Οι Ευρωπαίοι και η κρίση

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Οι Ευρωπαίοι και η κρίση Έκθεση Περίοδος δειγµατοληψίας: Αύγουστος Σεπτέµβριος 2010 ηµοσίευση: Νοέµβριος 2010 Ειδικό Ευρωβαρόµετρο / Κύµα 74.1 TNS Opinion & Social Eurobaromètre spécial / Vague 74.1 TNS Opinion & Social Η παρούσα έρευνα πραγµατοποιήθηκε κατόπιν αιτήµατος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και υπό τον συντονισµό της Γενικής ιεύθυνσης Επικοινωνίας (Μονάδα Παρακολούθησης της Κοινής Γνώµης). Το παρόν έγγραφο δεν εκφράζει κατ ανάγκη τις απόψεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι ερµηνείες ή γνώµες που περιέχονται σε αυτό εκφράζουν αποκλειστικά και µόνον την άποψη των συντακτών. 1

2 Ευρωβαρόµετρο 74.1 ιενεργήθηκε από την TNS Opinion & Social κατόπιν αιτήµατος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η έρευνα διεξήχθη υπό τον συντονισµό της Γενικής ιεύθυνσης Επικοινωνίας TNS Opinion & Social 40 Avenue Herrmann Debroux 1160 Bρυξέλλες Βέλγιο 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Οι Ευρωπαίοι επιθυµούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καταστήσει ύψιστη προτεραιότητά του την αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού Ο αντίκτυπος της κρίσης σήµερα Ο αντίκτυπος της κρίσης στην επαγγελµατική κατάσταση των ερωτηθέντων και του περιγύρου τους ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Οι φορείς που είναι οι πλέον ικανοί να λάβουν αποτελεσµατικά µέτρα για την καταπολέµηση της κρίσης Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: µεµονωµένη ή συλλογική δράση; Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΈΞΟ ΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ Μείωση των δηµοσίων δαπανών ή επένδυση σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας; Ποιος πρέπει να καταβάλει τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας; Αλληλεγγύη µεταξύ κρατών µελών σε καιρούς κρίσης Μέτρα εξόδου από την κρίση Είναι πιθανό να διαρκέσει η κρίση;...96 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έχουν περάσει δύο χρόνια από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers Holdings Inc. και την έναρξη της σοβαρότερης παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής, οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης από τη δεκαετία του Η εν λόγω διετία σηµαδεύτηκε από τις συνέπειες της κρίσης των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου, τις επιπτώσεις ορισµένων σκανδάλων, όπως της υπόθεσης Madoff, και, µε πιο ανεκδοτολογικό αλλά χαρακτηριστικό παρ όλα αυτά τρόπο, τα ποσά που καταβάλλονται ως µπόνους σε ορισµένους επενδυτές χρηµατιστηρίου. Τα τελευταία δύο χρόνια, οι ηγεσίες της Ευρώπης και της Αµερικής κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να αποκαταστήσουν την εµπιστοσύνη θέτοντας σε εφαρµογή ιδιαίτερα φιλόδοξα σχέδια υποστήριξης και ανάκαµψης. Συγχρόνως, στην πλειονότητά τους τα κράτη µέλη δροµολόγησαν πολιτικές µείωσης του χρέους και των δηµοσίων ελλειµµάτων. Εγγύτερα στην Ευρώπη, η κρίση στην Ελλάδα ξεκίνησε εκ νέου τη συζήτηση σχετικά µε την αλληλεγγύη στο εσωτερικό της Ευρώπης και την ανάγκη δηµιουργίας ενός ευρωπαϊκού µηχανισµού οικονοµικής σταθεροποίησης, ίσως ακόµη και ενός συστήµατος ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης. Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» αντιπροσωπεύει την ανανέωση των οικονοµικών και κοινωνικών φιλοδοξιών της ΕΕ υπέρ της βιώσιµης ανάπτυξης 1. Όπως ανακοινώθηκε στον επίσηµο ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 13 Σεπτεµβρίου 2010, στο πλαίσιο των ενδιάµεσων προβλέψεων για την ΕΕ 2, τα τριµηνιαία στοιχεία ενδέχεται να είναι ελαφρώς βελτιωµένα σε σχέση µε τις προβλέψεις της περασµένης άνοιξης, αν και η οικονοµική δραστηριότητα αναµένεται να επιβραδυνθεί κατά το δεύτερο εξάµηνο του έτους. Αυτό οφείλεται στον θετικό αντίκτυπο του δυναµισµού της οικονοµικής µεγέθυνσης κατά το δεύτερο τρίµηνο. Κατά συνέπεια, η ευρωπαϊκή οικονοµία φαίνεται να ακολουθεί πορεία ανάκαµψης, µε ζωηρότερους ρυθµούς από ό,τι είχε προβλεφθεί την περασµένη άνοιξη. Εντούτοις, εξακολουθούν να υπάρχουν αβεβαιότητες και η ανάκαµψη φαίνεται να είναι ακόµη πολύ ασταθής. Το κύµα 74.1 του Ευρωβαροµέτρου διενεργήθηκε σε αυτό το πλαίσιο διστακτικής και ασταθούς, παρά ταύτα όµως πραγµατικής, ανάκαµψης την περίοδο από 26 Αυγούστου έως 16 Σεπτεµβρίου «Οι Ευρωπαίοι και η κρίση» είναι η δεύτερη έρευνα που έχει αφιερωθεί ειδικά σε αυτό το θέµα και έχει διενεργηθεί για λογαριασµό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η πρώτη τέτοια έρευνα είχε διενεργηθεί λίγους µόνον µήνες µετά την έναρξη της κρίσης age=el&guilanguage=el 3 Ειδική έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, η οποία διενεργήθηκε το διάστημα Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2009, με τίτλο «Οι Ευρωπαίοι και η κρίση» 4

5 Εν ευθέτω χρόνω θα συγκρίνουµε τα αποτελέσµατα αυτών των δύο ερευνών, ενώ θα λάβουµε επίσης υπόψη ορισµένα αποτελέσµατα άλλων ερευνών του Ευρωβαροµέτρου που διενεργήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά το διάστηµα µεταξύ 2009 και Η ανάθεση της εκπόνησης της συγκεκριµένης έρευνας του Ευρωβαροµέτρου έγινε από τη Γενική ιεύθυνση Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η έρευνα διενεργήθηκε από την κοινοπραξία «TNS Opinion & Social» µεταξύ 26ης Αυγούστου και 16ης Σεπτεµβρίου Οι ερευνητές του δικτύου της «TNS Opinion & Social» πραγµατοποίησαν προσωπικές συνεντεύξεις µε Ευρωπαίους ηλικίας από 15 ετών και άνω (οι ερευνητές διάβασαν το ερωτηµατολόγιο στους ερωτηθέντες στον χώρο της κατοικίας τους). Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε είναι αυτή των ερευνών του τακτικού Ευρωβαροµέτρου που εκπονούνται από τη Γενική ιεύθυνση Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Μονάδα Παρακολούθησης της Κοινής Γνώµης). Στην παρούσα έκθεση προσαρτάται τεχνικό σηµείωµα σχετικά µε τις συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν από τα ινστιτούτα του δικτύου της «TNS Opinion & Social». Στο εν λόγω σηµείωµα προσδιορίζεται η µέθοδος που χρησιµοποιήθηκε σε αυτές τις συνεντεύξεις καθώς και τα διαστήµατα εµπιστοσύνης. Η έρευνα καλύπτει τα 27 κράτη µέλη και αποτελεί µέρος του κύµατος ΕΒ Αποτελείται από βαροµετρικές ερωτήσεις, µε άλλα λόγια από ερωτήσεις που τέθηκαν σε προηγούµενα κύµατα, οι οποίες µας επιτρέπουν να µετρήσουµε τις τυχόν µεταβολές, καθώς και από νέες ερωτήσεις. e=el&pagerank=6 5

6 Σηµείωµα Στην παρούσα έκθεση, οι χώρες αναφέρονται µε την επίσηµη συντοµογραφία τους. Οι συντοµογραφίες που χρησιµοποιούνται στην παρούσα έκθεση αντιστοιχούν στα εξής: ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ EE 27 Γ Ευρωπαϊκή Ένωση - 27 κράτη µέλη εν γνωρίζω BE CZ BG DK DE EE EL ES FR IE IT CY LT LV LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK Βέλγιο Τσεχική ηµοκρατία Βουλγαρία ανία Γερµανία Εσθονία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιρλανδία Ιταλία Κυπριακή ηµοκρατία Λιθουανία Λετονία Λουξεµβούργο Ουγγαρία Mάλτα Κάτω Χώρες Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουµανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ηνωµένο Βασίλειο 6

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ύο χρόνια µετά την έναρξη της σοβαρότερης κρίσης που έχει ποτέ διέλθει ο σύγχρονος κόσµος, τα αποτελέσµατα της παρούσας έρευνας προσφέρουν σηµαντικές πληροφορίες σχετικά µε τα αισθήµατα των Ευρωπαίων σε ένα οικονοµικό περιβάλλον το οποίο παραµένει αβέβαιο. Τα κύρια συµπεράσµατα που συνάγονται από την έρευνα αυτή είναι τα ακόλουθα: Η πλειονότητα των Ευρωπαίων (52%) θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού σε επίπεδο ΕΕ, ποσοστό αυξηµένο κατά οκτώ εκατοστιαίες µονάδες από τις αρχές του % των ερωτηθέντων δήλωσαν επίσης ότι η κρίση έχει επηρεάσει σηµαντικά την προσωπική τους κατάσταση (-6 εκατοστιαίες µονάδες από τις αρχές του 2009), ενώ 90% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι έχει επηρεάσει την παγκόσµια οικονοµία, την ευρωπαϊκή οικονοµία καθώς και την οικονοµία της χώρας τους. Επιπλέον, 40% των Ευρωπαίων δήλωσαν ότι κάποιο γνωστό τους άτοµο που δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός τους έχει χάσει τη θέση εργασίας του ως άµεση συνέπεια της κρίσης, ενώ 20% ανέφεραν ότι ένας από τους συναδέλφους τους έχει χάσει τη θέση εργασίας του και 23% δήλωσαν ότι ένας από τους συγγενείς τους έχει χάσει τη θέση εργασίας του ως άµεση συνέπεια της κρίσης. Τέλος, το 11% των ερωτηθέντων, ήτοι ένας στους δέκα Ευρωπαίους, δήλωσαν ότι οι ίδιοι (ή ο/η σύντροφός τους) έχασαν τη θέση εργασίας τους ως άµεση συνέπεια της κρίσης. Ενόψει της τρέχουσας κατάστασης, οι εθνικές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούνται ότι είναι οι πλέον ικανές να αναλάβουν αποτελεσµατική δράση για την καταπολέµηση των συνεπειών της τρέχουσας οικονοµικής και χρηµατοπιστωτικής κρίσης (µε µεγάλη διαφορά από το ΝΤ, την G20 και τις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής). Αυτή είναι η άποψη του 25% των Ευρωπαίων και για τα δύο αυτά επίπεδα λήψης αποφάσεων, ενώ καταγράφεται αύξηση έξι εκατοστιαίων µονάδων για το επίπεδο της εθνικής κυβέρνησης και µείωση µίας µονάδας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων (44%) θεωρεί ότι οι διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδρασαν µεµονωµένα απέναντι στην κρίση. Το αποτέλεσµα αυτό συµφωνεί µε το αντίστοιχο αποτέλεσµα που είχε καταγραφεί στις αρχές του Πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (38%) πιστεύει, αντιθέτως, ότι έδρασαν συντονισµένα µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη. 7

8 Παρ όλα αυτά, στην πλειονότητά τους οι ερωτηθέντες (52%) δήλωσαν ότι θα αισθάνονταν ότι προστατεύονται καλύτερα αν η χώρα τους υιοθετούσε µέτρα και τα εφάρµοζε συντονισµένα µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη, ποσοστό µειωµένο κατά εννέα µονάδες σε σύγκριση µε την άνοιξη του Η πλειονότητα των Ευρωπαίων (50%) θεωρεί ότι συνολικά το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης, ενώ το 33% υποστηρίζει την αντίθετη άποψη. Για να επιτευχθεί η έξοδος από την κρίση, το 38% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας, ενώ το 35% πιστεύει, απεναντίας, ότι πρέπει να εστιάσουν τις προσπάθειές τους πρωτίστως στη µείωση των δηµοσίων δαπανών τους. Πάνω από το ένα τρίτο των Ευρωπαίων (34%) πιστεύει ότι για να ξεπεραστεί η κρίση, οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και η βιοµηχανία πρέπει να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας. Πρέπει τα κράτη µέλη να επιδεικνύουν αµοιβαία αλληλεγγύη σε περιπτώσεις οικονοµικών δυσχερειών; «Ναι» είναι η απάντηση του 49% των Ευρωπαίων που θα ήταν διατεθειµένοι να προσφέρουν χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος το οποίο αντιµετωπίζει οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα, ενώ το 39% υποστήριξε την αντίθετη άποψη και απάντησε «όχι»: o o Η πλειονότητα (51%) των Ευρωπαίων που τάσσεται υπέρ της αλληλεγγύης έναντι των άλλων κρατών µελών θα προσέφερε αυτήν τη βοήθεια «στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών». Από την άλλη πλευρά, ποσοστό 66% όσων υποστήριξαν ότι δεν θα προσέφεραν χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ το οποίο αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα δήλωσαν ότι οι πολίτες της χώρας τους δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών της ΕΕ. Πάνω από τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες (43%) πιστεύουν ότι, για να επιτευχθεί η έξοδος από την κρίση, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε επενδύσεις στους τοµείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της έρευνας. 40% πιστεύουν επίσης ότι είναι αναγκαίο να υποστηριχθούν οι ΜΜΕ (µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις) και οι ΠΜΕ (πολύ µικρές επιχειρήσεις). Επτά στους δέκα Ευρωπαίους πιστεύουν ότι η αυστηρότερη ρύθµιση και εποπτεία των παραγόντων της χρηµατοπιστωτικής αγοράς (λόγου χάρη, η ρύθµιση των µπόνους των επενδυτών χρηµατιστηρίου) 8

9 θα ήταν αποτελεσµατικός τρόπος πρόληψης και αποφυγής πιθανών µελλοντικών κρίσεων. Τέλος, η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων (37%) θεωρεί ότι η επάνοδος σε πορεία ανάπτυξης θα αρχίσει τα προσεχή έτη, ενώ το ένα τέταρτο (26%) πιστεύει ότι η κρίση ενδέχεται να διαρκέσει ακόµη και επί σειρά πολλών ετών. 9

10 1. Ο αντίκτυπος της κρίσης 1.1 Οι Ευρωπαίοι επιθυµούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καταστήσει ύψιστη προτεραιότητά του την αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού. - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού - Οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάγκη αντιµετώπισης των συνεπειών της χρηµατοπιστωτικής, οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης. Ως εκ τούτου, οι πολιτικές τις οποίες επιθυµούν να προωθήσει επειγόντως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι εκείνες που αφορούν την καθηµερινή τους ζωή. Τους ζητήθηκε να επιλέξουν έως και τέσσερις πολιτικές από έναν κατάλογο δώδεκα πολιτικών 4. Η πολιτική που καταλαµβάνει την πρώτη θέση στον κατάλογο προτεραιοτήτων είναι αναµφίβολα «η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού», τάση που καταγράφηκε επίσης στις αρχές του 2010, την περίοδο διενέργειας του τελευταίου κύµατος του Ευρωβαροµέτρου για το θέµα αυτό. Ωστόσο, αυτήν τη φορά, το ποσοστό παρουσιάζεται σηµαντικά αυξηµένο, συγκεκριµένα κατά οκτώ µονάδες: πάνω από τους µισούς ερωτηθέντες (52%) θέτουν την εν λόγω πολιτική στην κορυφή του καταλόγου προτεραιοτήτων τους. Η επόµενη σε συχνότητα αναφορών πολιτική, «η βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και της δηµόσιας υγείας», αναφέρθηκε από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (33%, -2 µονάδες). Η τρίτη σε συχνότητα αναφορών πολιτική, «η καταπολέµηση της τροµοκρατίας και ο ταυτόχρονος σεβασµός των ατοµικών ελευθεριών» αναφέρθηκε από λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (28%, -6 µονάδες). Οι τρεις προαναφερθείσες κορυφαίες πολιτικές ακολουθήθηκαν από µια σειρά τεσσάρων θεµάτων, καθένα από τα οποία αναφέρθηκε από περίπου ένα τέταρτο των ερωτηθέντων: «µια αγροτική πολιτική που είναι φιλική προς το περιβάλλον και συνεισφέρει στην παγκόσµια επισιτιστική ισορροπία» και «συντονισµός οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών» (27% για καθεµία πολιτική, µε την πρώτη να σηµειώνει πτώση -1 µονάδας και τη δεύτερη αύξηση +3 µονάδων σε σύγκριση µε τις αρχές του έτους), ενώ έπονται η «καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος» (26%, -8 µονάδες) και «µια πολιτική ασφάλειας και άµυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιµετωπίζει διεθνείς κρίσεις» (23%, -7 µονάδες). 4 QC1 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προωθεί την ανάπτυξη συγκεκριµένων πολιτικών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη γνώµη σας σε ποιες από τις ακόλουθες πολιτικές πρέπει να δοθεί προτεραιότητα; 10

11 «Μια κοινή ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ» και «µια µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται µετά από διαβουλεύσεις µε τις χώρες προέλευσης» αναφέρθηκαν από έναν στους πέντε ερωτηθέντες (20%, ήτοι µείωση τεσσάρων µονάδων για την πρώτη και καµία µεταβολή για τη δεύτερη). Από την άλλη πλευρά, οι ακόλουθες πολιτικές φαίνεται να εµπνέουν λιγότερο ενθουσιασµό, καθόσον αναφέρθηκαν από λιγότερους από δύο στους δέκα ερωτηθέντες: «µια εξωτερική πολιτική που επιτρέπει στην ΕΕ να µιλά µε µία φωνή στη διεθνή σκηνή» (17%, -4 µονάδες), «µια πολιτική έρευνας και ανάπτυξης που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία» (14%, +1 µονάδα) και «διεκδίκηση ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου» (13%, +2 µονάδες). 11

12 12

13 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Η ανάλυση ανά χώρα αναδεικνύει τις πολιτικές προτεραιότητες που εντοπίζονται στα διάφορα κράτη µέλη. Η συχνότερα αναφερόµενη πολιτική επιλογή, «η καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού» (ΕΕ 52%) κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό στην Ελλάδα (68%), η οποία έχει πληγεί εξαιρετικά έντονα από την κρίση, ενώ αναφέρθηκε επίσης µε µεγάλη συχνότητα στην Πορτογαλία (64%), στη Λιθουανία (62%), στην Ισπανία (61%), στο Βέλγιο και στη Φινλανδία (60% και στις δύο χώρες). Εντούτοις, η εν λόγω πολιτική φαίνεται να θεωρείται λιγότερο κρίσιµη για τους ερωτηθέντες στη Μάλτα (37%), στην Ιταλία (40%) και στο Ηνωµένο Βασίλειο (43%). 13

14 Τα κράτη µέλη στα οποία τα ποσοστά υπέρ της καταπολέµησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού σηµείωσαν τις µεγαλύτερες αυξήσεις από την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2010 είναι πρωτίστως η Ελλάδα (+27 µονάδες) και η Ισπανία (+18 µονάδες), χώρες οι οποίες βρέθηκαν αµφότερες αντιµέτωπες µε σοβαρές κοινωνικές κρίσεις, καθώς και η Σλοβενία (+17 µονάδες). Συνολικά, σε 12 κράτη µέλη έχει καταγραφεί διψήφια αύξηση των ποσοστών υπέρ αυτής της πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, το Ηνωµένο Βασίλειο και η Σλοβακία είναι οι δύο µόνες χώρες στις οποίες η υποστήριξη αυτής της πολιτικής σηµείωσε κάµψη (-1 µονάδα και στις δύο χώρες). 14

15 QC1 (3) The European Parliament promotes the development of certain policies at a European Union level. In your opinion, which of the following policies should be given priority? - Tackling poverty and social exclusion - EB74.1 Aug.-Sept EB73.1 Jan.-Feb Diff. EB EB73.1 EU27 52% 44% +8 EL 68% 41% +27 ES 61% 43% +18 SI 53% 36% +17 BG 56% 40% +16 CY 54% 39% +15 LU 49% 36% +13 DE 56% 44% +12 PT 64% 52% +12 RO 50% 38% +12 CZ 51% 40% +11 FR 57% 46% +11 IE 51% 41% +10 BE 60% 52% +8 FI 60% 52% +8 PL 55% 48% +7 LT 62% 56% +6 EE 48% 43% +5 NL 48% 43% +5 IT 40% 36% +4 HU 56% 52% +4 DK 45% 42% +3 SE 50% 48% +2 LV 54% 53% +1 MT 37% 36% +1 AT 50% 49% +1 SK 47% 48% -1 UK 43% 44% -1 15

16 Η «βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και της δηµόσιας υγείας» απολαµβάνει ιδιαίτερα έντονη στήριξη (ΕΕ 33%) µεταξύ των ερωτηθέντων στις νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: κυρίως στην Κύπρο (74%) και, σε µικρότερο βαθµό, στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία (48% και στις δύο χώρες), στη Μάλτα (47%) και στην Ιρλανδία (43%). Από την άλλη πλευρά, η πολιτική αυτή υποστηρίζεται σε πολύ µικρότερο βαθµό στη Σουηδία (21%), στο Ηνωµένο Βασίλειο (22%), στο Λουξεµβούργο (23%) και στην Ισπανία (27%). Πρέπει να σηµειωθεί ότι, ενώ το 33% του συνόλου των Ευρωπαίων ανέφερε αυτή την πολιτική, την επικαλέστηκε το 40% των ερωτηθέντων στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις του 2004 και , ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 είναι 31% 6. Η «καταπολέµηση της τροµοκρατίας και ο ταυτόχρονος σεβασµός των ατοµικών ελευθεριών» (ΕΕ 28%) ήταν η τρίτη συχνότερα αναφερθείσα πολιτική. Σε µια περίοδο κατά την οποία οι τροµοκρατικές επιθέσεις και απαγωγές αντιµετωπίζονται ως δυνητική απειλή σε ολόκληρο τον κόσµο, το ποσοστό αυτό αντικατοπτρίζει τις ανησυχίες των Ευρωπαίων σχετικά µε αυτό το ζήτηµα. Οι ερωτηθέντες στις Κάτω Χώρες είναι οι πολίτες που θεωρούν µε τη µεγαλύτερη συχνότητα ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε αυτήν την πολιτική (43%), ενώ ακολουθούν οι ερωτηθέντες στη ανία (42%) και την Κύπρο (41%). Το θέµα αντιµετωπίζεται επίσης ως σοβαρό πρόβληµα στη Σλοβακία και στο Ηνωµένο Βασίλειο (33% και στις δύο χώρες), στη Σουηδία (32%), στο Βέλγιο και τη Γερµανία (31% και στις δύο χώρες). Οι ερωτηθέντες στη Λετονία (13%), στην Εσθονία, στη Σλοβενία και στη Λιθουανία (14% και στις τρεις χώρες), στη Ρουµανία (15%) και στην Πορτογαλία (17%) φαίνεται να αποδίδουν λιγότερη σηµασία σε αυτό το πρόβληµα. «Μια αγροτική πολιτική που είναι φιλική προς το περιβάλλον και συνεισφέρει στην παγκόσµια επισιτιστική ισορροπία» (ΕΕ 27%) θεωρείται αναγκαία κυρίως από τους ερωτηθέντες στη Λετονία (42%), στη Φινλανδία και στη Σουηδία (41% σε κάθε χώρα), στη Γαλλία (40%), στην Εσθονία και στη Βουλγαρία (38% και στις δύο χώρες). Πολύ λιγότεροι συµµερίζονται αυτήν την άποψη στη Μάλτα (14%), στην Ισπανία (16%) και στη Λιθουανία (18%). «Ο συντονισµός οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών» (ΕΕ 27%) αναφέρθηκε κυρίως από τους ερωτηθέντες στη Λιθουανία (48%), στην Ουγγαρία (43%), στη Λετονία (41%), στην Εσθονία (39%) και στη 5 Οι χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ μετά τις διευρύνσεις του 2004 και 2007 είναι τα 12 κράτη που έγιναν νέα μέλη της ΕΕ τον Μάιο του 2004 και τον Ιανουάριο του Οι χώρες αυτές είναι η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Κυπριακή Δημοκρατία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Τσεχική Δημοκρατία. 6 Οι χώρες που ήταν μέλη της ΕΕ πριν από το 2004 είναι τα 15 κράτη που ήταν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν από τον Μάιο του Οι χώρες αυτές είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο, η Πορτογαλία, η Σουηδία και η Φινλανδία. 16

17 Σλοβακία (38%) και οι πέντε αυτές χώρες εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Εντούτοις, οι ερωτηθέντες στη ανία (7%), στη Μάλτα και στη Σουηδία (12% και στις δύο χώρες) και στο Λουξεµβούργο (15%) έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να θεωρήσουν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε αυτήν την πολιτική. «Η καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος» (ΕΕ 26%) παραµένει ιδιαίτερα εκτεταµένη ανησυχία στη βόρεια Ευρώπη: στη Σουηδία (69%) καθώς και, σε µικρότερο βαθµό, στη ανία (47%), στην Αυστρία (44%) και στη Φινλανδία (40%), αλλά και, νοτιότερα, στη Σλοβενία (42%). Ωστόσο, η πολιτική αυτή φαίνεται να προσελκύει πολύ λιγότερο το ενδιαφέρον στις χώρες της Βαλτικής: 6% στη Λετονία, 7% στην Εσθονία και 12% στη Λιθουανία. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις του 2004 και 2007 (19%) είναι λιγότερο πιθανό να αναφέρουν την ανάγκη καταπολέµησης της αλλαγής του κλίµατος σε σύγκριση µε τις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 (28%). Εντούτοις, η εν λόγω πολιτική αναφέρθηκε µε µικρότερη συχνότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο από ό,τι στις αρχές του 2010 (-8 µονάδες), δηµιουργώντας την εντύπωση ότι, σε µια περίοδο οικονοµικών και δηµοσιονοµικών προβληµάτων, οι Ευρωπαίοι φαίνεται να θεωρούν ότι τα περιβαλλοντικά ζητήµατα έχουν λιγότερο θεµελιώδη σηµασία. Ως εκ τούτου, το ποσοστό των ερωτηθέντων που ανέφεραν αυτήν την πολιτική αυξήθηκε µόνον σε τρία από τα 27 κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: στην Αυστρία (+4 µονάδες), στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες (+1 µονάδα και στις δύο χώρες). Απεναντίας, η υποστήριξη αυτής της πολιτικής σηµείωσε τη µεγαλύτερη κάµψη στη Μάλτα και στη Ρουµανία (-5 και -21 ποσοστιαίες µονάδες αντιστοίχως). 17

18 18

19 «Μια πολιτική ασφάλειας και άµυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιµετωπίζει διεθνείς κρίσεις» (ΕΕ 23%) αναφέρεται µε ελαφρώς µεγαλύτερη συχνότητα στην Κύπρο (43%), στη Ρουµανία (38%) και στη Σουηδία (34%), σε αντίθεση µε τη Σλοβενία (14%), την Πορτογαλία και τη Λιθουανία (15% και στις δύο χώρες), που βρίσκονται στο άλλο άκρο της κλίµακας. «Μια κοινή ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ» (ΕΕ 20%) αναφέρθηκε µε τη µεγαλύτερη συχνότητα στην Ουγγαρία (38%), στην Αυστρία (32%) και στη Λιθουανία (30%), και µε τη µικρότερη συχνότητα στην Ισπανία (8%), στη Γαλλία (13%), στην Πορτογαλία και στην Κύπρο (14% και στις δύο χώρες). «Μια µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται µετά από διαβουλεύσεις µε τις χώρες προέλευσης» (ΕΕ 20%) αντιµετωπίζεται ως θέµα προτεραιότητας κυρίως στην Αυστρία (35%), στο Βέλγιο (33%) και στη ανία (31%). Εντούτοις, αναφέρθηκε µε πολύ µικρή συχνότητα στη Ρουµανία (4%), στην Ουγγαρία και στη Βουλγαρία (6% και στις δύο περιπτώσεις), αποτέλεσµα που είναι ενδιαφέρον αν ληφθεί υπόψη ότι το ζήτηµα έτυχε εκτεταµένης κάλυψης από τα µέσα ενηµέρωσης αυτό καλοκαίρι. Ενώ το 20% του συνόλου των Ευρωπαίων ανέφερε αυτήν την πολιτική, την επικαλέστηκε µόνον το 8% των ερωτηθέντων στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 είναι 23%. «Μια εξωτερική πολιτική που επιτρέπει στην ΕΕ να µιλά µε µια φωνή στη διεθνή σκηνή» (ΕΕ 17%) αναφέρθηκε κυρίως από τους ερωτηθέντες στην Ιρλανδία (33%), στο Λουξεµβούργο και στην Κύπρο (26% και στις δύο χώρες), αλλά την επικαλέστηκε µόνον το 8% των ερωτηθέντων στη Λιθουανία και το 10% στην Πορτογαλία, στο Ηνωµένο Βασίλειο, στην Ισπανία και στη Λετονία. «Μια πολιτική έρευνας και ανάπτυξης που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία» (ΕΕ 14%) φαίνεται να απολαµβάνει εν πολλοίς παρόµοια επίπεδα υποστήριξης στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (14% κατά µέσο όρο), αν και αναφέρθηκε από ποσοστό που έφτασε το 25% στη ανία και µόλις το 5% στην Κύπρο. Τέλος, «η διεκδίκηση ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου» (ΕΕ 13%) θεωρείται προτεραιότητα µόλις από το 13% των Ευρωπαίων κατά µέσο όρο. Αυτή η πολιτική αναφέρθηκε µε τη µεγαλύτερη συχνότητα από τους ερωτηθέντες στη Σλοβενία (24%) και στην Αυστρία (22%), ενώ τα µικρότερα ποσοστά καταγράφηκαν µεταξύ των ερωτηθέντων στο Ηνωµένο Βασίλειο (3%) και στη Μάλτα (4%). 19

20 B) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Εστιάζοντας στις τρεις συχνότερα αναφερθείσες πολιτικές, η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των απαντήσεων αναδεικνύει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία. «Καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού»: Οι γυναίκες είναι πιθανότερο από τους άνδρες να εκφράσουν ενδιαφέρον γι αυτό το πρόβληµα (ποσοστά 55% και 49% αντιστοίχως). Από την άλλη πλευρά, οι απαντήσεις είναι αρκετά οµοιογενείς µεταξύ των διαφόρων ηλικιακών οµάδων (54% των ατόµων ηλικίας από 15 έως 54 ετών), αν και οι µεγαλύτερης ηλικίας ερωτηθέντες ανέφεραν µε ελαφρώς µικρότερη συχνότητα αυτήν την πολιτική (49% µεταξύ των ερωτηθέντων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Αρκετά εύλογα, η πολιτική αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ερωτηθέντες οι οποίοι ανήκουν στις κοινωνικά πιο ευάλωτες κατηγορίες (64% των ανέργων, 55% των χειρωνάκτων και 61% των ατόµων που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας). Πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι οι ερωτηθέντες οι οποίοι τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος είναι πιθανότερο να αναφέρουν αυτήν την πολιτική (58% έναντι 52% και 45% των ατόµων που τοποθετούνται στο κέντρο ή στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος αντιστοίχως). «Βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και της δηµόσιας υγείας»: εν καταγράφονται ουσιαστικές διαφορές µεταξύ ανδρών και γυναικών (32% και 33% αντιστοίχως) όσον αφορά την εν λόγω πολιτική. Επιπλέον, η ηλικία δεν αποτελεί ουσιαστική µεταβλητή διαφοροποίησης ως προς το θέµα αυτό: αναφέρθηκε από το 33% των νέων ηλικίας µεταξύ 15 και 24 ετών και από το 31% των ερωτηθέντων ηλικίας από 55 ετών και άνω. Ως εκ τούτου, η πολιτική αυτή φαίνεται να ενώνει τις επιµέρους κοινωνικοδηµογραφικές κατηγορίες, αν και οι πιο ευπαθείς από κοινωνική άποψη ερωτηθέντες είναι ελαφρώς πιθανότερο να αναφέρουν αυτήν την πολιτική (35% των χειρωνάκτων και 37% των ατόµων που δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές). «Καταπολέµηση της τροµοκρατίας και ταυτόχρονος σεβασµός των ατοµικών ελευθεριών»: 20

21 Είναι σαφές ότι η πολιτική αυτή υποστηρίζεται από όλες τις κατηγορίες, αν και η υποστήριξη φαίνεται να είναι εντονότερη µεταξύ των ερωτηθέντων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος: 33% έναντι 31% και 23% των ατόµων που τοποθετούνται στο κέντρο ή στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος αντιστοίχως. QC1 The European Parliament promotes the development of certain policies at a European Union level. In your opinion, which of the following policies should be given priority? Tackling poverty and social exclusion Improving consumer and public health protection Combating terrorism while respecting individual freedoms EU27 52% 33% 28% Gender Male 49% 32% 27% Female 55% 33% 28% Age % 33% 26% % 34% 26% % 33% 28% % 31% 29% Respondent occupation scale Self- employed 46% 33% 25% Managers 49% 29% 26% Other white collars 49% 34% 27% Manual workers 55% 35% 28% House persons 54% 32% 29% Unemployed 64% 34% 26% Retired 49% 31% 29% Students 52% 32% 26% Left-Right scale (1-4) Left 58% 33% 23% (5-6) Centre 52% 33% 31% (7-10) Right 45% 32% 33% Self-positioning on the social scale Low (1-4) 61% 35% 24% Medium (5-6) 52% 33% 27% High (7-10) 48% 31% 31% Οι τρεις συχνότερα αναφερθείσες πολιτικές. 21

22 1.2 Ο αντίκτυπος της κρίσης σήµερα - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων αισθάνονται προσωπικά τις συνέπειες της τρέχουσας κρίσης - Προκειµένου να διερευνήσουµε σε ποιον βαθµό αισθάνονται οι Ευρωπαίοι τον αντίκτυπο της κρίσης, στη συνέχεια τους ρωτήσαµε αν θεωρούν ότι έχει αντίκτυπο στην παγκόσµια οικονοµία, στην ευρωπαϊκή οικονοµία, στην οικονοµία της χώρας τους και στην προσωπική τους κατάσταση. Το πρώτο στοιχείο που αξίζει να σηµειωθεί είναι ότι τα αποτελέσµατα έχουν παραµείνει εντελώς αµετάβλητα από την έρευνα του Ευρωβαροµέτρου που διενεργήθηκε στις αρχές του 2009 (ΕΒ71.1) όσον αφορά τις τρεις πρώτες παραµέτρους: οι Ευρωπαίοι συµφωνούν σε ποσοστό 90% µε την άποψη ότι η τρέχουσα κρίση έχει πολύ ή αρκετά σηµαντική επίπτωση στην παγκόσµια οικονοµία, στην ευρωπαϊκή οικονοµία και στην οικονοµία της χώρας τους. Λιγότεροι ερωτηθέντες, παρότι εξακολουθούν να αποτελούν την πλειοψηφία, θεωρούν ότι η κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση: τώρα την άποψη αυτή υποστηρίζει το 52% των ερωτηθέντων, ποσοστό το οποίο εντούτοις αντιπροσωπεύει µείωση έξι εκατοστιαίων µονάδων σε σύγκριση µε τις αρχές του Το αποτέλεσµα αυτό φαίνεται να καταδεικνύει ότι η οικονοµική κατάσταση των ευρωπαϊκών νοικοκυριών έχει βελτιωθεί ελαφρώς. Επιπλέον, οι ερωτηθέντες στις χώρες που εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2004 και µετά έχουν µεγαλύτερες πιθανότητες από τους πολίτες των παλαιότερων κρατών µελών να πιστεύουν ότι η κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση (64% στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007 έναντι 48% στις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004). 22

23 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Επικρατεί σχεδόν πλήρης οµοφωνία στο εσωτερικό των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ της άποψης ότι η τρέχουσα κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην παγκόσµια οικονοµία (ΕΕ 90%). Στην Κύπρο (97%), στο Βέλγιο και στη Σλοβενία (96% και στις δύο χώρες) καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά συµφωνίας των ερωτηθέντων µε την άποψη αυτή. Παρότι δεν παύει να την συµµερίζεται η µεγάλη πλειονότητα του πληθυσµού, η άποψη αυτή είναι σηµαντικά λιγότερο διαδεδοµένη στην Πολωνία και στη Ρουµανία (83% και στις δύο χώρες) καθώς και στην Αυστρία (85%). Πρέπει να σηµειωθεί ότι το ποσοστό των ερωτηθέντων που υποστηρίζουν αυτήν την άποψη έχει αυξηθεί σε 10 από τα 27 κράτη µέλη σε σύγκριση µε τις αρχές του Το ποσοστό παραµένει αµετάβλητο σε τέσσερα άλλα κράτη µέλη και έχει µειωθεί σε δεκατρία κράτη µέλη. Η κατάσταση είναι παρόµοια ως προς το ερώτηµα αν η κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην ευρωπαϊκή οικονοµία (ΕΕ 90%), οι δε ερωτηθέντες στην Ελλάδα (97%), στην Τσεχική ηµοκρατία, στη Σλοβακία και στην Κύπρο (96% και στις τρεις χώρες) είναι ιδιαίτερα πεπεισµένοι ότι αυτό ισχύει. 23

24 Όσον αφορά το ερώτηµα σχετικά µε την παγκόσµια οικονοµία, οι ερωτηθέντες στην Πολωνία (83%), στη Ρουµανία και στην Αυστρία (84%), καθώς και στη Μάλτα (επίσης 84%) παρουσιάζουν τις λιγότερες πιθανότητες να συµµερίζονται αυτήν την άποψη. Ο αριθµός των ερωτηθέντων που υποστηρίζει την άποψη αυτή έχει αυξηθεί σε σύγκριση µε τις αρχές του 2009 σε 10 κράτη µέλη, έχει µειωθεί σε 13 κράτη µέλη, ενώ τα αποτελέσµατα παραµένουν αµετάβλητα σε τέσσερις χώρες. Αυτό ισχύει επίσης όσον αφορά τη σηµαντική επίπτωση στην εθνική οικονοµία (ΕΕ 90%) όπως την αντιλαµβάνονται οι ερωτηθέντες. Την άποψη αυτή συµµερίζεται έως και το 99% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα, η οποία διέρχεται µια πρωτόγνωρη οικονοµική κρίση, ιδίως από τα τέλη του Ακολουθούν κατά πόδας οι ερωτηθέντες στην Ισπανία και στη Σλοβακία (97% και στις δύο χώρες), στην Τσεχική ηµοκρατία, στην Εσθονία και στην Ουγγαρία (96% και στις τρεις περιπτώσεις). Απεναντίας, το Λουξεµβούργο (76%, -13 µονάδες), η Αυστρία (77%, -6 µονάδες) και η Πολωνία (78%, -4 µονάδες) ξεχωρίζουν λόγω των σχετικά χαµηλότερων ποσοστών τους, καθώς επίσης και του γεγονότος ότι τα ποσοστά τα οποία καταγράφονται στις εν λόγω χώρες έχουν µειωθεί σε σύγκριση µε τις αρχές του o Στο Λουξεµβούργο, τα ποσοστά είναι επίσης χαµηλότερα για τις τρεις άλλες παραµέτρους: τη σηµαντική επίπτωση στην παγκόσµια οικονοµία (-7 µονάδες), την επίπτωση στην ευρωπαϊκή οικονοµία (-6 µονάδες) και, πάνω από όλα, την επίπτωση στην προσωπική κατάσταση των ερωτηθέντων (-25 µονάδες). o Ωστόσο, το αντίθετο ισχύει στη ανία, όπου το ποσοστό των ερωτηθέντων που θεωρούν ότι η χώρα τους υφίσταται σήµερα τον αντίκτυπο της κρίσης έχει αυξηθεί κατά 15 εκατοστιαίες µονάδες (από 77% σε 92%). Αυτό ισχύει εξίσου για τις υπόλοιπες τρεις παραµέτρους: τη σηµαντική επίπτωση στην παγκόσµια οικονοµία (+6 µονάδες), την επίπτωση στην ευρωπαϊκή οικονοµία (+8 µονάδες) και, σε ελαφρώς µικρότερο βαθµό, την επίπτωση στην προσωπική κατάσταση των ερωτηθέντων (+2 µονάδες). Όσον αφορά τη σηµαντική επίπτωση στην προσωπική κατάσταση των ερωτηθέντων (ΕΕ 52%), σε ορισµένες χώρες καταγράφονται σηµαντικές αποκλίσεις από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Οι χώρες αυτές είναι η Ουγγαρία (86%), η Ρουµανία (85%), η Ελλάδα (83%), η Λετονία (78%) και η Βουλγαρία (77%). Επιπλέον, σε 18 από τα 27 κράτη µέλη οι ερωτηθέντες στην πλειονότητά τους θεωρούν ότι η τρέχουσα κρίση έχει επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση. Εντούτοις, οι ερωτηθέντες σε άλλα κράτη µέλη φαίνεται να ανησυχούν λιγότερο για την κρίση σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό ισχύει κυρίως σε βόρειες χώρες της 24

25 Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη Σουηδία (19%), τη ανία (24%), τη Γερµανία και την Αυστρία (27% και στις δύο χώρες), τη Φινλανδία (28%), το Λουξεµβούργο και τις Κάτω Χώρες (29% και στις δύο χώρες). Σε σχέση µε την παράµετρο αυτή, ο αριθµός των ερωτηθέντων που αναφέρει «έχει σηµαντική επίπτωση» έχει µειωθεί σε 19 από τα 27 κράτη µέλη από τις αρχές του Απεναντίας, σε επτά χώρες έχει καταγραφεί αύξηση ενώ σε µία µόνον χώρα (την Κύπρο) ο αριθµός παρέµεινε αµετάβλητος, µε το 75% των ερωτηθέντων να δηλώνουν ότι η τρέχουσα κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση. 25

26 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση ιαπιστώνεται ότι οι απαντήσεις των ερωτηθέντων σε καθένα από τα τέσσερα υποερωτήµατα δεν διαφοροποιούνται µε βάση το φύλο. Οι απαντήσεις ανδρών και γυναικών είναι σχεδόν ταυτόσηµες. Από την άλλη πλευρά, η ηλικία φαίνεται να επηρεάζει ελαφρώς τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. Παραδείγµατος χάριν, για καθένα από τα τέσσερα ερωτήµατα, οι νεότεροι (ηλικιακή οµάδα ετών) και οι πιο ηλικιωµένοι ερωτηθέντες (ηλικίας από 55 ετών και άνω) είναι ελαφρώς λιγότερο πιθανό να απαντήσουν καταφατικά σε σύγκριση µε τις ενδιάµεσες ηλικιακές οµάδες (ηλικίες από 25 έως 39 ετών και από 40 έως 54 ετών). Εποµένως, είναι ελαφρώς λιγότερο πιθανό να θεωρούν ότι η κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην παγκόσµια οικονοµία, στην ευρωπαϊκή οικονοµία, στην οικονοµία της χώρας τους και στην προσωπική τους κατάσταση. Οι κατηγορίες που είναι καταρχήν οι πιο «ενεργές» επαγγελµατικά είναι εποµένως πιθανότερο και να θεωρούν ότι η κρίση έχει σηµαντικό αντίκτυπο σε όλα τα επίπεδα. Καταγράφονται ελάχιστες διαφορές ανάλογα µε την επαγγελµατική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι ερωτηθέντες όσον αφορά τον εκτιµώµενο αντίκτυπο της κρίσης σε παγκόσµιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, καταγράφονται αρκετά σαφείς διαφοροποιήσεις όσον αφορά την προσωπική τους κατάσταση: έτσι, το 42% των διευθυντικών στελεχών (σε σύγκριση µε το 52% των Ευρωπαίων συνολικά) θεωρεί ότι η κρίση έχει σηµαντική επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 72% µεταξύ των ανέργων. Τα χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων οι οποίοι είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι η κρίση έχει επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση µπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Είναι εξίσου πιθανό να είναι άνδρες όσο και γυναίκες (52%) και τείνουν να ανήκουν στις ενδιάµεσες ηλικιακές οµάδες, µεταξύ 25 και 54 ετών (57% έναντι 45% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 15 έως 24 ετών). Ανήκουν σε πιο ευπαθείς κοινωνικά κατηγορίες, ολοκλήρωσαν την εκπαίδευσή τους σχετικά νωρίς (55% µεταξύ όσων εγκατέλειψαν το σχολείο στην ηλικία των 15 ετών ή νωρίτερα έναντι 46% µεταξύ όσων σπούδαζαν έως και την ηλικία των 20 ετών και άνω) και, πάνω από όλα, τείνουν να δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές (80% έναντι 39% µεταξύ όσων σπανίως δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις οικονοµικές τους υποχρεώσεις). Τέλος, το 55% των ερωτηθέντων που δεν τάσσονται υπέρ της παροχής εθνικής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε χώρες που διέρχονται κρίση βιώνουν σε προσωπικό επίπεδο τις συνέπειες της κρίσης (έναντι ποσοστού 49% µεταξύ όσων τάσσονται υπέρ της χορήγησης τέτοιου είδους βοήθειας). 26

27 27

28 1.3 Ο αντίκτυπος της κρίσης στην επαγγελµατική κατάσταση των ερωτηθέντων και του περιγύρου τους. - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων δηλώνει ότι δεν έχει επηρεαστεί άµεσα ή έµµεσα από απολύσεις - Εξετάζοντας το πώς αντιλαµβάνονται οι Ευρωπαίοι τις επιπτώσεις της κρίσης στην παγκόσµια οικονοµία, στην ευρωπαϊκή οικονοµία και στην οικονοµία της χώρας τους, διαπιστώσαµε ότι στην πλειονότητά τους οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι η κρίση αυτή έχει επίσης επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση. Στη συνέχεια υποβλήθηκαν τέσσερα ερωτήµατα, προκειµένου να διαπιστωθεί σε ποιον βαθµό οι Ευρωπαίοι και ο περίγυρός τους έχουν επηρεαστεί από την κρίση στην επαγγελµατική τους ζωή. 7 Από τα αποτελέσµατα προκύπτει (αρκετά λογικά) ότι όσο περισσότερο εξετάζουν οι ερωτηθέντες την κατάσταση πέρα από τον άµεσο κύκλο τους, τόσο περισσότερο παρατηρούν τον αντίκτυπο της οικονοµικής κρίσης: o Απαντώντας στην πρόταση «κάποιος που γνωρίζετε, ο οποίος δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός σας, έχασε τη δουλειά του», το 40% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει προκύψει τέτοια κατάσταση ως συνέπεια της κρίσης. Παρόµοιος αριθµός ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν προέκυψε τέτοια κατάσταση. o o o Σε ποσοστό δώδεκα τοις εκατό, δήλωσαν ότι ένας/µία από τους συναδέλφους τους έχασε τη δουλειά του/της εξαιτίας της κρίσης. Το 23% συµφώνησε επίσης µε την πρόταση «ένας/µία από τους συγγενείς σας έχασε τη δουλειά του/της» ως συνέπεια της κρίσης. Τέλος, σε ποσοστό 11% δήλωσαν ότι οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους έχασε τη δουλειά του/της ως συνέπεια της κρίσης. Αυτό καταδεικνύει ότι για µια σηµαντική µειονότητα Ευρωπαίων η κρίση είχε άµεσο και ιδιαίτερα έντονο αντίκτυπο. 7 QC3 Ακολουθούν µερικές καταστάσεις που θα µπορούσαν να έχουν προκύψει πρόσφατα στην επαγγελµατική σας ζωή ή στην επαγγελµατική ζωή των ανθρώπων γύρω σας. Για κάθε µία από αυτές, παρακαλώ πείτε µου αν έχει συµβεί ως άµεση συνέπεια της κρίσης, αν έχει συµβεί αλλά δεν ήταν άµεση συνέπεια της κρίσης, ή αν δεν έχει συµβεί καθόλου. Χάσατε τη δουλειά σας/ ο/η σύντροφός σας (σύζυγος, σύντροφος, κ.λπ.) έχασε τη δουλειά του/της ένας από τους συγγενείς σας έχασε τη δουλειά του/της ένας από τους συναδέλφους σας έχασε τη δουλειά του/της κάποιος που γνωρίζετε, ο οποίος δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός σας, έχασε τη δουλειά του/της. Ναι, ως άµεση συνέπεια της κρίσης Ναι, αλλά όχι ως άµεση συνέπεια της κρίσης Όχι, δεν έχει συµβεί καθόλου εν ισχύει (ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ). 28

29 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Αν εξετάσουµε τις απαντήσεις σε σχέση µε την πρόταση «κάποιος που γνωρίζετε, ο οποίος δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός σας, έχασε τη δουλειά του» ως συνέπεια της κρίσης (ΕΕ 40%), ποσοστό έως και 80% των ερωτηθέντων στη Λετονία δήλωσε ότι αυτό έχει συµβεί, ενώ ακολουθεί η Ισπανία µε ποσοστό 75% των ερωτηθέντων. Η Μάλτα και η Πολωνία είναι και πάλι τα δύο κράτη µέλη στα οποία καταγράφηκαν τα χαµηλότερα ποσοστά (21% και στις δύο χώρες). Απαντώντας στην πρόταση «ένας/µία από τους συναδέλφους σας έχασε τη δουλειά του/της» ως συνέπεια της κρίσης (ΕΕ 20%), για µια ακόµη φορά στη Λετονία καταγράφηκε το υψηλότερο ποσοστό (56%), ακολουθούν η Ιρλανδία (45%) και η Ισπανία (44%), ενώ τα χαµηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Μάλτα (5%), στο Λουξεµβούργο και στην Πολωνία (8% και στις δύο χώρες). Όσον αφορά τις απαντήσεις στην πρόταση «ένας/µία από τους συγγενείς σας έχασε τη δουλειά του/της» ως συνέπεια της κρίσης (ΕΕ 23%), για µια ακόµη φορά προηγείται η Λετονία, όπου το 57% των ερωτηθέντων απάντησε ότι έχει επηρεαστεί κατ αυτόν τον τρόπο. Το ίδιο ισχύει και για την 29

30 Ιρλανδία και τη Λιθουανία (50% και στις δύο χώρες), ενώ οι ερωτηθέντες στο Βέλγιο και στη Φινλανδία φαίνεται να έχουν επηρεαστεί στον µικρότερο βαθµό (11% και στις δύο χώρες). Τέλος, όσον αφορά την πρόταση «χάσατε τη δουλειά σας/ ο/η σύντροφός σας έχασε τη δουλειά του/της» ως συνέπεια της κρίσης (ΕΕ 11%), πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων στη Λετονία δήλωσε ότι έχει αντιµετωπίσει τέτοια κατάσταση (34%). Τα επόµενα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στην Ισπανία (24%), στη Λιθουανία (23%) και στην Εσθονία (22%). Στο άλλο άκρο της κλίµακας, οι ερωτηθέντες στη Μάλτα (3%), στο Λουξεµβούργο (5%), στη Γαλλία, στη Γερµανία, στη Φινλανδία και στη Σουηδία (6% και στις τέσσερις χώρες) φαίνεται να επηρεάζονται λιγότερο άµεσα από αυτό το πρόβληµα. o Κατά συνέπεια, η Λετονία είναι, µε µεγάλη διαφορά, η ευρωπαϊκή χώρα στην οποία είναι πιθανότερο οι ερωτηθέντες να υπέστησαν προσωπικά (ή εντός του οικογενειακού και φιλικού τους κύκλου) τον άµεσο αντίκτυπο της κρίσης όσον αφορά την απώλεια θέσεων εργασίας. Οκτώ στους δέκα ερωτηθέντες δήλωσαν ότι αυτό συνέβη σε κάποιον γνωστό τους ο οποίος δεν είναι ούτε συγγενής τους ούτε συνάδελφός τους, έστω και αν αυτό δεν επηρέασε άµεσα τους ίδιους. Περισσότεροι δε από έναν στους τρεις ερωτηθέντες (34%) δήλωσαν ότι οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους έχασε τη δουλειά του/της. o Οι ερωτηθέντες στην Ισπανία και στην Ιρλανδία έχουν επίσης πληγεί σοβαρά από την κρίση: σε ποσοστά 45% και 50% αντιστοίχως δήλωσαν ότι συγγενής τους έχασε τη δουλειά του/της εξαιτίας της κρίσης, ενώ ποσοστά που έφτασαν το 75% και 74% των ερωτηθέντων αντιστοίχως δήλωσαν ότι αυτό συνέβη σε κάποιον γνωστό τους, ο οποίος δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός τους. o Στο άλλο άκρο της κλίµακας, οι ερωτηθέντες στη Μάλτα είναι εκείνοι που είναι λιγότερο πιθανό να έχουν χάσει τη δουλειά τους ή να έχει χάσει τη δουλειά του κάποιος συγγενής ή συνάδελφός τους ως συνέπεια της κρίσης. 30

31 31

32 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Αν εστιάσουµε την προσοχή µας στους ερωτηθέντες οι οποίοι, εξαιτίας της τρέχουσας κρίσης, δήλωσαν ότι οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους έχασε τη δουλειά του/της, ή ότι γνωρίζουν την περίπτωση συγγενούς ή συναδέλφου τους που έχει επίσης απολυθεί, διαπιστώνουµε τα ακόλουθα: Καταγράφονται σχετικά µικρές διαφορές µε βάση το φύλο. Εντούτοις, οι άνδρες είναι ελαφρώς πιθανότερο σε σύγκριση µε τις γυναίκες (23% και 18% αντιστοίχως) να δηλώσουν ότι ένας/µία από τους συναδέλφους τους έχασε τη δουλειά του/της ως συνέπεια της κρίσης. Όσον αφορά τη µεταβλητή της ηλικίας (και για καθεµία από τις τέσσερις δηλώσεις), οι Ευρωπαίοι ηλικίας µεταξύ 25 και 39 ετών µε άλλα λόγια, οι νέοι σε ηλικία εργασίας είναι η κατηγορία µε τις µεγαλύτερες πιθανότητες να δώσει αυτήν την απάντηση, ενώ οι µικρότερες πιθανότητες καταγράφονται µεταξύ των ερωτηθέντων µεγαλύτερης ηλικίας (άτοµα ηλικίας τουλάχιστον 55 ετών). Από την άποψη της επαγγελµατικής κατάστασης των ερωτηθέντων, διαπιστώνεται ότι µεταξύ των ατόµων που ανήκουν στις λιγότερο ευνοηµένες κατηγορίες (άνεργοι, άτοµα που ασχολούνται µε τα οικιακά και χειρώνακτες) καταγράφονται οι µεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν χάσει οι ίδιοι τη δουλειά τους ή να γνωρίζουν κάποιον/κάποια που έχασε τη δουλειά του/της ως συνέπεια της κρίσης. Έτσι, οι άνεργοι δήλωσαν σε ποσοστό 39% ότι οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους απολύθηκαν προσφάτως ως συνέπεια της κρίσης, ενώ σε ποσοστό 37% δήλωσαν ότι αυτό συνέβη σε κάποιον συγγενή τους, σε ποσοστό 39% ανέφεραν κάποιον συνάδελφό τους και σε ποσοστό 54% ότι γνωρίζουν κάποιον που δεν είναι ούτε συγγενής ούτε συνάδελφός τους ο οποίος απολύθηκε ως άµεση συνέπεια της κρίσης. 32

33 33

34 2. Οι φορείς που εµπλέκονται στην αντιµετώπιση της κρίσης 2.1 Οι φορείς που είναι οι πλέον ικανοί να λάβουν αποτελεσµατικά µέτρα για την καταπολέµηση της κρίσης - Οι εθνικές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούνται ικανότερες να λάβουν αποτελεσµατικά µέτρα για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης - Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος καταπολέµησης της κρίσης σήµερα; Ποια είναι τα πλέον ενδεδειγµένα µέτρα προκειµένου να επιχειρηθεί η επίλυσή της; Το ερώτηµα ποιοι φορείς είναι ικανότεροι να αναλάβουν αποτελεσµατική δράση για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης έχει ήδη τεθεί επανειληµµένως, ειδικότερα την περίοδο διενέργειας του Τακτικού Ευρωβαροµέτρου το φθινόπωρο του 2009 (ΕΒ72), αλλά και, για πρώτη φορά, στο πλαίσιο του Ειδικού Ευρωβαροµέτρου που ήταν αφιερωµένο στην κρίση, το οποίο διενεργήθηκε για λογαριασµό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις αρχές του 2009 (ΕΒ71.1) 8. Εν προκειµένω, θα επικεντρώσουµε την προσοχή µας κυρίως στη σύγκριση των αποτελεσµάτων αυτού του κύµατος µε τα αποτελέσµατα της περιόδου Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου Όπως και στις πιο πρόσφατες έρευνες του Ευρωβαροµέτρου, οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να επιλέξουν µεταξύ όχι µόνον υπερεθνικών ή «παγκοσµίων» θεσµών (της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της G20 και του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου), αλλά και εθνικών παραγόντων (των κυβερνήσεων) και των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής 9. Σε σύγκριση µε την έρευνα που διεξήχθη στις αρχές του 2009, από τα αποτελέσµατα αυτού του κύµατος προκύπτει µεταβολή των προτεραιοτήτων µεταξύ των δύο πρώτων παραγόντων: «Η εθνική κυβέρνηση» και «η Ευρωπαϊκή Ένωση» καταλαµβάνουν τώρα την πρώτη θέση µε ίσα ποσοστά (25%), τα οποία υπερέχουν κατά πολύ των υπολοίπων διεθνών εναλλακτικών για την αντιµετώπιση της κρίσης. Την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2009, µε βάση το κύµα ΕΒ71.1 του Ευρωβαροµέτρου, οι εθνικές κυβερνήσεις συγκέντρωναν το 14% των απαντήσεων ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκέντρωνε ποσοστό 17%. Οι δύο αυτοί θεσµοί έχουν σταδιακά εδραιωθεί ως απολύτως απαραίτητοι παράγοντες για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση της κρίσης. 8 Επισημαίνεται ότι, στην έρευνα ΕΒ71.1, τα ερωτήματα που τέθηκαν στους συμμετέχοντες αφορούσαν την G8 και όχι την G20. 9 QC7 Κατά τη γνώµη σας, ποιος από τους ακόλουθους είναι περισσότερο ικανός να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα ενάντια στις επιπτώσεις της κρίσης; 34

35 Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κερδίσει έδαφος, όπως και οι εθνικές κυβερνήσεις: 17% την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2009 και 25% τώρα. Η πρόοδος αυτών των δύο παραγόντων συν τω χρόνω φαίνεται, ωστόσο, να σηµειώθηκε εις βάρος των δύο άλλων επιλογών, συγκεκριµένα της G20 και των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής: «Η G20» έχασε επτά εκατοστιαίες µονάδες σε διάστηµα ενάµισι έτους, πέφτοντας από το 25% των απαντήσεων την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009 στο 13% το φθινόπωρο του «Οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής» φαίνεται να έχουν χάσει έδαφος σε µεγαλύτερο βαθµό, καθώς έχασαν 9 εκατοστιαίες µονάδες σε µια περίοδο δεκαοκτώ µηνών, φτάνοντας από το 15% τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2009 σε ποσοστό µόλις 6% σήµερα. Τέλος, το «ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο», το οποίο είχε υποστηριχθεί από το 10% των ερωτηθέντων την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2009, σήµερα υποστηρίζεται από το 13% των ερωτηθέντων. * Την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2009 το ερώτηµα αφορούσε την G8. Την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου του 2010 αφορούσε την G20 35

36 Οι ερωτηθέντες στις χώρες της ζώνης του ευρώ επιδεικνύουν έντονη προσήλωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία θεωρούν ικανότερη να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης: 28% έναντι µόνον 20% µεταξύ των ερωτηθέντων που δεν ανήκουν σε χώρες µέλη της ευρωζώνης. Από την άλλη πλευρά, οι ερωτηθέντες στις χώρες οι οποίες έχουν υιοθετήσει το ενιαίο νόµισµα φαίνεται να έχουν λιγότερη εµπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τους (22%), ενώ το 31% των ερωτηθέντων στις χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ θα στρέφονταν στην κυβέρνησή τους. Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Από την ανάλυση ανά χώρα προκύπτουν ορισµένες διαφοροποιήσεις ως προς τις απόψεις των Ευρωπαίων σχετικά µε το ποιο είναι το καταλληλότερο επίπεδο για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης. Η εθνική κυβέρνηση (ΕΕ 25%) αναφέρθηκε πρωτίστως από τους ερωτηθέντες στη Ρουµανία (49%), ενώ έπονται οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα (43%), στο Ηνωµένο Βασίλειο (37%), στη Βουλγαρία (36%) και στη Σουηδία (34%). Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα, η οποία σήµερα διέρχεται µια ιδιαίτερα σοβαρή οικονοµική και δηµοσιονοµική κρίση, θεωρούν προτιµότερο να στηριχθούν στην κυβέρνησή τους παρά στην Ευρωπαϊκή Ένωση (30%) για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης. Οι ερωτηθέντες στην Τσεχική ηµοκρατία (8%) και τις Κάτω Χώρες (14%) έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να επιλέξουν την κυβέρνησή τους. Οι σθεναρότεροι υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς το θέµα αυτό (ΕΕ 25%) είναι οι ερωτηθέντες στη Μάλτα (40%), ενώ έπονται οι πολίτες της Ιταλίας (36%), της Ιρλανδίας (35%) και του Βελγίου (34%). Εντούτοις, η ΕΕ θεωρείται λιγότερο ικανή να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά τις συνέπειες της κρίσης από τους ερωτηθέντες στο Ηνωµένο Βασίλειο (9%), στην Τσεχική ηµοκρατία (15%), στη ανία και στη Σουηδία (16% και στις δύο χώρες). Η G20 (ΕΕ 13%) θεωρείται ότι είναι ο ικανότερος παράγοντας για τη λήψη αποτελεσµατικών µέτρων από τους ερωτηθέντες στην Τσεχική ηµοκρατία (40%), στις Κάτω Χώρες (34%) και στην Ουγγαρία (24%). Απεναντίας, οι ερωτηθέντες στην Ιρλανδία (3%), στην Ελλάδα (4%), στην Ισπανία, στη Μάλτα και στην Πολωνία (6% και στις τρεις περιπτώσεις) είναι λιγότερο πεπεισµένοι για την ικανότητά της να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα. Το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (ΕΕ 13%) αναφέρθηκε κυρίως από τους ερωτηθέντες στη Φινλανδία (23%), στην Κύπρο (21%) και στη Γαλλία (19% 10 ), 10 Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΝΤ, Dominique Strauss-Kahn, είναι γάλλος υπήκοος, και η φήμη του ίσως να εξηγεί εν μέρει αυτό το αποτέλεσμα. 36

37 αλλά συγκεντρώνει ελάχιστη υποστήριξη στη Ρουµανία (4%), στη Βουλγαρία και στην Πορτογαλία (5% και στις δύο χώρες). 37

38 Τέλος, οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής (ΕΕ 6%) αναφέρθηκαν από ελάχιστους µόνον ερωτηθέντες. Μόνον οι ερωτηθέντες στην Πορτογαλία (13%), στην Τσεχική ηµοκρατία και στη ανία (12% και στις δύο χώρες) και στη Σλοβενία (11%) φαίνεται να έχουν εµπιστοσύνη στις ΗΠΑ (τουλάχιστον ένας στους 10 ερωτηθέντες). Απεναντίας, τα υψηλότερα ποσοστά σκεπτικισµού έναντι των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής φαίνεται να καταγράφονται µεταξύ των ερωτηθέντων στην Ελλάδα (1%), στην Κύπρο, στις Κάτω Χώρες, στη Βουλγαρία, στην Εσθονία και στη Ρουµανία (3% και στις πέντε χώρες). 38

39 B) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των αποτελεσµάτων αποκαλύπτει ορισµένες ενδιαφέρουσες αποκλίσεις. Εκτός από το γεγονός ότι οι γυναίκες φαίνεται να είναι λιγότερο πιθανό να εµπιστεύονται την κυβέρνησή τους σε σύγκριση µε τους άνδρες (26% και 24% αντιστοίχως) και ότι οι άνδρες είναι ελαφρώς πιθανότερο να επιλέξουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σύγκριση µε τις γυναίκες (26% έναντι 25% µεταξύ των γυναικών), καταγράφονται ελάχιστες διαφοροποιήσεις µε βάση το φύλο. Η µεταβλητή της ηλικίας των ερωτηθέντων συνδέεται µε πολύ πιο έντονα αισθητές διαφοροποιήσεις: όσο µεγαλύτερης ηλικίας είναι οι ερωτηθέντες τόσο πιθανότερο είναι να θεωρούν ότι η εθνική κυβέρνηση είναι ικανότερη να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα (28% µεταξύ των ερωτηθέντων ηλικίας 55 ετών και άνω, έναντι 22% µεταξύ των ερωτηθέντων ηλικίας από 15 έως 24 ετών). Από την άλλη πλευρά, οι νεότεροι ερωτηθέντες είναι πιο πιθανό να εµπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας: το 27% των ατόµων ηλικίας από 15 έως 24 ετών επέλεξε την Ευρωπαϊκή Ένωση (το υψηλότερο ποσοστό αυτής της κατηγορίας) έναντι ποσοστού 24% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω. Όσον αφορά τους υπόλοιπους παράγοντες, οι νέοι ηλικίας µεταξύ 15 και 24 ετών είναι πιθανότερο να αναφέρουν τις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής (7%) και την G20 (15%), ενώ τα άτοµα ηλικίας µεταξύ 40 και 54 ετών είναι ελαφρώς πιθανότερο από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο (14% και 13% αντιστοίχως) να επιλέξουν το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Όσο νωρίτερα ολοκλήρωσαν οι ερωτηθέντες τις σπουδές τους τόσο πιθανότερο είναι να εµπιστεύονται την κυβέρνησή τους όσον αφορά την αντιµετώπιση της κρίσης (31% των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο σε ηλικία 15 ετών ή νωρίτερα, έναντι 21% των ατόµων που σπούδαζαν µέχρι και την ηλικία των 20 ετών και άνω). Απεναντίας, οι ερωτηθέντες µε το υψηλότερο µορφωτικό επίπεδο θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ικανότερη να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα για την καταπολέµηση των συνεπειών της κρίσης (26%). Η επαγγελµατική κατάσταση και η ένταξη σε ευπαθέστερη υποοµάδα του πληθυσµού φαίνεται να επηρεάζει επίσης τις απαντήσεις στην ερώτηση αυτή. Έτσι, όσο εντονότερα είναι τα οικονοµικά τους προβλήµατα, τόσο περισσότερο τείνουν οι ερωτηθέντες να υποστηρίζουν την ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, οι άνεργοι και οι χειρώνακτες (27% και στις δύο περιπτώσεις), οι οποίοι επλήγησαν πολύ σοβαρά από την κρίση, είναι πιθανότερο να επιλέξουν την κυβέρνησή τους, ενώ οι ερωτηθέντες που επιδεικνύουν τη µεγαλύτερη εµπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι άτοµα που ασχολούνται µε τα οικιακά (29%), καθώς και υπάλληλοι και φοιτητές (28%). Οµοίως, το 33% των ατόµων που δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές επιλέγουν την κυβέρνησή τους, ενώ το 39

40 αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που σχεδόν ποτέ δεν αντιµετωπίζουν τέτοια προβλήµατα είναι µόνον 24%. 40

41 Πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι, ενώ οι ερωτηθέντες που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος είναι εξίσου πιθανό να επιλέξουν την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και την εθνική τους κυβέρνηση (25% και για τις δύο επιλογές), τα άτοµα που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ικανότερη να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης (27% έναντι 23% για την εθνική κυβέρνηση). Οι ερωτηθέντες που βρίσκονται πιο κοντά στο κέντρο του πολιτικού φάσµατος εµφανίζονται περισσότερο διχασµένοι, καθώς προκρίνουν την κυβέρνηση της χώρας τους έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε διαφορά µίας µόνον εκατοστιαίας µονάδας (26% έναντι 25% για την Ευρωπαϊκή Ένωση). Τέλος, και όπως είναι λογικό, το 39% των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι θα προστατεύονταν καλύτερα από τις συνέπειες της κρίσης αν η χώρα τους ενεργούσε µεµονωµένα, επέλεξαν την κυβέρνηση της χώρας τους ως τον ικανότερο παράγοντα για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης. Από την άλλη πλευρά, το 35% των ατόµων που τάσσονται υπέρ της συντονισµένης δράσης µε άλλες χώρες της ΕΕ πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ικανότερη να λάβει αποτελεσµατικά µέτρα για την αντιµετώπιση των συνεπειών της κρίσης. 41

42 2.2 Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: µεµονωµένη ή συλλογική δράση; Εντυπώσεις - Η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων πιστεύει ότι τα κράτη µέλη έδρασαν µεµονωµένα - Απέναντι στην επίµονη οικονοµική και δηµοσιονοµική κρίση, πώς αντιλαµβάνονται οι Ευρωπαίοι τον τρόπο αντίδρασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Θεωρούν ότι τα διάφορα κράτη µέλη έτειναν να δρουν µεµονωµένα; Ή µήπως, απεναντίας, πιστεύουν ότι ενήργησαν κατά τρόπο συντονισµένο µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη της ΕΕ; Το ερώτηµα τέθηκε κατ αυτόν τον τρόπο στους συµµετέχοντες στην έρευνα, προκειµένου να διερευνηθεί µε µεγαλύτερη ακρίβεια η αντίληψή τους για την κατάσταση 11. Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι οι απόψεις των ερωτηθέντων µάλλον διίστανται ως προς το θέµα αυτό: το 44% θεωρεί ότι τα διάφορα κράτη µέλη τείνουν να δρουν µεµονωµένα. Το αποτέλεσµα αυτό είναι ακριβώς το ίδιο µε αυτό που είχε καταγραφεί την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2009, όταν τέθηκε το ίδιο ερώτηµα στους Ευρωπαίους. Ελαφρώς µικρότερο ποσοστό των ερωτηθέντων, το 38% (-1 µονάδα) υποστηρίζει την αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή τα κράτη µέλη τείνουν να δρουν συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της ΕΕ. Ιδιαίτερα αξιοσηµείωτο είναι επίσης το υψηλό ποσοστό των απαντήσεων «Γ» σε αυτό το ερώτηµα: 18% (+1 εκατοστιαία µονάδα από την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009). Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι οι ερωτηθέντες στις χώρες της ευρωζώνης είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι τα κράτη µέλη έδρασαν συντονισµένα (41% έναντι 32% µεταξύ των ερωτηθέντων που δεν ανήκουν σε χώρες µέλη της ευρωζώνης). Απεναντίας, είναι λιγότερο πιθανό να θεωρούν ότι τα κράτη µέλη τείνουν να δρουν µεµονωµένα (42% έναντι 47% µεταξύ των ερωτηθέντων σε χώρες που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη) το αποτέλεσµα αυτό καταδεικνύει ενδεχοµένως τον αντίκτυπο στην κοινή γνώµη των µέτρων που ελήφθησαν στο εσωτερικό της ευρωζώνης για την αντιµετώπιση της κρίσης. 11 QC5 Θα λέγατε ότι µέχρι τώρα, για την αντιµετώπιση της κρίσης, τα διάφορα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ; Τείνουν να δρουν µεµονωµένα Τείνουν να δρουν συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 42

43 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Εποµένως, λίγο πάνω από τέσσερις στους δέκα Ευρωπαίους έχουν την αίσθηση ότι τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τείνουν να δρουν µεµονωµένα (ΕΕ 44%) απέναντι στην κρίση. Επιπλέον, την άποψη αυτή συµµερίζονται πάνω από δύο στους τρεις ερωτηθέντες στη ανία (66%) και πάνω από το 50% των ερωτηθέντων σε έξι άλλες χώρες: στη Γαλλία (58%), στο Ηνωµένο Βασίλειο (56%), στις Κάτω Χώρες (55%), στη Λετονία, στο Βέλγιο και στη Σλοβακία (51% και στις τρεις χώρες). Οι ερωτηθέντες στη Μάλτα (19%), στη Φινλανδία (23%), στη Βουλγαρία (33%) και στην Ιταλία (34%) εµφανίζονται λιγότερο πεπεισµένοι γι αυτό. Η Φινλανδία είναι µε µεγάλη διαφορά η χώρα στην οποία οι ερωτηθέντες είναι περισσότερο από όλους πεπεισµένοι (68%) ότι τα διάφορα κράτη µέλη έδρασαν συντονισµένα µε τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Είναι επίσης µία από τις χώρες στις οποίες καταγράφεται το χαµηλότερο ποσοστό απαντήσεων «Γ» (9%). Πρέπει επίσης να επισηµανθεί ότι το ποσοστό των ερωτηθέντων που θεωρούν ότι τα κράτη µέλη έδρασαν µεµονωµένα έχει µειωθεί σε 16 χώρες, ενώ αυξήθηκε σε εννέα άλλες χώρες και παρέµεινε αµετάβλητο σε δύο χώρες. 43

44 Στη Λετονία καταγράφεται η µεγαλύτερη αύξηση (+35 µονάδες), ήτοι, ενώ την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2009 (ΕΒ71.1) το 16% των ερωτηθέντων έκρινε ότι τα κράτη µέλη δρούσαν µεµονωµένα, το ποσοστό αυτό έγινε 51% τον Σεπτέµβριο του Με άλλα λόγια, η άποψη της πλειονότητας αντιστράφηκε πλήρως στη Λετονία, καθώς η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί πλέον ότι οι χώρες της ΕΕ δρουν µεµονωµένα. Το ίδιο συνέβη, αν και σε µικρότερη έκταση, στο Λουξεµβούργο (ποσοστό 46% θεωρεί ότι τα κράτη µέλη δρουν µεµονωµένα, +3 µονάδες), και στην Πολωνία (42%, +5 µονάδες). Σε δύο άλλες χώρες σηµειώθηκε µετακίνηση των ερωτηθέντων προς την αντίθετη κατεύθυνση, ήτοι η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί τώρα ότι τα κράτη µέλη δρουν µε συντονισµένο τρόπο. Οι δύο αυτές χώρες είναι η Γερµανία (41%, +1 µονάδα) και η Ιταλία (45%, +5 µονάδες). 44

45 Παρότι οι ερωτηθέντες τείνουν να είναι διχασµένοι ως προς το ερώτηµα αυτό, η πλειονότητα θεωρεί ότι τα κράτη µέλη τείνουν να δρουν µεµονωµένα απέναντι στην κρίση. Υπάρχει, ωστόσο, µία ενδιαφέρουσα εξαίρεση: η πλειονότητα των ερωτηθέντων που πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις συνέπειες της κρίσης θεωρεί ότι τα κράτη µέλη τείνουν να δρουν µε συντονισµένο τρόπο (49% έναντι 41% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη). Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των αποτελεσµάτων επιβεβαιώνει αυτήν την παρατήρηση, αν και η ένταση των απαντήσεων ενδέχεται να ποικίλλει σε ορισµένο βαθµό. Αν εξετάσουµε τη συχνότερα δοθείσα απάντηση, ότι δηλαδή «τα κράτη µέλη έδρασαν µεµονωµένα», διαπιστώνουµε ότι αυτό είναι πιθανότερο να το πιστεύουν οι άνδρες παρά οι γυναίκες (46% έναντι 42%). Την άποψη αυτή συµµερίζονται επίσης οι ενδιάµεσες ηλικιακές οµάδες (45% των ατόµων ηλικίας 25 έως 39 ετών και 46% µεταξύ των ατόµων ηλικίας ετών), ενώ οι νεότεροι και οι πιο ηλικιωµένοι ερωτηθέντες εµφανίζονται ελαφρώς λιγότερο πεπεισµένοι (41% των ατόµων ηλικίας ετών και 42% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Το µορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων αποτελεί επίσης µεταβλητή διαφοροποίησης: το 38% των ερωτηθέντων οι οποίοι εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών θεωρεί ότι τα κράτη µέλη έδρασαν µεµονωµένα, ενώ την ίδια άποψη έχει το 45% των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο σε ηλικία µεταξύ 16 και 19 ετών, καθώς και ποσοστό που φτάνει το 49% µεταξύ των ατόµων που συνέχισαν τις σπουδές τους έως την ηλικία των 20 ετών και άνω. Η επαγγελµατική κατάσταση των ερωτηθέντων φαίνεται επίσης να διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο: έτσι, οι πιο «ευνοηµένες» από κοινωνική άποψη κατηγορίες είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι τα κράτη µέλη έδρασαν µεµονωµένα, κάτι που υποστηρίζει το 50% των διευθυντικών στελεχών, ενώ την ίδια άποψη έχει το 43% των ανέργων και το 35% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά. Τέλος, το 50% των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης θεωρεί ότι οι χώρες έδρασαν µεµονωµένα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 41% µεταξύ των ατόµων τα οποία εκτιµούν ότι το ενιαίο νόµισµα έτεινε να µετριάσει τις συνέπειες της κρίσης. 45

46 2.2.2 Προτιµήσεις - Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι θα προστατεύονταν καλύτερα αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα κατά τρόπο συντονισµένο µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη - Αφού εξετάστηκε το πώς αντιλαµβάνονται οι Ευρωπαίοι τον τρόπο µε τον οποίο έδρασαν τα κράτη µέλη (µεµονωµένα ή συλλογικά), θα εξετάσουµε στη συνέχεια ποια επιλογή θα προτιµούσαν και θεωρούν ότι παρέχει τις µεγαλύτερες διασφαλίσεις. Θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε µέτρα και τα εφάρµοζε µεµονωµένα ή αν, αντιθέτως, δρούσε συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της ΕΕ; 12 Ενώ το 38% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι τα κράτη µέλη της ΕΕ έδρασαν µε συντονισµένο τρόπο, η πλειονότητα των ερωτηθέντων (52%) πιστεύει ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι ως πολίτες αν η χώρα τους υιοθετούσε µέτρα και τα εφάρµοζε µε συντονισµένο τρόπο. Αν και συνεχίζει να αποτελεί άποψη της πλειονότητας, η επιθυµία για συντονισµένη δράση µεταξύ των κρατών µελών έχει µειωθεί κατά εννέα εκατοστιαίες µονάδες σε σύγκριση µε την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009 (ΕΒ71.1), ενώ η υποστήριξη της µεµονωµένης δράσης των κρατών µελών έχει σηµειώσει αύξηση επτά εκατοστιαίων µονάδων. Καταδεικνύει αυτό ότι η αποτελεσµατικότητα µιας τέτοιας προσέγγισης στερείται αξιοπιστίας, ή µήπως αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι µια σηµαντική µειονότητα πολιτών δεν πιστεύει ότι είναι δυνατή η ανάληψη τέτοιας συντονισµένης δράσης; Θα ήταν ίσως χρήσιµο να τεθεί αυτό το ερώτηµα σε µελλοντική έρευνα του Ευρωβαροµέτρου. Τέλος, σε σύγκριση µε την τελευταία έρευνα για το ίδιο θέµα στις αρχές του 2009, το ποσοστό των απαντήσεων «Γ» για το ερώτηµα αυτό παρέµεινε σχετικά υψηλό (15%, +2 µονάδες): το θέµα αυτό προφανώς δηµιουργεί αµηχανία σε µεγάλο αριθµό ερωτηθέντων. 12 QC6 Ως πολίτης θα λέγατε ότι θα ήσασταν καλύτερα προστατευµένος/η µπροστά στην τρέχουσα κρίση εάν ; (Η χώρα µας) υιοθετούσε µέτρα και τα εφάρµοζε µεµονωµένα (Η χώρα µας) υιοθετούσε µέτρα και τα εφάρµοζε συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της ΕΕ. 46

47 Το πρώτο στοιχείο που πρέπει να σηµειωθεί είναι ότι οι ερωτηθέντες στο εσωτερικό της ευρωζώνης απαντούν συχνότερα από ό,τι οι ερωτηθέντες σε χώρες εκτός της ευρωζώνης ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα σε συντονισµό µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη (58% και 43% αντιστοίχως). Απεναντίας, οι ερωτηθέντες σε χώρες εκτός της ευρωζώνης απαντούν συχνότερα από ό,τι όσοι ζουν εντός της ευρωζώνης ότι θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα κατά τρόπο µεµονωµένο (39% έναντι 29%). Παρ όλα αυτά, γεγονός παραµένει ότι και οι δύο οµάδες προκρίνουν την ανάληψη συντονισµένης δράσης από τα κράτη µέλη της ΕΕ. 47

48 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Πλειονότητα υπέρ της «µεµονωµένης» δράσης (ΕΕ 33%) υπάρχει σε µόνον ένα από τα 27 κράτη µέλη, ήτοι στο Ηνωµένο Βασίλειο, όπου το 51% των ερωτηθέντων προκρίνει τη µεµονωµένη ανάληψη δράσης από τη χώρα, έναντι 30% των ατόµων που προτιµούν τη συλλογική δράση. Στις υπόλοιπες 26 χώρες, η πλειονότητα των ερωτηθέντων εξακολουθεί να προτιµά τη συλλογική δράση (ΕΕ 52%), αν και το ποσοστό απαντήσεων «Γ» είναι πολύ υψηλό σε ορισµένες χώρες (27% στη Μάλτα, 23% στη Ρουµανία και 22% στην Ιρλανδία). Η Φινλανδία (72%), η Εσθονία (71%) και η Ισπανία (68%) είναι οι χώρες στις οποίες καταγράφεται η εντονότερη υποστήριξη της συλλογικής δράσης. Οι γνώµες διίστανται µάλλον στη Λετονία (47% υπέρ της «συντονισµένης δράσης» έναντι 44% υπέρ της «µεµονωµένης δράσης»), στην Αυστρία (49% έναντι 41%) και στη Σουηδία (46% έναντι 38%) παρότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων στις χώρες αυτές τάσσεται υπέρ της «συντονισµένης δράσης», η διαφορά µεταξύ των δύο απόψεων είναι µάλλον περιορισµένη. Τέλος, µόνον σε τέσσερα κράτη µέλη καταγράφηκε αύξηση του ποσοστού απαντήσεων υπέρ της «συντονισµένης δράσης» (ΕΕ 52%), συγκεκριµένα στη Ρουµανία (44%, +5 µονάδες), στην Ιρλανδία (50%, +4 µονάδες), στην Ισπανία (68%, +3 µονάδες) και στην Ιταλία (60%, +3 µονάδες). Το αποτέλεσµα στη Φινλανδία είναι αµετάβλητο και εξακολουθεί να αντιστοιχεί στο υψηλότερο ποσοστό υπέρ αυτής της απάντησης (72%). Απεναντίας, στις ακόλουθες χώρες καταγράφηκε ιδιαίτερα σηµαντική αύξηση του αριθµού των απαντήσεων που τάσσονται υπέρ της «µεµονωµένης» δράσης (ΕΕ 33%): στην Ελλάδα (38%, +18 µονάδες), στη Λετονία (44%, +13 µονάδες), στη Γαλλία (35%, +13 µονάδες), στη Βουλγαρία και στην Πορτογαλία (28%, και στις δύο +13 µονάδες), στην Πολωνία (33%, +12 µονάδες) και στη Σουηδία (38%, +11 µονάδες). 48

49 49

50 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Με βάση το φύλο, οι άνδρες (55%) είναι πιθανότερο από τις γυναίκες (50%) να θεωρούν ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι έναντι των συνεπειών της κρίσης εάν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της ΕΕ. Η άποψη αυτή τείνει επίσης να είναι πιο διαδεδοµένη µεταξύ των ατόµων της ηλικιακής οµάδας ετών (55%), ενώ οι πιο ηλικιωµένοι ερωτηθέντες είναι λιγότερο πεπεισµένοι (50% των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Το µορφωτικό επίπεδο φαίνεται επίσης να επηρεάζει τις απαντήσεις. Έτσι, οι ερωτηθέντες που σπούδαζαν έως την ηλικία των 20 ετών και άνω θεωρούν σε ποσοστό 61% ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα συντονισµένα µε τις άλλες χώρες της ΕΕ, µε άλλα λόγια παρατηρείται διαφορά 15 εκατοστιαίων µονάδων σε σύγκριση µε ερωτηθέντες οι οποίοι εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών (46%). Υπάρχουν επίσης σηµαντικές διαφορές µε βάση την κοινωνική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι ερωτηθέντες: το 58% των διευθυντικών στελεχών προκρίνει τη συλλογική δράση, έναντι 48% µεταξύ των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά και 51% µεταξύ των ανέργων. Από την άποψη των πολιτικών προτιµήσεων, την άποψη αυτή τείνουν να υποστηρίζουν περισσότερο άτοµα που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος (59%) και λιγότερο άτοµα που ανήκουν στο κέντρο (54%) ή τη δεξιά (53%). Τέλος, και όπως είναι λογικό, οι ερωτηθέντες που τάσσονται υπέρ της παροχής εθνικής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε χώρες οι οποίες αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα προκρίνουν επίσης τη συντονισµένη δράση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την απάντηση αυτή έδωσε το 64% των ατόµων της συγκεκριµένης οµάδας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που δεν υποστηρίζουν την παροχή τέτοιου είδους χρηµατοπιστωτικής βοήθειας είναι 44%. 50

51 51

52 3. Ο ρόλος του ευρώ στην οικονοµική κρίση - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων θεωρεί ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης - Καθώς η έξοδος από την κρίση διαρκεί περισσότερο από το αναµενόµενο και φαίνεται ότι η ανάκαµψη δεν θα είναι όσο ταχεία είχε προβλεφθεί, πώς έχει µεταβληθεί η εικόνα του ενιαίου νοµίσµατος; Θεωρούν οι Ευρωπαίοι ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της τρέχουσας κρίσης; Οι απόψεις επί του θέµατος εξακολουθούν να διίστανται, όµως η πλειονότητα των Ευρωπαίων (50%, +6 µονάδες) τώρα πιστεύει ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης, ενώ το 33% (-6 µονάδες) υποστηρίζει την αντίθετη άποψη και το 17% δεν εκφράζει γνώµη. 13 Εποµένως, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαοκτώ µηνών, η εικόνα του ενιαίου νοµίσµατος έχει επιδεινωθεί. Είναι σηµαντικό να επισηµανθεί ότι, όπως και κατά την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009 (αλλά σε µικρότερο βαθµό), οι Ευρωπαίοι στη ζώνη του ευρώ είναι πιθανότερο να υποστηρίζουν την άποψη ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις συνέπειες της κρίσης (38%, -6 µονάδες) σε σύγκριση µε τους πολίτες που ζουν εκτός της ζώνης του ευρώ (22%, -10 µονάδες). Γεγονός παραµένει, ωστόσο, ότι ακόµη και στη ζώνη του ευρώ η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί πλέον ότι το ενιαίο νόµισµα δεν τους προστάτευσε από τις συνέπειες της κρίσης (51%). Αυτό ισοδυναµεί µε αύξηση οκτώ εκατοστιαίων µονάδων σε σύγκριση µε την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου QC4 Μπορείτε να µου πείτε σε ποιο βαθµό συµφωνείτε ή διαφωνείτε µε την ακόλουθη δήλωση: Συνολικά το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις από την παρούσα κρίση. Συµφωνώ απόλυτα Τείνω να συµφωνώ Τείνω να διαφωνώ ιαφωνώ απόλυτα. 52

53 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Σε 19 από τα 27 κράτη µέλη, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δεν συµφωνεί µε την άποψη ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Μόνον σε δύο χώρες η απόλυτη πλειονότητα των ερωτηθέντων «συµφωνεί» (ΕΕ 33%) µε τη δήλωση αυτή, συγκεκριµένα στη Σλοβακία (57%) και στη Φινλανδία (50%), χώρες που ανήκουν αµφότερες στην ευρωζώνη. Ωστόσο, η άποψη αυτή υποστηρίζεται από την πλειονότητα των ερωτηθέντων και σε έξι ακόµη κράτη µέλη: στην Ιταλία (49%), στην Ελλάδα (47%), στην Αυστρία (46%), στο Λουξεµβούργο (44%), στην Ιρλανδία (38%), οι οποίες είναι µέλη της ευρωζώνης, καθώς και στη Ρουµανία (34%), η οποία δεν έχει υιοθετήσει ακόµη το ενιαίο νόµισµα. Από την άλλη πλευρά, οι ερωτηθέντες στη Σλοβενία (66%), στην Τσεχική ηµοκρατία (65%), στη Γαλλία (62%), στη Γερµανία (58%) και στη Σουηδία (56%) έχουν τις µεγαλύτερες πιθανότητες να διαφωνούν µε τη δήλωση αυτή (ΕΕ 50%). Ωστόσο, σε τρεις χώρες οι ερωτηθέντες φαίνεται να είναι ισόποσα διχασµένοι µεταξύ «συµφωνίας» και «διαφωνίας» µε τη δήλωση αυτή, σε ποσοστά 53

54 47% και 46% αντιστοίχως στην Ελλάδα, 44% και 43% στο Λουξεµβούργο και 46% και 42% στην Αυστρία. Η υποστήριξη της άποψης ότι το ευρώ µετρίασε τις συνέπειες της κρίσης έχει µειωθεί µε ιδιαίτερα εντυπωσιακό τρόπο στη Σλοβενία: η δήλωση αυτή, την οποία υποστήριζε η πλειονότητα των ερωτηθέντων την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009, εγκρίνεται σήµερα από λίγο πάνω από έναν στους τέσσερις ερωτηθέντες (26%, -27 µονάδες). Η υποστήριξη της δήλωσης έχει επίσης µειωθεί σηµαντικά στην Πολωνία (22%, -17 µονάδες), στη Μάλτα (33%, -16 µονάδες), στις Κάτω Χώρες (35%, -16 µονάδες), στην Εσθονία (26%, -15 µονάδες) και στη Σουηδία (20%, -15 µονάδες). Σε όλες αυτές τις χώρες εκτός από τη Σουηδία η άποψη της πλειονότητας έχει αντιστραφεί σε σύγκριση µε τις αρχές του 2009, οπότε η πλειονότητα των ερωτηθέντων στα εν λόγω κράτη µέλη θεωρούσε ότι το ευρώ τους είχε προστατεύσει από τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. 54

55 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Το πρώτο στοιχείο που αξίζει να σηµειωθεί είναι ότι σε καθεµία από τις κοινωνικές κατηγορίες που συµµετείχαν στην έρευνα, χωρίς εξαίρεση, η πλειονότητα των ερωτηθέντων «διαφωνεί» µε τη δήλωση ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Οι άνδρες είναι πιο θετικοί από τις γυναίκες ως προς τον ρόλο του ενιαίου νοµίσµατος, καθώς σε ποσοστά 36% και 29% αντιστοίχως δηλώνουν ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Ωστόσο, οι άνδρες και οι γυναίκες εµφανίζονται σχεδόν εξίσου δύσπιστοι απέναντι σε αυτόν τον ρόλο του ευρώ: το 50% των ανδρών και το 51% των γυναικών τα αποτελέσµατα διαφοροποιούνται µόνον από το ποσοστό των απαντήσεων «Γ», το οποίο είναι σηµαντικά υψηλότερο µεταξύ των γυναικών. Επιπλέον, οι λιγότερο ευνοηµένες κοινωνικές κατηγορίες παραµένουν µάλλον δύσπιστες απέναντι στο ενδεχόµενο να µετρίασε το ευρώ τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης: το 52% των ερωτηθέντων που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας θεωρεί ότι το ευρώ δεν έχει αµβλύνει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στην κορυφή της κοινωνικής κλίµακας είναι 48%. Τέλος, διαπιστώνεται ότι το 42% των ατόµων που τάσσονται υπέρ της χορήγησης χρηµατοπιστωτικής βοήθειας από τη χώρα τους σε άλλη χώρα η οποία αντιµετωπίζει οικονοµικά προβλήµατα λόγω της κρίσης θεωρεί ότι το ευρώ έχει συµβάλει στον µετριασµό των αρνητικών συνεπειών αυτής της κρίσης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που δεν υποστηρίζουν την παροχή τέτοιας βοήθειας είναι µόνον 24%. 55

56 4. Έξοδος από την κρίση 4.1 Μείωση των δηµοσίων δαπανών ή επένδυση σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας; - Οι Ευρωπαίοι είναι διχασµένοι όσον αφορά το ποια είναι η πλέον ενδεδειγµένη πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί - Όσον αφορά τα µέτρα εξόδου από την κρίση, προσφέραµε δύο εναλλακτικές λύσεις στους ερωτηθέντες και τους ζητήσαµε να δηλώσουν ποια προτιµούν 14 : πρώτα να µειωθούν οι δηµόσιες δαπάνες, ή πρώτα να πραγµατοποιηθούν επενδύσεις σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας. Οι γνώµες επί του θέµατος εµφανίζονται έντονα διχασµένες: η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων (38%) θεωρεί ότι τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει καταρχάς να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας. Ωστόσο, σχεδόν ίσο ποσοστό (35%) θεωρεί ότι τα κράτη µέλη πρέπει πρώτα να µειώσουν τις δηµόσιες δαπάνες τους. Το 19% των Ευρωπαίων απάντησε αυθόρµητα ότι πρέπει να δοθεί ίση προτεραιότητα και στα δύο µέτρα, ενώ το 8% δεν εξέφρασε άποψη. 14 QC8 Προσωπικά, θα λέγατε ότι για να βγουν ταχέως από την κρίση, τα κράτη µέλη της ΕΕ θα έπρεπε πρώτα να µειώσουν τις δηµόσιες δαπάνες τους ή θα έπρεπε πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας; Πρώτα να µειώσουν τις δηµόσιες δαπάνες τους Πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας Και τα δύο εξίσου (ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ). 56

57 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Αν και οι απόψεις διίστανται στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, παρατηρούνται και ορισµένες διαφοροποιήσεις µεταξύ επιµέρους χωρών. Έτσι, τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (ΕΕ 38%) προκρίνονται κυρίως από τους ερωτηθέντες στις σκανδιναβικές χώρες: στη ανία (69%), στη Φινλανδία (52%) και στη Σουηδία (51%). Αυτό ισχύει επίσης στη Λιθουανία (65%) και στις Κάτω Χώρες (51%). Οι ερωτηθέντες στη Σλοβακία (50%), στη Γαλλία (46%) και στην Εσθονία (42%) είναι εκείνοι που εκφράζουν περισσότερο την πεποίθηση ότι πρώτα πρέπει να µειωθούν οι δηµόσιες δαπάνες (ΕΕ 35%). Σε ορισµένες χώρες, οι ερωτηθέντες εµφανίζονται σχεδόν ισόποσα διχασµένοι ως προς αυτό το ζήτηµα: ο δείκτης, µε άλλα λόγια η διαφορά µεταξύ του ποσοστού των ατόµων που πιστεύουν ότι οι χώρες πρέπει «πρώτα να µειώσουν τις δηµόσιες δαπάνες τους» και των ατόµων που θεωρούν ότι πρέπει «πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας» είναι πολύ κοντά στο 0. Οι χώρες αυτές είναι η Τσεχική ηµοκρατία (42% και για τις δύο απόψεις), το Λουξεµβούργο (35% και για τις δύο απόψεις), το Ηνωµένο Βασίλειο (41% και για τις δύο απόψεις), το Βέλγιο (41% και 43% αντιστοίχως), η Ελλάδα (35% και 36%) και η Σλοβενία (36% και 34%). Σε δύο χώρες, ήτοι στην Πορτογαλία (36%) και στη Γερµανία (35%), η πλειονότητα δήλωσε αυθόρµητα ότι πρέπει να εφαρµοστούν εξίσου και τα δύο µέτρα (ΕΕ 19%). Αξίζει να σηµειωθεί ότι η βαρύτητα αυτής της απάντησης («και τα δύο εξίσου») ενισχύεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η συγκεκριµένη απάντηση υποστηρίχθηκε αυθόρµητα από τους ερωτηθέντες. 57

58 58

59 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η πρώτη επιλογή των Ευρωπαίων, ήτοι η επένδυση σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας, ποικίλλει βάσει των επιµέρους κοινωνικοδηµογραφικών κατηγοριών. Οι άνδρες είναι πιθανότερο από τις γυναίκες να προκρίνουν τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (40% έναντι 37%). Οι απαντήσεις επηρεάζονται από τον παράγοντα της ηλικίας: όσο νεότεροι είναι οι ερωτηθέντες (ηλικίες από 15 έως 24 ετών) τόσο πιθανότερο είναι να υποστηρίζουν µέτρα υπέρ της τόνωσης της οικονοµίας (42%). Όσο πιο ηλικιωµένοι είναι οι ερωτηθέντες (55 ετών και άνω) τόσο περισσότερο δύσπιστοι εµφανίζονται (34%). Το µορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων διαδραµατίζει επίσης ρόλο: όσοι συνέχισαν τις σπουδές τους για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα προτιµούν τα κράτη µέλη να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (43% των ατόµων που σπούδαζαν µέχρι την ηλικία των 20 ετών και άνω). Απεναντίας, οι λιγότερο καταρτισµένοι ερωτηθέντες προτιµούν τις περικοπές των δηµοσίων δαπανών (34% των ερωτηθέντων που εγκατέλειψαν το σχολείο στην ηλικία των 15 ετών ή νωρίτερα). Οι πολιτικές προτιµήσεις των ερωτηθέντων φαίνεται να διαδραµατίζουν επίσης ρόλο: το 43% των ατόµων που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος προκρίνει τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας, ενώ την ίδια άποψη έχει το 39% των κεντρώων και το 38% των ατόµων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος, εκ των οποίων το 42% προτιµά τις περικοπές δηµοσίων δαπανών. Η κοινωνική κλίµακα ασκεί σχετικά µειωµένη επιρροή στις απαντήσεις των πολιτών, αν και το 41% των ατόµων που τοποθετούνται στην κορυφή της κοινωνικής κλίµακας προτιµά οι χώρες να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας, ενώ την άποψη αυτή συµµερίζεται µόνον το 36% των ατόµων που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας. Πρέπει να επισηµανθεί ότι η σχετική πλειονότητα των ερωτηθέντων, ανεξαρτήτως του πώς τοποθετούν τους εαυτούς τους στην κοινωνική κλίµακα, θα προέκρινε σε κάθε περίπτωση την επένδυση σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας. Το 44% των ερωτηθέντων που τάχθηκαν υπέρ του να προσφέρει η χώρα τους χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλη χώρα σε περίοδο κρίσης προκρίνει την επένδυση σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας, ενώ την ίδια άποψη έχει το 37% των ατόµων που τάσσονται κατά της χορήγησης τέτοιου είδους βοήθειας. 59

60 60

61 4.2 Ποιος πρέπει να καταβάλει τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας; - Η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων πιστεύει ότι οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και της βιοµηχανίας πρέπει να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας - Σε ορισµένα κράτη µέλη αποτελεί ήδη πραγµατικότητα, ενώ σε άλλα ο όρος φαίνεται να αποτελεί ταµπού. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, προτάθηκε στους ερωτηθέντες η προοπτική της λήψης µέτρων λιτότητας ως µία από τις προτεινόµενες λύσεις για να ξεπεραστεί η κρίση. Ποιος όµως πρέπει να υποµείνει το βάρος των µέτρων αυτού του είδους; 15 Πάνω από το ένα τρίτο (34%) των ερωτηθέντων πιστεύει ότι «οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και η βιοµηχανία» πρέπει να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας. Έπειτα, το 21% των Ευρωπαίων επέλεξε τις «δηµόσιες υπηρεσίες», το 7% τις «ΜΜΕ (µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις) και ΠΜΕ (πολύ µικρές επιχειρήσεις)» και, τέλος, το 6% επέλεξε την απάντηση «Εσείς ο ίδιος/η ίδια / Ευρωπαίοι πολίτες». Λιγότεροι από ένας στους δέκα ερωτηθέντες (8%) δεν εξέφρασαν άποψη. Η απάντηση «όλοι ταυτόχρονα» (µε άλλα λόγια, όλα τα µέλη της κοινωνίας) δόθηκε αυθόρµητα σε ποσοστό 24% και καταλαµβάνει τη δεύτερη θέση, αναµφίβολη ένδειξη συλλογικής συνειδητοποίησης του µεγέθους των προσπαθειών που πρέπει να καταβληθούν. 15 QC9 Κατά τη γνώµη σας, στη (ΧΩΡΑ ΜΑΣ), ποιοι από τους ακόλουθους θα έπρεπε να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας; Ηγέτες µεγάλων εταιρειών και της βιοµηχανίας ΜΜΕ (µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις) και οι ΠΜΕ (πολύ µικρές επιχειρήσεις) ηµόσιες υπηρεσίες Εσείς ο ίδιος/η ίδια / Ευρωπαίοι πολίτες Όλοι ταυτόχρονα (ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ) 61

62 62

63 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Μια ανάλυση των δεδοµένων αποκλειστικά σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συγκάλυπτε τις σηµαντικές διαφοροποιήσεις που υφίστανται µεταξύ των 27 κρατών µελών. Έτσι, η πρώτη απάντηση που δόθηκε από τον µέσο όρο των Ευρωπαίων, δηλαδή «οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και η βιοµηχανία» (ΕΕ 34%), αναφέρθηκε πρωτίστως από την πλειονότητα των ερωτηθέντων στη Γαλλία (53%), στη Σλοβακία (47%), στο Ηνωµένο Βασίλειο (44%), στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες (43%), και, σε αισθητά µικρότερο βαθµό, στη Λετονία (13%), στη Βουλγαρία (16%) και στην Κύπρο (19%) Οι «δηµόσιες υπηρεσίες» (ΕΕ 21%) πρέπει να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας κατά την άποψη της πλειονότητας των ερωτηθέντων στη Λετονία (60%), και σε µικρότερο βαθµό από τους ερωτηθέντες στη Βουλγαρία (39%), στην Εσθονία (32%) και στη ανία (30%). Οι ερωτηθέντες στη Μάλτα (13%), στη Ρουµανία, στην Ισπανία και στην Ιταλία (14% και στις τρεις χώρες) έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να δώσουν αυτήν την απάντηση. Οι «ΜΜΕ (µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις) και οι ΠΜΕ (πολύ µικρές επιχειρήσεις)» (ΕΕ 7%), που κατέλαβαν την τέταρτη θέση στις απαντήσεις που έδωσαν οι Ευρωπαίοι συνολικά (7%), αναφέρθηκαν µε ελαφρώς µεγαλύτερη συχνότητα στην Αυστρία (15%), στην Ιταλία (14%), στην Πολωνία και στην Πορτογαλία (12% και στις δύο). Απεναντίας, τα χαµηλότερα ποσοστά όσον αφορά τις ΜΜΕ/ΠΜΕ καταγράφηκαν στην Κύπρο (1%), στο Λουξεµβούργο (2%), στη Μάλτα, στη Σουηδία και στο Ηνωµένο Βασίλειο (3% και στις τρεις χώρες). Οι Ευρωπαίοι συνολικά τοποθέτησαν την απάντηση «Εσείς ο ίδιος/η ίδια / Ευρωπαίοι πολίτες» (ΕΕ 6%) στην πέµπτη και τελευταία θέση η απάντηση αυτή αναφέρθηκε από έναν στους έξι ερωτηθέντες στις Κάτω Χώρες (16%), από το 15% των ερωτηθέντων στη ανία και από το 14% στην Κύπρο. Τα χαµηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Γερµανία και στην Πορτογαλία (2% και στις δύο χώρες). Τέλος, η απάντηση που κατέλαβε τη δεύτερη θέση, «όλοι ταυτόχρονα» (ΕΕ 24%) (η οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν προτάθηκε ευθέως στους ερωτηθέντες), αναφέρθηκε µε τη µεγαλύτερη συχνότητα από τους ερωτηθέντες στη Γερµανία (38%), στη Μάλτα (37%), στην Κύπρο (36%), στην Ισπανία (33%), στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και στη Σλοβενία (32% και στις τρεις χώρες). Απεναντίας, την απάντηση αυτή έδωσαν µε τη µικρότερη συχνότητα 63

64 οι ερωτηθέντες στη Γαλλία και στη Λιθουανία (9% και στις δύο χώρες), στις Κάτω Χώρες και στο Ηνωµένο Βασίλειο (10% και στις δύο χώρες). 64

65 B) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Από την κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των αποτελεσµάτων προκύπτουν οι ακόλουθες αποκλίσεις. Οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και η βιοµηχανία (ως οι οικονοµικοί παράγοντες που πρέπει να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά µε τα µέτρα λιτότητας) αναφέρθηκαν από σχεδόν ίσα ποσοστά ανδρών και γυναικών (34% και 35%). Με βάση την ηλικία, οι νεότεροι ερωτηθέντες είναι πιθανότερο από τους πιο ηλικιωµένους να αναφέρουν τους ηγέτες µεγάλων εταιρειών (37% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 15 έως 24 ετών και 32% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Ανάµεσα στις διάφορες επαγγελµατικές κατηγορίες, εκείνοι που είναι πιθανότερο να επιθυµούν να καταβάλουν τη µεγαλύτερη προσπάθεια οι ηγέτες µεγάλων εταιρειών και η βιοµηχανία είναι όσοι εκτελούν χειρωνακτικές εργασίες (37%). Οι ερωτηθέντες στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος (41%) είναι επίσης πιθανότερο να συµµερίζονται αυτήν την άποψη σε σύγκριση µε όσους τοποθετούνται στο κέντρο (35%) ή στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος (32%). Οι άνδρες είναι ελαφρώς πιθανότερο από ό,τι οι γυναίκες (22% και 19% αντιστοίχως) να επιθυµούν την καταβολή ιδιαίτερης προσπάθειας από τις «δηµόσιες υπηρεσίες». Οι πιο «ευνοηµένοι» κοινωνικά ερωτηθέντες (23% των διευθυντικών στελεχών) είναι επίσης ελαφρώς πιθανότερο να αναφέρουν αυτόν τον παράγοντα, όπως και τα άτοµα που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος (25% έναντι 21% και 20% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στο κέντρο και στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος αντιστοίχως). Όσον αφορά τις τελευταίες δύο απαντήσεις, «ΜΜΕ και ΠΜΕ» και «Εσείς ο ίδιος/η ίδια / Ευρωπαίοι πολίτες», δεν είναι ουσιαστικά δυνατό να διαπιστωθούν κοινωνικοδηµογραφικές διαφοροποιήσεις µεταξύ των ερωτηθέντων που δίνουν αυτές τις απαντήσεις. 65

66 66

67 4.3 Αλληλεγγύη µεταξύ κρατών µελών σε καιρούς κρίσης - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων τάσσεται υπέρ της παροχής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε άλλα κράτη µέλη τα οποία αντιµετωπίζουν δυσκολίες - Η αντιµετώπιση της κρίσης σηµαίνει ταυτοχρόνως και επίδειξη αλληλεγγύης µεταξύ των διαφορετικών κρατών µελών όταν ορισµένα εξ αυτών αντιµετωπίζουν σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα. Μέχρι πού όµως είναι διατεθειµένοι να φτάσουν οι Ευρωπαίοι αυτήν την αλληλεγγύη; Αυτή ήταν η ουσία του ερωτήµατος που τους τέθηκε 16. Στην πλειονότητά τους οι Ευρωπαίοι (49%) θα ήταν πρόθυµοι να προσφέρουν χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος το οποίο αντιµετωπίζει οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα. Ποσοστό έως και 10% «συµφωνεί απόλυτα» µε αυτήν τη δήλωση. Ωστόσο, πάνω από το ένα τρίτο (39%) των ερωτηθέντων υποστηρίζει την αντίθετη άποψη. Ποσοστό δώδεκα τοις εκατό δεν εξέφρασε άποψη. 16 QC10 Σε τι βαθµό συµφωνείτε ή διαφωνείτε µε την ακόλουθη δήλωση: σε καιρούς κρίσης, είναι επιθυµητό να δίνει η (ΧΩΡΑ ΜΑΣ) χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει µεγάλες οικονοµικές και χρηµατοπιστωτικές δυσκολίες. Συµφωνώ απόλυτα Τείνω να συµφωνώ Τείνω να διαφωνώ ιαφωνώ απόλυτα. 67

68 Πρέπει να σηµειωθεί ότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων στις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 συµφωνεί µε την άποψη ότι πρέπει να προσφερθεί χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ το οποίο αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (50% έναντι 39%, οι οποίοι διαφωνούν). Στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007, ωστόσο, η σχετική πλειονότητα τείνει να αντιτίθεται σε αυτήν την ιδέα (44%), ενώ το 41% συµφωνεί µε τη δήλωση. Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Ο ευρωπαϊκός µέσος όρος του 49% των ερωτηθέντων που τάσσονται υπέρ της παροχής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε άλλο κράτος µέλος το οποίο αντιµετωπίζει οικονοµικά προβλήµατα συγκαλύπτει σηµαντικές αποκλίσεις µεταξύ των 27 κρατών µελών. Πρώτον, σε πάνω από τα µισά κράτη µέλη (14 από τα 27), η απόλυτη πλειονότητα των ερωτηθέντων «συµφωνεί» (ΕΕ 49%) µε αυτήν τη δήλωση. Ορισµένες χώρες ξεχωρίζουν λόγω του εξαιρετικά υψηλότερου από τον µέσο όρο ποσοστού που έλαβαν οι απαντήσεις «συµφωνώ» (άθροισµα των απαντήσεων «συµφωνώ απόλυτα» και «τείνω να συµφωνώ»), ιδίως στην Κύπρο (70%), στη ανία (69%), στη Σουηδία (67%), στο Βέλγιο (61%) και στο Λουξεµβούργο (59%). Απεναντίας, την απάντηση αυτή έδωσε µόνον το 24% των ερωτηθέντων στη Βουλγαρία, το 29% στη Σλοβενία, το 32% στη Ρουµανία και το 35% στην Τσεχική ηµοκρατία, στην Ουγγαρία και στη Σλοβακία. Με δεδοµένη την κατάσταση στην Ελλάδα και τις αποφάσεις που ελήφθησαν σχετικά µε την Ελλάδα από τα κράτη µέλη την περασµένη άνοιξη, οι οποίες δηµιούργησαν ορισµένες αντιπαραθέσεις στη Γερµανία, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να σηµειωθεί ότι οι απόψεις επί του θέµατος αυτού είναι ισόποσα διχασµένες στις εν λόγω δύο χώρες. Το σαράντα οκτώ τοις εκατό των ερωτηθέντων στην Ελλάδα τάσσεται υπέρ της παροχής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε άλλο κράτος µέλος που αντιµετωπίζει προβλήµατα, ενώ το 46% διαφωνεί. Στη Γερµανία τα ποσοστά είναι 46% και 45% αντιστοίχως. 68

69 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Οι απαντήσεις σε αυτό το ερώτηµα αποκαλύπτουν ελάχιστες αποκλίσεις µε βάση το φύλο και την ηλικία των ερωτηθέντων. Εντούτοις, οι άνδρες είναι ελαφρώς πιθανότερο, σε σύγκριση µε τις γυναίκες, να ταχθούν υπέρ της παροχής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας σε κράτος µέλος το οποίο αντιµετωπίζει οικονοµικά προβλήµατα («συµφωνούν» το 50% και το 47% αντιστοίχως). Οι νεότεροι ερωτηθέντες είναι επίσης πιθανότερο να συµφωνούν (50% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 15 έως 39 ετών, έναντι 48% µεταξύ των ατόµων που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των ετών και 47% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Ωστόσο, είναι πάνω από όλα εµφανές ότι τα άτοµα που ανήκουν στις πλέον «ευνοηµένες» κοινωνικές κατηγορίες εµφανίζουν τα µεγαλύτερα ποσοστά υποστήριξης της παροχής βοήθειας σε άλλα κράτη µέλη. Έτσι, το 59% των ερωτηθέντων που σπούδαζαν έως την ηλικία των 20 ετών και άνω 69

70 συµφωνεί µε την ιδέα, όπως και το 58% των διευθυντικών στελεχών και το 53% των ατόµων που σχεδόν ποτέ δεν αντιµετώπισαν δυσκολίες όσον αφορά την εξόφληση των λογαριασµών τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές είναι 36%. Η πλειονότητα των τελευταίων (49%) δεν πιστεύει ότι µια τέτοια βοήθεια είναι επιθυµητή. Τέλος, σε σχέση µε τις πολιτικές προτιµήσεις, το 56% των ατόµων που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος υποστηρίζει την παροχή τέτοιας βοήθειας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα άτοµα που τοποθετούνται στα δεξιά και στο κέντρο του πολιτικού φάσµατος είναι 49%. 70

71 4.3.1 Λόγοι για τους οποίους οι πολίτες τάσσονται υπέρ της αλληλεγγύης - Αλληλεγγύη ως θέµα αρχής αλλά και ως πρακτική η οποία είναι πιθανό να αποδειχθεί επωφελής για όλους - Όπως επισηµάνθηκε ανωτέρω, οι Ευρωπαίοι συµφωνούν σε ποσοστό 49% µε την άποψη ότι η χώρα τους πρέπει να προσφέρει χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα. Ποιος είναι όµως ο πραγµατικός λόγος για τον οποίο υιοθετούν αυτήν τη στάση; Σε αυτήν την πτυχή επικεντρώθηκε το ερώτηµα που τους τέθηκε στη συνέχεια. 17 Υποστηρίζουν αυτήν την άποψη επειδή πιστεύουν ότι είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας τους να βοηθήσει ένα άλλο κράτος µέλος; Ή µήπως η βοήθεια πρέπει να προσφέρεται στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών; Για µία ακόµη φορά, οι απόψεις είναι ισόποσα διχασµένες. Παρότι η πλειονότητα όσων τάσσονται υπέρ της αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών (51%) θα προσέφερε βοήθεια «στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών», το κίνητρο για τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες (44%) θα ήταν µάλλον η πεποίθηση ότι είναι «προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας τους να βοηθά ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ». Μόνον το 2% ανέφερε άλλους λόγους, ενώ το 3% δεν εξέφρασε άποψη. 17 QC11 Ποιος είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο πιστεύετε ότι είναι επιθυµητό να δίνει η (χώρα µας) χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει µεγάλες οικονοµικές και χρηµατοπιστωτικές δυσκολίες; Είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας µας να βοηθά ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ Στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών Άλλο (ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ). 71

72 *Βάση: Όσοι απάντησαν ότι είναι επιθυµητό να παρέχεται χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (49% του συνόλου του δείγµατος). Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Η πλειονότητα των ερωτηθέντων σε 22 από τα 27 κράτη µέλη (σε 21 µε απόλυτη πλειονότητα) υποστηρίζει την παροχή βοήθειας αυτού του είδους «στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης µεταξύ των κρατών µελών» (ΕΕ 51%). Η υποστήριξη της αρχής της αλληλεγγύης είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ελλάδα (η οποία µπορεί καλύτερα να εκτιµήσει την ανάγκη παροχής τέτοιου είδους βοήθειας, καθώς ωφελήθηκε προσφάτως από αυτή), στην Κύπρο και στο Λουξεµβούργο (74% σε όλες τις προαναφερθείσες χώρες), καθώς και στη Βουλγαρία (68%). Από την άλλη πλευρά, τα οικονοµικά συµφέροντα (ΕΕ 44%) προκρίνονται στο Ηνωµένο Βασίλειο (68%), στη Γερµανία (53%), στην Ιρλανδία (52%), στις Κάτω Χώρες (50%) και στην Τσεχική ηµοκρατία (49%). 72

73 QC11 What is the main reason why you think it is desirable that (OUR COUNTRY) gives financial help to another EU Member State facing severe economic and financial difficulties? It is in the economic interests of (OUR COUNTRY) to help another EU Member State In the name of European solidarity between Member States Other (SPONTANEOUS) Don't know EU27 44% 51% 2% 3% BE 37% 62% 0% 1% BG 31% 68% 0% 1% CZ 49% 48% 0% 3% DK 41% 57% 1% 1% DE 53% 43% 2% 2% EE 38% 59% 2% 1% EL 24% 74% 0% 2% ES 37% 51% 7% 5% FR 36% 60% 2% 2% IE 52% 43% 2% 3% IT 38% 57% 2% 3% CY 25% 74% 1% 0% LT 30% 62% 2% 6% LV 34% 63% 0% 3% LU 20% 74% 3% 3% HU 47% 49% 1% 3% MT 37% 59% 1% 3% NL 50% 48% 2% 0% AT 39% 55% 4% 2% PL 37% 60% 0% 3% PT 33% 60% 1% 6% RO 42% 55% 0% 3% SI 24% 66% 7% 3% SK 44% 55% 0% 1% FI 36% 61% 2% 1% SE 31% 64% 2% 3% UK 68% 27% 1% 4% Highest percentage by item Lowest percentage by item *Βάση: Όσοι απάντησαν ότι είναι επιθυµητό να παρέχεται χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (49% του συνόλου του δείγµατος). Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των αποτελεσµάτων σε σχέση µε αυτό το ερώτηµα αποκαλύπτει ορισµένα ενδιαφέροντα στοιχεία, αν και, στο σύνολο σχεδόν 73

74 των περιπτώσεων, η αλληλεγγύη µεταξύ των κρατών µελών είναι ο κύριος λόγος τον οποίο επικαλούνται οι ερωτηθέντες για να αιτιολογήσουν την υποστήριξή τους προς την άποψη ότι πρέπει να παρέχεται βοήθεια σε άλλα κράτη µέλη τα οποία αντιµετωπίζουν σοβαρά οικονοµικά προβλήµατα. Επισηµαίνεται, καταρχάς, ότι τα αποτελέσµατα δεν φαίνεται να συσχετίζονται ουσιαστικά µε το φύλο και την ηλικία των ερωτηθέντων. Απεναντίας, η επαγγελµατική κατάσταση των ερωτηθέντων φαίνεται να διαδραµατίζει κάπως πιο ουσιαστικό ρόλο. Παραδείγµατος χάριν, οι αυτοαπασχολούµενοι (55%), τα άτοµα που ασχολούνται µε τα οικιακά (54%) και οι συνταξιούχοι (53%) είναι οι οµάδες που επικαλούνται συνηθέστερα την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ως τον βασικό λόγο για την παροχή βοήθειας σε άλλο κράτος µέλος, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των διευθυντικών στελεχών είναι 47%. Επιπλέον, το 54% των ερωτηθέντων που πιστεύουν ότι θα προστατεύονταν καλύτερα αν η χώρα τους υιοθετούσε µέτρα καταπολέµησης της κρίσης κατά τρόπο συντονισµένο µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη της ΕΕ τάσσεται υπέρ της παροχής βοήθειας αυτού του είδους «στο όνοµα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η διαφορά µε τους ερωτηθέντες οι οποίοι υποστηρίζουν τη λήψη µέτρων βάσει µεµονωµένης προσέγγισης ανέρχεται σε οκτώ εκατοστιαίες µονάδες. Τα µέλη της δεύτερης αυτής οµάδας δήλωσαν σε ποσοστό 50% ότι η βοήθεια αυτή πρέπει να στηρίζεται πρωτίστως στα οικονοµικά συµφέροντα της χώρας τους. 74

75 4.3.2 Λόγοι µη επίδειξης αλληλεγγύης - Η ευρέως διαδεδοµένη αίσθηση ότι οι πολίτες µιας χώρας δεν πρέπει να πληρώνουν για τα προβλήµατα άλλων χωρών - Όπως σηµειώθηκε ανωτέρω, το 39% των Ευρωπαίων δεν θα ήταν πρόθυµοι να βοηθήσουν ένα άλλο κράτος µέλος το οποίο αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (βλ. QC10). Προκειµένου να γίνουν κατανοητά τα κίνητρα αυτής της οµάδας του πληθυσµού, τους ζητήσαµε να εξηγήσουν το σκεπτικό στο οποίο στηρίζουν την απόφασή τους 18 : µήπως θεωρούν ότι δεν είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας τους να βοηθήσει ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ; Ή µήπως θεωρούν ότι οι πολίτες της χώρας τους δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών της ΕΕ; 66% δήλωσαν ότι οι πολίτες της χώρας τους δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών της ΕΕ. Το ένα τέταρτο (ακριβώς 25%) θεωρεί ότι δεν είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας τους να βοηθήσει ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ. Μόνον το 6% ανέφερε άλλους λόγους, ενώ το 3% δεν εξέφρασε άποψη επί του θέµατος. 18 QC12 Ποιος είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο πιστεύετε ότι δεν είναι επιθυµητό να δίνει η (χώρα µας) χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει µεγάλες οικονοµικές και χρηµατοπιστωτικές δυσκολίες; εν είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας µας να βοηθά ένα άλλο κράτος µέλος της ΕΕ Οι πολίτες της (χώρας µας) δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών της ΕΕ Άλλο (ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ) 75

76 *Βάση: Όσοι απάντησαν ότι δεν είναι επιθυµητό να παρέχεται χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (39% του συνόλου του δείγµατος). Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Πρέπει καταρχάς να σηµειωθεί ότι, σε 24 από τα 27 κράτη µέλη, η απόλυτη πλειοψηφία των ερωτηθέντων που απάντησαν ότι δεν είναι επιθυµητό να παρέχεται χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα δήλωσαν ότι οι πολίτες της χώρας τους δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών (ΕΕ 66%). Ορισµένες χώρες εκφράζουν αυτήν την άποψη µε ιδιαίτερα έντονο τρόπο, ιδίως η Σλοβενία (88%), η Γερµανία (85%), η Σλοβακία (81%), η Φινλανδία (79%) και η Αυστρία (78%). Οι τρεις εναποµείνασες χώρες είναι η Ρουµανία (47%), η Ισπανία (49%) και η Ελλάδα (38%). Μόνον η πλειονότητα των ερωτηθέντων στην Ελλάδα δήλωσε ότι δεν είναι προς το οικονοµικό συµφέρον της χώρας να βοηθήσει άλλο κράτος µέλος της ΕΕ (50%). Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι εν λόγω τρεις χώρες αντιµετωπίζουν ιδιαίτερα έντονες οικονοµικές δυσχέρειες. 76

77 *Βάση: Όσοι απάντησαν ότι δεν είναι επιθυµητό να παρέχεται χρηµατοπιστωτική βοήθεια σε άλλο κράτος µέλος της ΕΕ που αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (39% του συνόλου του δείγµατος). 77

78 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Πρώτη παρατήρηση: η απροθυµία να πληρώσουν για λογαριασµό άλλων είναι κυρίαρχη σε όλες τις κατηγορίες ερωτηθέντων. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισµένες διαφοροποιήσεις ως προς το σθένος µε το οποίο υποστηρίζεται αυτή η άποψη. εν υπάρχουν σηµαντικές διαφορές µεταξύ των ερωτηθέντων µε βάση τις µεταβλητές του φύλου και της ηλικίας. Ωστόσο, η επαγγελµατική κατηγορία των ερωτηθέντων φαίνεται να επηρεάζει τις απαντήσεις τους. Οι πλέον ευνοηµένοι κοινωνικά ερωτηθέντες έχουν τις µεγαλύτερες πιθανότητες να πιστεύουν ότι οι πολίτες της χώρας τους δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να πληρώνουν για τα οικονοµικά προβλήµατα των άλλων κρατών µελών: 67% µεταξύ των διευθυντικών στελεχών και των αυτοαπασχολούµενων, έναντι 59% µεταξύ των ανέργων και 62% µεταξύ των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά. Οµοίως, πιθανότερο να συµµερίζονται αυτήν την άποψη είναι οι ερωτηθέντες που σχεδόν ποτέ δεν δυσκολεύτηκαν να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους (68%), παρά τα άτοµα που δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές (62%). 78

79 4.4 Μέτρα εξόδου από την κρίση - Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα, αλλά και υποστήριξη των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων - Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδυθεί σε µια διαδικασία εξόδου από την κρίση το διάστηµα έως το 2020, και πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις κοινοτικές πολιτικές οι οποίες θα διασφαλίσουν την επάνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τροχιά ανάπτυξης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επανειληµµένως τοποθετηθεί επί των µέτρων στα οποία θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα προκειµένου να µπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξέλθει από την κρίση, διασφαλίζοντας την αποκατάσταση της απασχόλησης και της βιώσιµης ανάπτυξης. Τα άτοµα που συµµετείχαν σε αυτήν την έρευνα του Ευρωβαροµέτρου κλήθηκαν να επιλέξουν κατά µέγιστο όριο τέσσερα µέτρα (µεταξύ ένδεκα προτάσεων) στα οποία, κατά τη γνώµη τους, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα µε σκοπό την έξοδο από την κρίση 19. Από τα αποτελέσµατα προκύπτει ότι, κατά τη γνώµη των Ευρωπαίων, η τόνωση της απασχόλησης και η αποκατάσταση της οικονοµικής ανάπτυξης πρέπει να στηριχθούν πάνω από όλα στην εκπαίδευση και τη στήριξη των ΜΜΕ. Το υψηλότερο ποσοστό συγκέντρωσε η «επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα»: αποτελεί προτεραιότητα για πάνω από τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες (43%). Με µικρή διαφορά, ακολουθεί η «υποστήριξη των ΜΜΕ και ΠΜΕ», την οποία ανέφερε το 40% των ερωτηθέντων. Η «µείωση της γραφειοκρατίας» εξασφάλισε το τρίτο υψηλότερο ποσοστό, µε περισσότερο από το ένα τρίτο (34%) των απαντήσεων, ξεπερνώντας την «ενθάρρυνση της επιχειρηµατικότητας» (30%), αλλά πάνω από όλα ξεπερνώντας πιο συγκεκριµένα µέτρα επενδύσεων όπως «η επένδυση σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και η ενθάρρυνση της εξοικονόµησης ενέργειας» (23%), «η επένδυση στην καινοτοµία και την Ε&Α» (22%) ή «στο περιβάλλον» (17%). Στο πλαίσιο της ανάγκης προώθησης των ικανοτήτων µας στα πεδία της καινοτοµίας και της έρευνας, ένα πέµπτο των Ευρωπαίων δήλωσε ότι είναι σηµαντικό να «µειωθεί η διαρροή εγκεφάλων στην Ευρώπη και η αποµάκρυνση ατόµων µε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ειδικευµένων 19 QC13 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προωθεί ορισµένα µέτρα για να βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να εξέλθει από την κρίση, διασφαλίζοντας µια επιστροφή στην απασχόληση και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Κατά την άποψή σας, σε ποια από τα ακόλουθα µέτρα θα έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα; 79

80 εργαζοµένων από την Ευρώπη» (20%) αλλά και να «καταπολεµηθεί η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου» (19%). Από αυτόν τον κατάλογο επιλογών, η «υποστήριξη µεγάλων εταιρειών και της βιοµηχανίας» και η «ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης, µε σκοπό τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών των κρατών µελών της ΕΕ» αναφέρθηκαν αµφότερες από ποσοστό 16% των ερωτηθέντων. Τέλος, άλλα µέτρα αντιµετώπισης του αντικτύπου της κρίσης αναφέρθηκαν µε πολύ µικρότερη συχνότητα, ιδίως η επένδυση στην «αλληλεγγύη και στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης ατόµων τα οποία υφίστανται κοινωνικό αποκλεισµό» (15%) και η άρση «των εµποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών εντός της ΕΕ» (10%). Το τελευταίο στοιχείο αφορά αναµφίβολα κάτι που, στη σκέψη πολλών Ευρωπαίων, έχει ήδη επιτευχθεί µε την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Υπάρχουν κάποιες αξιοσηµείωτες αποκλίσεις όσον αφορά ορισµένα µέτρα µεταξύ των Ευρωπαίων από χώρες µέλη της ευρωζώνης και των Ευρωπαίων από χώρες εκτός της ευρωζώνης. Έτσι, τέσσερις από τις δεκατέσσερις προτάσεις µέτρων για να βοηθηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξέλθει από την κρίση αναφέρονται µε πολύ µεγαλύτερη συχνότητα από την πρώτη παρά από τη δεύτερη κατηγορία ερωτηθέντων: o «Μείωση της διαρροής εγκεφάλων και της αποµάκρυνσης ατόµων µε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ειδικευµένων εργαζοµένων από την Ευρώπη»: 24% και 14% αντιστοίχως. o «Επένδυση στην αλληλεγγύη και προώθηση της κοινωνικής ένταξης ατόµων τα οποία υφίστανται κοινωνικό αποκλεισµό»: 19% και 9%. o «Ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης, µε σκοπό τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών των κρατών µελών της ΕΕ»: 19% και 12%. o «Επένδυση στο περιβάλλον»: 19% και 14%. Απεναντίας, η «µείωση της γραφειοκρατίας» αναφέρθηκε µε πολύ λιγότερη συχνότητα από τους ερωτηθέντες σε κράτη µέλη εκτός της ευρωζώνης (40% έναντι 30% στη ζώνη του ευρώ). 80

81 81

82 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Όπως µπορεί να διαπιστωθεί από τον πίνακα που ακολουθεί, η σειρά αξιολόγησης των προτεινόµενων µέτρων από τους Ευρωπαίους ποικίλλει σηµαντικά από τη µία χώρα στην άλλη. Θα επικεντρώσουµε την προσοχή µας στα συχνότερα αναφερόµενα µέτρα. Η επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα (ΕΕ 43%) επιλέχθηκε ως µέτρο προτεραιότητας από την πλειονότητα των ερωτηθέντων στην Ιρλανδία (66%), στην Κύπρο (59%), στη ανία και στη Γερµανία (58% και στις δύο χώρες), στη Μάλτα (57%), στη Σουηδία (53%), στο Λουξεµβούργο (51%), στη Ρουµανία και στη Γαλλία (50% και στις δύο χώρες). Εντούτοις, οι ερωτηθέντες στη Λιθουανία (24%), στην Πολωνία (30%), στην Ιταλία (31%), στη Λετονία, στην Ισπανία και στη Σλοβενία (32% και στις τρεις χώρες) έχουν τις µικρότερες πιθανότητες να υποστηρίζουν αυτό το µέτρο. 82

83 Η υποστήριξη των ΜΜΕ και ΠΜΕ (ΕΕ 40%) θεωρείται ιδιαίτερα σηµαντικό µέτρο από τους ερωτηθέντες στην Κύπρο (62%), στην Ελλάδα (54%), στη Βουλγαρία και στη Γαλλία (53% και στις δύο χώρες), στην Ιρλανδία (51%) και στην Τσεχική ηµοκρατία (50%). Ωστόσο, το µέτρο αυτό υποστηρίζεται σε πολύ µικρότερο βαθµό στη Μάλτα και στη ανία (28% και στις δύο χώρες). Η µείωση της γραφειοκρατίας (ΕΕ 34%) αναφέρθηκε ως προτεραιότητα στη Σλοβενία (54%), στις Κάτω Χώρες (53%), στη Φινλανδία (50%) και στη Λιθουανία (48%), αλλά µόνον από το 15% των ερωτηθέντων στην Πορτογαλία και το 16% στην Ισπανία. Η ενθάρρυνση της επιχειρηµατικότητας (ΕΕ 30%), ως µέτρο που µπορεί να συµβάλει στην έξοδο της ΕΕ από την κρίση, αναφέρθηκε µε τη µεγαλύτερη συχνότητα στην Ελλάδα, στην Ισπανία και στη Λετονία (53% και στις τρεις χώρες) καθώς και στην Τσεχική ηµοκρατία (50%). Τα χαµηλότερα ποσοστά υπέρ του µέτρου αυτού καταγράφηκαν στη Μάλτα (10%), στη Ρουµανία (12%) και στη Γερµανία (15%). Η επένδυση σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και η ενθάρρυνση της εξοικονόµησης ενέργειας (ΕΕ 23%) είναι το µέτρο στο οποίο έδωσαν προτεραιότητα οι ερωτηθέντες στη ανία (41%), στην Κύπρο, στην Ουγγαρία και στην Αυστρία (35% και στις τρεις χώρες), αλλά έτυχε πολύ περιορισµένης στήριξης στη Ρουµανία (8%) και στην Ισπανία (10%). Η επένδυση στην καινοτοµία και την Ε&Α (ΕΕ 22%) αποτελεί προτεραιότητα για τους ερωτηθέντες στη Σουηδία (47%), στη ανία (38%) και στις Κάτω Χώρες (34%), ενώ πολύ λιγότερο πεπεισµένοι εµφανίζονται οι ερωτηθέντες στην Ισπανία και στην Ουγγαρία (13% και στις δύο χώρες). 83

84 84

85 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση των αποτελεσµάτων ως προς το ερώτηµα αυτό αποκαλύπτει σηµαντικές διαφοροποιήσεις µεταξύ των απαντήσεων, ανάλογα µε την υποοµάδα στην οποία ανήκουν οι ερωτηθέντες. Ενδεικτικά, θα εστιάσουµε την προσοχή µας στα βασικά µέτρα που υποστηρίζονται από τους Ευρωπαίους: Η «επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα» είναι φυσικά προσφιλές θέµα των νεότερης ηλικίας ερωτηθέντων (50% µεταξύ των ατόµων ηλικίας ετών, έναντι 40% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Εντούτοις, η πολιτική αυτή υποστηρίζεται σε µεγάλο βαθµό από διευθυντικά στελέχη (54% έναντι 43% µεταξύ των χειρωνάκτων) και από τα άτοµα που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος (48% έναντι 46% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στο κέντρο και 40% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος). Οι ερωτηθέντες µε το υψηλότερο µορφωτικό επίπεδο είναι επίσης πιθανότερο να αναφέρουν την επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα (48% των ατόµων που σπούδαζαν µέχρι την ηλικία των 20 ετών και άνω, έναντι 36% των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο στην ηλικία των 15 ετών ή νωρίτερα). Το µέτρο αυτό υποστηρίζεται επίσης από το 48% των ερωτηθέντων που θεωρούν ότι η κρίση δεν είχε καµία επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση (έναντι ποσοστού 41% µεταξύ των ατόµων που θεωρούν ότι είχε σηµαντική επίπτωση στην προσωπική τους κατάσταση). Η «υποστήριξη των ΜΜΕ και ΠΜΕ» αποτελεί, ευλόγως, ένα µέτρο στο οποίο οι αυτοαπασχολούµενοι (47% έναντι 38% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά) εκτιµούν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Υποστηρίζεται επίσης από τις ενδιάµεσες ηλικιακές οµάδες (43% των ατόµων µεταξύ ετών και 42% των ατόµων ηλικίας από 40 έως 54 ετών), καθώς και από τους ερωτηθέντες οι οποίοι δεν τάσσονται υπέρ της παροχής χρηµατοπιστωτικής βοήθειας από τη χώρα τους σε άλλο κράτος µέλος που αντιµετωπίζει οικονοµικά προβλήµατα (45%), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν την παροχή τέτοιου είδους βοήθειας είναι 38%. Η «µείωση της γραφειοκρατίας» φαίνεται να αποτελεί σε µεγαλύτερο βαθµό προτεραιότητα των ανδρών παρά των γυναικών (36% και 32%). Οι πιο ηλικιωµένοι ερωτηθέντες εµφανίζονται επίσης προθυµότεροι να υποστηρίξουν αυτό το µέτρο (38% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω, έναντι 24% µεταξύ των ατόµων ηλικίας ετών). Η ένταξη σε πιο «ευνοηµένη» κοινωνική κατηγορία φαίνεται να επηρεάζει εξίσου την απάντηση: το µέτρο αυτό αναφέρθηκε από το 37% των διευθυντικών στελεχών και από το 38% των αυτοαπασχολουµένων. 85

86 Αξίζει δε να σηµειωθεί ότι το µέτρο αυτό αναφέρθηκε από το 39% των ατόµων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος, έναντι ποσοστού 36% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στο κέντρο και 32% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος. Η «ενθάρρυνση της επιχειρηµατικότητας», όπως είναι φυσικό, βρίσκει ανταπόκριση πρωτίστως µεταξύ των αυτοαπασχολούµενων (38%), όµως τείνει να αναφέρεται µε ελαφρώς µικρότερη συχνότητα από τα διευθυντικά στελέχη και τους ανέργους (29% και στις δύο περιπτώσεις). Οι ερωτηθέντες στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος (35%) είναι επίσης πιθανότερο να υποστηρίζουν ένα τέτοιο µέτρο σε σύγκριση µε όσους τοποθετούνται στο κέντρο (30%) ή στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος (28%). Η «επένδυση σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και η ενθάρρυνση της εξοικονόµησης ενέργειας» αναφέρθηκε µε µεγαλύτερη συχνότητα από τους ερωτηθέντες µε υψηλότερο µορφωτικό επίπεδο (27% µεταξύ των ατόµων µε την πιο µακροχρόνια µόρφωση, έναντι 19% µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών). Οι πλέον «ευνοηµένες» κοινωνικές κατηγορίες αποδίδουν επίσης µεγαλύτερη σηµασία στα περιβαλλοντικά ζητήµατα: 29% των διευθυντικών στελεχών (έναντι 18% µεταξύ των ανέργων και 17% µεταξύ των ατόµων που δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους τις περισσότερες φορές). Η «επένδυση στην καινοτοµία και την Ε&Α» είναι ένα µέτρο το οποίο υποστηρίζεται πρωτίστως από τους άνδρες (25% έναντι 19% µεταξύ των γυναικών), τα άτοµα υψηλότερου µορφωτικού επιπέδου (29% έναντι 16% µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο στην ηλικία των 15 ετών ή νωρίτερα), και τα διευθυντικά στελέχη (30% έναντι 15% µεταξύ των ανέργων). Επιλέχθηκε επίσης από το 27% των ερωτηθέντων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα άτοµα που ανήκουν στο κέντρο ή την αριστερά είναι 24%. Επιπλέον, αναφέρθηκε µε µεγαλύτερη συχνότητα από τα άτοµα που τοποθετούνται στην κορυφή της κοινωνικής κλίµακας παρά από τα άτοµα που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της (28% και 16% αντιστοίχως). 86

87 Τα έξι συχνότερα αναφερθέντα µέτρα 87

88 - Αίτηµα αυστηρότερης ρύθµισης των παραγόντων της χρηµατοπιστωτικής αγοράς - Ορισµένα µέτρα που στοχεύουν στην πρόληψη και αποφυγή µελλοντικών κρίσεων συζητούνται τώρα εντός των ευρωπαϊκών θεσµικών οργάνων. Ζητήθηκε η γνώµη των Ευρωπαίων σχετικά µε την αποτελεσµατικότητα ορισµένων από τα µέτρα αυτά. Προς τον σκοπό αυτόν, ζητήθηκε από τους ερωτώµενους να εκφράσουν τις απόψεις τους για ορισµένα καίρια µέτρα, και να δηλώσουν αν θεωρούν ότι τα µέτρα αυτά θα ήταν «αποτελεσµατικά» ή «αναποτελεσµατικά» ως µέθοδοι πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων. 20 Το κύριο δίδαγµα που αντλήθηκε από αυτό το ερώτηµα είναι ότι η µεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί ότι όλα αυτά τα µέτρα θα ήταν όντως αποτελεσµατικά για την πρόληψη και αποφυγή µελλοντικών κρίσεων. Πέντε στα επτά µέτρα µάλιστα συγκεντρώνουν την υποστήριξη ακόµη και άνω του 60% των ερωτηθέντων. Το µέτρο που συγκέντρωσε τις πιο θετικές απαντήσεις (70%) είναι η «αυστηρότερη ρύθµιση και εποπτεία των παραγόντων της χρηµατοπιστωτικής αγοράς (λόγου χάρη, η ρύθµιση των µπόνους των επενδυτών χρηµατιστηρίου)». «Η δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού νοµισµατικού ταµείου το οποίο θα µπορούσε να παρεµβαίνει όταν ένα κράτος µέλος της ΕΕ αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα» εξασφάλισε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (67%), ενώ ακολουθούν χωρίς µεγάλη διαφορά τα µέτρα που σκοπό έχουν να διασφαλίσουν τη «συµµόρφωση µε από κοινού καθορισµένους κανόνες της ΕΕ για το χρέος και τα δηµόσια ελλείµµατα» (65%). Η βελτίωση της «διαβούλευσης µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ όταν καταρτίζουν τους εθνικούς προϋπολογισµούς τους» θεωρείται εύλογη από το 64% των Ευρωπαίων. Έπειτα, το 63% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η «καθιέρωση ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης, που διασφαλίζει τον συντονισµό των οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και χρηµατοπιστωτικών πολιτικών όλων των κρατών µελών της ΕΕ» θα µπορούσε να είναι αποτελεσµατική µέθοδος πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων. 20 QC14 Ορισµένα µέτρα που στοχεύουν στην πρόληψη και αποφυγή µελλοντικών κρίσεων συζητούνται τώρα εντός των ευρωπαϊκών θεσµικών οργάνων. Για κάθε ένα από αυτά τα µέτρα, παρακαλώ πείτε µου αν πιστεύετε ότι θα ήταν αποτελεσµατικό ή όχι για την πρόληψη και αποφυγή µελλοντικών κρίσεων. Κλίµακα απαντήσεων: Πολύ αποτελεσµατικό Αρκετά αποτελεσµατικό Όχι πολύ αποτελεσµατικό Καθόλου αποτελεσµατικό. 88

89 Πάνω από το ήµισυ των ερωτηθέντων (58%) θεωρεί ότι «η παρουσίαση των εθνικών προϋπολογισµών των κρατών µελών της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή» θα ήταν αποτελεσµατικό µέτρο. Τέλος, η σχετική πλειονότητα των ερωτηθέντων (47% ακριβώς) θεωρεί ότι η «θέσπιση τραπεζικού φόρου και φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών» θα ήταν αποτελεσµατική µέθοδος πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων εντός της ΕΕ. Στο ερώτηµα αυτό δόθηκε ιδιαίτερα µεγάλο ποσοστό απαντήσεων «Γ» (21%), το οποίο εκτιµάται ότι αντικατοπτρίζει αντίστοιχο βαθµό αµηχανίας µεταξύ των ερωτηθέντων όσον αφορά την εν λόγω επιλογή, η οποία υπόκειται σήµερα σε µια σειρά από διαφορετικές ερµηνείες και ενδέχεται να είναι σχετικά δυσνόητη. Επιπλέον, ορισµένοι ερωτηθέντες ίσως να πιστεύουν ότι, αν εφαρµοζόταν ένα τέτοιο µέτρο, οι τράπεζες θα µετέφεραν αναµφίβολα τον όποιο φόρο επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών στους πελάτες τους, δηλαδή στους ίδιους τους ευρωπαίους πολίτες. Μεγάλος αριθµός Ευρωπαίων δεν εξέφρασε άποψη επί του θέµατος, ανεξαρτήτως επιµέρους µέτρων (τα ποσοστά «Γ» κυµαίνονται µεταξύ 16 και 21%). Ένα όχι ασήµαντο µέρος του πληθυσµού προτίµησε να µην επιχειρήσει να εκφράσει άποψη γι αυτά τα σχετικώς τεχνικά και σύνθετα ζητήµατα. 89

90 90

91 Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι, για καθένα από τα προτεινόµενα µέτρα, οι ερωτηθέντες από χώρες της ευρωζώνης είναι πιθανότερο, σε σύγκριση µε τους ερωτηθέντες από χώρες που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη, να πιστεύουν ότι τα διάφορα προτεινόµενα µέτρα θα αποτελούσαν αποτελεσµατικό τρόπο πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων. Αυτό οφείλεται εν µέρει στο γεγονός ότι τα ποσοστά των απαντήσεων «Γ» είναι συστηµατικά υψηλότερα έξω από τη ζώνη του ευρώ. Η σηµαντικότερη διαφορά ως προς την ένταση των απαντήσεων στις δύο ζώνες αφορά τα κίνητρα ή τις ποινές που έχουν ως στόχο να ενθαρρύνουν τα κράτη µέλη της ΕΕ να συµµορφωθούν µε τους από κοινού καθορισµένους κανόνες της ΕΕ για το χρέος και τα δηµόσια ελλείµµατα. Η διαφορά ανέρχεται σε 13 εκατοστιαίες µονάδες (70% και 57% αντιστοίχως). Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Παρατηρούνται αρκετά σηµαντικές διαφοροποιήσεις µεταξύ των 27 κρατών µελών όσον αφορά τα προτεινόµενα µέτρα: ορισµένες χώρες ξεχωρίζουν λόγω της πιο θετικής αντίληψής τους όσον αφορά την αποτελεσµατικότητα καθενός από τα προτεινόµενα µέτρα. Αυτό ισχύει κυρίως για τους ερωτηθέντες στην Κύπρο, στο Βέλγιο, στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Σλοβακία, στις Κάτω Χώρες, στην Αυστρία και στη Γερµανία. Απεναντίας, οι ερωτηθέντες στο Ηνωµένο Βασίλειο και στην Εσθονία εµφανίζονται λιγότερο πεπεισµένοι για την αποτελεσµατικότητα τέτοιων µέτρων. Στην περίπτωση του κορυφαίου µέτρου, ήτοι της αυστηρότερης ρύθµισης και εποπτείας των παραγόντων της χρηµατοπιστωτικής αγοράς (λόγου χάρη, η ρύθµιση των µπόνους των επενδυτών χρηµατιστηρίου) (ΕΕ 70%), παρατηρούνται ορισµένες διαφορές ως προς την ένταση της απάντησης. Οι ερωτηθέντες στη Σλοβακία και στην Κύπρο (85% και στις δύο χώρες), καθώς και στη Γερµανία (81%), είναι οι πλέον πεπεισµένοι για την αποτελεσµατικότητα αυτού του µέτρου. Οι ερωτηθέντες στην Κύπρο (88%), στη Σλοβακία (85%) και στο Βέλγιο (80%) είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι η δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού νοµισµατικού ταµείου το οποίο θα µπορούσε να παρεµβαίνει όταν ένα κράτος µέλος της ΕΕ αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά και δηµοσιονοµικά προβλήµατα (ΕΕ 67%) θα ήταν αποτελεσµατικό µέτρο. Το ίδιο ισχύει για τα κίνητρα ή την επιβολή χρηµατικών ποινών ώστε να ενθαρρυνθούν τα κράτη µέλη της ΕΕ να συµµορφώνονται µε τους από κοινού καθορισµένους κανόνες της ΕΕ για το χρέος και τα δηµόσια ελλείµµατα (ΕΕ 65%) (87% στην Κύπρο, 82% στη Σλοβακία και 81% στο Βέλγιο). 91

92 Και πάλι, οι ερωτηθέντες στην Κύπρο (87%), στη Σλοβακία (83%), στο Βέλγιο (79%) και στη Βουλγαρία (75%) είναι πιθανότερο να πιστεύουν ότι η βελτίωση των διαβουλεύσεων µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ όταν καταρτίζουν τους εθνικούς προϋπολογισµούς τους (ΕΕ 64%) θα ήταν αποτελεσµατικός τρόπος πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων. Οι ερωτηθέντες στη Σλοβακία (85%), στην Κύπρο (83%) και στο Βέλγιο (79%) είναι και σε αυτήν την περίπτωση πιθανότερο να πιστεύουν ότι η καθιέρωση ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης, που διασφαλίζει τον συντονισµό των οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και χρηµατοπιστωτικών πολιτικών όλων των κρατών µελών της ΕΕ (ΕΕ 63%) θα µπορούσε να είναι αποτελεσµατικό µέτρο. Η παρουσίαση των εθνικών προϋπολογισµών των κρατών µελών της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ 58%) αντιµετωπίζεται ως δυνητικά αποτελεσµατικός τρόπος πρόληψης και αποφυγής µελλοντικών κρίσεων κυρίως από τους ερωτηθέντες στην Κύπρο (84%), στη Σλοβακία (78%) και στο Βέλγιο (76%). Τέλος, οι ερωτηθέντες στην Αυστρία (67%), στη Γερµανία (62%) και στη Σλοβενία (61%) είναι οι πλέον πεπεισµένοι ότι η θέσπιση τραπεζικού φόρου και φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (ΕΕ 47%) θα ήταν αποτελεσµατικό µέτρο. Τα µεγαλύτερα ποσοστά απαντήσεων «Γ» στα ερωτήµατα αυτά, ανεξαρτήτως των επιµέρους µέτρων, καταγράφηκαν πρωτίστως στη Μάλτα, στη Λιθουανία, στη Ρουµανία, στην Εσθονία, στη Βουλγαρία, στην Πολωνία και στο Ηνωµένο Βασίλειο. 92

93 93

94 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Με κριτήριο, καταρχάς, το φύλο καταγράφονται ορισµένες πολύ σηµαντικές διαφοροποιήσεις στις απαντήσεις που αφορούν την αποτελεσµατικότητα των προτεινόµενων µέτρων. Έτσι, οι άνδρες πιστεύουν µε µεγαλύτερη συχνότητα από τις γυναίκες ότι οποιοδήποτε ή όλα τα µέτρα θα µπορούσαν να προλάβουν και να αποτρέψουν µελλοντικές κρίσεις: o Καθιέρωση ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης: 65% και 59% αντιστοίχως. o Ίδρυση ενός ευρωπαϊκού νοµισµατικού ταµείου: 70% και 65%. o Θέσπιση τραπεζικού φόρου και φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών 50% και 45%. o Παρουσίαση των εθνικών προϋπολογισµών των κρατών µελών της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 61% και 56%. o Αυστηρότερη ρύθµιση και εποπτεία των παραγόντων της χρηµατοπιστωτικής αγοράς: 73% και 68%. o Ενθάρρυνση ή επιβολής οικονοµικών κυρώσεων στα κράτη µέλη της ΕΕ: 67% και 63%. o Βελτίωση των διαβουλεύσεων µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ: 66% και 62%. Θα πρέπει, εντούτοις, να σηµειωθεί ότι οι άνδρες είναι επίσης ελαφρώς πιθανότερο, σε σύγκριση µε τις γυναίκες, να πιστεύουν ότι τα µέτρα αυτά θα ήταν αναποτελεσµατικά. Οι γυναίκες ξεχωρίζουν κυρίως λόγω του σηµαντικά µεγαλύτερου αριθµού απαντήσεων «Γ». Σε γενικές γραµµές, οι ερωτηθέντες που ανήκουν στις ενδιάµεσες ηλικιακές κατηγορίες (ιδίως τα άτοµα ηλικίας από 25 έως 39 ετών) είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι τα µέτρα αυτά θα είναι αποτελεσµατικά όσον αφορά την πρόληψη και αποφυγή µελλοντικών κρίσεων. Η µόνη εξαίρεση αφορά τη «θέσπιση τραπεζικού φόρου και φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών» η οποία συγκέντρωσε το µεγαλύτερο ποσοστό υποστήριξης µεταξύ των ερωτηθέντων της µεγαλύτερης ηλικιακής οµάδας (49% µεταξύ των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω). Τέλος, οι ερωτηθέντες που ανήκουν στις πλέον «ευνοηµένες» από κοινωνική άποψη κατηγορίες είναι πιθανότερο να δίνουν πολύ θετικές απαντήσεις για καθένα από τα επτά προτεινόµενα µέτρα. Αυτό ισχύει κυρίως για τους ερωτηθέντες µε την πιο µακροχρόνια µόρφωση, οι οποίοι είναι τώρα διευθυντικά στελέχη και σχεδόν ποτέ δεν αντιµετώπισαν οικονοµικά προβλήµατα. Στις κατηγορίες µε το υψηλότερο µορφωτικό επίπεδο καταγράφονται επίσης χαµηλότερα ποσοστά απαντήσεων «Γ» σε σύγκριση µε τις υπόλοιπες κατηγορίες. 94

95 95

96 4.5 Είναι πιθανό να διαρκέσει η κρίση; - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων πιστεύει ότι, κατά πάσα πιθανότητα, η οικονοµική ανάκαµψη θα διαρκέσει πολλά χρόνια - Ορισµένοι µακροοικονοµικοί δείκτες που δηµοσιεύθηκαν προσφάτως οδήγησαν ορισµένους αναλυτές να υποστηρίξουν ότι τα χειρότερα έχουν περάσει 21 και ότι η οικονοµική ανάκαµψη είναι βιώσιµη. Από την άλλη πλευρά, ορισµένοι αναλυτές εκτιµούν ότι δεν βλέπουµε ακόµη «φως στην άκρη του τούνελ» και ότι οι πρώτες διστακτικές ενδείξεις ανάκαµψης δεν είναι ακόµη αρκετά σηµαντικές ώστε να µιλάµε για πραγµατική ανάκαµψη. Ποια είναι η γνώµη του ευρύτερου κοινού επί του θέµατος; 22 Απέναντι σε αυτές τις αντικρουόµενες απόψεις, οι Ευρωπαίοι δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων (37%) θεωρεί ότι ανάκαµψη θα αρχίσει τα προσεχή έτη, ενώ το ένα τέταρτο (26%) πιστεύει µάλιστα ότι η κρίση πρόκειται να διαρκέσει πολλά έτη. Μόνον το 30% εµφανίζεται περισσότερο αισιόδοξο. Έτσι, το 17% θεωρεί ότι η επάνοδος σε πορεία ανάπτυξης θα αρχίσει τους προσεχείς µήνες, ενώ το 13% πιστεύει ότι επανερχόµαστε ήδη σε τροχιά ανάπτυξης. Πρέπει να σηµειωθεί ότι το 7% των ερωτηθέντων δεν εξέφρασε άποψη επί του θέµατος. 21 Βλ, ως προς το θέμα αυτό, την έκθεση του ΔΝΤ με τίτλο «Regional Outlook Report: EUROPE» [«Έκθεση για την περιφερειακή οικονομική προοπτική της Ευρώπης»], Οκτώβριος 2010, 22 QC15 Σε ό,τι αφορά στην επιστροφή της ανάπτυξης στη χώρα σας, ποια από τις ακόλουθες απόψεις είναι πιο κοντά στη δική σας; Επανερχόµαστε ήδη σε τροχιά ανάπτυξης Η επάνοδος σε πορεία ανάπτυξης θα αρχίσει τους προσεχείς µήνες Η επάνοδος σε πορεία ανάπτυξης θα αρχίσει τα προσεχή έτη Η κρίση πρόκειται να διαρκέσει πολλά έτη. 96

97 Α) ιαφορές µεταξύ των κρατών µελών Οι πιο αισιόδοξοι Ευρωπαίοι (ΕΕ 13%) εντοπίζονται κυρίως στη Σουηδία (53% θεωρούν ότι είναι ήδη δυνατό να κάνουµε λόγο για πραγµατική επάνοδο σε τροχιά ανάπτυξης). Οι επόµενες σε σειρά αισιοδοξίας χώρες, αν και η διαφορά που τις χωρίζει από την πρώτη χώρα είναι µεγάλη, είναι η Φινλανδία (38%), η Γερµανία (31%) και το Λουξεµβούργο (29%). Οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα (1%), η οποία διέρχεται µια πολύ σοβαρή οικονοµική και δηµοσιονοµική κρίση, έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να θεωρούν ότι επανερχόµαστε ήδη σε τροχιά ανάπτυξης. Την απαισιοδοξία τους συµµερίζονται και οι ερωτηθέντες στη Ρουµανία (επίσης 1%). Η άποψη ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα αρχίσει τους προσεχείς µήνες (ΕΕ 17%) είναι αρκετά διαδεδοµένη στην Αυστρία (26%), στη Φινλανδία και στο Βέλγιο (25%). Λιγότερο πεπεισµένοι γι αυτό είναι οι ερωτηθέντες στη Λιθουανία (5%). 97

98 Η άποψη της πλειονότητας στο σύνολο των 27 κρατών µελών ότι η ανάκαµψη θα είναι µακροχρόνια υπόθεση, ότι δηλαδή θα αρχίσει κατά τα προσεχή έτη (ΕΕ 37%), είναι πιο εµφανής στη ανία (61%), στην Ισπανία και στη Λετονία (52% και στις δύο χώρες). Λίγο πάνω από δύο στους δέκα ερωτηθέντες συµµερίζονται αυτήν την άποψη στην Αυστρία (22%), στη Σουηδία και στη Μάλτα (23% και στις δύο χώρες). Οι πιο απαισιόδοξοι Ευρωπαίοι, οι οποίοι θεωρούν ότι η κρίση πρόκειται να διαρκέσει πολλά έτη (ΕΕ 26%), βρίσκονται κυρίως στην Ελλάδα (47%), τη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πλήττεται σήµερα σε µεγαλύτερο βαθµό από την κρίση. Οι ερωτηθέντες στη Λετονία (45%) και στην Πορτογαλία (40%) εµφανίζονται επίσης αρκετά απαισιόδοξοι, όµως αυτό ισχύει σε πολύ µικρότερο βαθµό στη Σουηδία (4%) και στη Φινλανδία (6%). 98

99 Β) Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Οι γυναίκες είναι ελαφρώς πιθανότερο, σε σύγκριση µε τους άνδρες, να πιστεύουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα αρχίσει τα προσεχή έτη (37% έναντι 36% µεταξύ των ανδρών) ή ακόµη και ότι η κρίση πρόκειται να διαρκέσει πολλά έτη (28% έναντι 24% µεταξύ των ανδρών). Οι νέοι, όπως διαπιστώνεται συχνά στις δηµοσκοπήσεις, είναι λιγότερο απαισιόδοξοι από τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας: έτσι, ενώ το 30% των ατόµων ηλικίας από 55 ετών και άνω δήλωσε ότι η κρίση πρόκειται να διαρκέσει πολλά έτη, µόνον το 21% των νέων ηλικίας µεταξύ 15 και 24 ετών συµµερίζεται αυτήν την άποψη. Οι πλέον «ευνοηµένες» κατηγορίες είναι και οι πλέον «αισιόδοξες» (υποστηρίζοντας ότι επανερχόµαστε ήδη σε τροχιά ανάπτυξης). Αυτό ισχύει για τους ερωτηθέντες µε την πιο µακροχρόνια µόρφωση (18%, έναντι 9% µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών), τα διευθυντικά στελέχη (24%, έναντι 9% µεταξύ των ανέργων) και τα άτοµα που δεν δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους (17%, έναντι µόλις 4% µεταξύ των ατόµων που αντιµετωπίζουν οικονοµικές δυσχέρειες τον περισσότερο καιρό). 99

100 100