η χρησιμότητα των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στην παρούσα εργασία αλλά και σε άλλες εφαρμογές. Μέσα από τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών σχεδιάστηκαν οι ποδηλατόδρομοι στην ορεινή Νάξο και προέκυψαν χάρτες. Ψηφιοποιήθηκε μέρος του οδικού δικτύου του νησιού με τη βοήθεια νέας δορυφορικής εικόνας ώστε ο τουρίστας να μπορεί να μετακινηθεί από την παραλία στο βουνό. Περιγράφονται οι εφαρμογές των Σ.Γ.Π.(G.I.S.) και δίνονται ορισμοί. Η εφαρμογή και το σημαντικότερο τμήμα της εργασίας βρίσκεται στο επόμενο κεφάλαιο με τους χάρτες των ποδηλατόδρομων, τις υποδομές στάθμευσης ποδηλάτων και τις άλλες υποδομές που διαθέτει το νησί. Γίνεται μια προσέγγιση χωροταξική του νησιού με στόχο την τουριστική και οικονομική ανάπτυξή του κυρίως της ορεινής περιοχής που μειονεκτεί. Τέλος η εργασία κλείνει με τα συμπεράσματα και τις πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν για τον ποδηλατικό ορεινό τουρισμό στη Νάξο και όχι μόνο. Τα οφέλη από τον σχεδιασμό των ποδηλατόδρομων για αναψυχή παρουσιάζονται στα συμπεράσματα. Abstract The aim of this post-graduate study is to focus on the touristic elevation of the mountainous Naxos through tourism on a bicycle and mountainous cycling for recreation (pleasure). Obviously, as a result of this touristic elevation of Naxos highlands, of its natural beauty and its beautiful mountainous regions that a bicyclist can enjoy an economic growth of the area with follow which is downgraded in comparison with the economy of the coastline.

4 4 Initially, we present the condition in the island nowadays namely the mountainous regions and the important monuments that can be visited by a bicyclist. Then we make a flash in the history of Naxos that can be studied and enjoyed by the tourist. We then provide international technical specifications on bike routes, as well as, information on the geographic system and their use. Bike routes in the mountainous Naxos were designed according to these geographical systems and new maps came up. Part of the road net of the island was made digital with the help of the satellite, so that tourists can more from the coast line to the mountains. Applications of these geographical systems are described and definitions are also given. Next chapter is the application and the most important part of this study because it includes maps of bike routes parking infrastructures and other infrastructures that this island provides. There is a spatial approach of this island that aims at the economic and tourism recovery of the mountainous country of the island which is defective. In the end this study includes the conclusions and the policies that must be followed for the mountainous cycling tourism in Naxos and in other places. The benefits of the project for bike routes (for pleasure) are given in the conclusions.

5 5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών Θεοφράστειο: «Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική» της σχολής Περιβάλλοντος του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Μυτιλήνη θα ήθελα καταρχήν να ευχαριστήσω την οικογένεια μου, τους γονείς μου Γουγούλα Δημήτριο και Γουγούλα Δράμη Αθανασία καθώς και τον αδερφό μου Γουγούλα Κωνσταντίνο για την αμέριστη συμπαράσταση, ψυχολογική και οικονομική που μου παρείχαν για την περάτωση των σπουδών μου. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέπων της διπλωματικής μου εργασίας κύριο Χατζόπουλο Ιωάννη, Καθηγητή του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Μυτιλήνη για τις πολύτιμες οδηγίες και συμβουλές του για την περάτωση της συγκεκριμένης εργασίας. Κατά την διάρκεια των σπουδών ενός έτους στην Μυτιλήνη στο Π.Μ.Σ. Θεοφράστειο: «Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική» έκανα πολλές γνωριμίες και φιλίες με συμφοιτητές και συμφοιτήτριες. Θα ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω τους συμφοιτητές Τσουλλέλη Μιχαήλ(Μιχάλη), Χατζηγεωργίου Χρυσοβαλάντη (Βαλάντη), Λιώση Βασιλική-Χρυσάφω (Χρυσαβίλη), Έξαρχο Ιωάννη(Γιάννη), Τσεκούρα Ελένη, Πιπεράγκα Απόστολο(Αποστόλη), Μούχο Νικόλαο(Νίκο), Ταμπούκου Ελένη για την ψυχολογική και φιλική βοήθεια τους καθώς και για την συνεργασία τους στις ομαδικές εργασίες.

6 6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 8 1.ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙ Ο ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ(NATURA 2000).23 2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 31 3.ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΩΝ(ΔΙΕΦΝΕΙΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ) ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΕΥΚΟΛΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΕΥΚΟΛΙΕΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΟ ΤΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ ΟΔΗΓΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΟΔΗΛΑΣΙΑΣ.76

7 7 3.6 ΤΟ ΟΡΑΜΑ NBG ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΕΝΙΚΑ-ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ Σ.Γ.Π ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΤΑ Σ.Γ.Π ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ-ΧΡΗΣΕΙΣ Σ.Γ.Π.92 5.ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΚΑΙ ΣΕ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΧΑΡΤΕΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΧΑΡΤΕΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΔΗΛΑΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 110 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 113

8 8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ, ΕΙΚΟΝΩΝ, ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΠΙΝΑΚΛΣ 1.1:ΔΗΜΟΣ ΔΡΥΜΑΛΙΑΣ.15 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1:ΑΝΟΧΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΩΝ 66 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΚΟΝΑ1.1:ΦΙΛΩΤΙ..15 ΕΙΚΟΝΑ 1.2:ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ ΔΕΣΠΟΖΟΥΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΔΡΥΜΑΛΙΑΣ..16 ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΚΟΝΑ 3.1:ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΟΛΛΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ 38 ΕΙΚΟΝΑ 3.2:ΛΩΡΙΔΑ ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ 48 ΕΙΚΟΝΑ 3.3:ΣΧΕΔΙΟ Α-ΣΗΜΑΝΣΗ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ 49 ΕΙΚΟΝΑ 3.4:ΣΧΕΔΙΟ Β-ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΓΡΑΜΜΗ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ Η ΧΩΡΙΣΜΑ 50 ΕΙΚΟΝΑ 3.5:ΣΧΕΔΙΟ C:ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ 51 ΕΙΚΟΝΑ 3.6:ΤΥΠΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ/ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ ΠΟΛΥΖΩΝΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ..52 ΕΙΚΟΝΑ 3.7 α):διελευση ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ ΚΕΚΛΙΜΕΝΗΣ ΡΑΜΠΑΣ 52 ΕΙΚΟΝΑ 3.7 β):διελευση ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ ΚΕΚΛΙΜΕΝΗΣ ΡΑΜΠΑΣ 53 ΕΙΚΟΝΑ 3.8:ΟΙ ΖΩΝΕΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ ΠΟΥ ΠΛΗΣΙΑΖΟΥΝ ΖΩΝΕΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΔΕΞΙΑΣ ΜΟΝΟ ΣΤΡΟΦΗΣ.54 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΧΗΜΑ 3.1:ΤΟΜΗ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ.40 ΣΧΗΜΑ 3.2:ΤΟΜΗ ΓΕΦΥΡΑΣ 65 ΣΧΗΜΑ 4.1:ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΣΓΠ 84

9 9 ΣΧΗΜΑ 4.2:ΓΕΩΧΩΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΟΠΩΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΑ ΣΓΠ 85 ΣΧΗΜΑ 4.3:ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΜΕ ΣΓΠ...94 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ ΧΑΡΤΗΣ 6:ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΞΟ 102. ΧΑΡΤΗΣ 1:ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΣ ΧΑΡΤΗΣ 2:ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΣ ΧΑΡΤΗΣ 3:ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΣ ΧΑΡΤΗΣ 4:ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΣ ΧΑΡΤΗΣ 5:ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 500 ΜΕΤΡΑ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΣΤΗ ΝΑΞΟ.107

10 10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι μετακινήσεις σε βουνά στην Ευρώπη γίνονται με τα πόδια, με ποδήλατο, με τελεφερίκ, ενώ υπάρχει το ενδεχόμενο να επιτρέπεται περιορισμένη αξονική μετακίνηση στο βουνό με αυτοκίνητα Ι.Χ. τα οποία σταθμεύουν σε κατάλληλους χώρους στάθμευσης. Η αρχική πρόταση των μετακινήσεων στο βουνό είχε ως προδιαγραφή την μετακίνηση με μέσο μαζικής μεταφοράς από υφιστάμενο οδικό άξονα που διασχίζει το βουνό και τον αποκλεισμό της χρήσης του Ι.Χ. αυτοκινήτου μέσα στο βουνό για περιβαλλοντικούς και οικολογικούς λόγους. Η μετακίνηση με το ποδήλατο στους ποδηλατόδρομους 1, 2, 3, 4 της παρούσας εργασίας στην ορεινή Νάξο θα μπορούσε να έχει χαρακτήρα «αξιοθέατου» και να εξυπηρετεί περισσότερο τον χώρο ως μία δραστηριότητα ξεχωριστού ενδιαφέροντος και λιγότερο ως δραστηριότητα μέσου μαζικής μεταφοράς. Το ποδήλατο βοηθά τον επισκέπτη να επικοινωνήσει με το φυσικό τοπίο, τον υγρότοπο και το παράκτιο πευκοδάσος. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία διαπιστώνεται ότι η συγκοινωνία αυτή θα εξυπηρετούσε ένα μέρος των επισκεπτών του βουνού της ορεινής Νάξου, μιας ο αναμενόμενος όγκος επισκεπτών στην αιχμή της λειτουργίας(καλοκαίρι) δεν φαίνεται να μπορεί να καλυφθεί από την λειτουργία του μέσου. Κατόπιν σχετικής ανάλυσης, προτείνεται η μετακίνησή των επισκεπτών μέσα στο βουνό με τα πόδια και με ποδήλατα, πράγμα το οποίο, στην παρούσα μελέτη αναδεικνύεται ως η αποτελεσματικότερη επιλογή αφού έχουν φτάσει από την παραλία στο βουνό με αυτοκίνητα. Ψηφιοποιήθηκαν οδικοί άξονες μέσα από τις δορυφορικές εικόνες με άσφαλτο για να μπορούν οι τουρίστες και ο κάθε επισκέπτης και πολίτης της Νάξου να φτάνει στην στάση των ποδηλάτων που επίσης έχει σχεδιαστεί και να κάνει την ποδηλασία του στον ποδηλατόδρομο της επιλογής του. Στα πλαίσια της μελέτης σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν με την βοήθεια του λογισμικού Arc Gis, μονοπάτιαποδηλατόδρομοι τα οποία καθοδηγούν τους επισκέπτες σε πορείες στο βουνό γύρω από λόφους σε υψόμετρο πάνω από 500 μέτρα για να απολαμβάνουν και τη θέα. Η μετακίνηση των. επισκεπτών θα μπορεί να γίνεται και με Ι.Χ. αυτοκίνητα από υφιστάμενο κεντρικό δρόμο του βουνού με χαμηλή ταχύτητα όπως προαναφέρθηκε. Ο επισκέπτης θα μπορεί να σταθμεύει το αυτοκίνητό του δωρεάν στον χώρο στάθμευσης του, απ όπου θα μπορεί να ενοικιάσει ποδήλατα αν το επιθυμεί. (Σαργεντής, 2006)

11 11 Κανείς δεν έχει καταλάβει κάποια από τα πλεονεκτήματα του ποδηλάτου, που σήμερα προβάλλουν σε πρώτο επίπεδο: ότι γυμνάζει το κορμί, ότι επιτρέπει στον ποδηλάτη μια καλή επαφή με το χώρο από τον οποίο διέρχεται και τέλος, ίσως το σπουδαιότερο, ότι είναι συμβατό και η ένταξή του δρομολογεί τις πολιτικές ανακατασκευής του οδικού περιβάλλοντος.(βλαστός και Μπιρμπίλη, 2009) Τα τελευταία χρόνια όπως αναφέρει ο Τάτσης(2007) σε άρθρο του στο internet έχει γίνει από όλους αποδεκτό, τόσο σε πλανητικό όσο και σε υπερεθνικό (Ευρωπαϊκό) επίπεδο, ότι η φροντίδα για την διατήρηση, προστασία και παρακολούθηση του περιβάλλοντος αποτελεί τη σημαντικότερη συνιστώσα της αναπτυξιακής διαδικασίας, και μάλιστα στο βαθμό που αντικατοπτρίζει την ποιοτική όψη της ανάπτυξης. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο η πλειοψηφία των αναπτυξιακών προγραμμάτων και σχεδίων που έχουν υλοποιηθεί πρόσφατα ενσωματώνουν την περιβαλλοντική διάσταση. Σήμερα δεν νοείται αναπτυξιακή δράση χωρίς την περιβαλλοντική παράμετρο. Κατά συνέπεια, η διαδικασία της απόκτησης και επεξεργασίας πληροφοριών με τη βοήθεια των Η/Υ είναι δυνατόν να αναδειχτεί ως ένας από τους βασικότερους ρυθμιστικούς παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν όλες τις διαστάσεις της ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα, το είδος της πληροφόρησης με τους Η/Υ και τα συστήματα μετάδοσης στοιχείων αποτελούν την κύρια πηγή μετασχηματισμού της κοινωνίας, με κύριο χαρακτηριστικό τη μετάβαση του κέντρου βάρους της εξουσίας και τη δημιουργία νέου status quo σε αυτούς που κατέχουν, αλλά και σε αυτούς που χειρίζονται τα μέσα επεξεργασίας, μεταφοράς και παρουσίασης των στοιχείων. Ιδιαίτερη μνεία ωστόσο θα πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι η ευκολία πρόσβασης στις πληροφορίες αυτές, καθώς και η δυνατότητα ερμηνείας τους, και όχι απαραίτητα η ποιότητά τους, είναι αυτές που αποτελούν την ικανή και αναγκαία συνθήκη, προκειμένου να υπάρξει σωστή ενημέρωση και επομένως σωστή λήψη αποφάσεων στα αντικειμενικά σύνθετα ζητήματα που αφορούν την προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος. (Τάτσης, 2007) Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι το ποδήλατο αντιπροσωπεύει τον πιο "φιλικό" τρόπο μετακίνησης. Είναι αθόρυβο, δεν ρυπαίνει, δεν καταλαμβάνει χώρο και δεν καταναλώνει καύσιμα. Σε αυτή την διπλωματική εργασία λοιπόν που είναι στα πλαίσια του Π.Μ.Σ. Θεοφράστειο: Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική θα σχεδιαστεί ποδηλατοδρόμος με χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών στην ορεινή Νάξο με στόχο την τουριστική ανάδειξή της. Με τη νέα αυτή χρήση γης δηλαδή τον ποδηλατοδρόμο στην ορεινή Νάξο θα αναδειχθεί τουριστικά και κατ

12 12 επέκταση και οικονομικά η ορεινή Νάξος προστατεύοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον. Πώς θα φέρουμε τον τουρίστα δηλαδή από την παραλία της Νάξου στο βουνό της Νάξου. Ποδηλατώντας ασκούμαστε, ασκώντας το σώμα μας μειώνουμε τον κίνδυνο νοσημάτων, άρα ποδηλασία= υγεία! Επιπλέον τα ποδήλατα αν αντικαταστήσουν τα αυτοκίνητα και άλλα επιβλαβή μέσα μεταφοράς μειώνουν τους ρύπους τους που αποδεδειγμένα είναι υπεύθυνοι για διάφορες μορφές καρκίνου, καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες κ.α.. Επίσης λέγεται ότι το ποδήλατο είναι ακατάλληλο στην Αθήνα λόγο των ανηφόρων ωστόσο σε ορεινές πόλεις όπως το Τρόντεμ της Νορβηγίας, η Βασιλεία και η Βέρνη της Ελβετίας το 20% των μετακινήσεων γίνεται με το ποδήλατο. (Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά, internet, site: Σε αυτήν την διπλωματική εργασία μέσα από τον σχεδιασμό της χρήσης γης του ποδηλατόδρομου προσπαθούμε να αναδείξουμε τουριστικά την ορεινή Νάξο και να την αναβαθμίσουμε. Αρχικά μελετώντας την υφιστάμενη κατάσταση του νησιού της Νάξου διαπιστώνουμε ότι. το ορεινό αυτό τμήμα, που είναι και το μεγαλύτερο σε έκταση, σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στους τομείς απασχόλησης - εισοδήματος με αποτέλεσμα την συνεχή μείωση του ενεργού πληθυσμού του. Το πεδινό τμήμα της Νάξου αντίθετα με το ορεινό παρουσιάζει δυναμική αναπτυξιακή πορεία. Η ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στην δημιουργία εισοδημάτων και θέσεων απασχόλησης στον τομέα του τουρισμού και των κατασκευών, με αποτέλεσμα να έχουμε μετακίνηση του πληθυσμού από τα ορεινά χωριά προς τα παραθαλάσσια και το επίπεδο ζωής στην ορεινή Νάξο συνεχώς να μειώνεται.(παππή και Χατζόπουλος, 2003) Συνεπώς, πρωταρχικός στόχος για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ορεινή Νάξο και την επιστροφή του ενεργού πληθυσμού σε αυτήν, είναι η ανάπτυξη στην περιοχή δραστηριοτήτων που θα αυξήσουν τις θέσεις απασχόλησης και θα δημιουργήσουν εισοδήματα στους κατοίκους.(παππή και Χατζόπουλος, 2003). Σε αυτή την ενότητα αλλά στο επόμενο κεφάλαιο 2 δίνονται ιστορικά στοιχεία για τη Νάξο προσπαθώντας να έρθουμε σε επαφή και γνωριμία με το νησί των Κυκλάδων. Έτσι η ιστορική αναδρομή γίνεται από την αρχαιότητα και καταλήγουμε στα Βυζαντινά χρόνια και τέλος στους νεότερους χρόνους. Στη συνέχεια στο κεφάλαιο 3 γίνεται αναφορά στις διεθνείς προδιαγραφές ποδηλατοδρόμων κυρίως όμως για αστικές περιοχές διότι ήταν δύσκολο από την

13 13 διεθνή βιβλιογραφία καθώς και την ελληνική να βρεθεί ορεινός ποδηλατικός τουρισμός για αναψυχή και όχι για μετακινήσεις. Το ποδήλατο όμως στην συγκεκριμένη διπλωματική εργασία χρησιμοποιείται για αναψυχή και για τουρισμό και όχι για μετακίνηση. Δίνονται όμως το πλάτος και η κλίση των ποδηλατόδρομων για την ορεινή Νάξο στο συγκεκριμένο κεφάλαιο. Αναπτύσσονται διλήμματα για την ποδηλασία και ένα όραμα για περισσότερη χρήση του ποδηλάτου έναντι του αυτοκινήτου για περιβαλλοντικούς σκοπούς κυρίως. Στο κεφάλαιο 4 γίνεται αναφορά για τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών(Σ.Γ.Π.) δίνοντας ορισμούς και εφαρμογές των Σ.Γ.Π. σε διάφορους τομείς της επιστήμης. Ακόμη γίνεται αναφορά για την χρησιμότητά τους στην παρούσα εργασία αλλά και γενικότερα για τις χρήσεις τους. Κατόπιν προχωράμε στην εφαρμογή της παρούσας εργασίας που είναι η χωροταξική αειφορική ανάπτυξη της ορεινής Νάξου που έχει «μαραζώσει» οικονομικά και παρουσιάζονται οι χάρτες με τους σχεδιασμένους ποδηλατόδρομους, το οδικό δίκτυο που ψηφιοποιήθηκε μέσα από νέα δορυφορική εικόνα της Νάξου και φέρνει τον τουρίστα από την θάλασσα στο βουνό. Ακόμη έγινε ψηφιοποίηση των οικισμών τόσο των ορεινών όσο και παραλιακών οικισμών από την καινούρια δορυφορική εικόνα του νησιού. Στο ορεινό τμήμα της Νάξου δημιουργώντας το ψηφιακό μοντέλο της περιοχής και σχεδιάζοντας τους ποδηλατόδρομους 1,2,3,4 διαπιστώνουμε ότι η περιοχή διαθέτει πλούσιο φυσικό περιβάλλον και πολύ όμορφα φυσικά και ανθρωπογενή τοπία, (παραδοσιακούς οικισμούς, τους ορεινούς βιότοπους, τον ελαιώνα και τις κοιλάδες και τις ατέλειωτες περιοχές με αναβαθμίδες), διαθέτει διάχυτη σε όλη της την έκταση πολιτιστική κληρονομιά μιας αδιάκοπης ιστορικής πορείας έξι χιλιάδων χρόνων καθώς και μια πλούσια λαϊκή παράδοση στη μουσική, χορό και τοπικά έθιμα. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι στην περιοχή μπορεί να αναπτυχθεί ο τουρισμός και συγκεκριμένα, λόγω του ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής αλλά και των μονοπατιών, εναλλακτικές μορφές τουρισμού όπως η χρήση ποδηλατοδρόμου. (Παππή και Χατζόπουλος, 2003). Τέλος η εργασία κλείνει με τα συμπεράσματα και τις πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν για τον ποδηλατικό τουρισμό της ορεινής Νάξου καθώς και το σημαντικό όφελος που θα έχουμε από τον ποδηλατικό τουρισμό αναψυχής στην ορεινή Νάξο που είναι η τουριστική ανάπτυξη και κατ επέκταση οικονομική της περιοχής μελέτης. Οι ποδηλατοδρόμοι σαν χρήση γης αποτελούν το σύνδεσμο μεταξύ τουρισμού και περιβάλλοντος, καθώς ο περιηγητής-ποδηλάτης μπορεί διασχίζοντάς τις να έρθει

14 14 σε άμεση επαφή με το περιβάλλον και τη φύση. Οι ποδηλατικές διαδρομές αποτελούν το σύνδεσμο μεταξύ τουρισμού και περιβάλλοντος στο βουνό, καθώς ο περιηγητήςποδηλάτης μπορεί διασχίζοντάς τις να έρθει σε άμεση επαφή με το περιβάλλον και τη φύση. Στη Νάξο, ο επισκέπτης μέσα από μία περιπλάνηση στα χωριά της ενδοχώρας μπορεί να έρθει σε επαφή με την ιστορία, τον πολιτισμό και τη ζωή της περιοχής και να αποκτήσει συνείδηση ευθύνης για την προστασία των μνημείων και της φύσης, ενώ ταυτόχρονα να απολαύσει ένα διαφορετικό τύπο διακοπών κοντά στη φύση, στον καθαρό αέρα, μακριά από το τουριστικό πακέτο του μαζικού τουρισμού. (πηγή:internet, site: 1.ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΝΑΞΟ. 1.1ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Όπως αναφέρει η Πλάκα, 2006 «η Νάξος είναι το μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων με έκταση 428 τετρ.χλμ. και βρίσκεται σε απόσταση 108 ναυτικών μιλίων από τον Πειραιά. Το βόρειο τμήμα της αντικρίζει τη Μύκονο και τη Δήλο, το νότιο τα Κουφονήσια, την Ηράκλεια και την Σχοινούσα, ανατολικά βρίσκεται η Δονούσα και δυτικά η Πάρος. Η ορεινή περιοχή καταλαμβάνει τα 246 τετρ. χλμ. και η ημιορεινή τα 41 τετρ. χλμ. Οι υψηλότερες κορυφές των βουνών της Νάξου (Ζας, Κόρωνος) έχουν ύψος 1000 μέτρα περίπου, που είναι και το μεγαλύτερο υψόμετρο στις Κυκλάδες. Το νησί της Νάξου ανήκει γεωλογικά στην Αττικοκυκλαδική μάζα και συνίσταται κυρίως από κρυσταλλοσχιστώδη και εκρηξιγενή πετρώματα, ενώ τα ιζηματογενή (τριτογενή ) είναι πολύ περιορισμένης έκτασης, απαντώμενα στις λεκάνες και τις παράκτιες περιοχές. Τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον από πλευράς μεταλλοφορίας, συνίστανται κυρίως από μάρμαρα και μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους, συχνά σε εναλλασσόμενα στρώματα και καταλαμβάνουν το Ανατολικό τμήμα του νησιού.(πλάκα, 2006) Το όνομα του νησιού Νάξος προέρχεται από το Νάξιο, τον βασιλιά των Καρών που αποίκησαν πρώτοι το νησί. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το όνομα είναι σχετικό με το απαρέμφατο νάξαι που σημαίνει ό,τι και το απαρέμφατο θύσαι, γιατί

15 15 προσφέρονταν στο νησί θυσίες στους θεούς. Άλλα ονόματα του νησιού ήταν Τραγία, Νύσα, Στρογγύλη, Διονυσάδα, Καλλίπολη και Δία, ενώ στο Μεσαίωνα λεγόταν και Νάξα. Το νησί κατοικήθηκε πριν από το 2000 π.χ. (πρωτοκυκλαδική περίοδος) αρχικά από τους Θράκες και τους Πελασγούς και αργότερα από τους Κάρες. Τα τελευταία χρόνια ανακαλύφθηκαν σε πολυάριθμα σημεία του νησιού θεμελιώσεις κατασκευών και αγγεία της εποχής αυτής. Άλλα ευρήματα στην περιοχή φανερώνουν ότι η πόλη της Νάξου κατοικείται συνεχώς από την εποχή και μετά, επί χρόνια, και μπορεί να θεωρείται μία από τις πλέον παλιές πόλεις της Ελλάδας». (Πλάκα, 2006) Όπως αναφέρει η Πλάκα 2006 «Το κλίμα της Νάξου είναι μεσογειακό με ομαλές θερμοκρασίες και χαμηλό θερμομετρικό εύρος : στα πεδινά, η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 17,9 ºC και το θερμομετρικό εύρος 12ºC, ενώ στα ορεινά υπάρχει διαφορά 5 ºC περίπου προς το ψυχρότερο. Ο χειμώνας είναι ήπιος και η θερμοκρασία σπάνια κατεβαίνει κάτω από τους 10ºC. Στις ορεινές περιοχές βέβαια οι θερμοκρασίες είναι μικρότερες και κάποιες φορές παρουσιάζονται έντονες χιονοπτώσεις, γεγονός το οποίο θα εμποδίζει την ποδηλασία το χειμώνα. Το καλοκαίρι οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες από άλλες περιοχές της Ελλάδας και μικρότερες από 26ºC. Το κλίμα είναι ξηρό: η μέση ετήσια σχετική υγρασία στα πεδινά είναι 70% (65-75%), ενώ στα ορεινά φθάνει και το 85%. Ακόμη έχουμε χαμηλές βροχοπτώσεις: όπως και στις υπόλοιπες Κυκλάδες και η μέση ετήσια βροχόπτωση τις τελευταίες δεκαετίες στα πεδινά είναι 380mm, ενώ στα ορεινά (και με βάση τις μετρήσεις των τελευταίων 10 χρόνων) φθάνει τα 800 mm. Οι μήνες που σημειώνουν τα μεγαλύτερα ύψη βροχής είναι ο Δεκέμβριος και ο Ιανουάριος, ενώ από το Μάιο έως το Σεπτέμβριο οι βροχοπτώσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες.» Η περιοχή χαρακτηρίζεται για τον αγροτικό της χαρακτήρα. Οι παλαιοί οικισμοί γενικά βρίσκονται στο εσωτερικό του νησιού και οι κάτοικοι τους ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο ορεινό τμήμα παραδοσιακά μεγάλο μέρος του πληθυσμού απασχολούνταν με την εξόρυξη της σμύριδας. Η δραστηριότητα αυτή έχει πάψει να υπάρχει λόγω της απαξίωσης του ορυκτού. Το ορεινό αυτό τμήμα, που είναι και το μεγαλύτερο σε έκταση σε σχέση με το υπόλοιπο νησί, αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρά προβλήματα στους τομείς απασχόλησης-εισοδήματος με αποτέλεσμα την συνεχή μείωση του ενεργού πληθυσμού στην περιοχή της ορεινής Νάξου. Αντίθετα με το ορεινό, το πεδινό τμήμα της Νάξου παρουσιάζει δυναμική αναπτυξιακή πορεία. Η ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στην δημιουργία θέσεων

16 16 απασχόλησης στον τομέα του τουρισμού και των κατασκευών. Ο δευτερογενής τομέας έχει μικρή συμμετοχή στο τοπικό εισόδημα και δεν πραγματοποιήθηκαν σοβαρές επενδύσεις τα τελευταία χρόνια. Τα αποτελέσματα της μονομερούς (μονοτομεακής) ανάπτυξης είναι εμφανή και σημαντικά. Η διάσταση του προβλήματος έχει πλέον δημιουργήσει σοβαρή ανισορροπία τόσο στην ανάπτυξη μεταξύ των τομέων παραγωγής, όσο και στην τοπική (γεωγραφικού χώρου) ανάπτυξη. Τα δυσμενή αποτελέσματα από την ανισορροπία είναι εμφανή και χρήζουν παρέμβασης για την αντιμετώπισή τους. Για αυτό σε αυτήν την εργασία σχεδιάζουμε τους ποδηλατόδρομους που σαν χρήση γης θα φέρει ανάπτυξη στην ορεινή Νάξο. Με την ανάπτυξη των πεδινών παραλιακών τουριστικών περιοχών έχουμε επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Η άναρχη τουριστική επέκταση συνοδεύτηκε με άναρχη δόμηση, αλλά και περιορισμένη παρέμβαση στις υποδομές. Αποτελέσματα αυτών είναι η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος στις περιοχές τουριστικής συγκέντρωσης. Εμείς θέλουμε να πετύχουμε μέσα από την παρούσα εργασία την τουριστική αποκέντρωση της Νάξου από την παραλία στο βουνό και την ισόρροπη α τουριστική και κατ επέκταση ανάπτυξή της. Καθώς ο τουρισμός αναπτύσσεται στην πεδινή ζώνη γύρω από την Χώρα έχουμε μια μετακίνηση του πληθυσμού από τα ορεινά χωριά προς την παραθαλάσσια πεδινή ζώνη. Ταυτόχρονα πέρα από τη μείωση του πληθυσμού της ορεινής Νάξου σε όφελος της πεδινής περιοχής, έχουμε σοβαρές αλλαγές στο επίπεδο των οικονομικών δραστηριοτήτων που επηρεάζουν καθοριστικά την ποιότητα ζωής ανάμεσα στις δυο ζώνες άνισης ανάπτυξης. Στην πεδινή - παραθαλάσσια ζώνη αναπτύσσονται συνεχώς νέες οικονομικές δραστηριότητες που δημιουργούν πολλές (έστω και εποχιακές) νέες θέσεις εργασίας στους τομείς : α. του τουρισμού (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, διαμερίσματα). β. της οικοδομικής δραστηριότητας. γ. της εστίασης - αναψυχής. δ. των υπηρεσιών (διανομή, ασφάλειες, λοιπές υπηρεσίες). Έτσι τα εισοδήματα και το επίπεδο της ποιότητας ζωής στην παραθαλάσσια πεδινή ζώνη συνεχώς αυξάνονται αντίθετα με την ορεινή ζώνη την οποία σταδιακά εγκαταλείπει ο πληθυσμός της καθώς οι παραγωγικές δομές αποδιαρθρώνονται, τα εισοδήματα μειώνονται και η ψαλίδα της διαφοράς σε σχέση με το υπόλοιπο νησί μεγαλώνει. (Πλάκα, 2006)

17 17 Από η Νάξος με βάση το σχέδιο «Καποδίστριας» χωρίζεται σε δύο δήμους. Ο ένας είναι ο Δήμος Νάξου και περιλαμβάνει όλη την πεδινή Νάξο και ο άλλος είναι ο Δήμος Δρυμαλίας, με πρωτεύουσα το Χαλκί, και περιλαμβάνει την ορεινή Νάξο που μας ενδιαφέρει στην παρούσα εργασία. Τα χωριά που ανήκουν στο δήμο Δρυμαλίας φαίνονται στον επόμενο πίνακα: Δήμος Δρυμαλιάς Απεράθου Δαμαριώνας Δανακός Κεραμωτή Κορωνίδα Κόρωνος Μέση Μονή Σκαδό Φιλώτι Χαλκί Πίνακας 1.1 Πηγη:Πλάκα 2006 Εικόνα 1.1:Φιλώτι, πηγή: Πλάκα 2006

18 18 Εικόνα 1.2:Ορεινοί όγκοι δεσπόζουν το Δήμο Δρυμαλίας, πηγή: Πλάκα 2006 Γεωγραφική κίνηση-μετανάστευση Στο διάστημα αυτό ο πληθυσμός της Χώρας αυξήθηκε από άτομα το 1951 σε το 1991, αύξηση κατά 74,4% σε σχέση με τη μείωση κατά 35,2% του αγροτικού πληθυσμού στο ίδιο διάστημα και 20,2% του συνολικού αριθμού κατοίκων του Νησιού. Ο πληθυσμός της πρωτεύουσας αποτελούσε το 13,7% του συνολικού πληθυσμού του Νησιού το 1951, αλλά έφτασε το 1991 στο 29,9%. Άξιο παρατήρησης αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ κατά το διάστημα εμφανίζουν μείωση όλες οι Κοινότητες ανεξαιρέτως, ο Δήμος Νάξου παρουσιάζει αύξηση. Σύμφωνα ωστόσο, με την απογραφή του 1991, παρατηρείται αναστροφή της μειωτικής πορείας του μεγέθους του πληθυσμού εκτός του Δήμου Νάξου και σε 11 Κοινότητες, ενώ μείωση παρατηρείται σε 10. Τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των ετών , ακόμα και από αυτή του Δήμου Νάξου, εμφανίζει η Κόρωνος(31,7%), ενώ τη μεγαλύτερη μείωση η Κορωνίδα (-17,3%). Ωστόσο, παρά την εμφανιζόμενη αύξηση του πληθυσμού ορισμένων Κοινοτήτων την περίοδο , ουσιαστικά παρουσιάζεται πλήρης ανατροπή της πυραμίδας των ηλικιών και σημαντικότατη μείωση των νέων και παιδιών (την περίοδο σταμάτησαν να λειτουργούν τα Δημοτικά Σχολεία κάποιων ορεινών κυρίως Κοινοτήτων). Ο αριθμός των μαθητών

19 19 της ίδια χρονική περίοδο στις Κοινότητες της Ορεινής Νάξου παρουσιάζει μείωση κατά 80%. Αυτό δείχνει ότι οι Ορεινές Κοινότητες χάνουν ραγδαία τον ενεργό πληθυσμό τους και κατά συνέπεια τον δυναμισμό τους. Παρά ταύτα κρίνεται ότι είναι δυνατή η αντιστροφή με την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων πολιτικής. Αυτό μπορεί να συμβεί με την τουριστική ανάδειξη της ορεινή Νάξου και η χρήση γης του ποδηλατόδρομου που επιχειρείτε σε αυτήν την εργασία αλλά και του περιπατητικού τουρισμού στο βουνό της Νάξου μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις απασχόλησης και οικονομική ανάπτυξη που θα αυξήσουν τον πληθυσμό στην ορεινή Νάξο. Αυτό το γεγονός της μείωσης του πληθυσμού στην ορεινή Νάξο συμβαίνει και σε άλλες ορεινές περιοχές νησιών και όχι μόνο. Συμβαίνει και σε ορεινές ηπειρωτικές περιοχές. Η πολιτεία μέσα από οικοτουριστικές παρεμβάσεις μπορεί να αναδείξει την ορεινή Ελλάδα και τα όμορφα τοπία της και της περιοχές φυσικού κάλλους και ομορφιάς παράλληλα με την προστασία του περιβάλλοντος. Ο σχεδιασμός σύγχρονου οδικού δικτύου με ασφαλτόδρομους σε ορεινές περιοχές νησιών και στη Νάξο όπως προτείνεται σε αυτή την εργασία θα φέρει τουρίστες από τα πεδινά στα ορεινά.(πλάκα 2006) 1.2Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ Ο Φιλιππίδης αναφέρει τα εξής στα πλαίσια μιας ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης της Νάξου και μίας πρότασης τουριστικής ανάδειξη της: «Βασική μέριμνα για το πρόγραμμα ανάπτυξης της Νάξου είναι η ισόρροπη ενίσχυση των αναπτυξιακών τάσεων προς τον πρωτογενή και τον τριτογενή τομέα, με τέτοιο τρόπο ώστε να αρθεί το σημερινό αδιέξοδο της μονόπλευρης τουριστικής ανάπτυξης της Χώρας εις βάρος της ενδοχώρας του νησιού. Αυτό σε γενικές γραμμές θα σήμαινε ότι το κύριο βάρος θα έπεφτε στη γεωργική και κτηνοτροφική ανάπτυξη στο ΒΔ τμήμα του νησιού σε συνδυασμό με την προώθηση ενός αναβαθμισμένου μοντέλου τουρισμού (κατηγορίας ΑΑ και Α) στην ήδη διαμορφωμένη τουριστική ζώνη (Χώρα και δυτικές ακτές).» «Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, μεγάλη σημασία θα αποκτούσε έτσι η κεντρική περιοχή του νησιού, δηλαδή το οροπέδιο της Τραγαίας με επίκεντρο τον ελαιώνα της. Σε αυτή την περιοχή, η έμφαση αντίστοιχα θα κατευθυνόταν προς την ανάπτυξη ενός

20 20 μοντέλου ειδικών μορφών τουρισμού, προσαρμοσμένου στις δυνατότητες της περιοχής και με στόχο την πλήρη αξιοποίηση του πλούσιου πολιτισμικού πλούτου που υπάρχει εκεί. Το πυκνό δίκτυο από μνημεία και τοπία ιδιαίτερης σημασίας, αν και σε κάποιο βαθμό γνωστό σήμερα, παραμένει ελάχιστα αξιοποιημένο. Ο μοναδικός τουρισμός είναι αυτός της ομαδικής επίσκεψης, οργανωμένης από τουριστικά γραφεία της Χώρας, μόνο βέβαια των προσιτών μνημείων στο πλάι του ασφαλτόστρωτου κύριου άξονα. Σημειώνουμε ότι η δυνατότητα αξιοποίησης των μνημείων, προκύπτει από μια προσπάθεια κατηγοριοποίησής τους με βάση ορισμένα κριτήρια. Παράλληλος στόχος είναι η αναπτυξιακή παρέμβαση στην οικονομική βάση της περιοχής. Προτείνονται μέτρα για τον εκσυγχρονισμό και βελτίωση της αγροτικής παραγωγής ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια για πολεοδομικά-οικονομικά κίνητρα ανάπτυξης του αγροτουρισμού.» Ένα ακόμα βασικό στοιχείο της πρότασης είναι η ανάγκη διασύνδεσης της κεντρικής περιοχής της ορεινής Νάξου που μελετάμε, που αποτελεί αντικείμενο ανάπτυξης του προγράμματος, με τις ακτές προς ΒΔ, Ν και Α. Ο λόγος είναι προφανής μια και μιας οποιασδήποτε μορφής τουρισμός στα μεσόγεια του νησιού θα ήταν δύσκολο να "πιάσει" αν δεν εξασφάλιζε την παράλληλη και σχετικά εύκολη προσπέλαση προς τη θάλασσα. Καθώς τυχαίνει ειδικά αυτές οι ακτές του νησιού να είναι οι πιο δυσπρόσιτες, ένας πρόσθετος στόχος του προγράμματος ανάπτυξης θα ήταν να συμπληρώσει ή να βελτιώσει την υπάρχουσα υποδομή (κυκλοφοριακό δίκτυο) που να διακλαδίζεται από το κέντρο του νησιού προς τις τρεις παραπάνω κύριες κατευθύνσεις. Αυτό επιχειρήθηκε σε αυτήν την εργασία μέσα από την ψηφιοποίηση του οδικού δικτύου των πρόσφατων δορυφορικών εικόνων με ασφαλτόδρομους και σύνδεση όλων των παραλίων του νησιού με τα βουνά της Νάξου και τους ποδηλατόδρομους που προτείνονται. Η πρόβλεψη πάντως ενός δικτύου κυκλοφορίας που να διακλαδίζεται από το κέντρο του νησιού προς τα παράλια θα έρθει θα συμπληρώσει διάφορα έργα οδοποιίας, προγραμματισμένα ή υπό συζήτηση έργα βελτίωσης του περιφερειακού δικτύου της Νάξου. Εκεί άλλωστε βρίσκεται και η δυσκολία προσαρμογής της έως τώρα λογικής ενός δικτύου που "ανοίγει" όλες τις παραλίες του νησιού στην ανάπτυξη σε μια άλλου τύπου λογική, που προτιμά την επιλεκτική ανάπτυξη των περιμετρικών ακτών χωρίς να υποβαθμίζεται ο πυρήνας του νησιού. Το πώς θα μπορούσε να κρατηθεί μια τέτοια επιθυμητή ισορροπία ανάμεσα στα μεσόγεια της

21 21 Νάξου και στα παράλιά της είναι και ο βασικός στόχος του προγράμματος και της παρούσας διπλωματικής εργασίας.(φιλιππίδης) Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για το ευαίσθητο και μοναδικό τοπίο της Νάξου, χάρις στο οποίο και τα μνημεία της μπορούν να αξιοποιηθούν κατάλληλα αλλά και το ίδιο το φυσικό περιβάλλον να αποφύγει τις τόσο γνώριμες καταστροφές που φέρνει η υπερεκμετάλλευση με βραχυπρόθεσμους στόχους. Επομένως η επιδιωκόμενη διασύνδεση των ακτών με το υπό ανάπτυξη εσωτερικό του νησιού θα πρέπει να ακολουθήσει αυστηρές προδιαγραφές προστασίας. Η σύνδεση, με άλλα λόγια του προγράμματος ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού που θα εφαρμοστεί στο εσωτερικό του νησιού συμβαδίζει με την ανάπτυξη και προστασία των παραλιακών ζωνών.(φιλιππίδης) Σύμφωνα πάλι με τον Φιλιππίδη «Η ένταξη του δευτερογενή τομέα μέσα στο αναπτυξιακό πρόγραμμα της Νάξου έρχεται καταρχήν να εξυπηρετήσει τις ανάγκες εκσυγχρονισμού της αγροτο-κτηνοτροφικής παραγωγής. Μια τέτοια καθετοποίηση της κτηνοτροφικής παραγωγής θα μπορούσε πχ να παραγάγει τοπικό τυρί με άμεσο αποδέκτη τις τουριστικές μονάδες στη δυτική ζώνη του νησιού αλλά και την υπερτοπική αγορά.» Η ανάπτυξη του τριτογενή τομέα εμπλέκεται στο πρόγραμμα χωροταξικής ανάπτυξης της Νάξου, μέσα από την προοπτική διαμόρφωσης πρότυπων μονάδων αγροτουρισμού. Όπως έχουμε τονίσει παραπάνω, οι μονάδες αυτές θα έρθουν να αξιοποιήσουν την ήδη υπάρχουσα υποδομή στην ύπαιθρο της Νάξου, κυρίως τον κτιριακό εξοπλισμό (ανθρωπογενές περιβάλλον) και το διαμορφωμένο τοπίο (φυσικό περιβάλλον). Αν και βραδύτερες από εκείνες που παρατηρούνται σε γειτονικά, νησιά όπως η Πάρος, οι εξελίξεις στη Νάξο έχουν ήδη δημιουργήσει μια νέα κατάσταση στην άλλοτε αποκλειστικά αγροτο-κτηνοτροφική ύπαιθρο του νησιού, όχι μόνο στα "τουριστικοποιημένα" δυτικά παράλιά του αλλά και στα μεσόγειά του, οδεύοντας προς το κεντρικό οροπέδιο. Ακόμα και οι πιο "ανθεκτικές" και απομακρυσμένες ζώνες με επίκεντρο το Φιλότι και τον Απείραθο δείχνουν εύκολα τα σημάδια της εγκατάλειψης, ενώ η αραίωση του πληθυσμού στους πιο απομακρυσμένους οικισμούς του νησιού είναι ακόμα εντονότερη.

22 22 Μπροστά σε μια τέτοια τάση σταδιακής εγκατάλειψης της υπαίθρου και την παράλληλη συσσώρευση στη Χώρα της Νάξου, είτε με μόνιμη εγκατάσταση είτε ως ημερήσια απασχόληση, έχει δημιουργηθεί ένα "απόθεμα" από "ανενεργές" αγροτοκτηνοτροφικές μονάδες. Για την ποικιλία του τοπίου στη Νάξο, με τους επιβλητικούς γυμνούς ορεινούς όγκους στο βόρειο και νότιο τμήμα του νησιού, με τις μοναδικές θέες προς τον κοντινό και μακρινό ορίζοντα (ιδίως τα μικρά νησιά στα ΒΑ και ΝΑ ή την Πάρο) που μπορεί να απολαύσει ο ποδηλάτης και ο κάθε τουρίστας. Επειδή μάλιστα οι ζώνες προστασίας των αρχαιολογικών περιοχών πρόκειται παράλληλα να συμβάλουν (στον βαθμό που κάτι τέτοιο μπορεί να επιβληθεί θεσμικά) στη διατήρηση της "φυσικής" υπόστασης του τοπίου, έχουν και αυτές ληφθεί υπόψη. Ένα τρίτο στοιχείο είναι οι καθορισμένες ως "δασικές εκτάσεις", που εξίσου συμβάλλουν στη αξιολόγηση του τοπίου, ενώ ένα τέταρτο ανάλογο στοιχείο είναι οι ζώνες προστασίας θηραμάτων. Βασικό στοιχείο, τέλος, είναι η χωροθέτηση των κυριότερων κατά τεκμήριο μνημείων της Νάξου κατά κατηγορίες (αρχαία, κάστρα, βυζαντινά, λατινικοί πύργοι). Αυτή η επιλεκτική καταγραφή των μνημείων γίνεται στα πλαίσια καθαρά αναπτυξιακής παρέμβασης και όχι μιας πλήρους επιστημονικής καταγραφής του πλούτου αυτού. Για να το διατυπώσουμε διαφορετικά, τα πρωτοκυκλαδικά νεκροταφεία, με επιφανειακές έρευνες ή ακόμα και με ανασκαφές, δεν έχουν ενδιαφέρον για το ευρύτερο κοινό, που τελικά θα προσελκυστεί από περισσότερο "οφθαλμοφανή" ευρήματα. Κατά συνέπεια ελάχιστα από τα όσα περιέχονται στον κατάλογο μνημείων της αρχαιότητας της 1ης Αρχαιολογικής Εφορείας Κυκλάδων έχουν ληφθεί υπόψη, όπως θα δούμε, στα "σημαντικά" μνημεία της Νάξου. Η κατάσταση είναι φανερά πιο ρευστή σε σχέση με τα μεσαιωνικά μνημεία. Για τα τελευταία πρέπει να σημειώσουμε ότι ακόμα δεν έχει γίνει η διεξοδική καταγραφή τους και σχεδόν καθημερινά ανακαλύπτονται και νέα, πολλά από τα οποία είναι σημαντικής ιστορικής και καλλιτεχνικής σημασίας. Οι ως τώρα καταγραφές είναι ελλείπεις και ενώ υπάρχει ένας κατάλογος από 252 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία (από τη 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων), αυτός δυστυχώς δε συνοδεύεται από τον αντίστοιχο χάρτη, οπότε είναι δύσκολος ο εντοπισμός τους.»(φιλιππίδης)

23 ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙ Ο ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ ΣΤΗ ΝΑΞΟ Προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της ελλιπούς πληροφόρησης γύρω από τη θέση και τα χαρακτηριστικά του μεγάλου μνημειακού πλούτου του νησιού, βασιστήκαμε σε πληροφορίες που συλλέξαμε από πολλές γραπτές πηγές. Όπως αναφέρει ο Φιλιππίδης «η ευκολία προσπέλασης, είναι γεγονός πως η συντριπτική πλειοψηφία των μνημείων της Νάξου βρίσκεται κατανεμημένη μέσα σε χωράφια ή ακόμα και σε δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές, που πλησιάζονται πεζή και συχνά ύστερα από μεγάλη πορεία. Αυτό οφείλεται στη διαχρονική εναλλαγή του δικτύου των οικισμών στη Νάξο (πχ τα πρωτοκυκλαδικά νεκροταφεία στο νότο βρίσκονται σήμερα σε τελείως ακατοίκητη ζώνη). Όπως είπαμε και προηγούμενα, η επισκεψιμότητα των μνημείων σήμερα βασίζεται μόνο στην ύπαρξη αμαξιτών δρόμων, ασφαλτοστρωμένων. Στα πλαίσια της μελέτης επεκτείνεται σκόπιμα αυτή η έννοια της προσβασιμότητας για να συμπεριλάβει και τα ευχάριστα, καλοσχεδιασμένα μονοπάτια που πολύ συχνά εξυπηρετούν σήμερα τους πιο υπομονετικούς επισκέπτες. Κατά συνέπεια το πρόβλημα υπάρχει μόνο εκεί όπου το μονοπάτι χάνεται και πρέπει κανείς να διασχίσει χωράφια, σε μια πορεία που διακόπτεται συχνά από διαχωριστικές μάντρες. Η δυνατότητα συνδυασμού του μνημείου με το φυσικό τοπίο. Είναι προφανές ότι η αξία ενός μνημείου πολλαπλασιάζεται (τουλάχιστον για τον μέσο, ανειδίκευτο επισκέπτη) όταν κατέχει μια προνομιακή θέση μέσα στο τοπίο. Τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν άφθονες στη Νάξο, με παράδειγμα αυτής της κατηγορίας τον κούρο στις Μέλανες, που τόσο διακριτικά επιτρέπει στον επισκέπτη να κινηθεί μέσα στο τοπίο πριν φτάσει στο σημείο όπου βρίσκεται ξαπλωμένος το άγαλμα. Η δυνατότητα συνδυασμού με άλλα μνημεία ή και αξιόλογους οικισμούς, είναι προφανής η σημασία που αποκτά ένα οποιοδήποτε μνημείο όταν μπορεί να ενταχθεί σε μνημειακό σύνολο, ώστε να μπορεί κανείς να τα επισκεφθεί όλα ταυτόχρονα. Την αξία μάλιστα αυτού του στοιχείου πιστεύουμε πως πιστοποιούν σε ικανοποιητικό βαθμό τα δύο παραδείγματα "περιήγησης" σε ομάδες μνημείων (ενότητες "Σαγκρί" και "Χαλκί") που έχουμε επεξεργαστεί ενδεικτικά. Η παρουσία, άλλωστε, αξιόλογων οικισμών, πέρα από το ότι μας εξασφαλίζει ένα δυνητικό διαθέσιμο από άδεια παλιά καλύφη, προσφέρει και τις βασικές κοινόχρηστες λειτουργίες, τις τόσο απαραίτητες για την οργάνωση του αγροτουρισμού.»

24 24 Από τα αποτελέσματα αξιολόγησης φαίνεται ότι τα κυριότερα, με τις σημερινές συνθήκες, μνημεία, για ανάδειξη- αξιοποίηση του νησιού όπως αναφέρει στο άρθρο του ο Φιλιππίδης είναι τα εξής: «Βαθμοί 9: Κούρος (Μύλοι), Μονή Αγ. Ελευθερίου (Ανω Σαγκρί). Βαθμοί 10: Κούρος (Απόλλωνας), Δροσιανή (Μονή), Πρωτόθρονη (Χαλκειο), πύργος Δελαρόκκα (Κάτω Σαγκρί). Βαθμοί 11: μονή Υψηλοτέρας (Γαλήνη), Αγ. Παχώμιος (Απείραθος), Αγιος Γεώργιος (Απείραθος), πύργος Μπελόνια (Γαλανάδο), ναός Αγ. Μάμα (Ποταμιά), Αγ. Γεώργιος Διασορείτης (Χαλκειο), Παναγιά Ραχιδιώτισσα (Χαλκειο), Αγιοι Απόστολοι (Χαλκείο), Αγιος Αρτέμιος (Σαγκρί), Παναγία Αρκουλού (Ανω Σαγκρί), Αγ. Ιωάννης Γύρουλας (Ανω Σαγκρί). Το σύνολο (17) των παραπάνω μνημείων αποτελεί το ένα τρίτο περίπου των αρχικά επιλεγμένων μνημείων, ενώ παρατηρούμε πως ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και ορισμένα που δεν ανήκουν στα αντιπροσωπευτικά "διαφημιζόμενα" μνημεία της Νάξου. Αν αντίθετα, συγκεντρώσουμε τις χαμηλότερες βαθμολογικές περιπτώσεις, τότε έχουμε: Βαθμοί 18: μονή Αγ. Δημητρίου/Αγ. Αρτεμίου (Κινίδαρος). Βαθμοί 17: Αγ. Στέφανος (Μάραθα), Παναγία Αρχατού (Αγιασσός), Αγ. Πολύκαρπος (Δίστομος), Αγιος Γεώργιος (Δίστομος), Παναγία Γιαλλού (Γιαλλούς), Αγ. Σώζων (κάβος Γαϊτάνι).» Εκείνο που είναι φανερό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι η δυσμενής επιβάρυνση αυτών των μνημείων οφείλεται κυρίως στη δυσχέρεια προσπέλασής τους σε συνδυασμό με την έλλειψη άλλων ενδιαφερόντων μνημείων. Έτσι δεν είναι διόλου παράδοξο ότι πολλά από αυτά βρίσκονται στο νότιο, απρόσιτο και ακατοίκητο τμήμα του νησιού.

25 25 Συνεχίζοντας την τελευταία παρατήρηση, χρειάζεται να προστεθεί ότι έχοντας ως δεδομένο ότι το σύνολο αυτό των 54 μνημείων αποτελεί, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, τη βασική μνημειακή υποδομή του νησιού, πρόθεση ενός προγράμματος ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού όπως είναι ο ποδηλατικός και ο περιπατητικός τουρισμός που μελετάμε σε αυτήν την εργασία στο κεντρικό ορεινό τμήμα του νησιού θα είχε ως ένα από τους στόχους του τη "μείωση της βαθμολογίας σε εκείνα τα μνημεία που επιβαρύνονται από παράγοντες όπως τη δύσκολη προσπέλαση και την έλλειψη δυνατότητας επίσκεψης του εσωτερικού (περίπτωση βυζαντινών ναών με τοιχογραφίες). (Φιλιππίδης) Για αυτό προτείνονται μέσα από την ψηφιοποίηση του υφιστάμενου οδικού δικτύου των νέων δορυφορικών εικόνων της Νάξου να δικτυωθεί το κεντρικό ορεινό τμήμα του νησιού με αυτά τα μνημεία ώστε ο ποδηλάτης να μπορεί να τα δει και να τα εκτιμήσει αλλά και να αποτελέσουν πόλο έλξης από τα δυτικά παράλια καθώς και τα ανατολικά παράλια για τον τουρίστα και κάθε πολίτη που θέλει να κάνει ποδηλατικό τουρισμό στην ορεινή Νάξο πετυχαίνοντας παράλληλα με την αξιοποίηση των ιστορικών μνημείων του νησιού και αυτών κυρίως που βρίσκονται στην κεντρική ορεινή Νάξο αλλά και άλλων περιοχών. 1.4 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ(NATURA 2000) Εισαγωγικά Η θέσπιση και η εφαρμογή ρυθμίσεων προστασίας της φύσης, ή με άλλα λόγια, οριοθέτησης των σχέσεων του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον μέσα από νομικούς κανόνες, συνιστά αναμφίβολα ένα ιδιότυπο και συχνά δυσχερές εγχείρημα. Το εν λόγω εγχείρημα γίνεται ίσως πιο δυσχερές όταν οι κανόνες αυτοί έχουν τεθεί σε περιφερειακό ή διεθνές επίπεδο, οπότε στην περίπτωση αυτή οφείλει να μεσολαβήσει η ένταξη και «προσαρμογή» τους στην εθνική πραγματικότητα. Η Κοινοτική Οδηγία 92/43 εμπίπτει αναμφίβολα σε αυτή την κατηγορία.(χαϊνταρλης κ.α, 2007)

26 26 Με την Οδηγία «Natura 2000» επιχειρείται η δημιουργία ενός οικολογικού δικτύου προστατευόμενων περιοχών στον ευρωπαϊκό χώρο, με βασική φιλοδοξία τη διαχρονική διασφάλιση της (κοινής) ευρωπαϊκής φυσικής κληρονομιάς. Ειδικότερα η Ελλάδα, λόγω και των αδυναμιών που παρατηρήθηκαν κατά την «προδικασία» προσδιορισμού των περιοχών που θα υπάγονταν στο δίκτυο «Natura 2000», έχει εντάξει σε αυτό ένα εξαιρετικά μεγάλο μέγεθος της γεωγραφικής της επιφάνειας. Συγκεκριμένα, μόνο το ενταχθέν χερσαίο τμήμα, συμπεριλαμβανομένων και των εσωτερικών υδάτων, εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 18 % περίπου της συνολικής γεωγραφικής της επιφάνειας. Η ενεργοποίηση της Οδηγίας «Natura 2000» στον Ελληνικό χώρο συνιστά ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο εγχείρημα, καθόσον αφενός μεν τα μέσα εφαρμογής της Οδηγίας πρέπει να ανταποκρίνονται στις ελληνικές ιδιομορφίες, αφετέρου δε η ίδια η νομική προσέγγιση πρέπει να βρίσκεται σε αντιστοιχία τόσο με την ετερογένεια των ενταχθεισών στο δίκαιο περιοχών όσο και με την πολυπλοκότητα των τιθέμενων προβλημάτων. Η Οδηγία «Natura 2000» δεν είναι επιτρεπτό να μείνει ένα ακόμη ανεφάρμοστο νομικό κείμενο μέσα στα τόσα άλλα που κατά καιρούς έχουν υιοθετηθεί στον τομέα του περιβάλλοντος. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να πληρούνται κάποιες εντελώς στοιχειώδεις προϋποθέσεις..(χαϊνταρλης κ.α., 2007) Η περιοχή Natura 2000 της Νάξου Στη Νάξο υπάρχουν δυο περιοχές οι οποίες ανήκουν στην κεντρική και Νότια Νάξο (όρη Ζευς, Βίγλα έως Μαυροβούνι) και ο υγρότοπος της Αλυκής Νάξου, οι οποίες έχουν προταθεί για ένταξη στο δίκτυο Natura Η περιοχή διαθέτει ποικιλία οικοτόπων και υψηλή βιοποικιλότητα όσο αφορά τη χλωρίδα και την πανίδα. Ο κωδικός της περιοχής είναι GR και ο τύπος B. Η έκταση είναι 8155 ha και το μέσο υψόμετρο 400 m. Ο υγρότοπος της Αλυκής Νάξου θεωρείται πολύ σημαντικός για τα μεταναστευτικά πουλιά καθώς βρίσκεται σε κύρια μεταναστευτική οδό πουλιών και αποτελεί ένα από τους κύριους σταθμούς τους, προσφέροντας τροφή και ανάπαυση.(παππή και Χατζόπουλος 2003) Η περιοχή περιλαμβάνει μία ορεινή έκταση, η οποία διατρέχει το νησί από βορά προς νότο, καθώς επίσης την παραθαλάσσια περιοχή από τη Βίγλα, στη δυτική

27 27 πλευρά του νησιού, μέχρι τη Μουτσούνα, στην ανατολική. Οι βραχώδεις πλευρές των βουνών καλύπτονται με χαμηλά φρύγανα και υψηλή ή μέση μακκία βλάστηση. Συστάδες αποτελούμενες από δενδρώδη πουρνάρια, μερικά υψηλότερα των εννιά μέτρων, βρίσκονται διασκορπισμένες στις πλαγιές των βουνών. Υπάρχουν επίσης μεγάλου μεγέθους φυλλοβόλες δρύες, που βρίσκονται απομονωμένες ή σε μικρές διάσπαρτες συστάδες κοντά στο Φιλώτι και την Απείρανθο, όπως και σε κάποιες χαράδρες και ρεματιές στην ανατολική πλευρά του νησιού. Πλατάνια (Platanus orientalis)συναντώνται επίσης σε ορισμένες ρεματιές. Σε όλη την έκταση υπάρχουν πολλοί χείμαρροι και ρέματα περιοδικής ροής, με συνολικό μήκος σχεδόν 32 km, καθώς επίσης 20 πηγές και πολλά πηγάδια. Στην παραθαλάσσια περιοχή υπάρχει μεγάλη ποικιλότητα τύπων οικοτόπων. Η ποικιλότητα των τύπων οικοτόπων, σε συνδυασμό με την υψηλή ποικιλότητα χλωρίδας και πανίδας, καθιστούν την περιοχή μία από τις πιο σημαντικές του κεντρικού Αιγαίου. Η ΝΑ περιοχή του νησιού συνιστά, για τα μεταναστευτικά είδη πουλιών, έναν από τους πιο σημαντικούς μεταναστευτικούς σταθμούς της ευρύτερης περιοχής των Κυκλάδων. Η περιοχή είναι επίσης σημαντική εξαιτίας της μεγάλης ποικιλότητας χλωρίδας και της παρουσίας τοπικών ενδημικών ειδών και άλλων σπάνιων όπως το Bolanthus graecus. Η μεγάλη ποικιλότητα και αφθονία ερπετών, μαλακίων και εδαφικών αρθροπόδων, ορισμένα από τα οποία είναι τοπικά ενδημικά, χαρακτηρίζουν τέλος την περιοχή. (internet, site: Τώρα αν ο σχεδιασμός του ποδηλατόδρομου είναι εφικτός σε αυτή την περιοχή Natura 2000 της Νάξου κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η οδηγία περί οικοτόπων προβλέπει τη δημιουργία ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου ειδικών ζωνών διατήρησης, του Natura Το δίκτυο αυτό αποτελείται από τους τόπους όπου ευρίσκονται τύποι φυσικών οικοτόπων και οικοτόπων των ειδών που αναφέρονται στην οδηγία και πρέπει να διασφαλίζει τη διατήρησή τους ή την αποκατάστασή τους σε ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης. Κάθε σχέδιο το οποίο είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά μια προστατευόμενη ζώνη πρέπει να εκτιμάται δεόντως, σε εθνικό επίπεδο, ως προς τις επιπτώσεις του στον οικείο τόπο, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του. Οι εθνικές αρχές εγκρίνουν το σχέδιο μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου τον οποίο αφορά. Επιπλέον διευκρινίζει ότι αν η περιοχή περιλαμβάνεται στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας, τον

28 28 οποίο καταρτίζει η Επιτροπή, η εκτέλεση οποιονδήποτε εργασιών υπόκειται στη γενική υποχρέωση προστασίας που απορρέει από την οδηγία και που συνίσταται στην αποτροπή της υποβάθμισης των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων ειδών, καθώς και των ενοχλήσεων που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα είδη για τα οποία έχει δημιουργηθεί η προστατευόμενη ζώνη. Ταυτόχρονα, στην απόφαση επισημαίνεται πως, αν ένας τόπος περιλαμβάνεται σε εθνικό κατάλογο που έχει διαβιβαστεί στην Επιτροπή με σκοπό την καταχώρισή του στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας, ο τόπος αυτός δεν θα πρέπει να υποστεί παρεμβάσεις που ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τα οικολογικά χαρακτηριστικά του. Η Ελλάδα μέχρι τώρα έχει εισπράξει τέσσερις καταδικαστικές αποφάσεις, οι οποίες αφορούν στην παραβίαση της οδηγίας περί οικοτόπων. (Σταυρογιάννη, 2010) Η οικοτουριστική παρέμβαση του σχεδιασμού ποδηλατόδρομου επιτρέπεται στην περιοχή της Natura 2000 της Νάξου διότι δεν θίγει την οικολογική ακεραιότητα της περιοχής. 2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ Ιστορία της Ορεινής Νάξου-εισαγωγικά Μέσα από τα μνημεία της Νάξου πολύ εύκολα μπορεί να γίνει αναδρομή στην ιστορία της. Μέσα από την ιστορία της και των αξιόλογων μνημείων που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί ο τουρίστας να εκτιμήσει την ορεινή Νάξο και να αποτελέσει για αυτόν πόλο έλξης για τουρισμό. Και ειδικά της κεντρικής ορεινής Νάξου, που το φυσικό περιβάλλον δεν έχει αλλοιωθεί με το πέρασμα του χρόνου σε μεγάλο βαθμό, μια και η λαίλαπα του πολιτισμού δεν έχει κατορθώσει να εισχωρήσει εδώ, σε βάθος. Παρατηρώντας τα μνημεία ταξιδεύεις νοερά στην προϊστορική περίοδο και σμιλεύεις μαζί με τους τεχνίτες τον κούρο του Απόλλωνα. Ακούς έκθαμβος το κήρυγμα περί χριστιανισμού από τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, που λέγεται ότι επισκέφτηκε το νησί και θαυμάζεις τις αγιογραφίες των βυζαντινών εκκλησιών. Θαυμάζεις από τους πύργους την ομορφιά του τοπίου. Κάθεσαι στον αργαλειό για να υφάνεις την καλή φορεσιά και τα προικιά της νύφης. Ακούς θρύλους, παραδόσεις, όμορφους αυτοσχέδιους στίχους. Συμμετέχεις σ ένα κόσμο διαφορετικό, παρασύρεσαι στο όνειρο. Σ ένα αληθινό, όμως όνειρο.

29 29 Εικόνα 2.1 Εικόνα 2.2 Πηγή:internet: 2.1ΠΡΟΊΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Αρχαιολογικά Ευρήματα Η κεντρική και ορεινή Νάξο θεωρείται ως φτωχή σε ευρήματα που αφορούν την Κυκλαδικό Πολιτισμό. Αποδεικνύουν, όμως, το αντίθετο οι πλάκες με τις επίκρουστες παραστάσεις Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου, που υπάρχουν στη συλλογή της Απειράνθου και βρέθηκαν στην κορφή τ Αρωνιού. Στις μαρμάρινες αυτές ακανόνιστες πλάκες εικονίζονται πρωτόγονες παραστάσεις, τα θέματα των οποίων έχουν παρθεί από σκηνές της καθημερινής ζωής. Το κυνήγι, η κτηνοτροφία, η ναυσιπλοΐα και το εμπόριο είναι οι εικονιζόμενες ασχολίες των ανθρώπων της Κορφής τα Αρωνιού. Πλάκες με βραχογραφήματα έχουν βρεθεί στα Λυαρίδια, στη θέση Στενό, στη Μουτσούνα, στο Ντρίτη, στο Σπεδό και στην περιοχή του Βουδά στον Πάνορμο. Τα διάφορα ευρήματα, που υπήρχαν στο «Κακό Σπήλιο» της Κορώνου, τα αγαλματίδια του θεού Πάνα (που ως γνωστό συνόδευε το θεό Διόνυσο), της νύμφης Κορωνίδας και η επιγραφή ΔΡΙΟC ΔΙΟΝΥCΟΥ, που βρίσκεται σε κάποιο βράχο του σπηλαίου καθώς και ο κούρος του Απόλλωνα και η επιγραφή ΟΡΟΣ ΙΕΡΟΝ ΧΩΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ που αναγράφεται σ ένα βράχο, στο αρχαίο λατομείο, στη θέση Εμπολή του Απόλλωνα δηλώνουν τη λατρεία από τους κατοίκους των θεών Διονύσου και Απόλλωνα. Σε πολλές περιοχές υπάρχουν ενδείξεις ζωής των αρχαίων χρόνων. Στο Λυώνα, στην Παναγιά Αβδελιώτισσα βρέθηκε

30 30 νεκροταφείο και οικισμός. Στην Κωμιακή στη Χωστή υπάρχουν δείγματα μηκηναϊκού τάφου. Στη Μουτσούνα νεκροταφείο και άλλα λείψανα προϊστορικών χρόνων. Εκτεταμένα νεκροταφεία και οχυρωμένο πόλισμα υπάρχουν στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών. Στο Απάνω Κάστρο υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο της Γεωμετρικής Περιόδου. Στον κάμπο της Μάκρης, ο Κλων Στέφανος στα 1906, διευθυντής τότε του Ανθρωπολογικού Μουσείου του Πανεπιστημίου, ανέσκαψε περί τους εξήντα τάφους και άλλους τριάντα το Στα Λυαρίδια ερεύνησε συστάδα δέκα τάφων, στον Πάνορμο συστάδα πέντε τάφων και μεγάλη συστάδα τάφων στην περιοχή του Σπεδού όπου διέκρινε και μικρή προϊστορική ακρόπολη. Δείγματα της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου ( π.χ.) από τις περιοχές που αναφέραμε συναντάμε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπως το χάλκινο ακέραιο εγχειρίδιο μήκους 0,197μ. και τις χάλκινες σμίλες, μήκους 0,097μ., 0,094μ. και 0,098μ. αντίστοιχα, που βρέθηκαν σε ταφική συστάδα στον όρμο του Απόλλωνα. Εργαλεία από οψιανό, οστέϊνη χρωματοθήκη, ραμφόστομη πρόχους, ένα μοναδικό σύμπλεγμα λύχνων, ραμφόστομη φιάλη, μαρμάρινη «κανδήλα», ομοίωμα τρίμυξου λύχνου από παριανό μάρμαρο, πήλινο προχοϊδιο, γυναικείο ειδώλιο από παριανό μάρμαρο, που θεωρείται από τα καλύτερα δημιουργήματα της Κυκλαδικής πλαστικής και άλλα κυκλαδικά ειδώλια από το νεκροταφείο Σπεδού. Να τονίσουμε πως οι επίσημες αρχαιολογικές έρευνες στην κεντρική και ορεινή Νάξο είναι ελάχιστες και τα ευρήματα που συναντάμε στα μουσεία σ όλο τον κόσμο και στις ιδιωτικές συλλογές είναι, τις περισσότερες φορές, είτε τυχαία είτε αποτέλεσμα των φιλότιμων προσπαθειών κάποιων ντόπιων, όπως για παράδειγμα του καθηγητή μαθηματικών Μιχάλη Μπαρδάνη, ο οποίος είναι και ο ιδρυτής της Αρχαιολογικής Συλλογής Απειράνθου. Πηγή:internet: Εικόνα 2.3 Εικόνα 2.4 Πηγή::internet: