ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Transcript

1 ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ «Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξη τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας..» ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΥΡΓΟΣ Φούσκης Κωνσταντίνος _ Αρχιτέκτων Μηχανικός Μακριδάκης Ιωσήφ _ Πολιτικός Μηχανικός Ξανθογεώργη Μάρα _ Αρχιτέκτων Μηχανικός Φλουρή Ελευθερία _ Τοπογράφος Μηχανικός Τριχάς Ιωάννης _ Πολιτικός Μηχανικός

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α: ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΜΕΡΟΣ Β: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΜΕΡΟΣ Γ: ΔΕΛΤΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΜΕΡΟΣ Δ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Ε: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

3

4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης τεε ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξη τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΥΡΓΟΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΤΟΠΟΣ - ΤΟΠΙΟ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Α. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο Πύργος είναι ένας οικισμός που ανήκει στο δήμο Αγίου Νικολάου στο νομό Λασιθίου. Έχει 131 κατοίκους σύμφωνα με τη τελευταία απογραφή. Χαρακτηρίζεται σαν ημιορεινός οικισμός με απόσταση από τη θάλασσα 1,5 χιλιόμετρο και τα όρια του είναι περίπου τ.μ. Γειτνιάζει με τους οικισμούς Καλό Χωριό (Αρνικού), Πρίνα και Ίστρον. Αναγνωρίστηκε σαν οικισμός το 1928 και εντάχθηκε στη κοινότητα Καλού Χωριού η οποία υφίστατο μέχρι και την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» όπου και συνενώθηκε με το Δήμο Αγίου Νικολάου το Λόγω της εγγύτητας και της κοινωνικής συσχέτισης με το Αρνικού, για τον προσδιορισμό του οικισμού χρησιμοποιείται συνήθως ο όρος Καλό Χωριό. Ο οικισμός βρίσκεται σε χαμηλό σχετικά υψόμετρο, 30μ από τη στάθμη της θάλασσας. Η δόμησή του ξεκινάει από τη μικρή σε πλάτος κοιλάδα την οποία διατρέχουν ρέματα. Λόγω της τοποθεσίας του οικισμού, υπάρχει πληθώρα ορειβατικών διαδρομών στους γύρω λόφους της

5 Ομάδα εργασίας: 08 _ περιοχής καθώς και καθαρές παραλίες, βραβευμένες με Γαλάζια Σημαία. Επίσης η περιοχή φημίζεται για την εύφορη γη της, στην οποία παράγονται εσπεριδοειδή, λάδι, κρασί και κηπευτικά είδη. Αξίζει να αναδειχθεί, για το φυσικό του κάλλος, το υποθαλάσσιο σπήλαιο με τους σταλαχτίτες που βρίσκεται στο Βούλισμα Καλού Χωριού καθώς επίσης και ο ποταμός της περιοχής (αναφέρεται ως Καλός Ποταμός). Στην ευρύτερη περιοχή του Πύργου βρίσκονται τα ερείπια αρχαίου ναού ελληνιστικών ή ρωμαϊκών χρόνων καθώς επίσης και αξιόλογο δίκτυο και εγκαταστάσεις υδρόμυλων. Οι εγκαταστάσεις και το δίκτυο των υδρόμυλων του Καλού Χωριού έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία στο Φ.Ε.Κ 840/1998. Περιλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις του υδρόμυλου «Στα Μάρμαρα», οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός του υδρόμυλου «του Αρχάυλη» στη θέση «Τσούδα», τα υπολείμματα υδαταγωγών στη θέση «Νικολάκη» και τα ερείπια των αγωγών του μύλου στην Αγία Βαρβάρα. Β. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ Πιστεύεται ότι ο Πύργος ως οικισμός χτίστηκε πάνω στη θέση της ρωμαϊκής πόλης «Ιστρώνας» που άκμασε για πολλούς αιώνες ως τα χρόνια της κατάκτησης της Κρήτης από τους Σαρακηνούς (823μ.Χ.). Ο περίφημος ναός των Ιστρωνίων με τους κίονες ρυθμού Εφέσου Μικράς Ασίας που κείτονται ακόμη κατά γης στη θέση του ναού, (θέση "Μαρμάρω"), είναι δείγμα των καταστροφών και δεν έχει ανασκαφθεί αρχαιολογικά. Η Ιστρώνα ακμάζει δίπλα από μια πλούσια πηγή νερού, όπως αναφέρει ο Χριστόφορος Μπουοντελμόντι, πράγμα το οποίο κάνει τη γη εύφορη και ιδανική για κατοίκηση. Στα Βενετικά χρόνια ολόκληρη η κοιλάδα ξεχερσώθηκε και ήταν έρημη ως τα μ.x. Αργότερα φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα και η περιοχή γέμισε με νερόμυλους. Ο Μπουοντελμόντι αναφέρει χαρακτηριστικά: «τη βρήκα σχεδόν χωρίς κατοίκους τον Ιούνιο του 1415, είδα μόνο "ερείπια, χόρτα και θάμνους" και μια πηγή νερού να βγαίνει μέσα από μια σπηλιά και να γυρίζει 4 νερόμυλους» (έτος 1415 μ.χ.). Ο οικισμός ονομαζόταν "Ιστρώνας" ως τα χρόνια που γίνεται έδρα του πρώτου Βενετού άρχοντα. Με τη δημιουργία του διοικητηρίου του αλλάζει στα επόμενα χρόνια ονομασία και συναντάται πια ως «Πύργος». Η ονομασία παρά ταύτα διατηρείται στην περιοχή και πιθανότατα μετατίθεται στο νέο οικισμό (Αρνικού/Καλό Χωριό) που οι ίδιοι οι Βενετοί δημιουργούν για τις ανάγκες της αγροτικής καλλιέργειας του κάμπου της Ιστρώνας. Δυο ή τρεις οικογένειες που πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή γύρω στα 1500 μ.χ. αύξησαν τον πληθυσμό του οικισμού και σε λίγα χρόνια, παρά τους απανωτούς θανάτους από ελονοσία, ρίζωσαν στο χώρο του σημερινού Πύργου, πρώτα ως «Ιστρώνα», έπειτα ως «Πύργος», έπειτα ως «Ίστρωνας» και τελικά ως «Πύργος». Ο Πύργος αναγνωρίστηκε σαν οικισμός το 1928 όπου και προσαρτήθηκε στον οικισμό Καλό Χωριό και αναφέρεται στην τότε απογραφή με 163 κατοίκους. Επόμενες απογραφές αναφέρουν: 190 κατοίκους το 1940, 226 κατοίκους το 1951, 219 κατοίκους το 1961, 161 κατοίκους το 1971 και 167 κατοίκους το ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 2

6 Ομάδα εργασίας: 08 _ Οι διοικητικές μεταβολές σύμφωνα με την εφημερίδα της κυβερνήσεως από το 1925 έως σήμερα είναι οι εξής: ΦΕΚ - 16/05/1928 Αναγνώριση του οικισμού Πύργος και προσάρτησή του στην Κοινότητα. ΦΕΚ - 16/10/1940 Ο οικισμός Μονή Φανερωμένης αποσπάται από την Κοινότητα Κεντρίου και προσαρτάται στην Κοινότητα. ΦΕΚ - 19/03/1961 Ο οικισμός Μονή Φανερωμένης αποσπάται από την Κοινότητα και προσαρτάται στην Κοινότητα Κεντρίου. ΦΕΚ - 14/03/1971 Αναγνώριση του οικισμού Ίστρον και προσάρτησή του στην Κοινότητα. ΦΕΚ - 17/03/1991 Αναγνώριση του οικισμού Φορτί και προσάρτησή του στην Κοινότητα. ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Η Κοινότητα καταργείται και συνενώνεται με το Δήμο Αγίου Νικολάου. Ο οικισμός του Πύργου μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει σε μια ευρύτερη περιοχή, μαζί με άλλους οικισμούς, η οποία έχει κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξή της. Μέχρι και το τέλος του 19 ου αιώνα ο οικισμός δεν απογράφονταν ως ξεχωριστός οικισμός αλλά ως μια ευρύτερη περιοχή μέσα στην οποία εντάσσονταν οι οικισμοί Αρνικού, Πύργος, Ίστρον και Φορτί. Στις μέρες μας ως Καλό Χωριό νοείται αυτή η ευρύτερη περιοχή με τους τέσσερις οικισμούς. Αυτοί οι οικισμοί λόγω της κοντινής τους απόστασης διαμορφώθηκαν, αναπτύχθηκαν και επηρεάσθηκαν από τους ίδιους κοινωνικοπολιτικούς, οικονομικούς και φυσικούς παράγοντες με αποτέλεσμα σήμερα ολόκληρη η περιοχή να θεωρείται ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά. Γ. ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ - ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΕΙΣ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Η σύνδεση του οικισμού με το οδικό δίκτυο χαρακτηρίζεται αρκετά καλή αφού απέχει μόλις 500 μ. από την εθνική οδό του βόρειου τμήματος της Κρήτης. Παράλληλα, υπάρχει σύνδεση με τα γύρω χωριά με ασφαλτοστρωμένες οδούς επαρχιακού δικτύου. Επίσης υπάρχει πρόσβαση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς που θεωρείται αρκετά καλή με καθημερινά και συχνά δρομολόγια στη διάρκεια της μέρας, λεωφορείων ΚΤΕΛ που εξυπηρετούν μέσω της γραμμής Άγιος Νικόλαος - Ιεράπετρα και Άγιος Νικόλαος - Σητεία ενώ υπάρχει και αποκλειστική γραμμή Άγιος Νικόλαος - Ίστρον. Ακτοπλοϊκή και εναέρια σύνδεση δεν υπάρχει σε μικρή απόσταση. Συγκεκριμένα τα κοντινότερα λιμάνια βρίσκονται στον Άγιο Νικόλαο και στη Σητεία ενώ αεροδρόμια υπάρχουν στο Ηράκλειο και στη Σητεία. Τέλος, στο στάδιο της κατασκευής βρίσκεται κομμάτι του Β.Ο.Α.Κ. πολύ κοντά στον οικισμό, πιθανότατα σε μικρότερη απόσταση από το υπάρχον εθνικό δίκτυο, κάτι που θα αναβαθμίσει την ποιότητα οδικής σύνδεσης ακόμα περισσότερο. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 3

7 Ομάδα εργασίας: 08 _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Α. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ - Η ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ - ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΑΝΤΟΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Οι κάτοικοι του οικισμού σήμερα απασχολούνται κυρίως με τη τουριστική βιομηχανία. Ενδεικτική είναι η ύπαρξη μεγάλων τουριστικών μονάδων στη περιοχή (Istro bay, Mistral, Ελπίδα, Grand Melia). Σημαντικό είναι το γεγονός ότι μεγάλα τουριστικά κέντρα όπως ο Άγιος Νικόλαος και η Ελούντα είναι σε μικρή σχετικά απόσταση για τα σημερινά δεδομένα και έτσι οι κάτοικοι αναζητούν εργασία και σε αυτά. Αναφορές γίνονται για ενασχόληση και στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με τη μορφή παροχής υπηρεσιών, μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού κάτι που δείχνει τη μετατροπή του από αγροτικό σε αστικό, αποτέλεσμα της ανάπτυξης των μέσων μεταφοράς και της σύνδεσης με άλλα αστικά κέντρα. Παρόλο που οι κάτοικοι αναφέρουν σαν κύριες ασχολίες τις προαναφερθέντες, δε παύουν να έχουν σαν δευτερεύουσα δραστηριότητα την αγροτική ενασχόληση. Η παραγωγή αυτή, μπορεί να συνεισφέρει σε ποσοστό μέχρι και 50% των συνολικών εσόδων του πληθυσμού. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι τυχαίο, καθώς ο πληθυσμός από την αρχή της ύπαρξης του οικισμού μέχρι την αρχή της τουριστικής επανάστασης στην Ελλάδα δηλαδή τη δεκαετία του `80 ήταν κατά κύριο λόγο αγροτικός. Συγκεκριμένα είχαν μεγάλη ποικιλία παραγόμενων προϊόντων και η απορρόφησή τους γίνονταν από τη κοντινή αγορά του Αγίου Νικολάου. Η περιοχή εξάλλου βοηθούσε τη δραστηριότητα αυτή καθώς θεωρείται ιδιαίτερα εύφορη, με σωστή μορφολογία για καλλιέργειες, ύπαρξη ρέματος και φυσικών πηγών. Στο παρελθόν πρέπει να αναφερθεί και η ύπαρξη ενός επαγγέλματος στην περιοχή, που τώρα πλέον έχει εκλείψει. Σύμφωνα με μαρτυρίες, υπήρχαν αρκετοί ρητινοσυλλέκτες, οπότε η παραγωγή ρητίνης αποτελούσε μέρος της ήδη ποικίλης παραγωγής του Πύργου. Πέραν της αγροτικής παραγωγής και της ενασχόλησης με τον τουρισμό δεν υπάρχουν άλλες δραστηριότητες στον οικισμό. Παλαιότερα υπήρχαν παντοπωλεία, τσαγκάρηδες και αρκετά καφενεία που τώρα πια δεν υφίστανται και χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα τα μόνα καταστήματα είναι ένα παντοπωλείο και ένα καφενείο που υπολειτουργούν. Το τοπικό κέντρο της περιοχής είναι ο Άγιος Νικόλαος, στον οποίο ανήκει διοικητικά ο Πύργος, και απέχει μόλις 9 χιλιόμετρα (οδικά) από την είσοδο του οικισμού. Ο Άγιος Νικόλαος που είναι και η πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου συγκεντρώνει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς, εμπορικά κέντρα, παροχές υπηρεσιών, ιατρεία, σχολεία και καλύπτει κάθε είδους ανάγκη των κατοίκων της περιοχής και των γύρω περιοχών όπως είναι ο Πύργος. Έτσι ο οικισμός με το τοπικό κέντρο έχουν σχέση αλληλεξάρτησης, αφού ο Πύργος παρέχει στο τοπικό κέντρο αγροτικά προϊόντα ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 4

8 Ομάδα εργασίας: 08 _ και έναν φυσικό πλούτο ιδανικό για εξορμήσεις στα καταπράσινα μονοπάτια των γύρω λόφων καθώς επίσης και καθαρές παραλίες, που βρίσκονται κοντά στον οικισμό. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής αναζητούν εργασία στο τοπικό κέντρο διότι εκεί υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση. Έτσι οι κάτοικοι του Πύργου μετακινούνται καθημερινά στο μεγάλο αστικό κέντρο για την εργασία τους στον δημόσιο αλλά και ιδιωτικό τομέα. Η ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς τα τελευταία χρόνια (καθημερινά και συχνά δρομολόγια) καθώς και η κοντινή απόσταση του οικισμού με τον κύριο οδικό άξονα (εθνική οδός) βοηθάει πολύ τις μετακινήσεις των κατοίκων γεγονός που βοηθάει στην αμοιβαία αλληλεπίδραση των δυο οικισμών. Οι μοναδικές παραδοσιακές δραστηριότητες που γίνονται ακόμα και σήμερα είναι η παραγωγή ρακής στα ειδικά ρακοκάζανα που διαθέτει η περιοχή καθώς επίσης και η παραγωγή κρασιού κάθε χρόνο στα ειδικά πατητήρια που διαθέτουν πολλά σπίτια. Σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχαν αρκετοί ρητινοσυλλέκτες, οπότε η παραγωγή ρετσινιού αποτελούσε μέρος της ήδη ποικίλης παραγωγής του Πύργου. Παλαιότερα υπήρχαν παντοπωλεία, υφαντουργοί, τσαγκάρηδες και αρκετά καφενεία που τώρα πια δεν υφίστανται και χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα τα μόνα καταστήματα είναι ένα παντοπωλείο και ένα καφενείο που υπολειτουργούν. Β. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης χορηγούνται επιδοτήσεις στους παραγωγούς ελαιόλαδου, επιτραπέζιων ελιών, σταφυλιών καθώς και στους κτηνοτρόφους ως στρεµµατική ενίσχυση σε ετήσια βάση, καθώς και σε ορισμένους τύπους γεωργίας και ιδίως πιστοποιημένες καλλιέργειες. Ως πιστοποιημένες καλλιέργειες νοούνται οι βιολογικές καλλιέργειες ελιάς, οι ελαιοκαλλιέργειες ολοκληρωμένης διαχείρισης και οι καλλιέργειες ελιάς σε οριοθετημένες περιοχές Προστατευόμενης Ονοµασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) τα προϊόντα των οποίων προορίζονται για παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ ή ΠΓΕ. Η εν λόγω πρόσθετη ενίσχυση καταβάλλεται µε σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων, την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος. Τα χρήματα των επιδοτήσεων προέρχονται από τις ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αρμόδιοι οργανισμοί που ασχολούνται με τις επιδοτήσεις αυτές είναι ο ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και οι Ενώσεις των Αγροτικών Συνεταιρισμών. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 5

9 Ομάδα εργασίας: 08 _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ Α. ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Οι γειτονικοί οικισμοί του Πύργου είναι το Καλό χωριό, το Ίστρον και το Φορτί. Η σύνδεση του οικισμού με τους γειτονικούς είναι αρκετά καλή λόγω των ασφαλτοστρωμένων οδών του επαρχιακού δικτύου. Παρ όλο που δεν υφίσταται η σύνδεση τους με μέσα μαζικής μεταφοράς οι κάτοικοι μετακινούνται ή με ΙΧ ή με τα πόδια, λόγω της κοντινής τους απόστασης. Οι κάτοικοι του Πύργου καλύπτουν τις καθημερινές τους πρώτες ανάγκες (μικροαγορές, αγροτικό ιατρείο, φαρμακείο) από τον οικισμό του Καλού Χωριού και του Ίστρον και τις υπόλοιπες ανάγκες από το τοπικό κέντρο. Επίσης, η έλλειψη σχολικών και ιατρικών εγκαταστάσεων στον Πύργο αναγκάζει τους κατοίκους να μετακινούνται καθημερινά προς το Καλό χωριό (δημοτικό, γυμνάσιο, αγροτικό ιατρικό παράρτημα) ή τον Άγιο Νικόλαο (λύκειο, νοσοκομείο). Επιπλέον, οι κάτοικοι των οικισμών αυτών έχουν καθημερινές επαφές μεταξύ τους λόγω των αγροτικών τους ενασχολήσεων (χωράφια στις γύρω περιοχές). Εντός των ορίων του οικισμού υπάρχει ο Τ.Ο.Ε.Β (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων), όπου οι αγρότες μπορούν να πληρώνουν το νερό για το πότισμα των χωραφιών. Επίσης, εκτός των ορίων αυτού και κατά μήκος της εθνικής οδού Αγίου Νικολάου - Σητείας υπάρχουν αυτόματα μηχανήματα ανάληψης χρημάτων, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια, καφετέριες καθώς και φαρμακείο, τα οποία εξυπηρετούν τους κατοίκους του Πύργου και των γύρω οικισμών. Τέλος, έχει εγκατασταθεί δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης με φρεάτια που καταλήγουν σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας 1 ου βαθμού. Επίσης υπάρχει ρευματοδότηση και τηλεφωνικό δίκτυο. Β. ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Γενικά, ο οικισμός του Πύργου αναπτύσσεται κατά μήκος των κύριων τοπικών αξόνων. Επάνω στους άξονες αυτούς αρθρώνονται τα σπίτια κατά γειτονιές. Στις γειτονιές αυτές παρατηρείται έντονη δόμηση ενώ δε λείπουν και τα μεμονωμένα κτίσματα γύρω από τον πυκνό πολεοδομικό ιστό. Στην πραγματικότητα κάθε γειτονιά δημιουργήθηκε από τους απογόνους μιας οικογένειας, η οποία έκτιζε κοντά στο πατρογονικό σπίτι. Ο ημιορεινός χαρακτήρας της περιοχής συνετέλεσε, ώστε να μην απαιτηθεί κάποια ιδιαίτερη μέριμνα για την ασφάλεια του οικισμού (τείχη), η οποία να ανιχνεύεται στην πολεοδομική του οργάνωση. Αυτό παρατηρείται στους περισσότερους οικισμούς της Κρήτης κατά τους οποίους οι εξωτερικοί τοίχοι των κατοικιών λειτουργούσαν και ως οχύρωση για τον ίδιο τον οικισμό (όριο). Έτσι στον Πύργο υπάρχουν συμπαγή οικοδομικά τετράγωνα και ακολουθούν πιστά τη ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 6

10 Ομάδα εργασίας: 08 _ διαμόρφωση και τις φυσικές κλίσεις του εδάφους, προσαρμοσμένα απόλυτα στον περιβάλλοντα χώρο τους. Η ιδιότητα αυτή προσδίδει στον οικισμό μια ιδιαίτερη ταυτότητα. Οι κύριοι οδικοί άξονες, που πρόσφατα πλακοστρώθηκαν, δεν έχουν μεγάλο πλάτος και τα στενά σοκάκια - καλντερίμια στις γειτονιές είναι απλές δίοδοι διαμορφωμένες από τα ακανόνιστα οικοδομικά τετράγωνα. Γ. ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟΥ Η δόμηση στον οικισμό δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο πολεοδομικό σχέδιο, φαινόμενο της τυχαίας επέκτασης του οικισμού και της μορφολογίας του εδάφους που δυσκόλευε μία ορθολογική τοποθέτηση των κτισμάτων. Ο οικισμός χρονολογικά επεκτάθηκε προς μεγαλύτερα υψόμετρα γεγονός που βοηθούσε την εποπτεία των καλλιεργειών στη πεδιάδα. Σαν αποτέλεσμα αυτού σήμερα συναντώνται στενά σοκάκια που επιτρέπουν μόνο τη κυκλοφορία πεζών ενώ ελάχιστα από αυτά επιτρέπουν την διέλευση οχήματος, αλλά με δυσκολία. Η ποιότητα του οδοστρώματος θεωρείται καλή καθώς πρόσφατα λιθοστρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος του χωριού. Δεν υπάρχουν δημόσια κτήρια και ο δημόσιος χώρος είναι περιορισμένος λόγω της έλλειψης κενών μέσα στον πυκνό πολεοδομικό ιστό. Εξαίρεση αποτελεί μια μικρών διαστάσεων πλατεία που δημιουργήθηκε πρόσφατα (λόγω καθαίρεσης παλαιού κτίσματος) δίπλα από τη μοναδική εκκλησία του Πύργου (Παναγία). Στην είσοδο νότια του οικισμού έχει διαμορφωθεί ένα μικρό πάρκο με μνημείο (Πάρκο της Ειρήνης), ενώ ανατολικά, στη θέση που βρίσκεται η πηγή, υπάρχει μεγάλος ελεύθερος χώρος που αξίζει να διαμορφωθεί κατάλληλα προκειμένου να εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων. Σε κοντινή απόσταση, στη θέση Μαρμάρω, βρίσκεται σε κακή κατάσταση ένας νερόμυλος (διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με την ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΠ/32825/1295 του ΦΕΚ 840Β/ ) και δίπλα σε αυτόν αρχαίος πλάτανος μεγάλων διαστάσεων. Ο οικισμός έχει έντονο φυσικό ανάγλυφο και λόγω της παλιάς ανοικοδόμησης των κτισμάτων δεν έχει τακτοποιημένο πολεοδομικό ιστό. Έτσι υπάρχουν στενά δρομάκια και απότομες στροφές με αποτέλεσμα η κυκλοφορία σε κάποια σημεία στο εσωτερικό του οικισμού να είναι υπερβολικά δύσκολη, αφενός για τους πεζούς, οι οποίοι καθημερινά μετακινούνται στους δρόμους με έντονες κλίσεις (ανηφόρες, κατηφόρες) χωρίς την ύπαρξη πεζοδρομίων και τη κατάλληλη διαμόρφωση τους, και αφετέρου για τα αμάξια και τα φορτηγά, τα οποία δυσκολεύονται ιδιαίτερα στις έντονες στροφές χωρίς ορατότητα. Πιο συγκεκριμένα, τα φορτηγά είναι δύσκολο να περάσουν μέσα από τον οικισμό λόγω του μικρού πλάτους των δρόμων, ενώ σε άλλα σημεία δε δύναται να στρίψουν καθώς οι εξώστες των κτισμάτων εξέχουν πολύ πάνω από το δρόμο. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 7

11 Ομάδα εργασίας: 08 _ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ - ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΔΙΟΠΡΟΣΩΠΙΑ Η μορφολογία των κατοικιών του οικισμού υπακούει στις γενικές αρχές που διέπουν την αρχιτεκτονική των ορεινών περιοχών της Κρήτης. Τα περισσότερα είναι μικρά σε μέγεθος, ένας απλός πέτρινος όγκος με καθαρές γραμμές, κλειστός από παντού και τα ανοίγματα είναι τα ελάχιστα δυνατά. Οι κλιματολογικές συνθήκες επιτρέπουν την άμεση επικοινωνία εσωτερικού εξωτερικού χωρίς την παρεμβολή μεταβατικών ημιυπαίθριων χώρων, που άλλωστε στην Κρήτη δεν απαντούν συχνά καθώς χαρακτηρίζουν περισσότερο τα μεγάλα υψόμετρα. Το χαμηλό, σκοτεινό εσωτερικό του σπιτιού το διακρίνει απόλυτη κατασκευαστική και λειτουργική λιτότητα. Οι απλές μορφές εκφράζουν τη δύσκολη ζωή και την ανέχεια των κατοίκων του οικισμού ενώ τα υλικά που χρησιμοποιούνται, χωρίς κάποια ιδιαίτερη τεχνοτροπία, είναι τοπικά. Η κάτοψη αρθρώνεται χωρίς περίπλοκες και πρωτότυπες λύσεις, με κύριο στόχο να καλύψει τις λειτουργικές ανάγκες που δημιουργούν οι ασχολίες των κατοίκων. Ο ρόλος της κτηνοτροφίας εκφράζεται με την άμεση σχέση των χώρων διαμονής των ζώων (στάβλοι) με εκείνους της διαβίωσης των ανθρώπων και η ποικιλία των γεωργικών ασχολιών με τη μεγάλη έκταση των αποθηκευτικών χώρων, συχνά μεγαλύτερη από εκείνη του σπιτιού. Παρατηρείται έντονη αλληλοεπικάλυψη των παραπάνω λειτουργιών στο ισόγειο με εκείνες της καθημερινής ζωής, η οποία διατυπώνεται στις μικτές ως επί το πλείστον χρήσεις των χώρων. Στον όροφο παρατηρούνται μόνο δωμάτια ύπνου. Η σημερινή κατάσταση των κτηρίων ποικίλει καθότι έχουν γίνει πολλές αναπαλαιώσεις σε κτίσματα τα οποία κατοικούνται κυρίως από αλλοδαπούς. Οι αναπαλαιώσεις, δεν ακολουθούν κάποιο συγκεκριμένο τύπο αρχιτεκτονικής κάτι που αποτρέπει να τους δοθεί κάποιος γενικός προσδιορισμός ενώ δημιουργεί μία αίσθηση ποικιλομορφίας. Τα δομικά υλικά που χρησιμοποιούνται είναι πέτρα, ξύλο και οπλισμένο σκυρόδεμα. Οι περισσότερες κατοικίες είναι κατασκευασμένες αρχικά από πέτρα και μεταγενέστερα έχουν γίνει παρεμβάσεις από τσιμέντο και προσθήκες δωματίων ή ορόφων. Έτσι, μέχρι την εμφάνιση του οπλισμένου σκυροδέματος υπήρχαν κυρίως ισόγειες κατοικίες. Στα πετρόκτιστα κτήρια όπου δεν έχουν γίνει κάποιες μετέπειτα παρεμβάσεις συναντώνται ξύλινα κουφώματα ενώ σε αυτά από τσιμέντο γίνεται χρήση μετάλλου. Λόγω της εγκατάλειψης τα περισσότερα κτίσματα είναι σε κακή κατάσταση με φθορές που τα καθιστούν ακατάλληλα για κατοίκηση. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 8

12 Ομάδα εργασίας: 08 _ Ένας γενικός χαρακτηρισμός θα μπορούσε να δοθεί ως προς τις διαστάσεις και τον αριθμό πατωμάτων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κτηρίων αναφέρεται σε διώροφες κατοικίες μικρών διαστάσεων. Τα περισσότερα κτίσματα στεγάζονται με δώμα εκτός από ένα μικρό ποσοστό κτηρίων με μονόριχτες στέγες. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 9

13 Ομάδα εργασίας: 08 _ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αρακαδάκη Μ., Νοφαλιάς Μεραμπέλου: Συμβολή στην αρχιτεκτονική των ορεινών οικισμών της Κρήτης, Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης, Χανιά Βασιλειάδης Δ., Το Κρητικό Σπίτι: αυτό το καταφύγιο κι αυτό το ορμητήριο, Στοιχειοθεσία: Φωτρόν Α.Ε., Αθήνα 1976 Rapoport A., Ανώνυμη Αρχιτεκτονική και Πολιτιστικοί Παράγοντες, μετάφραση Φιλιππίδης Δ., Αρχιτεκτονικά Θέματα, Αθήνα 1976 Γεροντής Μ., Τα Τοπωνύμια της Περιοχής μας: ερμηνευτική και ιστορική προσέγγιση, περ. Ιστρώνα, Πολιτιστική έκδοση του Λαογραφικού και Ιστορικού Συλλόγου Καλού Χωριού, Τεύχος 40, 2000, σελ Γεροντής Μ., Υποθαλάσσιο Σπήλαιο με Χιλιάδες Σταλαχτίτες στο «Βούλισμα» Καλού Χωριού, περ. Ιστρώνα, Πολιτιστική έκδοση του Λαογραφικού και Ιστορικού Συλλόγου Καλού Χωριού, Τεύχος 40, 2000, σελ. 5 Σπανάκης Στ., Πόλεις και Χωριά της Κρήτης στο Πέρασμα των Αιώνων, Γραφικές Τέχνες γ. Δετοράκης, 1991, σελ. 319, 342 ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 10

14 Ομάδα εργασίας: 08 _ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ _ ΠΥΡΓΟΣ 11

15

16 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Όνομα οικισμού: Πύργος Η ονομασία του οικισμού αυτού προέρχεται από τον ισχυρό Πύργο που έχτισαν οι Βενετοί, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του δόγη (ηγέτη) της περιοχής. Ο διώροφος πύργος σωζόταν μέχρι και το Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων, το κτήριο του Πύργου των Βενετών τοποθετείται σήμερα στις ιδιοκτησίες των κρουστιανών Τζαβίλιδων ή στη θέση της Παλαιάς Φάμπρικας Καβουσανοκωστή. Α) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οικισμός : Ορεινός Ημιορεινός Πεδινός Παράλιος Φυσικό περιβάλλον ιδιαιτερότητες: Υπάρχουν στην περιοχή ιδιαίτερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που αξίζει να αναδειχθούν; (πχ. Οροπέδιο, σπήλαιο, φαράγγι, κλπ) Αναφέρατε : Υποθαλάσσιο σπήλαιο με χιλιάδες σταλαχτίτες στο Βούλισμα Καλού Χωριού. Ποταμός (αναφέρεται ως Καλός Ποταμός). Η περιοχή είναι εύφορη διότι μετά το 1950 έγιναν αντιπλημμυρικά έργα και αποξηράνθηκαν όλα τα έλη της περιοχής. Πληθώρα ορειβατικών διαδρομών στα γύρω βουνά της περιοχής. Οι βραβευμένες με Γαλάζια Σημαία και άρτια οργανωμένες ακρογιαλιές, γεμάτες καθαρή άμμο. Υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας για την περιοχή; Αν όχι θεωρείται ότι χρειάζεται να προταθεί κάτι τέτοιο; Αναφέρατε : Στο Φ.Ε.Κ 840/1998 χαρακτηρίζονται οι εγκαταστάσεις και το δίκτυο των υδρόμυλων του Καλού Χωριού ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Πρόκειται για βιοτεχνικά κτήρια της πρώιμης Ενετοκρατίας. Περιλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις του υδρόμυλου «Στα Μάρμαρα», οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός του υδρόμυλου «του Αρχάυλη» στη θέση «Τσούδα», τα υπολείμματα υδαταγωγών στη θέση «Νικολάκη» και τα ερείπια των αγωγών του μύλου στην Αγία Βαρβάρα. 1

17 Επίσης είναι αναγκαίο να προταθεί ένα πλαίσιο προστασίας τόσο των ακτών από την μόλυνση των ξενοδοχειακών μονάδων όσο και του φυσικού πλούτου της περιοχής (πανίδα, χλωρίδα) από καταστροφές όπως οι φωτιές (αντιπυρικές ζώνες ασφαλείας). Επιπλέον θεωρείται αναγκαία η δημιουργία ενός πλαισίου προστασίας και ανάδειξης του υποθαλάσσιου σπηλαίου στο Βούλισμα. Αναφέρεται κάποιο από τα στοιχεία του τόπου που θεωρείται ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τη φυσιογνωμία του. 1) Μεμονωμένο κτίσμα ή μνημείο Ερείπια αρχαιοελληνικού ναού κοντά στον οικισμό του Πύργου Δίκτυο και οι εγκαταστάσεις των υδρόμυλων 2) Παραγόμενο προϊόν Εσπεριδοειδή(πορτοκάλια) Λάδι Κρασί, Ρακί Κηπευτικά 3) Παραγωγική δραστηριότητα Κτηνοτροφία, Γεωργία Τουρισμός(ξενοδοχεία, εστιατόρια) 4) Τοπική γιορτή ή πανηγύρι 27 Ιουλίου κάθε χρόνο εδώ και 150 χρόνια γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι της περιοχής προς τιμήν του Άγιου Παντελεήμονα. 29 και 30 Ιουλίου γίνεται το πανηγύρι του Αγίου Σίλα. 4 Δεκεμβρίου γίνεται ο εορτασμός στο μικρό εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας 500 μέτρα από τη γέφυρα του Χρυσού. Αναφέρεται την ιστορία της περιοχής. Η ιστορία της περιοχής είναι εμφανή με την παρουσία οικισμών στον ευρύτερο χώρο από την νεολιθική περίοδο και τα Μινωικά χρόνια. Η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Edith Hall στα ανέσκαψε στο λόφο του Βροκάστρου άγνωστης ονομασίας μικρό αλλά σημαντικό μεσομινωικό οικισμό. Επίσης κοντά στον οικισμό του Πύργου βρίσκονται τα ερείπια ενός αρχαιοελληνικού ναού. Η περιοχή κατοικείται από τα αρχαϊκά χρόνια (6 ος π.χ. αιώνας). Στα Ρωμαϊκά χρόνια μέχρι τον 9 ο αιώνα μ.χ. η περιοχή αποτελούσε τον μοναδικό κύριο οικισμό του χώρου. Στα Βενετικά χρόνια ολόκληρη η κοιλάδα ξεχερσώθηκε και ήταν έρημη ως τα μ.x. Αργότερα φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα και η περιοχή γέμισε με νερόμυλους. Από τα φαίνεται να κατοικείται ο νέος οικισμός «Αρνικού». Έπειτα η περιοχή ήταν υπό την κατοχή των Αιγυπτίων τα έτη 1830 έως Στην απογραφή που έγινε το 1834, το Καλό Χωριό είχε 10 χριστιανικές οικογένειες και 4 μωαμεθανικές. Το 1881 το Καλό Χωριό ανήκει στο Δήμο Κριτσάς. Το 1920 είναι έδρα αγροτικού Δήμου και το1928 γίνεται έδρα κοινότητας. Ανήκε στο Δήμο Κριτσάς ως το Το Καλό Χωριό αναγνωρίστηκε σαν αυτοκέφαλη Κοινότητα το 1925 και στην απογραφή του 1991 την αποτελούσαν οι οικισμοί: Καλό Χωριό, Ίστρον, Πύργος, και Φορτί. Στα νεότερα χρόνια ξεκίνησε η αγροτική και τουριστική του ανάπτυξη. 2

18 Δημογραφική εξέλιξη (αναφορά στις 5 τελευταίες απογραφές). Αναφέρατε : Απογραφή 1961: 219 κάτοικοι Απογραφή 1971: 161 κάτοικοι Απογραφή 1981: 167 κάτοικοι Απογραφή 1991: Έλλειψη στοιχείων Απογραφή 2001: 131 κάτοικοι Μπορεί ο οικισμός να θεωρηθεί ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξή του (π.χ. Χωριά του Οροπεδίου Λασιθίου). Αναφέρατε : Ο οικισμός του Πύργου μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει σε μια ευρύτερη περιοχή, μαζί με άλλους οικισμούς, η οποία έχει κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη της. Μέχρι και το τέλος του 19 ου αιώνα ο οικισμός δεν απογράφονταν ως ξεχωριστός οικισμός αλλά ως μια ευρύτερη περιοχή μέσα στην οποία εντάσσονταν οι οικισμοί Αρνικού, Πύργος, Ίστρον και Φορτί. Ο οικισμός του σημερινού Καλού Χωριού ονομάζονταν Αρνικού ενώ ως Καλό Χωριό νοούνταν η ευρύτερη περιοχή με τους τέσσερις αυτούς οικισμούς. Αυτοί οι τέσσερις οικισμοί λόγω της κοντινής τους απόστασης διαμορφώθηκαν, αναπτύχθηκαν και επηρεάσθηκαν από τους ίδιους κοινωνικοπολιτικούς, οικονομικούς και φυσικούς παράγοντες με αποτέλεσμα σήμερα ολόκληρη η περιοχή να θεωρείται ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά. Γ ) ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Ποιά είναι η σχέση του οικισμού με : To τοπικό κέντρο της περιοχής: Το τοπικό κέντρο της περιοχής είναι ο Άγιος Νικόλαος ο οποίος απέχει μόλις 9,3 χιλιόμετρα (οδικά) από την είσοδο του οικισμού και στον οποίο ανήκει διοικητικά ο Πύργος. Ο Άγιος Νικόλαος που είναι και η πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου συγκεντρώνει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς, εμπορικά κέντρα, παροχές υπηρεσιών, ιατρεία, σχολεία και καλύπτει κάθε είδους ανάγκη των κατοίκων της περιοχής και των γύρω περιοχών όπως είναι το Καλό Χωριό. Έτσι ο οικισμός με το τοπικό κέντρο έχουν σχέση αλληλεξάρτησης, αφού ο Πύργος παρέχει στο τοπικό κέντρο αγροτικά προϊόντα και έναν φυσικό πλούτο ιδανικό για εξορμήσεις στα καταπράσινα μονοπάτια των γύρω λόφων καθώς επίσης και καθαρές παραλίες, που βρίσκονται κοντά στον οικισμό. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής αναζητούν εργασία στο τοπικό κέντρο διότι εκεί υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση. Έτσι οι κάτοικοι (κυρίως νέοι) του Πύργου μετακινούνται καθημερινά στο μεγάλο αστικό κέντρο για την εργασία τους στον δημόσιο αλλά και ιδιωτικό τομέα. Η ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς τα τελευταία χρόνια(καθημερινά και συχνά δρομολόγια) καθώς και η κοντινή απόσταση του οικισμού με τον κύριο οδικό άξονα (εθνική οδός) βοηθάει πολύ τις μετακινήσεις των κατοίκων γεγονός που βοηθάει στην αμοιβαία αλληλεπίδραση των δυο οικισμών. 3

19 Τους γειτονικούς οικισμούς Οι γειτονικοί οικισμοί του Πύργου είναι το Καλό Χωριό, το Ίστρον και το Φορτί. Η σύνδεση του οικισμού με τους γειτονικούς είναι αρκετά καλή λόγω των ασφαλτοστρωμένων οδών του επαρχιακού δικτύου. Παρ όλο που δεν υφίσταται η σύνδεση τους με μέσα μαζικής μεταφοράς οι κάτοικοι μετακινούνται ή με Ι.Χ ή με τα πόδια, λόγω της κοντινής τους απόστασης. Οι κάτοικοι καλύπτουν τις καθημερινές τους πρώτες ανάγκες (μικροαγορές, αγροτικό ιατρείο, φαρμακείο) από τον οικισμό του Καλού Χωριού και του Ίστρον και τις υπόλοιπες ανάγκες από το τοπικό κέντρο. Οι κάτοικοι των οικισμών αυτών έχουν καθημερινές επαφές μεταξύ τους λόγω των αγροτικών τους ενασχολήσεων (χωράφια στις γύρω περιοχές). Ύπαρξη στον οικισμό διαφόρων εξυπηρετήσεων ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : υπάρχει στον οικισμό Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο ΥΓΕΙΑ : Υπάρχει στον οικισμό : Κέντρο Υγείας Φαρμακείο Υπάρχουν στον οικισμό άλλες εξυπηρετήσεις : (π. χ. παιδικός σταθμός, πολεοδομία, Κ. Ε. Π. τράπεζα κλπ.) Αναφέρατε : Υπάρχει ο Τ.Ο.Ε.Β (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων) όπου οι αγρότες μπορούν να πληρώνουν το νερό για το πότισμα των χωραφιών. Επίσης, κοντά στον οικισμό αλλά εκτός των ορίων αυτού και κατά μήκος της εθνικής οδού Αγίου Νικολάου - Σητείας υπάρχουν αυτόματα μηχανήματα ανάληψης χρημάτων, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια, καφετέριες καθώς και φαρμακείο, τα οποία εξυπηρετούν τους κατοίκους του Καλού Χωριού και των γύρω οικισμών. Θεωρείται ότι η περιοχή χρειάζεται καλύτερη οδική σύνδεση με το τοπικό κέντρο; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλες περιοχές; ΝΑΙ ΟΧΙ 4

20 Υπάρχει συγκοινωνία με άλλο τοπικό κέντρο; ΝΑΙ ΟΧΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ α) Προς το τοπικό κέντρο ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ β) Προς άλλες οικιστικές περιοχές ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ Δ) ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΣΤΟΥ Χτίζονται καινούργια κτίρια; ΝΑΙ ΟΧΙ Χτίζονται τουριστικές μονάδες; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Α) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Σε ποιο τομέα στηρίζεται η οικονομία της περιοχής; ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( γεωργία κτηνοτροφία αλιεία ) ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( βιομηχανία - βιοτεχνία) ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( υπηρεσίες και τουρισμός ) Έχει αλλάξει κάτι, στην πάροδο των χρόνων, σε σχέση με τους παραπάνω τομείς ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) Πριν την ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή, το κύριο εισόδημα των κατοίκων προερχόταν κυρίως από αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες (χωράφια, ζώα),βιοτεχνική δραστηριότητα (τσαγκάρηδες) καθώς και από οικοτεχνία (υφαντουργοί). Μετά την ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού τις τελευταίες δεκαετίες οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής δουλεύουν σε ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, ενοικίαση δωματίων και παροχή υπηρεσιών που αφορούν στον τουρισμό. Συνεπώς, το κύριο εισόδημά τους προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από τον τριτογενή τομέα ενώ ως δευτερεύουσα εργασία έχουν αυτήν της εκμετάλλευσης της γης για δική τους κυρίως κατανάλωση των προϊόντων και όχι για πώληση αυτών. 5

21 Υπάρχουν παραδοσιακές δραστηριότητες; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) Οι μοναδικές παραδοσιακές δραστηριότητες που γίνονται ακόμα και σήμερα είναι η παραγωγή ρακής στα ειδικά ρακοκάζανα που διαθέτει η περιοχή καθώς επίσης και η παραγωγή κρασιού κάθε χρόνο στα ειδικά πατητήρια που διαθέτουν πολλά σπίτια. Υπάρχει κάποιο επάγγελμα στην περιοχή που έχει σήμερα εκλείψει; Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχαν αρκετοί ρητινοσυλλέκτες, οπότε η παραγωγή ρετσινιού αποτελούσε μέρος της ήδη ποικίλης παραγωγής του Πύργου. Παλαιότερα υπήρχαν παντοπωλεία, τσαγκάρηδες και αρκετά καφενεία που τώρα πια δεν υφίστανται. Νέες απασχολήσεις στην περιοχή ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) Οι κάτοικοι στη σύγχρονη εποχή απασχολούνται κυρίως με τη τουριστική βιομηχανία. Αναφορές γίνονται για ενασχόληση και στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με τη μορφή παροχής υπηρεσιών, μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού κάτι που δείχνει τη μετατροπή του από αγροτικό σε αστικό, αποτέλεσμα της ανάπτυξης των μέσων μεταφοράς και της σύνδεσης με άλλα αστικά κέντρα. Παρόλο που οι κάτοικοι αναφέρουν σαν κύριες ασχολίες τις προαναφερόμενες, δε παύουν να έχουν σαν δεύτερη ασχολία την αγροτική παραγωγή. Γνωρίζετε αν έχουν δοθεί επιχορηγήσεις ή κάποια οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τοπικών προϊόντων ή για την ενίσχυση τοπικών «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων; Αν ναι, σε ποιές ; ( Αναφέρατε ) Από ποια πηγή χρηματοδότησης; ΝΑΙ ΟΧΙ Από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης χορηγούνται επιδοτήσεις στους παραγωγούς ελαιόλαδου, επιτραπέζιων ελιών, σταφυλιών καθώς και στους κτηνοτρόφους ως στρεµµατική ενίσχυση σε ετήσια βάση, καθώς και σε ορισμένους τύπους γεωργίας και ιδίως πιστοποιημένες καλλιέργειες. Ως πιστοποιημένες καλλιέργειες νοούνται οι βιολογικές καλλιέργειες ελιάς, οι ελαιοκαλλιέργειες ολοκληρωμένης διαχείρισης και οι καλλιέργειες ελιάς σε οριοθετημένες περιοχές Προστατευόµενης Ονοµασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόµενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) τα προϊόντα των οποίων προορίζονται για παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ ή ΠΓΕ. Η εν λόγω πρόσθετη ενίσχυση καταβάλλεται µε σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων, την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος. Τα χρήματα των επιδοτήσεων προέρχονται από τις ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αρμόδιοι οργανισμοί που ασχολούνται με τις επιδοτήσεις αυτές είναι ο ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και οι Ενώσεις των Αγροτικών Συνεταιρισμών. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Υπάρχουν προβλήματα σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων και των πεζών στην περιοχή σας. 6

22 Αν ναι, ποιά ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Ο οικισμός έχει έντονο φυσικό ανάγλυφο και λόγω της παλιάς ανοικοδόμησης των κτισμάτων δεν έχει τακτοποιημένο πολεοδομικό ιστό. Έτσι υπάρχουν στενά δρομάκια και έντονες στροφές με αποτέλεσμα η κυκλοφορία σε κάποια σημεία στο εσωτερικό του οικισμού να είναι υπερβολικά δύσκολη, αφενός για τους πεζούς, οι οποίοι καθημερινά μετακινούνται στους δρόμους με έντονες κλίσεις (ανηφόρες, κατηφόρες) χωρίς την ύπαρξη πεζοδρομίων και τη κατάλληλη διαμόρφωση τους, και αφετέρου για τα αμάξια και τα φορτηγά, τα οποία δυσκολεύονται ιδιαίτερα στις έντονες στροφές χωρίς ορατότητα. Πιο συγκεκριμένα, τα φορτηγά είναι δύσκολο να περάσουν μέσα από τον οικισμό λόγω του μικρού πλάτους των δρόμων, ενώ σε άλλα σημεία δε δύναται να στρίψουν καθώς οι εξώστες των κτισμάτων εξέχουν πολύ πάνω από το δρόμο. Για ποιους λόγους γίνονται οι μετακινήσεις σας καθημερινά; Συναλλαγή με δημόσιες υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτογενή τομέα (αγροτικά, κτηνοτροφικά) Υπηρεσίες Δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές) Υπηρεσίες Τριτογενή τομέα (τουρισμός) 7

23

24 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 1 ημερομηνία: νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Αγίου Νικολάου οικισμός: Πύργος Καλού Χωριού διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Οικογένεια Καφετζάκη Συνοικία ή θέση ΠΥΡΓΟΣ ιδιοκτησία /όροφο: Καφετζάκη σημερινή χρήση /όροφο: ισογ: υπνοδωμάτιο, κουζίνα, 3 αποθήκες αρχική χρήση /όροφο: ισογ: καθημερινό, κουζίνα, 2 υπνοδωμάτια κατάσταση κτιρίου: μέτρια οροφ: 2 υπνοδωμάτια με κουζίνα κωδικός ιστορική περίοδος φωτογραφία κυρίας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 1 1/4

25 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης περιγραφή: Γωνιακό διώροφο κτίσμα που διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Βρίσκεται μπροστά στον μοναδικό δημόσιο χώρο (πλατεία) του οικισμού σε άμεση σχέση με την εκκλησία της Παναγίας. Αρχικά ήταν ισόγειο απο λιθοδομή, ενώ τα δωμάτια του ορόφου (2 μικρά δωμάτια που λειτουργούν πλέον ως ξενώνες με κουζίνα) και η εξωτερική σκάλα, από οπλισμένο σκυρόδεμα, προστέθηκαν αργότερα μετά τη δεκαετία του `50. Τα ανοίγματα του ισογείου και του ορόφου είναι μικρά. Το κτήριο στεγάζεται από πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν το πρώτο κτήριο του οικισμού που στεγάστηκε με το νέο αυτό υλικό μετά τον πόλεμο. σύστημα δόμησης λιθοδομή με προσθήκες από οπλισμένο σκυρόδεμα αριθμός οροφών ισόγειο + όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκες-αλλοιώσεις στέγη εξώστης ναι ναι κτίσμα ανοίγματα όχι όχι βιτρίνα ισογείου εξωτερική κλίμακα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 1 2/4

26 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Λιθοδομή Οπλισμένο σκυρόδεμα 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οπλισμένο σκυρόδεμα 3. ΣΤΕΓΑΣΗ - ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Οπλισμένο σκυρόδεμα 4. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή Τσιμεντόλιθοι 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Κεραμικά πλακίδια (εσωτερικά) Μπετόν εξομάλυνσης (εξωτερικά στον όροφο) 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ Οπλισμένο σκυρόδεμα 7. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΧΗ Δεν παρατηρείται 8. ΕΞΩΣΤΗΣ Δεν παρατηρείται 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ - ΣΤΗΘΑΙΑ Μεταλλικά 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ - ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα καρφωτά Υαλοστάσια 11. ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ - τοίχοι: ισόγειο + όροφος: ασβέστης - κουφωμ: μπλε, πράσινο, κόκκινο σκούρο - κιγκλιδ: μπλε 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 1 3/4

27 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης παρατηρησεις: Αξίζει να σημειωθεί ότι το κτήριο δε διαθέτει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όσον αφορά στη σύνθεση των όψεών του. Το στοιχείο που το καθιστά ενδιαφέρον θεωρείται η εξωτερική γωνιακή σκάλα που οδηγεί στα δωμάτια του ορόφου και το μεταλλικό της κιγκλίδωμα. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 1 4/4

28 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 2 ημερομηνία: νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Αγίου Νικολάου οικισμός: Πύργος Καλού Χωριού διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Οικογένεια Καβουσανού Συνοικία ή θέση ΠΥΡΓΟΣ ιδιοκτησία /όροφο: Καβουσανός σημερινή χρήση /όροφο: ισογ + οροφ: ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΟ αρχική χρήση /όροφο: ισογ: πατητήρι, αποθήκη, στάβλος οροφ: καθημερινό, υπνοδωμάτια κατάσταση κτιρίου: κακή κωδικός ιστορική περίοδος φωτογραφία κυρίας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 2 1/4

29 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης περιγραφή: Γωνιακό διώροφο κτίσμα που ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο. Άνηκε στους προύχοντες του χωριού και συνεπώς είναι επιβλητική η παρουσία του στο χώρο. Τα ανοίγματα του ισογείου είναι μικρά καθώς ο κάτω όροφος φιλοξενούσε βοηθητικές χρήσεις (αποθήκες, πατητήρι), ενώ τα ανοίγματα του ορόφου (καθημερινό) είναι μεγαλύτερα, προκειμένου να εκμεταλλεύονται την ωραία θέα σε όλη την πεδιάδα και στον απέναντι οικισμό Αρνικού. Το ήμισυ του κτηρίου στεγάζεται από μονόριχτη στέγη με κεραμίδια γαλλικού τύπου ενώ στο υπόλοιπο τοποθετήθηκε μετέπειτα πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα (μετά τη δεκαετία του `50). Επίσης, έχει προστεθεί εξωτερική σκάλα και εξώστης από οπλισμένο σκυρόδεμα. Δεν παρατηρούνται άλλες προσθήκες, πέραν από κάποιες κακές παρεμβάσεις επισκευής. Αντιθέτως, παρατηρείται καθαίρεση τμήματος του ορόφου και δημιουργία εξωτερικής υπαίθριας αυλής. σύστημα δόμησης λιθοδομή με προσθήκες από οπλισμένο σκυρόδεμα αριθμός οροφών ισόγειο + όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκες-αλλοιώσεις στέγη εξώστης ναι ναι κτίσμα ανοίγματα όχι όχι βιτρίνα ισογείου εξωτερική κλίμακα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 2 2/4

30 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Λιθοδομή Οπλισμένο σκυρόδεμα 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ξύλινοι δοκοί Πέτσωμα από σανίδες 3. ΣΤΕΓΑΣΗ - ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Οπλισμένο σκυρόδεμα Κεραμίδια 4. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή Οπτοπλινθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Χώμα (ισόγειο) Ξύλινες σανίδες (όροφος) 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ Ξύλο Οπλισμένο σκυρόδεμα 7. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΧΗ Δεν παρατηρείται 8. ΕΞΩΣΤΗΣ Οπλισμένο σκυρόδεμα 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ - ΣΤΗΘΑΙΑ Δε διατηρούνται 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ - ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα καρφωτά Υαλοστάσια 11. ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ - τοίχοι: ισόγειο + όροφος: ασβέστης - κουφωμ: ξύλο - κιγκλιδ: δε διατηρούνται 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 2 3/4

31 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης παρατηρήσεις: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 2 4/4

32 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 3 ημερομηνία: νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Αγίου Νικολάου οικισμός: ευρύτερη περιοχή Πύργου Καλού Χωριού διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση ΜΑΡΜΑΡΩ ιδιοκτησία /όροφο: Άγνωστος σημερινή χρήση /όροφο: ισογ + όροφ: ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΟ αρχική χρήση /όροφο: ισογ + όροφ: αλευρόμυλος κατάσταση κτιρίου: κακή κωδικός φωτογραφία κυρίας όψης απόσπασμα χάρτη ιστορική περίοδος αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 3 1/4

33 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης περιγραφή: Διώροφο κτίσμα που λειτουργούσε ως αλευρόμυλος. Υπάρχει προσθήκη ισόγειου κτίσματος με βατό δώμα στο οποίο υπήρχε πρόσβαση από πόρτα που πιθανώς διανοίχθηκε στον όροφο του κυρίως κτίσματος. Το δάπεδο του ορόφου από ξύλινες σανίδες και τα κουφώματα έχουν καταστραφεί πλήρως, καθώς επίσης και τμήμα της στέγης. Τα ανοίγματα είναι μεγάλα αλλά σε πολύ κακή κατάσταση και η πρόσβαση στους χώρους του κτηρίου πολύ δύσκολη. σύστημα δόμησης λιθοδομή με προσθήκες από οπλισμένο σκυρόδεμα αριθμός οροφών ισόγειο + όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκες-αλλοιώσεις στέγη εξώστης ναι ναι κτίσμα ανοίγματα όχι όχι βιτρίνα ισογείου εξωτερική κλίμακα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/32825/1295 ΦΕΚ 840 Β / μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 3 2/4

34 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Λιθοδομή Οπλισμένο σκυρόδεμα 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Λιθοδομή Οπλισμένο σκυρόδεμα 3. ΣΤΕΓΑΣΗ - ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεραμοσκεπή Οπλισμένο σκυρόδεμα 4. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Ξύλινες σανίδες Οπλισμένο σκυρόδεμα 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ Οπλισμένο σκυρόδεμα 7. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΧΗ Δεν παρατηρείται 8. ΕΞΩΣΤΗΣ Δεν παρατηρείται 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ - ΣΤΗΘΑΙΑ Δεν παρατηρούνται 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ - ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα καρφωτά Υαλοστάσια 11. ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ - τοίχοι: ισόγειο + όροφος: ασβέστης - κουφωμ: ξύλο - κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 3 3/4

35 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης παρατηρήσεις: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου _ ΠΥΡΓΟΣ _ 3 4/4

36

37 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ Ομάδα εργασίας: 08.1_ Φούσκης Κωνσταντίνος 08.2_ Μακριδάκης Ιωσήφ 08.3_ Ξανθογεώργη Μάρα 08.4_Φλουρή Ελευθερία 08.5_Τριχάς Ιωάννης τεε ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξη τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΥΡΓΟΥ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΔΟΜΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΠΥΡΓΟΣ Είναι γνωστό ότι οι παραδοσιακοί οικισμοί είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του γενικότερου ελληνικού χώρου, με σπάνια αισθητική, πολεοδομική και ιστορική αξία. Όπως όλοι οι παραδοσιακοί οικισμοί, έτσι και ο Πύργος αποτελεί ένα οικιστικό σύνολο κτιρίων, σε μικρή απόσταση μεταξύ τους που συνδέονται με κοινόχρηστους δρόμους οι οποίοι συχνά εξακτινώνονται από μια ή περισσότερες διαμορφωμένες πλατείες ή ελεύθερους χώρους μπροστά από εκκλησίες. Τέτοιοι οικισμοί συγκροτούνται μέσα σε ιστορικά διαμορφωμένες συνθήκες και εξελίσσονται στο πέρασμα του χρόνου, άλλοτε ως καταφύγια, προκειμένου να προστατευτούν οι πληθυσμοί από την επιβουλή των κατακτητών ή την απειλή πειρατείας και άλλοτε ως εστίες τοπικής γεωργικής, κτηνοτροφικής ή βιοτεχνικής παραγωγής και εμπορικών συναλλαγών.

38 Ομάδα εργασίας: 08 _ Α. ΔΟΜΗΣΗ Το νομοθετικό πλαίσιο που επιβάλλεται να εφαρμοστεί για τη δόμηση στον οικισμό πρέπει να συνάδει με την υφιστάμενη κατάσταση. Συγκεκριμένα δε πρέπει να ξεφεύγει από τους όρους που εφαρμόζονται μέχρι τώρα στους παραδοσιακούς. Ο τρόπος που είχε δομηθεί ο οικισμός του Πύργου έκρυβε ένα ειδικό χαρακτήρα με έμφαση στα στοιχεία της μικρής γειτονιάς, των ανθρωπίνων σχέσεων και της χρήσης υλικών συμβατών με το φυσικό περιβάλλον. Η θέση του οικισμού είναι κοντά στη θάλασσα, σε εύφορο μέρος, αλλά ταυτόχρονα και σε ημιορεινή περιοχή, γεγονός που υποδηλώνει τις καθημερινές ανάγκες και τις απαιτήσεις των κατοίκων τους τα παλιά χρόνια, σε συνδυασμό με την προστασία από τη φύση αλλά και από τον ίδιο τον άνθρωπο. Οι επεμβάσεις επέκτασης και ανέγερσης κτισμάτων ήταν και είναι αρμονικές γιατί υπήρχε ο αυτοέλεγχος και ο τρόπος ζωής δύσκολα μπορούσε να ανατραπεί. Τα σπίτια και τα υλικά ταίριαζαν με το χώρο και οι όγκοι τους, επίσης, κατάφερναν να έχουν πλούσιο φωτισμό και αερισμό, ζέστη το χειμώνα, δροσιά το καλοκαίρι, φυσική προστασία από τους ανέμους και τις έντονες βροχές έχοντας ως βασικό κριτήριο τον ανάλογο προσανατολισμό σε σχέση με το βορρά και προσαρμογή στο ανάγλυφο για προστασία από πλημμύρες. Σε πολλά κτίρια το αρχιτεκτονικό πάντρεμά τους είναι άξιο προσοχής και λειτουργικής φαντασίας. Το καταπληκτικό ένωμα του ελεύθερου με το δομημένο χώρο για την ανάδειξη της ανθρώπινης διάστασης αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της κατασκευής. Κύριο χαρακτηριστικό των κτιρίων του οικισμού είναι τόσο η εξωτερική όσο και εσωτερική σκάλα για πρόσβαση στον όροφο, γεγονός που σημαίνει ότι το σύστημα δόμησής τους είναι τέτοιο που επιτρέπει μέγιστο αριθμό ορόφων σε δύο. Αυτό το γεγονός αποτυπώνεται και στο Π / σχετικά με το χαρακτηρισμό παραδοσιακών οικισμών του Κράτους και καθορισμού των όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων, συμπεριλαμβανομένου και του μέγιστου ύψους των οικοδομών σε 7μ και γενικότερα του κλιμακωτού συντελεστή δόμησης. Παρατηρώντας, επίσης, την τυπολογία των κτιρίων φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις ο τρόπος ενσωμάτωσης των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ο κατάλληλος προσανατολισμός, η τοιχοποιία με μεγάλο πάχος (0,60-0,80μ), η στέγαση, τα 2

39 Ομάδα εργασίας: 08 _ ανοίγματα, η διάταξη των χώρων, τα διάφορα κατασκευαστικά στοιχεία όπως κρεβατίνες, πέργκολες, στεγάδια, εξώστες, όπως και η βλάστηση, αποδεικνύουν την αξιοποίηση των στοιχείων της φύσης κατά τον παραδοσιακό σχεδιασμό και φανερώνουν τη βαθιά γνώση των περιορισμών και δυνατοτήτων του φυσικού περιβάλλοντος, αποτέλεσμα της μακραίωνης συμβίωσης των τοπικών κοινωνιών με τη φύση. Β. ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Η χρήση διαφόρων τύπων δομικών υλικών στις νέες κατασκευές και στις επεμβάσεις στα παλαιότερα κτίσματα ίσως προκαλέσει σύγχυση και αλλοιώσει τη φυσιογνωμία του οικισμού. Έτσι η επιβολή ενός περιορισμού στη χρήση υλικών θα δώσει ένα καλό οπτικό αποτέλεσμα λόγω της ομοιομορφίας που θα επικρατεί. Οπότε είναι φανερό πως τα υπάρχοντα χρησιμοποιούμενα υλικά θα είναι η βάση για το περιορισμό αυτό, καθώς είναι δύσκολο να γίνει μια καθολική επέμβαση σε όλες τις κατασκευές του οικισμού. Τα υλικά δόμησης, κυρίως των παλαιότερων κτιρίων, στον οικισμό του Πύργου είναι υλικά του ίδιου του τόπου, στον οποίο κατασκευάστηκαν τα κτίρια. Η πέτρα και το ξύλο αποτελούν τα βασικά δομικά υλικά, τα οποία ποικίλουν σε είδος και τρόπο χρήσης. Η πέτρα τόσο για την εξωτερική τοιχοποιία, όσο και για την επικάλυψη τυχόν στέγης, ενώ το ξύλο στις εσωτερικές τοιχοποιίες, τη βάση της στέγης, τις αρχιτεκτονικές προεξοχές, τα πατώματα, τα κουφώματα, τις εσωτερικές σκάλες κ.λ.π. Εκτός από τα δύο αυτά υλικά υπάρχουν επίσης ο ασβέστης, οι πλίνθοι, οι πωρόλιθοι, τα τούβλα και το σίδερο σε μικρές ποσότητες (κυρίως προστατευτικές σιδεριές στα παράθυρα). Η αναζήτηση λοιπόν, παλαιότερα, των παραπάνω υλικών στο άμεσο φυσικό περιβάλλον, αναγκαστική εξαιτίας της έλλειψης μέσων για την, από αλλού, μεταφορά τους, συνέβαλλε και συμβάλλει αφενός στην ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής και την μείωση κατανάλωσης ενέργειας (μεταφορά υλικών), αφετέρου στην απόλυτη ενσωμάτωση των κτιρίων στο φυσικό τοπίο. 3

40 Ομάδα εργασίας: 08 _ Γ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ. Ο Πύργος πάσχει από τη ύπαρξη κοινόχρηστων χώρων χωρίς όμως να στερείται τη δυναμική για δημιουργία αυτών. Η πυκνή δόμηση ως ένα χαρακτηριστικό παραδοσιακού οικισμού έχει συμβάλλει στη δημιουργία στενών δρόμων ανάμεσα στα σπίτια (σοκάκια), τα οποία αναδεικνύουν τη γραφικότητα του χωριού. Επίσης, μικρές λιθόστρωτες πλατείες, καθώς και απλοί ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι εντός του οικισμού κλείνουν ένα φτωχό κατά τ άλλα σκηνικό. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να γίνει Πολεοδομική αλλά και Κυκλοφοριακή αναβάθμιση του οικισμού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διασφάλιση της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος και εξασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών-ανέσεων, αναβάθμιση πλατειών, καθορισμό χώρων κοινωνικών εκδηλώσεων (υπαίθριων/κλειστών), σύνδεση και ανάδειξη των αξιόλογων στοιχείων του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, δημιουργία πεζοδρομήσεων, υπογειοποίηση των δικτύων υποδομής, ελαχιστοποίηση της διερχόμενης κυκλοφορίας με δημιουργία περιμετρικών χώρων στάθμευσης και οργάνωση ικανοποιητικής υποδομής για πεζούς στο εσωτερικό του πυρήνα. Δ.ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ. Ο τρόπος οργάνωσης ενός παραδοσιακού οικισμού, δηλαδή η δομή του, ακολουθεί στο σύνολο της λαϊκής αρχιτεκτονικής, ορισμένους βασικούς κανόνες. Η διάταξη των κτιρίων αλλά και των δρόμων και των μονοπατιών ακολουθεί τις φυσικές κλίσεις του εδάφους. Με τον τρόπο αυτό αφενός τα κτίσματα και οι χαράξεις εντάσσονται ομαλά στο φυσικό τοπίο, αφετέρου γίνεται η βέλτιστη αξιοποίηση του χώρου ενώ επιτυγχάνεται οικονομία κινήσεων. Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να διατηρηθεί ο Πολεοδομικός Ιστός σ ένα παραδοσιακό οικισμό όπως ο Πύργος, καθώς έτσι παραμένει αναλλοίωτη η φυσιογνωμία, ο χαρακτήρας και η δομή του, συμβάλλοντας παράλληλα στην προστασία και ανάδειξη των αξιόλογων στοιχείων που υπάρχουν στον πυρήνα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διάταξη των κτισμάτων, η οποία είναι τέτοια που επιτρέπει την ανεμπόδιστη είσοδο του αέρα και του φυσικού φωτός στα περισσότερα κτίρια. Ειδικά σε σημεία που οι κλίσεις του εδάφους είναι ιδιαίτερα έντονες, τα κτίσματα διατάσσονται στο χώρο, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η, σχεδόν, ανεμπόδιστη θέα σε καθένα απ αυτά. Παίζει σημαντικό ρόλο, το σύνολο του οικισμού να είναι χτισμένο με γνώμονα την όσο το δυνατό 4

41 Ομάδα εργασίας: 08 _ ισορροπημένη κατανομή στο χώρο, των πηγών νερού, για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση όλων των επιμέρους γειτονιών, ενώ οι δημόσιες λειτουργίες (πλατεία, καφενείο, σχολείο, εκκλησία, κ.λ.π.) να βρίσκονται συγκεντρωμένες είτε σε ένα κέντρο είτε σε περισσότερα του ενός, σε κεντρικά σημεία του οικισμού, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβαση και εξυπηρέτηση όλων των κατοίκων. Ε.ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ. Το υφιστάμενο οδικό δίκτυο που συνδέει τον Πύργο με την ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται ως αγροτικός δρόμος, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την αναβάθμισή του τόσο από πλευράς αισθητικής, όσο και ποιότητας εξυπηρέτησης και της ασφάλειας. Ο εκσυγχρονισμός του οδικού δικτύου και της κυκλοφοριακής υποδομής αποτελεί σημαντικός παράγοντας για τη βελτίωση της βιωσιμότητας του οικισμού, καθώς με τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του συνολικού μεταφορικού συστήματος (προσπέλαση, κυκλοφορία και στάθμευση) για το σύνολο των χρηστών, πεζών και οδηγών/επιβατών αναπτύσσονται τόσο ο πρωτογενής τομέας (καλλιέργειες, παραδοσιακά προϊόντα κλπ.) όσο και ο τριτογενής τομέας (τουρισμός). ΣΤ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΕΑΣ ΧΡΗΣΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΩΝ. Στον Πύργο λίγα είναι τα κτήρια που θεωρούνται αξιόλογα και μπορούν να αναπαλαιωθούν και να διατηρήσουν την παραδοσιακή τους αρχιτεκτονική. Τα κτίρια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χώροι παροχής υπηρεσιών σε κατοίκους και επισκέπτες, όπως Κέντρο Πληροφόρησης και Εξυπηρέτησης Πολιτών, Κέντρο δημιουργικής απασχόλησης παιδιών που κατοικούν στον οικισμό (αλλά και των γύρω μικρότερων οικισμών), Κέντρο απασχόλησης και εκπαίδευσης γυναικών, καθώς επίσης και Κέντρο ηλικιωμένων ατόμων. Επιπλέον μπορούν να αποτελέσουν εκθεσιακό χώρο λαογραφικής τέχνης και να αποτελέσει τουριστικό πόλο έλξης. 5

42 Ομάδα εργασίας: 08 _ Συνοψίζοντας, ο παραδοσιακός οικισμός, είναι βασικό στοιχείο της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονομιάς και φυσιογνωμίας της Ελλάδας και αποτελούν εντυπωσιακά αξιοθέατα της χώρας. Στους χώρους αυτούς αποτυπώνονται και εκφράζονται τρόποι ζωής, τεχνικές μέθοδοι, αισθητικές προτιµήσεις, καλλιτεχνικά ρεύµατα και κοινωνικές σχέσεις, που διαμορφώθηκαν στην πολυκύμαντη ιστορική εξέλιξη. Είναι, λοιπόν, υποχρέωσή μας να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε τον ιδιαίτερα πολεοδομικό, αισθητικό, ιστορικό, λαογραφικό και αρχιτεκτονικό χαρακτήρα των παραδοσιακών οικισμών, θεσπίζοντας περιορισμούς δόμησης και χρήσης. Γενικότερα, αποτελούν ευαίσθητα οικοσυστήματα που πρέπει από όλους µας να τυγχάνουν ειδικής προστασίας και η όποια οικοδομική δραστηριότητα σε αυτά µπορεί και πρέπει να είναι ελεγχόμενη και όχι ανεξέλεγκτη και άναρχη, όπως συμβαίνει σήμερα. 6

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53