ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Transcript

1 ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

2 ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ ΕΞΩ ΑΠΌ ΤΗ ΒΑΥΑΡΙΚΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΣΤΟ ΜΟΝΑΧΟ

3 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΜΑΣ Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με ηλεκτρονική συνεργασία, με WIKI,συγκεκριμένα με τη διαδικτυακή υπηρεσία PBworks. Πρόκειται για ένα εργαλείο Web2.0 το οποίο δίνει τη δυνατότητα συνεργασίας πολλών ατόμων για τη συγγραφή ενός έργου, χωρίς τη φυσική τους παρουσία.

4 ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΑΙ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ Κάθε μέλος μιας ομάδας ανάλογα με τις αρμοδιότητες που του έχουν ανατεθεί από τον διαχειριστή του προγράμματος, μπορεί να γράφει, να διορθώνει, να αναρτά αρχεία.

5 ΤΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ Ο βασικός στόχος της συνεργασίας μας ήταν να αναζητήσουμε γνωστικές προεκτάσεις σε θέματα που ήδη διδάσκονται στο σχολείο. Οι προεκτάσεις συνίστανται στο συνδυασμό διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων με νέους τρόπους.

6 ΠΙΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ Συγκεκριμένα, στο σχολείο διδασκόμαστε Αρχαία Ελληνικά στο πρωτότυπο και σε μετάφραση, λογοτεχνία, ξένες γλώσσες, πληροφορική. Οι καθηγητές που οργάνωσαν το παρόν πρόγραμμα, μία καθηγήτρια πληροφορικής (η κ. Σούλα) και τρεις φιλόλογοι (οι κυρίες Λύτρα, Μπαλαμώτη και ο κύριος Αζέλης) πρότειναν να λάβει χώρα ένα πρόγραμμα στο οποίο θα αξιοποιούσαμε συνδυαστικά όλες αυτές τις γνώσεις.

7 ΟΔΥΣΣΕΙΑ Επιλέξαμε το προοίμιο ενός από τα σημαντικότερα και διασημότερα έργα της παγκόσμιας γραμματείας, την Οδύσσεια του Ομήρου, την οποία διδαχθήκαμε στην Α Γυμνασίου, στο οποίο κληθήκαμε να κάνουμε την εξής επεξεργασία:

8 1. Αναζήτηση του πρωτότυπου κειμένου. 1α. Λεξιλογική, συντακτική και νοηματική προσέγγιση του πρωτότυπου κειμένου με τη χρήση ειδικών λεξικών (διαδικτυακών και έντυπων). 1β. Απόπειρα μετάφρασης από εμάς του πρωτότυπου κειμένου στη Νεοελληνική. Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΑΣ

9 2. Αναζήτηση μερικών αντιπροσωπευτικών έγκυρων μεταφράσεων του κειμένου στη Νεοελληνική. 2α. Σύγκριση των παραπάνω μεταφράσεων (καθώς και της δικής μας) σε επίπεδο λεξιλογικό, συντακτικό, νοηματικό, αισθητικό.

10 3. Αναζήτηση δύο αντιπροσωπευτικών (υφολογικά διαφορετικών μεταξύ τους) έγκυρων μεταφράσεων του κειμένου στην Αγγλική. 3α. Σύγκριση των παραπάνω μεταφράσεων σε επίπεδο λεξιλογικό, συντακτικό, νοηματικό, αισθητικό, τόσο μεταξύ τους όσο και με τις ελληνικές μεταφράσεις, με τη χρήση ειδικών λεξικών (διαδικτυακών και έντυπων).

11 4. Αναζήτηση δύο αντιπροσωπευτικών (υφολογικά διαφορετικών μεταξύ τους) έγκυρων μεταφράσεων του κειμένου στη Γερμανική. 4α. Σύγκριση των παραπάνω μεταφράσεων σε επίπεδο λεξιλογικό, συντακτικό, νοηματικό, αισθητικό, τόσο μεταξύ τους όσο και με τις ελληνικές μεταφράσεις, με τη χρήση ειδικών λεξικών (διαδικτυακών και έντυπων).

12 5. Γενικά συμπεράσματα: α. Τι λογής μεταφραστικά προβλήματα προκύπτουν κατά την ενδογλωσσική (από την αρχαία στη νέα ελληνική γλώσσα) και τι λογής κατά τη διαγλωσσική (από την αρχαία ελληνική στην αγγλική και γερμανική γλώσσα αντίστοιχα) μετάφραση; Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές;

13 6. Η Οδύσσεια είναι έπος, έργο ποιητικό. Σε ποιο βαθμό διασφαλίστηκε η ποιητικότητα κατά τη μετάφραση; 7. Αξιολόγηση του προγράμματος όσον αφορά στο θέμα, τη μεθοδολογία, τον τρόπο εργασίας και συνεργασίας, το γνωστικό όφελος.

14 ΚΑΙ ΙΔΟΥ Η FRONT PAGE ΤΟΥ WIKI

15 Η ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

16 Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ WIKI

17

18

19

20

21

22 ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΑΜΕ ΚΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑ Για να βοηθηθούμε στην εκπόνηση της δικής μας μετάφρασης, ώστε να καταλάβουμε καλύτερα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο μεταφραστής, χωρίς όμως να χαθούμε μέσα σε αυτές τις δυσκολίες λόγω απειρίας, οι επιβλέποντες καθηγητές ανάρτησαν έναν ενδεικτικό πίνακα λεξιλογίου για το απόσπασμα που θα μεταφράζαμε. Μπορούσαμε όμως να χρησιμοποιήσουμε και διαδικτυακά λεξικά.

23 ΕΠΕΚΤΑΘΗΚΑΜΕ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Επίσης οι καθηγητές ανάρτησαν πέντε δόκιμες μεταφράσεις στα νέα ελληνικά (που εκπονήθηκαν από λογοτέχνες ή φιλολόγους), δύο στα αγγλικά και δύο στα γερμανικά. Οι ξενόγλωσσες μεταφράσεις προέρχονται από διαφορετικές εποχές. Όσον αφορά στις αγγλικές, η πρώτη προέρχεται από την πένα του ποιητή Pope (18 ος αιώνας) και η δεύτερη από την πένα του Butler (τέλη 19 ου αρχές 20ού αιώνα). Όσον αφορά στις γερμανικές, η πρώτη προέρχεται από την πένα του Voss (18 ος αιώνας) και η δεύτερη από την πένα του Ebener (20ός αιώνας)

24 Στίχος 1 ἔννεπε προστακτική του ἐννέπω και ἐνέπω= λέγω, διηγούμαι, αφηγούμαι πολύτροπον πολύτροπος= πολυπλάνητος, πολυγυρισμένος, πολυμήχανος, πανούργος μάλα πολύ Στίχος 2 πλάγχθη αόριστος του πλάζω, τύπος του πλήσσω= χτυπώ/ πλάζομαι= περιπλανώμαι, περιφέρομαι στη θάλασσα ἐπεὶ όταν Τροίης Τροίας πτολίεθρον πτόλις= πόλις= πόλη ἔπερσεν του ρήματος πέρθω=πορθώ, καταστρέφω, ερημώνω, χαλώ, αρπάζω, λεηλατώ Στίχος 3 ἴδεν του εἴδω= βλέπω, κατανοώ, καταλαβαίνω ἄστεα ἄστη, το ἄστυ= πόλη, χώρα νόον τον νου, ο νους= η φρόνηση, σύνεση, γνώση, απόφαση, ψυχή, καρδιά ἔγνω του γιγνώσκω= γνωρίζω Στίχος 4 ἐνπόντῳ πόντος= η ανοιχτή θάλασσα, το πέλαγος, η βαθειά θάλασσα πάθεν ἔπαθεν του ρήματος πάσχω= παθαίνω ἄλγεα ἄλγη, το άλγος= ο πόνος σωματικός και ψυχικός θυμόν ο θυμός= ψυχή Πίνακας λεξιλογίου

25 Στίχος 5 ἀρνύμενος του ρ. ἄρνυμαι= ζητώ ή προσπαθώ να λάβω ή να αποκτήσω νόστον νόστος=επάνοδος, επιστροφή στην πατρίδα ἑταίρων ἑταῖρος= σύντροφος, φίλος αχώριστος, οπαδός Στίχος 6 ἑτάρους έταρος= ἑταῖρος= σύντροφος ἐρρύσατο ρύομαι= σώζω από τον κίνδυνο, απαλλάσσω από το κακό, φυλάττω, διαφυλάττω, προφυλάσσω ἱέμενός του ρ. ίεμαι= κινούμαι, σπεύδω μτφρ. ορέγομαι, επιθυμώ, τείνω σε κάτι περ πολύ, εντελώς Στίχος 7 σφετέρῃσιν σφέτερος= ο δικός τους ἀτασθαλίῃσιν η ἀτασθαλία= ανοησία, αλαζονεία, ασέβεια, αμαρτία ὄλοντο του ρ. ὄλλυμι, ὄλλυμαι= χάνομαι Στίχος 8 νήπιοι ο νήπιος= ο ανόητος, ο παιδαριώδης, μωρός, ανήλικος, απλός κατὰ+ἤσθιον =κατήσθιον= κατεσθίω= τρώω Ὑπερίονος επώνυμο του Ήλιου= ο γιος του ύψους ή ο άρχοντας του ύψους Ἠελίοιο Ηλίου βοῦς τα βόδια Πίνακας λεξιλογίου

26 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αφού κάναμε κάποιες δοκιμές δικής μας μετάφρασης, στη συνέχεια προχωρήσαμε στη σύγκριση των ελληνικών μεταφράσεων μεταξύ τους, των αγγλικών μεταξύ τους, των γερμανικών μεταξύ τους και στη συνέχεια των μεταφράσεων των τριών γλωσσών μεταξύ τους, έχοντας πάντα στο νου μας τη δική μας μετάφραση ως μέτρο σύγκρισης. Τα πρώτα συμπεράσματα που προέκυψαν είναι τα εξής:

27 ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΕΛΗ 1 ου ΑΙ. Π.Χ.

28 ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΦΤΑΛΙΩΤΗ, ΡΑΨΩΔΙΑ Α Τον άντρα τον πολύπραγο τραγούδησέ μου, ω Μούσα, που περισσά πλανήθηκε, σαν κούρσεψε της Τροίας το ιερό κάστρο, και πολλών ανθρώπων είδε χώρες κι έμαθε γνώμες, και πολλά στα πέλαα βρήκε πάθια, για μια ζωή παλεύοντας και γυρισμό συντρόφων.

29 ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ- ΚΑΚΡΙΔΗ, ΡΑΨΩΔΙΑ Α Τον άντρα, Μούσα, τον πολύτροπο τραγούδα μου, που πλήθος διάβηκε τόπους, αφού πάτησε της Τροίας το κάστρο το άγιο, και πολιτείες πολλές εγνώρισε, πολλών βουλές ανθρώπων, κι αρίφνητα τυράννια ετράβηξε στα πέλαγα η καρδιά του, για να σωθεί κι αυτός παλεύοντας και πίσω τους συντρόφους να φέρει

30 ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΙΔΕΡΗ, ΡΑΨΩΔΙΑ Α Τον άντρα τον πολύτροπο πες μου, θεά, που χρόνια παράδερνε, σαν πάτησε της Τροίας τ άγιο κάστρο, κι ανθρώπων γνώρισε πολλών τους τόπους και τη γνώμη κι έπαθε πλήθος συμφορές στα πέλαγα, ζητώντας πώς στην πατρίδα του άβλαβος να πάει με τους συντρόφους.

31 ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΟΛΥΛΑ, ΡΑΨΩΔΙΑ Α Τον άνδρα, μούσα, λέγε μου, πολύτροπον, 'που εις μέρη πολλά επλανήθη, αφού έρριξε την ιερήν Τρωάδα και ανθρώπων είδε αυτός πολλών ταις χώραις και την γνώμην έμαθε, και 'ς τα πέλαγα πολλά 'παθε ζητώντας με τους συντρόφους άβλαπτος να φθάση 'ς την πατρίδα. αλλ' όμως δεν κατώρθωσε να σώση τους συντρόφους

32 ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Δ. ΜΑΡΩΝΙΤΗ Tον άντρα, Mούσα, τον πολύτροπο να μου ανιστορήσεις, που βρέθηκε ως τα πέρατα του κόσμου να γυρνά, αφού της Tροίας πάτησε το κάστρο το ιερό. Γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές, κι έζησε, καταμεσής στο πέλαγος, πάθη πολλά που τον σημάδεψαν, σηκώνοντας το βάρος για τη δική του τη ζωή και των συντρόφων του τον γυρισμό.

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι Σίδερης (προπάντων) και Πολυλάς κατορθώνουν μια έμμετρη μετάφραση, η οποία κατά αναλογία μεταφέρει σε άλλη μετρική φόρμα το μέτρο/ρυθμό του προσωδιακά εκφρασμένου πρωτοτύπου. Ειδικά η απόδοση του Σίδερη ηχούσε με καλύτερη μουσικότητα στα δικά μου αυτιά, καθώς διάβαζα δυνατά το κείμενο. Αυτό το έκανα σκεπτόμενη ότι η Οδύσσεια είναι έπος προφορικό, το οποίο δημιουργήθηκε για να απαγγέλλεται και όχι να διαβάζεται από γραμμένη μορφή.

34 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η μετάφραση του Εφταλιώτη χάνει λίγο σε ρυθμό, ενώ των Κακριδή - Καζαντζάκη γράφεται σε μια γλώσσα που δείχνει κατασκευασμένη για τις ανάγκες της συγκεκριμένης μετάφρασης, οπότε, μολονότι το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό, δεν αγγίζει τη δική μου την ψυχή τόσο πολύ, απέχει από την αισθητική μου.

35 Η μετάφραση του Μαρωνίτη, τέλος,είναι η πιο πεζολογική. Δεν της λείπει πάντοτε ένας εσωτερικός ρυθμός, όμως δεν έχει τη γενική ρυθμικότητα που θα την καθιστούσε το αντίστοιχο ενός ποιητικού κειμένου. Ίσως βρίσκεται πιο κοντά από όλες τις μεταφράσεις στο πρωτότυπο ως προς την απόδοση του νοήματος, όμως σε μένα δεν προκάλεσε την ψυχική ανάταση που μου προκάλεσαν οι υπόλοιπες. Από την άλλη, το πεζολογικό της ύφος με έκανε να δώσω περισσότερο έμφαση στο περιεχόμενο του αποσπάσματος, χωρίς να παρασύρομαι από τη σαγήνη της ποιητικής μορφής. Επιπλέον βρίσκεται πιο κοντά στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα.

36 Νομίζω πάντως ότι όλοι και μεταφραστές είναι πολύ καλά εξοικειωμένοι με το αρχαίο κείμενο, γνωρίζουν καλά την ομηρική ελληνική και δεν παρανοούν την νοηματική ουσία του ομηρικού κειμένου. Ίσως τελικά δεν θα μπορούσα να επιλέξω κάποια από τις μεταφράσεις ως «καλύτερη», όπως δεν θα μπορούσα να πω ότι κάποια από αυτές είναι περιττή και άδικα έκανε ο μεταφραστής τον μεγάλο κόπο. Κάθε μετάφραση προσθέτει το δικό της λιθαράκι στην προσέγγιση και κατανόηση του ομηρικού κειμένου, πράγμα που τις κάνει χρήσιμες για μας τους αναγνώστες, αφού μια μετάφραση είναι συνάμα μια ερμηνεία του πρωτότυπου κειμένου από τον μεταφραστή.

37 Η δυσκολία που αντιμετώπισα για να κάνω τη δική μου πρόχειρη μετάφραση ήταν μεγάλη, αφού είναι δεύτερη χρονιά που διδάσκομαι τα αρχαία ελληνικά. Με βοήθησε πολύ το γλωσσάρι και η «βοήθεια στο σπίτι» Κατάλαβα ότι στόχος των υπεύθυνων καθηγητών δεν ήταν να μας κάνουν μεταφραστές με ελάχιστη γνώση της αρχαίας ελληνικής, αλλά να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε στην πράξη, με τη δική μας πράξη, την ουσία και τα προβλήματα μιας μετάφρασης, τις ομοιότητες και τις διαφορές της αρχαίας με τη νέα ελληνική. Κατάλαβα επίσης τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι μεταφραστές που αναμετρήθηκαν με ολόκληρη την Οδύσσεια, κάτι που μου υπέβαλε έναν μεγαλύτερο σεβασμό για το έργο τους.

38 Πρόφτασα να κάνω μόνο μια ενδεικτική μερική σύγκριση των ξενόγλωσσων μεταφράσεων (μεταξύ τους, ενδογλωσσικά, με το αρχαίο πρωτότυπο και με τις ελληνικές.)

39 ΑΓΓΛΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣ Η ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ 1752

40 ΤΑ ΔΥΟ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΣΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ POPE

41 IN ENGLISH PLEASE Ξεκινώντας από τις αγγλικές, όσο μπορώ να κρίνω, φαίνεται έντονα ο διαφορετικός χρόνος δημιουργίας τους. Η μετάφραση του Pope είναι γραμμένη σε μια παλιότερη αγγλική, είναι έμμετρη και έχει ομοιοκαταληξία. Αυτό δεν μας εκπλήττει, αν σκεφτούμε ότι ο μεταφραστής ήταν ποιητής, από τους σπουδαιότερους του 18 ου αιώνα. Μου θύμισε από τις ελληνικές τη μετάφραση του Σίδερη περισσότερο, γενικότερα όμως τις έμμετρες. Για να πετύχει το μέτρο και την ομοιοκαταληξία ο μεταφραστής αναγκάζεται να απομακρυνθεί κάπως από την κατά λέξη μετάφραση. Ντύνει το νόημα του ομηρικού κειμένου με αγγλικούς στίχους.

42 The man for wisdom's various arts renown'd, Long exercised in woes, O Muse! resound; Who, when his arms had wrought the destined fall Of sacred Troy, and razed her heaven-built wall, Wandering from clime to clime, obser vant stray'd, ALEXANDE R POPE, ( ) Their manners noted, and their states sur vey'd, On stormy seas unnumber'd toils he bore, Safe with his friends to gain his natal shore:

43 TELL ME, O MUSE, of that ingenious hero who travelled far and wide after he had sacked the famous town of Troy. Many cities did he visit, and many were the nations with whose manners and customs he was acquainted; moreover he suffered much by sea while trying to save his own life and bring his men safely home; SAMUEL BUTLER (1900)

44 Η μετάφραση του Butler, η οποία έγινε γύρω στο 1900, είναι πεζολογική και θυμίζει από τις ελληνικές εκείνη του Μαρωνίτη. Επιχειρεί να αποδώσει κατά το δυνατόν κατά λέξη το πρωτότυπο κείμενο. Βρήκα πολύ ενδιαφέρον το ότι μας δόθηκαν δύο δοκιμές του ίδιου μεταφραστή, καθώς βλέπουμε την προσπάθειά του να αποδώσει όσο καλύτερα-ακριβέστερα το αρχαίο κείμενο.

45 Νομίζω ότι οι Άγγλοι μεταφραστές αντιμετωπίζουν (με επιτυχία) ανάλογα προβλήματα με εκείνα των Ελλήνων μεταφραστών (ανάλογα με το είδος της μετάφρασης που επέλεξαν να κάνουν). Πάντως την ομηρική ελληνική φαίνεται να τη γνωρίζουν εφάμιλλα με τους Έλληνες μεταφραστές. Συμπερασματικά λοιπόν δεν καταλαβαίνω να υπάρχουν διαφορετικά προβλήματα στην ενδογλωσσική και στη διαγλωσσική μετάφραση.

46 Ο ΟΜΗΡΟΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΟΠΗ, ΤΗ ΜΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ (ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ)

47 ΣΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ Όσον αφορά τώρα στις γερμανικές μεταφράσεις, τα συμπεράσματα που μπόρεσα να βγάλω (με εσωτερική βοήθεια) είναι κάπως διαφορετικά από ό,τι αφορά στις αγγλικές. Η μία προέρχεται από το χέρι του σπουδαίου ποιητή-φιλολόγου Johann Heinrich Voß ( ) ενώ η δεύτερη από το χέρι του κορυφαίου φιλολόγου-μεταφραστή Dietrich Ebener ( ). Και οι δύο έχουν πολύ επιμελημένη ποιητική μορφή, με κυρίαρχο έναν ρυθμό που χαρακτηρίζεται από προσωδία. Η διαφορετική τους ηλικία αντανακλάται σε ένα βαθμό στην επιλογή της σύνταξης και του λεξιλογίου.

48 JOHANN HEINRICH VOSS ( ) Sage mir, Muse, die Taten des vielgewanderten Mannes, Welcher so weit geirrt, nach der heiligen Troja Zerstörung, Vieler Menschen Städte gesehn, und Sitte gelernt hat, Und auf dem Meere so viel' unnennbare Leiden erduldet, Seine Seele zu retten, und seiner Freunde Zurückkunft.

49 DIETRICH EBENER ( ) Singe mir, Muse, das Lied von dem listigen Helden, der weithin schweifte, nachdem er die heilige Festung von Troja vernichtet! Städte und Denkart zahlreicher Menschen lernte er kennen, mußte auf See gar mancherlei bitteres Leid überwinden, um sein Leben bemüht und die glückliche Heimkehr der Freunde.

50 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ 15 ος αι.

51 ΕΝΘΥΜΗΣΗ ΣΕ ΕΝΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΒΙΒΛΙΟΥ Επιτέλους ολοκληρώθηκε το 22 ο βιβλίο της Ιλιάδας 3./4. αι. μ.χ.

52 ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι υψηλό και στις δύο μεταφράσεις. Όπως και στην περίπτωση των Άγγλων μεταφραστών, την ομηρική ελληνική φαίνεται να τη γνωρίζουν εφάμιλλα με τους Έλληνες. Συμπερασματικά λοιπόν δεν καταλαβαίνω και εδώ να υπάρχουν διαφορετικά προβλήματα στην ενδογλωσσική και στη διαγλωσσική μετάφραση, πέρα από τη διαφορετική ίσως αίσθηση του ρυθμού που μπορεί να υπάρχει σε κάθε γλώσσα.

53 Θα προτείναμε στους υπεύθυνους καθηγητές να μην κλείσουν το πρόγραμμα, αλλά να συνεχίσουμε την προσπάθεια του χρόνου, έχοντας αποκομίσει την αναγκαία εμπειρία της πρώτης προσπάθειας. Θα έχουμε έτσι την ευκαιρία να εργαστούμε περισσότερο λεπτομερειακά και σε βάθος. Επίσης νομίζω ότι θα ήταν πολύτιμη συμπλήρωση η μελέτη γαλλικών μεταφράσεων. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

54 ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΛΥΤΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΖΕΛΗΣ ΑΓΑΘΟΚΛΗΣ ΜΠΑΛΑΜΩΤΗ ΦΑΝΗ ΣΟΥΛΑ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ

55 ΑΖΕΛΗ ΜΑΡΙΑ ΑΝΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΒΡΑΝΤΖΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΖΙΩΖΙΑ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΚΑΛΙΜΑΤΣΙ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΣΑΜΠΕΑ ΒΑΪΑ ΚΡΙΚΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΩΣΤΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΡΕΒΕΝΤΗ ΑΓΟΡΙΤΣΑ ΡΑΓΓΟΥ ΕΛΕΝΗ ΡΑΡΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΙΑΦΑΡΙΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΦΑΤΛΕ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΗΤΣΙΑΔΗ ΖΑΧΑΡΕΝΙΑ ΜΠΑΛΤΟΥ ΟΜΗΡΟΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΝΤΟΛΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΜΠΑΤΑΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΟΥΤΣΙΩΛΗ ΜΕΛΙΝΑ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΠΑ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΠΑΣΣΙΑ ΚΩΝ/ΝΑ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΠΑΤΡΑΜΑΝΗ ΕΙΡΗΝΗ ΣΑΡΡΗ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΣΦΕΪΚΟΥ ΑΘΗΝΑ - ΕΙΡΗΝΗ ΤΟΛΙΚΑ ΕΜΜΕΛΕΙΑ ΤΣΑΡΑΠΑΤΣΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΙΑΒΑΛΙΑΡΗ ΕΥΘΥΜΙΑ ΤΣΙΑΓΚΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΙΑΚΑΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΦΛΙΟΥΚΑ ΑΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΟΝΔΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ