ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII. Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι παράγοντες που συντελούν στην καταστροφή των µικροβίων είναι φυσικοί ή χηµικοί.

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 1 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι παράγοντες που συντελούν στην καταστροφή των µικροβίων είναι φυσικοί ή χηµικοί. *Φυσικοί ως φυσικοί παράγοντες αναφέρονται: - Θερµότητα - Ψύχος - Ξηρασία - Φως * Χηµικοί ως χηµικοί παράγοντες αναφέρονται: - Ύδωρ - Οξέα - Αλκάλια - Σάπωνες - Μέταλλα (άλατα αργύρου, Zn, Mg) - Οξειδωτικά - Οργανικές ουσίες (φαινόλη, κρεζόλη) - Αιθέρια έλαια - Αεριώδη απολυµαντικά (φορµόλη, φορµαλδεΰδη) - Χρωστικές ΙΙ. ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ - Αποστείρωση Είναι η καταστροφή κάθε µικροοργανισµού παθογόνου και µη. Η αποστείρωση γίνεται σους αποστειρωτικούς κλιβάνους.

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 2 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Υπάρχουν διαφόρων τύπων αποστειρωτικοί κλίβανοι: Ξηροκλίβανος: Χρησιµεύει για την αποστείρωση υάλινων και µεταλλικών αντικειµένων στους C επί 60 Ατµοκλίβανος (Koch): Βασίζεται στο βρασµό ύδατος (1000 C) επί 90. Ο ατµοκλίβανος δεν κλείνεται αεροστεγώς. Αυτόκαυστο (Autoclave): Αποτελείται από κυλινδρική χύτρα µε ισχυρά τοιχώµατα για να αντέχουν στην πίεση και κλείνεται αεροστεγώς. Η θερµοκρασία ανέρχεται στους C επί 15-20, υπό πίεση, σε ατµόσφαιρα κεκορεσµένη υδρατµών. - Τυνδαλισµός Θέρµανση στους C από 30 έως 1 ώρα. Η θέρµανση επαναλαµβάνεται 3 φορές ανά 24 ώρες. Με την θέρµανση προκαλείται καταστροφή των βλαστικών κυττάρων, ενώ οι σπόροι µετατρέπονται γρήγορα σε βλαστικά κύτταρα, που θα καταστραφούν στην επόµενη θέρµανση κοκ. Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιείται για υγρά θρεπτικά υλικά που περιέχουν λεύκωµα, γιατί το λεύκωµα πήζει σε υψηλότερες θερµοκρασίες. - Παστερίωση Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιείται κυρίως για αποστείρωση γάλακτος και τροφίµων και γίνεται σε διαφορετικές θερµοκρασίες, ανάλογα µε το χρονικό διάστηµα της παστερίωσης. Παστερίωση σε χαµηλή θερµοκρασία (60 0 C επί 30 ) Παστερίωση βραχείας διάρκειας σε υψηλή θερµοκρασία (70 0 C επί 15 ) Υπερπαστερίωση (Hyperisation) στους C σε ειδικές συσκευές επί βραχύ χρονικό διάστηµα. - Βρασµός (100 0 C) Τα βλαστικά κύτταρα καταστρέφονται, µόνον οι σπόροι είναι ανθεκτικοί. Μακροχρόνιος όµως βρασµός µπορεί να καταστρέψει τους σπόρους.

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 3 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ - Καύση Τα µεταλλικά αντικείµενα αποστειρώνονται µε πυράκτωση σε φλόγα λυχνίας Bensen π.χ. κρικοφόροι στυλεοί. - Υπέρυθρες ακτίνες Χρησιµοποιείται κυρίως για την αποστείρωση χειρουργικών εργαλείων, συριγγών. Ταξινόµηση των µεθόδων καταστροφής µικροβίων: 1) Ξηρά θερµότητα - Ξηρός κλίβανος - Γυµνή φλόγα - Υπέρυθρες ακτίνες 2) Υγρή θερµότητα - Κάτω από C (Τυνδαλισµός) - Βρασµός στους C - Υδρατµοί στους C (ατµοκλίβανος) - Υδρατµοί υπό πίεση στους C (αυτόκαυστο)

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 4 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΙΙΙ. ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Α. ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ 1) Γενικότητες Αντιβιοτικό ονοµάζεται κάθε χηµική ουσία που αποµονώνεται από µικροοργανισµό (βακτήριο ή µύκητα) και είναι ικανό να αναστραφεί και να καταστρέψει µικροοργανισµούς. Πρέπει επίσης να γνωρίζουµε ότι υπάρχουν και τα συνθετικά αντιβιοτικά. Είναι λοιπόν λογικό να θεωρούµε αντιβιοτικό, κάθε χηµική ουσία, ανεξαρτήτου προελεύσεως από τη στιγµή που υπεισέρχεται στο µεταβολισµό των βακτηρίων και των µυκήτων, αναστέλλοντας τη δράση τους. 2) Βιοσύνθεση των αντιβιοτικών Τα αντιβιοτικά παράγονται όταν η καλλιέργεια εισέλθει στη στάσιµο φάση ανάπτυξης. Η βιοσύνθεση των αντιβιοτικών είναι διαδεδοµένη κυρίως στους αερόβιους σπορογόνους µικροοργανισµούς, Ακτινοµύκητες του εδάφους, Μύκητες. Η παραγωγή αντιβιοτικών επηρεάζεται από τη σύσταση του θρεπτικού υλικού. Με διάφορες γενετικές µεταλλάξεις, παίρνουµε στελέχη που παράγουν µεγάλες ποσότητες αντιβιοτικών. 3) Φάσµα δράσης Όλα τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά, σε όλα τα µικροβιακά είδη. Έχουν λοιπόν ένα φάσµα δράσης. Ευρύ φάσµα έχουν οι αντιβιοτικές ουσίες που δρουν ανασταλτικά στα Gram (+) και Gram (-) βακτήρια. Στενό φάσµα σε ένα είδος βακτηρίου ή µια κατηγορίας (π.χ. Αντισταφυλοκοκκικά αντιβιοτικά, αντιβιοτικά κατά των Gram (+).

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 5 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ 4) Εκλογή του αντιβιοτικού Το αντιβιοτικό πρέπει να επιδρά στους βλαπτικούς ιστούς του µεγαλοοργανισµού, χωρίς ταυτόχρονα να προκαλεί τοξικότητα στο µεγαλοοργανισµό αυτό ή να βρίσκεται σε υποθεραπευτικές δόσεις. Γι αυτό πρέπει να επιτελείται συστηµατικός έλεγχος των επιπέδων του αντιβιοτικού στο αίµα. Το αντιβιοτικό δύναται να δράσει µε δύο τρόπους ως βακτηριοκτόνο ή ως βακτηριοστατικό. Βακτηριοκτόνο είναι το αντιβιοτικό που προκαλεί καταστροφή και θάνατο των υπεύθυνων για τη λοίµωξη µικροβίων Βακτηριοστατικό είναι το αντιβιοτικό που προκαλεί προσωρινή καταστολή των µικροβίων µε αποτέλεσµα ο µεγαλοοργανισµός να αναπτύξει την άµυνά του και να υπερνικήσει τον µικροοργανισµό Η αντιβιοτική ουσία πρέπει να απορροφάται καλά από τον µεγαλοοργανισµό και να µην γίνεται συσσώρευση αντιβιοτικού, όπως στους πάσχοντες από νεφρική ανεπάρκεια Το αντιβιοτικό πρέπει να χορηγείται επί ένα ικανό χρονικό διάστηµα για την καταπολέµηση της λοίµωξης, χωρίς όµως να γίνεται επιβλαβές στις φυσιολογικές χλωρίδες (µυκητιάσεις στόµατος, κόλπου). 5) Συνδυασµός δράσης των αντιβιοτικών α) Αδιάφορος δράση Ο συνδυασµός δύο βακτηριοστατικών αντιβιοτικών µπορεί να είναι αδιάφορος, όταν ο συνδυασµός τους δεν δίνει αποτέλεσµα µεγαλύτερο από τη δράση του ισχυρότερου από αυτά. (Σχήµα) β) Αθροιστική δράση. Ο συνδυασµός δύο βακτηριοστατικών αντιβιοτικών µπορεί να έχει αθροιστική δράση, όταν το αποτέλεσµα της δράσης αποτελεί το άθροισµα δράσης δύο αντιβιοτικών. γ) Συνεργειακή δράση

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 6 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Ο συνδυασµός δύο βακτηριοστατικών αντιβιοτικών µπορεί να παρουσιάζει συνέργεια, όταν το αποτέλεσµα της δράσης των αντιβιοτικών είναι κατά πολύ µεγαλύτερο από το άθροισµα της δράσης. δ) Ανταγωνιστική δράση. Ο συνδυασµός ενός βακτηριοστατικού και ενός βακτηριοκτόνου αντιβιοτικού µπορεί να παρουσιάζει ανταγωνισµό, όταν το αποτέλεσµα της δράσης είναι µικρότερο της δράσης του πλέον δραστικού αντιβιοτικού. Η Πενικιλλίνη δρα στο κυτταρικό τοίχωµα, ενώ η χλωραµφαινικόλη αναστέλλει τη βιοσύνθεση του κυτταρικού τοιχώµατος. Εποµένως, τα δύο αυτά αντιβιοτικά δεν µπορούν να δράσουν ταυτόχρονα. 6) Αντίσταση στη δράση των αντιβιοτικών Η ενδεχόµενη αντίσταση στη δράση των αντιβιοτικών δύναται να οφείλεται σε πολλαπλούς λόγους: Στη µη διείσδυση του αντιβιοτικού στο βακτηριακό κύτταρο, όπως η αντίσταση της Pseudomonas στην χλωραµφαινικόλη, ή η αντίσταση των Gram (+) κόκκων στη πολυµυξίνη. Έλλειψη του κατάλληλου υποστρώµατος δράσης τους, όπως η Πενικιλλίνη στα προκαρυωτικά κύτταρα γιατί έχουν µουκοπεπτίδιο στο κυτταρικό τοίχωµα και όχι στους µύκητες στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Παραγωγή ενζύµου που αδρανοποιεί ή υδρολύει το αντιβιοτικό, όπως οι β-λακταµίνες που προκαλούν υδρόλυση των αντιβιοτικών και τα αµινοσίδια που προκαλούν αδρανοποίηση των αντιβιοτικών. 7) Μηχανισµός εµφάνισης ανθεκτικών στελεχών Ένα βακτήριο δύναται να αποκτήσει ανθεκτικότητα µε δύο τρόπους: Με µετάλλαξη (γενετική, ειδική, αυθόρµητη ή πρόσκαιρη) του χρωµοσωµικού DNA. Με µεταφορά πλασµιδίου άλλου βακτηρίου που επιτυγχάνεται είτε µε σύζευξη (conjugation), είτε µε µεταβίβαση µε βακτηριοφάγους (transduction).

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 7 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Οι υπεύθυνοι γόνοι για την ανθεκτικότητα βρίσκονται σε πλασµίδιο και αποτελούν τους παράγοντες. Οι παράγοντες R έχουν πολλούς γόνους (γόνους που παράγουν ένζυµα, άλλους που αδρανοποιούν ή υδρολύουν τα αντιβιοτικά). Η εισαγωγή του παράγοντα στο βακτήριο, επάγει άµεσα ανθεκτικότητα σε πολλά αντιβιοτικά. 8) Φαινόµενο φαρµακοεξάρτησης Ενίοτε τα µικρόβια όχι µόνο είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, αλλά και απαραίτητα για την ανάπτυξή τους (π.χ. εξάρτηση στη στρεπτοµυκίνη ή σε σουλφραµίδες)

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 8 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Β. ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην καθηµερινή πρακτική οδηγούµαστε να διαχωρίζουµε τα αντισηπτικά, ως ουσίες εξωτερικής χρήσης, που χρησιµοποιούνται για την περίθαλψη ζώντων οργανισµών γιατί είναι ανεκτές από τα κύτταρα, από τα απολυµαντικά που χρησιµοποιούνται για επιφάνειες ή για αδρανή υπόβαθρα. Και στις δύο περιπτώσεις όµως σκοπός είναι η όσο το δυνατόν µεγαλύτερη ελάττωση των µικροοργανισµών σε πολλαπλασιασµό ή παρόντων στην επιφάνεια ενός αδρανούς ή ζώντος υπόβαθρου. Οι ουσίες αυτές µπορεί να είναι βακτηριοστατικές, αναστέλλοντας τον πολλαπλασιασµό των βακτηρίων, ή βακτηριοκτόνες, όταν η δράση τους προκαλεί το θάνατο των µικροβίων. Τα µυκητοστατικά έχουν ανασταλτική δράση, ενώ τα µυκητοκτόνα προκαλούν θάνατο, αντίστοιχα για τους µύκητες. Τα ιοκτόνα προϊόντα είναι ικανά να καταστρέψουν τους ιούς. 2. ΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗΣ IN VITRO. Προκαθορισµένοι µέθοδοι έχουν προσδιοριστεί. Η εκτίµηση της θανατηφόρου δόσης αυτών των προϊόντων έγκειται στη µέτρηση της δραστηριοποίησής τους µετά από ένα προσδιορισµένο χρόνο επαφής, µε τη µέτρηση των επιζώντων µικροοργανισµών. Κατά τα χρονικά αυτά διαστήµατα πρέπει να προσδιοριστούν πολυάριθµοι παράγοντες που θα µπορούσαν να τροποποιήσουν τη δραστηριοποίηση αυτών των ουσιών σύµφωνα µε τις συνθήκες χρησιµοποίησής τους. (ph, ηλεκτρολύτες, πρωτεΐνες, σάπωνες ) IN VIVO Αν τα απολυµαντικά δεν µπορούν να µελετηθούν στους ιστούς, λόγω του ερεθισµού που προκαλούν και της τοξικότητάς τους, τα αντισηπτικά

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 9 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ οφείλουν να είναι το αντικείµενο σπουδής για την ανεκτικότητά τους από το δέρµα και τους βλεννογόνους διότι ατυχήµατα υπερευαισθησίας είναι δυνατόν να συµβούν κατόπιν παρατεταµένης ή εκτεταµένης χρήσης τους. Οι in vivo µελέτες αναφέρονται κυρίως σε µεθόδους άµεσης αποτύπωσης, µε χρήση βαµβακοφόρου στυλεού και πλύσιµο. Είναι πολύ ευαίσθητες, γιατί η φυσιολογική κατάσταση του επιθηλίου του δέρµατος δεν είναι καθορισµένη και επιπλέον δηµιουργούνται αντιδράσεις ανάµεσα στα συστατικά του δέρµατος και τις µικροβιακές χλωρίδες ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ Τα προϊόντα έχουν κατηγοριοποιηθεί βάσει της χηµικής τους δοµής (Πίνακας). Εξάλλου µπορούν να κατηγοριοποιηθούν βάση του τρόπου δράσης τους, του φάσµατος δράσης τους ή των θεραπευτικών ιδιοτήτων τους. 4. ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Εµπεριστατωµένες συνθήκες προετοιµασίας, συγκέντρωσης και χρήσης των αντισηπτικών πρέπει να τηρούνται: Για την προετοιµασία τους πρέπει να χρησιµοποιούνται σκεύη αποστειρωµένα και ερµητικά κλεισµένα, µικρού όγκου ή δυνατόν µιας χρήσης, γνωρίζοντας ότι ορισµένα αντισηπτικά µπορούν να απορροφηθούν από πλαστικά ή να αδρανοποιηθούν από το φως και τη ζέστη. Το νερό των αραιώσεων πρέπει να αποστειρώνεται. Για τη συντήρησή τους, πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη τις ηµεροµηνίες λήξης γιατί τα αραιωµένα διαλύµατα είναι εν γένει ασταθή. Πρέπει να γίνει γνωστό ότι τα διαλύµατα αντισηπτικών δεν εξαιρούνται από µικροβιακές ή µυκητιακές επιµολύνσεις από ανθεκτικά µικροβιακά στελέχη. Νοσοκοµειακές λοιµώξεις έχουν συσχετισθεί µε φαινόλη, µε χλωροεξιδίνη και τεταρτογενή αµµωνία. Είναι αναγκαίο λοιπόν να προγραφούν υδροβολείς ή

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 10 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ δοχεία µε επιφάνειες που δεν επιτρέπουν την παραµονή στάσιµου υγρού σε αυτά τα σηµεία. Για τη χρησιµοποίησή τους πρέπει να γνωρίζουµε το ασυµβίβαστο ανάµεσα στα υδραργυρικά και ιωδιούχα αντισηπτικά, ανάµεσα στα ανιονικά αντισηπτικά και τη τεταρτογενή αµµωνία ή τα µπιγουανίδια (biguanidine). Ο ΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ (Πίνακας) Στην εκλογή των τεχνικών και των προϊόντων πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ένας ορισµένος αριθµός παραγόντων: - η φύση των ιστών (δέρµα ή βλεννογόνος), - η ανατοµική τοποθέτηση (µύτη λαιµός, αυτί, γεννητικό σύστηµα ή εσωτερικές κοιλότητες), - η φυσιολογική ή παθοφυσιολογική κατάσταση της δερµατικής επιφάνειας ή του βλεννογόνου που µπορεί να είναι υγιής ή διαβρωµένη (πληγή, κάψιµο ή δερµατίτιδα ), - ο βαθµός έντασης της αναζητούµενης ασηψίας. Το µέγιστο αποτέλεσµα αντισηψίας λαµβάνεται κατόπιν «χειρουργικού πλυσίµατος» των χεριών (βούρτσισµα των νυχιών µε νερό και σαπούνι αποστειρωµένα,επιµεληµένο σαπούνισµα των χεριών µέχρι των αγκώνα, κατόπιν πλύσιµο µε αντισηπτικό). Το µέγιστο αποτέλεσµα πρέπει επίσης να αναζητηθεί στην αντισηψία του χειρουργικού χώρου (όπου γίνεται προετοιµασία µε σαπούνισµα ή τοποθέτηση αντισηπτικών επιδέσµων. Κατά την ώρα της επέµβασης, πραγµατοποιείται απολύµανση µε τα ίδια προϊόντα και χρησιµοποίηση στείρων χώρων). Μικρότερο αποτέλεσµα αντισηψίας είναι αρκετό µε το «υγιεινό πλύσιµο»των χεριών, όπου µετά από ένα επιµεληµένο σαπούνισµα, ακολουθεί ή όχι η χρήση αντισηπτικού. Η καλή γνώση των αντιβακτηριακών ιδιοτήτων των αντισηπτικών, µας επιτρέπουν τη µέγιστη αποτελεσµατικότητα της ουσίας και ελάττωση των τοξικών κινδύνων από αυτή. Πρέπει να γνωρίζουµε ότι εκτός από το

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 11 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ χαρακτηριστικό εύρος δράσης των οµάδων ή των οικογενειών, η αντισηψία όπως η αντιβιοθεραπεία υπόκειται στην ανθεκτικότητα των πλασµιδίων.

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII 12 ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ Αλογόνα παράγωγα χλωριούχα Αλογόνα Παράγωγα ιωδιούχα Αλδεΰδες Liqueur de Labarraque Liquide de Dakin Frais Ιωδιούχος αλκοόλη Βάµµα ιωδίου Polyvinylpyrolidone iode (PVP) Χλωρίνη Φορµόλη Γλουταραλδεΰδη Αλκοόλες Αλκοόλη 70% (80 0 C) Φαινόλες Πολυφαινόλες Φαινολικά οξέα και Ηexachlorophene παράγωγα Οξέα Άλατα χαλκού, ψευδάργυρου, αργύρου Οργανικά άλατα mercure Αµιδίνες Hexamidine Μπιγουανίδια Chlorhexidine Καρβανιλίδια Trichlorocarbanilides Οξειδωτικά Οξυγονούχο ύδωρ (H 2 O 2 ) Υπερµαγγανικό κάλιο (KMnO 4 ) Άλλες δραστικές Παράγωγα τριφαινυλοµεθανίου ουσίες (cristal violet, violet de gentiane, vert malachite green). Fluorescéine Eosine, Methylene blue Κατιονικές ουσίες Τεταρτογενές αµµώνιο Chlorure de benzalkonium Βromure de cetrimonium Cethexonium Ανιονικές ουσίες Σάπωνες απορρυπαντικοί Lauryl sulfate de sodium

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII Πίνακας: 13 Εφαρµογή ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ των αντισηπτικών ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ και απολυµαντικών ουσιών ΕΡΜΑ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΙ ΧΕΡΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΠΛΗΓΗ ΚΑΨΙΜΟ ΕΡΜΑΤΙΤΙ Α ΟΡΛ ΟΦΘΑΛΜΙΚΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΚΟΙΛΟΤΗΤΕΣ Liquide de Labarrraque ou Dakin Х Х Х Х Alcool iodé ou teinture d iode Ιωδιούχος αλκοόλη ή βάµµα ιωδίου Х Х Х Polyvinylpyrolinode iodée (PVP) Х Х Х Х Х Х Х Х Alcool éthylique 70 % Αιθυλική αλκοόλη Hexachlorophene Х Х Άλατα αργύρου Х Х Х Άλατα χαλκού Х Άλατα ψευδαργύρου Х Άλατα mercure Х Х Х Х Hexamidine Х Х Chlorhexidine Х Х Х Х Х Х Х Trichlorocarbanilides Х Х Οξυγονούχο ύδωρ Х Υπερµαγγανικό κάλιο Х Χρωστικές ουσίες Х Х Τεταρτογενές αµµώνιο Х Х Х Х Х Όξινοι σάπωνες Х Х Lauryl sulfate de Na Х