1 Περίληψη της καινοτόμου δράσης

Transcript

1 Από τον Κινέζο Sun Tzu στα Ελληνικά του Ξενοφώντα - Πολυτροπική επεξεργασία λόγιων κειμένων ως θεματική βάση για την δημιουργία πολυγλωσσικής εκπαιδευτικής κοινότητας "While the reader is receptive, while he is being acted upon by what he is reading, he is at the same time originative, vigorously acting on the same subject-matter, shaping it into a new product, according to the color and capacity of his own mind." J. F. Genung, Practical Elements of Rhetoric, Περίληψη της καινοτόμου δράσης Η απόλυτη νίκη του Λύσανδρου στους Αιγός Ποταμούς Τετράγλωσση ηλεκτρονική έκδοση των Ελληνικών Ξενοφώντα συγκριτικά με την Τέχνη του Πολέμου του Σουν Τζου. Η έκδοση διαμορφώθηκε στο πλαίσιο δύο ερευνητικών εργασιών μαθητικών κοινοτήτων Α Λυκείου, κατά τα σχολικά έτη και (α τετράμηνο), με την επιστημονική και παιδαγωγική καθοδήγηση των φιλολόγων Τζουμέρκα Ιωάννη (MSc, MPA), Πετροπούλου Βασιλικής (Ελληνικής και Αγγλικής Φιλολογίας, MA, MPA) και Πανοπούλου Γιαννούλας (Επιμορφωμένη Φιλόλογος Β Επιπέδου). Συνοπτικά, περιλαμβάνει σε ένα τελικό εκδοτικό προϊόν δεδομένα από μια σειρά δραστηριοτήτων εξερεύνησης (exploration activities), δραστηριοτήτων κατανόησης του κειμένου (comprehension activities) και δραστηριοτήτων κριτικής κατανόησης του κειμένου (critical understanding of the text), όπως: Πολυτροπική και συγχρονισμένη πολυγλωσσική έκδοση σε τέσσερις γλώσσες του κειμένου των Ελληνικών του Ξενοφώντα (Αρχαία και Νέα Ελληνική, Αγγλική και Λατινική), Ημερολόγια Πολέμου των Αθηναίων κωπηλατών, Literamovie Cartoon Story -εικονογραφημένη αναδιήγηση των γεγονότων με τους μαθητές πρωταγωνιστές, Ιστορία μέσα στην ιστορία εγκιβωτισμένη ιστορία με ήρωες το Λύσανδρο και το Σουν Τζου, με βάση πρωτότυπη εικονογράφηση και σενάριο μαθητών, Ράδιο-Αθηναίων- σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών μέσω διαδικτύου για τους Αθηναίους κωπηλάτες, Ο χορός του πολέμου και της ειρήνηςπρωτότυπη χορογραφία για την αέναη μάχη του πολέμου και της ειρήνης, Πρωτότυπες και αυθεντικές μουσικές συνθέσεις και εκτελέσεις από τους μαθητές.

2 2 Πώς προέκυψε η καινοτόμος δράση Σύμφωνα με τις θεωρητικές αρχές της Μάθησης μέσω σχεδιασμών μιας κοινότητας μάθησης των Kalantzis& Cope (Kalantzis, M. & Cope, Β. (2005), Learning by Design, Melbourne: The Learner) και τις αντίστοιχες αρχές του Νέου Σχολείου, κάθε εκπαιδευτική δράση πρέπει να εκκινά από ένα ερώτημα των μαθητών και να καταλήγει σε μία τελική ανάγνωση ενός έργου, δηλαδή στην τελική του έκδοση σύμφωνα με την άποψη που διαμόρφωσε η κοινότητα για αυτό κατά την διάρκεια της επεξεργασίας του έργου. Το ερώτημα που διαμορφώθηκε κατά τη συζήτηση στη μαθητική κοινότητα, μπορεί να διατυπωθεί ως εξής : «Πώς μπορούμε να μάθουμε μέσα από την Ιστορία των ανθρώπων, αναστοχαζόμενοι με βάση τις εμπειρίες των λαών στο παρελθόν, ή εμπιστευόμενοι την πρακτική σοφία κάποιων ανθρώπων με βάση τις δικές τους εμπειρίες; Και επιπλέον, αυτές οι παλιές εμπειρίες και οι παλιές γνώμες μπορούν να μας χρησιμεύσουν εμάς σήμερα;» Για να απαντηθεί ένα τέτοιο ερώτημα, αναζητήθηκαν αντιπροσωπευτικά των δύο απόψεων έργα, και καταλήξαμε στα Ελληνικά του Ξενοφώντα και την Τέχνη του Πολέμου του αρχαίου Κινέζου στρατηγού Σουν Τζου. Η μέθοδος προσέγγισης όμως των κειμένων περιλαμβάνει όχι μόνο ολιστικές κειμενικές στρατηγικές αλλά κυρίως ομαδοσυνεργατικές δράσεις με την παραγωγή αυθεντικού υλικού τέχνης για την δημιουργική κατανόηση του κειμένου. Η ζωή ως λογοτεχνία και η τέχνη συνιστούν τους δύο θεμελιώδεις άξονες αυτής της προσέγγισης. Αναζητήθηκε λοιπόν η αξία της Αρχαίας Ελληνικής Ιστοριογραφίας όχι μέσα από μια απομονωμένη εξέταση ενός κειμένου αλλά μέσα από τη συγκριτική του εξέταση με παραδειγματικά κείμενα μιας άλλης παράδοσης. Επιπλέον, η

3 δραματοποίηση της αφήγησης συνιστά ένα βιωματικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης που αποδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμος. Το εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον των μαθητών της πρώτης μαθητικής κοινότητας που συμμετείχε στην πρώτη φάση του σχεδίου για την μελέτη των αποσπασμάτων Ξενοφώντα Ελληνικά , και ειδικότερα το Τμήμα Α2 της Α Λυκείου του 2 ου Γενικού Λυκείου Τρίπολης, κατά το σχολικό έτος , ενέπνευσε τους μαθητές του ερευνητικού σχεδίου (project) της Α Λυκείου του σχολείου κατά το τρέχον σχολικό έτος, να διευρύνουν τους στόχους της εργασίας τόσο σε έκταση κειμένου (Ελληνικά ), όσο και ως προς τις εμπλουτισμένες δραστηριότητες που θα εξηγηθούν παρακάτω. Με αυτή την έννοια, η εργασία της μιας κοινότητας είναι συνέχεια της άλλης αλλά και πολύ διαφορετική επίσης. Οι ρόλοι, η αποστολή και τα αποτελέσματα της εργασίας κάθε κοινότητας είναι διακριτά και έτσι μπορεί να προκύψει ατομική και ομαδική αξιολόγηση της εργασίας εκάστης.

4 3 Περιγράψτε αναλυτικά την καινοτόμο δράση και τη διαδικασία εφαρμογής στο σχολικό πρόγραμμα ή στη σχολική κοινότητα Ο προσανατολισμός της παρακάτω εκπαιδευτικής κοινότητας είναι η γλωσσική διδασκαλία με βάση την πολυτροπική και πολυγλωσσική επεξεργασία λόγιων κειμένων που διδάσκονται στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Η δημιουργική ανάγνωση και η ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων μπορεί βέβαια να υποστηριχθεί με αναζήτηση εξω-κειμενικών πληροφοριών, αλλά αυτό που προπάντων ενδιαφέρει είναι η καλλιέργεια της ίδιας της αναγνωστικής ικανότητας σε περιβάλλον γλωσσικής διμορφίας και πολυγλωσσίας. Η ενδο-γλωσσική απόδοση και η μετάφραση του κειμένου σε άλλες γλώσσες συνιστούν ανώτερη μορφή γλωσσικής κατανόησης, η οποία θεμελιώνει την ισοτιμία των μαθητών με όρους γλωσσικούς, ενώ ταυτόχρονα προάγει την δημιουργική ανάγνωση μέσω του υπερκείμενου σχολιασμού. Πολύ μεγάλη σημασία έχει, επίσης, ο σχεδιασμός του project ως ανοικτής διαδικασίας, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρέπει να οριοθετεί μια τελική εκδοχή της ανάγνωσης αλλά να λειτουργεί ως αφετηρία και προσκλητήριο για συνέχιση του διαγλωσσικού, και συνεπώς διαπολιτισμικού, διαλόγου. Η επεκτασιμότητα του project πρέπει να είναι και γλωσσική και θεματική, κάτι στο οποίο εξάλλου συνηγορεί η χρήση λόγιων κειμένων ως βάση και η δυνατότητα διαρκούς αναθεώρησης της ανάγνωσής τους. Ταυτόχρονα, όμως, σε μία πολύγλωσση εκπαιδευτική κοινότητα, το ζήτημα της δημιουργικής ανάγνωσης με σκοπό τη συνδημιουργία πολύγλωσσης ηλεκτρονικής έκδοσης με χρήση πολυμέσων ενέχει μια μεγάλη πολυπλοκότητα: οι ετερόγλωσσοι συναναγνώστες και συνδημιουργοί πρέπει όχι απλώς να επικοινωνούν και να διακοινώνουν στον άλλο την άποψή τους, αλλά συνάμα να συνδιαμορφώνουν μαζί με τον άλλο ένα γόνιμο πλαίσιο συνδημιουργίας, δηλαδή, ένα νέο τρόπο ανάγνωσης ενός κειμένου από έναν τρίτο αναγνώστη (Κυνηγός Χ., Ε. Τρούκη, Ν. Γιανούτσου. Μ. Φουντάνα, Τ. Αθανασίου (2004) Centre for Collaboration and Exchange (CCE): Ένα εργαλείο για την υποστήριξη κοινοτήτων δράσης, Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου Συνέδριου Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, τ. Β, Αθήνα, σ.374). Αυτό υπερβαίνει ήδη κατά πολύ τις απαιτήσεις μιας μετάφρασης ή μιας διακειμενικής προσέγγισης.

5 Η κοινότητα συγκροτείται σε ομάδες με διαφορετικούς παιδαγωγικούς προσανατολισμούς, ανάλογα με τις κλίσεις και τις επιθυμίες κάθε μαθητή. Μπορεί η προσέγγιση του κειμένου να είναι διαφορετικού επιπέδου για κάθε μαθητή αλλά η συζήτηση των ομάδων είναι κοινή και η συνεργασία τους συνεχής και διαπλεκόμενη: Ομάδα Ελληνικής γλώσσας (Literistas team) Αποστολή της είναι η γλωσσική επεξεργασία του πρωτότυπου κειμένου στα τρία επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης (: γραμματικό, συντακτικό, σημασιολογικό), η ανάδειξη της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας και του επιτονισμού, η συγγραφή συμφραστικών πινάκων (concordances) μέσα από σώματα κειμένων, το δομικό διάγραμμα (Structure diagram) και η αξιολόγηση των γραμμών δράσης (Fortune lines) των δραστών. Τεχνολογική Πλατφόρμα: Web Quest/ MS Office/ Excel/ Data Base/πλατφόρμα moodle Ομάδα πολυγλωσσικής επεξεργασίας (Babel team) Η Babel team συγκρίνει το πρωτότυπο κείμενο με λόγιες αποδόσεις του στην αγγλική γλώσσα και μαζί με την Literistas team συγγράφει μια ενδογλωσσική απόδοση στη Νέα Ελληνική, αναστοχαζόμενη πάνω στη σειρά των λέξεων μιας γλώσσας με δεσμευμένη τη σειρά των λέξεων (government language), όπως η Αγγλική, με μια γλώσσα ελεύθερης διαπλοκής των λέξεων (non-government language), όπως η Ελληνική. Σε δεύτερη φάση, η διαγλωσσική επεξεργασία είναι επεκτάσιμη όχι μόνο και με άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες αλλά και με συγκολλητικές (agglutinative languages), όπως η κινεζική και η αραβική, σε επιλεκτικό επίπεδο. Αναδεικνύεται έτσι η δομική συμμετρία και ασυμμετρία των γλωσσών αλλά και η επικοινωνιακή τους δυναμική. Τεχνολογική Πλατφόρμα: Web Quest/ MS Office/ Excel/ Data Base/πλατφόρμα moodle Ομάδα αναπαράστασης (Maketistas team) Κατασκευή μακέτας για την αναπαράσταση του πεδίου της μάχης και της αρχαίας Κέρκυρας. Κατασκευή των σκηνικών για τις εκδηλώσεις. Δημιουργία ψηφιακής αναπαράστασης του πεδίου της μάχης και της αρχαίας πόλης. Τεχνολογική πλατφόρμα: Photoshop/ Autocat/ Γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών Ομάδα ηθοποιών (Actors team) Η Actors team έχει την ευθύνη για την αναπαράσταση δρώμενων από

6 την διήγηση του Θουκυδίδη εκτελώντας το σενάριο που έχει επιμεληθεί η Cartoonistas team σε συνεργασία με τις άλλες ομάδες. Στην ομάδα συμμετέχουν μαθητές που υποδύονται επώνυμους ρόλους από την ιστορία του Εμφύλιου στην Κέρκυρα και ταυτόχρονα λειτουργούν ως αφηγητές για τη γραφιστική ιστορία. Τεχνολογική πλατφόρμα: Ψηφιακό βίντεο και ηχοληψία Ομάδα γραφιστικών (Cartoonistas team) Η Cartoonistas team έχει την ευθύνη για το σχεδιασμό και την παραγωγή μιας ιστορίας με cartoons στο οποίο πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί της Actors team και ομάδες μαθητών, οι οποίοι αναπαριστούν σκηνές από την ιστορία του Θουκυδίδη, αλλά με σοβαρούς αναχρονισμούς, καθώς η ιστορία μεταφέρεται σε σύγχρονο αστικό τοπίο και οι άνδρες και οι γυναίκες διεκδικούν ισότιμη συμμετοχή στα γεγονότα. Τα σκηνικά κουστούμια είναι σύγχρονα ενώ η ιστορία επενδύεται με αυθεντική παραγωγή λόγου από τους μαθητές, με βάση ένα δένδρο αποφάσεων (decision tree) για τις εναλλακτικές δυνατότητες δράσης των πρωταγωνιστών της ιστορίας. Ευθύνεται, ακόμη, για την δημιουργία πολυτροπικού βίντεο, την βιντεοσκόπηση και φωτογράφηση, την παραγωγή ψηφιακών κόμικς, την εγγραφή υποτίτλων παραγωγής και το μοντάζ. Τεχνολογική πλατφόρμα: Photoshop actions/ Google earth/ Power Point/ Pinacle Ομάδα επεξεργασίας δεδομένων (Data Managers) Η Data Managers παραλαμβάνει από τις άλλες ομάδες τα ψηφιακά δεδομένα, τα καταχωρεί στην πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης moodle, και διαχειρίζεται το Management Information System (MIS) του project. Διαχειρίζεται επίσης τη Βάση Δεδομένων (SQL) της πλατφόρμας moodle. Ομάδα συντονισμού τελικής έκδοσης (Final Edition team) H Final Edition Team έχει τη γενική ευθύνη συντονισμού του έργου των Ομάδων, της τήρησης των χρονοδιαγραμμάτων και της διαμόρφωσης της τελικής έκδοσης, και διαχειρίζεται την αξιολόγηση του Project με SPSS. Ταυτόχρονα, ασκεί το έργο της καθοδήγησης, του συντονισμού και της εμψύχωσης των μελών των άλλων ομάδων, σε συνεργασία με τους διευκολυντές (facilitators) καθηγητές που είναι συντονιστές κάθε ομάδας παρέχοντας τη σκαλωσιά σε αυτό που ο Βιγκόσκι αποκαλεί η ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky, L. S Mind in Society: The Development

7 of Higher Psychological Processes. Cambridge, MA: Harvard University Press, p.183). Τεχνολογική πλατφόρμα: Data base / SPSS/ Publisher/ web design Αναλυτικότερα, ο σχεδιασμός στηρίχθηκε στις εξής αρχές: 1 Στόχοι οικοδόμησης της κοινότητας (Σύμφωνα με τις αρχές της Μάθησης μέσω σχεδιασμών (Learning by design) μιας κοινότητας μάθησης των Μ. Kalantzis και Β. Cope στο Μέσα από την οικοδόμηση της συγκεκριμένης κοινότητας μάθησης, οι σκεπτόμενοι μαθητές και τα συνεργαζόμενα μέλη ομάδας: Καλλιεργούν μια κουλτούρα πρωτοτυπίας και νεωτερισμών με το απαραίτητο ρίσκο υπολογισμένο Επιδοκιμάζουν τον προβληματισμό και τις δημιουργικές λύσεις Σέβονται την ετερότητα και τη διαφορετικότητα Δημιουργούν ενεργούς πολίτες που θα λειτουργούν αυτόνομα και θα συνεισφέρουν Διαπλάθουν άτομα με καλή γνώση των τοπικών συνθηκών στις οποίες ζουν, αλλά και με καλή αίσθηση του παγκόσμιου πλαισίου Ενθαρρύνουν τη σκέψη και την άντληση πληροφοριών από πολλαπλές πηγές για την επίλυση προβλημάτων, εφαρμόζοντας παράλληλα διαφορετικές προσεγγίσεις Καλλιεργούν την ικανότητα δια βίου και διευρυμένης μάθησης Αναπτύσσουν την ικανότητα κριτικής επικοινωνίας χρησιμοποιώντας ποικιλία μέσων 2 Μαθησιακός χώρος και πλαίσιο 2.1 Ο σχεδιαστικός μαθησιακός χώρος Η όλη λειτουργία της κοινότητας κατατείνει στην δημιουργία ενός νέου σχεδιαστικού μαθησιακού χώρου, ο οποίος αποτελεί και μια νέα επικοινωνιακή σφαίρα ανταλλαγής μαθησιακών περιβαλλόντων. Ειδικότερα, ο χώρος της μάθησης επεκτείνεται πολύ ευρύτερα από το στενό σχολικό περιβάλλον με τις προκαθορισμένες δασκαλοκεντρικές διαδικασίες και τον προσανατολισμό στο έντυπο βιβλίο. Τα μέλη της κοινότητας μάθησης σχεδιάζουν από κοινού τους στόχους και το πλαίσιο της μάθησης, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τις γνώσεις και δεξιότητες που αποκτήθηκαν στο σχολικό περιβάλλον αλλά και τις ειδικές δεξιότητες, κλίσεις και ταλέντα που φέρει ο καθένας μαζί του στην κοινότητα. Έτσι, η ένταξη των μαθητών σε μια ομάδα εργασίας (αλλά και ο ίδιος ο

8 σχεδιασμός αυτών των ομάδων) γίνεται με βάση την ανίχνευση των ιδιαιτέρων κλίσεων και ικανοτήτων εκάστου, σύμφωνα με την θεωρία των πολλαπλών τύπων ευφυΐας του Gardner(Gardner, H. (1983), Frames of Mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books. Basic Books Paperback, 1985 [1993], Tenth Anniversary Edition with new introduction, New York, USA, Basic Books) και τους μαθησιακούς τύπους του Kolb (Kolb (1984), Experiential Learning: Experience As The Source Of Learning And Development, New Jersey, USA, Prentice Hall). Έτσι, ο στόχος της εξατομικευμένης μάθησης επιτυγχάνεται με τον αρχικό σχεδιασμό των ομάδων του project, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της νοημοσύνης κατά τον Gardner, με την ένταξη κάθε μαθητή σε ομάδα ανάλογα με την ατομική κλίση του και νοημοσύνη του: οι μαθητές που έχουν αναπτυγμένη περισσότερο την κιναισθητική νοημοσύνη, δραστηριοποιούνται στις ομάδες με προσανατολισμό στη δράση (:Maketistas team, Actors team), αυτοί που έχουν μια γλωσσολογική κλίση, σε ομάδες για την κειμενική προσέγγιση (:Literistas team, Babel team), αυτοί που έχουν αναπτύξει μια λογική-μαθηματική σκέψη στις ομάδες με τεχνολογική σκέψη (:Data Manager team) αυτοί που έχουν μια αναπτυγμένη χωροταξική αντίληψη στις ομάδες αναπαράστασης και κατασκευής χώρων (:Maketistas team, Cartoonistas team), συνδυάζοντας δεξιότητες φυσικής και εικονικής αναπαράστασης χώρων και δράσης αυτοί που κλίνουν σε μια διαπροσωπική νοημοσύνη, στην ομάδα συντονισμού και διαχείρισης του project (:Final Edition team) Επιπλέον, αναλήφθηκαν οι εξής αποστολές κατά την Β Φάση του εγχειρήματος: Ημερολόγια Πολέμου των Αθηναίων και Σπαρτιατών κωπηλατών Οι μαθητές αναλαμβάνουν να ερευνήσουν λογοτεχνικά και μη Ημερολόγια Πολέμου και, υποδυόμενοι Αθηναίους και Σπαρτιάτες κωπηλάτες πριν και μετά τη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς να συγγράψουν τα δικά τους Ημερολόγια Πολέμου, προβάλλοντας εκεί τα

9 δικές τους απόψεις και συναισθήματα για τα ιστορικά γεγονότα Literamovie Cartoon Story -εικονογραφημένη αναδιήγηση των γεγονότων με τους μαθητές πρωταγωνιστές Με βάση μια γενική οδηγία για ένα σενάριο «τι θα γινόταν εάν;» (what if scenario), σύμφωνα με το οποίο κάπου κάποτε θα μπορούσαν να συναντηθούν και να συζητήσουν ο Λύσανδρος και ο Σουν Τζου, οι μαθητές αναλαμβάνουν να επινοήσουν μια ιστορία μέσα στην ιστορία (story inside story), η οποία λειτουργεί ως αφηγηματικός και ερμηνευτικός μίτος στην τελική έκδοση του έργου. Ιστορία μέσα στην ιστορία επινοημένη ιστορία με ήρωες το Λύσανδρο και το Σουν Τζου, με βάση πρωτότυπη εικονογράφηση και σενάριο μαθητών Με βάση μια γενική οδηγία για ένα σενάριο «τι θα γινόταν εάν;» (what if scenario), σύμφωνα με το οποίο κάπου κάποτε θα μπορούσαν να συναντηθούν και να συζητήσουν ο Λύσανδρος και ο Σουν Τζου, οι μαθητές αναλαμβάνουν να επινοήσουν μια ιστορία μέσα στην ιστορία (story inside story), η οποία λειτουργεί ως αφηγηματικός και ερμηνευτικός μίτος στην τελική έκδοση του έργου. Ράδιο-Αθηναίων- σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών μέσω διαδικτύου για τους Αθηναίους κωπηλάτες Ο χορός του πολέμου και της ειρήνης- πρωτότυπη χορογραφία για την αέναη μάχη του πολέμου και της ειρήνης Πρότυπες μουσικές συνθέσεις και εκτελέσεις από τους μαθητές Σε αυτό το πλαίσιο οι μαθητές συνθέτουν και ερμηνεύουν πρωτότυπη δική τους μουσική, εμπνευσμένη από τα γεγονότα, η οποία

10 ενσωματώνεται στην τελική ηλεκτρονική έκδοση του έργου 3 Μεθοδολογία επικοινωνίας και συνεργασίας Οι Ομάδες επικοινωνούν και συνεργάζονται μεταξύ τους χρησιμοποιώντας πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης moodle (Βλ. αναλυτικότερα την Πλατφόρμα moodle του project στο και την ιστοσελίδα συνεργασίας της κοινότητας στο και ένα blog επικοινωνίας στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο του Υπουργείου Παιδείας, διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Η πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης δομείται σε εβδομαδιαίο κύκλο συνεργασίας, με συντονιστή τον Διαχειριστή του project. Κάθε Καθηγητής Συντονιστής Ομάδας έχει λάβει δικαιώματα Δασκάλου στην πλατφόρμα, και κάθε Μαθητής - συνεργάτης έχει λάβει δικαιώματα Χρήστη ενταγμένος στην Ομάδα που ανήκει. Υπάρχουν μαθητές που είναι ενταγμένοι σε περισσότερες ομάδες, με δική τους επιθυμία. Κάθε Ομάδα έχει πρόσβαση σε ένα σύνολο ηλεκτρονικών αρχείων που σχετίζονται με την αποστολή της, αλλά όχι και στο σύνολο των αρχείων των άλλων ομάδων, παρά μόνο σε αυτά που κάθε ομάδα διαθέτει για συνεργασία στις υπόλοιπες ομάδες. Επειδή η συνεργασία των ομάδων ακολουθεί ένα σχεδιασμένο και ιεραρχημένο διάγραμμα ροής, έχει μεγάλη σημασία ο συντονισμός του έργου των ομάδων, με ευθύνη της Ομάδας Τελικής Έκδοσης. 4 Παιδαγωγικοί στόχοι Διαδραστικότητα (interaction) (:Stevens, V. (1992) Humanism and CALL:A coming of Age, in Pennington, M. and Stevens V. (eds.) Computers in Applied Linguistics, Multilingual Matters, North Somerset, Clevedon, p.32) Στη συγκεκριμένη διδακτική προσέγγιση η διαδραστικότητα επιδιώκεται όχι απλώς στην εμπλοκή των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία αλλά σε κάθε επίπεδο σχεδιασμού, υλοποίησης και αξιολόγησης της διαδικασίας. Αυτό επιτυγχάνεται με δύο τρόπους: o Η χρήση της πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης moodle επιτρέπει στους διδάσκοντες και στους μαθητές να αναδείξουν την διερεύνηση του πρωτότυπου κειμένου ως μια διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πόλων της διδακτικής διαδικασίας και όχι ως μια απλή συναλλαγή με τα εποπτικά μέσα. o Η συμμετοχή σε μια κοινή συζήτηση όλης της κοινότητας, μέσω της συνεργασίας των ομάδων, επιτρέπει σε όλα τα μέλη της

11 κοινότητας την διαρκή ενεργοποίησή τους ως δράστες αλλά και αξιολογητές της δράσης των άλλων. Κάθε ομάδα επιδρά διαδραστικά στο έργο της άλλης και σε κάθε ομάδα η δράση αναδεικνύεται μέσω της συνδιάλεξης των δύο πόλων της εκπαιδευτικής πράξης (μαθητέςδιδάσκοντες). Αυθεντικότητα στο περιβάλλον της τάξης (authenticity). Η αυθεντικότητα αναδύεται ως ποιοτική παράμετρος που διαχέει το σύνολο των δραστηριοτήτων που αναλήφθηκαν, ως προς τη θεματολογία τους (:διεπιστημονικότητα, διαπολιτισμικότητα, πολυγλωσσία), όσο και ως προς τις κειμενικές στρατηγικές που ακολουθήθηκαν: o Σε κάθε βήμα της διαδικασίας οι μαθητές καλούνται να εμπλακούν αυθεντικά στην δραματοποίηση του κειμένου, μεταφέροντας στη σύγχρονη εποχή τους προβληματισμούς από αυτό, σκηνοθετώντας και αναπαριστώντας σκηνές από την αφήγηση, υποδυόμενοι οι ίδιοι το ρόλο του πρωταγωνιστή στην ιστορία και κατασκευάζοντας τελικά μια ιστορία cartoons με ηθοποιούς τους ίδιους. o Η κειμενική στρατηγική που ακολουθήθηκε, στηρίζεται στην διαγλωσσική και διαπολιτισμική προσέγγιση, με αποτέλεσμα οι μαθητές να νιώθουν συγγραφείς μέσα σε ένα πολύγλωσσο κόσμο, σχεδιάζοντας και παράγοντας οι ίδιοι αυθεντικό διδακτικό υλικό και μαθησιακά αντικείμενα (learning objects). Εξατομίκευση (individualization) (:Ahmad, K., Corbett, G., Rogers, M. and Sussex, R. (1985) Computers, Language Learning and Language Teaching, Cambridge University Press, USA, p.6) στη γλωσσική διδασκαλία αναζητώντας τη γνώση μέσα από μία προσωπική καθοδήγηση (personalized instruction). Η προσωπική εμπλοκή κάθε μαθητή και η συμμετοχή του σε συγκεκριμένα ερευνητικά σχέδια (instructions) κατά τις δραστηριότητες εξερεύνησης, κατανόησης και αναστοχασμού/αξιολόγησης δημιουργούν τις προϋποθέσεις μιας ενεργητικής πορείας μάθησης, μιας περιπέτειας γνώσης. Ευελιξία (flexibility) στην επεξεργασία και παραγωγή αυθεντικού υλικού, καθώς η γνώση αναζητήθηκε μέσα από πολλαπλές πηγές, με βάση την αρχή της διακριτότητας και με την αξιολόγηση αντιτιθέμενων πληροφοριών. H ευελιξία αυτή διαχέει ολόκληρο το σχεδιασμό της δράσης, τόσο κατά την αναζήτηση κειμενικών, όσο και εξω-κειμενικών πληροφοριών: o Η χρήση Σωμάτων κειμένων, διαδικτυακής έρευνας, αυθεντικού λεξικού και συμφραστικών πινάκων, ο σχεδιασμός και η αξιοποίηση Βάσης Δεδομένων για την γραμματική ανάλυση, η πολυγλωσσική ερμηνεία και σύγκριση του πρωτότυπου κειμένου, η αναδιάταξη της σειράς των λέξεων στις τρεις γλωσσικές εκδοχές για

12 την διερεύνηση της ποιητικής λειτουργίας των λέξεων και του επιτονισμού σε επίπεδο πρότασης, είναι μερικά χαρακτηριστικά και πρωτότυπα στοιχεία ευελιξίας σε κειμενικό επίπεδο. o Οι σύντομες έρευνες διαδικτύου (WebQuest), η διαδικτυακή αναζήτηση φωτογραφικού υλικού και εγκυκλοπαιδικών καταγραφών, η αξιοποίηση ειδικού λογισμικού για την κατασκευή πολυτροπικού βίντεο και ιστοριών cartoons, η αναπαράσταση σκηνών της αφήγησης, η εμπλοκή στην διαδικασία δραματοποίησης των γεγονότων, συνιστούν εξω-κειμενικές αναζητήσεις μεγάλης ευελιξίας. Ποικιλότητα (diversity) στον εμπλουτισμό των διδακτικών μέσων και υλικού, ως ισχυρό κίνητρο μάθησης και δημιουργίας (:Hamel, M. (2001) Annex 1: A CALL concept based on text linguistics and SLA research, in Free text:report on Pre-formatted Tutorials 1-3-4, UMIST, UK), συνδυάστηκε αυστηρά με την αξιολόγηση του υλικού, καθώς, ούτως ή άλλως, η επεξεργασία του υλικού με Η/Υ δημιουργεί ισχυρό κίνητρο εμπλοκής για τους μαθητές, αλλά μπορεί να συσκοτίσει ουσιώδεις πλευρές της ερμηνευτικής και κριτικής προσέγγισης. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι κειμενικές και εξω-κειμενικές στρατηγικές που αναπτύχθηκαν, δεν κατατείνουν απλώς στην ποικιλότητα αλλά στην ολιστική ανάγνωση, πράγμα πολύ διαφορετικό. 5 Από τα νοητικά στα εξωτερικά/διδακτικά μοντέλα Ο σχεδιασμός διδακτικών μοντέλων και μαθησιακών αντικειμένων, όταν χρησιμοποιούμε τεχνικές συνδυαστικής εκπαίδευσης (blended education), πρέπει να λαμβάνει υπόψη και δεσμεύσεις που προκύπτουν από την ποικιλία των νοητικών μοντέλων (mental models), δηλαδή, των ατομικών θεωριών για την πραγματικότητα. Τα εξωτερικά μοντέλα (external models), ως εννοιολογικά μοντέλα για διδακτικά ή/και μαθησιακά εργαλεία, πρέπει, από τη μία, να προκύπτουν ως αυθεντικά δημιουργήματα ατομικών προσωπικοτήτων, αλλά, ταυτόχρονα, πρέπει να προσβλέπουν σε μια γενική διδακτική εφαρμογή: ο προσεκτικός αρχικός σχεδιασμός και η απαίτηση (claim) για μια τελική έκδοση ως εξαγόμενο προϊόν του project, έχουν την έννοια ότι δεν προσδοκούμε απλώς σε μια συμπληρωματική της καθορισμένης σχολική δραστηριότητα, αλλά στην δημιουργία αυθεντικών μαθησιακών αντικειμένων με παιδαγωγική και διδακτική τεκμηρίωση, ώστε να είναι αξιοποιήσιμα και από άλλους, αλλού και άλλοτε, μέσω μιας αναστοχαστικής διαδικασίας αξιολόγησης και αναδημιουργίας. Να τονιστεί εδώ ότι η τελική ηλεκτρονική έκδοση του έργου έχει τη μορφή

13 μιας βιντεοσκοπημένης παρουσίασης, η οποία λόγω του μεγέθους της (: 1,98 gigabyte) έχει αποσταλεί ταχυδρομικά στην δοθείσα για αυτό το λόγο ταχυδρομική διεύθυνση. ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ (critical understanding of the text) Στόχος αυτών των δραστηριοτήτων είναι η κριτική κατανόηση του κειμένου, μέσα από την ποικιλία των στοιχείων γνώσης που συσσωρεύθηκαν από τις προηγηθείσες δραστηριότητες, και την παραπέρα διασύνδεσή τους, ώστε να προκύψει ένας συνθετικός τρόπος κατανόησης. Πρέπει να τονιστεί ότι το ζητούμενο εδώ δεν είναι η ανάδειξη πολλαπλών ερμηνειών, αλλά η κριτική κατανόηση μιας «ολοκληρωμένης» για τον αναγνώστη, αν και όχι πλήρους, ερμηνείας των γεγονότων μέσα από την πυκνότητα των διασυνδέσεων μεταξύ των δεδομένων και της πολλαπλής ανάγνωσής τους. Αυτή η διαδικασία σχετίζεται αναπόφευκτα με ένα σύνολο αξιολογικών κρίσεων σχετικά με το ποια επιμέρους στοιχεία γνώσης είναι τα σημαντικότερα (White & Gunstone, (1992), Bowkett, (2005), Δημόπουλος (2007) ). Μετά τη μελέτη του κειμένου του Ξενοφώντα αλλά και του Σουν Τζου, έρχεται η ώρα μιας συνθετότερης και ανώτερου επιπέδου νοητικής εργασίας, της συγκριτικής μελέτης των δύο κειμένων. Για να δανειστούμε τα τρία επίπεδα κατανόησης κειμένων του Wood, από το επίπεδο της κυριολεξίας, βαίνουμε στο επίπεδο της ερμηνείας, ώστε να φτάσουμε στο επίπεδο της εφαρμογής των αναφορών του κειμένου για τη διαμόρφωση προσωπικών αξιολογικού τύπου εκτιμήσεων και απόψεων (Wood et al., 1992). Για να προβεί όμως ο αναγνώστης στην διακριτότητα (prominence) των σημαντικών πληροφοριών σε ένα κείμενο τόσο σύνθετο, θα πρέπει να οριστεί η συγκεκριμένη σκοπιά ερμηνείας (point of view) υπό την οποία

14 πρέπει να διαβαστούν τα δύο κείμενα συγκριτικά, η οποία δεν είναι άλλη από το σκοπό που τέθηκε αρχικά: να συγκριθεί η αρχαία ελληνική ιστορική σκέψη με την κινεζική της ίδιας περιόδου για την ανίχνευση εκλεκτικής συγγένειας και μεθοδολογικών διαφορών στη θεματική και στη διαπραγμάτευση της ιστορίας. Πρέπει λοιπόν οι αναγνώστες να φτάσουν σε μια βαθύτερη και πιο εξειδικευμένη κατανόηση των κειμένων. Για αυτό το σκοπό, ανατίθεται στους μαθητές να οδηγηθούν σε κάποια μορφή συμπερασμού με βάση ερωτήματα που αξιολογούν την ικανότητα της ερμηνείας, σύμφωνα με το πρόγραμμα PISA (σύγκριση και αντιπαραβολή πληροφοριών /εξαγωγή συμπερασμάτων /αναγνώριση και απαρίθμηση αποδεικτικών στοιχείων) : Δραστηριότητες ερμηνείας. Με το Φύλλο Εργασίας ΙΧ ζητείται από τους μαθητές να προβούν στην αναγνώριση και να καταγράψουν σε πίνακα αντιπαραβολής τα χαρακτηριστικά καθενός από τα δύο κείμενα: o το θέμα ή η κυρίως ιδέα των δύο κειμένων με γενικούς όρους, (:ο πόλεμος και οι πολεμικές τακτικές) o ο σκοπός και η δράση : η λύση που επιλέγει καθένας από τους εμπλεκόμενους στη ναυμαχία και οι προτάσεις του Σουν Τζου για την πολεμική τακτική που θα έπρεπε να ακολουθήσουν o η εξήγηση ενός αποτελέσματος: εδώ αναδεικνύεται η πιο θεμελιώδης διαφορά των δύο κειμένων, με τον Ξενοφώντα να καταγράφει γεγονότα, σχέδια, προθέσεις, συγκρούσεις αλλά όχι και την ερμηνεία των γεγονότων, και τον Σουν Τζου να συνάγει πρακτική σοφία αλλά χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα o οι ανταγωνιστικές πληροφορίες : εδώ συνοψίζεται στο συγκριτικό πίνακα το σύνολο των ανταγωνιστικών πληροφοριών ως

15 προς την καταγραφή και την εξήγηση των ιστορικών γεγονότων από τους δύο συγγραφείς αντιπαραβάλλεται ένα κείμενο γεμάτο γεγονότα αλλά ανοικτό σε ερμηνείες με ένα κείμενο συμπυκνωμένης πρακτικής σοφίας χωρίς αναφορές σε επίκαιρα γεγονότα Δραστηριότητες αξιολόγησης και αναστοχασμού. Όλες οι δραστηριότητες που προηγήθηκαν κατατείνουν στην ωρίμανση αυτού του σταδίου, το οποίο είναι και το σπουδαιότερο από όλα, καθώς απαιτείται η εφαρμογή υψηλών νοητικών διεργασιών για την εκτέλεσή του (Δημόπουλος, 2007:169). Η εξαιρετική ιδιαιτερότητα, εδώ, βρίσκεται στο ότι τα κείμενα του Ξενοφώντα και του Σουν Τζου, παρότι αναφέρονται στην πολεμική τακτική και τα δύο και φαίνεται να αναφέρονται σε συγγενείς καταστάσεις, διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους σύμφωνα με το σύστημα κατάταξης που έχει προταθεί από τους Wray & Lewis (1997) και Cope et al (1993), καθώς του Ξενοφώντα εντάσσεται στα αφηγηματικά κείμενα, ενώ του Σουν Τζου στα κείμενα πειθούς-θέσεων. Αυτό δημιουργεί ένα εξαιρετικά γόνιμο πεδίο σύγκρισης και αξιολόγησης. o Η διαδικασία της σύνδεσης Αυτή η χαμηλότερου επιπέδου σύνδεση ανάμεσα στα αναφερόμενα στο κείμενο και σε γνώσεις έξω από αυτό, έγινε εύκολα εφικτή μέσω του Φάκελου Εργασιών του Μαθητή (Portfolio Assessment) στον οποίο καταχωρήθηκαν όλες οι πληροφορίες που ανακτήθηκαν κατά τις προηγούμενες δραστηριότητες o Η εξήγηση για την παρουσία ή τη σκοπιμότητα των πληροφοριών του κειμένου ή άλλων στοιχείων που είναι συμβατά με τα αποδεικτικά στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτό, αποτελεί πολύ πιο σύνθετη διαδικασία. Όμως, οι μαθητές, με βάση το Φύλλο

16 Εργασίας ΙΧ, μπορούν να αναδείξουν σε ένα τελικό κείμενο την διαφορά των δύο κειμένων ως προς τις δηλώσεις και τις συμπαραδηλώσεις τους. Αναδεικνύουν επίσης τη σημασία των πληροφοριών που λείπουν από τα κείμενα, πράγμα πολύ βαθύτερο, καθώς η έλλειψη ερμηνειών, λ.χ., από τον Ξενοφώντα και η αντίστροφη έλλειψη γεγονότων από την Σουν Τζου, παραπέμπουν σε σαφείς ιστορικές αντιλήψεις και όχι σε «ελλείψεις». o Η σύγκριση για τον εντοπισμό των ομοιοτήτων και των διαφορών ανάμεσα στα κείμενα και σε κάτι έξω από αυτά, ακολουθεί ως συνέχεια των συλλογισμών που αναπτύχθηκαν για την εξήγηση: με άξονα αναφοράς τη ναυμαχία συγκρίνεται σε ένα τελικό κείμενο η αφηγηματική τεχνοτροπία του Ξενοφώντα με την πρακτική σοφία του Σουν Τζου. o Η διατύπωση υποθέσεων στηρίζεται σε ερωτήσεις του τύπου what if?, όπως, λ.χ., «τι θα γινόταν αν οι Αθηναίοι νικούσαν στη ναυμαχία;», «τι θα γινόταν αν οι Αθηναίοι είχαν ένα και όχι δέκα στρατηγούς;», αλλά και σε πιο αναστοχαστικές ερωτήσεις, όπως, λ.χ., «όταν κάποιος μας διηγείται μια ιστορία, πρέπει να μας λέει και το δίδαγμα από αυτήν, ή να μας αφήνει να το βρούμε μόνοι μας;», «πρέπει η αρετή του ανθρώπου να συναρτάται με τη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους ή μόνο με το προσωπικό του σύστημα αξιών;»

17 4 Περιγράψτε τρόπους δυνατής διεύρυνσης της εφαρμογής και σε άλλους τομείς/αντικείμενα της σχολικής μονάδας Το ερευνητικό μοντέλο που παρουσιάζεται μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε ενότητα γλωσσικής διδασκαλίας, τόσο της Αρχαίας, όσο και της Νέας Ελληνικής γλώσσας. Αυτός ο συνδυασμός συγκριτικής λογοτεχνίας, ενδογλωσσικής και διαγλωσσικής διδασκαλίας δίνει μια σοβαρή ευκαιρία δράσης σε συναδἐλφους Φιλολόγους, όχι μόνο να διδάξουν γλώσσα αλλά και να συνεργαστούν σε προγράμματα διασχολικής συνεργασίας με σχολεία αλλόγλωσσα από όλο τον κόσμο. Προγράμματα όπως το e- twinning είναι κατεξοχήν χώροι για τέτοιες συνεργασίες. Ενοποιεί ταυτόχρονα την διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας και των ξένων γλωσσών στο σχολείο προσφέροντας μια ευρεία γκάμα ευκαιριών συνεργασίας μεταξύ των συναδέλφων.

18 5 Γράψτε τις προϋποθέσεις που θεωρούνται απαραίτητες για την καλύτερη ανάπτυξής της στο σχολείο Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός τέτοιου project προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών σε κάθε στάδιο, καθώς στοχεύει στην ανακαλυπτική μάθηση μέσω συνεργατικών διαδικασιών. Εξάλλου, είναι τέτοια η πολλαπλότητα και η αλληλοσύνδεση των στόχων, ώστε είναι πρακτικά αδύνατο να υλοποιηθεί χωρίς τη συνεργασία πολλών. Γι αυτό: 1. οι συνάδελφοι που θα επιχειρήσουν κάτι παρόμοιο θα πρέπει πρώτα να έχουν εμπνεύσει τους μαθητές με το όραμα της συμμετοχής τους σε μια παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα δημιουργών εκπαιδευτικού λογισμικού, με το σύνθημα «στην εποχή μας οι μαθητές γράφουν μόνοι τους τα βιβλία τους» (ψυχολογική προϋπόθεση) 2. Η μέδοδος υλοποίησης πρέπει να είναι συνεργατική με το χωρισμό των μαθητών σε ολιγομελείς και ανομοιογενείς ομάδες 3-5- μαθητών (συνεργατική μέθοδος) 3. Κάθε ομάδα πρέπει να έχει μια συγκεκριμένη αποστολή να διεκπεραιώσει και συγκεκριμένα Φύλλα Εργασίας ως οδηγό για την έρευνά της 4. Οι μαθητές πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους όχι μόνο στο πλαίσιο της ομάδας αλλά και μέσω της αλληλοδιαπλοκής της έργου κάθε ομάδας με αυτό των άλλων Για τη διαχείριση του project πρέπει να τηρείται χρονοδιάγραμμα

19 6 Γράψτε γενικότερα συμπεράσματα που εξήχθησαν Η αξιολόγηση, τέλος, έχει ως στόχο την διατύπωση μιας τελικής κρίσης για κάθε κείμενο ξεχωριστά αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους, όχι μόνο ως προς τις λογοτεχνικές παραμέτρους και την ιστορική αντίληψη, αλλά κυρίως, σε αναφορά με την προσωπική αξιολόγηση από τους μαθητές της στάσης ζωής που εκπροσωπεί ο στρατηγός και συγγραφέας Ξενοφών και αυτής του στρατηγού και λογοτέχνη Σουν Τζου. Να τονίσουμε, τέλος, ότι διενεργήθηκαν τρεις αξιολογήσεις της δράσης : 1. Στην πρώτη φάση, το project παρουσιάστηκε με Power Point από τους μαθητές του Α2 Τμήματος της Α Λυκείου, ενώπιον των μαθητών του Α1 Τμήματος, οι μαθητές του οποίου λειτούργησαν ως εξωτερικοί αξιολογητές (βλ. συνημμένη 1 η Έκθεση Αξιολόγησης). Ακολούθως, οι μαθητές του Α1 πεξεργάστηκαν με πρόγραμμα SPSS τα ερωτηματολόγια της Αξιολόγησης και μετά από αναστοχαστική διαδικασία, προέβησαν σε βελτιώσεις της παρουσίασης. 2. Μετά από μία εβδομάδα, η παρουσίαση έγινε ενώπιον των μαθητών των Α3 και Α4 Τμημάτων και ακολούθησε δεύτερη αξιολόγηση (βλ. συνημμένη 2 η Έκθεση Αξιολόγησης) και τέλος, Στο πλαίσιο της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης νέων Φιλολόγων παρουσιάστηκε από τον εισηγητή καθηγητή το project σε δύο Τμήματα Φιλολόγων και ακολούθησε Τρίτη αξιολόγηση (βλ. αντίστοιχη 3 η Έκθεση Αξιολόγησης), η οποία ακολούθως συζητήθηκε με τους μαθητές. Μέσα από αυτές τις αξιολογήσεις, προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: (α) γνωστικά : Ποια είναι τελικά η διαφορά αρχαίας ελληνικής ιστοριογραφίας

20 και κινεζικής ;Ως προς τη μέθοδο: Ο Ξενοφώντας καταγράφει τα γεγονότα, αναζητεί τις αιτίες της σύγκρουσης, διερευνά τις σκέψεις και τα σχέδια των εμπλεκομένων Ο Σουν Τζου εμπνέεται από τα γεγονότα και τις εμπειρίες του πολέμου αλλά καταγράφει αποφθέγματα με γενική ισχύ, χωρίς αναφορά σε ειδικές συνθήκες Ως προς το σκοπό : Ο Ξενοφώντας αφήνει στον αναγνώστη το περιθώριο να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα (:επιστημονική έρευνα χωρίς διδακτισμό) Ο Σουν Τζου θέλει να μεταδώσει στον αναγνώστη εμπειρική σοφία με βάση την πρακτική σοφία ενός έμπειρου στρατηγού (β) δεξιότητες οι μαθητές έμαθαν μέσα από αυτή την διαδικασία πώς να μαθαίνουν χρησιμοποιώντας κριτικά ψηφιακούς και μη πόρους για την υλοποίηση μιας εξαιρετικά σύνθετης δημιουργικής διαδικασίας, κατά την οποία ο συντονισμός των ομάδων ήταν εξίσου κρίσιμη παράμετρος με το σχεδιασμό αυθεντικών έρων τέχνης των μαθητών. (γ) στάσεις οι μαθητές μέσα από τη συνεργασία της κοινότητας συνειδητοποίησαν την Ιστορία ως δράμα και ως έργο τέχνης Οι κοινότητες παραγωγής εκπαιδευτικού λογισμικού, στη φάση ωριμότητας των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, μπορούν να ταξιδεύουν απεριόριστα, για έμπνευση, στον απέραντο και θαυμαστό κόσμο της συγκριτικής λογοτεχνίας, καθώς η πολυγλωσσία, η διαπολιτισμικότητα και η διεπιστημονικότητα αναδεικνύονται στο μέγιστο μέσα από πολύτροπα κείμενα. Η διδακτική προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων, στην περίπτωση αυτή, καθόλου δεν αποκλείει άλλου επιπέδου

21 αναγνώστες, αλλά αντίθετα, η πολλαπλή και πολυεπίπεδη ανάγνωση του λογοτεχνικού κειμένου μπορεί να ελκύσει στην ίδια κοινότητα εραστές του λόγου, μαθητές, δασκάλους, μεταφραστές, φιλολόγους, ανθρωπιστές, περιβαλοντολόγους και ένα σωρό άλλους. Οι πραγματικές εκπαιδευτικές κοινότητες, που έχουν φιλοδοξία να λειτουργήσουν ως κάτι παραπάνω από ένας χώρος κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να στηρίζουν την οικοδόμησή τους στην παραγωγή ενός έργου. Επειδή οι εκπαιδευτικές κοινότητες αρύονται βέβαια από διαμορφωμένες κοινωνικές σχέσεις μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον, αλλά στο σύγχρονο κόσμο του διαδικτύου, αναφέρονται σε ένα διεθνές περιβάλλον, η δυνατότητα να διατηρήσουν τη δυναμική τους σε βάθος χρόνου, συναρτάται με την ικανότητά τους να δικτυωθούν γόνιμα με άλλες τέτοιες κοινότητες. Με άλλα λόγια, μόνο ένας εξωστρεφής προσανατολισμός της δράσης τους μπορεί να τις διατηρήσει ενεργές, καθώς η ενασχόληση με την εσωτερική ζωή του σχολείου (:διαπροσωπικές σχέσεις, ημερολόγιο εκδηλώσεων, χώρος γενικής ή αθεματοποιημένης συζήτησης) γρήγορα και αναπόφευκτα καταλήγει σε προϊούσα φθορά των σχέσεων και της κοινότητας. Αντίθετα, η σύνδεση ενός blog, μιας ιστοσελίδας, ή ακόμη περισσότερο, μιας πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης (και, τελικά, μιας πλατφόρμα σύγχρονης) με το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός project, έχει ευεργετικά αποτελέσματα για τη συγκρότηση της κοινότητας και την γόνιμη λειτουργία της. Η λειτουργία αυτής της κοινότητας συνδημιουργών αποκλειστικά μέσω διαδικτύου επιτρέπει την οικοδόμηση αναπάντεχων κοινωνικών σχέσεων, καθώς οι μαθητές και οι διδάσκοντες που συμμετέχουν, έχουν τώρα ένα ριζικά διαφορετικό τρόπο να συνεργάζονται:αντί για την δασκαλοκεντρική διδασκαλία μέσα σε ένα

22 αδρανές και απαθές σχολικό περιβάλλον, όλοι τώρα μπορούν να συνεργάζονται διαθέτοντας την ίδια προσβασιμότητα στους ψηφιακούς πόρους, ένα υψηλό βαθμό αυτονομίας και αυτενέργειας και τη διασφάλιση μιας ιδιωτικότητας στο περιβάλλον εργασίας που αυξάνει σοβαρά την αυτοπεποίθησή τους. Σε αυτή την περίπτωση το σύνθημα πρώτα ο μαθητής αποκτά την πληρέστερη έννοιά του. Οι εργασίες των μαθητών που παράχθηκαν με αυτό τον τρόπο και καταχωρήθηκαν σε βάσεις δεδομένων της παγκόσμιας εκπαίδευσης, έχουν επιπλέον το πλεονέκτημα ότι παραμένουν ενεργές για μεγάλο διάστημα, και λειτουργούν έτσι ως πηγή έμπνευσης για άλλες κοινότητες να συνεχίσουν την έρευνα επί του θέματος και να ανοίξουν νέους δρόμους. Προφανώς, η πολυγλωσσική επεξεργασία των λόγιων κειμένων έχει να παίξει ένα καθοριστικό ρόλο σε μια τέτοια διεθνή δικτύωση. Γίνεται έτσι εφικτή μια μεγάλη συζήτηση πάνω σε ένα θέμα, πράγμα που κατά την Martha Nussbaum συνιστά και το στοιχείο υπεροχής μιας συζήτησης που βασίζεται σε λογοτεχνικά κείμενα, προτείνοντας, ως μεθοδολογικό εργαλείο, την πολύ ευρεία και περιεκτική ερώτηση του Αριστοτέλη «πώς θα έπρεπε να ζει ένας άνθρωπος;», καθώς και τη βαθιά και συμ-παθητική διερεύνηση των σημαντικότερων ηθικών εναλλακτικών θέσεων και τη σύγκρισή τους με την ενεργητική μας αίσθηση της ζωής που προτείνει ο Σταγειρίτης (:M. Nussbaum, Love s Knowledge).

23 7. Τεκμηριώστε σε ό,τι αφορά: τον καινοτόμο χαρακτήρα του υποβαλλόμενου έργου σε σχέση με την: παραγωγή μιας νέας προσέγγισης στην εκπαιδευτική διαδικασία που στηρίζεται σε θεωρητική τεκμηρίωση εισαγωγή για πρώτη φορά στο σχολείο μιας καθιερωμένης πρακτικής ή παιδαγωγικής προσέγγισης αναμόρφωση/ανασχεδιασμό μιας καθιερωμένης διδακτικής προσέγγισης 7.2 τη συμβολή του έργου στη βελτίωση της διδακτικής πράξης όπως: επιτυχή αποτελέσματα μάθησης, προώθηση της συμμετοχής των εκπαιδευόμενων, εκπόνηση εκπαιδευτικού υλικού προσαρμοσμένου στις τοπικές συνθήκες και στις ανάγκες των μαθητών. 7.3 την παιδαγωγική αξία του έργου όπως: συμβολή στην προσωπική, κοινωνική, πολιτιστική ανάπτυξη των μαθητών, καθώς και στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, κίνητρα για την επίτευξη υψηλότερων προσδοκιών, επικέντρωση στις ανάγκες των μαθητών, καλύτερη κατανόηση/εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο/περιοχή, διευκόλυνση στη διαδικασία «μαθαίνω πώς να μαθαίνω». 7.4 τη συμβολή στη λειτουργία της σχολικής τάξης/μονάδας όπως: ευκολία εφαρμογής στο σχολείο, διαμόρφωση θετικού κλίματος στις σχέσεις της σχολικής κοινότητας και στις σχέσεις με τους γονείς, ανάπτυξη μιας σχολικής κουλτούρας υποδοχής διαφορετικών μαθητών στις τάξεις και ανταπόκριση στις διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες. συνεργασία των εκπαιδευτικών της Σχολικής Μονάδας.

24 .1 - o καινοτόμος χαρακτήρας του υποβαλλόμενου έργου γίνεται κατανοητός σε σχέση με την: πρωτότυπη δημιουργία ενός συνεργατικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος δημιουργικής ανάγνωσης και μάθησης σε ένα χώρο, όπως αυτός των λόγιων κειμένων, όπου είτε ελλείπουν εντελώς προσπάθειες πολυτροπικών κειμένων είτε εξαντλούνται στο τομέα των πολυμέσων και όχι της ίδιας της γλωσσικής διδασκαλίας. Επιπλέον, ο πολυγλωσσικός χαρακτήρας του εγχειρήματος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ισότιμη συμμετοχή στον κόσμο του παγκόσμιου εκπαιδευτικού λογισμικού διδακτική πρόταση που προτείνει ένα μοντέλο συνεργατικής μάθησης για τη γλωσσική διδασκαλία, συνδυάζοντας δεξιότητες γραμματισμού των μαθητών με ενδογλωσσική και διαγλωσσική προσέγγιση του αρχαιοελληνικού λόγου, έτσι ώστε να επιτευχθεί όχι μόνο η μαθητοκεντρική διδασκαλία αλλά να δημιουργήσει ένα πεδίο δημιουργικής συνεργασίας των ίδιων των μαθητών για την παραγωγή εκπαιδευτικού λογισμικού. αναμόρφωση της καθιερωμένης διδακτικής προσέγγισης της γλωσσικής διδασκαλίας με δασκαλοκεντρικό και συμπεριφορικό τρόπο, όπου η αναζήτηση της γνώσης ταυτίζεται με τη άκριτη αφομοίωση της γνώσης του δασκάλου. Ο στόχος εδώ είναι η δημιουργική ανάγνωση του γραπτού λόγου και η αναζήτηση της γνώσης μέσα από την ανακαλυπτική μάθηση, η αποδοχή των πολλαπλών αναγνώσεων, η αναζήτηση πηγών γνώσης και εκπαιδευτικών πόρων κάθε είδους και ο τελικός συνδυασμός τους μέσα από την κριτική συζήτηση για την διατύπωση μιας τελικής άποψης του κειμένου. 7.2 η συμβολή του έργου στη βελτίωση της διδακτικής πράξης

25 υπήρξε εντυπωσιακή, καθώς για πρώτη φορά στο σχολείο οι μαθητές συμμετείχαν σε μια δραστηριότητα που έκανε συστηματική χρήση ΤΠΕ στη γλωσσική διδασκαλία, όχι για λόγους απλής επίδειξης κάποιων διαφανειών, αλλά για τη συστηματική αναζήτηση γνώσης και πληροφορίας από τους ίδιους για την παραγωγή διδακτικού περιεχομένου. επιτυχή αποτελέσματα μάθησης: μέσα από την εργασία τους στο project οι μαθητές όχι μόνο έμαθαν να χρησιμοποιούν, σώματα κειμένων, συμφραστικούς πίνακες, επεξεργασία δεδομένων αξιολόγησης με πρόγραμμα SPSS, WebQuest 2.0 αλλά επιπλέον, ανέπτυξαν ταχύτατα τις γλωσσικές τους δεξιότητες αφού, για πρώτη φορά στη ζωή τους, συνδύασαν γνώσεις τους της αγγλικής γλώσσας με αυτές της ελληνικής, πράγμα που τους φάνηκε εντυπωσιακά γόνιμο. Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό ότι έμαθαν όλοι τους, και χωρίς καμμία ιδιαίτερη παρότρυνση των καθηγητών, να δακτυλογραφούν πολυτονικό σύστημα! ένας βασικός στόχος του project ήταν να μάθουν οι μαθητές να διεκπεραιώνουν ένα ερευνητικό πρόγραμμα τοπικής ιστορίας και μάλιστα, μαθητές με καταγωγή από τη Βυτίνα Αρκαδίας, ερευνώντας την τοπική ιστορία της αρχαίας Σηστού διαμέσου των αιώνων, κατάπληκτοι ανακάλυψαν ότι ο Άγιος Τρύφωνας που είναι ο προστάτης του χωριού τους, μαρτύρησε στη Σηστό! 7.3 την παιδαγωγική αξία του έργου : Μέσα από τη συμμετοχή τους οι μαθητές κατανόησαν ότι στο σύγχρονο κόσμο της εκπαίδευσης οι δεξιότητες γραμματισμού, η συνεργατική μάθηση και οι ΤΠΕ τους επιτρέπουν να συμμετέχουν ισότιμα σε ένα παγκόσμιο χωριό γνώσης, σε εκπαιδευτικές κοινότητες από όλο τον κόσμο. Αυτό θα τους επιτρέψει να βλέπουν τον κόσμο με αυτοπεποίθηση

26 και να αισθάνονται σημαντικοί για το εκαπιδευτικό έργο. 7.4 η συμβολή στη λειτουργία της σχολικής τάξης: το πρόγραμμα δε βασίζεται σε ιδιαίτερες τεχνολογικές απαιτήσεις αλλά στη συνεργασία των ομάδων. Αυτή είναι η ευκολία εφαρμογής στο σχολείο και ταυτόχρονα η δυσκολία της, τουλάχιστον για το κλίμα που επικρατεί συνήθως στο Ελληνικό σχολείο. οι γονείς ενθουσιάστηκαν με το πρόγραμμα γιατί είδαν ότι τα παιδιά τους στο σπίτι δεν έπαιζαν στον Η/Υ τα συνήθη βιντεοπαιχνίδια αλλά τον χρησιμοποιούσαν για δημιουργικούς λόγους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μαθητές των άλλων Τμημάτων της Α Λυκείου του σχολείου μας εντυπωσιάστηκαν τόσο πολύ, και μαζί τους οι φιλόλογοί τους, ώστε ζήτησαν στο δεύτερο τετράμηνο να υλοποιήσουμε ένα νέο project με παρόμοιους στόχους και τη συμμετοχή όλων. Πράγματι, με τη συνεργασία οκτώ εκπαιδευτικών της Σχολικής Μονάδας, (φιλολόγων, φιλολόγων αγγλικής γλώσσας, καθηγητή πληροφορικής και εξωτερικών συνεργατών) βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη ένα μεγάλο project με θέμα τα Κερκυραϊκά του Θουκυδίδη, στο οποίο συμμετέχουν 123 μαθητές τεσσάρων Τμημάτων και οκτώ καθηγητές, με ορίζοντα υλοποίησης 2 μηνών.

27 8 Βιβλιογραφικές αναφορές Βιβλιογραφία Ελληνόφωνη Baynham Mike (2000) [1995], Πρακτικές Γραμματισμού, μτφρ. Μαρία Αραποπούλου, Αθήνα: Μεταίχμιο Δημόπουλος, Κ. (2007) Τεχνικές για την προώθηση της κριτικής κατανόησης, στο Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη Κριτικής Δημιουργικής σκέψης για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Αθήνα: Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Κυνηγός Χ., Ε. Τρούκη, Ν. Γιανούτσου. Μ. Φουντάνα, Τ. Αθανασίου (2004) Centre for Collaboration and Exchange (CCE): Ένα εργαλείο για την υποστήριξη κοινοτήτων δράσης, Πρακτικά 4 ου Πανελλήνιου Συνέδριου Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, τ. Β, Αθήνα Τσάφος Βασίλης (2004) Η Διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και Γλώσσας, Αθήνα: Μεταίχμιο Ξενόγλωσση Ahmad, K., Corbett, G., Rogers, M. and Sussex, R. (1985) Computers, Language Learning and Language Teaching, Cambridge University Press, ΜΑ Brownson, C. (1921) Xenophon. Xenophon in Seven Volumes, 1 and 2. Harvard University Press, Cambridge, MA; William Heinemann, Ltd., vol. 1:1918; vol. 2: 1921, London Dickinson, D. (2002), Sifting images of developmentally appropriate practice as seen through different lenses, Educational Researcher, 31(1) Fischman, G. (2001), Reflections about images: Visual Culture, and Educational Research, Educational Researcher 30 (8) Gardner, H. (1983). Frames of Mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books. Basic Books Paperback, [1993] Tenth Anniversary Edition with new introduction, Basic Books, New York Hamel, M. (2001) Annex 1: A CALL concept based on text linguistics and SLA research, in Free text:report on Pre-formatted Tutorials 1-3-4, UMIST, UK Kalantzis M., B. Cope (2005), Learning by Design, The Learner, Melbourne Kalantzis M., Bill Cope and Eugenia Arvanitis,(2010) Towards a Teaching Ecology for Diversity, P. Mata (coord.) Intercultural Education as a Project for Social Transformation. Linking theory and practice towards Equity and Social Justice, Malta Conference Proceedings, Sep. 2010, pp Kolb (1984), Experiential Learning: Experience As The Source Of Learning And Development, Prentice Hall, New Jersey, USA Nord, C. (1991) Text Analysis in Translation: Theory, Methodology and Didactic Application of a Model for Translation-Oriented Text Analysis, Rodopi, Amsterdam-Atlanta Stevens, V. (1992) Humanism and CALL:A coming of Age, in Pennington, M. and

28 Stevens V. (eds.) Computers in Applied Linguistics, Multilingual Matters, Clevedon, North Somerset Vygotsky, L. S Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Harvard University Press, Cambridge, MA Ιστοσελίδες (προσπελάστηκε την , στις 10πμ) (προσπελάστηκε στις , στις 11πμ) (προσπελάστηκε στις στις 11πμ)