ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2014) 400 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2014: ειδικές ανά χώρα συστάσεις Οικοδόμηση ανάπτυξης EL EL

2 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2014: ειδικές ανά χώρα συστάσεις Οικοδόμηση ανάπτυξης Η οικονομική ανάκαμψη κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη 1. Άρχισε στα μέσα του 2013 και αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω και να επεκταθεί σε όλα τα κράτη μέλη έως το Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα επιστρέφει, η άνοδος του δημόσιου χρέους διατηρείται σε συγκρατημένα επίπεδα και η εξωτερική ανταγωνιστικότητα βελτιώνεται, ιδίως στις πλέον ευάλωτες χώρες. Η ανάκαμψη αυτή γεννά την ελπίδα ότι η ΕΕ εξέρχεται από τη χειρότερη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση στην ιστορία της και κατευθύνεται προς μια πιο βιώσιμη πορεία ανάπτυξης που θα δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης και θα βελτιώσει το επίπεδο διαβίωσης. Αποδεικνύει επίσης ότι η ισχυρότερη οικονομική διακυβέρνηση και εποπτεία σε επίπεδο ΕΕ, που αποφασίστηκε εν μέσω βαθιάς κρίσης, συνέβαλε καθοριστικά στη βελτίωση των συνθηκών για πιο ισόρροπη ανάπτυξη. Ωστόσο, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού και οι δύσκολες αυτές κατακτήσεις πρέπει να διασφαλιστούν, προκειμένου να εδραιωθεί το αναπτυξιακό μας δυναμικό. Η ανάκαμψη παραμένει επισφαλής και εξακολουθεί να κατανέμεται άνισα. Σε πολλά μέρη της Ευρώπης, επικρατεί υποτονική κοινωνική κατάσταση και η ανεργία έχει φθάσει σε άνευ προηγουμένου ύψη, ιδίως μεταξύ των νέων. Τα περιθώρια ελιγμών των πολιτικών ιθυνόντων και των οικονομικών παραγόντων περιορίζονται σημαντικά από τα υψηλά επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Ταυτόχρονα, οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ από τη δημογραφική γήρανση έως την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα ή τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων δεν έχουν εκλείψει και η ΕΕ πρέπει συνεχώς να προσαρμόζεται στις αλλαγές που σημειώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατά τα τελευταία τέσσερα έτη, οι ετήσιες ειδικές ανά χώρα συστάσεις που προτείνει η Επιτροπή χάραξαν την πορεία προς την έξοδο από την κρίση και την αποκατάσταση της ανάπτυξης. Στο παρόν έγγραφο επισκόπησης, η Επιτροπή συνοψίζει την ανάλυσή της όσον αφορά την πρόοδο που σημειώθηκε το τελευταίο έτος, όπως διατυπώνεται στις συστάσεις της. Παρουσιάζει επίσης τις απόψεις της σχετικά με τη διαχρονική εξέλιξη της διαδικασίας και τη σημασία της για το μέλλον. Τι σημαίνει για την ΕΕ το νέο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ; Η ενισχυμένη διαδικασία οικονομικής διακυβέρνησης ενσωματώνει την πολιτική αναγνώριση της αλληλεξάρτησης των οικονομιών των κρατών μελών μας. Για να αντληθούν οφέλη από την αλληλεξάρτηση αυτή και να αποφευχθούν τυχόν πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στο μέλλον, τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόζουν συμφωνημένους κανόνες για τη χάραξη 1 Βλ. τελευταίες οικονομικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη διεύθυνση: 2

3 πολιτικής αλλά και να γνωρίζουν ότι όλα τα άλλα κράτη μέλη θα πράξουν το ίδιο. Η μεγαλύτερη αυτή αναγνώριση του πόσο άρρηκτα αλληλένδετες είναι οι οικονομίες μας έχει ήδη επιφέρει βελτίωση της χάραξης πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η στενότερη εταιρική σχέση μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής αποτελεί τον πυρήνα του νέου συστήματος διακυβέρνησης. Οι πιο συχνές και ανοικτές επαφές επέτρεψαν την καλύτερη κατανόηση των εθνικών καταστάσεων και της ευρωπαϊκής σημασίας τους. Η μεγαλύτερη διαφάνεια και προβλεψιμότητα των δεσμεύσεων σημαίνει ότι οι εθνικές και ενωσιακές απόψεις δημοσιοποιούνται πλέον ευρύτερα και συζητούνται εκτός των κυβερνητικών κύκλων, από τους πολίτες καθώς και από τους παράγοντες της αγοράς. Τα βασικά αριθμητικά στοιχεία, όπως οι εθνικοί λογαριασμοί, πιστοποιούνται πλέον από ανεξάρτητα εθνικά όργανα. Κατά συνέπεια, η λήψη αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ έχει εμβαθυνθεί και βελτιωθεί ως προς την ποιότητα. Διατίθεται λεπτομερέστερη ανάλυση για το σύνολο των θεμάτων και των χωρών. Καταρτίζονται πολύ τακτικά αξιόπιστες οικονομικές προβλέψεις και στατιστικές. Οι κατευθύνσεις που εκδίδονται θεωρούνται ευρύτατα εύστοχες και έγκαιρες και η εφαρμογή τους μπορεί να παρακολουθείται από έτος σε έτος. Αυτό σημαίνει, παραδείγματος χάριν, ότι η καταγραφή των προειδοποιητικών σημάτων γίνεται πολύ νωρίτερα, με αποτέλεσμα οι αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η επανεμφάνιση αποσταθεροποιητικών φαινομένων όπως οι φούσκες ακινήτων, οι απώλειες της εξωτερικής ανταγωνιστικότητας ή η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης να μπορούν να επισημαίνονται ως ζητήματα που απαιτούν τη λήψη διορθωτικών μέτρων πολύ πριν από την εμφάνιση αρνητικών δευτερογενών επιπτώσεων στα άλλα κράτη μέλη. Το νέο σύστημα συντονισμού και εποπτείας είναι συνεπώς εν πολλοίς κατάλληλο σε σχέση με τους στόχους του, αλλά η βασική πρόκληση εξακολουθεί να είναι πολιτική. Η επίτευξη βιώσιμων αποτελεσμάτων προϋποθέτει την ύπαρξη σταθερής πολιτικής βούλησης και ετοιμότητας για ανάληψη δράσης. Παραδόξως, αυτό αποδεικνύεται ευκολότερο σε περιόδους κρίσης, όταν σπανίζουν οι εναλλακτικές δυνατότητες, αλλά η έλλειψη προορατικών αποφάσεων σε καλύτερους καιρούς οδηγεί συχνά σε μελλοντικές δυσκολίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η καλύτερη πρόβλεψη και η προληπτική ικανότητα του νέου συστήματος διακυβέρνησης της ΕΕ είναι εξίσου σημαντική σε καιρούς οικονομικής άνθησης όσο και κατά τη διάρκεια της κρίσης. Διαρκή πρόκληση αποτελεί επίσης η εξασφάλιση της από κοινού χρήσης και γενικότερης υιοθέτησης των μέσων που έχουν αναπτυχθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο από ευρύτερο φάσμα ενδιαφερομένων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια. Πολλές αποφάσεις και διαδικασίες συμφωνήθηκαν με εξαιρετική ταχύτητα κατά τη διάρκεια της κρίσης και το σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕ μόλις σήμερα ωριμάζει. Καθώς η διαδικασία εισέρχεται σε μια νέα και, καλώς εχόντων των πραγμάτων, ευνοϊκότερη οικονομική περίοδο, θα πρέπει να εξεταστούν τρόποι εξορθολογισμού της, ώστε να παραμείνει μια πολιτικά αποτελεσματική διαδικασία χάραξης πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς και να μην μετεξελιχθεί σε γραφειοκρατική ρουτίνα. Η δέσμη ειδικών ανά χώρα συστάσεων του 2014 Η δέσμη που εκδίδεται σήμερα αντικατοπτρίζει τις γενικές προτεραιότητες που θέτει η Επιτροπή στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό 3

4 Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 2. Λαμβάνει επίσης πλήρως υπόψη την ποικιλομορφία της Ευρώπης: η κρίση έχει αφήσει την Ευρώπη διαιρεμένη από οικονομική και κοινωνική άποψη, με αποτέλεσμα οι προτεραιότητες να διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Στις κατευθύνσεις που παρέχονται υπογραμμίζεται η αλληλεξάρτηση μεταξύ των οικονομιών και επιδιώκεται η καθοδήγηση προς την απαραίτητη σύγκλιση για να έρθουν τα κράτη μέλη πιο κοντά το ένα με το άλλο, καθώς και πιο κοντά με τις χώρες που εμφανίζουν τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως, οι οποίες συχνά βρίσκονται σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Η δέσμη τονίζει τη σημασία της εφαρμογής σε βάθος χρόνου 3. Καταβάλλονται σήμερα σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε πολλά κράτη μέλη, των οποίων η πρόοδος πρέπει να παρακολουθείται, ώστε να εξακριβώνεται η αποτελεσματικότητά τους. Καθοριστική σημασία για την επιτυχία έχουν η συνέπεια της πολιτικής και η αλληλουχία των μεταρρυθμίσεων: ενώ τα περισσότερα κράτη μέλη παρουσιάζουν σαφή προγραμματισμό για τους προσεχείς δώδεκα μήνες, ενίοτε παρατηρείται έλλειψη εξειδίκευσης για τα επόμενα 2-3 έτη. Στη δέσμη επισημαίνεται επίσης η ανάγκη για ισχυρότερη συλλογική αντιμετώπιση των προκλήσεων, ιδίως εντός της ζώνης του ευρώ. Πολλά οφέλη μπορούν να προκύψουν από τις ακόλουθες μεταρρυθμίσεις που αντιμετωπίζουν διάφορα κράτη μέλη με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα: ζητήματα όπως η βιωσιμότητα των συντάξεων, η αποτελεσματικότητα της Ε&Α ή η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας αποτελούν κοινές προκλήσεις. Η ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και εμπειριών μπορεί να υποστηρίξει τα κράτη μέλη σε πολιτικό καθώς και σε τεχνικό επίπεδο. Η κοινή δράση θα επιτρέψει επίσης στα κράτη μέλη να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη των διασυνοριακών δευτερογενών συνεπειών 4. Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό η ζώνη του ευρώ, στο σύνολό της, να πάψει να εξετάζει τις συστάσεις που απευθύνονται στα μέλη της χωριστά και να επικεντρωθεί ολοένα και περισσότερο στα εγκάρσια στοιχεία που προσδιορίζονται συλλογικά. Τέλος, η παρούσα δέσμη καταδεικνύει τη σημασία της συνένωσης των διαφόρων πολιτικών και μέσων, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο ΕΕ. Το 2014 είναι ένα έτος απολογισμού και διαβουλεύσεων για την ΕΕ σχετικά με την πιο μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάπτυξής της τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» 5. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που αποφασίστηκαν από το 2011 αποτελούν στοχευμένη μεταρρυθμιστική στρατηγική. Εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και πρέπει να είναι πλήρως ολοκληρωμένες για να υλοποιήσουν την αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ και να δώσουν τη δυνατότητα στην ΕΕ να συνεχίσει να εφαρμόζει το μοναδικό επιχειρηματικό και κοινωνικό μοντέλο της. Τα διδάγματα και οι βέλτιστες πρακτικές θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για την προσαρμογή της στρατηγικής για τα προσεχή πέντε έτη. 2 COM (2013)800 της , έκθεση του Κοινοβουλίου P7_TA (2014)0128 και P7_TA (2014)0129, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 19ης-20ής Δεκεμβρίου 2013 (EUCO 217/13) και 20ής-21ης Μαρτίου 2014 (EUCO 7/1/14). 3 Στον δικτυακό τόπο «Ευρώπη 2020» παρέχεται μονοσέλιδη περίληψη ανά κράτος μέλος που παρουσιάζει τους κύριους τομείς στους οποίους σημειώθηκε πρόοδος στην εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων από το 2011 και τις υπόλοιπες αλλαγές που περιλαμβάνονται στη δέσμη του Βλ.: 4 Ένα πιλοτικό έργο εκ των προτέρων συντονισμού των σχεδίων για μείζονες μεταρρυθμίσεις οικονομικής πολιτικής εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της επιτροπής οικονομικής πολιτικής και μια δοκιμασία σκοπιμότητας με αντικείμενο τον εκ των προτέρων συντονισμό των μειζόνων μεταρρυθμίσεων κοινωνικής πολιτικής διενεργήθηκε από την επιτροπή κοινωνικής προστασίας. 5 Βλ. τρέχουσα δημόσια διαβούλευση στη διεύθυνση: 4

5 Το 2014 είναι επίσης ένα έτος κατά το οποίο τα κράτη μέλη συμπληρώνουν τον προγραμματισμό τους και αρχίζουν να χρησιμοποιούν τα νέα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία. Πολλές πιο μακροπρόθεσμες επενδύσεις είχαν αναγκαστικά αναβληθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αν και είναι σχετικά μικρή σε απόλυτες τιμές, η εισφορά χρηματοδότησης της ΕΕ διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο σε πολλά κράτη μέλη. Για τον λόγο αυτό πρέπει να είναι καλά στοχευμένη, ώστε να στηρίζει τις επενδύσεις που δημιουργούν τις μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης. Επίσης, είναι σκόπιμο να χρησιμοποιείται η εν λόγω χρηματοδότηση σε συνδυασμό με τις τεχνικές χρηματοοικονομικής μηχανικής, με την προώθηση της χρήσης δανείων αντί για επιχορηγήσεις, και με συστήματα για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με σκοπό την ενίσχυση του αντίκτυπου στην οικονομία της ΕΕ. 2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η κρίση αποκάλυψε διαρθρωτικές αδυναμίες στην οικονομία και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρώπης, οι οποίες προστέθηκαν στις βαθύτερες προκλήσεις που θέτουν η γήρανση του πληθυσμού και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που καταγράφηκαν πριν από την κρίση. Έθεσε επίσης σε άνευ προηγουμένου δοκιμασία τις δομές και τη διακυβέρνηση του ευρώ. Παρότι υπήρξαν ενδείξεις σταδιακής ανάκαμψης το 2010, το 2012 χαρακτηρίστηκε από ύφεση στο μεγαλύτερο μέρος της ΕΕ, ενώ ακολούθησε βελτίωση από το δεύτερο τρίμηνο του Ο αντίκτυπος στην απασχόληση και στην κοινωνική κατάσταση ήταν σοβαρός και εκτεταμένος σε πολλά μέρη της ΕΕ. Από λιγότερο από 7% το 2008, το ποσοστό ανεργίας της ΕΕ έφθασε σε 10,8% το 2013 (ήτοι αύξηση κατά περισσότερο από 9 εκατομμύρια άτομα). Η κατάσταση ποικίλλει σημαντικά ανά την ΕΕ: το 2013, τα ποσοστά ανεργίας κυμαίνονταν από 4,9% στην Αυστρία και 5,3% στη Γερμανία σε 27,3% στην Ελλάδα και 26,1% στην Ισπανία. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερη ανησυχητική για ορισμένες κατηγορίες, όπως οι νέοι και οι μακροχρόνια άνεργοι. Δεδομένου ότι οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας έπονται κατά κανόνα της αύξησης του ΑΕΠ κατά ένα εξάμηνο ή περισσότερο, διαφαίνονται προοπτικές για μέτρια αύξηση της απασχόλησης από το τρέχον έτος και μείωση του ποσοστού ανεργίας στο 10,1% έως το Οι διαφορές μεταξύ χωρών αναμένεται να παραμείνουν σημαντικές στο άμεσο μέλλον. Αυτές οι τάσεις έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις στις κοινωνίες. Συνολικά, από το 2008, ο αριθμός των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε κατά περισσότερο από 6 εκατομμύρια, ανερχόμενος σε 124 εκατομμύρια το Ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν σοβαρή υλική στέρηση αυξήθηκε κατά περίπου 7 εκατομμύρια. Η αυξανόμενη και σταθερή υψηλή εισοδηματική ανισότητα αποτελεί επίσης πηγή ανησυχίας για την κοινωνική συνοχή. Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι άνευ προηγουμένου, και τούτο όχι μόνο στις χώρες που υπάγονται σε προγράμματα προσαρμογής. Η Ιρλανδία συμπλήρωσε το πρόγραμμά της χρηματοδοτικής συνδρομής τον Δεκέμβριο του 2013, η Ισπανία συμπλήρωσε το πρόγραμμά της για τον χρηματοπιστωτικό τομέα στις αρχές του 2014 και η Πορτογαλία εξήλθε από το οικείο πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής τον Μάιο του Η Λετονία εκπλήρωσε τους όρους συμμετοχής στη ζώνη του ευρώ στην οποία και προσχώρησε το Στην Ελλάδα και την Κύπρο, η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και διαφαίνονται ενδείξεις βελτίωσης 6. Όπως 6 Δεδομένου ότι η Ελλάδα και η Κύπρος εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο αναλυτικών προγραμμάτων χρηματοδοτικής συνδρομής, δεν τους απευθύνονται ειδικές ανά χώρα συστάσεις και, ως εκ τούτου, δεν καλύπτονται από την παρούσα δέσμη. 5

6 προκύπτει από τη σημερινή δέσμη, ριζικές μεταρρυθμίσεις έχουν δρομολογηθεί ή βρίσκονται υπό εξέλιξη σε άλλες χώρες. Σε επίπεδο ΕΕ, και ιδίως εντός της ζώνης του ευρώ, οι μηχανισμοί οικονομικής διακυβέρνησης και χρηματοπιστωτικής εποπτείας ενισχύθηκαν αποφασιστικά. Το πραγματικό ΑΕΠ της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί εκ νέου. Αν και τα αριθμητικά στοιχεία του πρώτου τριμήνου του 2014 ήταν λιγότερο θετικά από τα προβλεπόμενα, η τρέχουσα ανάκαμψη αναμένεται να εξακολουθήσει να επεκτείνεται σε όλες τις χώρες, κερδίζοντας όλο και περισσότερο έδαφος και μεγαλύτερη ισορροπία. Το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί σε 1,6% το τρέχον έτος και μπορεί να ανέλθει σε 2,0% το Σημαντικό είναι το γεγονός ότι η οικονομική δραστηριότητα έχει αρχίσει να ενισχύεται και στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί. Το τρέχον έτος, μόνον η Κύπρος και η Κροατία αναμένεται ακόμη να καταγράψουν αρνητικό ετήσιο ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ. Έως το 2015, όλες οι οικονομίες της ΕΕ αναμένεται να εισέλθουν και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης. Συνολικά, η ΕΕ αναμένεται να επιτύχει το επίπεδο οικονομικής απόδοσης που είχε πριν από την κρίση, καλύπτοντας έτσι σταδιακά τη διαφορά για τα έτη απωλειών. Συνεχίζεται η διαδικασία αποκατάστασης της ισορροπίας των οικονομιών της ΕΕ. Το γεγονός αυτό διαπιστώθηκε ήδη στην τελευταία έκθεση της Επιτροπής για τον μηχανισμό επαγρύπνησης 7. Επιβεβαιώθηκε από τις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις που δημοσίευσε η Επιτροπή για τα 17 κράτη μέλη ως μέρος της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών 8, από την οποία προέκυψε ότι ήταν σε εξέλιξη η διόρθωση ορισμένων εξωτερικών και εσωτερικών ανισορροπιών. Ειδικότερα, βελτιώθηκε η κατάσταση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε διάφορες χώρες, με τη βοήθεια συχνά της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας από πλευράς κόστους. Για πρώτη φορά από τη θέσπιση της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε τρεις χώρες (Δανία, Μάλτα και Λουξεμβούργο), οι προκλήσεις που προσδιορίστηκαν δεν αποτελούν πλέον ανισορροπίες. Επιπλέον, η Ισπανία δεν βρίσκεται πλέον σε κατάσταση υπερβολικών ανισορροπιών. Ωστόσο, η διόρθωση των ανισορροπιών εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα σε πολλές χώρες, ιδίως όσον αφορά τα επίπεδά τους δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Επιπλέον, στα κράτη μέλη όπου συνεχή πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προκύπτουν από μεγάλες ελλείψεις εγχώριων επενδύσεων, αυτό παρεμποδίζει επίσης τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές. Σε συνδυασμό με τη δράση της ΕΚΤ και την επιστροφή στην ανάπτυξη, η σημαντική δημοσιονομική εξυγίανση που εφαρμόστηκε κατά την περίοδο συνέβαλε στην αντιμετώπιση της κρίσης του δημόσιου χρέους, αλλά τα υγιή δημόσια οικονομικά παραμένουν σημαντική προτεραιότητα, δεδομένων των υψηλών επιπέδων δημόσιου χρέους. Συνολικά, τα ελλείμματα της γενικής κυβέρνησης υποχώρησαν από το 2011, με μείωση στο 2,6% του ΑΕΠ και στο 2,5% του ΑΕΠ στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ, αντίστοιχα, το Η σύνθεση της προσαρμογής προσανατολίστηκε, τα τελευταία έτη, κατά κύριο λόγο στο σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού στην Ιρλανδία, την Ελλάδα, τη Λιθουανία και την Πορτογαλία, ενώ άλλες χώρες όπως η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Ιταλία και η Φινλανδία στηρίχθηκαν κυρίως σε φορολογικές αυξήσεις. Η βελτίωση της γενικής δημοσιονομικής κατάστασης συνέβαλε στη μείωση του επιτοκίου που καταβάλλεται για το χρέος. Το δημόσιο χρέος προβλέπεται να κορυφωθεί το τρέχον έτος σε επίπεδο ΕΕ και ζώνης του ευρώ, αλλά παραμένει πάνω από το 100% του ΑΕΠ στο Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία, 7 8 COM(2013)790 της COM(2014)150 της

7 την Ιταλία, την Κύπρο και την Πορτογαλία και, επομένως, πρέπει απαραίτητα να τεθεί σε σταθερά καθοδική πορεία. Αυτό είναι επίσης αναγκαίο σε διάφορα άλλα κράτη μέλη, δεδομένης της δημογραφικής κατάστασης της Ευρώπης. Η σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών αποκρύπτει αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών και οι όροι χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία σε ολόκληρη την ΕΕ. Η απώλεια εμπιστοσύνης που προκάλεσε η κρίση, σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο της επακόλουθης άνευ προηγουμένου μεταρρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα, οδήγησαν σε συρρίκνωση της προσφοράς πίστωσης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από το δεύτερο τρίμηνο του Οι όροι αμβλύνονται σταδιακά και το πρώτο τρίμηνο του 2014 παρατηρήθηκαν οι πρώτες ενδείξεις χαλάρωσης. Ωστόσο, οι όροι χρηματοδότησης παραμένουν αυστηροί σε αρκετές χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Λιθουανία, η Σλοβενία, η Κροατία και η Κύπρος, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί σε επίπεδο ΕΕ για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και τη διόρθωση των μεγάλων ανισορροπιών θα συμβάλουν στη βελτίωση του συνολικού χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος. Αλλάζει η φύση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Όπως συμβαίνει συνήθως μετά μια βαθιά οικονομική κρίση, η ανάκαμψη είναι εύθραυστη αρχικά και η φύση των προκλήσεων αλλάζει με ταχείς ρυθμούς. Μόλις πριν από λίγα έτη, στα μέσα της κρίσης, ζωτική προτεραιότητα είχε η αποκατάσταση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας για την αντιμετώπιση της ταχείας διόγκωσης των δημόσιων ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, ώστε να τεθεί τέρμα στην αρνητική κλιμάκωση μεταξύ της επιδείνωσης της δημοσιονομικής κατάστασης και του κινδύνου αστάθειας του τραπεζικού τομέα, και να διορθωθούν οι μη βιώσιμες τάσεις στην πραγματική οικονομία, όπως οι ανησυχητικές απώλειες ανταγωνιστικότητας, το αυξανόμενο ιδιωτικό χρέος ή οι υψηλές τιμών των κατοικιών. Η βασική πρόκληση σήμερα συνίσταται στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας ανάπτυξη και θέσεις απασχόλησης σε βάθος χρόνου. Οι προτεραιότητες διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα και περιλαμβάνουν τη διαχείριση της απομόχλευσης των υψηλών επιπέδων δημόσιου και ιδιωτικού χρέους που συσσωρεύθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης, την περαιτέρω σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα για τη διευκόλυνση της ανάκαμψης των πιστωτικών ροών στην πραγματική οικονομία, την εφαρμογή μέτρων πολιτικής για την ενίσχυση των πηγών ανάπτυξης και θέσεων απασχόλησης, την ενίσχυση των προϋποθέσεων για την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων και την τόνωση της ζήτησης, τη βελτίωση των δεξιοτήτων και τη συνδρομή για την επανένταξη των ατόμων στην απασχόληση καθώς και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής. Η κληρονομιά της κρίσης εξακολουθεί να επιβραδύνει την ανάκαμψή μας. Η επαναφορά του δημόσιου και του ιδιωτικού χρέους σε διατηρήσιμη πορεία είναι σημαντική για να επιτραπεί στις ευρωπαϊκές οικονομίες να ανακτήσουν κάποια ευελιξία και ανθεκτικότητα στους κραδασμούς, αλλά δεν πρέπει να υπονομεύσει την ανάπτυξη και μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο εγχείρημα σε ένα πλαίσιο χαμηλού πληθωρισμού. Τα προϋπάρχοντα προβλήματα της ασθενούς παραγωγικότητας από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 δεν έχουν εξαλειφθεί και θα οξυνθούν από τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη της γήρανσης του πληθυσμού. Η σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα και η πρόοδος ως προς τις εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητες για την καλύτερη αποκατάσταση των όρων δανειοδότησης για την πραγματική οικονομία. Τα υψηλά επίπεδα ανεργίας και η κοινωνική δυσφορία διαβρώνουν το ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο της Ευρώπης και απαιτούν την ανάληψη αποφασιστικής δράσης σε βάθος χρόνου. 7

8 Θέματα ισότιμης μεταχείρισης ήρθαν στο προσκήνιο. Οι συνέπειες της κρίσης και των μέτρων πολιτικής στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση έχουν αντίκτυπο στα επίπεδα ανισότητας. Η διαρθρωτική φύση ορισμένων μορφών ανεργίας, οι περιορισμοί της πρόσβασης στην εκπαίδευση και στην υγειονομική περίθαλψη, καθώς και ορισμένες μεταρρυθμίσεις σχετικά τα συστήματα φορολόγησης και παροχών ενδέχεται να επιβαρύνουν δυσανάλογα τα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας. Πρόκειται για πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα, το οποίο επίσης εγκυμονεί κινδύνους για το μελλοντικό αναπτυξιακό δυναμικό της ΕΕ. Οι επενδύσεις τόνωσης της ανάπτυξης παραμένουν καίριας σημασίας για βιώσιμη ανάκαμψη. Βραχυπρόθεσμα, η αύξηση των επενδύσεων προβλέπεται να ενισχυθεί, καθώς τα κύρια εμπόδια στη ζήτηση και την κερδοφορία των επιχειρήσεων, όπως η αβεβαιότητα, οι όροι χρηματοδότησης και οι ανάγκες απομόχλευσης, υποχωρούν με αργό ρυθμό, και βελτιώνονται οι οικονομικές προοπτικές. Η δημοσιονομική εξυγίανση θα πρέπει επίσης να βοηθήσει τις δημόσιες αρχές να ανακτήσουν περιθώρια για επενδύσεις που τονώνουν την ανάπτυξη. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη και προκειμένου να είναι ανταγωνιστική στην παγκόσμια οικονομία και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών μας, είναι σαφές ότι η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην Ε&Α, την καινοτομία, την εκπαίδευση, τις δεξιότητες και τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, καθώς και στην ενέργεια, τις μεταφορές και την ψηφιακή οικονομία. Η στρατηγική χρήση της χρηματοδότησης της ΕΕ που συμφωνήθηκε για την περίοδο μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στη στήριξη των επενδυτικών προσπαθειών σε εθνικό επίπεδο, μεταξύ άλλων για τη βελτίωση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας. Περισσότερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε άλλα ευρωπαϊκά μέσα που έχουν ήδη προταθεί σε επίπεδο ΕΕ, όπως για παράδειγμα τα ευρωπαϊκά ομόλογα έργων υποδομής και η δυνατότητα συνδυασμού των διαρθρωτικών ταμείων και των δανείων της ΕΤΕπ. Καθοριστικής σημασίας είναι η ανάγκη να δοθεί νέα ώθηση στις ιδιωτικές επενδύσεις. Προς τούτο απαιτούνται άλλες αποφάσεις, πέραν της δημοσιονομικής πολιτικής. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του χρηματοπιστωτικού κατακερματισμού στην ΟΝΕ. 3. ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΔΡΑΣΗΣ Η σημερινή δέσμη ειδικών ανά χώρα συστάσεων αντανακλά την αξιολόγηση από την Επιτροπή της προόδου που επιτεύχθηκε στα κράτη μέλη το τελευταίο έτος, στο πλαίσιο που περιγράφεται στο προηγούμενη ενότητα. Βασίζεται επίσης στις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις που δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο του Κατά το προηγούμενο έτος, σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τη συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης, καθώς και στον τομέα των πολιτικών απασχόλησης. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από τον αριθμό των κρατών μελών που εξήλθαν από τις διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος, καθώς και από τις μεταρρυθμίσεις των πολιτικών απασχόλησης, μέσω της κινητοποίησης ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, της θέσπισης εγγυήσεων για τη νεολαία και της προσαρμογής ορισμένων συστημάτων καθορισμού των μισθών. Ωστόσο, δεν καταβάλλονται επαρκείς προσπάθειες για τη μείωση της υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας, παρά το γεγονός ότι η χαμηλότερη φορολόγηση της εργασίας έχει καίρια σημασία για μια ανάκαμψη με άφθονες θέσεις απασχόλησης. Περιορισμένη μόνον πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της αγοράς προϊόντων και της αγοράς υπηρεσιών, καθώς και τα μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και των συνθηκών-πλαισίων για την Ε&Α και την 8

9 καινοτομία. Επίσης, πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για τη βελτίωση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και της λειτουργίας των βιομηχανιών δικτύου, μεταξύ άλλων μέσω της περαιτέρω αναβάθμισης των υποδομών και του ανοίγματος και της ολοκλήρωσης των αγορών, όπως στους τομείς της ενέργειας και των ΤΠΕ. Επιπλέον, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς μέχρι να βελτιωθούν η κάλυψη και οι επιδόσεις των συστημάτων εκπαίδευσης και κοινωνικής ασφάλειας, καθώς και να αναβαθμιστεί η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, ώστε να προκύψει δημοσιονομικός χώρος για δαπάνες που προωθούν την ανάπτυξη. Η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη εφαρμογής μεταρρυθμίσεων σε ορισμένα κράτη μέλη που παρουσιάζουν υπερβολικές ανισορροπίες (Κροατία, Ιταλία και Σλοβενία), καθώς και σε χώρες όπου η σοβαρότητα των ανισορροπιών μπορεί να έχει επιζήμιες δευτερογενείς επιπτώσεις (Γαλλία, Ιρλανδία και Ισπανία). Σε γενικές γραμμές, τα σχέδια που περιγράφονται στα εθνικά προγράμματα είναι ενθαρρυντικά και, εφόσον εφαρμοστούν όπως σχεδιάστηκε, αναμένεται ότι θα είναι επαρκή για την αντιμετώπιση ορισμένων επιτακτικών μακροοικονομικών ανισορροπιών που προσδιορίστηκαν κατά το παρελθόν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή δεν θεωρεί απαραίτητο να ενεργοποιήσει το διορθωτικό σκέλος της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών στο παρόν στάδιο. Κατά συνέπεια, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην υλοποίηση και την παρακολούθηση της προόδου στις χώρες αυτές. Στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδίδονται σήμερα περιγράφονται οι μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες στα επιμέρους κράτη μέλη για τους προσεχείς μήνες και, κατά περίπτωση, λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη αντιμετώπισης των ανισορροπιών. Διατυπώνονται επίσης συστάσεις για το σύνολο της ζώνης του ευρώ, για να αναδειχθούν οι αλληλεξαρτήσεις και τρόποι βελτίωσης της λειτουργίας της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Το παράρτημα 1 παρέχει επισκόπηση των συστάσεων και το παράρτημα 2 παραθέτει την κατάσταση προόδου των κρατών μελών σχετικά με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με κάθε κράτος μέλος παρέχονται στα αναλυτικά έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύουν τις συστάσεις. Συγκριτικές γενικές πληροφορίες ανά τομέα πολιτικής διατίθενται επίσης στον δικτυακό τόπο της Επιτροπής 9. Άσκηση διαφοροποιημένης δημοσιονομικής εξυγίανσης, φιλικής για την ανάπτυξη Η δημοσιονομική εξυγίανση δεν αποτέλεσε ποτέ αυτοσκοπό. Κατέστη αναγκαία προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στις δημόσιες αρχές να αποκαταστήσουν τη δημοσιονομική αξιοπιστία τους και να ανακτήσουν τα απαραίτητα δημοσιονομικά περιθώρια ώστε να είναι σε θέση να επενδύσουν σε βιώσιμη ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή έχει ταχθεί με συνέπεια υπέρ της δημοσιονομικής εξυγίανσης που είναι όσο το δυνατόν πιο φιλική για την ανάπτυξη. Λαμβανομένων υπόψη των μεγάλων διαφορών μεταξύ των κρατών μελών, έχει ζητήσει την εφαρμογή διαφοροποιημένης προσέγγισης, η οποία προσιδιάζει σε κάθε χώρα, και τούτο θα πρέπει να συνεχιστεί και στο δημοσιονομικό πλαίσιο που βελτιώνεται. Συνολικά, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει αποδείξει ότι λειτουργεί καλά, όταν τηρούνται οι κανόνες του. Από το 2011 έχουν επέλθει ουσιαστικές βελτιώσεις στα δημόσια οικονομικά στην ΕΕ και αυτό συνέβη επίσης κατά το προηγούμενο έτος: τα ελλείμματα μειώνονται και ο δείκτης του χρέους προς το ΑΕΠ θα κορυφωθεί το τρέχον έτος, ενώ θα αρχίσει να μειώνεται από το Κατά συνέπεια, ορισμένα κράτη μέλη ανακτούν σταδιακά περιθώρια ευελιξίας στον τομέα 9 Βλ.: 9

10 αυτό και μπορούν πλέον να υιοθετήσουν έναν λιγότερο περιοριστικό δημοσιονομικό προσανατολισμό. Εξακολουθεί να απαιτείται η καταβολή περαιτέρω προσπαθειών, έστω και με αργότερους ρυθμούς, για τα κράτη με υπέρογκα ελλείμματα και υψηλό χρέος. Η προσοχή θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην ποιότητα των δημόσιων οικονομικών και στον στρατηγικό ανασχεδιασμό των σχεδίων τόσο δαπανών όσο και εσόδων για τη στήριξη της ανάπτυξης και των θέσεων απασχόλησης. Σύμφωνα με τους κανόνες του Συμφώνου, η Επιτροπή συνιστά η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Σλοβακία και οι Κάτω Χώρες να εξέλθουν πλέον από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ). Κατά συνέπεια, μετά τον παρόντα γύρο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, 11 κράτη μέλη θα υπάγονται στη ΔΥΕ, μειώνοντας τον αριθμό που ήταν 17 το Σε σύγκριση με το 2011, έτος κατά το οποίο 24 χώρες υπάγονταν στη ΔΥΕ, ο αριθμός έχει μειωθεί σε λιγότερο από το μισό. Πλαίσιο 1. Κατάσταση των κρατών μελών όσον αφορά το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, σύμφωνα με τη σύσταση που απηύθυνε η Επιτροπή, στις 2 Ιουνίου 2014 Δεν υφίσταται διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος Κατάργηση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος BG, DE, EE, FI, HU, IT, LT, LU, LV, RO, SE AT, BE, CZ, DK, SK, NL* Συνεχιζόμενες διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος με προθεσμίες μέσα στο: MT IE, FR, PL, PT, SI, UK** CY, EL, ES, HR Σημ.: * Συνιστάται η ταχεία κατάργηση για NL. ** Η προθεσμία για το UK είναι το οικονομικό έτος 2014/2015. Διαρκώς περισσότερα κράτη μέλη υπόκεινται επομένως στους κανόνες του προληπτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Οι κανόνες αυτοί έχουν ενισχυθεί σημαντικά στο πλαίσιο του νομοθετικού εξάπτυχου, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη συνεχίζουν να ακολουθούν την ενδεδειγμένη πορεία για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού τους στόχου. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ΕΕ, τα δημοσιονομικά πλαίσια έχουν ενισχυθεί σε εθνικό επίπεδο και θα συμβάλουν στην παρακολούθηση της υγείας των δημόσιων οικονομικών, μέσω της μεγαλύτερης λογοδοσίας και διαφάνειας. Αυτό περιλαμβάνει τη σύσταση ανεξάρτητου δημοσιονομικού οργάνου με καθορισμένο ρόλο στον εθνικό ετήσιο δημοσιονομικό κύκλο. Αν και έχει επιτευχθεί πρόοδος σε όλους τους τομείς, ορισμένα κράτη μέλη πρέπει ακόμη να δημιουργήσουν κατάλληλα όργανα ή να ενισχύσουν τα υφιστάμενα, ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να εκτελέσουν την αποστολή τους με ανεξάρτητο τρόπο (Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πολωνία, Κροατία, Ουγγαρία, Ιταλία, Σλοβενία και Ισπανία). Η Επιτροπή θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εξασφαλίσει ότι οι νέες αυτές νομικές απαιτήσεις εφαρμόζονται ισότιμα. 10

11 Ανάλογα με τα διαθέσιμα δημοσιονομικά περιθώρια, η Επιτροπή συνιστά να δοθεί προτεραιότητα στις δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές, την έρευνα, την καινοτομία και το ανθρώπινο κεφάλαιο, μεταξύ άλλων μέσω της βελτίωσης της οικονομικής αποδοτικότητας των δαπανών. Αυτό τονίζεται ιδιαίτερα στις συστάσεις προς την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και, σε κάποιον βαθμό, την Ισπανία. Γενικά, μπορούν να γίνουν ακόμα πολλά για να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των δημόσιων δαπανών και να διευκολυνθεί η κατανομή των πεπερασμένων πόρων στις επενδύσεις. Συνιστάται επίσης σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Γερμανία, να αυξήσουν την εγχώρια ζήτηση με την επιτάχυνση των δημόσιων επενδύσεων, εφόσον το επιτρέπουν τα δημοσιονομικά περιθώρια, και να ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις. Τούτο θα τονώσει το αναπτυξιακό δυναμικό, θα βοηθήσει στην κάλυψη μακροπρόθεσμων αναγκών και θα συμβάλει στην ανάκαμψη. Η δομή των φορολογικών συστημάτων, και ιδίως η μετατόπιση της φορολογικής βάσης από την εργασία σε άλλες πηγές, αποτελεί ουσιώδη πτυχή των συνεχιζόμενων μεταρρυθμίσεων. Προτεραιότητα για πολλά κράτη μέλη έχει η φορολογική ελάφρυνση της εργασίας, προκειμένου να αυξηθούν τα κίνητρα εργασίας και να μειωθεί το σχετικά υψηλό κόστος της εργασίας, ιδίως για τους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση. Παρότι πολλά κράτη μέλη έχουν λάβει ή αρχίσει να λαμβάνουν φορολογικά μέτρα σε ανταπόκριση στις συστάσεις του τελευταίου έτους στον τομέα αυτό (Αυστρία, Βέλγιο, Ιταλία, Γαλλία, Λετονία, Ουγγαρία και Κάτω Χώρες), η πρόοδος υπήρξε περιορισμένη συνολικά. Κατά συνέπεια, τα περισσότερα φορολογικά προβλήματα που προσδιορίστηκαν στις περσινές συστάσεις εξακολουθούν να ισχύουν και για το 2014/2015. Γενικότερα, υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω προόδου για τη μείωση του συνολικού φορολογικού βάρους και/ή τη διαμόρφωση αποτελεσματικότερου φορολογικού συστήματος με λιγότερο στρεβλωτική επίδραση. Είναι δυνατόν να εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις αυτές κατά τρόπο ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της είσπραξης φόρων, να ενθαρρυνθούν η οικονομική δραστηριότητα και η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και να καταστεί πιο δίκαιο το φορολογικό σύστημα. Επομένως, ορισμένες συστάσεις επικεντρώνονται στη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης και την καταπολέμηση της απάτης, στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης με την πλήρωση των νομικών κενών στους υφιστάμενους φόρους (όπως η κατάργηση των απαλλαγών, ελαφρύνσεων, μειωμένων συντελεστών και άλλων ειδικών καθεστώτων), στην κατάργηση των περιβαλλοντικά επιβλαβών επιδοτήσεων και στην περαιτέρω μετατόπιση της φορολογικής βάσης από την εργασία σε φορολογία η οποία είναι λιγότερο επιζήμια για την ανάπτυξη, όπως οι περιβαλλοντικοί φόροι ή οι περιοδικοί φόροι ακίνητης περιουσίας. Οι προσπάθειες για τον περιορισμό της φορολόγησης της εργασίας μπορούν να συνδυαστούν με ειδικότερα φορολογικά μέτρα με στόχο την αύξηση των οικονομικών κινήτρων εργασίας και τη μείωση του σχετικά υψηλού κόστους της εργασίας, ιδίως για τους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση. Πρόσφατες εξελίξεις έδειξαν επίσης ότι ορισμένες πολυεθνικές εταιρείες εφαρμόζουν στρατηγικές φορολογικού σχεδιασμού για να μειώσουν τη συνολική φορολογική τους επιβάρυνση, εκμεταλλευόμενες τις τεχνικές πτυχές του φορολογικού συστήματος ή αναντιστοιχίες μεταξύ δύο ή περισσοτέρων φορολογικών συστημάτων με σκοπό τη σημαντική μείωση των φορολογικών υποχρεώσεών τους. Η διασυνοριακή διάσταση πολλών δομών φορολογικού σχεδιασμού και η αυξημένη κινητικότητα των κεφαλαίων καθιστά την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού δύσκολη για τις μεμονωμένες δικαιοδοσίες. Το θέμα αυτό πρέπει επειγόντως να αποτελέσει αντικείμενο εντατικότερης προσοχής από τα κράτη μέλη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το φαινόμενο αυτό διαβρώνει τις 11

12 φορολογικές βάσεις των κρατών μελών, που υπόκεινται ήδη σε χρηματοπιστωτικούς περιορισμούς. Ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να αναζητήσουν τρόπους για να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα των εσόδων εν αναμονή των ενωσιακών και διεθνών προσπαθειών για την αντιμετώπιση της διάβρωσης της βάσης και της μετατόπισης των κερδών και να επανεξετάσουν τις φορολογικές τους συμβάσεις για να ενισχύσουν τους μηχανισμούς απαγόρευσης των καταχρήσεων. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας αντιπροσωπεύουν μεγάλο μερίδιο των δημόσιων δαπανών σε πολλά κράτη μέλη και η γήρανση του πληθυσμού αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο, ιδίως στις χρηματοδοτούμενες από το κράτος συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη. Για παράδειγμα, πάνω από το 70% της προβλεπόμενης αύξησης των συναφών με την ηλικία δημόσιων δαπανών οφείλεται στην υγειονομική περίθαλψη και τη μακροχρόνια περίθαλψη. Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης την ανάγκη εφαρμογής μεταρρυθμίσεων στον τομέα των συντάξεων σε περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη, ώστε τα συστήματα να εξακολουθήσουν να είναι κοινωνικώς επαρκή και οικονομικώς βιώσιμα. Βασική παράμετρος για τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων είναι η χρονική στιγμή κατά την οποία επιτρέπεται νομίμως στα άτομα να συνταξιοδοτηθούν, δηλ. η εκ του νόμου προβλεπόμενη ηλικία συνταξιοδότησης Η στενότερη σύνδεση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής θα συμβάλει στη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας των δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων, καθώς αυξάνεται το ποσοστό των ηλικιωμένων στον πληθυσμό της ΕΕ. Η παράταση των περιόδων καταβολής εισφορών κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής θα συμβάλει επίσης στη διατήρηση της επάρκειας των συντάξεων. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνοδεύονται από προσπάθειες για την αύξηση των δυνατοτήτων απασχόλησης των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων, μεταξύ άλλων μέσω της διά βίου μάθησης και της παροχής κινήτρων για την παράταση του επαγγελματικού βίου, ώστε η πραγματική ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας, δηλ. η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης, να ευθυγραμμίζεται στενότερα με την εκ του νόμου προβλεπόμενη ηλικία. Τα τελευταία έτη, 23 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει νομοθεσία για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε πολλές περιπτώσεις (για παράδειγμα στην Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Ελλάδα, την Κροατία, την Ιταλία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο), αυτό συνοδεύεται από την εξίσωση της ηλικίας συνταξιοδότησης για τους άνδρες και τις γυναίκες. Αρκετά κράτη μέλη έχουν επίσης καθιερώσει μια σαφή σύνδεση μεταξύ της ηλικίας συνταξιοδότησης και των μελλοντικών αυξήσεων του προσδόκιμου ζωής. Αυτό συμβαίνει στην Κύπρο, τη Δανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και τη Σλοβακία. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για να περιορίσουν την πρόωρη συνταξιοδότηση. Ωστόσο, τα περισσότερα από τα ευκολότερα μέτρα έχουν πλέον εξαντληθεί και απαιτείται περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά την κάλυψη του δυνητικού μελλοντικού χρηματοδοτικού χάσματος. Κατά συνέπεια, οι συστάσεις διατηρούνται σε ισχύ για διάφορες χώρες, ιδίως για την εξασφάλιση καλύτερης σύνδεσης μεταξύ της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης και του προσδόκιμου ζωής. Πίνακας 1. Νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης και ηλικία πρόωρης συνταξιοδότησης στην ΕΕ Νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης - άνδρες Νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης - γυναίκες Ηλικία πρόωρης συνταξιοδότησης - άνδρες Ηλικία πρόωρης συνταξιοδότησης - γυναίκες BE BG CZ 62ε 2μ 63ε 8μ 65ε 69ε 4μ 58ε 8μ 61ε 8μ 64ε 8μ 69ε 4μ ε 4μ 55ε 8μ 58ε 8μ 60 64ε 4μ DK , , , ,5 DE 65 65ε 9μ ε 9μ EE 63 63ε 9μ ε 9μ ε 9μ ε 9μ

13 IE EL ,8 71, ,8 71, ,8 66, ,8 66,4 ES 65 65, , FR HR ε 6μ ε 6μ IT 65ε 4μ 66ε 11μ 67ε 9μ 70ε 3μ 60ε 4μ 66ε 11μ 67ε 9μ 70ε 3μ - 63ε 11μ 64ε 9μ 67ε 3μ - 63ε 11μ 64ε 9μ 67ε 3μ CY LV 62 63ε 9μ ε 9μ ε 6μ ε 6μ LT 62, , LU HU MT NL 65 66ε 3μ 67ε 9μ 69ε 9μ 65 66ε 3μ 67ε 9μ 69ε 9μ 65 66ε 3μ 67ε 9μ 69ε 9μ 65 66ε 3μ 67ε 9μ 69ε 9μ AT , PL , PT RO SI ε 8μ SK 62 62,6 63,9 67,7 57,9 62,6 63,9 67, ,6 61,9 65,7 55,9 60,6 61,9 65,7 FI SE UK Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής Η Επιτροπή εφιστά επίσης την προσοχή στην ανάγκη μεταρρύθμισης των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, για την επίτευξη των στόχων τους που συνίστανται στην παροχή καθολικής πρόσβασης σε περίθαλψη υψηλής ποιότητας κατά τρόπο αποδοτικό ως προς το κόστος και τη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητάς τους. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα στην Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Μάλτα, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία και την Ισπανία. Αποκατάσταση των κανονικών ρυθμών χορήγησης δανείων προς την οικονομία Κατά το προηγούμενο έτος, ο χρηματοπιστωτικός κατακερματισμός υποχώρησε σημαντικά στις αγορές δημόσιου και εταιρικού χρέους, με τη συνέχιση της συρρίκνωσης των περιθωρίων ομολόγων των ευάλωτων κρατών μελών, χάρη στην εμπιστοσύνη των επενδυτών στην επιτυχία της συνεχιζόμενης δημοσιονομικής προσαρμογής και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, παρά την κάποια εξομάλυνση των όρων τραπεζικής χρηματοδότησης, ο χρηματοπιστωτικός κατακερματισμός της αγοράς δανεισμού της ζώνης του ευρώ εξακολουθεί να βλάπτει κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να παρεμποδίζει τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Έγινε κάποια αναδιάρθρωση στον τραπεζικό τομέα το 2013 και η προσαρμογή πρέπει ακόμη να συνεχιστεί σε πολλές χώρες. Η πιστωτική επέκταση κινήθηκε σε αρνητικά επίπεδα (-1,9%) το 2013, σε αντίθεση με το προηγούμενο έτος (0,7%). Η πιστωτική επέκταση παρατηρήθηκε σε ορισμένες βόρειες χώρες και σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης το Τα κράτη μέλη εφάρμοσαν πολιτικές για τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, για παράδειγμα με τη δημιουργία ή την επέκταση συστημάτων εγγυήσεων δανείων, ή την προώθηση εναλλακτικών μηχανισμών χρηματοδότησης, για παράδειγμα με την ανάπτυξη αγορών εταιρικών ομολόγων (Δανία, Εσθονία, Ιταλία και Πορτογαλία) ή αγορών επιχειρηματικών κεφαλαίων (Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ισπανία, Εσθονία, Κάτω Χώρες και Πορτογαλία). Κινητοποιήθηκαν επίσης δημόσιοι πόροι για τη διατήρηση των επενδύσεων στην καινοτομία, ιδίως από τις ΜΜΕ. Φυσικά, θα χρειαστεί χρόνος για να έχουν 13

14 οι μεταρρυθμίσεις αυτές αποτέλεσμα στην πράξη. Η Επιτροπή τονίζει συνεπώς την ανάγκη επιμονής σε σειρά τομέων. Σε επίπεδο ΕΕ, η απόφαση δημιουργίας τραπεζικής ένωσης είναι μείζονος σημασίας. Η ολοκλήρωση της πολιτικής ατζέντας και η περαιτέρω εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών και των κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας, εάν από την τρέχουσα επισκόπηση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού προκύψουν τέτοιες ανάγκες, θα συμβάλουν περαιτέρω στην αποκατάσταση της ροής των πιστώσεων. Τα επόμενο μέτωπο θα αφορά τη δημιουργία βαθύτερων κεφαλαιαγορών, οι οποίες είναι καταλληλότερες από τις τραπεζικές πιστώσεις για τη χρηματοδότηση καινοτόμων έργων και μακροχρόνιων επενδύσεων. Προώθηση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας σήμερα και μελλοντικά Απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να βελτιωθούν οι συνθήκες-πλαίσια για την ανάπτυξη και τις θέσεις απασχόλησης, καθώς και για να ενισχυθεί η ικανότητα προσαρμογής των οικονομιών μας. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια εποχή όπου η ανεργία παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Σε γενικές γραμμές, η πρόοδος σε σύγκριση με το 2013 παραμένει περιορισμένη και η Επιτροπή προτείνει να διατηρηθούν σε ισχύ το 2014 ορισμένες συστάσεις. Εύρυθμες υπηρεσίες διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο για την οικονομική ανάπτυξη, τόσο άμεσα ως βασική πηγή θέσεων απασχόλησης όσο και έμμεσα καθώς συμβάλλουν σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό ως ενδιάμεσο προϊόν σε άλλους τομείς και στην παραγωγικότητα της οικονομίας. Πολυάριθμες ευκαιρίες μπορούν ακόμη να δημιουργηθούν σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, ιδίως στους κλάδους των υπηρεσιών και των ΤΠΕ. Καλύτερες υποδομές και διασυνδέσεις αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ποιότητα των δικτύων μεταφορών, ΤΠΕ και ενέργειας. Μολονότι έχουν ληφθεί ορισμένα μέτρα βάσει των συστάσεων του προηγούμενου έτους, αυτά πρέπει να διατηρηθούν διαχρονικά. Η πρόοδος που σημειώθηκε στην υλοποίηση των συστάσεων σχετικά με τη λειτουργία του σιδηροδρομικού τομέα, των τηλεπικοινωνιακών υποδομών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρουμανία και την Πολωνία είναι ανομοιόμορφη, κυμαίνεται δε από σημαντική πρόοδο στο Βέλγιο στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, κάποια πρόοδο στη Γαλλία και την Ισπανία στον σιδηροδρομικό τομέα, έως περιορισμένη πρόοδο στη Γερμανία, τη Ρουμανία, την Ιταλία και την Πολωνία όσον αφορά τους σιδηροδρόμους και/ή την ευρυζωνικότητα και καμία πρόοδο στον ταχυδρομικό τομέα στο Βέλγιο. Περισσότερη πρόοδος αναμένεται επίσης στη λειτουργία και το άνοιγμα των υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο. Πρόσφατα γεγονότα υπογράμμισαν εκ νέου την ανάγκη συνέχισης της μείωσης της εξωτερικής ενεργειακής εξάρτησης ΕΕ και χάραξης μιας ισχυρής στρατηγικής για την ενεργειακή ασφάλεια. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόσφατα στρατηγική 10 για την επίτευξη ποιοτικής προόδου στη διασφάλιση των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού και τη βελτίωση των ενεργειακών τεχνολογιών, τον μετριασμό της ζήτησης ενέργειας μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, την οικονομικά πιο αποδοτική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και την ενίσχυση των δικτύων. Η στρατηγική ανάλυση στην οποία στηρίζονται οι προτάσεις αυτές αντικατοπτρίζεται επίσης στις συστάσεις της φετινής δέσμης. 10 COM(2014)330 της

15 Ένα αποτελεσματικό πλαίσιο ανταγωνισμού αποτελεί βασική πτυχή για τη λειτουργία των αγορών αγαθών και υπηρεσιών. Η πρόοδος στον τομέα αυτό υπήρξε άνιση. Έχουν ληφθεί ορισμένα μέτρα για την εφαρμογή νέων νόμων περί ανταγωνισμού και την ενίσχυση των εξουσιών των εθνικών αρχών ανταγωνισμού και των ρυθμιστικών αρχών. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες, είναι σκόπιμο να ενισχυθεί η ανεξαρτησία των αρχών ανταγωνισμού, μεταξύ άλλων με την παροχή στις εν λόγω αρχές επαρκών οικονομικών και ανθρώπινων πόρων. Σημαντικά οφέλη μπορούν επίσης να προκύψουν από βελτιώσεις της ποιότητας των συστημάτων έρευνας και καινοτομίας και από την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων όσον αφορά τις προσπάθειες Ε&Α. Οι περαιτέρω επενδύσεις πρέπει να συνοδεύονται από ριζικές μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου-ιδιωτικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας και τη βελτίωση του ευρύτερων συνθηκών-πλαισίων ώστε να αυξηθεί η ένταση γνώσης των επιχειρήσεων. Ο πίνακας αποτελεσμάτων καινοτομίας της Ένωσης τεκμηριώνει τις επιδόσεις των κρατών μελών και η Επιτροπή έχει προσδιορίσει σειρά συγκεκριμένων κανονιστικών φραγμών σε επίπεδο κρατών μελών. Συνολικά, το χάσμα καινοτομίας διευρύνεται στην ΕΕ, με ορισμένες χώρες (Σουηδία, Γερμανία, Δανία και Φινλανδία) να εμφανίζουν ιδιαίτερα καλές επιδόσεις, ενώ σε άλλες παρατηρείται υποβάθμιση των επιδόσεων (Ηνωμένο Βασίλειο, Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ελλάδα, Βουλγαρία και Μάλτα). Σημειώθηκαν ορισμένες ενθαρρυντικές τάσεις κάλυψης της υστέρησης στη Λετονία, τη Σλοβακία, τη Λιθουανία και την Εσθονία. Τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες για την επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων τους για το 2020, αν και η Επιτροπή συνιστά τη λήψη ορισμένων περαιτέρω μέτρων για την υλοποίησή τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αποδοτικότητα των πόρων και διατυπώνονται διάφορες συστάσεις, παραδείγματος χάριν, για να συνεχιστεί η βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων. Η αντιμετώπιση της ανεργίας και των κοινωνικών συνεπειών της κρίσης Η κρίση οδήγησε σε πολύ σημαντική αύξηση της ανεργίας στις περισσότερες χώρες και η μακροχρόνια ανεργία, που αντιπροσωπεύει σήμερα το ήμισυ της συνολικής ανεργίας κατά μέσο όρο, αυξήθηκε σε ιστορικά υψηλό επίπεδο στα περισσότερα κράτη μέλη. Η διαρθρωτική ανεργία και οι αναντιστοιχίες της αγοράς εργασίας αυξήθηκαν επίσης. Η καταστροφή θέσεων εργασίας έπληξε κυρίως την επισφαλή απασχόληση, οι δε συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης δέχτηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα από την κάμψη. Ο συνολικός αριθμός θέσεων εργασίας μερικής απασχόλησης έχει αυξηθεί. Από πρόσφατα αριθμητικά στοιχεία προκύπτει σταθεροποίηση της ανεργίας σε επίπεδο ΕΕ και μείωση σε ορισμένες χώρες, αλλά θα απαιτηθεί χρόνος για να επέλθουν βελτιώσεις και ο αντίκτυπος της κρίσης επεκτείνεται πολύ πέρα από την αγορά εργασίας. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών έχει συρρικνωθεί και, συνολικά, το ένα τέταρτο σχεδόν του πληθυσμού της ΕΕ θεωρείται πλέον ότι είναι εκτεθειμένο στον κίνδυνο φτώχειας ή αποκλεισμού. Κύρια αίτια της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η μακροχρόνια ανεργία, ο κατακερματισμός της αγοράς εργασίας και η πόλωση των μισθών, αλλά διαδραματίζει επίσης ρόλο η εξασθένηση του αναδιανεμητικού αντίκτυπου των συστημάτων φορολογίας και παροχών. Σε ορισμένες χώρες, ο σταθεροποιητικός αντίκτυπος των κοινωνικών δαπανών μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου, λόγω της αύξησης του αριθμού των μακροχρόνια ανέργων που έχασαν τα δικαιώματά τους. Η ανάγκη αποκατάστασης της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών διαδραμάτισε επίσης κάποιο ρόλο. Σε αρκετές περιπτώσεις, έχουν ληφθεί μέτρα για να μειωθεί το επίπεδο ή η διάρκεια των παροχών, με την εφαρμογή αυστηρότερων κανόνων 15

16 επιλεξιμότητας με σκοπό την αύξηση των κινήτρων για την ανάληψη εργασίας, αλλά αυτό είχε επίσης ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό δικαιούχων από ορισμένα συστήματα. Ένας νέος πίνακας αποτελεσμάτων 11 καταρτίστηκε από την Επιτροπή και χρησιμοποιείται σήμερα για την παρακολούθηση των τάσεων σχετικά με την ανεργία, τη φτώχεια και τις ανισότητες, στο πλαίσιο της γενικής οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό της επιδείνωσης της κατάστασης της απασχόλησης, πολλά κράτη μέλη έχουν δρομολογήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, παραδείγματος χάριν για την καταπολέμηση του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία ή Γαλλία, μεταξύ άλλων). Ουσιώδη σημασία για την καταπολέμηση της ανεργίας έχουν η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας και η αποτελεσματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης και, προς τον σκοπό αυτό, απευθύνονται συστάσεις σε διάφορα κράτη μέλη. Συγκεκριμένα, η Βουλγαρία, η Γερμανία, η Εσθονία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, η Φινλανδία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ενισχύσει και/ή βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των ενεργητικών πολιτικών τους για την αγορά εργασίας. Πίνακας 2. Δείκτες ανεργίας, ανεργίας των νέων και ΕΑΕΚ (νέων εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης), 2013 Ποσοστά ανεργίας σε % Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής Ποσοστά ανεργίας των νέων σε % Ανεργία των νέων (σε χιλιάδες) Ποσοστά ΕΑΕΚ ηλικίας ετών σε % ΕΑΕΚ ηλικίας ετών (σε χιλιάδες) EU 10,8 23, , BE 8,4 23, ,7 168 BG 13,0 28, ,6 167 CZ 7,0 18,9 69 9,1 104 DK 7,0 13,0 57 6,0 43 DE 5,3 7, ,3 558 EE 8,6 18, ,3 17 IE 13,1 26, ,1 86 EL 27,3 58, ,6 219 ES 26,1 55, ,6 832 FR 10,3 24, ,2 818 HR 17,2 49, ,6 96 IT 12,2 40, , CY 15,9 38, ,7 20 LV 11,9 23, ,0 31 LT 11,8 21, ,1 44 LU 5,8 17,4 3 5,0 3 HU 10,2 27, ,4 175 MT 6,5 13,5 4 9,9 6 NL 6,7 11, ,1 104 AT 4,9 9,2 54 7,1 70 PL 10,3 27, ,2 547 PT 16,5 37, ,2 156 RO 7,3 23, ,2 442 SI 10,1 21,6 16 9,2 20 SK 14,2 33, ,7 97 FI 8,2 19,9 66 9,3 59 SE 8,0 23, ,5 92 UK 7,5 20, , Για να στηρίξουν τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, ορισμένες χώρες έχουν λάβει μέτρα με στόχο την αποκέντρωση του οικείου συστήματος καθορισμού των μισθών και τη διευκόλυνση της προσαρμογής των μισθολογικών όρων στο οικονομικό περιβάλλον (π.χ. 11 COM(2013)690 της και COM(2013)801 της