ΤΑ ΡΩΜΑΪΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΑ ΡΩΜΑΪΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΟμαδικήΕργασία στο μάθημα της ΝεοελληνικήςΓλώσσας ΥπεύθυνηΚαθηγήτρια: κα. Ναουμίδου Μαρία 4ο Γυμνάσιο Χαριλάου Ημερομηνία: 15/05/2017 Σχολικό Έτος: Θέμα: «Τα Ρωμαϊκά Μνημεία της Θεσσαλονίκης» Μέλη: Βαβλάς Στέφανος Βασιλειάδου Ναταλία Ζίκου Ελένη Θεοδοσιάδη Πετρούλα Κωνσταντινίδης Κωνσταντίνος ~ 1 ~

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος.Σελ. 3 Αφιέρωση Σελ. 4 Εισαγωγή: ΗΘεσσαλονίκη στα Ρωμαϊκάχρόνια- Ιστορία ~ ΚωνσταντινίδηςΚωνσταντίνος Σελ. 5 Κεφάλαιο 1: Τείχη και Λευκός Πύργος ~ Βαβάς Στέφανος.Σελ. 10 Κεφάλαιο 2: ΑρχαίαΑγορά ~ Θεοδοσιάδη Πετρούλα.Σελ. 14 Κεφάλαιο 3: Ροτόντα και Καμάρα ~ Βασιλειάδου Ναταλία Σελ. 21 Κεφάλαιο 4: ΡωμαϊκάΑνάκτορα Ιππόδρομος ~ Ελένη Ζίκου..Σελ.28 Η Αξιολόγηση των Μνημείων.Σελ. 35 Η Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία και το Φωτογραφικό Υλικό βρίσκονται στο τέλος κάθε Κεφαλαίου. ~ 2 ~

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η όμορφη πόλη μας, η Θεσσαλονίκη, υπέστη πάρα πολλές καταστροφές, από την μέρα που δημιουργήθηκε έως και σήμερα. Αλλά, όπως πολλοί δεν ξέρουν και δεν νοιάζονται να μάθουν, στα ρωμαϊκά χρόνια, εκτός από τις πολλές καταστροφές, πολύ ωραία μνημεία και έργα ανοικοδομήθηκαν, τον 2 ο αιώνα π.χ. από τον Γαλέριο. Για αυτά θα μιλήσουμε εμείς σήμερα έπειτα από μία συστηματική έρευνα για «Τα Ρωμαϊκά Μνημεία της Θεσσαλονίκης». Θεσσαλονίκη 15/05/2017 Ελένη Ζίκου ~ 3 ~

4 Την εργασία μας την αφιερώνουμε στη καθηγήτρια μας, κυρία Μαρία Ναουμίδου, που μας πρόσφερε τόσες πολλές γνώσεις και που μας δίδαξε με υπομονή, πρωτοτυπία και ευρηματικότητα μέσα σε αυτόν τον αξέχαστο πρώτο μας χρόνο στον Γυμνάσιο. ~ 4 ~

5 Εισαγωγή: Η Θεσσαλονίκη στα Ρωμαϊκά Χρόνια Ιστορία (148 π.χ.-313 μ.χ.) Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη σε πληθυσμό και έκταση πόλη της Ελλάδας. Τον 2 ο π.χ. αιώναη πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, όπως και ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος και αποτέλεσε έδρα του ρωμαϊκού θέματος της Μακεδονίας. Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 315 π.χ.από τον Βασιλιά Κάσσανδρο της Μακεδονίας ύστερα από την συνένωση 26 και πλέον οικισμών και περιοχών. Σύντομα μετατράπηκε σε αξιόλογο κέντρο ενώ εξελίχθηκε σε μια από τις πιο σημαντικές πόλεις του βασιλείου κατά την Ελληνιστική περίοδο διαθέτοντας μάλιστα περιορισμένη αλλά σημαντική πολιτική αυτονομία. Στη ρωμαϊκή περίοδο η Θεσσαλονίκη εξελίχθηκε σε ακμαία πόλη, για να γίνει γρήγορα πρωτεύουσα ρωμαϊκής επαρχίας. Μετά την ήττα του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα από τους Ρωμαίους του Ύπατου Αιμίλιου Παύλου στην Πύδνα (168 π.χ.) και την ίδια τύχη του Ανδρικού (148 π.χ.), η Μακεδονία περιήλθε ολοκληρωτικά στους Ρωμαίους. Όλη τότε η περιοχή της Μακεδονίας χωρίστηκε σε 4 τμήματα («regiones») και η Θεσσαλονίκη έγινε πρωτεύουσα του ~ 5 ~

6 «δεύτερου» τμήματος της Μακεδονίας («Macedonia Secunda») για χρονικό διάστημα 20 χρόνων. Την περίοδο αυτή πολλά μνημεία και καλλιτεχνικοί θησαυροί της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης ξηλώθηκαν από «αργυρολόγους» Ρωμαίους διοικητές της επαρχίας για να μεταφερθούν σαν τρόπαια στη Ρώμη και να επιδειχθούν στους «Θριάμβους» που οργάνωσαν οι Ρωμαίοι για να τιμηθούν οι νικητές. Μετά το 148 π.χ. οι 4 επαρχίες της Μακεδονίας ενοποιήθηκαν σε μία, για να δημιουργηθεί η επαρχία της Μακεδονίας («Provincia Macedonia») με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Στην επαρχία αυτή συμπεριλήφθηκε σε λίγο και η νότια Ελλάδα, για να ισχύσει αυτό το καθεστώς 120 χρόνια, ως την εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.), οπότε αποσπάστηκε η νότια Ελλάδα και δημιουργήθηκε από αυτήν η επαρχία Αχαΐας. Οι Ρωμαϊκές λεγεώνες που κατάκλυσαν την Ελλάδα δεν ήταν πάντα αήττητες. Έτσι, πολλές φορές η Μακεδονία και η Θεσσαλονίκη πέρασαν, στην πρώτη περίοδο της ρωμαιοκρατίας φοβερούς κινδύνους από επιδρομές βαρβάρων. Ο Ρωμαίος κτήτορας Κικέρωνας, που κατάφυγε στη Θεσσαλονίκη το 58 π.χ. ως πολιτικός εξόριστος, αναφέρει μία παρόμοια σκληρή δοκιμασία, όταν βάρβαρα φύλα του βορρά επιτέθηκαν κατά της Θεσσαλονίκης, αναγκάζοντας τους κατοίκους της να αμυνθούν με σθένος για να σωθούν. Κατασκευάσθηκαν τότε με γρήγορο ρυθμό πολλά οχυρά έργα στην Ακρόπολη της Άνω Πόλης, όπου συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι και η ~ 6 ~

7 φρουρά της πόλης για να αντιμετωπίσουν τους επιδρομείς. Στις αρχές του 4 ου μ.χ. αιώνα τοποθετείται χρονικά και ο μαρτυρικός θάνατος του προστάτη και πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου και του φίλου του Νέστορα. Από τότε, η Θεσσαλονίκη έγινε το κέντρο της λατρείας του Αγίου Δημητρίου σε ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο. Ο «μυροβλύτης» Άγιος Δημήτριος συνδέθηκε άρρηκτα με την τύχη της πόλης και η παράδοση αναφέρει πολλές περιπτώσεις σωτήριας επέμβασής του για να σωθεί η πόλη από τις επιδρομές των βαρβάρων. Κωνσταντινίδης Κωνσταντίνος ~ 7 ~

8 Φωτογραφικό Υλικό ~ 8 ~

9 Πηγές ad.htm ~ 9 ~

10 Κεφάλαιο 1: Τείχη και Λευκός Πύργος Τα Βυζαντινά τείχη Τα Βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης έχουν σήμερα μήκος περίπου 4 χιλιομέτρων, αλλά η αρχική περίμετρος που κάλυπταν ήταν περί τα 8 χιλιόμετρα και το ύψος τους ήταν μέτρα. Το τείχος για πολλούς αιώνες περιέβαλλε την πόλη, περιλαμβάνοντας στη νοτιοδυτική πλευρά προς το Θερμαϊκό κόλπο τα παραθαλάσσια τείχη, τα οποία όμως σήμερα δεν υπάρχουν. Στη βορειοανατολική πλευρά ανεβαίνει προς τα υψώματα, περιλαμβάνοντας ακρόπολη, μέσα στην οποία βρίσκεται και το αμυντικό σύμπλεγμα του Επταπυργίου. Η πρώτη οχύρωση της νεόκτιστης πόλης του Κασσάνδρου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωσή της ξεκινά από τον 3 ο αιώνα π. Χ. Η ρωμαϊκή κατάκτηση (167 π. Χ.) που έφερε τη ρωμαϊκή ειρήνη έκανε τα τείχη περιττά, οπότε περί τα μέσα του 1 ου π.χ. αιώνα ήταν ήδη ερειπωμένα. Τον 3 ο αιώνα μ.χ. χτίσθηκαν οχυρώσεις για την προστασία της πόλης από τους Γότθους με υλικά από προηγούμενα οικοδομήματα. Στις αρχές του 4 ου αιώνα περνούν από τη Θεσσαλονίκη ο Γαλέριος και ο Μέγας Κωνσταντίνος και ενισχύουν τα τείχη. Στο τέλος του ~ 10 ~

11 4 ου αιώνα ανεγείρεται δεύτερο τείχος εξωτερικά του προηγουμένου με τριγωνικές προεξοχές. Το ορατό τείχος που βλέπουμε σήμερα χτίστηκε από το τέλος του 4 ου ως τα μέσα του 5 ου αιώνα, ενώ ένα επόμενο πρόγραμμα βελτίωσης υλοποιείται τον 7 ο αιώνα επί Ηρακλείου προκειμένου να στηριχθεί η άμυνα της πόλης κατά των Αβάρων και των Σλάβων. Το 904 η πόλη καταλαμβάνεται από τους Σαρακηνούς με επίθεση από την πλευρά της θάλασσας, γεγονός που προκαλεί την ενίσχυση των θαλασσίων τειχών μετά την αποχώρηση των Σαρακηνών. Κατά την Τουρκοκρατία έγιναν προσθήκες και τροποποιήσεις στα τείχη της πόλης, στις οποίες εντάσσεται και ο Λευκός Πύργος, μαζί με το Επταπύργιο και τον Πύργο Τριγωνίου. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε, στη θέση προϋπάρχοντος βυζαντινού πύργου, ο οποίος συνέδεε το ανατολικό τμήμα της οχύρωσης της Θεσσαλονίκης με το θαλάσσιο (το οποίο κατεδαφίστηκε το 1867). Παλιότερα επικρατούσε η άποψη πως ήταν έργο των Βενετών αλλά πλέον η σύγχρονη ιστοριογραφία δέχεται το κτίσμα ως οθωμανικό. Κατά μία εκδοχή, η χρονολογία κατασκευής του μνημείου τοποθετείται περί το 1450 με 1470, λίγα χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους ~ 11 ~

12 Λευκός Πύργος Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο του 15 ου αιώνα. Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ότι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση πως αρχιτέκτονας του Πύργου ήταν ο φημισμένος Μιμάρ Σινάν, βάσει της ομοιότητας με ανάλογο πύργο στην Αυλώνα της Αλβανίας, ο οποίος κτίστηκε τη δεκαετία του Τα τείχη κατεδαφίστηκαν το 1866, καθώς επίσης ο Πύργος ήταν για αιώνες μέρος των τειχών της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης που χώριζε την εβραϊκή συνοικία της πόλης από τα νεκροταφεία των Μουσουλμάνων και των Εβραίων. Αρχικά, ως φρούριο, στην συνέχεια ως φρουρά και στο τέλος ως φυλακή. Η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων συντήρησε και το αναστήλωσε, εσωτερικά αλλοιωμένο από τις επεμβάσεις που προκλήθηκαν από τις διάφορες χρήσεις των νεώτερων χρόνων, μνημείο και το διαμόρφωσε ενόψει των εορτασμών για τα χρόνια από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, σε εκθεσιακό χώρο με σκοπό να στεγάσει μια μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στη βυζαντινή ιστορική περίοδο της πόλης. Βαβλάς Στέφανος ~ 12 ~

13 Φωτογραφικό Υλικό ~ 13 ~

14 Πηγές Θεσσαλονίκης takastratisthessalonikis.blogspot.com/2010/03/bl og-post_7184.html ~ 14 ~

15 Κεφάλαιο 2: Αρχαία Αγορά ~ Θεοδοσιάδη Πετρούλα Περίπου, στο μέσο του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, της πόλης δηλαδή που περικλείεται μέσα στα τείχη, βρίσκεται η Αγορά, το κέντρο της οικονομικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής της, όπως και σε κάθε πόλη της αρχαιότητας. Η ρωμαϊκή αγορά πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε στο τέλος του 2 ου ή στο πρώτο και δεύτερο τρίτο του 3 ου μ.χ. αιώνα και πρέπει να αντικατέστησε κάποια παλαιότερη. Η θέση της προσδιορίζεται ανάμεσα στις οδούς Ολύμπου και Εγνατία, κάθετα στον άξονα της αυλής του Αγίου Δημητρίου. Αποτελούνταν από δύο παράλληλες συνεχόμενες πλατείες οι οποίες περιβάλλονταν από στοές. Στο χώρο της υπήρχε το Ωδείο, με τα προσκτήσματά του. Από τις πλατείες κεντρική και μεγαλύτερη πρέπει να ήταν η Νότια, η οποία στα Βυζαντινά χρόνια είναι γνωστή ως Μεγαλοφόρος. Σε αυτήν την εποχή όμως ο χώρος αυτός είχε μεταβληθεί σε ελεύθερη από στοές ανοιχτή πλατεία. Στο χώρο της Ρωμαϊκής αγοράς και σε κάποια από τις υπόγειες στοές της Δυτικής πλευράς της πρέπει να βρίσκονταν οι Χαλκευτική στοά, εργαστήρια δηλαδή χάλκινων αντικειμένων, οπού σύμφωνα με τις πηγές, οι στρατιώτες του συνέλαβαν για τη χριστιανική δράση του ~ 15 ~

16 τον Ρωμαίο αξιωματούχο Δημήτριο, το μετέπειτα προστάτη άγιο της πόλης. Η κύρια είσοδος της αγοράς ήταν πιθανότατα στη νότια στοά του Μεγαλοφόρου, στην πλευρά της Εγνατίας οδού. Τμήμα της με διώροφη κιονοστοιχία σώζονταν ως τα μέσα περίπου του 19 ου αιώνα. Πάνω από τους κάτω κίονες υπήρχε μια πεσσοστοιχία με ανάγλυφες ολόσωμες μορφές ανά δύο σε κάθε πεσσό. Φαίνεται πως τα έργα αυτά ασκούσαν ιδιαίτερη γοητεία στον πληθυσμό, που αποκαλούσε τις μορφές είδωλα. Τα έργα αυτά το 1865, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μεταφέρθηκαν στο Παρίσι, στο μουσείο του Λούβρου. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει στη βόρεια πλευρά του μεγαλοφόρου το μεγαλύτερο τμήμα τις υπαίθριάς πλατείας με ολόκληρη σχεδόν την ανατολική και νότια στοά. Πίσω από την ανατολική στοά αποκαλύφθηκε και μέρος του Ωδείου, που ήταν κτίσμα της εποχής του Γαλερίου. Τα Ωδεία στην αρχαιότητα προορίζονταν για αθλητικούς και μουσικούς αγώνες. Είναι όμως γνωστό ότι ήδη από τον 1 ο μ.χ. αιώνα χρησιμοποιήθηκαν επίσης για μονομαχίες και θηριομαχίες, κατεξοχήν ρωμαϊκά θεάματα, που προσείλκυαν όμως τους κάτοικους των ελληνικών πόλεων αυτή την εποχή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο χώρος του Ωδείου Αυτού χρησιμοποιήθηκε και ως αρένα οι ανασκαφές έδειξαν επίσης ότι αργότερα εδώ χριστιανικές ταφές. Ότι γενικότερα ο χώρος έζησε και στην χριστιανική εποχή αποδεικνύεται από την αποκάλυψη σε τοίχο ~ 16 ~

17 διαμερίσματος της νότιας στοάς παλαιοχριστιανικής τοιχογραφίας του 6 ου μ.χ. αιώνα με απεικόνιση τον Αγίων Κοσμά και Δαμιανού. Στην αγορά υπήρχαν και άλλα δημόσια κτίσματα. Γνωρίζουμε ότι βορειοδυτικά ήταν το Γυμνάσιο της πόλης, που δεν είχε ακόμη αποκαλυφθεί και βόρια ένα μεγάλο δημόσιο λουτρό, μέρος του οποίου σώζεται κάτω από το ανατολικό τμήμα του Αγίου Δημητρίου. Σύμφωνα με την γραπτή παράδοση, στο χώρο αυτού του λουτρού μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος. Το γυμνάσιο και το λουτρό συνδέονταν στενά. Λείψανα ενός άλλου κτίσματος ανατολικά από την αγορά αποδίδονται στο κτήριο της βιβλιοθήκης η οποία ανατάσσονταν φυσικά στο πλαίσιο της πνευματικής ζωής της αγοράς. Σ αυτήν την πλευρά υπάρχει και η μνημειακή είσοδος στο ανάκτορο. Από την ίδια είσοδο γινόταν η επικοινωνία με το Νυμφαίο που βρίσκεται ανατολικότερα. Ένα περίκεντρο κτίσμα εντοπίστηκε επίσης λίγο βορειότερα στο χώρο αυτό, άγνωστης ακόμα χρήσης. Στη νοτιοδυτική πλευρά του ανακτόρου σώζεται λαμπρό και οκταγωνικό εσωτερικά και εξωτερικά κτίσμα, το λεγόμενο Οκτάγωνο, που θυμίζει το Μαυσωλείο του Διοκλητιανού στο Σπαλάτο. Η είσοδός του βρίσκεται στην νότια πλευρά. Στις υπόλοιπες επτά ~ 17 ~

18 πλευρές του Οκταγώνου ανοίγεται από μια κόγχη. Το κτίσμα διακοσμήθηκε με μαρμαροθετημένο δάπεδο και ορθομαρμάρωση. Μεταγενέστερες επεμβάσεις δείχνουν την συνέχιση της χρήσης και αυτού του χώρου. Πρόβλημα παραμένει ακόμα η χρονολόγησή του σε σχέση με το ανάκτορο. Υποστηρίχθηκε η άποψη ότι κατασκευάστηκε μετά την ολοκλήρωση του ανακτορικού συγκροτήματος. Για την χρήση του υπάρχουν επίσης διάφορες απόψεις: μαυσωλείο, ναός, αίθουσα θρόνου. Το τελευταίο θεωρείται πιθανότερο. Από τους χώρους αυτούς προέρχονται διάφορα γλυπτά που βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης. Πολύ ενδιαφέρον είναι το μαρμάρινο τόξο που έχει ανάγλυφη προτομή του Γαλερίου και την προσωποποίηση της «Τύχης» της Θεσσαλονίκης. Το ανάκτορο πρέπει να επικοινωνούσε με το χώρο που ανασκάφηκε λίγο βορειότερα, στην οδό Δημητρίου Γούναρη. Εκεί σώζεται ιδιόμορφο κτίσμα με ημικυκλική κόγχη στη βόρεια πλευρά, η χρήση του οποίου δεν είναι γνωστή. Τα σποραδικά ανασκαφικά δεδομένα δείχνουν συνέχιση των κτισμάτων ως το ύψος της Εγνατίας, όπου βρίσκεται η αψίδα του Γαλερίου, αμφισβητείται όμως η άμεση σύνδεση των κτισμάτων. Ωστόσο είναι σαφέστατη τουλάχιστον η προς τον άξονα σύνδεση των τριών κτισμάτων, ανακτόρου, καμάρας και Ρωτώντας. ~ 18 ~

19 Φωτογραφικό Υλικό ~ 19 ~

20 Πηγές Βιβλιοιγραφία Μνημεία της Θεσσαλονίκης του Απόστολου Παπαγιαννόπουλου, εκδόσεις Ρέκος. ~ 20 ~

21 Κεφάλαιο 3: Ροτόντα και Καμάρα ~ Βασιλειάδου Ναταλία Ροτόντα Η Ροτόντα είναι ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα σωζόμενα κτίσματα της Θεσσαλονίκης, και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κτίσματα της ρωμαϊκής περιόδου σε παγκόσμια κλίμακα. Το κυκλικό σχήμα της, μοναδικό στην Ελλάδα, τη συσχετίζει με το Πάνθεον της Ρώμης. Η Ροτόντα βρίσκεται βόρεια της οδού Εγνατία, στο ανατολικό τμήμα της παλιάς πόλης και σε μικρή απόσταση από την Κασσανδρεωτική πύλη της σημερινής πλατείας Συντριβανίου, όπου σώζονται ίχνη της. Νότια της Ροτόντας και στη νοητή προέκταση του άξονά της Β-Ν, σε μικρή απόσταση και σε επαφή με τη σημερινή οδό Εγνατία της πόλης, υπάρχει ένα τμήμα της θριαμβικής Αψίδας (Καμάρας) του Γαλερίου, με την οποία η Ροτόντα ~ 21 ~

22 αποτελούσε ένα ενιαίο κτιριακό κτίσμα. Λειτουργικά δεν έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια η χρήση της. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι θα χρησιμοποιούνταν σαν αυτοκρατορικό μαυσωλείο,ενώ παλιότερα διατυπώθηκαν απόψεις πως ήταν ειδωλολατρικός ναός αφιερωμένος στο θεό Κάβειρο. Το κτήριο, διαμέτρου 24,50μ. καλύπτει ισοδιάστατοςείσοδος στο μαυσωλείο; Θόλος από οπτόπλινθους, που φθάνει σε ύψος τα 29,80μ. Ο κυλινδρικός τοίχος, πάχους 6,30μ., διασπάται εσωτερικά σε οκτώ ορθογώνιες κόγχες, από τις οποίες η νότια αποτελούσε την κύρια είσοδο. Η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, συντελέστηκε στη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων, άγνωστο πότε ακριβώς. Μετά την μετατροπή του οικοδομήματος σε χριστιανική εκκλησία ο τρούλος διακοσμήθηκε με εξαιρετικά μωσαϊκά, πολλά από τα οποία διατηρούνται και είναι από τα καλύτερα ~ 22 ~

23 παλαιοχριστιανικά σε όλο τον κόσμο. Είναι χωρισμένα σε οκτώ τμήματα, αντίστοιχα στις οκτώ κόγχες. Οι καλλιτέχνες της εποχής, όπως και οι μεταγενέστεροι, εργάζονταν μέσα στην ελληνική και ρωμαϊκή παράδοση της πορτραιτογραφίας προσπαθώντας να αποδίδουν σύγχρονα πρόσωπα. Την ίδια περίοδο διανοίχθηκε και το ιερό βήμα, ένας ορθογώνιος χώρος με ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά. Γύρω από το κτήριο προστέθηκε κλειστή στεγασμένη στοά (πλάτους 8μ.) που επικοινωνούσε με τον κεντρικό χώρο μέσω επτά κογχών διευρύνθηκε η ανατολική κόγχη και κατασκευάστηκε που διανοίχθηκαν στον αρχικό πυρήνα. Στη δυτική κόγχη διαμορφώθηκε νέα είσοδος με νάρθηκα και προστέθηκε πρόπυλο με δύο παρεκκλήσια, ένα κυκλικό ανατολικά και ένα οκταγωνικό δυτικά. Καμία από τις παραπάνω προσθήκες, με εξαίρεση τη διαμόρφωση της ανατολικής κόγχης, δεν σώζεται σήμερα. ~ 23 ~

24 Τα λαμπρότερα όμως λείψανα από την παλαιοχριστιανική φάση του μνημείου είναι τα εξαίρετης ποιότητας ψηφιδωτά. Τις φωτιστικές θυρίδες και τα εσωρράχια των καμαρών στη βάση του θόλου κοσμούν ψηφιδωτά, των οποίων ο πλούτος των θεμάτων με φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα και η λαμπρότητα των χρωμάτων εντυπωσιάζει. Στο θόλο αναπτύσσονταν οι μεγάλες συνθέσεις σε τρεις επάλληλες ζώνες. Η χαμηλότερη, γνωστή στη βιβλιογραφία και ως ζώνη των μαρτύρων, διαιρείται σε οκτώ διάχωρα, στα οποία εικονίζονται δεόμενοι μάρτυρες μπροστά από μνημειακά ~ 24 ~

25 αρχιτεκτονήματα. Στο ανατολικό διάχωρο που καταστράφηκε όταν κατέρρευσε το εκεί τμήμα του θόλου, τα κατεστραμμένα τμήματα του ψηφιδωτού συμπληρώθηκαν με τοιχογραφία από τον ιταλό ζωγράφο S. Rossi το Η μεσαία ζώνη των ψηφιδωτών του θόλου είναι σχεδόν κατεστραμμένη. Σώζεται μόνο το κατώτατο τμήμα, όπου διακρίνονται πάνω στο έδαφος πόδια ανδρικών μορφών σε έντονη κίνηση, πιθανότατα αγγέλων. Από την ψηφιδωτή παράσταση της τρίτης ζώνης σώζονται τα κεφάλια τριών εκ των τεσσάρων αγγέλων που ανακρατούν τριπλή δόξα από πολυποίκιλτα στεφάνια με πολυάκτινα αστέρια, πλοχμό με καρπούς και κλαδιά και πολύχρωμη ίριδα. Μεταξύ των αγγέλων εικονίζεται το μυθικό πτηνό φοίνικας να προβάλλει πάνω σε ερυθρό ακτινοβόλο δίσκο. Στο κέντρο της δόξας από την παράσταση του Χριστού σε χειρονομία θριάμβου διακρίνεται το προσχέδιο με κάρβουνο πάνω στις πλίνθους του θόλου ~ 25 ~

26 Η βάση του άμβωνα της Ροτόντας βρέθηκε έξω από τον ναό, στο νότιο πρόπυλο, όπου βρίσκεται σήμερα. Τα δύο μεγάλα μονόλιθα τμήματα του σώματός του και τα περίφημα γλυπτά του με τη προσκύνηση των μαγών μεταφέρθηκαν το 1900 από τους Τούρκους στο Οθωμανικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Ανήκει στον σπάνιο τύπο του ριπιδιόσχημου άμβωνα και το σχήμα του προσαρμοζόταν τέλεια στον κυκλικό χώρο του μνημείου. Οι μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις που έγιναν στο μνημείο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο επιβάρυναν τη στατική του επάρκεια. Οι σεισμοί των αρχών του 7 ου αι. κατέστρεψαν την αψίδα του ιερού και το υπερκείμενο τμήμα του θόλου. Η αψίδα, μετά την αποκατάστασή της, ενισχύθηκε εξωτερικά με δύο αντηρίδες και διακοσμήθηκε τον 9 ο αι. με την τοιχογραφία της Αναλήψεως. Ο ναός των Ασωμάτων (Ροτόντα) υπήρξε Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης μέχρι τον 13 ο τουλάχιστο αιώνα και με το όνομα αυτό παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας Μητρόπολη). ( Εσκί Μητρόπολη =Παλιά ~ 26 ~

27 Πότε η Ροτόντα ονομάστηκε ''Άγιος Γεώργιος'' δεν είναι χρονικά προσδιορισμένο. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι αυτό έγινε τα νεότερα χρόνια, όταν λειτούργησε, δυτικά του μνημείου, μικρός ναός, με το όνομα αυτό, όπου μεταφέρθηκαν πολλά κειμήλια και εικόνες του ναού των ''Ασωμάτων'' μετά την μετατροπή του σε μουσουλμανικό τέμενος (''Τζαμί'') (1590) από τον Τούρκο ''δερβίση'' ΣεϊχηΧορτατζή-Σουλεϊμάν Εφέντη. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης χρησιμοποιείται ως μουσείο χριστιανικής τέχνης. Ενώ τελείται Θεία Λειτουργία τέσσερις φορές το χρόνο. Οι σεισμοί που έπληξαν την πόλη της Θεσσαλονίκης το 1978, προξένησαν σοβαρές βλάβες στο μνημείο. Οι αναστηλωτικές εργασίες απαίτησαν μεγάλες επεμβάσεις στο ~ 27 ~

28 κτήριο και τον διάκοσμό του, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έχει περατωθεί. ~ 28 ~

29 ΑΨΙΔΑ ΓΑΛΕΡΙΟΥ (Καμάρα) Οι τελευταίες δεκαετίες της αρχαιότητας στάθηκαν αναπάντεχα ευνοϊκές για τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη υψώθηκε σε επίπεδο αυτοκρατορικής έδρας. Ιστορικά εντάσσεται στην εποχή της ύστερης αρχαιότητας, και συγκεκριμένα στην περίοδο της λεγόμενης Τετραρχίας, όταν ο Διοκλητιανός πήρε στην αρχή ως συναυτοκράτορα το Μαξιμιανό και αργότερα, το 293 μ.χ., το Γαλέριο και τον Κωνστάντιο Χλωρό (πατέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου), ως Καίσαρες. Έτσι ιδρύθηκε η λεγόμενη Πρώτη Τετραρχία και η αυτοκρατορία μοιράστηκε σε τέσσερα τμήματα. Ο Γαλέριος ήταν διοικητής του τμήματος εκείνου στο οποίο συμπεριλαμβανόταν και η ελληνική χερσόνησος. Ως έδρα του είχε ορίσει αρχικά το Σίρμιο της Πανονίας (τη σημερινή Μητροβίτσα στη Σερβία), αργότερα όμως προτίμησε τη Θεσσαλονίκη. Ο φιλόδοξος και σκληρός καίσαρας του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας Γαλέριος έστρεψε το ενδιαφέρον του προς τη Θεσσαλονίκη, μετά τη λαμπρή στρατιωτική επιτυχία του το 298 μ.χ. Στην Ασία. Εκεί ο βασιλιάς των Περσών Ναρσής είχε ταράξει την ισσοροπία του ρωμαϊκού κράτους κυριεύωντας τη Μεγάλη Αρμενία. Ο Γαλέριος κατάφερε να εκδιώξει τους Πέρσες από την Αρμενία και να αιχμαλωτίσει ~ 29 ~

30 τη μεγάλη βασίλισσα και το βασιλικό χαρέμι. Ως νέος Αλέξανδρος, νικητής των Περσών, επέστρεψε από την Ασία ο Γαλέριος. Μέσα στην πρώτη πενταετία του 4ου αιώνα μ.χ. έκτισε στη Θεσσαλονίκη ένα λαμπρό οικοδομικό συγκρότημα, τα ανάκτορα του. Η αψίδα του Γαλερίου αποτελεί στοιχείο του γαλεριανού συγκροτήματος στο νοτιοανατολικό τμήμα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Συνδεόταν με τα ανάκτορα του Γαλερίου (προς νότια) και με τη Ροτόντα (προς βορρά). Στο σημείο που διασταυρώνονται οι δύο άξονες κτίστηκε η αψίδα, της οποίας ο προορισμός δεν ήταν πρακτικός αλλά αναμνηστικός και τιμητικός.η κατασκευή της αψίδας βασίστηκε σε δύο παράλληλους τοίχους, μήκους 37 μ. περίπου και πάχους3,80 μ. (σώζεται ο ένας σε μήκος 29 μ.). Οι δύο τοίχοι απείχαν 9 μ. ο ένας από τον άλλο και άφηναν τρία ανοίγματα τοξωτά, ένα μεγάλο στο κέντρο, πλάτους 9,70 μ. και δύο άλλα μικρότερα στα πλάγια, πλάτους 4,85 μ. Οι τέσσερις κεντρικοί πεσσοί ήταν χτισμένοι από χοντρά μάρμαρα, ενώ ο πυρήνας ήταν επενδυμένος από άλλα μάρμαρα και χοντρές πλάκες. Πάνω στην κατασκευή αυτή ήταν προσαρμοσμένες οι μαρμάρινες πλάκες με τις ανάγλυφες διακοσμήσεις. Για την κατασκευή της υπόλοιπης αψίδας είχαν χρησιμοποιηθεί ακανόνιστες πέτρες με ισχυρό κονίαμα και τούβλα για μια εξωτερική επένδυση πάχους 0,70 μ. Οι ~ 30 ~

31 επιφάνειες των τοίχων, εκτός φυσικά των τεσσάρων κεντρικών πεσσών, καλύπτονταν από ορθομαρμαρώσεις ή κονιάματα. Οι προσόψεις του κεντρικού τμήματος της αψίδας κατέληγαν σε αετώματα. Κάτω από τα αετώματα και πάνω από κάθε πεσσό υπήρχε μια κόγχη και δίπλα σε κάθε κόγχη από ένα διακοσμητικό αστέρι μέσα σε κύκλο, κατασκευασμένο από τούβλα. Μέσα στις κόγχες ήταν τοποθετημένα αγάλματα. Κατά πάσα πιθανότητα στις δύο κόγχες της νοτιοανατολικής κύριας πρόσοψης, υπήρχαν τα αγάλματα του Διοκλητιανού και του Γαλέριου, ενώ στη βορειοδυτική τα αγάλματα του Μαξιμιανού και του Κωνστάντιου Χλωρού. Το μνημείο χτίστηκε μετα το 297/98 μ.χ., έτος της νίκης του Γαλερίου εναντίον των Περσών, για να υμνήσει ακριβώς αυτή τη νίκη και αποτελεί σύμβολο του θριάμβου του αλλά και έκφραση της ρωμαϊκής ιδεολογίας της εποχής. Η σχέση της Αψίδας με το ανάκτορο, αν δηλαδή ήταν ένα ανεξάρτητο από το ανάκτορο μνημείο ή αν ήταν μέρος ενός ενιαίου σχεδίου, όπως είναι και η επικρατέστερη απόψη, και αποτελούσε πρόπυλοτουανακτορικόυσυγροτήματος, είναι ένα πρόβλημα για τους μελετητές. Η αποκατάσταση της αρχικής του μορφής είναι επίσης προβληματική, επειδή στο κτήσμα έγιναν πολλές νεότερες επεμβάσεις. Το τμήμα του μνημείου που σώζεται σήμερα και που είναι το δυτικό του τμήμα, όπως προαναφέραμε, το αποτελούν δύο μεγάλοι κεντρικοί ~ 31 ~

32 πεσσοί και ένας μικρότερος, καθώς και τα δύο από τα τρία αρχικά ανοίγματά του: το μεγάλο κεντρικό τόξο που έχει μήκος 12,50 μέτρα και πλάτος 9,60 μέτρα, και το ένα μικρότερο στα ΒΑ. Από το άλλο μικρότερο, στα ΝΔ, σώζεται μόνο η αρχή της καμπύλης του, ενώ δεν υπάρχει ο αντίστοιχος μικρός πεσσός. Ο επισκέπτης του μνημείου θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι ένα παρόμοιο τμήμα, με δύο κεντρικούς πεσσούς, δύο μικρότερους, ένα κεντρικό τόξο και δύο μικρότερα βρίσκονταν σε απόσταση εννέα μέτρων ανατολικά από το σωζόμενο. Τα δύο τμήματα σταγάζονταν και συνδέονταν με μια καμάρα, στη μέση της οποίας πιθανόν υπήρχε τρούλος. Το όλο δηλαδή οικοδόμημα στηρίζονταν σε οκτώ πεσσούς. Σύμφωνα, ωστόσο, με μια άλλη άποψη, αρχικά κατασκευάστηκε μόνο το κεντικό τόξο και το οικοδόμημα στηριζόταν σε τέσσερις και όχι οκτώ πεσσούς. Τα μικρότερα τόξα και οι μικρότεροι πεσσοί θεωρούνται, κατα την άποψη αυτή, μεταγενέστερες προσθήκες των χρόνων του Θεοδοσίου Α' (τέλη του 4ου αιώνα μ.χ.). Οι δύο μεγάλοι πεσσοί που σώζονται είναι καλυμένοι με μαρμάρινες πλάκες διακοσμημένες με ανάγλυφες παραστάσεις. Ανάλογες ανάγλυφες παραστάσει πρέπει να υπήρχαν και στους άλλους δύο κεντρικούς πεσσούς που δεν σώζονται. Τα θέματα των παραστάσεων που σχετίζονται με ~ 32 ~

33 την νίκη του Γαλέριουεναντρίον των Περσών. Στον βορειοανατολικό πεσσό παριστάνονται κυρίως σκηνές απο από μάχες, ενώ στο νοτιοδυτικό παριστάνονται κυρίως τα μετά τη μάχη. Από τα ανάγλυφα του ΝΔ πεσσού, που είναι και τα καλύτερα διατηρημένα, ορισμένα παρουσιάζουνξεχωριστό ενδιαφέρον, όπως η σκηνή της επινίκια θυσίας του Γαλέριου και του Διοκλητιανού στη νοτιοανατολική πλευρά του πεσσού, προς το Σιντριβάνι, στη δεύτερη ζώνη από κάτω. Στην ίδια πλκευρά του πεσσού, στην τέταρτη ζώνη από κάτω, έχουμε τη σκηνή της δημογουρίας του Γαλέριου, προς τους στρατιώτες του. Στον ίδιο πεσσό στη βορειοανατολική(εσωτερική) πλευρά και στην τρίτη ζώνη από κάτω έχουμε μια πολεμική σκηνή, με τον Γαλέριο να μάχεται έφιππος στο κέντρο, και στη ζώνη που βρίσκεται κάτω από την προηγούμενη έχουμε στο κέντρο παράσταση των ηγεμόνων της τετραρχίας: οι καίσαρες Γαλέριος και Κωνστάντιος όρθιοι πλαισιώνουν τους δύο αύγουστουςδιοκλητιανό και Μαξιμιανό, που εικονίζονται καθισμένοι σε θρόνους. Οι τετράχες περιβάλλονται από τους προστάτες θεούς. Σε επαφή με τη νότια πλευρά της Αψίδας έχει διατυπωθεί ότι υπήρχε ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 43 επί 18 μέτρων, που χαρακτηρίστηκε ως προθάλαμος. Το κτίσμα ήταν διακοσμημένο με ψηφιδωτό δάπεδο και είχε θυραία ανοίγματα ~ 33 ~

34 στη βόρεια και νότια πλευρά, όπου μνημειακη κλίμακα οδηγούσε σε χαμηλότερο κατάτέσσερα περίπου μέτρα επίπεδο. Πρόσφατες (1997) έρευνες στην περιοχή της Αψίδας, στη σημερινή Εγνατία, εντόπισαν τμήματα του προθαλάμου, τα οποία επιβεβαιώνουν μάλιστα τις διαστάσεις που είχαν δώσει παλαιότεροι μελετητές. Ακόμη, σε απόσταση 18,20 μέτρων από τη σημερινή Εγνατία βρέθηκε τμήμα της παλιάς οδού, που περνούσε κάτω από το κεντρικό τόξο της Αψίδας. Ο δρόμος αυτός είναι κατασκευασμένος από μεγάλου μεγέθους μαρμάρινους ορθογώνιους και τραπεζιόσχημους δόμους. Το συνολικό πλάτος που υπολογίζεται στα 10 μέτρα, ενώ ανάμεσα στους μεγάλους πεσσούς μειώνονται στα 6,90 μέτρα. Επίσης φαίνεται πως στην περιοχή της Αψίδας υπήρχαν κιονοστοιχίες στις δύο πλευρές της οδού και πεζοδρόμια, που βρίσκονται σε λίγο ψηλότερο επίπεδο από την οδό και σε χαμηλότερο απο το στυλοβάτη των κιονοστοιχιών. Οι πρώτες στερεωτικές εργασίες έγιναν επί Τουρκοκρατίας (1889). Το 1945 στερεώθηκε και υποθεμελιώθηκε ο βορειοανατολικός πεσσός. Το 1952 έγιναν σε ευρεία έκταση στερεωτικές και συντηρητικές εργασίες στις επιφάνειες των δύο κεντρικών ~ 34 ~

35 πεσσών. Το 1954 η στάθμη της Εγνατίας κατέβηκε στο σημερινό επίπεδο και εμφανίστηκαν οι βάσεις των πεσσών. Τέλος, η ΙΣΤ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε συντήρηση, στερέωση και καθαρισμό των μαρμάρινων αναγλύφων κατά το διάστημα λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης του μνημείου. ~ 35 ~

36 Πηγές Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Χρυσάνθη Μαυροπούλου, εκδόσεις Ρέκος, 1992 Θεσσαλονίκη 2300 χρόνια, Απόστολος Παπαγιαννόπουλος και Λάμπρος Τσακτσίρας, εκδόσεις Δήμος Θεσσαλονίκης, 1985 Ιστορία της πόλης και του δήμου Θεσσαλονίκης, ομάδα ιστορικών συγγραφέων, εκδόσεις Αλέξανδρος, 2002 Μνημεία της Θεσσαλονίκης, Απόστολος Παπαγιαννόπουλος, εκδόσεις Ρέκος Θεσσαλονίκη η πόλη και τα μνημεία της, Λ. Τσακίρα- Κ. Παπανθόμου- Γ. Μάντζιου- Ν. Καλογήρου, εκδόσεις Μαλλιάρης παιδεία, β' έκδοση 2014 History of Thessaloniki, ApostolosPapagiannopoulos, publisher Rekos, 1982 Θεσσαλονίκη, Ελένη Σβορώνου, εκδόσεις Ερευνητές, 2006 Περίπατοι κληρονομιάς στη Θεσσαλονίκη, ομάδα συγγραφέων, εκδόσεις Δήμος Θεσσαλονίκης και Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, 2009 Μνημεία της Θεσσαλονίκης, Ν. Παπαχατζής, Ν. Νικονανός, εκδόσεις Μόλχο, ~ 36 ~

37 Μαρία Γκιρτζή, ιστορικός-αρχαιολόγος-ξεναγός Κεφάλαιο 4: Ρωμαϊκά Ανάκτορα Ιππόδρομος ~ Ελένη Ζίκου Μια εικόνα της ακμής και αίγλης της Θεσσαλονίκης κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, δίνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα των Ρωμαϊκών ανακτόρων και του Ιπποδρόμου στις σημερινές πλατειές Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου του ανατολικού τμήματος της παλιάς περιτειχισμένης πολύς. Ρωμαϊκά Ανάκτορα Από τα στοιχεία των τοιχοποιιών που αποκαλύφθηκαν προκύπτει πως τα Ρωμαϊκά ανάκτορα ήταν ένα μεγάλο και πολυσύνθετο κτιριακό συγκρότημα. Εσωτερική Περιγραφή: Στο ανάκτορο αυτό, κυριαρχούσε μια μεγάλη εσωτερική αυλή («αίθριο» ή «atrium» ). Στο ορθογώνιο κτίριο με τους μεγάλους διάδρομους βρεθήκαν σημαντικής αξίας ψηφιδωτά δάπεδα και τοίχοι που διέθεταν πλούσιο διάκοσμο με τοιχογραφίες. Όπως και η «αίθουσα του θρόνου», η βασιλική (αίθουσα) για τις συνεδριάσεις και δίκες, οι χώροι των ναών και τελετών, οι στρατώνες της ανακτορικής φρουράς, οι κοιτώνες, τα μαυσωλεία κ.ά. ~ 37 ~

38 Εξωτερική Περιγραφή: Τα ίχνη των κρηνών, των νυμφαίων και των αναβρυτηρίων που εντοπίστηκαν μαζί με τη διώροφη στοά (cryptoportricus) που αποκαλύφθηκε στο ανατολικό τμήμα -, δίνουν το μέτρο του μεγαλείου και της επιβλητικότητας του όλου συγκροτήματος. Τον 5 ο αι.μ.χ. μεγάλος σεισμός κατέστρεψε τη νότια και δυτική στοά και τα δάπεδα ανασκευάστηκαν με μαρμάρινες πλάκες και χονδρό ψηφιδωτό. Μεταγενέστερος σεισμός στη Θεσσαλονίκη περίπου τον 8 ο αι. μ.χ. κατέστρεψε το ανάκτορο και παρέμειναν μόνο όσα αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Ιππόδρομος Μεγάλης σημασίας ήταν επίσης και τα αρχαιολογικά ευρήματα του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου που αποκαλύφθηκαν ανατολικά των ανακτόρων, στην ομώνυμη πλατεία και μέχρι τη σημερινή οδό Τσιμισκή. Ο Ρωμαϊκός Ιππόδρομος (Circus) είχε ως βάση τον αντίστοιχο Ιππόδρομο της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά είχε μεγαλύτερο μήκος, αφού κύρια χρησιμοποιούνταν για ιπποδρομίες και αρματοδρομίες. Έτσι το μήκος του έφτανε κατά κανόνα τα μέτρα. Για την πραγματοποίηση αθλητικών αγώνων χρησιμοποιούνταν ~ 38 ~

39 τα στάδια (μικρά ή μεγάλα), που συνδυάζονταν συνήθως με θέρμες (δημόσια λουτρά). Εσωτερική Περιγραφή: Στο βόρειο καμπύλο τμήμα του σχηματίζονταν δώδεκα χώροι που πλαισίωναν την κεντρική είσοδο και χρησίμευαν για τη στάθμευση και εκκίνηση των αρμάτων (ιππάφεση). Η ανατολική πλευρά του Ιππόδρομου χρησιμοποιούσε το ανατολικό τείχος της πόλης για τη διαμόρφωση των κερκίδων. Στη δυτική πλευρά υπήρχε το θεωρείο του αυτοκράτορα. Μία ακόμη είσοδος για τους θεατές των αγώνων υπήρχε στη σφενδόνη, δηλαδή στο νότιο κυκλικό τμήμα του, στα όρια της σημερινής οδού Μητροπόλεως. Ο στίβος του πρώην Ιππόδρομου με την πάροδο των χρόνων δεν καταλήφθηκε από κτίρια, αλλά μετατράπηκε σε μια μακρόστενη πλατεία που διατηρήθηκε έως τις μέρες μας ως πλατεία με το ίδιο όνομα. Η κατασκευή του τοποθετείται στις αρχές του 4 ου μ. Χ. αιώνα, ενώ σύμφωνα με τις γραπτές πηγές συνέχισε να λειτουργεί τουλάχιστον μέχρι τον 7 ο αι. μ. Χ. Στο χώρο του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης έγινε, το 390 μ.χ. η μεγάλη σφαγή Θεσσαλονικέων κατά διαταγή του αυτοκράτορα Μ. Θεοδοσίου, όταν οι κάτοικοι της πόλης ξεσηκώθηκαν εναντίον της γοτθικής αυτοκρατορικής φρουράς σκοτώνοντας το μισθοφόρο αρχηγό της Βουτέριχο. ~ 39 ~

40 Σε κάποια ιστορική φάση της πόλης, που δεν προσδιορίστηκε χρονικά, οι μαρμάρινες κερκίδες του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης ξηλώθηκαν, για να κατασκευασθεί με αυτές εσπευσμένα τμήμα των δυτικών Τειχών, κοντά στη Χρυσή Πύλη της σημερινής πλατείας Δημοκρατίας (Βαρδαρίου). Δυστυχώς όμως σήμερα δεν διασώζεταιτίποτα από τον Ιππόδρομοκαθώςτώραπλέον είναι μία συνηθισμένη πλατεία. Ελένη Ζίκου ~ 40 ~

41 Φωτογραφικό Υλικό 2. Άποψη των ρωμαϊκών ανακτόρων. Στο κέντρο διακρίνεται ο χώρος του αιθρίου («atrium»). 1. ~ 41 ~

42 Φωτογραφικό Υλικό ~ 42 ~

43 2. Μαρμάρινες κερκίδες του Ιπποδρόμου που χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικό υλικό για την ανέγερση των δυτικών τειχών της πόλης. Πηγές k_ipp.htm ora-galeriou/ D%CE%AC%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%81%CE %B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%93%CE%B1 %CE%BB%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF% 85 /2012/01/blog-post_5110.html ~ 43 ~

44 Αξιολόγηση Μνημείων Έπειτα από τις παρατεταμένες έρευνες των μελών της ομάδας μας καταλήξαμε στα αποτελέσματα πως: Συνεισφέρουν πολύ στον οικονομικό τομέα της πόλης. Βοηθάνε τον άνθρωπο, βοηθώντας τον να μάθουμε για την ιστορία της πόλης μας Μας βοηθάνε στον εθνικό τομέα, καθώς αποτυπώνουν τον εθνικό πολιτισμό Συμβάλουν στη καλλιέργεια της οικουμενικής συνείδησης Βοηθάνε στον πολιτισμό καθώς: 1. Είναι κίνητρα για καλλιτεχνικά δημιουργήματα 2. Αξιοποιούνται για την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων Πρέπει να συμπληρώσουμε ακόμα πως τις σημερινές μέρες όλο και λιγότεροι άνθρωποι επισκέπτονται τα μνημεία αυτά. Όμως, και χωρίς να ξέρουν ή να θέλουν να ~ 44 ~

45 αναζητήσουν τον λόγο ύπαρξης τους καθώς τα επισκέπτονται για διασκέδαση και για να πέρανε την ώρα τους. ~ 45 ~